Txingudi BHIko Literatur lehiaketak II 2008 - 2009 ikasturtea
Š Txingudi ikastolako Gurasoen Elkartea Lege gordailua: ss -749-2009 Fotokonposaketa eta inprimaketa: Antza komunikazio grafikoa • Lasarte-Oria
Sarrera 2008-09 ikasturtean, jarraitzen dugu gure ikastolako idazleak bultzatzen, motibatzen, animatzen, eta ohi bezala, txapelketa ezberdinen bidez, liburu honetara ekarri ditugu onenak, ispilu edo izan daitezen. Aurten atal berriak gehitu ditugu, eta horren adibide hor dauzkazue: KRONIKAK, eta gaztelerako CUENTOS DE TERROR eta CARTAS DE AMOR.
TXINGUDI IKASTOLA BHIko HIZKUNTZA NORMALKUNTZA BATZORDEAk bultzatua eta Irungo Udaletxearen dirulaguntzaz osatua.
aurkibidea ASMA Beñat Larruquert ............................................................................................ 11 Erika Benitez .................................................................................................. 13 Ane Zufiaurre .................................................................................................. 15 Mikel Mindegia................................................................................................ 17 Maialen Etxazarreta ...................................................................................... 19 Marina Arellano .............................................................................................. 21 Libe de la Fuente .......................................................................................... 22 Malen Garrmendia ........................................................................................ 23 Ane Unanue .................................................................................................... 24 Xabier Burgaña .............................................................................................. 26 Ainhoa Moron ................................................................................................ 28 Ane Villegas .................................................................................................... 29 Xabier Teiletxea .............................................................................................. 30 Enertiz Dueso ................................................................................................ 31 Maider Gonzalez ............................................................................................ 33 Leire Elkano .................................................................................................... 34 ALGARAKA Josu Goñi ........................................................................................................ 37 Leire Legorburu.............................................................................................. 39 Saioa Altzaga.................................................................................................. 41 Ane Egiazabal ................................................................................................ 43 Beñat del Barco ............................................................................................ 45 BERTSO PAPERAK Josu Goñi..........................................................................................................49 Beñat Larruquert............................................................................................ 50 Maialen Oiartzun ............................................................................................ 51 Pello Zubizarreta ............................................................................................52 Ane Egiazabal ................................................................................................ 53
Auritz Zabaleta .............................................................................................. 54 Xabier Burgaña .............................................................................................. 55 Eneritz Dueso ................................................................................................ 56 KRONIKAK Ane Egiazabal ..................................................................................................59 Miren Gil .......................................................................................................... 65 Susana Botello & Eneritz Dueso ................................................................ 69 URRUZUNO Eki Fanlo .......................................................................................................... 73 Beñat del Barco ............................................................................................ 78 Olatz Esnaola.................................................................................................. 87 Maider Gonzalez ............................................................................................ 92 Amaia Etxeberria ............................................................................................96 Josu Narbarte ................................................................................................ 99 CUENTOS DE TERROR Haizea Olaizola ............................................................................................ 111 Leire Elkano .................................................................................................. 115 Naiara Moreno ............................................................................................ 120 Beñat Larruquert ........................................................................................ 122 CARTAS DE AMOR Maialen Etxazarreta .................................................................................... 127 Oihane Beldarrain ...................................................................................... 128 Aritz Olaizola ................................................................................................ 129 INGELESA “ OUR TRIP TO SRODA “ ...................................................................... 132 OMENALDIA MIKEL LABOA, GOTZON GARATE, XABIER DIHARCE .............. 134
Asma! 1. ebaluaketa
Karlos Linazasoro
Urtero bezala hemen gatozkizue idazle zaletasuna bultzatzeko asmoz. Oraingo honetan, amodiozko gutunak baztertuta, eredu berri bati ekingo diogu: Idazle baten ipuin zati bat eman eta zuek korapiloa eta bukaera asmatu beharko duzue. Aurten, Karlos Linazasoro (Tolosan jaio zen 1962an. Euskal Filologian lizentziatua. Tolosako udal liburutegiko arduraduna da) idazlearen IPUIN ARRISKUTSUAK(1994) Erein argitaletxeak plazaratutako ipuin bilduma liburutik BIZARRARENA hautatu dugu. Hona hemen zuek gara dezazuen aukeratu dugun pasarte moldatua:
BIZARRARENA ...Higinio Pastor Ovejerok sorpresa emango zion sekulakoa bere andregai politari. Asuntoari buelta asko eman ondoren erabaki baitzuen andregaiari behingoz gustoa egiteko baino gehiago, keinu hark suposa zezakeen ordain goxoagatik-, jaiki eta, hamar urtez berarekin –zihoala hona, zihoala hara –eraman zuen bizar lustratua kentzea, nahiz eta ekintza harekin bere pertsonalitatearen ezaugarririk benazkoena galdu....
1. maila B Be単at Larruquert
Bizarrarena ...Gure Higinio korapilo ederrean sartuta zegoen. Hamaika gauza zituen buruan: bere andregaia, ezkontza, bere bizarra... guztiz desanimatuta zebilen. Egunak pasatzen zituen pentsatzen, hara eta hona, baina ez zen erantzun egokirik azaltzen bere buruan. Zeharo goibelduta zebilen gure Higinio; bere bihotzeko Laura maitearentzako oparia pentsatzen. Une batez gogoeta egin zuen halakorik egitea ez zela beharrezkoa pentsatuz, baina maitasunak elkartzen zituenez, derrigorrezkoa egiten zitzaion zerbait eskaintzea. Bere bulegoko mahaian eserita zegoen batean, halako ideia miragarri bat otu zitzaion.Edonola ere ideia horrekin aurrera jarraitu behar zuen. Bizarra moztearena edo ez moztearena albo batera utzita bere bihotzeko kuttunari, telegrama bat bidali zion etxera gaueko zortzietan eliza aurrean elkartzeko gonbitea eginez. Elizan gaueko zortziak jo zuten.Higinio eliza inguruan bueltaka zebilen Lauraren zain.Bederatziak iritsi ziren eta berriro kanpai hotsak entzun ziren baina Lauraren arrastorik ez. Etxera abiatu zen;ezin zuen gertatutakoa ulertu.Hamaika ideia zituen buruan baina bat bera ere ez zen zentzuzkoa. Gauza bakar batengatik izan zitekeen: Telegramak arazoren bat edukitzea baina hori ere arraroa zen. Etxera iristean ohean etzan zen.Arnasa sakon hartu eta mantso-mantso bota zuen.Hurrengo eguna ezkontza aurrekoa zen.Higinio erabat urduri zegoen loak hartu ezinik, ohetik altxatu eta salako besaulkian eseri zen.Handik bere amaren jostun kutxa begiztatzen zuen.Hurbildu, guraizeak hartu,sukaldera joan eta egurrezko kutxatxo batean sartu zituen. 11
Hurrengo goizean goiz jaiki ondoren, Lauraren etxera abiatu zen kutxatxoarekin.Laura hantxe zegoen bere logelan ezkontza arropak janzten eta Higiniok gehiago itxoin gabe leihora hurbildu zen.Gelara sartu zenean Laurari kutxatxoa eman zion esanez – kutxatxo honen barruan duzu neure konfiantza guztia- Laurak azkeneko es aldi hori ez zuen ongi ulertu,baina,itxoin gabe kutxatxoa ireki eta guraize horiek ikustean, segituan ulertu zuen adierazi nahi zuena; hor zegoela Higinioren bizarra moztua eta horrek konfiantza adierazi nahi zuela.Laurak kutxatxoa itxi eta zera esan zion – berdin zait zure itxura,egin duzunarekin aski dut benetan sentitzen duzuna ikustekoHiginio etxera itzuli,ezkontzako arropak jantzi eta elizara abiatu zen.Ezkontza ederra izan zen.Gertatua gertatu, bizar lustratu hark, hantxe jarraituko zuen Higinioren kokotsean hara eta hona...
12
1. maila F Erika Benitez
Bizarrarena Ile-apaindegira joan, eta bizarra moztea erabaki zuen. Etxera bueltatu zenean, han zegoen emaztea telebista ikusten. - Asun! – esan zion Higiniok irribarretsu. - Zer nahi duzu? – erantzun zion begiratu gabe. - Begira nazazu. - Hara! Baina zer egin duzu, motel! – esan zion harriturik emazteak. – Egia esan, hobeto zaude horrela, bai. Higiniok bere azala ukitzen zuen etengabe, sinetsi ezinik. Afaltzeko ordua iritsi zen eta zainzuriak zituzten platerean; izebak ekarri omen zituen Erribera aldetik. Eta nolatan aldaketa hori, maitea? – galdetzen zuen Asunek. Ba… zuri gustua emateko egin dut, gainera, aldaketak egitea ez da txarra – erantzun zion senarrak. Afaldu ondoren, biak oheratu ziren. Hurrengo egunean esnatu eta Higinio komunera joan zen ohi bezala. Ispiluan begiratu eta: Baina zer da hau! Atzo bizarra moztu, eta gaur oraindik gehiago! Ez da posible… - harriturik zion Higinio Pastorrek.
13
Lanera joan behar zuen, ardiak zaintzera. Herritik etxez etxe zihoan jabeen ardi guztiak jasotzen, gero mendira igotzeko. Bidean zehar pentsatzen ari zen, “nolatan gerta liteke hain gauza bitxia…” Arratsaldean etxera bueltatu zen. Berriro zainzuriak afaldu eta lo egin baino lehenago, bizarra kendu zuen. Hurrengo egunean esnatzerakoan ikusi zuen bizarra berriro atera zitzaiola eta haserretzen hasi zen. Egun horretan ez zen lana egitera joan, medikuarengana baizik. Medikuak ez zeukan erantzunik, ez zekielako nola gerta zitekeen hori. Etxerantz abiatu zen. Iritsi, eta atea kolpe handi batez itxi zuen. Haserre zegoen. Mahaian eseri zen afaltzeko. Zer duzu Higinio? Ez daukazu aurpegi ona… - galdetu zion Asunek. Hiru egun daramatzat bizarra mozten baina segituan hazten zait! – Esaten zuen Higiniok begietan malkoak zituelarik. Berriro bizarra moztu zuen eta lo egitera joan zen. Hurrengo egunean, komunera joan eta ispiluan begiratu ondoren, konturatu zen jadanik ez zeukala bizarrik. Poz-pozik jarri zen. Zainzuriak izan ziren kalte egin ziotenak Higiniori, eta handik aurrera, ez zuen zainzuri gehiago jan.
14
1. maila B Ane Zufiaurre
Bizarrarena Higinio Pastor Ovejerok, sekulako sorpresa emango zion bere andregai politari. Hamar urtez berarekin zeraman bizarra moztuko zuen, hala nola, bere pertsonalitatearen zati handi bat galduaz. Eta halaxe egin zuen. Goiz batean, bere etxetik atera eta ile apaindegira joan zen eta bere lagun ile-apaintzailea zen Patxiri, bizarra moztea eskatu zion. Hasieran, nahiko harrituta gelditu zen, baina bere bezeroaren agindua bete behar izan zuen. Patxik hau esan zion bizarra moztu aurretik: - Higinio, ziur al hago egin beharrekoarekin? - Beno, ez baina nire andregai maiteari sorpresa eman nahiko nioke. - Ongi da. Hire esanetara, nire jenerala. Patxik bizarra moztu zion, Higinio ile-apaindegitik atera eta etxera itzuli zen. Etxeko atea ireki eta bere andregaiak beldurtu egin zen: - Nooor zara zuuu? Zeeer egiten duzuuu nire etxean? - Estitxu! - halaxe izena baitzuen bere andregaiak- Ni naiz, Higinio! - Gezurra! Gezur galanta! Nire Higiniok bizar polit eta luzea du, baina mmm‌ Higinio etxetik korrika atera eta ile apaindegira joan zen, Patxiri gertatutakoa kontatu eta irtenbide baten bila hasi zirelarik. Patxik hau esan zion: - Higinio, irtenbide bikaina daukat! 15
- Bota ezak! - Ongi. Nik biltegian nire bezeroen ileak plastikozko zorrotxoetan gordetzen ditut, baita zurea ere. Egingo duguna hauxe izango da; nik `` SUPER LOKTITE´´-z , zure eta beste bezeroen kolore ezberdinetako ileak nahasi eta aurpegian itsatsiko dizkizut, horrela bizar moderno eta berria edukiko duzu. Baietz Estitxu zure besoetan di-da batean erori! - Zu burutik sano al zaude? - Ez, oraintxe bertan ez, baina zer egingo diogu, bada… - Ondo da, zuk diozuna egingo dut. Orain ni nago zure esanetara, nire kapitaina. Oinaze eta kexen artean, Patxik Higiniori bere ``bizar´´ berria masailezurrean jarri zion. Patxiri eskerrak eman eta, berandu zenez, etxera abiatu zen. Etxera sartu eta hauxe esan zion Estitxuk: - Higinio! Eskerrak hemen zaudela! Ez dakizu zer gertatu zaidan eguerdian! - Bai, badakit zer gertatu zaizun. Gazte denborako mutila agertu zaizula, ezta? - Zeeeeeerrr? Zertaz ari zara? - Eguerdian ikusitakoaz ari naiz. Estitxu erabat nahastua zegoen. Nola jakingo zuen bada Higiniok berari gertatutakoa? Hauxe galdetu zion: - Zu al zinen eguerdiko mutil lirain, gazte eta indartsu hura? - Zeeeeeeer? Baina nola liteke? Mutil horrekin maitemindu al zara? - Beno, ez, bai, pixka bat… - BIZAR ALUA! EZ NUEN BIZARRA BERRIZ ERE ITSATSI BEHAR!!! - Ai! Zein polita den maitasuna… - egin zuen hasperen Estitxuk. - Sorpresatxo bat zen, arraioa… - esan zuen marmarka Higiniok. - Zer? - Ezer ez.
16
2. maila D Mikel Mindegia
Nere bizarra Prest zegoen edozer gauza egiteko, beraien ezkon urteurrena ospatzeko, baldin eta bere andrearengatik bazen. Orduan, arratsalde hartan bertan, bizargilearengana joan eta bizarra guztiz mozteko eskatu zion. Lana bukatu zuenean, Higinio, biluzik sentitu zen baina pozik aldi berean, egindako lanagatik. Bederatziak aldera, bere andrea etxera iritsi zenean, prest zegoen dena, Higiniok, afari erromantikoa prestatu zuen andreari sorpresa handiagoa emateko. Iritsi zenean harriturik, galdetu zuen Kontxitak, bere emazteak: - Nor zara zu eta zer egiten duzu nire etxean !? - Neu naiz Kontxita, Higinio, bizarra moztu dut zure urteurren opari bezala. Kontxita, mutu geratu zen, harrituta. Isil-isilik, mahaian eseri eta afaltzen hasi zen Higiniorekin batera. Honek, Kontxitaren barnean zerbait aldatu zela sentitzen zuen, baina ez onerako. Denbora joan ahala, Higiniok sentitzen zuen, beraien arteko hasierako sugarra, itzaltzen joan zela eta hau bizarra moztu zuen egunetik izan zela. Etxean lasai zeuden momentu batean, Higiniori gauza bat galdetzea bururatu zitzaion: - Kontxita, zuk oraindik maite al nauzu? Kontxitak ezin izan zion erantzun, ez ziolako Higiniori gezurrik esan nahi, baina ez zituen bere sentimenduak mindu nahi ere. Ala ere, Higiniok, laster ulertu zuen bere erantzuna, isiltasunarekin. Momentu hartantxe zera esan zuen: 17
- Nik Higinio Pastor Ovejero naizen honek, zin dagizut, bizarra berreskuratuko dudala. Higiniok, bere abizenak (Pastor eta Ovejero) bere herenaitonarengatik zeuzkan. Honek ere, bizar luzea eduki zuen bere bizitza guztian, baina, urtero erortzen zitzaion. Urte batetan, jakin zuen, bere mendiko ardien esneari patxaran pixka bat gehituta, nahasketa edanez gero, bizarra hazten zela eta ez zitzaizula berriro erortzen. Esne hori beraz, miragarria zen eta munduan ez zeuden hiru flasko besterik, horiek, Mendaur izeneko mendi garai batean zeuden. Higiniok, bere mendiko ekipamendua hartu zuen et a oinez, Mendaurrerantz joan zen. Gailurrera iristerakoan ez zuen ezer ikusi eta atsekabetuta, hau oihukatu zuen: - Nik, nire esne flaskoa nahi dut!!!! Momentu horretan, lurrikara txiki bat egon zen eta elur artetik, etxola bat agertu zen. Higinio, tentuz hurbildu zen etxolara. Atea zabalik zegoen, barrura sartu eta hiru flaskoak zeuden: Lehenengoan, “maitasunarengatik” jartzen zuen, bigarrengoan, “lagunengatik” jartzen zuen eta hirugarrengoan, “niregatik” jartzen zuen. Higiniok, lehenengoa hartu eta tragoz edan zuen baina ez zuen ezer ere ez sentitu. Etsipenak jota, etxera joan zen, bere bizitza tristearekin jarraitzeko. Etxera burumakur iritsi zenean, emazteak ikusterakoan, besarkada handi bat ematera joan zen Kontxita. Higinio harrituta, bizarra hazi zitzaiola ikusi zuen eta honek ere poz handiz, emaztea besarkatu zuen. Momentu horretan ahots bat entzun zuen, zera esanez: “Benetako maitasuna, bihotz barnean daukaguna da eta zure fisikoagatik maite zaituztenak, ez dira zure maitasunaren jabe izateko gauza.” Momentu horretan ulertu zuen Higiniok, bere aitona ari zitzaiola hizketan, eta bere bizitzako aholkurik onena jaso zuela.Orduan, Higiniok bere maletak egin eta etxetik alde egin zuen aholkuari jarraituz emaztea ahozabalik utzirik. Handik aurrera, Higiniok bizitza berri bat hasi zuen beste herri batean eta hori bai, bizarra moztuta.
18
2. maila F Maialen Etxazarreta
Bai sorpresa izugarria Higinio bere emaztearen aurretik etxera iritsi nahi zuen, sorpresa emateko. Orduan, korrika eta presaka ile-apaindegira joan zen, bizarra moztu etxerako bidea hartuz. Etxera iristerakoan, lehenengo arropaz aldatu zen, sorpresa harrigarriagoa izateko. Baina Higiniok ez zuen edozein arropa jantzi, ez zuen eguneroko arropa jantzi, eta ez zuen trajerik jantzi ere ez, gazteen antzera prestatu zen, gazte-urteak gogoratzeko asmoz. Prestatu eta gero, emaztea itxaroten gelditu zen eta baita ezkutatu ere. Atea ireki, agurtu eta egongelara sartu zen, iristerakoan, Higinio bere gordelekutik atera zen eta esan zion: - Sorpresa! Emazteak ez zuen ezagutu eta etxe guztia korrika inguratu zuen esanez: - Lagundu, lagundu, ero bat sartu da nire etxean eta atzetik segika daukat. Higiniok kezkatuta erantzun zion: - Laztana, ni naiz, Higinio, zure senarra. Baina emazteak ez zion jaramonik egiten, oihuka jarraitzen zuen, besterik gabe. Azkenean, sukaldera iritsi ziren. Emaztea kajoietan begiratzen aritu zen eta pastelaren orea egiteko arrabol bat atera ondoren, buruan jo zuen, Higinio lurrean etzanda gelditu zelarik. 19
Emazteak bi aldiz begiratu, eta konturatu zen arropa horren azpian bere senarra zegoela. Negarrez hasi zen. Ur edalontzi bat hartu eta aurpegira bota zion, freskatzeko asmoz. Higinio esnatu zen eta emazteak negarrari utzi zion, hala moduko irribarrea kanporatuz. Emazteak Higiniori barkamena eskatu zion behin eta berriz. Honek erantzuten zion bakarra zera zen, hainbeste deseatzen zuen sorpresa prestatu zuela berarentzat eta muxu baten ordez, kaskarreko ederra jaso zuela trukean. Emazteak, barre egin zuen, Higiniori buruan izotz batzuk jarriz eta gertatutakoa ez zutela inoiz ahaztuko esanez.
20
2. maila A Marina Arellano
Bizarrarena Eta joan zen Higinio Pastor Ovejero ile-apaindegira. Ile-apaindegian, bizarra mozteko eskatu zuen, eta nola ez zitzaion ongi ulertzen, bizarra tindatzeko ulertu zioten, eta ondoren ze kolorez nahi zuen eta Higinio Pastor Ovejerok pentsatu zuen zer luzera, eta erantzun zuen: -Ez zait axola. Orduan, ile-apaindegiko langileak, mila koloretan jarri zion bizarra: gorria, morea, laranja, berdea, horia.... Ile-apaindegitik atera zenean, euria ari zuen eta Higinio Pastor Ovejero ez zuen etxera bueltatu nahi. Orduan, salto handi bat eman eta zerura joan zen, inork ez ikusteko. Horrez geroztik, batzuetan, eguzki ederra dagoenean, euria egiten hasten da, ortzadar polita ateratzen da, Higinio Pastor Ovejeroren bizarrarena, alegia, eta ortzadarraren edertasuna da bere emaztearen oparia
21
3. maila D Libe de la Fuente
Bizarrarena Elenak ez zituen batere gogoko ama eta aitaren arteko liskarrak. Ez zituen jasaten. Bazekien liskarretarako arrazoiren bat bazutela baina ez zekien zein zen. Aitaren errua izaten zen gehienetan – hori zioen amak behintzat - eta amaren errua izaten omen zen beti – hori zioen aitakMartak ezin zuen gehiago. Kokoteraino zegoen. Senarrak jartzen zuen egoera hartan. Higinio burugogorra zen, beti berearekin tematzen zen. Elenak sufritzen ikusteak samindu egiten zuen. Higiniok ez zuen ezer berezirik pentsatzen. Bazekien arrazoia zuela. Asperturik zegoen. Beti berdin. Soluzio bat soilik bururatu zitzaion. Bazekien biek liskarrak edukitzen zituzten bakoitzean alabak gaizki pasatzen zuela. Bazekien zergatik zen ere. Asuntoari buelta asko eman ondoren erabaki zuen -andregaiari behingoz gustoa egiteko baino gehiago, keinu hark suposa zezakeen ordain goxoagatik-, nahiz eta, hamar urtez berarekin -zihoala hona, zihoala haraeraman zuen bizar lustratua kentzea, nahiz eta ekintza harekin bere pertsonalitatearen ezaugarririk benazkoena galdu‌ Barberuarenera joan zen goizean goiz. Ezin sinetsirik zegoen. Zergatik? Zertarako? Bazituen hainbat eta hainbat erantzun galdera horietarako. Egina zegoen, ez zegoen atzera itzultzeko aukerarik. Hala ere, ez zitzaion asko ardura. Etxera iritsitakoan konturatu zen. Bizarrik gabe biluzik sentitzen zen. Argudiorik gabe liskarretarako. Ez zen bera. Eta ez zen gehiago izango.
22
3. maila F Malen Garmendia
Bizarrarena Erabakia hartuta zeukan. Ez zegoen atzera bueltarik. Hasi zen bizarra kentzeko makinatxo bila komunean. Kaxoi bat ireki,bestea ireki eta ezer ez. Kasuen! Eta igandea zen; dendak itxita. Eta ederra zen gure Higinio Pastor Ovejero! Buruan zerbait sartzen zitzaionean, ez zuen bakerik izaten, dena delakoa egin arte. Beraz, guraizeekin saiatzea pentsatu zuen. Tris-tras, tris-tras, konturatzerako ile alfonbra zeukan lurrean. Ispilura begiratu eta… Bueno, bizar zati eder bat kendu zuen, baina hor zeukan oraindik itsatsita beste puska bat. Erlojuari begiratu zion. Ordu erdi barru iritsiko zen Luixi mezetatik. Bat-batean gogoratu zen Luixik bere mesanotxean bazuela halako nezeser misteriotsu bat. Hartu zuen, ireki eta hara! Hantxe aurkitu zuen bere asmoa betetzen lagunduko zion tresna: Luixiren bibotea kentzeko pintzak! Arnasa hartu eta … ai,ai,ai!!! Hasi zen bizarreko ileak banan-banan kentzen. Gorri-gorri ikusten zitzaion azala. Izerditan ere hasi zen gizona. Orduan alkandora erantzi eta barruko kamisetarekin geratu zen. Jarraitu zuen bere lanean eta bizarraren erdia kenduta zeukanean, “din-dan!” entzun zen etxeko txirrina. Kasuen! Eta orain, zer? Ireki zuen atea eta… SORPRESA!!! Luixik sekulako irrintzia bota zuen. Higinio ikaratuta zegoen, ez zuen sekula horrela ikusi bere andregaia. Ai ama! Zer egitera zihoan? Eta hortik aurrerakoa bekatu mortala.
