Siedem zasad udanego małżeństwa by Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

dla każdego, kto chce dzielić swoje życie z drugą osobą. • Jak zapobiec rozpadowi małżeństwa albo uratować związek, który już się rozpadł? • Dlaczego związek dwojga ludzi bywa czasem taki trudny? • Dlaczego niektóre pary żyją szczęśliwie, podczas gdy inne są niczym bomba zegarowa? „Szczęśliwi małżonkowie nie są zazwyczaj ani mądrzejsi, ani bogatsi, ani bardziej przebiegli psycholoślom i emocjom wobec partnera wziąć górę nad tymi pozytywnymi. Ich małżeństwo jest inteligentne emocjonalnie”.

John M. Gottman

niezwykle szczegółowej, trwającej kilka lat obserwacji par małżeńskich. Wieloletnie doświadczenie nauczyło go niezwykle trafnie prognozować przyszłość związku – już po krótkiej obserwacji małżeństwa potrafi określić, czy ma ono przyszłość, czy grozi mu rozwód. Oto kulminacja dzieła jego życia: siedem zasad, których przestrzeganie może zapobiec rozpadowi małżeństwa, a co więcej � pomoże parom zbudować harmonijny i trwały związek. Dodatkowo książka zawiera wiele praktycznych kwestionariuszy i ćwiczeń. Siedem zasad udanego małżeństwa to idealny, napisany żywym i zrozumiałym językiem przewodnik dla wszystkich, którzy pragną wydobyć ze swojego związku to, co najlepsze. „Niezwykle praktyczny przewodnik dla małżeństw inteligentnych emocjonalnie, i co więcej – długotrwałych”.

Daniel Goleman, autor Inteligencji emocjonalnej

„Gottman stoi obiema nogami twardo na ziemi, a nie na Marsie czy Wenus”.

Bili Marvel i Geoffrey Norman, American Way

SIEDEM ZASAD UDANEGO MAŁŻEŃSTWA

Gottman zrewolucjonizował badania nad małżeństwem, wprowadzając ściśle naukowe metody do

Nan Silver

gicznie od innych. W codziennym życiu znajdują jednak sposób, który nie pozwala negatywnym my-

John M. Gottman

Doskonale napisana, fachowa książka z dziedziny psychologii, a równocześnie praktyczny poradnik

John M. Gottman Nan Silver

SIEDEM ZASAD UDANEGO MAŁŻEŃSTWA Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

BESTSELLER NEW YORK TIMESA

www.wuj.pl

siedem zasad_dodruk.indd 1

2014-07-11 15:53:03

SIEDEM ZASAD UDANEGO MAŁŻEŃSTWA

John M. Gottman Nan Silver

SIEDEM ZASAD UDANEGO MAŁŻEŃSTWA

Przekład Donata Olejnik

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Tytuł oryginału: The Seven Principles for Making Marriage Work Copyright 1999 by John Gottman Ph. D., and Nan Silver All rights reserved  Copyright for Polish Translation and Edition by Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Wydanie II, Kraków 2014 All rights reserved

Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i rozpowszechniany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy.

PROJEKT OKŁADKI

Agnieszka Winciorek

ISBN 978-83-233-3789-8

www.wuj.pl Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Kraków tel. 12-663-23-80, tel./fax 12-663-23-83 Dystrybucja: tel. 12-631-01-97, tel./fax 12-631-01-98 tel. kom. 506-006-674, e-mail: sprzedaz@wuj.pl Konto: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325

Dla Julie Gottman, dzięki której słowo „współpraca” uzyskało całkiem nowe znaczenie oraz dla moich najbliższych współpracowników: Sybil Carrere, Sharon Fentiman i Cathryn Swanson. To one umożliwiły przeprowadzenie badań i uprzyjemniły cały eksperyment, choćby spotkaniami przy kawie i ciastku w pobliskiej kawiarni. J. G.

Dla Artura, mojej miłości i przyjaciela. N. S.

Podziękowania Nade wszystko chciałbym wyrazić uznanie dla odwagi, z którą kilka tysięcy par ochotników wspomogło moje badania. To ich gotowość do ujawnienia najbardziej intymnych szczegółów własnego życia otworzyła zamknięte dotąd drzwi, które poprowadziły nas do ustanowienia niniejszych siedmiu zasad udanego małżeństwa. Książka, którą macie przed sobą, opiera się na przeprowadzonym przeze mnie projekcie badawczym, wspieranym finansowo przez Wydział Badań z Zakresu Nauk Behawioralnych (Behavioral Science Research Branch) Narodowego Instytutu Zdrowia Psychicznego (National Institute of Mental Health). Wielką pomocą i pełnym poświęcenia wsparciem służyły mi Molly Oliveri, Della Hahn oraz Joy Schulterbrandt. Do powstania tej książki przyczyniła się także bardzo znacząca współpraca z kilkoma fantastycznymi osobami. Przede wszystkim wspaniała, dziewiętnastoletnia znajomość z profesorem Robertem Levensonem z Uniwersytetu Kalifornijskiego, a także współpraca z Neilem Jacobsonem z uniwersytetu w Waszyngtonie oraz doktor Laurą Cartensen z Uniwersytetu w Stanford. Miałem wielkie szczęście spotkać wspaniałych współpracowników także wśród mojej najbliższej ekipy. Szczególnie pomocne okazały się: Sharon Fentiman, której elegancja wnosi ład do mojego życia i chroni mnie przed chaosem; Sybil Carrere, która prowadzi nasze laboratorium, a oprócz tego jest fantastyczną koleżanką; oraz Cathryn Swanson, nasza programistka i analityczka. Moje współpracownice są wspaniałymi koleżankami i partnerkami intelektualnymi, a dzięki nim każdy dzień pracy staje się przyjemnością. W tym miejscu pragnę także podziękować Lynn Katz za współpracę i inspirację. Moja żona, Julie Schwartz Gottman, okazała się dla mnie źródłem miłości, przyjaźni, motywacji do działania, intelektualnego partnerstwa, wsparcia, a także przejęła na siebie odpowiedzialność za organizację koncepcyjną mojego przedsięwzięcia. Julie stała się moim nauczycielem i przewodnikiem w praktykowaniu psychoterapii i to ona sprawiła, że warsztaty dla par i rodzi-

