Gabriel Soulages: Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Εισαγωγή-Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου by exitirion

GABRIEL SOULAGES Βενετσιάνικο Ειδύλλιο — νουβέλα — Εισαγωγή—Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

εξιτήριον

GABRIEL SOULAGES Βενετσιάνικο Ειδύλλιο — νουβέλα — Εισαγωγή—Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

εξιτήριον

Για τη μετάφραση χρησιμοποιήθηκε το κείμενο όπως αυτό βρίσκεται στον σύνδεσμο: fr.wikisource.org/wiki/L’Idylle_vénitienne που βασίζεται στην 1η έκδοση του βιβλίου: Gabriel Soulages, L’Idylle Vénitienne (Georges Crès et Cie, Éditeurs, 1913) ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ

: Jean-Honoré Fragonar (1732-1806) | Le Verrou (1777) @ Musée du Louvre, Paris, France : Maît re JG, Enfant dans un cortile, BnF, Estampes, Ed 4c rés

Παρακαλούμε σκεφτείτε το περιβάλλον πριν εκτυπώσετε Το βιβλίο «ΒΕΝΕΤΣΙΑΝΙΚΟ ΕΙΔΥΛΛΙΟ» του Gabriel Soulages σε εισαγωγή—μετάφραση Μαρίας Τσάτσου διανέμεται ελεύθερα στο Διαδίκτυο σε μορφή ψηφιακού βιβλίου με άδεια Creative Commons

[Αναφορά προέλευσης - Μη Εμπορική Χρήση – Όχι παράγωγα έργα]

Εισαγωγή

στη μνήμη του Βασίλη Παπαγεωργίου (Αθήνα, 1947-2018) περιπλανώμενου ποιητή και οξυδερκέστατου παρατηρητή

Μαρία Τσάτσου

Εισαγωγή

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Gabriel Soulages (1876-1930) γεννήθηκε και πέθανε στην πόλη Albi της Οξιτανίας (Occitanie), πρώην Languedoc. L’Idylle Vénitienne γράφτηκε το 1913 και εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1913 από τις εκδόσεις Georges Crès et Cie, Éditeurs στο Παρίσι. Την επόμενη χρονιά, στις 28 Ιουλίου 1914 κηρύχθηκε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος ή Grande Guerre ή Guerre Totale, ο οποίος τελείωσε στις 11 Νοεμβρίου 1918. Στους τόπους εκτέλεσης Ardennes, Somme, Marne, Verdun, Ypres και αλλού, σφαγιάζονται 50.000.000 άνθρωποι. Ακολουθεί η πανδημία της Ισπανικής Γρίππης το 1918 με εκατομμύρια νεκρούς στην Ευρώπη και πάνω από 50.000.000 παγκοσμίως. Την εποχή που ο συγγραφέας αφηγητής ξεναγεί τη φίλη του την Purissima Cara και εμάς τους αναγνώστες στα έργα τέχνης του Ιταλικού Rinascimento (Αναγέννηση) στην Serenissima 7

Μαρία Τσάτσου

της Αδριατικής και σκέπτεται τα Sonetti Lussuriosi του Pietro l’Aretino, εγκυμονείται και πλησιάζει στον τοκετό της η μεγάλη καταστροφή. Ο οξυδερκής και αισθαντικός Gabriel Soulages αναμφίβολα αντιλαμβανόταν πολλά, «διάβαζε» την ατμόσφαιρα, τον αέρα που ανέπνεε. Κι ακόμη, στο Albi συντελέσθηκε από το 1209 έως το 1229 η αιματηρή Σταυροφορία της Καθολικής Εκκλησίας και των Βασιλέων της Γαλλίας εναντίον της λεγομένης αιρέσεως των Καθαρών ή Albigenses με τουλάχιστον 300.000 θύματα. Και αυτό επίσης θα το αισθανόταν ο λατινομαθής, ελληνομαθής, ευρύτατα καλλιεργημένος και στοχαστικός Gabriel Soulages του οποίου ο πατέρας υπήρξε δήμαρχος του Albi. Η προσήλωση στην καλαισθησία και την πολυτιμότητα ίσως είναι μια προσπάθεια υπέρβασης της απόγνωσης, το τέλεια τεχνητό παρηγορεί για την ατέλεια του φυσικού. Στο L’Idylle Vénitienne εκτός από ερωτισμό και αισθητισμό υπάρχει και βάθος, και ένας οξύς σαρκασμός για τα ανθρώπινα. Η χρονική περίοδος πριν από τον Μεγάλο πόλεμο και μέχρι το 1920 περίπου ονομάστηκε Fin de Siècle και Belle Époque, όροι που εκφράζουν λίγα και αφήνουν ανέκφραστα περισσότερα. Μία αίσθηση και από τις δύο αυτές κοσμοαντιλήψεις και καλλιτεχνικές τάσεις υπάρχει στο Idylle και σ’ αυτές οφείλεται κατά μέγα μέρος η ακαταμάχητη γοητεία 8