23
3. maila B Ane Unanue
Bizarrarena Arratsalde horretan ile-apaindegira deitu eta hurrengo goizean joateko esan zioten. Higiniori erabaki hori hartzea oso zaila iruditu zitzaion baina, dena den, pozik zegoen hainbeste urte ondoren itxura aldatuko zuelako. Hurrengo goizean, ohetik jaiki, jantzi eta azken aldiz begiratu zuen ispilura. Ordu batzuk geroago beste gizon bat izango zela pentsatzeari utzi, berokia jantzi eta etxe azpiko tabernara jaitsi zen kafea hartzera. Tabernan sartzean, ez zegoen jende asko; agure batzuk kartetan jokatzen, bi gizon futbolari buruz eztabaidan, emakume polit bat eta tabernaria. Barrara hurbildu eta bere gosaria eskatu zuen. Aulki batean eseri eta kanpoko eguraldi hotza begiratzen gelditu zen. Konturatu gabe, besoarekin mugimendu bortitz bat egin eta bere gosari guztia ondoan zegoen neskari bota zion. Kezkatua, paper bat hartu eta dena garbitzen hasi zen barkamena eskatzen zion bitartean. Emakumeak, lasaitzeko eta ez zela ezer gertatzen esan zion. Pixkanaka-pixkanaka, hitz egiten hasi ziren eta denborak aurrera egin zuen. Higinio orduaz konturatu zenean, ile-apaindegian egon behar zuen dagoeneko. Tabernatik korrika atera eta ile-apaindegirantz joan zen. Iritsi zenean, ile-apaindegiko neskei, bizarra mozteko eskatu zien eta baita moztu ere! Ordu erdi geroago, etxeranzko bidean zihoan bizarrik gabe, bere emazteari ea gustatuko zitzaion pentsatzen. Etxera iristean, emaztearengana joan zen. Emaztea, Higinio ikustean, hitzik gabe gelditu zen, nabarmena zen ez zuela gogoko. Higinio hau ikustean, oso triste atera zen etxetik. Ez zekien nora zihoan, baina hala ere, bakarrik egon nahi zuen.
24
Korrika eta presaka, etxe azpiko tabernara joan zen, ea zerbait edanez gero, gauzak hobeto ikusten zituen. Tabernara iristean, goizeko emakumea ikusi zuen eta bere ondoan eseri zen. Emakumeak gizonaren aurpegia ikustean irribarre egin zion eta horrela askoz hobeto zegoela esan zion. Begirada luze baten ondoren, emakume hortaz maitemindua zegoela konturatu zen. Higiniok bi aldiz pentsatu gabe, emakumearen eskua hartu eta tabernatik kanpo atera ziren. Kotxean igo eta biak batera beste hiri batera joan ziren, bizitza berri bat hasteko. Oso pozik eta alai bizi izan ziren aurrerantzean.
25
4. maila A Xabier BurgaĂąa
Bizarrarena Gure Higinio duda artean zebilen igerian. Komuneko ispilu aurrean bizarra mozteko guraizeak eskuetan zituela, bizarra utzi zuen garaiko une haiek etorri zitzaizkion gogora, nola hasieran, utzikeriaz izan bazen ere, sudurpean atera zitzaizkion iletxoetatik hasi eta patilletaraino. Eta gustatu zitzaionez hala utzi zuen, noizbehinka pixka bat txukunduz. Guraizeak aurpegitik zentimetro gutxira kokatu zituenean, segundo bateko gogoetak aste batean nekez hartutako erabakia pikutara bidali zuen. Batbatean artaziak lurrera jaurti, eta kalera irten zen, zigarrotxo bat erretzen zuen artean gogoetarekin jarraitzeko asmoz. Etxe azpiko tabernara sartu zela, bere lagun-minenarekin egin zuen topo. Higiniok kezkati aurpegia zeukan, eta lagunak ez zuen denbora asko eman horretaz hautematen: - Zer gertatzen zaik, Higinio? Higiniok jakinaren gainean jarri zuen laguna, eta honek barreari eutsi ezinik hau esan zion: - Ez hadi ergela izan eta moztu ezak bizar zikin hori! Ea horrela hire andregai gaixoari poztasun bat ematen dioan behingoagatik! Gure protagonista haserre batean atera zen tabernatik, bere lagunik onenak ere ez baitzuen serioski hartzen. Baina lagunaren hitzek zer pentsa eman zioten. “Denek nahi dutena baduk, egingo diat; bizarra moztuko diat eta kito!�.
26
Pentsatu eta egin. Bi aldiz pentsatu barik lurretik artaziak jaso eta arinarin bizarra mozteari ekin zion. Bukatu ondoren ileak zapi batean bildu eta balkoira jo zuen, bertako kaxoi batean gordetzeko asmoz, eta kalera begirada bota eta zer ikusiko, eta bere andregaia beste gizon batekin. Izugarrizko amorrazioa bere buruaz jabetu, eta kalera abiatu zen ziztubizian. Hitzik ere bota gabe bi kolpez gizon hura lurrean konorterik gabe utzi zuen. Bere emaztea kalapita batean mintzatu zitzaion: - Higinio!!! Ez da zuk uste duzuna! Ameriketatik etorri berri den nire neba da, kaiku halakoa!!! Baina jada beranduegi zen; Higinioren koinatua erdi hilik zegoen kaleerdian, eta Higiniok justiziagandik ihes egin nahian Cuenca-ra ospa egin zuen. Bertan dago orain, beste nortasun batez bizitza normala egin nahian; hori bai, berriz ere bizar lustratu batekin.
27
4. maila B Ainhoa Moron
Bizarrarena Andregaiak bizarra moz zezan eskatzeaz aspertuta zeramatzan jada urte asko, gizonentzat erraza baita bizarra ez moztea, honek dituen eragozpenak alde batera utziz, baina emakumeentzat ez dago ezer desatseginago musu ematean, hainbat egunetako bizar zakarrarekin topatzea baino. Higinio pertsona gaztea zen, baina bizarra edukitzeak urte asko jartzen zizkion soinean. Bizarra izateak izaera berezia ematen ziola uste zuen, gizon gogorrarena agian. Besteengandik erraz bereizten baitzen, jende multzo batera begiratzen duzunean begirada harengana joaten zaizun pertsona horietakoa izango balitz bezala. Elkarri baiezkoa eman zioten egunean utzi zion bizarra mozteari, baina ez beste pertsona batzuk bezala aurpegian deformaziorik edo zuelako, baizik eta utzikeria hutsarengatik. Ez baitzuen lanera dotore joan beharrik, ezta haren ustez handik aurrera neska-laguna liluratu beharrik ere. Bizarra moztuko zuen egun hura berezia zen, bestelakoa. Hamar urte lehenago elkar ezagutu zuten kafetegian zuten hitzordua. Bertara joan baino lehen, nerabezaroan bezalaxe, kontu handiz bizarra mozteari ekin zion, ebaki ez zedin. Ispiluan begiratu zuenean aurpegia ez zuen ezagutu ere egiten. “Urteak pasa dituk, azkar pasa ere!� pentsatu zuen bere baitan. Kafetegirako bidean, haizearen freskotasuna sentitzen zuen aurpegian. Kafetegiko mahai batean zain zuen emaztegaia inguratu zitzaion eta irri eginez muxu bat eman zion, ezagutu ziren egun hartan bezala.
28
4. maila D Ane Villegas
Bizarrarena Emazteak ikusitakoan sekulako atsekabea hartu zuen. Hainbeste aldiz gizonari bizarra kentzeko eskatu eta orain ez zuen gogoko.Orduan, Higiniok, ondo egin zuen ala ez baloratzeko, pentsakor gelditu zen. Bazkaldu eta betiko koadrilarekin gelditutako tabernarantz abiatu zen. Oinez hogei minutu luze zituen eta poliki-poliki martxan jarri zen. Handik bost minututara, supermerkatuaren ondoan zegoela, Andonirekin, bere betiko lagunarekin, topatu zen. Andonik hasiera batean ez zuen Higinio ezagutu. Higiniok azaldu zion, hamar urte ondoren bere itxuran aldaketa bat behar zuela, eta orduan, Andonik gogorarazi zion bere bizarrak herriko lehen saria irabazi zuela (bizar luze eta ondo zainduaren saria), eta ezaguna zela bere bizarrarengatik. Higiniok, triste samar Andoni agurtu eta tabernarako bideari ekin zion.Tabernan sartzerakoan, bertan zeuden pertsona guztien begiak bere aurpegian pausatuak zeudela konturatu zen. Bere lagunengana joan eta haiek, agurtu beharrean, bere bizarrarekin zer demontre egin zuen galdetu zioten. Higinio haserretu eta alboko tabernara joan zen “txikito� bat hartzera, bakardadean. Iratzargailuak jo zuenean, goizeko sei t´erdiak ziren. Higinio erdi lotan jaiki eta bainugelarantz joan zen aurpegia garbitzera. Halako batean, bere emazteak oihu izugarria entzun zuen eta bainugelarantz abiatu zen gauza larriren bat gertatu zelakoan. Bertan, Higinio saltoka eta irribarretsu aurkitu zuen oihuka:�ametsa baino ez da izan! Bizarra
29
4. maila B Xabier Teiletxea
Bizarrarena Erabaki hori oso zaila zen berarentzat urte asko zeramatzalako bizar eder horrekin bere aurpegiko masailetan erantsita, baina, keinu honek zeresan handia zeukan bere bizitzan, bere maitasunean. Keinu honekin adierazi nahi zion bere andregaiari noraino iritsiko zen berarengatik, zer egingo lukeen frogatzeko zenbat maite zuen, zenbat maite duen eta zenbat maitatuko duen. Goiz argitsu batean, ohetik jaiki eta azken muxua eman zion andregaiari bere aurpegi bizardunarekin. Segidan komuneko argia piztu eta bertan sartu zen oso urduri, aurpegi goibelarekin, nahiko pentsakor. Dutxa martxan jarri, biluztu eta bertan sartu zen. Dutxatik ateratzerakoan komunean zegoen armairu batetatik bizarra mozteko makina atera, entxufatu eta martxan jarri zuen. Ikarazko aurpegiaz begiratzen zion makinari, eraso egingo liokeen, minik egingo liokeen beldur. Halako batean, makina mugitzen hasi zen, saltoka komuneko alde batetik bestera gelditu gabe. Mutila harriduraz begira geratu zen, zerbait egin behar zuela pentsatu, eta trastelekura joan zen abiada batean. Bertatik aizkora bat hartu eta segituan joan zen komunera makina geldi arazteko asmoz. Komunera iritsi, atea zabaldu eta dena puskatuta zegoen. Armairu guztiak eta bertan zeuden traste guztiak lurretik botata, dutxako zulotik ura etengabe ateratzen. Eromena zen. Hori ikusitakoan aizkora bi eskuekin estu heldu eta makina astintzen hasi zen, baina ezinezkoa zen trastua geldiaraztea. Zarata izugarria zegoen komunean, eta mutilak ezin zuen ezer egin makinaren aurka. Bat-batean, makinak bere lepora jauzi eta bizarra moztu beharrean lepoa moztu zion. Hantxe bukatu zen mutilak andregaiari eskaini nahi izan zion keinu ederra.
30
4. maila F Eneritz Dueso
Bizarrarena Bi aldiz pentsatu gabe, bainugelako atea ireki eta bizarra egitekoa eta aparra bereganatuz hasi ziren komeriak. Zer izango eta ezin zuela aparraren potoaren estalkia ireki konturatu zen. - Indarge gabiltza ala, Higinio? – galdetu zion bere buruari. Eta ez, ez zirudien arazoa hori zenik, bazirudien ezinezkoa zela ditxosozko bizarra egiteko potoa irekitzea, hamaika modutan saiatuta ere. - Zakurraren putza! Irekiko dut bai irekiko, ez nau ni inola ere poto batek garaituko! Mailu edo bestelako erremintaren bat hartzea otu zitzaion gure gizonari hori esandakoan. Ez zen, ordea, bere zorte egun seinalatuena, antza… - Orain ezin dut atea ireki, adarra jotzen ari zaizkidala ematen du! Amorruaren amorruz potoa lurrera biolentziaz bota eta haren gainean salto egiteaz batera gertatu zen eguneko gertakizun arraro nahiz esanguratsuena: sarraskia! Potoak leher egin zuen eta bainugelak umeentzako apar-jai horietakoen itxura zuelarik, Higiniok irrist egin zuen emaztearen “Chanel Nº5” preziatuaren kristalezko ontzia txikituz eta barruan zeraman likido usaintsua irentsiz. Odolak jada ez zion axola, zapore nazkagarri hura bere ahoan dastatzean, ahal bezain laster jaiki eta konketara jauzi egin zuen ura etengabe eda-
31
teko asmoz. Txorrota ireki eta gogoratu zen hodiak konpontzen ari zirela eta urak, gardena baino, txokolate beltzaren pareko kolorea zuela. Gehiegizkoa zen hain denbora apurrean gertatzen ari zitzaion guztia. Ezinezkoa zen ezer gehiagorik suertatzea. Baina emaztea etxera iritsi eta atea irekitzea lortu zuenean bozgorailu erraldoi batetik botatako oihuaren antzeko zarata bat sortu zuen bere eztarritik eta zera esan zion: - Higinio! Oraindik bizarra egin gabe?!
32
4. maila D Maider Gonzalez
Bizarrarena Goiz batean, ohetik jaiki eta komunerantz abiatu zen bizarra kentzeko prest. Egunaren lehen izpiak sartzen ziren gelako leihatila bakarti eta zahartutik, ez zen gehiegirik ikusten. Bere esku dardaratiekin(76 urte jada baitzituen) bizar-xafla eta xaboia hartu eta kontu handiz gehiegi luzatzera utzi zuen bizarra kentzen hasi zen. Lan handia eman zion, batetik lan handia zelako berez, eta bestetik dagoeneko joanak zirelako bere gazte urteak non arrantzan pasatzen baitzituen egunak, asteak, hilabeteak...bere emazte kuttuna ikusi gabe. Gauza guzti haiek eta gehiago pasatzen ari zitzaizkion burutik jarduera amaitu bitartean. Bukatu bezain pronto ispiluan ikusi zuen bere burua, ez zuen ezta berak ere ezagutzen. Bizarrak ordura arte estaltzen zizkion zimurrak orain agerian geratzen ziren eta are zaharragoa zirudien. Tristatzen hasia zela gogoratu zuen zeinengatik egiten ari zen hori guztia, emaztearengatik. Orduan ia lehertzeko zorian zeuden malkoak irenstea lortu eta irribarre zabal batez ordezkatu zituen, bere emaztea baitzen bere bizitzako ilusio bakarra, ez baitzuen familia gehiagorik, ez zuten seme-alabarik izan eta bera seme bakarra zen.
33
4. maila E Leire Elkano
Bizarrarena Higinio artzaina izan da txikitatik, bere abizenak ondo erakusten duen bezala, eta animaliak bere bizitzan oso garrantzitsuak izan dira. Gaur goizean, mendira zihoala, konturatu egin da bere andregaiari ez diola behar adina denbora eskaintzen. Eta asko hausnartu ondoren, bere andregaiarekin denbora gehiago egon behar duela pentsatu du. Bere andregaiari erakutsi nahi dio hartutako erabakia bene-benetakoa dela eta hamar urtean zehar eraman duen bizarra moztea deliberatu du. Higinio, bizarra kendu ondoren, toalla hartzera zihoanean, konturatu egin da bere emaztearen ohar bat zuela aldamenean. Zera esaten zuen: HIGINIO AGUR! NAZKA-NAZKA EGINDA NAGO ZUTAZ, ZURE BIZAR LUZEAZ ETA ZURE ANIMALIEZ, BERAZ, MALETAK EGIN ETA ALDE EGITEA ERABAKI DUT.
34
Algaraka 2. ebaluaketa
Irudi hau kontuan hartuta, sortu ipuin bat. Luzeera: gehienez orrialde bat, gutxienez erdia. Txingudi BHIko HNBak bultzatua.
1. maila Irabazlea Josu GoĂąi
Marrazki biziduna Ikastolan marrazki lehiaketa antolatu zuten. Enekok egunak zeramatzan zein marrazki egiten pentsatuz. Azkenean, telebistako programa bat ikusi ondoren, sukaldari bat egitea bururatu zitzaion. Egunak joan eta egunak etorri, ikastolatik bueltatzen zen arratsaldero. Arkatza eta papera hartu eta marrazkia egiten saiatzen zen. Zirriborro asko egin zituen baina ez zitzaion horietako bat bera ere gustatzen. Arratsalde euritsu batean, etxera bueltatu eta bere gelara igo zenean, mahai gainean amak erositako margo kaxa berri bat aurkitu zuen. Oso bereziak ematen zuten, inoiz ez zituen antzeko margorik ikusi, punta borobila izan beharrean, guztiz karratua zeukaten eta oso bigunak ziren. Eneko papera hartu eta lehenengo marrak egiten hasi zen. Sukaldariaren burua egin zuen aurrena eta aspaldiko partez, egindakoa gustatu zitzaion. Ondoren, lepoa, sorbaldak eta besoak marraztu zituen. Hauen amaieran eskuak egin zituen. Baina bat-batean‌ eskuak mugitzen hasi ziren! Enekok atzeraka egin zuen. Zer gertatzen ari zen? Marraztu zituen eskuak paperetik atera eta airean mugitzen ziren. Enekoren eskua heldu nahian zebiltzala zirudien. Mutilak salto handi bat eman eta atzean zeukan aulkia lurrera bota zuen. Poliki-poliki marraztutako sukaldaria guztiz atera zen paperetik, Enekorengana hurbilduz. Hau, ihes egiten saiatu zen baina marrazkiak ez
37
zuen etsitzen. Orduan mutilak burutapen bat eduki zuen: paper bat hartu eta bertan borragoma bat marraztu zuen. Berak uste bezala gertatu zen. Borragoma ere paperetik atera eta marrazkiaren atzetik segika hasi zitzaion. Sukaldaria konturatu zenean korrika bizian hasi zen, baina borragoma arinagoa zenez, gero eta gertuago zeukan. Halako batean, borragomak sukaldariaren hanka bat ukitu eta desagerrarazi zuen. Sukaldariak herrenka jarraitzen zuen. Borragomak ukitzen zion gorputz atal bakoitza desagertu egiten zen, baina aldi berean borragoma gero eta txikiagoa bihurtzen ari zen. Azkenean,sukaldariaren esku bat besterik ez zen gelditzen. Eneko harrapatzen saiatu zen baina borragomak guztiz ezabatu zuen, eta honekin batera, guztiz amaitu zen. Enekok izututa jarraitzen zuen. Eta gau hartan inori ezer kontatu gabe ohean sartu zen. Hurrengo egunean ikastolara joan zenean, irakasleak lehiaketarako marrazkia eskatu zion. Enekok ez zeukan marrazkirik eta irakasleari etxean margorik ez zuela esan zion. Zer esan behar zion ba? Nork sinistuko ote zuen benetan gertatukoa?
38
2. maila Finalista Leire Legorburu
Algaraka Bazen behin, herri txiki batean bizi zen bederatzi urteko mutil bat. Victor zuen izena, eta ez zuen familiarik. Bere familiak, txikia zenean abandonatu egin zuen. Arrez geroztik, herrian zehar zebilen maitatuko zuen ama baten bila. Txiroa zen, eta normalean, zaborretan aurkitzen zuen janaria jaten zuen. Ez zuen jendeak emandako dirua gastatzen, diru hori, noizbait ama bat erosteko gordetzen ari zen, baina, ama batek ba al du preziorik? Egun lasai eta eder batean, koaderno bat eta margoak aurkitu zituen lotan, zakuaren ondoan. Nork utziko zidan niri halako opari bat? pentsatu zuen Victorrek. Berarentzat, gauza zoragarria zen, Gabonetan, ez baitzituen opariak jasotzen, eta opari bat izatea ia ezinezkoa zen. Koadernoa eta margoak hartu eta marrazten hasi zen. Harrigarria benetan! Marrazki ederrak eta harrigarriak egiten zituen! Lehen aldia zen marrazten zuena, baina argi zegoen bere zaletasuna zela. Egin zuen lehen marrazkia, kotxe bat izan zen eta halako batean, kotxeak bizia hartu zuen! Baina zer demontre da hau, zer gertatzen ari da? esan zuen. Orduan konturatu zen, margotzen zuen guztiak bizia hartzen zuela. Hori jakin zuenean, margotu zuen lehenengo gauza, emakume gazte, eder eta xarmangarri bat izan zen. Espero bezala, emakume horrek, bizitza hartu zuen eta bere nahiari jarraituz, emakumeak semetzat hartu zuen Victor. Baina, zerbait falta zen. Pentsatzen eta pentsatzen egon zen eta azkenean‌ Hara! Nire amaren izena falta zait! Nola edukiko dut ama bat izenik gabe‌, esan zuen
39
Victorrek. Azkenean, Amets deitu zion, bere ametsa zelako. Ama marraztu eta gero, etxe bat, dirua, janaria, txakurra, katua eta bururatzen zitzaion guztia marraztu zuen. Bere etxe berrira joan zen, bertan ohea, altzariak, ‌ marraztu zituen. Afaldu eta gero, ohera joan zen, baina lo egin aurretik, arropa eta pijama bat marraztu zuen. Lotan zegoenean, zerbaitek esnatu zituen. Amets batean zegoela uste zuen, baina ez. Han ikusten zuen maitagarri hura, benetakoa zen. Nik egindako oparia gaizki erabili duzu Victor, besteak baina gehiago edukitzeko erabili duzu, nik ez nizun horretarako eman, esan zuen maitagarriak, baina, ez dut asko erabili, behar nuenerako bakarrik erabili dut, etxea eta ama benetan behar ditut. Mesedez orain ez utzi koaderno eta margo hauek gabe. Hitz ematen dizut ez dudala gaizki erabiliko, erantzun zion Victorrek. Zuk esan duzu Victor, etxea eta ama, baina orain ezin dizut sinetsi. Zure pentsamenduak ikus ditzaket, eta badakit egin nahi zenuena, ezin naiz arriskatu, sentitzen dut. Hori esan bezain laster, maitagarriak koadernoa eta margoak kendu zizkion eta bat- batean, logela bakarreko etxe batean aurkitu zen, bere zakuan sartuta eta dena amets bat izan zela pentsatzen, baina ez, han zegoen bere ama, bere ondoan, benetako ama izango balitz bezala. Honi esker, zerbait ikasi zuen Victorrek Ezin dut behar dudana baino gehiago eskatu, horrekin, ni galtzen bukatzen baitut. Eta hala da, ezin dugu behar duguna baino gehiago eskatu, behar duguna, jada badugulako, maitatuko gaituen familia bat eta lo egiteko toki bat. Zertarako gehiago eskatu?