VIII

SIEDEM ZASAD UDANEGO MAŁŻEŃSTWA

ców okazały się fascynującym i bardzo twórczym doświadczeniem. W czasie, gdy każde z nas wykonuje swoją pracę zawodową, Etana Dykan sprawnie, z wielkim zapałem i rzetelnością prowadzi nasz Instytut Małżeński i Rodzinny (Marital and Family Institute) w Seattle, a także ułatwia nam kontakty. Jej kreatywny brat, Shai Steinberg, okazał się niezwykle pomocny w wielu dziedzinach naszej pracy. Linda Wright pomaga nam zachować ciepłe i ludzkie podejście w prowadzonej przez nas terapii par małżeńskich – posiada bowiem niezwykłą umiejętność prowadzenia rozmów ze zdesperowanymi małżonkami. Peter Langsam pracuje z nami wiernie od początku jako konsultant i partner, wspomagając nas swoją mądrą radą, przewodnictwem i zmysłem do interesów. Ostatnio mam szczęście do wspaniałych studentów i pracowników, do których należą: Kim Buehlman, Jim Coan, Melissa Hawkins, Carole Hooven, Vanessa Kahen, Lynn Katz, Michael Lorber, Kim McCoy, Janni Morford, Sonny Ruckstahl, Regina Rushe, Kimberly Ryan, Alyson Shapiro, Tim Stickle i Beverly Wilson. W tym miejscu muszę także wyrazić moje uznanie dla dziedzictwa intelektualnego, z którego korzystałem w mojej pracy. Newton napisał kiedyś: „Jeśli mogłem sięgnąć wzrokiem dalej niż inni, to dlatego, że stałem na ramionach olbrzymów”. Tymi ramionami są dla mnie prace Lesa Greenberga i Susan Johnson dotyczące terapii małżeńskiej skoncentrowanej na emocjach; praca naukowa Boba Weissa na temat wielu interesujących koncepcji, w tym przewagi uczuć pozytywnych; prace Cliffa Notariusa opisujące wiele teorii, między innymi koncepcję wiary małżonków we własne możliwości; przekonanie Howarda Markmana o skuteczności interwencji zapobiegawczej; wielkie zasługi Dicka Stuarta, w tym jego podejście do wymiany zachowań; praca Jerry’ego Lewis’a koncentrująca się na istniejącej w małżeństwie równowadze pomiędzy wzajemną więzią a niezależnością każdego z partnerów, a także nieustanna praca mojego kolegi, Neila Jacobsona, który stanowi godny wzór do naśladowania, jeśli chodzi o badania dotyczące terapii małżeńskich. Jestem niezmiernie wdzięczny Jacobsonowi za jego ostatnie opracowanie, napisane wspólnie z Andym Christensenem, na temat roli akceptacji w terapii małżeńskiej. Chciałbym podziękować również Peggy Papp i Pepper Schwartz za ich feministyczne podejście do różnic pomiędzy płcią męską i żeńską oraz do małżeństwa egalitarnego, a także Ronaldowi Levantowi i Alanowi Booth’owi za ich pracę dotyczącą roli mężczyzn w rodzinie. Należy także wspomnieć opracowanie Dana Wile’a, które wspaniale opisuje proces terapii małżeńskiej. Niezwykle cenię sobie sposób pisania i myślenia tego autora, gdyż pokrywa się on całkowicie z wieloma wynikami

Podziękowania

moich badań. Uważam Wile’a za geniusza i największego żyjącego specjalistę w dziedzinie terapii małżeńskiej. To niezwykłe szczęście dla mnie, że miałem okazję z nim dyskutować. Chciałbym podziękować Irvinowi Yalomowi i Victorowi Franklowi za ich pracę na temat psychoterapii egzystencjalnej. Yalom wierzył w proces terapeutyczny oraz w ludzką siłę zmierzającą w kierunku rozwoju. Frankl zajmuje szczególne miejsce w moim sercu. Wraz z moim kuzynem, Kurtem Ladnerem, przeżył pobyt w obozie koncentracyjnym w Dachau. Obaj odnaleźli sens w niezmiernym cierpieniu, tyranii i pozbawieniu godności człowieka. Mam nadzieję, że przyczynię się do tego, by ich egzystencjalne poszukiwanie sensu znalazło miejsce także i w terapii małżeńskiej. W ten sposób konflikty mogą się obrócić w nowe doświadczenie odkrywania i akceptowania swoich życiowych marzeń, odnajdywania poczucia wspólnoty oraz wzmacniania przyjaźni między małżonkami. Doszedłem do wniosku, że w gruncie rzeczy wielu autorów poruszających tematy problemów małżeńskich ma rację. Mam nadzieję, że moja praca uhonoruje ich wszystkich, nieco precyzując i integrując ich dążenia do poznania czynników, które decydują o szczęśliwym związku. J. G.