Εισαγωγή

και η μελαγχολία που αναδεικνύουν το μοναδικό κλίμα του έργου. Τα υπόλοιπα είναι Gabriel Soulages, ως ανεπανάληπτη οντότητα. Τι να έγιναν άραγε μερικά χρόνια μετά, οι ανώνυμοι ήρωες του L’Idylle Vénitienne, ανώνυμοι όπως το πλήθος στις φωτογραφίες, τα ανώνυμα πτώματα της Somme; Ο αφηγητής εκλήθη στα όπλα, αυτό είναι σχεδόν βέβαιο, και ίσως έπεσε μαχόμενος, ή σκοτώθηκε σε κάποιο στρατιωτικό γραφείο από μια τυχαία οβίδα, όπως πεθαίνει κάποιος στο «Les Silences du Colonel Bramble» του André Maurois, ένα μυθιστόρημα που ανήκει στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο (Grasset, 1918). Η Κυρία, αν δεν πέθανε από κακουχίες ή βομβαρδισμούς, ίσως να επέζησε κρυμμένη σε κανένα χωριό της Γαλλίας, χήρα ίσως, γιατί ο καημένος ο σύζυγος και αυτός θα εκλήθη να υπηρετήσει. Η ιστορική στιγμή παίζει καθοριστικό ρόλο στην θεματολογία και τις αισθητικές αντιλήψεις στην λογοτεχνία και σε όλα τα είδη καλλιτεχνικής δημιουργίας. Και ενώ η Ευρώπη αυτοκαταστρέφεται (και αδιόρατα μουμιοποιείται καθ’ όλην την διάρκεια του 20ου αιώνα, μέχρι και των ημερών μας), δίνοντας αφορμή σε σκέψεις γύρω από το σύνδρομο των Lemmings και την μαζική αυτοκτονία Ζώων στο Πικέρμι (Pikermi Valley), κάτι πολύ ενδιαφέρον συμβαίνει στον Brave New World (χρονολογία σύνθεσης της ομώνυμης συμφωνίας από τον

Μαρία Τσάτσου

Bella Bartok 1893), τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής: στις 23 Δεκεμβρίου 1913 επί Προεδρίας Woodrow Wilson στο Κάνσας Σίτυ του Μισσούρι υπογράφεται η Federal Reserve Act. Έτσι δημιουργείται το Κεντρικό Τραπεζικό Σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, ακρογωνιαίος λίθος της οικονομικής και βιομηχανικής ανάπτυξης όχι μόνον των ΗΠΑ αλλά ολόκληρου του πλανήτη. Στην αιματοβαμμένη Ευρώπη και πριν από την έναρξη του πολέμου και τουλάχιστον μέχρι το 1920 γράφονται πολλά αισθηματικά, aimables μυθιστορήματα, μερικά κάπως τολμηρά, μερικά κάπως gothic, τα οποία ονομάζονται και «romans de mœurs» ή κοσμοπολιτικά μυθιστορήματα. Κατά την γνώμη μου L’Idylle Vénitienne δεν ανήκει σε καμιά από αυτές τις κατηγορίες. Πρόκειται μάλλον για ένα ιδιότυπο sui generis, προσωπικό, ποιητικό έργο, σε μορφή πεζού, μέσα στο πνεύμα της εποχής, όπως πολύ καλά το συνελάμβανε με τις αλάνθαστες κεραίες του ο οξυδερκέστατος, φιλήδονος και μελαγχολικός Gabriel Soulages. Το έργο έκανε πολλές εκδόσεις και θεωρείται συλλεκτικό απόκτημα. Είτε συμπτωματικά, είτε από κάποια επιρροή, L’Idylle παρουσιάζει πολλά κοινά σημεία με το μυθιστόρημα ενός άλλου Γάλλου συγγραφέως, πασίγνωστου στην εποχή του, του René Boysleve 10