40
2. maila Irabazlea Saioa Altzaga
Sukaldari lodia Egunero bezala, Xanti esnatu eta gosaltzera jaiki zen. Egunkaria ireki eta albiste nagusiak irakurri zituen. Bere lana, ez zen ospetsuegia, marrazkigilea zen eta. Inoiz ez zuten bere marrazkiek ospera eraman, baina bere gustukoa zenez marrazkigintza, beti aurrera jo zuen. Gosaldu ondoren, kalera irten zen eta liburu denda batean sartu. Han zegoen, apal handi baten gainean jarrita berari hainbeste gustatzen zitzaion liburua. Erosteko dirurik ere ez zuen, bere lanarengatik. Baina batbatean oroitu zen, aurreko gaua lanean pasa ondoren boligrafoko tinta agortu zitzaiola. Lasterka dendatik irten eta marrazkietarako boligrafoak saltzen zituzten dendara joan zen, Baina betiko bidea hartu ordez, beste batetik igarotzea erabaki zuen, motzagoa zelakoan. Bide hartan, denda arraro bat zegoen, eta eskaparatean boligrafo zirraragarri bat. Prezioari begiratu, baina ez zuen jartzen zenbatekoa zen bere balioa. Dendara sartu baina ez zegoen inor harreran, eta bat-batean emakume zahar bat atera zen ate baten atzetik. - Kaixo gazte.-agurtu zuen atsoak. - Egunon, eskaparatearen bestaldean dagoen boligrafo hori nahiko nuke.- erantzun zion Xantik- erosgai dago ezta? - Bai noski, bost euro besterik ez dira. - Hori bai pagotxa, dotorea eta merkea gainera!- esan zuen margolariak.
41
- Aholku bat eman nahi nizuke, kontu handiz erabili, gauza asko egiteko gai da eta! Xantik arraro begiratu zion emakumeari baina ez zen ezer esateko gai izan. Dirua eman eta alde egin zuen. Etxera iritsi eta bere boligrafo berria probatu nahi zuen, bere lan berria martxan jartzeko. Aurreko gaua lanean pasa ondoren, ideia bat sortu zitzaion: �Sukaldari Lodia�. Ideia horretan lanean hasteko prest zegoen. Marrazten hasi eta bat-batean sukaldariari begiak itxi eta irekitzen hasi zitzaizkiola konturatu zen. Momentu bat geroago eskuak, eta ondoren paperetik irten zen marrazkia. Sukaldariak alde batera eta bestera begiratu zuen eta eskuan zuen labana hartu eta Xantiri eskua mozten saiatu zen. Rin-rin-rin-berin-rin-rin‌ Iratzargailuaren soinuak esnatu zuen Xanti, eta hau guztia amesgaizto bat zela ohartu zen. Eta eduki zuen ametsari buruz historia labur bat egin zuen. Honetan sukaldari maltzurrak eskua moztu eta berari gertatu zitzaion bezala esnatu egiten zela. Marrazkigilea zen baina bere istorio politak hainbesteko ospea eduki zuen idazle eta margolari lanak, biak batera, egitea erabaki zuen, eta bere istorio guztietan azaltzen zen paperetik ateratzen zen sukaldari lodia.
42
3. maila A Finalista Ane Egiazabal
A zer nolako gaua! Gaua zen, eta euria ari zuen indarrez. Tximistak erortzen ziren zeru ilunetik, lurra ukitzerakoan zarata ikaragarria eraginez. Julen bere logelan zegoen, argi pixka batekin, egiten ari zen marrazkia argitzeko moduan. Julenek leihotik begiratu zuen, ez zen ezer ikusten ordea, iluntasuna soilik, eta batzuetan, logela argitzen zen momentu labur batez. Nekaturik zegoen, baina, hala ere, egiteko agindu zioten marrazkia bukatu behar zuen hurrengo egunerako. Ezabatzeko goma hainbat alditan erabili zuen, marrazten ari zenaz arduratu gabe. Erlojua begiratu, eta goizeko ordu biak zirela ohartu zen. Logale handia sartu zitzaion, eta aharrausi handia eginez, besoak alboetara luzatu zituen, marrazkian lerro fin bat margotuz. Beste tximista argi bat erori zen, eta geroz eta indartsuago kolpatzen zuen euriak leihoa. Orduan, begiak momentu batean itxi ondoren, eta berriro ere ireki zituenean, besotik heltzen zion sukaldaria ikusi zuenean, garrasika hasi zen. Aulkia atzera erori zen, eta honekin batera Julen ere. Sekulako bizkarrekoa hartu zuen. Izuak ez zuen mugitzen uzten, geldi-geldirik zegoen, marrazkitik ateratzen zen sukaldaria begi zabalekin begiratzen. Honek, sekulako aizkora zuen esku artean, eta lurrean zegoen Julenengana hurbiltzen ari zen, begirada zorrotza mutiletik kendu gabe. Julen zorutik salto batez altxatu, eta korrika hasi zen, sukaldari hiltzaileaz urruntzeko. Eskailerak jaitsi eta beheko solairurantz abiatu zen arnasestuka. Ilun zegoen etxean, eta horregatik, eskailerekin estropezu egin zuen,
43
erortzerakoan, buruan izugarrizko kaskarrekoa hartuz. Goratu egin zen, eta sukalderantz abiatu zen, defendatzeko zerbaiten bila. Ikusi zuen lehenengo zartagina hartu, eta burua sukaldeko aterantz biratu zuen, sukaldariaren zain. Bertan zegoen iluntasuna, kanpoaldean zeuden kale-argiek leuntzen zuten. Pausoak entzuten ziren eskailerak jaisten, eta Julenek bazekien gutxi barru sukaldaria bertan agertuko zela, bera akabatzeko prest. Eta hala izan zen. Minutu eskasa pasatu ondoren, sukaldaria sukaldean agertu zen, aizkora eskuan zuela. Julenek zartagina tinko eutsiz, harengana hurbildu zen, baina bazekien bere bizitzako azken gaua izango zela hura. Sukaldariak aizkora altxatu egin zuen Julenen buruaren gainetik, airea mozterakoan soinu beldurgarria eraginez, eta aizkora indarrez jaitsi zuenean, Julenen bizitzarekin bukatu zuen betiko. Argi izpiak sartzen ziren hurrengo goizean leihoko zirrikituetatik. Julenek begiak ireki zituenean, bere logelan zegoela ikusi zen, Mahai gainean zuen marrazkia bukatu gabe ‌ lo gelditu zen. Dena amesgaizto bat izan zen‌ eskerrak!
44
4. maila Finalista Be単at del Barco
Marrazkilariaren istorioa Bost urte besterik ez zituenetik, marraztea zen bere afizio nagusia. Logela sari, diploma eta koadroz josita zuen. Gazte-gaztetatik, haren dohain bereziaren aurrean txunditurik gelditzen ziren irakasleak eta mirespena adierazten zioten momentu oro. Urteak igaro ahala, bere lanak hobetuz joan ziren, ikastetxean primerako marrazkiak egiten zituen, eta hiritarren artean ere ezaguna zen haren dohaina, berezia eta txundigarria benetan. Denek animatzen zuten Martin. Irakasle guztiek artea ikasteko aholkatzen zioten, eta ikasketen ostean bere lanen arrakasta geldiezina izango zela ziurtatzen zioten. Haren marrazkiak bihotzez eginak zirela antzematen zen, maitasunez eta sentimenduz beteak baitziren. Denen ahotan zebilen txantxetan edo, Jainkoen oparia zela, dibinitatearen dohaina. Mihi gaiztoek zioten, hori hainbestetan entzun ondoren, Martinek berak ere sinetsi egin zuela. Intimitatean marrazten zuenean, sentimendu osoa erabiltzean, marrazkiak mugituko bailiran sumatzen zituen, bizidunak ziruditen bere begientzat, behintzat. Hamasei urte zituenerako, sari mordoa eskuratua zuen, diru sariak eta guzti. Hasieran konturatzen ez zen arren, hainbeste goraipamenek Martinen aldartea aldatu zuten eta bere dohainetan gehiegi sinesten zuen. Jendeak aldaketa horiek sumatu zituen, batzuek normaltzat jotzen zuten, baina irakasleek, ateratzen zituen nota txarrak zirela eta, maiz izaten zituz45
ten liskarrak Martinekin. Zuen arrakastak hainbat arte eskoletako ateak ireki zizkion. Erraztasun handiak eskaintzen zizkioten denek, baina hemezortzi urte inguru zituenerako, sinetsiegia zuen, munduko marrazkilari onena zela eta ez zuen inongo eskolara joateko asmo zipitzik ere erakusten. Onena zela uste zuen, eta horrexegatik, nekez sinets zezakeen irakasleek zerbait irakatsiko ziotenik, eta beraz, eskola ospetsu guztietako eskaintzei uko egin zien. Jainkoek eskainitako dohain horrek, bere kasa, ikasketarik gabe, lan zoragarri eta bikainak egiteko aukera eman zion. Ospea eskuratzeko bidean zegoen, ezaguna bihurtzear zegoen, erakusketak hiriburuetan... egitera iritsi zen. Baina harroputza eta ustela bihurtzen hasi zen. Egun horietako batean, erakusketa baten arrakastaren ostean, bere langelatxoan sartu, orri txuri bat atera eta burura zetorkion lehen ideia irudikatu zuen. Sukaldari lodi bat zen, aizkora izugarria zeramana eskuartean. Bukatzear zegoenean, beste askotan bezala irudia mugitzen ari zela iruditu zitzaion, baina ez zion horri garrantzirik eman, baina segundo batzuen ostean, irudia paperetik atera eta Martini eskuak moztu zizkion. Hauxe da, bada, aukera izan arren aprobetxatzen jakin izan ez zuen gazte baten istorioa. Arrakasta lortzeko baliabide handienak izanda, egoskorkeriarengatik, marrazteko zuen ahalmena galdu zuenarena.
46
Bertso-paperak 3. ebaluaketa
Gaia: Librea. Luzeera: BI BERTSO,zortziko txikian.
1. maila Finalista Josu Go単i
Uda Kurtsoa bukatzen da pasa da dexente lan asko egin dugu izan da potente. Udara hurbiltzen da daukagu hementxe saria iritsi da alegra zaitezte! Urtea bukatzeko gutxi falta arren ahalegindu beharko ongi ateratzen zeroak badituzu hasi espabilatzen ez baduzu gogoko hasi errepikatzen
49
1. maila Irabazlea Be単at Larruquert
Ikastolako komeriak Lehenengo hezkuntzatik honaino igaro lanez gainezka eta ikasten luzaro irakasleen builak geroz ta gehiago agenda beteta da ezinean nago. Etxeko lan guztiak galdu ditugula irakasle aurrean ezin disimula gurasoei kontatuz kriston pelikula begitarte iluna jarriko zaigula.
50
2. maila Finalista Maialen Oiartzun
Nire zapatilak Oinetan janzten ditut bai lasterketetan orduan betetzen naiz indarrez hanketan konfiantza guztia dut nik oso_ haietan laguntzen nautelako ni erorketetan. Baina denborak egin du izorratzea ez ba zakarretara pentsatu uztea lortu dituztelako tristurak ahaztea eta nire ametsak egi bihurtzea.
51
2. maila Finalista Pello Zubizarreta
Zertan ari gara? Iritsiko garela Lurra suntsitzera hainbeste gerrarekin mundua hiltzera jada egin duguna ezin da atzera mundua txikitzeko benetan gai gera. Zenbat kutsadura_ta hainbat suntsiketa baso ugariz dago “Eroski� beteta zerbait egin behar da kriston aldaketa gure mundu maite_ honek bizi behar du eta.
52
3. maila Finalista Ane Egiazabal
Beti Athletic! Athletic-ek galdu zun Asteazkenean hala ere gu beti dugu bihotzean. Zuri.gorriz jantzirik telebista aurrean Athletic animatu familia artean! Lerrodun kamiseta neraman soinean hasierako gola sartu zutenean. Bilbon jende guztia zegoen kalean momentua ospatzen algara tartean.
53
3. maila Irabazlea Auritz Zabaleta
Bigarren mailan gaude berriz igo gabe egoera ematen du dela nahiko grabe jokalari artean inor ez da trebe ia hurrengo sasoia izaten den hobe! Krisia nabari da toki guztietan eraikuntzaz gainera auto fabriketan askok ikusi dute egunkarietan ez da beste berririk parlamentuetan.
54
4. maila Finalista Xabier Burga単a
BERTSOA Bertsoa egitea erronka ederra! horretarako behar da kristoren kemena hau izango ote da denetan onena? Txukun-txukun geratu dadila den dena. Gaia aukeratu ta jarraitu aurrera ! hori bai dela zaila hainbeste daude eta ! krisia, greba eta hainbeste patera. Bakean bizitzea hain zaila ote da?
55
4. maila Irabazlea Eneritz Dueso
BERTSOA Txingudi ikastolan alprojak badaude bertso bi egiteko lana eman digute. Buruari emanez daramat lau urte baina idei onik bururatu gabe. Azken egunerako utzi dut dilema jakinez hau ez dela aukera hoberena. orain ikus dezaket bertsoa errenka doala pikutara joa dut erreka !
56
Kronikak
3. maila A Finalista Ane Egiazabal
Zuberoarako bidaia 2009ko otsailaren 13an. Gau txarra pasa ondoren, goizeko zortzietan esnatu nintzen. Dutxatu, gosaldu, arropa jantzi eta motxila hartu eta gero, kalera irten nintzen. Bederatzietan, Junkalekin eta Oihanarekin elkartzekotan gelditu ginen izkinako farmazian. Bertan zeuden niri itxaroten, eta Bixerarantz abiatu ginen, gure maletak eta lo-zakuak hartuta. Lehenengoak ailegatu ginen, eta Joseba, euskarako gure irakaslea, bertan zegoen jada. Berarekin elkartu eta beste guztiak itxaroten gelditu ginen. Gainerakoak heldu zirenean, ekipajea autobusean sartu genuen. Batzuek sekulako fardelak eramaten zituzten, bazirudien hilabete baterako joan behar zirela. 9,30etan, autobusera sartzerakoan, Eduk Wazemank-en bideoa ipini zuen. Batzuek hura ikusten igaro zuten bidaia, beste batzuk berriz, lo seko geratu ziren. Donibane-Garazira iristerakoan, autobusetik jaitsi eta herritik buelta bat eman genuen, inguruak ezagutzeko. Zeru urdinean eguzkia distiratsu zegoen, baina hala ere, hotza egiten zuen. Ibaian argazkiak atera genituen, dendetan txokolate gozoa erosi eta gero, herriko parkeko banku batean igaro genuen denbora. Eguzkipean ondo egoten zen, izpiez gozatzen. Gero, autobusera itzuli ginen, eta Salhako gaztelurantz abiatu ginen bazkaltzera. 59
DONIBANE GARAZIKO HERRIA
Donazaharrera iritsi ginenean, maletak gazteluko sarreran utzi, motxila txikiak hartu, eta gertu zegoen txabola batean bazkaldu genuen. Bokata bat tortilla jan ondoren, fardelak hartu eta gazteluan sartu ginen, logela aukeratu behar genuelako. Gazteluko hiru solairuetatik zehar ibili ginen, eta bigarren solairuan zegoen logela argi bat aukeratu genuen. Bertan, Junkal, Jon, Oihana, Leire eta ni gelditu ginen. Motxilak lurrean utzi genituen, eta lo-zakua ohean luzatuta. SALHAKO GAZTELUA
60
GURE LOGELA
Lezoko neska-mutilak ere, logela aukeratu ondoren, autobusa hartu eta mendi txiki batera joan ginen, afari-merienda bat egiteko. Mendian ginela, gailetak, koka-kola, ura, laranja zukua, txokolatea, etab. jan genuen. Aire garbia arnastu eta eguzkiaz gozatu genuen, eta geroago, hurbil zegoen Eiheralarre herrira joan ginen. Bernart Etxepareren jaiolekua ikusi genuen. Geroxeago, bertako elizara sartu ginen‌ Arratsaldeko zazpiak inguru, Eiheralarreko frontoian bertso batzuk abestu genituen Lezokoekin batera. Gero, berriro ere gaztelura itzuli ginen bertso-afaria egiteko. Lezokoek bertsolariei jokoak prestatu zizkieten, eta saioak ordu bete baino gehiago iraun zuen. Bukatutakoan, afaldu egin genuen. Afari goxoa izan zen, makarroiak eta solomoa jan genituen, eta dena bukatzerakoan, logeletara bueltatu ginen. Pijama jantzi orduko, lo-zakuetan sartu ginen, baina goizeko hirurak arte ez ginen lokartu Lezoko neska-mutil batzuen erruagatik. Gure logelara sartzen eta gu esnatzen aritu ziren gau osoan zehar, eta horregatik, ohetik altxa, eta gure logelan genuen armairua atearen kontra jarri genuen. Hala ere, Lezokoek gu zirikatzen jarraitzen zuten. Gazteluko bigarren solairua, gure logelako atetik ateratako argazkia.
Gazteluko lehenengo solairua
61
2009ko otsailaren 14an Hurrengo goizean, hiru ordu soilik lo egin eta gero, elurretarako arropa jantzi eta jangelara joan ginen. Gure ikaskideak gosaria prestatzen ari ziren, eta bi edo hiru gauza ipintzen lagundu genien. Geroago, Lezokoak etorri orduko, gosaltzen hasi ginen. Gosari ederra jan, autobusa hartu eta Muskildi herrian dagoen Azkorria izeneko gaztandegira abiatu ginen. Bertan, Mixelek gazta nola egiten den erakutsi zigun zuberotarrez zegoen bideo baten bidez. Hura ikusi eta gero, batzuek gazta erosi zuten, eta ondoren, elurretara Joan ginen San Martin Harrira, Ereta-ko eski pistara. Autobusean ordu eta erdi igaro genuen “Pianista� filma ikusten. Eretara iritsi ginen, autobusetik jaitsi, eta elurrerantz joan ginen lasterka, elurra inoiz ikusi izan ez bagenu bezala.
Autobusetik ateratako argazkia
Autobusetik ateratako argazkia
Eretan ginen. Oso polita zen, dena elurrak estaltzen zuelarik. Mikelen lerarekin irristatzen pasa genuen arratsaldea, lasterketak eginez, eta elur-bolak batak besteari jaurtitzen. Lezokoekin elur-bola gerra egin genuen, eta noski, irabazi egin genuen. Ume txikiak ematen genuen elurrarekin jolasten, baina ederto pasa genuen. Bueltatzerakoan, autobusean lo gelditu nintzen, beste askoren antzera, eta Donazaharrera iristean, arropaz aldatu, eta Donibane Garazira bueltatu ginen, bertatik paseo bat emateko, eta inauteriak ikusteko. Gaztelura itzultzerakoan, afaldu eta logeletara abiatu ginen. Gau hotza pasa genuen, baina ez lehenengoa baino hotzagoa, hala ere, gau hartan sei ordu egin genuen lo, haurreko gauean lo egindako orduen bikoitza. Horrek ez du esan nahi Lezokoak hobetu portatu zirenik.
62
Junkal eta ni Eretan
2009ko otsailak 15ean. Egun horretan etxera itzuli behar ginen, baina bi egun gehiago geldituko ginateke.
Zaborra Lezokoen logeletako batean
Ohetik jaiki, pijama erantzi, mendiko arropa jantzi eta gosaria hartu ondoren, Lezokoen logeletako zoruan zaborra bota genuen, gauetan haiek guri egindako guztiaren ordainez. Oso dibertigarria izan zen zakarrontziko zaborra haien logeletako zoruan botatzea! Gero beraiek jaso zuten dena‌ Mendeku ederra, bai horixe! Mendekua hartu eta gero, Holtzarteko zubia ikustera joan ginen guztiak. Autobusa parkingean utzi eta 250 metroko mendia igo genuen. Lokatzez beteta bukatu genuen guztiok, baina merezi izan zuen‌ Sekulako zubia zen, Europako zubi zintzilikaturik altuena, alegia.
63
Geroago, bazkaltzera jaitsi ginen menditik. Patatak, koka-kola, jogurta, fruta, etab. bazkaldu genuen, eta bukatu orduko, dena jaso, autobusean sartu, eta Irunerantz abiatu ginen. Autobusean lo gelditu nintzen berriro ere. Arratsaldeko 6,15etan iritsi ginen. Hiru egun zoragarri igaro genituen‌ azkenean ez genuen maskarada ikusi, baina hala ere, oso ondo pasa genuen. Argazki gehiago:
Gure logelako komuna
Dutxak
Donazaharreko Salha gaztelua
Holtzarteko zubia
64
3. maila A Miren Gil Lertxundi
Xiberoako kronika 200 9ko otsailaren 25a, asteazkena Azkenean iritsi da ikasturte honetan irrikaz asteartero prestatzen egon garen bidaia: Zuberoakoa hain zuzen ere. Astearte otorduak Zuberoako dantzak eta kantuak ikasten igaro ditugu, lehendabizi dantzen pausuak modu estandarrean (Euskal Herriko jai gehienetan bezala) egiten ikasi ditugu eta, ondoren, Zuberoan bezalaxe. Egia esan, modu berdinean egiten dira, aldatzen den bakarra heuren izena baita. Mikel eta Josebaren laguntzaz muxikoak ikasi ditugu, Muskildiko maskaradan bertako jendearekin dantzatu ahal izateko. Gogo handiz irakatsi dizkigute, baina azkenean ezin izango ditugu bertako herritarrekin dantzatu, ezin izango baitugu maskarada ikusi. Zoritxarrez, Muskildi herriko 18 urteko gazte bat hil da minbiziarekin, eta bere oroimenez, ospakizuna bertan behera gelditu da. Pena da, baina horrek ez du Zuberoara joateko gogorik kentzen. Laburki, edo hala egiten saiatu beharko, bidaia honetako zenbait momentu kontatuko ditut.
65
2009-02-12 Bihar izango da irteera eguna, motxilak ondo prestatu eta beharrezkoa den guztia sartu dudan behin eta berriro egiaztatzen nabil. Hobe dut goiz oheratu, egun hauetan txintik gal ez dezadan. 2009-02-13 Goizeko bederatzietarako “Bixera�ko autobus geltokian gaude, maletak sartzen eta gurasoak agurtzen, gure abenturaren zain. Ez dut oso ondo gogoratzen, baina ordu bat eta erdiko bidai izan dela uste dut. Donibane Garazira iritsi gara, bakoitzak bere motxila hartu eta talde txikietan herria ezagutzera abiatu gara bi orduz, norbera bere kasa. Herria oso polita da, harrizko etxe altu koloretsu eta kale estuekin.Herriko eliza ere ikusi dugu, bere inguruan zubia eta ibaia duelarik. Ibai ondoko etxeak oso bereziak dira, ibaiaren emaria igotzean ura etxeetan sartuko dela dirudi eta; Josebak esan digunez, bertako bizilagunek etxeko balkoietatik eta leihoetatik arrantza egiten dute. Dendak ere oso politak dira, badaude arruntak ere, baina baita euskal jantziekin apaindutako ikuslehioak. Argazkiak atera ondoren, autobusak utzi gaituen lekura itzuli gara Donazaharreko gaztelura joateko, hiru egun hauetan gure etxea izango den horretara. Bertara iristean motxilak hartu eta bakoitzak bere bazkaria jan du. Jarraian, maletak autobusetik atera eta bakoitza gure gelaren bila abiatu gara. Logelak ez ziren pentsatu bezalakoak, gehienek paretak erdi eroriak dituzte eta literetara igotzeak beldurra ematen du. Dena den, guk logela onenetarikoa aukeratu dugu, osorik baitago.