Spis treści 1. Pokój Miłości w Seattle: prawda o szczęśliwym małżeństwie .............

2. Jak przewiduję rozwody ........................................................................

3. Zasada pierwsza: aktualizujcie mapy świata partnera ..........................

4. Zasada druga: pielęgnujcie uczucie sympatii i podziwu dla partnera ....

5. Zasada trzecia: zwróćcie się ku sobie, zamiast odwracać się od siebie .....

6. Zasada czwarta: ulegajcie wpływom partnera ......................................

7. Dwa rodzaje konfliktów małżeńskich ...................................................

119

8. Zasada piąta: rozwiążcie problemy, które dają się rozwiązać ..............

145

9. Jak sobie radzić z typowymi rozwiązywalnymi problemami ..............

173

10. Zasada szósta: pokonajcie paraliżujący konflikt ...................................

199

11. Zasada siódma: odnajdźcie poczucie wspólnoty ..................................

223

Posłowie: co dalej? ......................................................................................

239

Indeks............................................................................................................

247

O Autorach....................................................................................................

255

Pokój Miłości w Seattle: prawda o szczęśliwym małżeństwie

Poranne niebo nad Seattle jest niespotykanie bezchmurne, kiedy młodzi małżonkowie, Mark i Janice Gordon zasiadają do śniadania. Za szerokim oknem ich mieszkania wody jeziora Montlake mienią się głębokim błękitem, a w przybrzeżnym parku widać biegaczy i gęsi idące wzdłuż brzegu. Mark i Janice podziwiają ten wspaniały widok, jedząc grzanki i przeglądając niedzielne wydanie gazety. Później Mark obejrzy zapewne mecz, a Janice pogawędzi przez telefon z mieszkającą w Sant Louis mamą. Wyposażenie tego małego mieszkania wydaje się zupełnie zwyczajne, z wyjątkiem trzech umieszczonych na ścianie kamer, mikroportów przypiętych do ubrań Marka i Janice oraz aparatów Holtera przymocowanych do klatek piersiowych każdego z nich. Prawdę mówiąc, to przytulne mieszkanko z widokiem na jezioro nie należy wcale do Marka i Janice. To laboratorium Uniwersytetu Waszyngtońskiego w Seattle, w którym od szesnastu lat prowadzę rozległe i nowatorskie badania nad małżeństwem i rozwodem. Dla potrzeb jednego z takich badań, Mark i Janice (a także czterdzieści dziewięć innych losowo wybranych par) zgłosili się na ochotnika, by spędzić noc w przygotowanym przez nas mieszkaniu, które nazwaliśmy Pokojem Miłości. Poprosiliśmy ich, aby zachowywali się możliwie naturalnie, mimo grupy naukowców obserwujących ich zza umieszczonego w kuchni lustra weneckiego, kamer rejestrujących ich każde słowo i wyraz twarzy oraz czujników śledzących reakcję ciała na stres i odprężenie, między innymi przez monitorowanie częstości uderzeń serca (by nie zakłócać ich prywatności, pary obserwowano

SIEDEM ZASAD UDANEGO MAŁŻEŃSTWA

tylko w godzinach między dziewiątą rano a dziewiątą wieczorem i nigdy podczas ich pobytu w łazience). W mieszkaniu, oprócz wyposażonej kuchni, znajdowały się: rozkładana sofa, telefon, telewizor, wideo oraz odtwarzacz CD. Parom pozwolono na zabranie ze sobą artykułów spożywczych, gazet, laptopów, zestawów do wyszywania, sprzętu do ćwiczeń, a nawet zwierząt domowych – wszystkiego, co było im potrzebne do zachowania atmosfery typowego weekendu. Postawiłem sobie za cel ambitne odkrycie prawdy o małżeństwie – uzyskanie ostatecznej odpowiedzi na pytania, nad którymi ludzie od dawna łamali sobie głowy: dlaczego związek dwóch ludzi bywa czasem taki trudny? Dlaczego niektóre pary żyją szczęśliwie, podczas gdy inne związki są niczym bomba zegarowa gotowa lada chwila wybuchnąć? Jak można zapobiec rozpadowi małżeństwa albo uratować związek, który już się rozpadł?