66
Autobusak mendi batetan utzi gaitu eta hango paisaia politaz gozatuz merienda moduko bat egin dugu. Beranduxeago, Eiheralarre deituriko herri batera joan gara, eta eliza bat bisitatu dugu, non Bernart Etxeparek “Linguae Vasconum Primitiae” idatzi zuena 1545ean, erretore egon zen. Herri hartako frontoira joan gara eta abesti batzuk kant atu ditugu, haien artean Ernest Alkhaten “Aments bat” bertsoa. Berriz ere gaztelura itzuli gara eta afalordua arte libre izan dugu maletak hustu eta deskantsatzeko. Bertso-afaria izan dugu, eta bertsolari gonbidatuak Armendaritzeko Xan Alkhat (Ernest Alkhaten semea) eta Urruñako Hodei Barroso, Iparraldeko bertso txapelketan, Amets Arzalluz eta Sustrai Colinaren ondoren hirugarrena gelditutakoa, izan dira. Lezokoek zenbait froga jarri dizkiete, eta esan behar da ez zirela errazegiak. Hortik aurrera, bakoitzak nahi duena egiteko aukera izan du gauean zehar. 2009-02-14 Gaurkoa azk ar et a argi kontatu nahi dut, ez baitut denbora luzerik egiteko. Goiz esnatu gara jantzi eta gosaria prestatzeko. Oso azk ar gos aldu behar izan dugu, mahaiak berriz ere txukun uzteko. Elurretarako arropa jantzirik Eretako eski estaziorantz abiatu gara. Bidean, Muskildiko Azkorria gaznategian gelditu gara. Bertan, hitzaldi moduko bat eman digute eta gazta dastatu dugu. Askori gustatu zaigunez, gehienok etxekoentzat gazna erosi dugu. Hori egin bezain laster, autobusa hartu eta Eretarantz jarraitu dugu. Iristerakoan txorizo, ogi, solomo, txokolate eta abarrak jan ditugu eta elurretan jolasteko denbora librea izan dugu arratsaldeko lauak arte. Momentu horretan zapatila bustiak aldatu eta gaztelu-
67
ra itzuli gara. Bertan aldatu eta Donibane Garaziko inauterietara joan gara. Jendea oso nekatuta zegoenez, ez gara denbora luzez egon eta azkenean, gazteluan afaldu eta denbora librea izan dugu. Bakoitza gure lagun taldearekin egon gara eta gaueko momentu jakin batean Lezokoekin batera muxikoak dantzatu ditugu. Hori egin bezain laster, bakoitzak bere gelan jarraitu du. 2009-02-15 Azken eguna da. Atzo guk gosaria prestatu genuen bezala, gaur Lezokoek prestatu behar dute, baina gauen parranda egin dutenez ohetik altxatzea asko kostatu zaie. Beraiek gosaria prestatu bitartean guk itzulerarako maletak prestatu ditugu. Gosariaren ondoren mendirako motxilak prestatu eta gela bakoitzaren garbiketa eta gazteluaren garbiketa orokorra egin dugu. Maletak autobusean kargatu eta Holtzarteko zubira joan gara. Autobusak ostatu moduko batean utzi gaitu. Gehienok zubiraino iritsi gara bidean paisaia lasaigarri eta politari hainbat argazki atera ondoren. Goraino igotzeko bidea nahiko luzea eta gogorra izan da, pasa behar genituen harriak altu samarrak baitziren. Jetsiera askoz ere lasaiago egin dugu eta iristerakoan guztiok elkarrekin bazkaldu dugu. Lok atzez betet ako mendiko botak aldatuta, Lezokoen autobusa Lezorantz et a gure autobus a Irunerantz abiatu dira. Agur Xiberoa, bazter g端zietako xokhorik eijerrena ABENTURA BUKATU DA, ERREPIKATU AHAL IZANGO BANU, EZ DUT ZALANTZAN JARTZEN GUSTORA EGINGO EZ NUENIK!
68
4. maila Susana Botello eta Eneritz Dueso
Martxoaren 16, 17 eta 18an 4. mailako euskara batzordeko hainbat ikasle Urduñara joan ginen. Hainbat ekintza egin genituen. Lehenengo egunean, Delikako ur-jauzira joan ginen eta eguraldi ona egin zuenez oso ondo pasa genuen oso paraje polita baita. Handik jaitsi eta Urduña ezagutzera joan ginen. Ondoren afaldu eta oheratzeko ordura arte, batzuk “el conquistador del fin del mundo” ikustea erabaki zuten, eta beste batzuk pinponean edo mahai-futbolean ibili ziren. Hurrengo goizean, gosaldu eta Karpin parkera joan ginen, hainbat animali eta gezurretako dinosauroak ikusi genituen. Hala ere logaleagatik batzuk ez ziren ezertaz
69
konturatu, baina ondo egon zen. Handik atera et a Pozalaguako kobazulora joan ginen, interesgarria izan zen bisit a hori. B azk alostean, Kastrora joan ginen buelta bat ematera. Jende gutxi izan zen izozkia erosi ez zuena. Azken egunean, Bilbora joan ginen Euskararen etxea ikustera. Oraingoan ere, logaleak lana eman zion ikasle askori, baina bertan azaldu zigutena eta ikusi genuena aberasgarria izan zen. Orokorrean, irteera dibertigarria izan zen eta oso ondo pasa genuen.
70
Urruzuno
4. maila Eki Fanlo Antzin
Txingudi bailaran gertaturiko istorioak Istorio hau Euskal Herriko txokorik ederrenetarikoetan gertatzen da. Leku eder eta izugarri hau Jaizkibel mendia, Txingudiko bailara eta Aiako Harria mendia dira eta sekula baino istorio eder eta politagoak eta ez hain politak jasan izan ditu eta hori da bailara honen edertasuna.
Zubizuriko Sorgina Bazen behin Jaizkibel magaleko zubizuriko txokoan bizi zen sorgin zoragarri eta eder bat. Honen edertasuna azalekoa zen. Ilea urre kolorekoa baitzeukan eta begi berde izugarriak, baina edertasun hau esan dudan bezala kanpoko edertasuna zen. Barrukoa berriz kanpokoaren kontrakoa zen, jende guztia bere etsaitzat hartzen zuen eta ez zen inorekin harremanetan jartzen. Egun batean artzain bat bere lurretan sartu zen ardiekin honen larretan deskantsatu eta belarrez asetzeko. Artzainak larre ondoan zegoen harri handi batean eseri zen bere ardi eta ahuntzak behatzeko. Sorginak, bere etxeko sukaldean zegoen afaria prestatzen ari zela, artzaina bere lurretan barrena ikusi zuen. Sorgina, haserreari ezin eutsiz, etxetik atera eta artzainarengana abiatu zen ziztu bizian eta hara iristean zera esan zuen: Zer zabiltza nire lurretan zure ardiekin? Zer pentsatu duzu?. 73
Aizu, hauek ez dira zure lurrak eta zu ez zara ezer ni hemendik bidaltzeko. Erantzun zuen artzainak harriduraz. - Ez duzu niri horrela hitz egiteko eskubiderik!!! - Zergatik ez!!!. Artzainak harro. Ni Zubizuriko eta Jaizkibeleko sorgina naiz eta orain egia dakizula ezin zaitut hemendik alde egiten utzi. Artzainak salto batez harria atzean utzi eta basorantz korrika egiten hasi zen ardiak eta ahuntzak atzean utziz sorgina atzean uzteko nahiarekin. Sorginak hau ikustean zera esan zuen: - Gelditu zaitez, ezin duzu ihes egin!!! Oihu egin zuen sorginak. Eta orduan hitz magikoak esaten hasi zen: - Ikili mokili, bihurtu zaitez nire kazuelan sartuko den oilasko ederra. Baina hau egitean alboko zuhaitzean alkatearen semea zegoen behatzen eta korrika herriko alkateari gertatu zena kontatu eta herriari gertatutakoa azaltzen hasi zen: - Herritarrok, gure herrian sorgin gaizto bat dugu. Herriak haserre itxurarekin garrasika hasi ziren: - Sutara, sutara, sutara... Orduan herriko alkateak taldeak egiten hasi eta arratserako Zubizuriko txokorantz abiatu eta sorginaren etxeko atarira iristean atea bota eta sorgina harrapatu nahian sartu ziren. Sorgina leihotik atera eta hitz arraro batzuk esan zituen: - Ikili mokili, ikili takili su bihur nadila eta hemendik alde egin dezadala betiko. Orduan sorgina su bihurtu eta honekin batera kazuela barruan zegoen oiloa artzain bihurtu zen. Baina sorgina su bihurtzean lurrera erori eta basoak su hartu zuen. Hori izan daiteke Jaizkibel mendian aurreko urteetan hain beste su hartu eta erre egitearen misterioetako bat.
74
Txingudi bailarako iratxoa Bazen behin Aiako Harriko parke naturalean bizi zen iratxo irlandar bihurri bat. Iratxo hau Hondarribiko arrantza portura iritsi zen Getariako Ama Gurea arrantzauntzian. Itsasontzi hau urtero bezala Belfasteko kostaldean arrantzan ibili ondoren Getariarako bidean zihoan baina Hondarribira hurbildu zen arrantzale batzuk uztera. Iratxoa gauero jaisten zen bailarako etxe eta taberna guztiak ustiatzeko asmoz. Iratxoaren lehen betebeharra, bailara guztiko garagardo eta baliozko gailu eta material guztiak lapurtzean zen. Egun batean, Hendaiako Kaialde auzora abiatu zen. Auzo hau oso ospetsua zen hemen bizi baitziren bailara guztiko gizon-emakume aberatsenetariko familiak. Auzora iristean, iratxoa Ekaitz pirataren etxera abiatu eta honek zituen altxor eta ahalkoldun edari guztiak lapurtu eta etxea ustiatu zuen. Hurrengo egunean, Ekaitz kapitaina esnatzean iratxoa lapurtzera zihoala konturatu eta bere eskifaia elkartu eta plan bat prestatzen hasi ziren. Plan honen helburuetako bat iratxoari tranpa bat jartzea zen eta ondoren honi egindako gaiztakeria guztiengatik ordaintzea zen. Hurrengo gauean Oiasso herrira abiatu ziren eta han Orkatz kapitainaren etxean tranpak jartzen hasi ziren eta iratxoa noiz etortzeko zain egon ziren. Ilargia Jaizkibel aldean ezkutatzear zegoen bitartean, iratxoa atetik sartu zen isil-isilik eta lurrean zegoen makilarekin estropezu egin eta lurrera erortzean Ekaitz kapitainak sarea bota eta iratxoa harrapatu zuen. Ondorengo egunetan, iratxoa bailarako agintariari eskaini eta epaitu egin zuten herriaren aurrean. Herriak bi aukera ematen zizkion epaileari; sutan erretzea edo Irlandara ateratzen zen lehen itsasontzi barruan sartu eta berriro itzultzeko debekua ezarri. Epaileak egindako ekintzengatik Irlandara bidaltzea erabaki zuen eta herriari kontra eginez iratxoa Hondarribiko portura eraman eta Irlandako Dublin hirira zihoan Ama Guadalupekoa itsasontzian sartu eta inoiz gehiago etortzeko esan zion epaileak iratxoari eta egiten baldin bazuen hurrengo zigorra bera sutan erretzea izango zela ohartarazi zuen. Handik aurrera Txingudiko bailaran ez zen inolako lapurrik egon hauen zigorrengatik.
75
Hendaiako Beñat kapitainaren istorioa Bazen behin, Hendaiako Kaialde auzoan bizi zen Beñat izeneko pirata bat. Pertsona ona zen, baina bizitza irabazteko aberatsei lapurtu eta zati bat pobreei edo behartsuei banatzen zien. Egun batean, Baionako portutik ateratzen ari zen Ingalaterrako itsasontzi bati erasotzea erabaki zuten. Eta itsasontzi egokiena aukeratu zuten bai, Larrun mendi barrutik ateratako urrez beterik zihoan Ingalaterrako txanpon berriak egiteko eta Erreginari bere urtebetetzean belarritakoak eta lepokoak egiteko, Larrun mendiko urrea munduko hoberena baitzen. Itsasontzia portutik ateratzen ari zenean, Beñat pirataren Denok batera itsasontzia Ingalaterrakoaren kontra abiatu eta abordatzera hitzarekin Beñat kapitainaren eskifai guztiak beste itsasontzira salto egin zuen urre eta zenbait bitxi eta harri lapurtuaz. Hendaiako portura iristean, merkantzia deskargatu eta bere biltegian gorde zuen. Herriko jendea Beñatek egin zuen lapurretarekin oso kezkatuak gelditu ziren, Ingalaterrako gobernuak gerraontziak bidaltzeko asmoa zuela pentsatzerakoan. Hilabete bat pasatu ondoren, herriak kezkaturik jarraitzen zuen baina Ondarraitz hondartza gaineko ikuskategian, itsasontzi arraro batzuk ikusten hasiak ziren Txingudiko bailarara zuzentzen eta Ingalaterrako armarriak zekartzaten. Hau ikusi ondoren, herriko alarma-tutua jotzen hasi eta emakume eta haur guztiak Oiasso herrirantz abiatzen hasi ziren. Ordubete geroago, itsasontziak Txingudiko bailaran sartu eta ezkerraldera egin zuten Hendaiako Kaialde auzorantz eta itsasontziak portuko kaian atrakatu zuten. Ingalaterrako itsasontzitik kapitaina jaitsi eta kaian bildutako gizonei hitz egiten hasi zitzaien: - Good save the queen! —- esan, eta tente jarri zen kapitaina. - Zer nahi duzue? Erantzun zuen alkateak erasokor. - Hello, Guk bakarrik lapurtutako bitxi eta urrea bilatzera gatoz. Esan zuen kapitainak. - Zer urre eta ze bitxi. Hasi ziren parrez . - Zuek nahi izan duzue. Ingalaterrako ontzietatik, militarrak jaitsi eta borrokan hasi ziren herriko jende eta Beñat kapitainaren eskifaiekin. Azkenean, herriko jendeak amore
76
eman eta urrea eta bitxiak non zeuden adierazi eta Be単aten etxerantz abiatu ziren eta lapurtutako guztia berreskuratu ondoren urre eta bitxi guztiak itsasontzi barruan sartu eta ingelesen kapitainak herria sutan erretzeko agindua eman eta horrela egin zuten Bristolgo eskuadroikoek. Ingelesak hau egin ondoren itsasontzietan sartu eta herria sutan zelarik utzi zuten Txingudiko bailara Ingalaterrako ereserkia abestuz. Baina Ziburu, Donibane Lohitzuneko eta Pasai Donibaneko piratak garaiz heldu ziren eta hiruei Be単at kapitainaren itsasontzia gehitu eta Miarritze parean sekulako guda gertatu zen. Ingalaterrako itsasontziak munizioz eskas zebiltzan eta lau euskaldun ontziak hiru ingelesei inguratu eta kanoikadak botatzen hasi ziren. Azkenean, urrea eta bitxiak zeramatzan ontzia hondoratu egin zen Be単at kapitainarekin batera eta hurrengo bi itsasontzi ingelesek ihes egin zuten irletara. Be単at kapitaina eta bere eskifaiak izandako batailan hil egin ziren baita Ingalaterrako kapitaina eta Bristolgo eskoadroia bertan hil egin ziren ere. Istorio honek azaldu dezake zergatik azken urteotan Miarritze eta inguruko kostaldean aurkitu izan diren urre eta bitxi puskak. Baita ere zergatik etortzen diren hain beste turista ingeles Miarritzeko kostaldera bertan urpekaritza praktikatzera.
77
4. maila Be単at del Barco Gastearena
Bizi grina Bat-batean esnatu zenean, mesanotxeko iratzargailuak goizaldeko bostak zituen. Izarak mela-mela eginik zeuden, eta bere burua zeharo nahasirik. Hainbat egun ziren buruan etengabeko bueltatan gai bera zebilkiola. Amets gaizto eta mingarria etengabe errepikatzen zen. Ohetik altxatu bezain laster, bere gelan izkina batean zituen izara garbiak hartu eta gaueroko moduan ohea berregin zuen. Bukatu bezain laster ohe ertzean eseri zen, amets gaiztoak zapore mingotsa utzi zion ahoan, bost eta erdiak inguru ziren eta nekez hartuko zuen berriro loak, gainera, hala izanda ere, ziurrenik ametsa itzuliko zitzaion eta momentu hartan hori zen bere arazo bakarra. Pentsamenduak uxatu nahian, armairuko ateak zabaldu zituen, bart erabilitako arropak atera eta lurrera jaurti ostean, maiz erabiltzen zituen mendiko bota zaharren bila hasi zen. Hamar minuturen buruan prest zegoen. Etxea lasaitasun osoan zegoen, sukaldeko paretan zintzilikatutako erlojuaren tik tak hotsa besterik ez zen entzuten. Manex, anaia gaztea, bere gelan lo zegoen, ordubete barru esnatuko zen amarekin batera, beraz, hanka puntetan korridoretik barrena sukalderantz abiatu zen. Hozkailua ireki bezain pronto esne kaxa hartu, edalontzia bete eta zurrupa bakar batez edan zuen. Kalera jaitsi zenean, jadanik, seiak inguru ziren, ordu hartan ez zebilen inor, ez behintzat auzo hartan, kaleak iluntasunean murgildurik zeuden, farola txikiek espaloia motelki argiztatzen zuten. Noizbehinka autoren bat 78
igarotzen zen eta haien argiek iluntasuna ezabatzen zuten. Kalean zegoen arren, buruak astun eta kezkaturik zirauen. Lasaitzeko ahaleginetan edo, zigarro bat piztu zuen. Bere munduan murgildurik zebilen, bere pentsamenduetan, astelehen goiz hartan ez zuen inolako plan berezirik, goizero bezala etxetik gertu zegoen mendixkara igotzea pentsatzen zuen, bertan naturarekin konektatu eta lasaitzen ahalegintzea. Mendi hura, bere etxea bailitzan ezagutzen zuen, inguru guztiak, bertako animaliak, landareak, koloreak biziki gozatzen zituen. Inguru hartan lortzen zuen behar zuen lasaitasuna, bertan lortzen zuen errealitate gordinetik aldentzea. Han bera bakarrik zegoen, bera eta naturaren askatasuna. Zuhaitz baten gerizpean etzan zen, giro sargoria zegoen, aire astun eta itsaskorra arnasten zen. Inguru hartan ez zen hots berezirik entzuten, lasaitasuna besterik ez. Hasperen baten ostean, patrikatik koaderno itxurako bat atera eta idazteari ekin zion.
Donostia, 2008ko otsailaren 3a Egunero lez barrenak askatzen nabilen honetan, bizitzaren alde gordina bizi berri dudala diot. Gehien maite dudana, gehien desira eta espero dudana, nire bizitzaren argi bakarra, minaren eta gordinkeriaren isla bihurtu da dagoeneko, gaua iristean nahigabean nire ametsetan sartzen den honek barrunbeak apurtzen dizkit. 16 urtetan, bizi honek ez dizkit desgraziak besterik eman, aita hil zenetik, familia guztiz aldrebestuaren partaide naiz. Ezulertu bat banintz bezala sentitzen jarraitzen dut urteen buruan, mina-minaren ostean eta honek, inork jakin gabe, sekulako aztarna, aztarna sakon eta odoltsua utzi du nire bihotzean. Gizartearen aurka nabilen gaztea besterik ez naizela diote denek, nire buruari besterik ez diodala onurarik opa. Denek diote berdin jarraitzekotan etorkizun latza izango dudala. Dagoeneko amak ere ez dit laguntzarik eskaintzen, teilatupe berean bizitzera mugatzen gara. Aita hil zenetik, nire biziak erdibituta dirau eta Laiak bakarrik lortzen du nire bizi anker honetan, isla eta bizitzeko grina, esperantza. 15 urte bete berri dituen neskatxak, barruak pil-pilean, amodioaren su gorian, mantentzen dizkit. Bizitzen jarraitzeko gogoa ematen didan bakarra bera da, gazte eder eta ile horia. Inork ez dakien arren, bere ondoan egotea da nire xede bakarra, betiko. Ondoan ez daukadanean, ahulezia nire gorputz osoan barrena zabal-
79
tzen da, nahasmena nire buruaz nagusitzen da eta nekez uzten dit bizitzen. Momentu horietan, naturaren hotsa sentitzen dudanetan, mendixka honetan pausatzen naiz. Bertan lortzen dut arimaren eta gorputzaren askatasun osoa, orduantxe bakarrik lortzen dut gorrotoa aldentzea, naturaren usainak sortzen dit inspirazioa. Azaltzeko zailak diren sentsazioak bizitzen ditut. Idazteari ekiten diodan bakoitzean, barrenak apurka-apurka nola askatzen zaizkidan sumatzen dut, honek ongi sentiarazten nau, eta indarberriturik banengo bezala gelditzen naiz. Sarritan harrapatu dut Laia etxera gonbidatzean, tiraderetan ero moduan koadernoaren bila. Dagoeneko berak ere badaki ez zaidala inork nire sekretuak irakurtzea gustatzen, baina nik ere badakit negar malkoen artean amaituko genukeela biok, poesiaren bat irakurriko banio. Baina, eskola utzi dudanetik konturatu berri naiz jendearen aurrean honek ez duela ezertarako balio, hutsaren hurrena besterik ez dela, garrantzia duen bakarra ikastea dela etorkizunerako, horregatik dagoeneko nazkatuta nago...
Egun argiko eguzki sarkorraren argi izpiek esnarazi zuten Igor. Konturatzerako erlojuari begiratu, eta hamaikak zirela ohartu zen. Lo gozoan murgildu berria zen, amesgaiztorik gabeko lo lasai eta zoriontsu batean, aspaldiko partez!, sinestea ere zaila egin zitzaion. Baina segidan bere pentsamenduak errealitatera itzuli ziren: “Kaka, eta orain nola iritsiko naiz garaiz Laiari bisita egitera”. Zentro aldeko institutuan, txirrin hotsa entzun berria zen. Gazteak arrapaladan jolastokira zihoazen, hamaiketakoa janaz. Gehienak lagun talde txikietan bazeuden ere, atarian neska gazte eder baten itxura antzeman zitekeen, 15 urte inguruko Laia ile horia zen. Nekea eta ondoeza nabari ziren haren aurpegian. Atsedenaldiaren erdia pasatua bazen ere, gazteak atarian zirauen, pauso bakar bat ere eman gabe, hasperen egin gabe, lasaitasun osoz, baina hala ere barruak borbor batean zituen: “non sartu ote da alproja hau!” errepikatzen zuen etengabe bere baitan. “ez zen ba etxean lo geldituko!”. Laiak izugarri maite zuen Igor, haren presentziak barnean kilimak sorrarazten zizkion, zeharo liluratzen zuen. Dagoeneko bi urte zeramatzaten elkarrekin. Hasieran klase berekoak ziren eta momenturo egoten ziren elkarrekin. Igorrek ikasketak utzi zituen arren beren harremanak indar osoz
80
jarraitzen zuen. Hasieran, Laiak ez zuen onartu ikasketak uzteko erabakia, baina etsia hartu behar izan zuen Igorren egoskorkeriaren aurrean. Ordu laurden inguru geldirik zeraman gaztea bat-batean mugitu egin zen, kanpo aldetik presaka zetorren beste batekin elkartzera. - Behingoagatik garaiz iritsiko al zara?. Ergela dirudit hemen ordu erdi inguru bakarrik – esan zion Igorri urreratu eta ezpainetan musu emanez, baina hura aldendu egin zitzaion mugimendu bortitzaz. Laiaren aurpegiak zurbiltasunetik harridurara jauzi egin zuen bat-batean. - Txantxa da, maripetral halakoa!, loak hartu nau zuhaizpean -txantxetan Igorrek oraingoan bai besarkatuz eta musu emanez- Aurpegi zurbila duzu, ondoezik al zaude? - Bai, gripea harrapatzekotan nagoela uste dut, goizean botaka aritu naiz, baina aitak, ezer ez zelakoan, eskolara ekarri nau. Arratsaldean edo medikuarengana joango naiz ea zer dioen berak. - Beno ba, ohean geratu beharko duzu indarberritu zaitezen, bihar deituko dizut nola zauden jakiteko, zaindu zaitez laztana –berriro ere hurbildu eta besarkatuz-. Musu gozo baten ostean txirrinaren hotsa aditu zen. - Zaindu zaitez laztana. Bihar arte –Igorrek musu bat jaurti zion, eta Laia klasean sartu arte itxaron zuen. Gau hartan amesgaiztoa itzuli zitzaion Igorri. Berdina, xehetasun guztiekin. Goizaldeko bostak ziren Igor ohe ertzean eseri zenean. Aldi honetan amesgaiztoak ez zuen urdurituta, arnasestuka utzi, kezkaturik baizik. Harrigarria iruditzen zitzaion ametsak beregan zuen eragina, gauero errepikatzen baitzen. Hala ere ez zion garrantzi handirik eman. Goiz hartan ez zen etxetik atera ere egin, lasaitzeko ahaleginetan, film bat ikusi zuen. Bazkalostean Laiari hots egin zion: - Bai? -Laiaren ahotsak nekatua zirudien. - Zer moduz dago nire printzesa, indarberriturik dagoeneko? – ahots dibertigarriz. - Atzo medikuarenean egon nintzen, gripea izango dela esan zidan, etxean gelditzeko indarberritu arte. Analisi batzuk egin dizkidate eta bi edo hiru egunen buruan erantzungo didate. - Ederki, ez dizut denbora gehiago alferrik xahutuko. Lo egin eta zaindu maitea, gripea hiru eguneko gauza izaten da. Muxu bat.
81
Egun hartan ez zen gertaera berezirik jazo. Betiko moduan, Igorrek mendixkan eman zuen eguna, idazten, Laiaren gaixotasunari ez zion garrantzi handirik eman, berak esan bezala gripea zelakoan. Gainontzeko bi egunak elkar ikusi gabe eman zituzten. Azkenean iritsi zen Igorrek hainbeste espero zuen eguna, ostirala zen, hainbat egun pasatuak ziren Laida medikuarenean egon zenetik, gehiegitxo beharbada, gripe ziztrin bat izateko. “Dagoeneko sendatuko zen” sinestarazi zion bere buruari. Pasatutako egunetan, momenturo hots egiten zion Igorrek Laiari bere egoeraz galdetzeko. Egun luze eta latz haietan, huraxe zen elkarren arteko lotura bakarra. Igor pozik zegoen, Laia behingoz ikusiko zuelakoan. Ustekabe zoragarria prestatua zion. Errekreo garaian ohi zuenez, atarira bila joango zitzaion, eta erosi berri zion eraztun eder bezain garestia oparituko zion hantxe. Goiz atera zen egun hartan, lasaitasun osoz, etxean gosaldu eta txukuntxukun prestatu ondoren. Eskolara bidean, gustukoen zuen kantua txistukatzen zuen etengabe. Poza zebilkion gorputz osoan barrena, harrigarria zirudien arren, ordua baino lehenago atarian zegoen irribarretsu. Lastima!, laster joango zitzaion irribarrea. Gazte guztiak jolastokian zebiltzan, Laia izan ezik. Ezin zuen sinetsi, “non ote dago, non...” Maider bera ere ikusi zuen, Laiaren lagunik onena, baina honek ez zion jaramonik egin, begiratu ere ez, arrotza bailitzan tratatu zuen. Bere egun perfektua, bere plan perfektua hondatu berri zen. Etxera bidean, gogor estutu zuen patrikan zeraman oparia. Etxeratu bezain pronto Laiari hots egin zion baina alferrik, inork ez zuen erantzun. Momentu hartan, ohe ertzean eseri zen, zeharo kezkaturik, zeharo nahasirik. “Non ote dago Laida?, beharbada gaixorik egongo da oraindik,” huraxe zen buruan bueltaka zebilkion gai bakarra. Berriro ere hots egin zion, baina erantzunik ez beste aldetik. Horrek are urduriago jarri zuen. Momentu hartan bertan Laiak esandako zerbait etorri zitzaion gogora. “Analisi batzuk egin dizkidate eta bi edo hiru egunen buruan erantzungo didate” hitz berberak birgogoratu zituen. Orduan gauza latzak etorri zitzaizkion burura, agian, egunero errepikatzen zen amets hark izango zuen zerikusia errealitatearekin. Ez zen oso garbia, baina egiaren isla bihurtzear zegoen. Buruak pentsamendu gordinetan murgildurik zirauen bitartean, pentsamendu horiek deuseztatzeko ahaleginetan zebilen bihotza. Gaizki ulertua zela sinetsi nahi zuen, baina oso erreala zen. Zorioneko egun hura, hondamendia bilakatu zen Igorrentzat. Arratsalde osoa eman zuen Laiari
82
deika eta deika, baina alferrik. Gau hura luze bezain mingarria suertatu zitzaion. Bira eta bira ibili zen loak ezin harrapatuaz. Izerdi patsetan izarak bi aldiz, bederen, aldatu zituen. Gau osoa egoeran pentsatzen eman zuen, egon zitezkeen erantzunen bila. Begiak ezin bildurik, goizean goiz etxetik irten eta mendixkan etzan zen, gerizpean eseri eta idazteari ekin zion. Ohartzerako hamaikak pasatuak ziren, Laiari hots egin zion orduan. Kezkatua bezain haserre, bazkalostean Laiaren etxean agertzea pentsatu zuen, gertatzen zena behingoz jakiteko. Ez-jakite horrek barruak akabatzen zizkion, ezin zuen horrela jarraitu. Laiaren etxea pare-parean ikusi orduko, dardarizo bat sumatu zuen bizkarrean barrena. Ez zen askotan egona Laiarenean, gurasoak falta zirenean bakarrik. Ongi asko zekien, Laiak bestela esan arren, haren gurasoek ez zutela begiko, arrazoiak bistakoak ziren. Txirrina sakatu zuenean eskuak etengabe mugitzen zitzaizkion. Bi aldiz sakatu zuen, baina inork ez zuen atea zabaldu. Urreratu eta belarria atean jarri zuen. Ahotsak entzun zituen barruan, eta baita negar zotinak ere. Jakin, bazekien, barruan norbait zegoela, hala ere, etsipen aurpegiz biratu eta joatear zegoenean, ate hotsa sumatu zuen. Derrepentean burua itzuli eta bere min eta zorion guztien sortzailea topatu zuen, atarian geldi, Laia zen. - Igor, etor zaitez - esan zion Laiak, aditzea ere zaila egiten zen ahotsaz -. Igor haserre urreratu zitzaion, galdera mordoa jaurtikiz: - Zer dela eta egin didazu hau niri?, maite ninduzula uste nuen. Zer, dagoeneko nitaz ahaztu zara ezta? Beste norbait maite duzu? Ni baino azkarragoa, goapoagoa, lirainagoa ezta? Zuretzat hobea dena. Zure gurasoen gustukoa seguruenik? Ezin dut sinetsi. Igorrek sentitzen zuen guztia aditzera eman zion, bi aldiz pentsatu gabe. Bakarrizketa amaitu zuenean, harridura aurpegia jarri zuen kuttunaren erreakzioa aztertzen zuen bitartean. - Ez duzu ezertxo ere ulertzen, zeurekoi hutsa zara... – Laiak negar zotinen artean-. Momentu hartan erreparatu zion Laiaren itxurari, zeharo aldaturik zegoen, benetan argala, eta zuria. Ez dizut ezer esan zure onerako, zure bizitzarekin jarrai dezazun nahi dut, nigandik urruntzea. Ni desagertu baino lehen, gure artean sentimendu loturarik ez geratzea. - Baina zer diozu?, erotu zarela dirudi, ez dut sekula zure albotik aldentzeko asmorik. Laiak segundo batzuk eman zituen isilik Igorrek esandakoa aztertzen. Egia esatea pentsatu zuen.
83
Benetan, zure onez egin dut dena, baina egia nahi duzunez, tori egia. Gogoratzen dituzu medikuarenean egon nintzenekoa eta egin zizkidaten analisi haiek?. Erantzunak jaso ditut -etenalditxo baten ostean- Medikuak leuzemia dudala dio, odoleko minbizia. Proba gehiago egin behar dizkidate zabaldua dagoen jakiteko. Gaztearen aurpegia zeharo zurbil bilakatu zen: “nola izan naiz hain baboa, gauero izan dut begien aurrean, errealitatearen aurreikuspena. Egia amestu dut asteetan zehar eta nik ez diot jaramonik egin nahi izan�. Hura izan zen jaso zuen ezbeharrik handiena, mingarriena, zorigaiztokoena. Gainontzeko hilabeteetan elkarren artekoa sendotuz joan zen, eguneroko martxa hartu zuten. Laiak eskolan jarraitu zuen, bere adineko gazte guztiek bezala, hala ere noizbehinka huts egiten zuen medikuarenera joateko. Igorrek ere berean zirauen, goizero mendixkara igotzen zen, lasaitasun apur baten bila. Hamaikak aldera eskolara jaisten zen bere maitearekin egotera, eta arratsaldeetan, Laiak eskola amaitu arte itxaroten zuen, libururen bat irakurtzen edo. Egoera benetan okertzen ari bazen ere, harrigarria zirudien gertatzen ari zenak. Azken aldian, Laiarenean ematen zituen orduak, bere gelan, sukaldean bazkaltzen... Laiaren gurasoek onartzen zutela sumatu zuen, bi gazteen artean benetako sentimenduak zeudela konturatu baitziren, eta azken momenturaino alaba zoriontsu izatea nahi zuten. Azken hilabeteetan, Laiaren gurasoekin zuen harremana estutu egin zen eta ordurako zeharo gustura sentitzen zen Laiaren familia artean. Egunak aurrera zihoazen bitartean, denek bazekiten Laiaren gaixotasunak ez zuela bueltarik, medikuek esan bezala, sendaezina zen gaitza. Gelditzen ziren hilabete, aste edo egunak, segundoz segundo gozatu nahi zituzten, huraxe zen Laiaren desio bakarra, familiaren eta Igorren ondoan egotea dena amaitu arte. Horietako egun batean, etxe atarian bueltaxka bat eman ondoren, bi gazteak etxeratu ziren, neska ez zegoen bat ere ondo, nekatua zegoen, abaildua. Orduak joan ahala, gero eta okerrago zegoen, eta egun madarikatu hartan, nahi ala ez, iritsi zen denek beldurrez itxaroten zuten unea. Derrepentean, Laiaren bihotzaren taupadak moteldu ziren, nekez hartzen zuen arnas, konortea galdu zuen eta lurrera erori zen. Gau hura Igorren bizitzako luzeena, astunena, zamatsuena izan zen. Laia trantze txarrean zegoen, gau osoa oxigenoa jarrita eman zuen. Igor eta neskaren gurasoak ez ziren haren ondotik mugitu, itxarongelatik logelara ibili ziren gau osoan, begirik bildu gabe, medikuek azkenetan zegoela esan baitzuten, azkeneko ostikoak zituela. Igorrek gaua idazten eman zuen.
84
Goizaldera apur bat suspertu egin zen Laia, eta Igor hantxe zegoen ondoan. Gazteak eskuak dardarka zituen, baina ez zuen Laiak sumatzerik nahi. Orri tolestu bat eta oparitxoa eskuetan, urreratu zitzaion ohera, irribarre lotsatia ezpainetan. - Zer moduz zaude printzesa?, muxu bat emateko irrikatan nengoen – Igorrek, urreratu eta ezpainetan musu eman zion. - Zer gertatu zait?, Larri nago ezta?, azkenetan –Beldurrez Laiak, gertatutakoa jakin nahian. - Beste baterako utziko dugu hori orain sorpresatxo bat prestatu dizut –gaia saihesteko ahaleginetan, hala ere jakin bazekien ez zela beste momenturik egongo. Tori, ireki oparia. Esku ahulez, poliki-poliki opariaren paperezko bilgarria urratu zuen Igorren laguntzaz. Eraztun txiki baina ederra atera zuen barrutik, Igorrek aspaldi erositako hura, hain zuzen ere. Laiari eraztuntxoa hatzean sartu zion Igorrek, eta neskak besarkada handia eman zion mutilari, azken besarkada agian. - Zoragarria zara! –esan zion Laiak begietatik zerizkion malkoak oheko izaraz xukatzen zituen bitartean. Orduan Igorrek, lotsati, eskuetan zuen papera zabaldu zuen, barruko aldetik idatzirik zegoen. - Dagoeneko jakingo duzu zer den ezta?, hainbestetan eskatu didazun koaderno haren orri bat, gau osoa hementxe eman dut zure aldamenean eta hauxe idatzi dizut – Laiaren ohe ertzean eseri zen, eta haren esku nekatuak estutuz irakurtzeari ekin zion. Gogoan duzu, maitea, elkarri eman genion lehen muxu ezti eta xamur hura. Esperantzaz betea. Barrenak dantzan jarri zizkidan muxu hark, zure esklabo bihurtu ninduen betiko, zure esanetara, zure nahiak eta desirak betetzeko. Zure aingeru guardakoa izan naiz beti, portzelanazko panpina hauskorra bazina bezala zaindu zaitut, neure burua baino gehiago zeurea maitatzera iritsi naiz, inguruko guztiaz babesten saiatu naiz, hainbeste maite zaitut! ezen... Igorrek Laiari hitz goxo haiek irakurtzen zizkion bitartean, itxarongelan, Laiaren amak koaderno bat ikusi zuen lurrean, Igor eseri zen aulkiaren azpian. Jasotzerakoan, arreta piztu zion goi eskuinean ageri zen datak, egun huraxe bera baitzen.
85
2008ko irailaren 20a. Askotan esaten da, pertsona bat hiltzen den arte, agur esaten digun arte, ez garela konturatzen benetan zenbat maite dugun. Heriotzaren ostean, deitoratzen dugu, mila bider sarriago “maite zaitut” esan ez izana. Momentu horietan denok darabilgu galdera bat buruan “ba ote zekien zenbat maite nuen?” galdera horrek ez du sekula erantzunik topatuko. Norberak aurkitu beharko du galdera horrek eragiten duen oinazea burutik uxatzeko bidea. Hiletaren egunean, negarretan egoten gara denok, zer esan ez dakigula, sentimenduak agerian, loreen bidez saiatzen gara agian bizirik zegoenean ematen jakin izan ez geniona adierazten, baina dena alferrik. Geure burua guztiaren aurretik jarri ohi dugu, baten batek laguntza behar duenean beste aldera begiratzen dugu sarritan, “gizakiak gara, noski, eta guztiaren gainetik geurekoitasuna darabilgu”. Hau onartzen ez duena gezurti hutsa da. Bizirik gaudenean adierazi behar dugu elkarrekiko maitasuna, desira, momentua osotasunean bizi, gainontzekoaz ez arduratu, denborak beti egiten du berea, gainera batzuetan behar baino lehenago. Bi aukera ditugu, egonean egon, denbora nola pasatzen den ikusten, zahartzaroak akabatu arte, edo denborari jaramonik ez egin eta azken hatsa iristeraino bizitzaz gozatu. Bigarren aukera hori egin dugu guk. Denek pentsatuko duzue 16 urteko mukizu batek nola egin dezakeen honelako hausnarketarik. Bizitzak ez dizkit sekula gauzak erraz jarri, eskuekin hartzeko moduan ez behintzat. Gauzak hobetuz zihoazenean, izan zitekeen albisterik gordinena jaso genuen, mila bider madarikatu dut patua, zergatik eraman neska gazte ederra, bizi osoa aurrean duena, askotan nahi izan dut heriotzak ni eramatea. Momentu horietan konturatu naiz nik ere badudala neurekoitasun hori, maite dudanaren hutsa ez pairatu nahia. Laiak eman dit bizitza honetan guztiok behar duguna, errespetua, maitasuna, eta laguntza. Horrexegatik, indar osoz lau haizetara zabaldu nahi dut neskatila honengatik sentitzen dudana, denbora gure aurka jarri den arren, gure artekoa sakondu dugu zulo beltz amaiezinean amildu aurretik, altxatu ditugu buruak, epe laburrean azaldu diogu elkarri egiazko maitasunaren esanahia. Nire ondotik aldentzen denean zer gertatuko den ez dut sekula pentsatu. Momentua iritsi arte itxarongo dut. Badakit nire bihotza ez dela sekula guztiz osatuko. Hainbeste momentu zoragarri zor dizkiot!. Ez ditut sekula gauza txarrak gogoratuko. Begiak itxi eta momentu onak gozatuko ditut, bere alaitasuna, edertasuna.... horrelakoa da bizitza, beraz, nire maitearen ondoan gozatuko ditut azken momentuak. Gainontzeko guztiak ez du garrantzirik izango, jakin bai dakidalako, ez denborak, ez distantziak, ezta heriotzak ere ez gaituela sekula ere aldenduko, ez duela sekula gure arteko sua itzaliko. 86
4. maila Olatz Esnaola
“Ezjakintasunak zoriona dakar batzuetan� Egun eguzkitsua zen 2006ko urtarrilaren 18a. Eskolan nengoen egunero bezala, aulkian eserita, leihotik begira, oskarbia arakatuz eguzki izpiek nire begiak nolabait liluraturik, behar bada hilabete bat eguzki izpi horiek ikusi gabe nengoelako-edo. Irakasleak esaten zuenari ez nion kasu zipitzik ere egiten, are gehiago, nire ustez ez zion nire kideetako batek ere jaramonik egiten. Koldo zirrimarrak egiten ari zen bere koadernoan, Itsasok matematikako lanak egiten ziharduen, Oihane, berriz, paretari begira auskalo zertan pentsatzen, Ioritz eta Ander elkarrekin hitz egiten eta Joxe Mariri zurrungaka hastea bakarrik falta zitzaion irakaslea lotan zegoela konturatzeko. Goiza han pasa nuen, apunteak hartuz, leihotik begira, ariketak egiten, nire ikaskide pailazoenarekin barrezka, etab. Baina, hala ere, oso luzea egin zitzaidan tutoretzako klasea iritsi zen arte. - Zuen familiari buruzko lan bat egin behar duzue, beraiek 1936ko gerra nola pasatu zuten jakitekoz. Lana hurrengo asterako izango da eta ordenagailuan egin dezakezue. Argazkirik jartzen badiozue nota altuagoa izango duzue eta gutxienez bi orrialde eduki beharko ditu. Adierazi zigun Loinazek, gure tutoreak.
87
- Zer? Ez, mesedez, azterketa asko ditugu! -kexatu zen Koldo, beti egiten zuen bezala, irakasle batek lan bat egiteko agintzen zigun guztietan Koldo han zegoen builaka, kexuka. -eta gainera ez digu denborarik emango. Baina, hala ere, Loinazek ez zuen idazlana aurkezteko epea aldatu, eta aldatzen bazuen ere lehenago jartzeko izango litzateke, gure tutorea oso kaskagogorra baitzen. Azkenean iritsi zen ikastolatik irteteko ordua eta etxera abiatu nintzen, han ikastolako gauzak laga eta amonaren etxera ziztu bizian joan nintzen, nire familiaren istorioa lehenbailehen jakiteko irrikan, egia esan ez zegoen oso urrun nire amonaren etxea, nire azpiko pisuan bizi baitzen, baserri batean bizi ginelako nire aitona-amonak, nire gurasoak, nire anaia eta ni. - Din don, din don —-jo nuen txirrina. Nire amonak ireki zidan atea eta barrura sartzeko eskatu. Han nengoela nire aitona agurtu eta sutondoan geundela, nire amonari bere gurasoen historia kontatzeko erregutu nion. - Nire ama, hau da, zure birramona Ramoni, 1909. urtean jaio zela uste dut, eta nire aita, Eufrasio 1905 inguruan. Ramoni Hondarribiko Elizpe baserrian jaio zen eta bederatzi urterekin neskame hartu zuten han inguruko baserri batean. “Nire aita Hondarribiko Jaizubia auzoko “Etxehaundi” baserrian jaioa da eta Pasaiako portuan egiten zuen lan, karga eta deskarga” lanetan.- hasi zen amona Mari Carmen oso ondo gogoratzen ez zuen istorio hura niri, bere biloba Mirariri, den dena kontatzen.” “Nire attak lanera joateko ez zeukan kotxerik eta bizikletaz faki zen Pasaiaraino egunero. Bera bizi zen baserria ez zen oso handia eta gainera, bi bizitzatan banatuta zegon. Kuriosoa da baina, beste bizitzan zure aitaren attaren aita bizi zen, zure birrattona, alegia.” - Bai? Ba nik hori ez nekien! zelako ustekabea!- harrituta gelditu nintzen. A zer kasualitatea! Nork jakingo zukeen garai hartan bi bizilagun horien bilobak ezkonduko zirenik? Inork ez. - Ba, hala da maitea, hala da- ihardetsi zidan amonak.- Urteak pasa ziren eta azkenean, ez dakit seguru nola, Ramonik eta Eufrasiok elkar ezagutu zuten eta urte batzuetan ezkongai bezala ibili ondoren ezkondu eta kalera joan zien bizitzea, Herrerara, horrela nire atta portura errazago joan zedin. Hori bai, errentan zeukaten pisua, dirurik ez zego-
88
elakoz deus erosteko. Han alaba bat eduki zuten, ni alegia, 1935ean jaio nintzen eta hurrengo urtean, gerra zela eta, Irunen zegoen Barraka baserrira fan ginen nire aitona, amona, izeba, osaba, lehengusu.. ez dakit zenbat ginen ere, jende asko. Bitartean, Herrerako pisuko atea itxita genuelarik han gauza guztiak utzita. Egun batean guardia zibilek atea bota eta bitxiak, mantak eta han zegon guztia lapurtu ziguten. Ezer gabe geratu ginen. - Eta zergatik egin zuten hori, amona? -galdoa pentsatu ere gabe bota nion. - Jakingo zuten etxe horretan inor ez zela bizi eta bi aldiz pentsatupe sartu zian den dena aurretik eramanez. Ez zeukaten lotsarik. - Jarraitu, jarraitu! Eta horren ondoren, zu eskolara-edo joaten zinen? - Bai, baina hamalau urte nituen utzi nuenean, ez zitzaidan ikastea gustatzen eta ezta gogorik ere burua astintzeko. Gurasoek esaten zidaten “Jakiteak ez du tokirik kentzen!” baino nik ez nien kasu handirik egin eta etxean lan asko egin behar zen aho asko elikatzeko zeudelakoz. Ni nire amonarekin Irungo plazara joaki nintzen berdura saltzera. Esne behiak ere bagenituen eta jezten genituen, esnea etxetik etxera saltzeko. Lan hori nire osabak egiten zuen egunero. Behin, nire ama eta ni inguruko baserri batean sagarrak biltzen ari ginela nire izeba Pepita etorri zitzaigun etxera azkar joateko esanez, guardia zibilak nire aitaren bila etorri zirela-eta. Korrika fan ginen eta han ikusi nuen nire atta kartzelara nola eramaten zuten. -Zergatik eraman zuten kartzelara? -txundituta galdetu nion. - Lehenago esan dizut Eufrasiok portuan lana egiten zuela, ba egun hartan ere hara joan zen lanera eta greba egin zuten beraien interesak defendatuz. Hurrengo egunetan poliziek banaka-banaka atxilotuak izan ziren poliziagatik Ondarretako espetxean sartu zituzten. Garai hartan ezin zen ia ezer egin Franko zegoelako euskaldunak zapaltzen. Nire amak “Buena Vista” baserrira bidali ninduen ni ezertaz ez enteratzeko, baina ni oso azkarra izaki eta denetaz enteratu nintzen. Oraindik gogoratzen naiz nola esan zion nire amak izebari orrazia eramango ziola kartzelara eta nire izebak “Neska nexka, han denak ilea moztuta izango ditiñaten, nola eramango dion orrazia?”. Horixe erantzun zion, baina ,hala ere, amak etxeko orraze zahar bat hartu eta hantxe joan zen. - A zer familia xelebrea dudan amona! Kar kar kar.