PRZEWIDYWANIE ROZWODU Z 91-PROCENTOWĄ TRAFNOŚCIĄ Dzięki moim wieloletnim badaniom jestem w stanie odpowiedzieć na te pytania. Co więcej, potrafię teraz przewidzieć, czy małżonkowie będą wieść wspólnie szczęśliwe życie, czy też przyjdzie im się rozejść. Wystarczy mi jedynie piętnaście minut przysłuchiwania się parze znajdującej się w naszym Pokoju Miłości, by sformułować odpowiedni wniosek! Dokładność moich przewidywań – potwierdzona trzema niezależnymi badaniami – wynosi średnio 91 procent. Innymi słowy, w 91 procentach przypadków, w których przewidziałem rozpad lub szczęśliwe życie danego małżeństwa, czas pokazał, że miałem rację. Moje przewidywania nie opierają się na intuicji ani na wyobrażeniach o tym, jak powinno wyglądać małżeństwo, ale na danych, które zbierałem w trakcie wieloletnich badań. Być może będziecie skłonni zbagatelizować wyniki moich badań, traktując je jako kolejną nowomodną teorię. Rzeczywiście, łatwo jest reagować sceptycznie na czyjeś zapewnienia, że odkrył tajemnicę trwałości małżeństwa i że jest w stanie podpowiedzieć, jak można uratować związek lub udowodnić, że nie ma on szans na przetrwanie. Wiele osób uważa się za specjalistów w dziedzinie związków małżeńskich, bardzo chętnie dzieląc się własnymi opiniami na temat tego, jak zbudować idealny związek. Kluczem do całej sprawy jest jedno słowo – „opinia”. Zanim moje badania przyniosły te przełomowe odkrycia, osoby, które starały się pomóc małżonkom,

Pokój Miłości w Seattle: prawda o szczęśliwym małżeństwie

opierały się w zasadzie jedynie na własnej opinii w danej sprawie. Dotyczy to w równym stopniu wszystkich zdolnych, wykwalifikowanych i dobrze wyszkolonych terapeutów rodzinnych. Zwykle terapeuci, próbując pomóc małżonkom, sięgają do swojego wykształcenia zawodowego, doświadczenia, intuicji, historii rodzinnej, a nawet przekonań religijnych. Biorą pod uwagę wszystko, ale nie konkretne, potwierdzone naukowo dowody. A to dlatego, że nie było dotąd żadnych profesjonalnych badań, które wykazałyby dlaczego jedne małżeństwa są szczęśliwe, inne natomiast ponoszą klęskę. Najcenniejszym owocem mojej pracy nad przewidywaniem końca związku jest określenie siedmiu zasad, których przestrzeganie może zapobiec rozpadowi małżeństwa.

MAŁŻEŃSTWA INTELIGENTNE EMOCJONALNIE Recepta na małżeński sukces jest bardzo prosta. Szczęśliwi małżonkowie nie są zazwyczaj ani mądrzejsi, ani bogatsi, ani bardziej przebiegli psychologicznie od innych. Jednak w codziennym życiu potrafią znaleźć sposób, który nie pozwala negatywnym myślom i emocjom wobec partnera (a takie występują w każdym związku) wziąć górę nad tymi pozytywnymi. Ich małżeństwo jest – jak to określam – inteligentne emocjonalnie. Wystarczy pięć minut przysłuchiwania się danej parze, by stwierdzić, czy ich małżeństwo zakończy się rozwodem.

W ostatnich czasach przyjmuje się powszechnie, że inteligencja emocjonalna dziecka stanowi istotny czynnik decydujący o jego późniejszym sukcesie w życiu. Im lepiej dziecko zna różne emocje, im lepiej rozumie innych i radzi sobie w kontaktach z nimi, tym jaśniej rysuje się jego przyszłość, bez względu na jego iloraz inteligencji. Ta sama prawda dotyczy małżonków. Im wyższa inteligencja emocjonalna partnerów, im lepiej potrafią rozumieć, cenić i szanować siebie nawzajem oraz swój związek, tym większa szansa na to, że będą żyć długo i szczęśliwie. Skoro rodzice mogą nauczyć swoje dzieci inteligencji emocjonalnej, to i dorosłe pary mogą zdobyć takie umiejętności. I choć brzmi to zbyt prosto, to właśnie inteligencja emocjonalna sprawia, że widmo rozwodu się oddala.

Indeks Abrams, Lois 61 adrenalina i stres 36–37 akceptowanie wpływów, kwestionariusz 109–110 akcja: stop! 161–162 aktywne słuchanie 8–11, 83 „Amazing Grace” 245 atmosfera, tworzenie 225 badania naukowe 6–7 a metoda samooceny 7 Barry, Dave 99 Baucom, Donald 241 białe krwinki 5 Bly, Robert 106 błędne koło 39 Carstensen, Laura 143 Carter, Loren 37 cele ćwiczenia 235 c. indywidualne 227, 234–235 „cokolwiek powiesz, kochanie” 94–96 cynizm 29 cztery zwiastuny rozwodu 27–33 krytyka 27–28 mur obojętności 32–33 pogarda 28–31 postawa obronna 31–32 ćwiczenia „podziwiam w tobie...” 65–67

cele 235 co robić, jeśli partner nie zwraca się w waszym kierunku 88–91 gra w 20 pytań 51–53 historia i filozofia waszego małżeństwa 67–69 kim jestem? 55–58 konflikty 139–143 konto uczuciowe 78–82 mapa świata partnera 51–58 ostatnia kłótnia 139–142 papierowa wieża 170–171 paraliż 206–212 poczucie wspólnoty 230–231, 233– –234, 235, 236–237 podziękowanie 221–222 problemy z teściami 178–179 role 233–234 rozmowa, która obniża stres 82–86 rozwiązywanie problemów 155– –157, 165–167, 168–171, 178– –179 rytuały 230–231 siedmiotygodniowy kurs uczący sympatii i podziwu 69–73 tworzenie własnych map świata partnera 53–55 symbole 236–237 sympatia i podziw 65–73 uleganie wpływom 110–118 uleganie, by wygrać 110–115 uspokajanie partnera 166–167