89
- Dudarik ez, kar kar kar -hura ere barrezka, eta suaren goxotasunean historia interesgarri hura kontatzen jarraitu zuen- Bi egun pasa eta gure atta etxera itzuli zen, baita ni ere. Urteak pasa ziren eta etxe hura erortzen hasi zen, nire osabak puntalak jarri zituen etxearen goiko solairua kontzeko eta horrela etxe guztia eror ez zedin. Beragatik izan ez balitz‌- aharrausi egin zuen amonak -baina hala ere ez ginen fidatzen eta horregatik bada ezpada ere atearen ondoan egiten genuen lo nire osabak eta aitonak izan ezik, paretetako harriak erortzen hasten baziren azkar irteteko. Aitonari igual zitzaion hori dena eta bere gelan egiten zuen lo, osabak, berriz, kanpoan meta eginda geneukan eta han zulo bat egin beheko aldean eta han sartuta geratzen zen lo. -Eta azkenean, noizbait erori zen etxea? - Ez, aitonak arrazoi zeukan, paretak ez ziren erori, baina beste gauza bat bai, guk han bilduta geneukan familia banatu egin behar izan genuen baserria ez baitzen gurea, errentan geneukan, Herrerako pisua bezala eta jabeak etxe zahar hura saltzea erabaki zuen. “Garai hartan nik hogeita lau urte nituen eta Irungo festetan Juan Mari, zure attona, ezagutu nuen, nobioak egin ginen eta handik hiru urtetara ezkondu egin ginen. Barraka, nire gurasoekin eta familia guztiarekin bizi nintzen etxea gogoratzen duzu?-nik baietz erantzun nion burua gora eta behera mugituz. – Ba, han gehiago ezin izan genuen bizi jabeak eskatzen zuen diru hori ez geneukalakoz eta handik alde egin behar izan genuen.â€? - Orduan etxe hau egin zenuten? - Bai, hori da. Han familia osoa hautsi eta bakoitzak bere bidea hartu zuen. Guk, hau da, nire gurasoak, nire garai hartako nobioak eta nik etxe hau egiteko oztopo asko eduki genituen. Lehenengo hemengo lurrak egokitu behar ziren, eta zumea zelai osoan zehar zegoenez, idiak alokatu genituen hura kentzen saiatzeko. - Amona zer da zumea? Zuhaitz mota bat? - Ez Mirari, landare mota bat da garai batean otarreak egiteko erabiltzen zena, eta hau mozterakoan zuztarrak gelditzen ziren, horregatik idiak gainetik pasatzerakoan apatxek desitxuratzen zituzten eta hurrengo egunean idi berri bat alokatu behar izaten genuen. Baina hemen inguruan ez zegoen idi nahikorik alokatzeko eta arazoak eduki genituen belar txar hura ateratzeko hemendik. Azkenean lortu genuen nolabait egokitzea lur hauek etxeko behiak erabiliz eta arkitektoak eta halako beste hainbat morroik etxe aparta egin ziguten.
90
“Etxea eraikitzen ari ziren bitartean, negu gorrian, beste izeba baten etxean bizi ginen. Hain txikia zen, logela bakoitzean 4 pertsonak lo egin behar genuela bi ohetan, hura zen hura estualdia. Handik urte betera etxera faki ginen bizitzera eta ezkondu egin nitzan zure attonarekin.” - Argazkirik badaukazue?- galdoa bota nion- Ikusi nahiko nuke nola zindoazen jantzita eta attonak ilea buruan bazuen egiaztatu! Kar kar kar. - Baina, baina, ze gaiztoa zaren! Kar kar kar. Eskerrak aitona sukaldean dagoela eta espero dezagun ez duela ezer entzun.. Bestela zureak egin du! Kar kar kar. - Beno eta aitonarekin ezkondu ondoren nire ama jaio zen, ezta? - Bai halaxe da. Eta ondorengoa badakizu. Kontent zaude jada? - Bai amona, orduan, ondoren nire ama jaio, handia egin eta nire aitarekin ezkondu zen. Bale! Handik bi urtetara ni jaio nintzen. Baina baina okerrena ez zen iritsi! Handik sei urtetara nire anaia bihurria jaio zen! Hori izan da hori desgraziya! - Mirari, Mirari… zure anaia ez da bihurria, behintzat nirekin dagoenean. - Zuk diostazu, zurekin dagoenean, bestela, ai ama! Beti bera hasten zait zirikan eta gero gainera amak arrazoia ematen dio, hori da hori bidegabekeria! - Beno, beno, ez kexatu hainbeste! Eta lagundu hemendik altxatzen mesedez, afaria prestatzera joan beharra daukat-eta. Nahi duzu hemen gelditu afaltzen? Beste egoera batean banengo baietz esango nioke baina azkar-azkar etxera joan behar nintzen entzundakoa paperean idaztera, horrela Loinazek nota oso ona jar ziezadan. - Ez amona, eskerrik asko, baina etxera joan beharra daukat zuk kontatutako guztia idaztera. Agur! Bi musu eman ondoren etxerako bideari ekin nion eskailerak igoaz. Ordenagailu aurrera iritsi, piztu eta izenburua idazterakoan lo gelditu nintzen konturatu gabe. Hurrengo egunean dena ahaztu zitzaidala konturatu nintzen eta ez nuen ezer idatzi “Nire familiaren historia” ez ezik, hau da, izenburua.
91
4. maila Maider Gonzalez
IZURDE Egun argitsua zen hura, leihotik sartzen ziren izpiek gogor jotzen zuten zurezko lurrean eta nire begiak, oraindik lehen argietara moldatu gabeak itsuturik sentitzen ziren. Eguna zoragarria zen benetan, baina momentu haietan ez zen egongo ez egun eta ez momenturik nahiz eta zoriontsuetatik zoriontsuena izan, naukan egonezin eta hutsune hura ezabatuko zuenik. Udako lehen egunak igarotzen hasiak ziren eta herrixkan nabaritzen zen jada oporretara joandako familia ugarien hutsunea. Eta ni, duela urte dezente nire kide eta senideetatik urrun, faltan botatzen nituela, bertan geratzea erabaki nuen, lasaitasun osoz, urtero bezala .Nire etxe zaharra, herri gunetik zertxobait urrun kokaturik aurkitzen zen, ez zitzaidan zarata ezertxo ere gustatzen, bertan lasaitasun osoz nire bakardadeaz gozatzeko aukera nuen nire bizitzako orduak igarotzen zirelarik. Egunero, ohetik zailtasunez jaiki, gosari epela jan eta leiho ondoko besaulki erosoan esertzen naiz, baina ez dut kanpora begiratzen, barrualdean inora begira geratu baizik, soilik ezer esan gabe. Ondoren bazkaldu eta berriz ere eseri egiten naiz, eta azkenaldiz jan ondoren oheratzeko ordua da, egun berriaren zain.Hutsune handi bat dut, falta inportantea benetan , baina nire bizitzarekin orain bat-batean bukatzea izango litzateke errazena, edonork egin ahalko lukeena gehiago ez sufritzeko. Nik ordea ez dut halakorik egingo, nire azken hatsera arte orduak pasatzen ikusiko ditut, moteltasun osoz. Momentu hartara arte horrela pasako ditut egunak, ezer egin gabe, bakarrik eta falta horrek barrutik suntsitzen nauelarik.
92
Batzuetan pentsatu oi dut nolako elkarrizketak izango dituzten biztanleek neure pertsonari buruz. Batzuek edo gehiengoek agian, herriko erotzat izango naute. Besteek segur aski ez diote inongo garrantzirik emango eta egongo ez banengo bezala jokatzen dute egunero, baina egia esan asunto hau ez zait askorik inporta. Zaharkiturik sentitzen naiz egunak pasa ala, epez kanpo banengo bezala, katarro huts batek ni akaba baneza bezala. Bakardadean murgildurik inongo irtenbiderik gabe, heriotzara zuzen-zuzen. Goiza zen, zehazkiago zazpiak joak ziren duela pare bat minutu.Egun ederra zen benetan, aurreko gauean kaleko obretan zebiltzan makinen zaratekin alderatuz, kontraesanean. Hodei izpirik ez zen sumatzen eta zerua urdin argi perfektu batez zegoen apaindurik, egiaz egun paregabea. Gutxi balitz zuhaitzetako txoritxo guztiak kantari zebiltzan, haien artean berba leunak trukatzen eta egia esan, sinfonia atsegin horiek entzuteak edonoren iratzartzea alai zezakeen. - Egun on, maitea! Ondo lo egin al izan duzu? – galdetu zidan emazteak. - Bai laztana lasai egon, nahikoa lo egin dut eta bizpahiru aldiz baino ez naiz esnatu. - Albiste ona dela esan daiteke.. – egin zuen barre berak. - Bai, esan daiteke, bai! Beno gaur presa handia dut, gosaldu eta segituan abiatuko naiz lanera, afaltzean hitz egingo dugu. Gero arte laztana. - Bai gero arte ! Eta ez zaitez berriz ere hain berandu etorri faborez! - Bai aita, gero panpinetan jolastuko gara eta!-azaldu zen zirrara handiz Zuriùe, neure alaba txikia. - Badakizu han egon beharra dudala, egonkor iraun dezan, Eider. Baina zu lasai panpinatxo, gero jolastuko dugu eta elkar, ongi Zuriùe? - Bale. - Ongi da, baina gutxienez afaltzera heldu zaitez!- bukatu zuen emazteak. Autoa hartu ondoren, eguneroko ibilaldi turistikoa egiteari ekin nion, hiriaz aparte bizi baikinen. Zuhaixkaz inguratutako errepide deserosoetan murgildu eta ordu erdi barru bertan nintzen, ohi bezala. Eraikinean sartu ostean neure bulegoan sartu nintzen, paperak prestatzeko asmoz. - Kaixo, Asier! Zer moduz datorkizu gaur eguna?- agurtu ninduen idazkariak.
93
- Egun on, ba egia esan besteen antzeko samarra. Ez dugu aste hauetan aurrerapenik txikiena ere egin eta honek pinta txarra hartzen du gune honetatik aurrera, zoritxarrez. - Beno ba, eraman ezazu ahal duzun hobekien eta ez zaitez kontuarekin erotzen hasi , mesedez eskatzen dizut! Badakit eta nolako burugogorra zaren!- beti bera hain ardurati. - Lasai egon, ez naiz erotuko eta ! Gero ikusiko dugu elkar, orain bilera batera joan beharra dut eta. Mahai gainean aski ordenaturik aurkitzen zen karpeta berde deigarria hartu nuen, eta ospitaleko azken solairuan aurkitzen zen bileretarako gelarantz abiatu nintzen, abiadan, jada berandu nenbilelako. Zuzendariak berehala hasi zuen bilera ni iritsi bezain pronto. - Taldekideok, hilabeteak daramatzagu arazo berberari milaka bira emanez eta ahal genuen guztia eta gehiago egin dugu irtenbide on bat emateko. Teknika berri eraginkorrak erabili nahi izan ditugu inongo emaitzarik gabe eta jada gastuak izugarri handiak ari dira bilakatzen. Mezu bat jaso dut familiaren partez, hau jasanezina dela haientzat eta egoerak menperatzen eta zapuzten ari dituela esan didate. - Baina agian aurki dezakegu irtenbidea egunotan!- bota zuen amorruz bertako mediku gazte batek. - Behar bada, baina badakizue senideek dutela azken hitza kontu hauetan eta hala erabaki dute azkenean. Bere erabakia errespetatu beharrean gaude.Besterik gabe, bilera amaitutzat eman dezakegu hemendik aurrera, egun ona izan. Bihar goizean ekingo diogu eskaerari. Zuzendariak hala amaitutzat eman zuen bilera. Guztion aurpegiak filmatze modukoak ziren momentu hartantxe, hilabeteak generamatzan horretan lanean eta nire ustez gehienok mirariren bat espero genuen edozein momentutan, desioz. Egun hura arraro amaitu zen benetan, neure ahalegin guztiek ezertarako balio izan ez zutela sentitzen nuen momenturo eta guztiz ahul aurkitzen nintzen. Mantala nekez eskegi nuen neure bulegoko pertxeroan eta inor agurtu gabe itzuli nintzen etxerantz, baina ohiko bidea hautatu ordez, dezente luzeago batetik joatea erabaki nuen ideia eta sentimendu bakoitza zuzen klasifikatu eta ordenatzeko. Banekien atetik sartzeko momentutik bertatik emaztea zerbait jazo zelaz ohartuko zela, aski konturatu gainera eta ezergatik ez nuen nahi bera ‘PAĂ‘O DE LAGRIMAS’ gazteleraz esaten den antzera tratatu, nahikoa zuen lehengo asteetan neure kexu eta amorrazioak jasanda. 94
Hortaz, mugikorra hartu eta mezua utzi nion ‘Eider maitea, badakit hitz eman nizula gaur garaiz itzuliko nintzela, baina lan handia dugu gaur ere eta berandu iritsiko naiz etxera, ez nazazu itxaron faborez. Orain arte.’ Erdigunera jo eta zerbait afaltzera geratu nintzen taberna ezezagun batean, pare bat kopa hartu eta goizeko lehen orduetan heldu nintzen azkenik auzora eta ordu batzuek lo egiteko aukera izan nuen, nekea ezin jasanik. Inoiz baino goizago lanera abiatuta, pazienteari begirada bat botatzea otu zitzaidan, berrogeita hamar urte inguru zeuzkan. Ospitalera duela pare bat hilabete ekarria zuten, gaixotasun mental bat zuelarik.Bere mundu imaginarioetan barrena pasatzen du egun osoa, izugarrizko istorioetan murgildurik.Sarritan ahots ozenez ekiten dio bere barne pentsamenduak askatzeari. Herrixka txiki batean dago dirudienez, paisai guztiz menditsu batetan, bakarrik.Hutsune bat duela esaten du maiz, zerbaiten falta, eta horregatik dagoela goibel ezinegon horrekin. Zoritxarrez ez du inoiz aitortu zer den falta zaion hori, baina barnetik birrinduta dagoela dirudi. Bestetik, senideak faltan botatzen dituela dio, horregatik saiatu ginen familia gelan sartu eta berari pixkanaka goxo hitz egiten, baina teknika hori erabili dugun oro horrek zeharo aztoratu du eta gauzak are gehiago korapilatu. Ordua iristear zegoen, laster familia iritsi eta gaixoa aparatuetatik itzali beharko genuen. Momentura arte lasaitzeko premia heldu zitzaidan eta kafetxo baten bila abiatu nintzen, horrek gainera esna mantentzen lagunduko ninduelarik. Bidetik bueltan topatu nituen senideak, bere emazte eta alaba ziruditenak, horrek neure familia gogorarazi zidan, ni gaixoa izango banintz bezala, oraindik posible bazen, egoera are gehiago gogortu zuen neure begien aurrean. Aulki batzuetan esertzeko keinua egin eta gelara sartu nintzen esku dardaratiaz atea irekitzen nuen bitartean. Hari hurbildu nintzaion pixkanaka eta ahal nuen lasaien, urduritu ez zedin. Botoia sakatzera nindoala mar-marka hasi zen bere besaulkian. - Mmmmmm…loturik nago….hemen…..lotuta….. - Lasai-.xuxurlatu nion belarrira malkoak isurtzen hasten zitzaizkidan momentuan- orain libre izango zara, libre betiko..
95
4. maila Amaia Etxeberria
Sentimenduak eta galderak Ametsak bizi garen errealitatetik urruntzen gaitu gure mundura garraiatzen. mundu batera, non, bakoitzak bere nortasuna duen bere izaera, izana. Esnatzerakoan errealitatea berriz ... ona edo txarra? Mundu batetik atera beste batean sartzeko. Noiz aurkituko dut nire mundua? Sentitutakoa ez dakit definitzen, ezta zer sentitzen dudan azaltzen. Nire munduaren bila... galduta edo bakarrik? Askatasunaren zain, zure ondoan hegan egiteko esperoan zu galdu gabe, inoiz, zure ondoan hegan. Gailur altuenetik mundua galdurik, zeruaz inguraturik eta haize boladak sentituz, hegalak irekiz guztia sentitzen. Kolore bizien isla eginez, ortzadarra sortzen. mundu guztian zehar hegan, askatasunean. Askatasunean edo norbaitekin? HIGER LURMUTURRATIK SALTO EGIĂ‘EZ, LIBRE IZATEKO. ARRANOA BEZALA HEGAN HAZIZ, UR ERTZA JARRAITUZ.
96
ITSASOAN GALDURIK, NIRE PENTSAMENDUETAN GALDURIK, ITSASOAN MURGILDURIK, GALDUTA. ZER EGIN BEHAR DUDAN JAKIN EZINIK, ITSASOAN GALDURIK. KORRONTEAK ERAMATEN NAUEN LEKURA, UTZIKO DUT ERAMATEN. BAKARRIK, MAREAK IGOARAZIKO DITUT NIRE MALKOEZ EURIA SORTUKO DUT, INORK JAKIN GABE. NEGARREZ EDO, ZURE ZAIN EGON NAIZ, ETA ORAIN EZ DAKIT ZER SENTITZEN DUDAN, GEHIEGI ITXOITEN EGON OTE NAIZ? BETIRAKO ONDOAN, BETI LAGUN ETA BAKARDADEAN ZERBAIT GEHIAGO, ZURE BEGIEI BEGIRATZEAN ZURE ARIMA ESKEINTZEN DIDAZULA USTE DUT , NIK BEZALA. TARTEAN EZIN INOR JARRI, GURE MAITASUNA AURRENA. AURRERA, ITXOIN GABE?
JAKIN BEHARREKOA JAKIN GABE, NIRE BIDEA JARRAITZEN DUT, BIDEAN ITSU, INOR GABE BIDEA ARGI DIEZADAN, JARRAITZEN DUT BAKARRIK, OINEZ. ORAIN, BAKARDADEA ETA GERO?
EZ DUT BILATZEN IZAR EDERRENA, EZTA DISTIRATSUENA ERE,
97
LAINOETAN IZKUTATZEN DEN IZAR ARGIENA BAIZIK. BETI BIDEA ARGITUKO DIDANA, BERE ARIMA NIRE BAKARDADE UNETAN JARRAITUKO DUENA. GUZTIEN IZARRA?
MALKO BATEN ATZETIK, BESTE BAT, ETA BESTE BAT, MALKO BAKOITZEKO, IZAR BAT, IZAR BAKOITZEKO, SENTIMENDU BAT, SENTIMENDU BAKOITZEKO, EGOERA BAT ETA EGOERA HORIEN ZAIN EDO EZ BETI EGONGO DIRA HAIEK ZURE ZAIN. EGOEREN ATZETIK, BETI SENTIMENDUAK
98
Ikasle ohia Josu Narbarte 2009ko Urruzuno lehiaketaren irabazlea.
CANZONE TRISTE HIGER PROSA, A KATEGORIA (1922) PRIMO TEMPO —Signor Angelo Polo! Berrogeita hamar urte inguruko emakumea zen karrika erdian oihuka ari zena, eta ez inork ere ez entzuteko moduan, hain zuzen ere. Eskuak aldaken gainean pausaturik, gizena, garaia, bilo beltza buru atzeko motots mardulean bilduta, pikaroena ere izutuko zuen haren begirada hiratuak. Bere haserreak, alabaina, morroi bakarra ikusten zuen zorionez; izan ere, gazte beltzaran bat baitzetorren bi neskatila politekin solas alaian. Emakumea, mantala zuria soinean, atarian bere zain ikustean, haren ezpainek irrifar bihurria marraztu zuten, apaltasun osoz agurtu aitzin: —Aspaldiko partez, signora Rossini. Pozten nau zu berriro ikusteak. Egun zoragarria gaurkoa, ez duzu uste? —Utzi xaboia besterentzat, bizizale herabegabe halakoak!, enekin ez baitu deusetarako balio. Lau! Lau hilabete, eta bakar bat gutiago ere ez, desagerturik, eta alokairua ordaindu gabe bistan dena! Jakin daiteke non arraioa ibili zaren, ala oraingoan ere ez duzu azalpen ziztrin bat ere emateko asmorik? Mamma mia, eta bizkitartean ni bizitzekoa halamoduz atera-
99
tzen... lotsa behar zenuke. Eta, gainera, orain bat-batean azaltzen zara daitekeenik kopeta handienarekin, zer eta badaezpadako izeneko bi... bi kaskarinez lagundurik! Madonna! Angelok ez zuen zirkinik egin signoraren erretolika gupidagabeak iraun artean. Guztiz alderantziz, zuzenean beha zegokion ezpainetan irrifarra dantzatuz, eta aldi berean argi erakutsiz zeinen guti axola zitzaion maizterraren haserrea. —Zinez sentitzen dut, madonna, baina halabeharra izan da hain denbora luzez hiritik kanpo izan nauena, ez ene nahia. Gustora kontatuko nizkizuke orain ene gorabehera eta abentura interesgarri guztiak, baina… ez zaitut aspertu nahi. Buruan duzuna dirua baldin bada, berriz, hurrengo hilean bikoitza... ez, hirukoitza ordainduko dizut. Badakit ez duela azken hilotako... larrialdiak konpontzeko balio izanen —eta hau esatean ezin izan zuen irri sarkastikoa saihetsi—, baina gutinaz larruzko txamarra bat, edo beste zerbait erosten ahalko duzu. Enekin datozen bi signorina xarmant hauen izen onari dagokionez, ez iezaiozu otoi buelta gehiagorik eman buruari, nihaurk erranen baitizut argi eta garbi: putak dira, eta nirekin datoz. Zera... Gilda eta Magdalena, signora adeitsu hau Ursula Rossini duzue, etxekoandrea. Olagarroa inork ez bezala prestatzen daki. Tira bada, neskatila eder hauen ‘badaezpadako’ izenari buruzko zalantzak argiturik, eta ez baldin baduzu deus gehiagorik, etxekoandre, scusa... barnera goaz, akiturik bainago izan ere... Egun ona izan, Ursula —baina oraingoan ahantzi egin zuen ‘signora Rossini’ deitzea, nonbait. Rossini andreak etxean sartzen ikusi zuen. Gero, burua astinduz, pareko eraikinerantz bideratu zen, bere etxebizitzarantz. —Sinesgaitzena zure izena Angelo izatea da, golfo. Un vero angelo!, bai, alafede! Mamma mia, egungo gazteak. Ezin ukatu, hala eta guztiz ere, berezkoa duela nornahi liluratzeko gaitasun hori... *
*
*
Angelo ohantzean etzan zen, biluzik. Hasperen egin zuen, leihotik eguneko azken eguzki izpiak hiriko teilatu gainetan alfer herrestan ikusten zituen artean. Urrunean, Hadrianen mausoleoa ikusten zen gainerako eraikinen gainetik harro. —Sant’Angeloren gaztelua —murmurikatu zuen, bere aldamenean Gildaren adatsa laztanduz. Patxadaz, pipa tabakoz betetzeari ekin zion—.