248

uspokajanie się 165–166 wdzięczność 245 wykrywanie marzeń 206–212 Wyspa Gottmana. Gra o przetrwanie 115–118 złagodzony początek dyskusji 155– –157 znajdowanie wspólnej płaszczyzny porozumienia 168–170 zwracanie się ku sobie 78–86, 88– –91 ćwiczenie na uspokajanie partnera 166– –167 ćwiczenie na uspokajanie się 165–166 długość życia 4–6 docenianie, wyrażanie 65–67, 162, 221– –222 Doherty, William i Leah 231 droga do „tak” 161 dzieci a poziom hormonów stresu 6 a problemy wychowawcze 6 zob. także rodzicielstwo dziękowanie 221–222 Ephron, Nora 194 etap końcowy 43–44 ewolucja i przetrwanie 36 filozofia i historia waszego małżeństwa 67–69 finanse 180–184 Gigy, Lynn 15 Gottman, Julie 7 gra w 20 pytań 51–53 Hahlweg, Kurt 10 historia i filozofia waszego małżeństwa 67–69

SIEDEM ZASAD UDANEGO MAŁŻEŃSTWA

historia, sięganie do historii 61–63 House, James 4 indywidualne cele 227, 234–235 inteligencja emocjonalna 3 i. e. mężów 96, 102–103 Jacobson, Neil 10, 82 język ciała 35–37 Kehr, Dana 96 Kelly, Joan 15 kim jestem? 55–58 kłótnie a niemożność ich rozwiązania (konflikty) 22–23 ostatnia kłótnia 139–142 kobieciarze, mężczyźni jako kobieciarze 15–16 kobiety a dominacja mężczyzn 98–99, 105– –106 a obowiązki domowe 189–193 a rodzicielstwo 194–198 k. z innej planety 16 zob. także płeć, różnice komórki „naturalni zabójcy” 5 kompromis 99, 107, 167–171 komunikowanie 8 a mur obojętności 32–33 a obniżanie stresu 82–86 akcja: stop! 161–162 błędne koło 39 droga do „tak” 161 język ciała 35–37 k. prób ratowania dyskusji 159–163 k. przeprosin 161 tworzenie odpowiedniej atmosfery 225 k. uczuć 160 k. wyrazów uznania 65–67, 162, 221–222

Indeks

komunikowanie uczuć 160 konflikt 119–143 a ostatnia kłótnia 139–142 a rzeczywistość subiektywna 139 ćwiczenia 139–143 klucz do rozwiązania 138–139 kwestionariusz 129–137 nasilenie konfliktu 98 k. nawracający 119–122 k. paraliżujący 122–123, 124–129 k. rozwiązywalny 123–129 różne style konfliktów 15 unikanie konfliktów 14–15, 32 konflikt kontra przyjaźń 18–22 konto uczuciowe 76, 78–82 krytyka 27–28 bolesność krytyki 243 k. jako oskarżenia na początku dyskusji 27–28 narzekanie kontra krytyka 27–28 kultura 223–224 kwestionariusze konflikt 129–137 mapa świata partnera 50–51 oskarżenia na początek dyskusji 150– –153 pielęgnowanie związku 242–243 poczucie wspólnoty 226–229 próby ratowania dyskusji 157–158 romantyczność 77–78 sympatia i podziw 63–64 uleganie wpływom 109–110 zalew negatywnych uczuć 164–165 Lawson, Anette 16 Levenson, Robert 36, 143 lista „kto co robi” 191–193 Maccoby, Eleanor 101 magiczne pięć godzin 239–241 małżeństwo a długość życia 4–6

249

a komunikowanie się, zob. komunikowanie a rozwiązywanie konfliktów 11 a zdrowie 4–6 a życie obok siebie 44 anatomia małżeństwa 7 m. gotowe na miłość 77–78 historia i filozofia małżeństwa 67– –69 m. inteligentne emocjonalnie 3 koniec małżeństwa 43–44 korzyści płynące z małżeństwa 4–6 mity o małżeństwie 13–16 naukowe dane dotyczące małżeństw 6–7 pielęgnowanie małżeństwa 239–245 przyjaźń kontra konflikt 18–22 ratowanie małżeństwa 44–45 cel małżeństwa 22–23 znaczenie szczęścia małżeńskiego 6–7 mapy świata partnera 47–58 ćwiczenia 51–58 gra w 20 pytań 51–53 kim jestem? 55–58 kwestionariusz 50–51 tworzenie własnych map świata partnera 53–55 wiedza i siła płynąca z map świata partnera 48–50 Marsz Miliona Mężczyzn 106 marzenia treść marzeń 200–201 m. ukryte 203–206 uszanowanie marzeń 202–203 wykrywanie marzeń 206–212 matki, zob. rodzicielstwo, kobiety mężczyźni a ich układ sercowo-naczyniowy 36– –37 a posiadane przez nich wpływy 96– –99