100
Nik abizena dut faltan, ordea. Angelorena soilik balitz, ez nintzake ni kexu — eta irri garratza atera zitzaion zintzurrean goiti—. Baina ez nintzen duke izateko jaio. Betiko kontua, batzuek hainbeste eta besteok batere ez. »Erromara natorren bakoitzean berdin harritzen nau. Hain zaharra izanagatik ere hain bizia. Ikusi duzu Ursula. Egunen batean, esnatu eta bere burua errietan nori egin gabe kausituko balu, seko erotuko litzateke ziur. Hain bizia da Erroma, bai, baina handia eta ohoragarria aldi berean. »Baina utz ditzagun alde batera ene kabala erromantikoak; badugu gauza garrantzitsuagorik orain egiteko. Lehenik eta behin, zure entrega. Zuek biona, zehatzago esateko. —Entrega? —neskaren begiradak harridura zerakusan. Angelok pipari putz egin zion ihardespena eman baino lehen. —Bistan dena, cara. Nik sinatu kontratuan ez zen zuek Genoatik Erromara ekartzea baizik. Afera garrantzitsuak ditut orain buruan, gainera, eta ezin izanen nuke zuetaz kezkatu, nahi izanda ere. Gizon bakartia naiz, kar, kar, kar... »Jantzi beraz. Croce zain izanen dugu Santa Barbaran. Emakume ona da... apur bat pitzatua, ezin uka, baina ongi zainduko zaitu. Nik haren semea ezagutu nuen, mutil fina inongo zalantzarik gabe, baina ama bera baino txoriburuagoa... Sarri garbitu zuten alabaina, negozio arriskutsuegitan sartzen diren bihotz onegiko gizarajo gehienak bezala, eta orain Croce gaixoak ez du Piazza Vitoriako zapatadendan lan egitea besterik, ala puta. Gogorra da bizitza, bai, badakit topikoa dela, baina halaxe da... »Baina non da Magdalena? Erraiozu bere gauzak jasotzeko. Berandu gabiltza, eta Crocek ez du bere denbora galtzea maite. Croce irrifar gozoko andre xiumurra zen. Santa Barbarako ostatu bateko mahai aitzinean eserita topatu zuten haien aiduru, ostalerarekin blagan. Begia kliskatuz agurtu zituen. —Ez da izango? Angelo caro! —indarrez besarkatu zuen. Zutik jartzean, begibistan gelditu zen bere tipitasuna—. Bizirik baina! Noiztik...? Ene, gazte, alditik aldira ziratsago ikusten zaitut! Angelok irri egin zuen hortz artean, kapela kendu eta mahai inguruan eseri bitartean, Croceren parean. —Buona sera, Croce. Pozgarria da zu berriz ikustea, eta oraingoan bai, zinez diot.
101
—Pirata horrek! Ma, contami... non ibili zara denbora honetan guztian? Sarri, kontatu dena! Guztia jakin nahi dut. Oraingoan algara lotsagabea atera zen Angeloren zintzurretik. —Ulertzazu, xehetasun guztiak ez dizkizudala kontatzen aha... Sekretu profesionala, badakizu. Erranen dizut, nolanahi ere, jende bitxia eta anitz leku, biziki interesgarriak, ezagutu ditudala... Marseilla, eta Padua eta Venezia. Diru mordoxka ere lortu dut, zorionez. Zertan ibili naizen eta norekin, gorde egingo dut. —Ongi eginda, gainera! —emakumeak, begia berriz ere kliskatuz—. Ez nuen zugan halako interesik hartu izanen beti inguratzen zaituen misterio hori gabe... —Afera garrantzitsuagoei loturik —gazteak lehenbait lehen finitu nahi zuen bere eginbeharra—, eta zuk dendarako laguntzaile bat behar zenuela esan zenidanez... hemen dituzu bi ragazza eder hauek. Genoan ezagutu nituen, zera... ostatu batean zerbitzari —begirada esanguratsua zuzendu zien, isilik egon zitezen aditzera emanez, nahiz eta argi izan dena ongi kalkulaturiko antzerki-tramitea baizik ez zela. Croce, bizkitartean, luze egon zen pentsakor eta isili, berari so, eta gero burua astindu zuen hortz artean irri eginez. —Banengoen ba ni ez zintzaizkidala besterik gabe, bisita hutsean etorriko. Ez zara inoiz aldatuko, angelo mio. Benetan uste duzu ni bezalako atso maltzur bati gezurra esan eta ziria sartzea lortuko duzula? Kar, kar, kar! Tolesgabea... Zure mundu horretan sarturik bizi zara, mundu zabala korrituz ezinezko ametsen baten gibeletik, eta ahaztu egiten zaizu denok ez dugula zu bezalakoak izatearen zortea. Bihotz zabalegia, zure buruaz baino kezkatzen az baldin bazara ere. Angelok ez zuen zirkinik egin; huraxe zen, hain zuzen ere, atsoarengan eragin nahi zuen erantzuna. Gora begiratu zuen, zertaz ari zitzaizkion ez baleki bezala. —Nostalgico, sognatore; ma non troppo. Sono giovane, è tutto... —ihardetsi zuen gero irrifarrez, begirada eskuetara jaitsita. Andreak bi neskei erreparatu zien orduan. —Zuk —esan zion eztiki haietako gazteenari—. Nola duzu izena, cara? —Gilda, signora. —Gilda... genoarra?
102
Burua astindu zuen. —Florentziakoa. —Fiorentina! Eta zenbat urte duzu? —Hamazazpi, signora. Emakumearen bisaia ilundu egin zen, errukia eta hiraren artean. Angelori zuzendu zitzaion: —Ongi da, gazte. Ez dakit zertan aritu zaren, ezta bi neskato hauek nondik atera dituzun ere... Hala ere, lepoa jokatuko nuke egoera kaskarretik ateratzen lagundu diezula, ez da hala?, eta bejondeizula, baina... ziur izan ote naiteke bi hauek etxean harturik? »Bestalde, argia izan zara nigana jotzean, ongi baitakizu ez nagoela uko egiteko egoeran... Ene adineko emakume batek ezin du bakarrik bizi. Zapatarigintza astunegia da dagoenekoz enetzat; eta airetik ezin bizi. Beraz... »Baina bietan gazteena baizik ezin dut hartu, dendak ez baitu gehiagorako ematen. Dena den, zu ere etor zaitezke gaurkoz —gaineratu zuen Magdalenari begira—. Ikusiko dugu zer kokapen topa dezakegun zuretzat. Eta Jainkoak lagun gaitzala. Angelo ostatutik ateratzera zihoanean, atsoak besotik heldu eta, musu ematen zion aldian, xuxurla larria utzi zuen bere belarrian. —Argi ibili, Angelo, caro. Dantza deabruan sartua zaren susmoa dut; ez ezazu estropuz egin.
(STACCATO) TEMPO DI VALZER Angelok kolpe basa jo zuen mahai gainean. —Erranen didak zer dakien atsoak? Bere aitzinean, Arno Cornarok ufa egin zuen, keinu batez ahotsa apal zezan erregutuz. —Jaitsi botza! Hemen inguruan jendea bizi duk, konturatu ez baldin bahaiz ere. Eta lasai hadi, bai? Erran diat: sorgin zahar horrek biziki maite dit mihia dantzatzea; ez denean hostia milikatzen, berriketan... baina ez zakik deus ere, hago ziur. Nola jakinen zian, ba?
103
Angelo, jaikirik, tinko beha gelditu zitzaion. Arnoren bisaiak keinu hormatua itzuli zion. Erromatar beltzaranen artean berehala erakartzen zuen Arnok arreta; denek galdetzen zioten euren buruari zer arraiotan ari ote zen iparraldeko mutil kozkor hura, lanbide ezagunik gabe hirian bueltaka, izan ere ez baitzuen, buru horail eta bizkar zabal haiekin, benetako erromatarren antzarik; eta hala nabaritzen zen bere izaera isil eta lasaian ere. Hala ere, gazteak nornahiri zuzentzen zion irrifar ahalgetua bistan, gutxik pentsatuko zuten afera ilunetan nahasirik ibili zitekeenik, eta ez horretarako arrazoirik ez zutelako, pentsatzen zuen Angelok ironiaz. Orain, kandelaren argi eskasaren gainean, haren begi berdeak dirdira hotzaz dardaratzen ziren; hura zen ia gelako mugimendu bakarra. Arnok berak hautsi zuen isiltasuna. Begitartea lasaitu eta aulkia atzera botaz, giharrak luzatu zituen, lagunari bera bidaiari zebilen artean hirian agitua kontatzeari ekin baino lehen. —Gure lagun Benito harroturik ibili duk azken aldian. —Ez da izango! —trufatu zen Angelo keinu lizun batekin. —Badakik, agintea erdiesteko ahaleginetan zabilek, eta paparra ateratzen dik oilarren gisan, erregearen arreta bereganatzeko... Ez gaitik maite bistan dena, gorriegiak haren gusturako, kar, kar, kar... —Harrapa ezak hori! Nork eta berak erran behar halakorik, ala puta. »Bada ni iparraldean izan nauk Gennarok agindu ‘afera’ bat garbitzen...Giroa nahasirik zabilek han goian: Genoan egunero aditzen dituk borrokaren baten inguruko zurrumurruak, eta Turinen gazte bat hil ziaten orain hiru egun. —...eta Venezian? Angelo algara batean hasi zen. —Hago lasai. Hire Venezia maitea kontu guztiotatik aski apart mantendu duk. Fascioetan sarturiko bizpahiru gazte hortzak zorrozten, eta kitto; gainerakoan, denek deus ere agituko ez balitz bezala egiten ditek. Hire etxean izan ninduan, hain xuxen ere; Clara haurdun zagok berriro. Ihardespen sarkastiko honen ondotik isiltasuna nagusitu zen berriro, Arno zer esan jakin gabe gelditu baitzen, etxekoak gogoan. Angelo leiho irekira hurbildu zen, laguna bere oroitzapenekin bakarrik uztearren. Ilargirik ere ageri ez den gau beltz itogarri horietako bat zen, eta ez zebilen beraz aire apurrik ere. Leihotik begira, han-hemenka argiztaturiko leiho bakan
104
batzuez gain, deus guti ikus zezakeen, apenas alde zaharreko monumentuen argiak urrunean. Baina Angelok maite zituen Erroma eta urteen zamaren azpian makurturiko bere gauak, aire esatatiko epel hartara elkitzea eta momentu horretan beste inork ikusiko ez zituen gauzak ikustea. Kalekantoian katu beltzaren antzera ibiltzea, aske eta isil. Eta toki gutxi aurki daiteke horretarako Erroma bezain erakargarririk, non kausitzen ahal baita istorio hilezkorren bat harri bakoitzaren azpian... Sforzando. Forte subito. —Zer arraioa? Mugimendu bat iluntasunean, txinparta bat eta danbateko lehor bat. Segundu erdiz, Angelok ez zuen jakin zer ari zen gertatzen; bere bizkarrean Arnoren oihua aditu zuenean, berriz, kolpean ulertu zuen dena, eta, Crocek ohartarazi bezala, dantza mutu haren erritmoa bat-batean bizkortu zen. Atzera bueltarik gabe. Tiroa kaletik etorri zen, Angeloren belarri ondotik xistuka pasaz; gazteak bi aldiz pentsatu gabe egin zuen jauzi leihotik kanpora, lurrean kolpe batez erorita. Eskuin aldean norbait korrika nabaritu eta gibeletik joan zitzaion. Ez zitzaion asko kostatu haren parera iritsi eta zangotraba batez lurrera botatzea. —Sasikumea! Koldarra, emak aurpegia bederen! Mugimendu bortitz batez altxatzera bortxatu zuenean, hamasei urte ere izango ez zituen mutiko izutu baten begiak topatu zituen. Eskuan pistola zatxikien, harekin zer egin ez baleki bezala (noski, ez baitzekien zer egiten ari zen harekin, pentsatu zuen Angelok berehala). Paparrean berriz, fascioen ikurra. Angelok madarikazioa bota zuen. —Merda! Ume ergela... nork igorri hau? Erran! Baina mutikoa, dardara batean, ez zen hotsik ateratzeko gai. Amorruak eta inpotentziak janda, Angelok garrasi egin zuen. Mutikoari sabelaldean ostikada basa jo eta, han utzirik, Arnoren etxera itzuli zen lasterka. Atarian aurkitu zuen, aurpegia erabat zurbil, sorbalda gaina zapi bate estutuz. Balak besoan jo zuen antza, eta odola galdu eta galdu ari zen. Hurbiltzen ikustean, korrika etorri zitzaion. —Angelo, Angelo! —Ala puta, Arno, hator... ibiltzeko gai haiz?
105
—Bai... Bai. Zer egin behar diagu orain? Beste aldera begiratu zuen agunari heldu eta oinez hasten zirelarik. Ez zen Arnori hala aitortzeko kuraia izan, baina ez zuen ideia izpirik ere.
TEMPO FINALE Trastevere auzuneko etxe polit batean zeuden; itxura lasaia eta garbia zuen inguru osoak, eta inork ere ez zuen pentsatuko deus interesgarririk gerta zitekeenik pareta haien gibelean. Gela handia zen, paretak liburuz jositako apalategiek estaltzen dituzten horietakoa. Mahaiaren inguruan lau pertsona zeuden, besaulki erosoetan eserita. Angeloren ezkerrean eta parean ezagutzen ez zituen Alderdiko gizon bat eta emakume bat zeuden, zurrun eta isilik, laugarren gizonaren hitzei adi. Gennaro adineko gizon lodia zen, betaurrekoak jantzita eta puru handi bat erretzen azken hilabeteetako gertakarien berri ematen ari zena. —Egoera okerrera doa. Atorra beltzak Livornon, Trenton, Parman eta Genoan sartu dira, bortizkeria handiz. Genoan Alderdiko hainbat agintari hil dituzte azken egunotan. Angelo bertan izan da. Angelok baietz egin zuen buruaz. —Gainera —gehitu zuen—, Mussolini Erroman indarrez sartzeko asmotan dela jakin dut. Zergatik ez duten deus ere egiten, ez dakit, baina ziur naiz erregea eta gobernua jakinaren gainean daudela. Bart, gainera, mutiko batek tiro egin dit Salario inguruan, Cornaroren etxean. Arno zauriturik dago. Beste hiruak isilik gelditu ziren. Haien begiek ikara gordina, larria zerakusaten. Jakina, Angelok hobe zuen gogoratu izan balu Alderdiko kide garrantzitsuekin ari zela, intelektualekin alegia. Erraz izutzen zen jendea. —Nork? Angelok irri egin zuen. —Zalantzarik, ala? Fascioek, bistan dena. Mutikoa harrapatu dut. Paparrean zeraman alderdiaren ikurra, denek ikusteko moduan... —Eta zergatik ez diguzu ekarri? —Aske utzi dut —eta, espero bezala, haien bisaiak haserrez piztu ziren. Antza, eurek askoz hobe egingo zuten—. Ume bat besterik ez zen, eta une hartan lan aski nuen Arnori laguntzearekin. Lehena beti da lehena, baita ni 106
bezalako bihozgabe batentzat ere... Sentitzen dut, beharbada gehiago espero zenuten nigandik —gehitu zuen, sarkasmoz. Azkenean, zaharrak arrazoia eman zion keinu batez, eta beste biak ez ziren kontrakoa esaten ausartu. —Non dago orain? —galdegin zion Gennarok, autoritate-doinua erakusteko ahalegin negargarri batean. Ala puta, pentsatu zuen Angelok, hain zaila ote zen zetorrenerako prestatzen hastea? —Ongi zainduta. Croceren etxean utzi dut, zauria garbi diezaion. —Ados —agureak baiezkoa egin zuen buruaz—. Ez gara horretaz sobera kezkatuko beraz. Orain Gobernuarekiko zer jarrera hartu erabaki behar genuke... —Perfetto —arrapostu zuen Angelok, jaikiaz batera—, ez duzue ene beharrik gehiago izanen orduan. Banoa. Aski izan dut honezkero. Eta inongo erantzunik itxaron gabe alde egin zuen higuina sortzen zion etxe hartatik. Eguna Tiber inguruan bueltaka eman zuen, denbora pasan. Arnok egin ohi zuen bezala. Ez zuen Forura hurbiltzeko adorerik izan, ez baitzuen uste Erroma bezalako hirian bizitzea merezi zuenik. Ez berak ez inork, egia esan; ez ziren garai bateko handitasunari eusteko gai izan, eta zentzurik gabeko borroka traketsetan galduak ziren, ibaiaren alde batean Alderdi Komunistako intelektualek hurrengo urratsa zein izanen zen erabaki artean, beste aldean aski zutelarik, alokairua hilero kobratuz, hurrengo hilera kezkarik gabe heltzearekin. Horregatik ez ziren orain harri andana bat besterik garai batean munduaren erdigune izanikoa. Ibaiaren gaineko barandan bermaturik, Angelok esku bat nabaritu zuen bere sorbaldan pausatzen. Bira eman eta Gilda, Genoatik ekarritako neskatila ikusi zuen, izu aurpegiz berari so. Bazirudien orain ez zekiela zer esan edo zer egin. Bere ondoan Arno zegoen, besoa zapi zuriz lotuta; zurbil zegoen oraindik ere, baina erdi-irrifar batez agurtu zuen. —Ez genekian non hintzen —esan zion—, eta ni ez nengoan etxe hartan sorgin zahar horren eleketa etengabea luzaroago pairatzeko prest... —Gennaro ikustera joan nauk. —Eta?
107
—Betikoa —ihardetsi zion Angelok ufaka—, eta fitsik ere ez, biak gauza bera. —Hori ez duk berria. —Bazakiat, Arno, bazakiat, baina... Ezin diat saihetsi, deus ere ez egite honek barrutik jaten naik. Hain zaila ote duk zerbait... edozer, baina zerbait egitea? Bestenaz Genoan agitua agituko duk Erroman ere, eta sinets iezadak, ez zuan gozoa izan. —Ni ere han nintzen —Gildaren ahotsa ezin zen aditu abantzu—. Ikaragarria izan zen. Basa. Urde horiek... urde horiek etxean sartu zitzaizkigun. —Aski da —eten zuen Angelok—. Utz dezagun gaia. Aski izan dut dagoeneko. Croceren etxera bidean, merkatariz betetako enparantzetan eta karriketan etxekoandreei erreparatu zien leihoetan, karrikaren ertz batetik bestera kalapita itzela sortuz oihuka kalakan, behean haurrak xixtuan pasatzen ziren bitartean oinezkoen artetik. Angelok bere patrikak atxiki zituen, badaezpada ere. Eta, bizitasun haren aurrean, ezin izan zuen pentsamendu bat ezkutatu; eta, izan ere, hiriak bere izaerari eutsi baldin bazion ia hiru mila urtez, agian ez zen hain larria izango orain zetorkiena. Beste urrats bat besterik ez gurpil amaigabe batean. Eta, ondoren, berriz argituko zen eguna. Betiko gisan. Erromaren madarikazioa izanen zen apika; ez zen hari ihes egiterik. Ez zegoen zer egiterik, beraz.
108
Cuentos de terror
4. maila E Haizea Olaizola
ADIOS Eran las doce de la noche y yo no me podía dormir. Era ya el tercer día que llevábamos en aquel maldito hostal porque el coche estaba averiado y no podíamos regresar. Yo pensaba que había sido mala idea ir de acampada para celebrar mi dieciocho cumpleaños; prefería un tarta, una fiesta normal. Pero mis amigas se empeñaron en ir de acampada para celebrarlo y, al final, no sirvió de nada, porque acabamos en un hostal de las afueras de Francia con el coche hecho pedazos, y lloviendo y todas en una habitación encerradas porque no teníamos otra cosa que hacer. Al lado mío dormía Susana y como ya estaba por el tercer sueño, decidí no despertarla para que me hiciera compañía, así que fui a la habitación de al lado para busca a Patricia que, seguramente, estaría despierta. Así fue, estaba viendo la televisión con Sara cuando entré en el cuarto. Me uní a ellas y estuvimos viendo la tele hasta las dos de la madrugada, porque, de repente, no sé exactamente lo que ocurrió, que la televisión se apagó. - Habrá sido un cortocircuito o eso –dijo Sara ya medio dormida. - Yo ya me duermo, que tengo sueño. - Anda, Sara, no te duermas ahora que tenemos que arreglar la tele, y como el hostelero vea que no funciona, a lo mejor nos hace pagarla, y solo te digo que a mí no me queda casi un euro –le dijo Patricia, dándole palmadas para que no cerrara los ojos.
111
- Venga, vamos al piso de arriba que creo que está ahí la antena –dije yo. Primero fuimos al piso de abajo porque teníamos algo de hambre y queríamos picar algo. El piso de abajo estaba completamente oscuro, como el resto del hostal, y como no teníamos ni linterna ni velas no tuvimos más remedio que andar a oscuras como pudiésemos. De repente, empezamos a escuchar unas risas que venían del comedor y nos acercamos allí para ver qué ocurría. Cuando nos asomamos al comedor, no había nadie. Patricia y yo fuimos a por la comida y Sara se quedó esperándonos en el comedor porque le daba pereza ir hasta la cocina, pero para cuando fuimos a por ella, no estaba. - ¡Será asquerosa! ¡Se ha ido a dormir y nos ha dejado solas! –dijo Patricia. - Ya verás mañana cuando la pille… - Tendrá morro la tía…Bueno, Patri, vamos arriba que tengo sueño y Susana estará sola. Subimos mirando cuál era el problema, pero Patricia me decía que no había problema alguno, que la televisión podía funcionar tranquilamente. Así que fuimos las dos otra vez a las habitaciones. Cuando me separé d Patricia y entré en mi habitación, vi a Susana dormida, y yo también me metí a la cama, pues ya estaba agotada. No sabía si era que el cansancio o que, desde mi cama, no se oía a Susana respirar, aún así, no le hice mucho caso y procuré cerrar los ojos. Pero no me dio tiempo a eso porque Patricio entró en mi cuarto gritando, e histérica me dijo: - ¡Sara no está en el cuarto, no está! - ¿Has mirado en la habitación de Lorea, de Aitziber, Leire y de las Anes? - ¡Que no está ninguna! ¡Sólo estamos Susana, tú y yo! - ¿Susana? ¡Despierta, que estas no están! ¿Cómo puedes pensar ahora en dormir? En serio, ¡despierta! Susana no abría los ojos. - Susana, tía, si estás bromeando no hace gracia, que yo ya tengo bastante miedo para que tú estés así. - Patri, que no respira… - ¡Joder!
112
- Tengo miedo. Vamos de aquí, quiero irme a casa de verdad. - Ya, y yo. Pero, ¿las demás? Hay que buscarlas ¡y teneos que llamar al hospital para que lleven a Susana! Intenté llamar al hospital pero no había cobertura en el móvil, y yo no me dejaba hacer llamadas de emergencia. No pudimos hacer nada. Salimos de mi cuarto y nos dispusimos a buscar a las demás. Los pasillos del hostal seguían oscuros y no veíamos nada. Entramos en la habitación más grande que habíamos solicitado, donde dormían las dos Anes, Aitziber, Lorea y Leire. No había nadie. Decidimos registrar toda la habitación hasta que de repente Patricia soltó un grito ahogado y se quedó de piedra. Ella estaba buscando en el armario para ver si alguna se había escondido ahí. Pero en vez de eso se encontró con una mano humana, con los dedos muy finos y largos, que por ese aspecto se deducía que dicha mano era de Aitziber; y Lugo estaban las cabezas de Leire y de Lorea, que colgaban de los percheros, también estaba parte del pelo rizado de Sara y un buen mechón del pelo de una de las Anes. Seguimos mirando hasta el encontrar el cadáver de la otra Ane, debajo de la cama. Patricia y yo no sabíamos qué hacer. - Patri, quiero irme de aquí. - Tienes razón, si no queremos acabar así tenemos que irnos, ya mandaremos una ambulancia después de salir de aquí. Nos abrigamos lo máximo posible y cogimos algo de dinero y los móviles. Fuimos al comedor a por algo de comida para el camino, porque sin coche tendríamos un largo trayecto hasta el pueblo más cercano. Cogimos algo de comer y fuimos a la entrada para marcharnos de una vez por todas. La puerta estaba atascada y no podíamos salir. Lo mismo pasaba con las ventanas. - Estamos encerradas –dijo Patricia, que ya estaba pálida y no aguantaba ni un minuto más aquella pesadilla. De repente vi cómo un especie de sombra deambulaba por las escaleras, ya creía que me había vuelto oca o algo así, pero Patricia también la veía. Después de haberme fijado bien, pensé que sería el hostelero. Pero después me fijé que detrás del mostrador había un cadáver desangrado, que era él.
113
- Vale, muy bonito, ¿ahora nos vienen con fantasmas? –dijo Patricia histérica- ¡Quiero salir de aquí! - No podéis, vais a morir todas –decía una especie de eco, que, a la vez, era como una voz seca y ronca- Estáis malditos desde que entrasteis en este edificio. Vuestras cabezas serán cortadas, vuestras manos arrancadas y el resto del cuerpo se irá deshaciendo a medida que os pongáis más nerviosas…Y la siguiente ya está empezando a notar que las tripas le arden. Giré la cabeza y vi a Patricia retorciéndose en el suelo y viendo cómo le salía sangre por todas partes, y lo peor de todo, es que yo no podía hacer nada, y que la siguiente iba a ser yo. No recuerdo bien qué ocurrió después, porque sinceramente, desperté en un campo con la hierba húmeda. La cabeza me daba vueltas. No estaban mis amigas, ninguna de ellas. No sabía dónde me encontraba. Tenía miedo. No sabía si lo que había vivido era cierto. Al poco tiempo, recibí la noticia de que todas mis amigas habían muerto en aquel hostal, y como yo era la única superviviente, estuve durante dos meses yendo a juicios. Yo les contaba la verdad una y otra vez, lo que había visto, lo que había vivido. Pero ellos no me creían ni una sola palabra. Escribo esta carta contando mi versión, porque es la única manera de que esta histora real salga a la luz. Estoy en un manicomio desde hace dos años, y todavía veo a Patricia en suelo sangrando, y a Susana en la cama, las partes del cuerpo de las demás amigas. Y todavía siguen sin creerme. Aún me pregunto por qué estoy viva, me pregunto por qué mis amigas sí y yo no, ¿querían que sufriese? Pues ya lo han conseguido, pero ya no aguanto más. Reencontrarme con ellas será lo mejor, porque lo que quiero hacer desde hace ya mucho, volver a verlas y vivir esos momentos de nuevo. Dejar esta vida atrás y morir, morir de una vez por todas. Adiós.
114
4. maila E Leire Elkano
Aquel día comprendí que lo nuestro era imposible Aquel día comprendí que lo nuestro era imposible. Hacía tiempo que lo presentía, pero no terminaba de aceptarlo. La información que me llegaba desde todos los frentes iba en la misma dirección, que no, que no, que aquello no funcionaría, que no serviría, que nunca llegaría muy lejos; todo eso debería haberme convencido, pero no, yo erre que erre, seguía pensando que tarde o temprano terminaría por funcionar, que era imposible que aquello fracasase, que escaparía, no tenía ningún sentido pensar en lo contrario. Me levante con un resacón impresionante, me dolía la cabeza, tenía la boca seca y sensación de que me iba a morir, por su puesto no recordaba nada de lo que había hecho la noche anterior, salvo que había bebido y mucho. Después de darle vueltas recordé que había quedado a cenar con mi jefe, perdón con mi jefa, para hablar de problemas laborales, así que mientras duro la primera parte de la cena la conversación me resulto aburrida, pero me tenía que mantener atento y solícito. Para compensar el aburrimiento mortal que me invadía comencé a beber, primero a tragos cortos, para terminar dándole grandes tragos a mi vaso, las botellas de vino caían una detrás de otra. Me puse alegre y ya con los cubatas: borracho; según aumentaba mi borrachera la cosa se ponía entretenida, o por lo menos así me lo pareció; al día siguiente, aunque no tenía nada claro en que consistió aquel entretenimiento, ni por supuesto era capaz de acordarme de nada. 115
Mi jefa era una mujer atractiva, de mediana edad, me sacaría unos diez años, casada y con hijos, que no se andaba por las ramas y que iba siempre al grano, tan directa que a veces resultaba desagradable. Llevaba trabajando con ella desde el inicio, unos diez años, jamás habíamos tenido un mal roce o una discusión por pequeña que fuese, así que la mala fama que tenía yo no la veía por ninguna parte. Pensaba que incluso entre ambos había una cierta intimidad, laboral. Una vez que resolvimos nuestros problemas laborales, recuerdo vagamente, dado que estaba entrando en estado de embriaguez, que comenzó a interesarse por mi vida privada, en una situación normal me habría sentido incómodo y había cortado la conversación de raíz, pero como mi estado no era normal acepte la situación sin protestar entrando en el juego de forma natural. Mi mente se comenzó a preocuparse cuando se me pasó la resaca y seguía sin recordar en que había consistido nuestra conversación. Mi vida diaria no era muy fácil, en pocas palabras, llevaba una doble vida, pero hasta la noche anterior jamás me había emborrachado hasta perder el control. Para casi todo el mundo llevado una vida moderada y sin grandes excesos, y nadie jamás había sospechado que pudiese hacer nada fuera de lo normal. No se porque esa noche me disparé, quizás harto de la situación en la que estaba hizo que me relajase y tuviese ganas de confesarle a alguien mi situación, y quien mejor que mi jefa con la que llevaba diez años trabajando. Pasé el día intentando recuperarme de la resaca y olvidándome de si habría hablado demasiado. Cuando a la mañana siguiente entré en el despacho tenía una nota de mi jefa pidiéndome que fuese a verla. De nuevo se me aparecía la noche de la cena, empecé a sudar pensando en si me habría ido de la lengua, el que me despidiesen era lo de menos, tenía las espaldas más que cubiertas. Bastante seca, lo que no era muy raro en ella, me encargó que le resolviese unos problemas y de la cena no dijo absolutamente nada, así que me tranquilicé. Poco antes de terminar me volvió a llamar, para saber si le había resuelto lo que me pidió, le dije que sí, y entonces me lo pregunto, ¿Por qué? No hacía falta aclarar más su cara lo decía todo. Se me cayó el mundo encima. No es que hubiese hablado demasiado, es que lo había largado todo, absolutamente todo, jamás pensé que pudiese ser tan imbécil. Me puse pálido, me entraron ganas de morirme, de esconderme, de enterrarme bajo 50 metros de tierra, pero aquello no serviría de nada, 116
había metido la pata yo solito y yo solito tenía que resolverlo. Salí precipitadamente de su despacho y directamente me fui a la calle, no sabía a que santo encomendarme, vagué durante toda la noche, no podía acudir a mi otro trabajo porque sabía de antemano la respuesta y la solución que me iban a dar, así que para que molestarme, además no quería pensar, me hacía daño, temía enfrentarme a la realidad. Al amanecer, cansado de deambular sin rumbo y sin quererlo me fui acercando a mi casa, sabía que no debía hacerlo, no había acudido a la cita esa noche, no me llamaban siempre, pero cuando ocurría tenía que presentarme, sin que pudiese eludirlo bajo ningún concepto. Como no lo había hecho, ya habrían saltado todas las alarmas, me estarían buscando por todas partes y como es obvio habrían mandado a alguien, que me estaría esperando cómodamente tumbado en el sofá de mi casa. Así que se impuso la cordura, cuando estaba a pocas manzanas cambié de dirección y me aleje. ¿Donde ir? No tenía ropa, poco dinero suelto, aunque en este mundo de tarjetas eso no representaba un gran problema; era obvio que la única solución era un hotel, aunque no me gustaba mucho. Me inscribí con nombre falso, pedí la cena, mal cene y a intentar no pensar. Mal dormí, me levanté, me duche y a la calle. A mi trabajo cotidiano tampoco podía ir, estaba atrapado en un callejón sin salida pero no podía continuar así eternamente. Llamé a la oficina, la normal, la jefa había preguntado por mi, que la llamase urgentemente si me localizaban, dije que si, que la llamaría, que hoy no podía ir y colgué. Pase el día igual que había pasado la noche anterior, andando sin rumbo por la ciudad. Tendría que tomar la decisión tarde o temprano, decisión que ya sabía de antemano cual sería. No se porque me seguía resistiendo, sentía un enorme aprecio por mi jefa, eran diez años juntos, pero nada más, no estaba enamorado, ni sentía ningún tipo de atracción por ella, y a pesar de eso no podía. En cualquier otra circunstancia habría hecho lo que tenía que hacer sin ningún problema, pero en está ocasión no podía. Serían los diez años juntos, aunque ya no sabía a que atenerme. Al anochecer se me volvió a plantear el que hacer, no podía volver a otro hotel, además lo más probable es que estuviesen todos controlados, así que más que harto me decidí a ir a ver a mi jefe, y esta vez si era mi jefe.
117
Me estaban esperando, y de muy mal humor. No tenía muy claro como salir del atolladero en el que me había metido, había estado veinticuatro horas desaparecido y este tipo de cosas no las entendían muy bien. Empecé a hablar: mi aprecio por mi jefa, los diez años junto a ella, el que era una mujer felizmente casada y con hijos, la noche de la cena, la conversación laboral, mi aburrimiento, las botellas de vino que caían una tras otra, mi borrachera y por último lo que no quería contar, que lo había vomitado, y no precisamente la cena, todo. La cara de pasmo de los que me rodeaban eran inenarrables. Me dieron la solución, que no difería gran cosa de lo que yo ya sabía y además me dijeron que no lo demorase demasiado o tendría que ampliar el círculo. Salí casi de madrugada. En casa me afeite, duche, cambié de ropa, desayuné algo y me tumbé en el sofá hasta la hora de ir a mi trabajo, el normal. Me estaba esperando, mi jefa, me miró de forma fría y despreciativa, pero tampoco eso era extraño después de lo que le había contado, lo extraño habría sido lo contrario. Me dijo que estaba despedido, que en administración me estaban haciendo el finiquito, y en cuanto estuviese desapareciese de su vista, para siempre y que diese gracias pues no pensaba llegar más lejos. Entonces reaccioné. Atontado como había estado por mi incapacidad de aplicar la solución más lógica e intentando pensar que se podía resolver de otra forma, lo que era engañarme a mi mismo, había que resolverlo antes de que acudiese a quien yo más temía. De pronto todo el tiempo perdido se me vino encima, como era posible que hubiese sido tan lento y tan ingenuo. Baje despacio a administración y me senté a esperar que terminaran mi finiquito, los compañeros de diez años de trabajo me miraban, pero sin atreverse a preguntarme nada. Si mi cara reflejaba lo que pasaba en mi interior no debía ser muy agradable. Mientras esperaba, comprendí que lo nuestro era imposible, que ya no tenía ninguna solución elegante y que no la había tenido nunca. Firme el finiquito y salí a los ascensores, cogí el primero que llego, me baje cinco plantas más abajo y cambié de ascensor, mientras bajaba y subía pensaba a toda velocidad, tenía que actuar rápido. Llegue a la planta noble, entre en el despacho de mi jefa y la pegue un tiro. Un solo tiro, en la cabeza y con silenciador. A pesar del silenciador una cabeza se asomó por la puerta del despacho contiguo, era la secretaria. 118
Un segundo tiro, también a la cabeza y también con silenciador. La secretaria desapareció violentamente. Cerré la puerta con tranquilidad. Tomé el ascensor y salí a la calle. Me senté en una terraza de bar, no muy lejos de mi antiguo trabajo, el normal, pedí un café y me puse a pensar y a deprimirme, las sirenas de las ambulancias y los coches de la policía pronto atronaron la calle, pero no me importó ni preocupó demasiado, mi vida había empeorado de golpe. Mis dos trabajos, el normal y el otro, habían desaparecido, gracias a mi estupidez y lo mejor es que no me había ayudado nadie, yo solo me los había cargado de un plumazo. Era evidente que el ser un asesino a sueldo bien considerado y mejor pagado había pasado, al igual que mi jefa y mi trabajo normal, a mejor vida. La gente para la que trabajaba pronto comenzarían a buscarme, para quitarme de en medio naturalmente, sabía demasiado y si la policía me cazaba habría más de un muerto por infarto. Por supuesto al apartamento tampoco podía volver. Media hora después estaba en el aeropuerto y unas cuantas más tarde en un paraíso fiscal donde tenía depositados mis ahorros. Aquel día comprendí que lo nuestro era imposible. Hacía tiempo que lo presentía, pero no terminaba de aceptarlo. La información que me llegaba desde todos los frentes iba en la misma dirección, que no, que no, que aquello no funcionaría, que no serviría, que nunca llegaría muy lejos; todo eso debería haberme convencido, pero no, yo erre que erre, seguía pensando que tarde o temprano terminaría por funcionar, que era imposible que aquello fracasase, que escaparía, no tenía ningún sentido pensar en lo contrario. Aquel día el asesino a sueldo mandado por la organización para eliminarme no me dio opción ni a incorporarme en la cama. Un solo tiro, en la cabeza y con silenciador.
119
Naiara Moreno
¡Cuidado con lo que deseas¡ Estaba en mi habitación a las tantas de la madrugada, no podía dormir, sentía que algo muy espeluznante había pasado. Cuando me estaba quedando dormida, me sonó el móvil, en ese mismo instante me dio una punzada el corazón, sentí como si me partiera en mil pedazos. Tenía razón, no me sentía así en vano, era la madre de mi novio, me dijo que él había muerto en un accidente de coche. Salté de la cama, y empecé a llorar como nunca lo había hecho antes. Cogí un abrigo, las zapatillas deportivas y fui rápidamente al hospital. Él estaba allí en una camilla blanca, rodeado de familiares, amigos y médicos. Estaba desesperada, no me creía lo que había pasado, no me podía creer que él nunca me volvería a besar, nunca volvería a reír con él y que nunca más me podría abrazar. Me senté en el suelo de aquella habitación blanca y muy fria, me fui acercando poco a poco a su lado. Estaba lleno de moratones, golpes y sangre, intenté ser fuerte pero no pude, deseé que me llevara con el, deseé morir allí mismo junto a él, estuve horas y horas sentada a su lado, solo lo miraba y deseaba morir. Al día siguiente vino mi madre a buscarme al hospital, yo seguía allí parada sin moverme y mirando fijamente a mi novio muerto. Cuando llegué a casa, me encerré en mi habitación y me puse a llorar, no comí ni cené, no tenía hambre, sólo sueño de tanto llorar, no me dí ni cuenta pero me dormí, y estuve soñando con mi propia muerte.
120
Después de una semana, volví a ir al instituto. Mis amigas y mis profesores me tenían lástima. Al llegar a casa me senté en la mesa de estudio e inconscientemente por sí sola mi mano empezó a escribir en un papel; me daba miedo leerla, pero bajé la vista para poder leer aquella nota: “DESEO MORIR Y SEGUIR A MI AMOR A DONDE SEA”. No me lo pude creer, mi mano había escrito esa nota, no quería morir, es verdad que en el hospital lo deseé, pero no quería. Cuando quise darme cuenta, mi cuerpo actuaba por voluntad propia, cogió un bolígrafo y empezó a ponérmelo encima de mis venas, empecé a clavarme el bolígrafo y suavemente a desgarrar mi muñeca, no podía chillar, quería pedir ayuda, quería escapar de mí misma, pero intentarlo fue en vano, lo único que recuerdo antes de morir, es ver una imagen borrosa de mi novio sugetando mi muñeca y cerrandome los ojos. Cenizas de Ángel
121
Beñat Larruquert
EL velo maldito Mi familia y yo nos mudamos a una casa que se situaba en un extremo de una aldea vieja y humilde. Alex mi hermano pequeño tenia nueve años y yo me llamo June y tengo doce años. Alex estaba entusiasmado con aquella casa tan grande y vieja. Mi madre nos dijo que saliéramos del coche y ella abrió la puerta de la casa con un chirriar que zumbaba los oídos. Entramos en la casa y estaba todo lleno de polvo y bichos asquerosos que correteaban por todos los rincones. Subimos a nuestros dormitorios. Alex entro en el suyo y yo en el mío. Los dormitorios estaban al final del corredor. Deshice mi maleta y me tumbé en la cama. Mi cuarto era mas pequeño que el de Alex, pero, el mío era mas bonito por que tenía vistas al jardín, tenía muchos cajones para guardar mis cosas, etc. Fui al cuarto de Alex y le invite que viniese conmigo a explorar la casa, pero, no me contestó entonces abrí la puerta y vi que no estaba allí, se me había adelantado y fui a por él. Subí al desván y gire un poco la cabeza y vi una extraña sombra en la ventana. Mis piernas temblaban de miedo y di un paso mas hacia delante pero no podía. Quería preguntarle quien era pero se me anudaba la lengua. La sombra se movió. Estaba aterrorizada no podía ni gritar. La sombra me miró sospechando y dijo. -¿Quién eres?En ese instante reconocí que se trataba de Alex mi hermano. Me sentí aliviada. Fui a preguntarle que hacia el allí y me dijo que quería explorar la casa. Le di la razón por que yo también había subido para eso. Nos sen-
122
tamos junto en la ventana y Alex me sonrió con confianza y me dijo: - ¡Mira eso!Miraba hacia un extremo de la cortina que tapaba la ventana. En él, estaban bordados unos nombres de mujer. Le mire a mi hermano interesada y le pregunte si sabia lo que significaban. No me contestó, estaba mirando fijamente a los nombres bordados en la fina tela de la cortina, finalmente, alzo la vista y me dijo: - Puede que se trate de algún vestido de boda o algo así y los nombres tendrán algo que ver con la mismaNos fuimos a la cama. La noche era suave y tranquila, no corría el viento, pero como me costaba dormirme. Me levanté y me asomé por la ventana, miré hacia el desván, y me pareció que algo se movía en él y sin esperar subí arriba a ver, que pasaba. Cuando llegue encendí la luz y no había nadie, lo que se movía era... ¡la cortina! .Me apresuré para ver si la ventana estaba bien cerrada y para mi sorpresa estaba cerrada. Baje corriendo al cuarto de mis padres. Les explique lo que pasaba y no me creyeron. Subí a decirle a mi hermano y el, con un mínimo de confianza me creyó. Subimos a verlo juntos y mi hermano me dio una palmada en el hombro y bajo a dormir. En ese instante mire hacia la cortina y no se movía. Me acerque y no se que era pero algo había cambiado. Examine atentamente toda la cortina y cuando llegue al extremo que estaban escritos los nombres había otro nombre mas: June. Me asuste al ver mi nombre, mi corazón estaba latiendo a cien por hora y al final me desmaye. Al despertar estaba en mi cama. Lentamente, puse las piernas en el suelo y me levanté. No paraba de pensar en los nombres de la cortina del desván. Fui al cuarto de mi hermano y no se encontraba allí, bajé a la entrada y no había nadie, subí a mirar en el cuarto de mis padres pero tampoco había nadie, bajé otra vez al vestíbulo. Me senté en el suelo y pensé en algún lugar que no había mirado...de repente me salto una idea ¡el desván! no me alegró mucho la idea. Pero no había otra forma que subir para encontrar a mi familia. Subí asustada y abrí la puerta. No había nadie, la cortina estaba quieta. Me apresuré a ver los nombres pero todavía permanecía allí el mío. A pesar de que el miedo me bloqueaba, conseguí arrancar la cortina de cuajo. Desearía volver al pasado y no haberlo hecho. Pero, no había posibilidad de hacerlo. La cortina empezó a moverse sola. Estaba dando vueltas sobre mí y de repente se poso sobre mi cabeza. Grite de horror. Los hilos de la cortina se estaban entrelazando con mis pelos. Empecé a pen123
sar en lo que dijo mi hermano, las bodas... Lo que se posó sobre mi cabeza no era una cortina, era un velo de novia. Los hilos llegaron a controlar mi mente. Mi cuerpo estaba gobernado por... ¡el velo maldito!.Intenté deshacerme de él pero no había forma. El velo me condujo a la ventana, se abrió sola, pero cuando iba a caerme se engancho en un extremo de la ventana. Sentí un fuerte tirón y un dolor terrible. Finalmente el velo cayó al suelo en el momento en que mi cuerpo estaba apunto de caerse. Recupere el sentido justo a tiempo de poder agarrarme y no caer al vacío. Por la ventana entró una brisa de aire que levantó el velo y lo puso de nuevo en su lugar. Miré a los nombres y habían desaparecido pero mucho me temía que iban a aparecer otra vez. Bajé al vestíbulo y en ese momento se abrió la puerta. Era mi familia. Les conté lo sucedido, ellos me explicaron porqué habían tenido que salir apresuradamente y mi madre se disculpó ante mi y mi hermano y nos dijo que teníamos que irnos de la casa. Nos alegramos mucho. Cuando estábamos alejándonos de la vieja casa miré hacia la ventana. No había viento, pero, el velo seguía moviéndose a la espera de nuevos inquilinos...
124
Cartas de amor
2. maila F Maialen Etxazarreta Aparicio
La caja de mi corazón Estos son los objetos más importantes de mi vida, los nuestros, para siempre y por siempre: . Este fue el lazo que me puso en mi paquete de regalo de nuestro primer aniversario. . El caramelo más rico del mundo. Me lo dio él cuando discutimos. . ¡La estrella de la suerte! Me dijo que si lo tocaba cuando pasara una estrella fugaz, todos mis deseos se cumplirían. . Nuestro primer beso. Cada vez que me acuerdo de él, mis pupilas se dilatan. . Nuestra canción favorita. Cada vez que la oíamos nos poníamos a bailar, a gritar y a cantar. . Y… buen, qué podría decir de él si son cosas buenas. Pero ya no está. Desearía haberle acompañado en ese coche aquel día, pero no fue así. Pero quiero que mi corazón siempre sea suyo, y que sin él no puedo vivir. Pero la vida sigue y por eso te entrego a ti esta caja de mi corazón, para que me ayudes a olvidar el pasado y así poder vivir el presente. Harmony
127
1. maila B Oihane Beldarrain
San Valentín, día de los enamorados El día de San Valentín es el día de los enamorados. Me encanta este día para expresar mis sentimientos hacia ti. Me enamoré nada más verte. Lo que me enamoró de ti fueron tus ojos, tu cara, tu forma de ser y tus sentimientos. Me encanta tu físico, al igual que tu voz, también me enamoré de tu increíble chispa. Cuando te veo me ruborizo, en el estómago siento un cosquilleo y me tiemblan las piernas, el corazón me late muy rápido y no puedo ni hablarte. ¿Esto es amor? ¿Estoy enamorada? No sé, pero me gusta. Pirasa
128
4. maila Aritz Olaizola
24 de febrero de 1955 Querido Lucio: Todavía recuerdo como si fuera ayer tu sombra desapareciendo por la parte vieja aquella mañana fría de invierno. Dejabas atrás cinco hijos y una esposa que sentía que no te volvería a ver nunca más. Primeramente, te dieron por desaparecido, luego, por muerto. Después de velar tu cuerpo, nos enteramos que estabas en un campo de concentración y posteriormente acabaste exiliado en París. Los ideales nos costaron muy caro, lo que sentías por tu país fue más fuerte que tu familia y durante estos 18 años sin verte, he tenido que contestar a muchas preguntas. ¿Cómo es el aita? ¿Dónde esta? ¿Cuándo volverá? Todos están bien, con ganas de verte, sobre todo Karmentxu, que tiene muchas ganas de conocer y ver a su padre real y no a ese padre imaginario que se inventó en la infancia. Esta carta no es de reproche, es de despedida ya que estoy enferma y no me quedan muchas fuerzas ni muchas lágrimas por derramar. Los pétalos de esta margarita ya se han desojado y ha perdido la esperanza, la fe, el amor y solo quiere estar en paz. Te hemos querido, te queremos y te querremos siempre. No te olvides Juana Etxarri 129
Ingelesa
4. maila DBH Communication process: polish exchange
“Our trip to Sroda“ 08- 09 We are students of the fourth level English workshop and we have been in Sroda (Poland) last March improving our English level. First, we did a written work explaining our country to the Polish people. After that, we kept in contact online and finally we went to Poznan, the capital city , where we spent a day. There, we met friendly partners who helped us in our exchange in Poland. At first, it was difficult to communicate with them, but for the second day we had an excellent communication between both groups. We visited the most important places of the villages. We also assisted to some other museums around the city and we went to some other towns near Sroda. In our free time, we had exciting Polish nights, shopping, clubbing and eating typical Polish food. After Easter, the Polish came to Irun in order to finish the exchange. We had an excellent week all together, except some rainy days. We showed and explained them our culture, and they had a good time. The exchange has been a nice experience, and a good way to improve our English level. We hope we’ll repeat it !!!
132
Omenaldia
Euskal kulturaren hiru erraldoi eraman dizkigu haize hegoak
134
135