250

a uleganie, by wygrać 110–115 a ustępowanie 107–109 m. jako mężowie inteligentni emocjonalnie 96, 102–103 m. nie stworzeni do monogamii 15–|–16 m. z innej planety 16 zob. także płeć, różnice, mężowie mężowie a obowiązki domowe 189–193 a opieka nad małym dzieckiem 196 a rodzicielstwo 194–198 a ustępowanie 107–109 a zabawa z małym dzieckiem 197 m. inteligentni emocjonalnie 96, 102–103 wrażliwość na potrzeby mężów 198 zmiana roli mężów 104–106 zob. także mężczyźni mity, o małżeństwie 13–16 monogamia, mężczyźni nie stworzeni do monogamii 15–16 mur obojętności 32–33 napastliwość 30 narzekanie n. bez zrzucania winy 151–152 kontra krytyka 27 nawracające konflikty 119–122 negatywne uczucia a cztery zwiastuny rozwodu 27 a ich nasilenie 95–96, 98 a ich zalew 33–35 a oskarżenia jako początek dyskusji 26–27 a wspomnienia 41–43 nerwice 13 niemowlęta, zob. rodzicielstwo niezrzucanie winy 151–152 obniżenie wymagań 241 obowiązki domowe elastyczne podejście do o. d. 193

SIEDEM ZASAD UDANEGO MAŁŻEŃSTWA

lista „kto co robi” 191–193 rozwiązywanie konfliktów dotyczących o. d.189–193 oksytocyna w mózgu 36 oskarżenia jako początek dyskusji 26– –27 a docenianie partnera 153 a jasne wyrażanie myśli 153 a krytyka 27–28 a narzekanie bez rzucania winy 151– –152 a ocenianie i wydawanie sądów 152– –153 a złagodzenie początku 147–157 ćwiczenia 155–157 kwestionariusz 150–153 pierwsze trzy minuty 27 przechowywanie w pamięci 153 uprzejmość kontra oskarżenia na początku dyskusji 153 zdania z podmiotem w pierwszej osobie 152, 160–161 oznaki opierania się 96–99 papierowa wieża 170–171 paraliż 122–123, 124–129, 199–222 a marzenia 200–212 ćwiczenia na pokonanie p. 206–212 koniec p. 215–220 oznaki p. 122–123 podziękowanie 220–222 rozpracowywanie paraliżujących problemów 213–215 uspokajanie partnera podczas p. 215 pielęgnowanie małżeństwa 239–245 pielęgnowanie związku 239–245 kwestionariusz 242–243 magiczne pięć godzin 239–241 system wczesnego ostrzegania 241– –243 wdzięczność 245 wybaczanie samemu sobie 243–245

Indeks

pieniądze codzienne gospodarowanie p. 182– –183 planowanie wydatków 183–184 rozwiązywanie problemów finansowych 180–184 sporządzanie listy wydatków 181– –182 płeć, różnice 15–16, 36–38 a reakcje fizjologiczne 36–37 a uleganie wpływom 95–96, 99–102 dowody antropologiczne 36 zmiany 104–106 zob. także kobiety, mężczyźni poczucie wspólnoty 223–237 a role 227, 232–234 a rytuały rodzinne 229–232 a tworzenie odpowiedniej atmosfery 225 cele 227, 234–235 ćwiczenia 230–231, 233–234, 235, 236–237 kultura 223–224 kwestionariusz 226–229 rytuały wspólnoty 226 symbole 228, 235–237 podejmowanie decyzji 95 podziw, zob. sympatia i podziw pogarda 28–31 antidotum na p. 63 cynizm i p. 29 krytyka i p. 26 Pokój Miłości 1–2, 5 a program „Dateline NBC” 202–203 a przewidywanie rozwodów 25–26 a zwracanie się ku sobie 75–77 Pokój Miłości w Seattle 1–2, 5 a program „Dateline NBC” 202–203 a przewidywanie rozwodów 25–26 a zwracanie się ku sobie 75–77 Pokój Miłości na Uniwersytecie Waszyngtońskim 1–2, 5

251

a program „Dateline NBC” 202–203 a przewidywanie rozwodów 25–26 a zwracanie się ku sobie 75–77 postawa obronna 31–32 postawa walki lub ucieczki 35–36 pracoholicy 47, 59 problemy osobowościowe 13 program „Dateline NBC” 202–203 Projekt Pośredniczenia w Rozwodach 15 „Promise Keepers” 106 próby ratowania dyskusji 21–22 kwestionariusz 157–158 nieudane p. r. d. 38–40 w rozwiązywaniu konfliktów 157– –163 zrozumienie 159–163 przeprosiny 161 przeszłość sięganie do p. 61–63 zniekształcony obraz p. 41–43 przetrwanie a ewolucja 36 Wyspa Gottmana. Gra o przetrwanie 115–118 przewaga uczuć negatywnych 20 przewaga uczuć pozytywnych 19–20, 40 przyjaźń kontra konflikt 18–22 a próby ratowania dyskusji 21–22 a rodzicielstwo 196–198 a uleganie wpływom 99 skupianie się na przyjaźni 196 przyszłość finansowa 183–184 randka, cotygodniowa 240–241 religia a wpływy 106 rodzicielstwo a czas dla was dwojga 197 a odpoczynek dla mamy 198 a opieka nad małym dzieckiem 196– –197 a potrzeby ojca 198

252

a przyjaźń małżeńska 196 a zmiana wartości 48–49 rozwiązywanie problemów związanych z r. 194–198 Rogers, Carl 9, 10 role a poczucie wspólnoty 227, 232–234 ćwiczenia 233–234 r. w życiu 232–233 romantyczność, kwestionariusz 77–78 rozstania 240 rozwiązywanie konfliktów klucz do r. k. 138–139 w terapii małżeńskiej 8–11, 145 rozwiązywanie problemów 145–172, 173–198 a kompromis 167–171 a paraliżujący konflikt, 124–129; zob. także paraliż a próby ratowania dyskusji 157–163 a tolerancja 171–172 a uspokajanie siebie i partnera 163– –167 a zalew negatywnych uczuć 36 a złagodzony początek dyskusji 147– –157 ćwiczenia 155–157, 165–167, 168– –171, 178–179 r. p. dotyczących obowiązków domowych 189–193 dotyczących pieniędzy 180–184 r. p. dotyczących rodzicielstwa 194– –198 r. p. dotyczących seksu 185–189 r. p. dotyczących stresu 174–175 r. p. dotyczących teściów 175–179 papierowa wieża 170–171 podczas konfliktu 123–124 w terapii małżeńskiej 8–9 znajdowanie wspólnej płaszczyzny porozumienia 168–170

SIEDEM ZASAD UDANEGO MAŁŻEŃSTWA

rozwód a język ciała 35–37 a oskarżenia na początku dyskusji 26–27 a zdrowie 4–6 a złe wspomnienia 41–43 cztery zwiastuny r. 27–33 na końcowym etapie małżeństwa 43–44 nieudane próby ratowania dyskusji 38–40 prawdopodobieństwo r. 4 przewidywanie r. 2–3, 25–45 zalew negatywnych uczuć 33–36, 38 związki pozamałżeńskie a r. 15 życie obok siebie a r. 44 rytuały ćwiczenia 230–231 rytuały rodzinne 229–232 rytuały wspólnoty 226 rytuały rodzinne 229–232 rytuały wspólnoty 226 rzeczywistość subiektywna 139 Sanday, Peggy 104, 105 sarkazm a oskarżenia jako początek dyskusji 26–27 i pogarda 28–31 seks, rozwiązywanie problemów związanych z seksem 185–189 sercowo-naczyniowy układ a stres 36– –37 Shapiro, Alyson 49 siedem zasad a konflikt 119–143 dowody 17–18 mapy świata partnera 47–58 paraliż 199–222 poczucie wspólnoty 224–237 rozwiązywanie problemów 145– –172, 173–198

Indeks

sympatia i podziw 59–73 wpływ 93–118 zwracanie się ku sobie 75–91 siedmiotygodniowy kurs uczący sympatii i podziwu 69–73 siła, w wiedzy siła 48–50 słuchanie a mur obojętności 32–33 s. aktywne 8–11, 83 stres a dzieci 6 a reakcje fizjologiczne 35–37 a różnice pomiędzy kobietą a mężczyzną 36–37 a układ sercowo-naczyniowy 36–37 a zasada „walki lub ucieczki” 35–36 ćwiczenie na uspokajanie się 165– –166 ćwiczenie na uspokajanie partnera 166–167 obniżanie poziomu s. 82–87, 160 rozwiązywanie problemów 174–175 s. spowodowany zalewem negatywnych uczuć 35–36, 38 uspokajanie siebie i partnera 163– –167, 215 s. w nieszczęśliwym związku 4–6 subiektywna rzeczywistość 139 symbole ćwiczenie 236–237 s. wspólne 228, 235–237 sympatia i podziw 59–73 „podziwiam w tobie...” 65–67 a magiczne pięć godzin 239–240 a podsycanie płomieni 65 a sięganie do przeszłości 61–63 antidotum na pogardę 63 ćwiczenia 65–73 historia i filozofia waszego małżeństwa 67–69 kwestionariusz 63–64 siedmiotygodniowy kurs uczący s. i p. 69–73

253

system wczesnego ostrzegania 241–243 szacunek, wyrażanie szacunku 96 tajna broń 21–22 teoria stałego punktu 20 terapia małżeńska 7–12 a aktywne słuchanie 8–11 a rozwiązywanie konfliktów 8–11, 145 a rozwiązywanie problemów 8–9 czas trwania terapii 18 wyrażanie zrozumienia dla partnera (wyjście naprzeciw uczuciom partnera) 9, 11 zła terapia 44–45 terapia, zob. terapia małżeńska teściowie ćwiczenia na rozwiązywanie problemów dotyczących teściów 178– –179 rozwiązywanie problemów dotyczących teściów 175–179 tolerancja 171–172 tworzenie poczucia „my” 175–179, 194– –198 uczucia, komunikowanie 160 układ odpornościowy a zdrowie 5–6 uspokajanie siebie i partnera 163–167 ustępowanie 107–109 uleganie, by wygrać 110–115 Verbrugge, Lois 4 wartości a odpowiednia atmosfera dla dyskusji 225 zmiany 48–49 zob. także poczucie wspólnoty wasza ostatnia kłótnia 139–142 wdzięczność, ćwiczenie 245 wiedza, w wiedzy siła 48–50 Wile, Dan 121

254

władza, dzielenie się władzą 94–95 wpływ 93–118 „cokolwiek powiesz, kochanie” 94– –96 a mężowie inteligentni emocjonalnie 96, 102–103 a nasilenie konfliktu 98 a negatywne uczucia 95–96, 98 a opieranie się 96–99 a podział władzy 95 a przyjaźń 99 a różnice pomiędzy mężczyzną i kobietą 95–96, 99–102 a ustępowanie 107–109 a uleganie, by wygrać 110–115 ćwiczenia 110–118 kompromis 99, 107 kwestionariusz 109–110 podejmowanie decyzji 95 Wyspa Gottmana. Gra o przetrwanie 115–118 wspomnienia, negatywne 41–43 wspólna płaszczyzna porozumienia, znajdowanie 168–170 wspólne spotkania 240 wspólne zainteresowania 14 wspólnota, zob. poczucie wspólnoty wybaczanie sobie 243–245 wydatki 181–182 wykrywanie marzeń 206–212 wyłączanie się 32–33 wyrażanie zrozumienia 9, 11 Wyspa Gottmana. Gra o przetrwanie 115–118

SIEDEM ZASAD UDANEGO MAŁŻEŃSTWA

zalew negatywnych uczuć 33–35, 38 zmiany w podziale wpływów 104– –106 a fizyczne odczucia 35–37 a mur obojętności 33–34 a rozwiązywanie problemów 36 a stres emocjonalny 35–36 kwestionariusz 164–165 zasada qui pro quo 14 zdania z podmiotem w pierwszej osobie 152 „muszę się uspokoić” 160 „podziwiam w tobie...” 65–67, 162 (wiem, że...), 221–222 (rzeczy, które lubicie) „tak się czuję” 160 zdrowie a małżeństwo 4–6 a układ odpornościowy 5–6 Zillman, Dolf 37 złość i napastliwość 30 związki pozamałżeńskie 15 zwracanie się ku sobie 75–91 a konto uczuciowe 76, 78–82 a rozmowa, która obniża stres 82– –86 co robić, by wspomagać z. s. k. s. 88–91 ćwiczenia 78–91 kwestionariusz „romantyczność” 77–78 żony, zob. kobiety życie obok siebie 44

O Autorach

John Gottman, wybitny naukowiec badający funkcjonowanie małżeństwa i rodziny, jest profesorem psychologii na Uniwersytecie Waszyngtońskim oraz koordynatorem Instytutu Małżeńskiego i Rodzinnego w Seattle. Ukończył z wynikiem celującym studia licencjackie na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Uniwersytetu Fairleigh-Dickinson, następnie otrzymał tytuł magistra na Wydziale Matematyczno-Psychologicznym Massachussets Institute of Technology oraz tytuł doktora psychologii klinicznej na Uniwersytecie Wisconsin. Gottman jest autorem ponad stu artykułów w fachowej prasie oraz kilku książek. Otrzymał wiele prestiżowych nagród za swój wkład w badania nad funkcjonowaniem małżeństwa i rodziny. Jako współzałożyciel Instytutu Małżeńskiego i Rodzinnego w Seattle, Gottman prowadzi intensywne warsztaty weekendowe dla swoich pacjentów oraz dla chętnych par, opierając się przy tym na swoich badaniach naukowych dotyczących długoterminowego funkcjonowania szczęśliwych i trwałych małżeństw. Kontakt z instytutem: infolinia + 001 888 523 9042 lub strona internetowa www.Gottman.com. Nan Silver pisuje artykuły do czasopisma „Parents”. Wcześniej pracowała jako redaktor naczelny czasopisma „Health”, a także – wspólnie z Gottmanem – napisała książkę pt. Why Marriages Succeed or Fail. Nan Silver mieszka w Montclair, New Jersey, wraz z mężem i dziećmi.

REDAKCJA

Agnieszka Hebda KOREKTA

Ewa Ślusarczyk SKŁAD I ŁAMANIE

Hanna Wiechecka

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Kraków tel. 12-663-23-80, tel./fax 12-663-23-83

John M. Gottman

Daniel Goleman, autor Inteligencji emocjonalnej

„Gottman stoi obiema nogami twardo na ziemi, a nie na Marsie czy Wenus”.

Bili Marvel i Geoffrey Norman, American Way

SIEDEM ZASAD UDANEGO MAŁŻEŃSTWA

Gottman zrewolucjonizował badania nad małżeństwem, wprowadzając ściśle naukowe metody do

Nan Silver

gicznie od innych. W codziennym życiu znajdują jednak sposób, który nie pozwala negatywnym my-

John M. Gottman

Doskonale napisana, fachowa książka z dziedziny psychologii, a równocześnie praktyczny poradnik

John M. Gottman Nan Silver

SIEDEM ZASAD UDANEGO MAŁŻEŃSTWA Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

BESTSELLER NEW YORK TIMESA

www.wuj.pl

siedem zasad_dodruk.indd 1

2014-07-11 15:53:03