Εισαγωγή

(1869-1926). Πρόκειται για το έργο Le Parfum des îles Borromées, παρεμφερή ιστορία που εκτυλίσσεται σε ένα θέρετρο στο Lago Maggiore, μόνο που εδώ το τέλος είναι τραγικό, μια κοπέλα δολοφονείται. Le Parfum des îles Borromées κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στο Παρίσι στα 1898 από τις εκδόσεις Paul Ollendorf. Έχω στα χέρια μου την έκδοση του 1947, από τον Kalmann Lévy, μάλιστα το βιβλίο αυτό προέρχεται από τα Ex Libris του Νίκου Πουλαντζά. Το βρήκα σε έναν σωρό πεταμένων βιβλίων σε μια γειτονιά της Αθήνας δεκαετίες πριν. Κάτω δεξιά στην αρχική σελίδα έχει την ένδειξη Ex Libris, N. A. Poulantzas, με μπλε σφραγίδα. Επίσης, επί δεκαετίες είχα στην κατοχή μου L’Idylle Vénitienne σε καλαίσθητη έκδοση, συλλεκτική, με γκραβούρες, η οποία χάθηκε. Εικάζω ότι ο Soulages γνώριζε το έργο του προηγηθέντος Boysleve. Θα ήθελα επίσης να αναφέρω τον Max du Veuzit (1867-1952), στην πραγματικότητα γυναίκα, την πολυγραφότατη κυρία Alphonsine Zéphyrine Vavasseur. Στα 1908 εκδίδεται το βιβλίο της Le Mystère de Malbackt, το οποίο εκτυλίσσεται στην Σκωτία και είναι ένα απαλό gothic. Έχω στα χέρια μου το έργο της, roman de mœurs, με τον τίτλο Μαξ ντυ Βεζίτ, «Ένα Παράξενο Κορίτσι», Εκδόσεις: Τάκη Ρωμανιώλη, Αθήναι, οδός Ευπόλιδος 10, σελίδες 192, Τιμή Δραχ. 50, χωρίς γαλλικό τίτλο, όνομα μεταφραστή και χρονολογία έκδοσης. Βιβλίο όμως που με τον τρόπο του έχει 11

Μαρία Τσάτσου

αμεσότατη σχέση με την καπιταλιστική ανάπτυξη και το αμερικανικό πρότυπο, την ρωσική επανάσταση και τις κοινωνικές ανακατατάξεις που ακολουθούν τα μεγάλα αυτά γεγονότα. Επομένως ανήκει στην χρονική περίοδο της Grande Guerre. Το 1913 είδε την έκδοση πολλών σημαντικών λογοτεχνικών έργων, όπως: Du côté de chez Swann, του Marcel Proust, Le grand Meaulnes, του Alain Fournier, Sons and Lovers του D. H. Laurence, Rouletabille chez le Tsar, του Gaston Leroux και άλλα πολλά. Το 1914 σφαγιάσθηκε στη Μάχη του Μάρνη ο ποιητής Charles Pierre Péguy. Το 1913 ακριβώς αναφέρεται ως έτος εκδόσεως φιλοσοφικών του έργων. Το 1913 επίσης, στις ΗΠΑ, ο Arthur Wynne εφευρίσκει το «Word Cross» το πρώτο Σταυρόλεξο του κόσμου το οποίο εμφανίζεται στην εφημερίδα New York World. Η Ιταλία είναι γνωστό ότι υπήρξε ανέκαθεν desideratum συγγραφέων και καλλιτεχνών. Ο Γύρος της Ιταλίας ήταν κάτι απαραίτητο για καλλιτέχνες και λογοτέχνες ήδη από την εποχή του ρομαντικού κινήματος. Και η Βενετία με τη φυσική της μοναδικότητα και τον πλούτο της είναι τόπος και σύμβολο έρωτος και δημιουργίας. Το κείμενο αυτό έγραψα ανατρέχοντας στο Διαδίκτυο, χρησιμοποίησα όμως και τις λογοτεχνικές μου γνώσεις. Τελειώνοντας θα ήθελα να πω ότι θε-

Εισαγωγή

ωρώ τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο πιο αποκρουστικό από τον Δεύτερο, ο οποίος ως συνέχεια ενός άρρηκτου ομφάλιου λώρου μοιάζει με έγκλημα εκ προμελέτης. Αισθάνομαι ότι με ασφάλεια η ανθρωπότητα προχωρεί χωρίς να παρεκκλίνει, στην ίδια αυτή οδό, αναδεικνύοντας σε μέγιστους διανοητές τα Lemmings. Μαρία Τσάτσου Φεβρουάριος 2022

Μαρία Τσάτσου

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

Σε σένα, Ω νιότη μου, την στιγμή του αποχαιρετισμού, Αφιερώνω αυτό το μικρό βιβλίο αγάπης! G.S.

Gabriel Soulages

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

Gabriel Soulages

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

Ι ΣΤΗΝ ΑΓΝΩΣΤΗ Πού είστε, τη στιγμή αυτή, ω ταξιδιώτισσα που περιμένω; Σε ποια σελίδα του άτλαντος πρέπει να ψάξω για να βρω τη λίμνη, το δάσος στεφανωμένο με χρυσό, την πεδιάδα ντυμένη νεαρούς βλαστούς αμπέλου, τη μικρή πόλη κουρνιασμένη στην αγκαλιά του φθινοπώρου, όλ’ αυτά που φευγαλέα καθρεφτίστηκαν στο παράθυρο του βαγονιού σας, ενώ οι πόθοι μου σας καλούν; Αγνοώ από πού έρχεστε, αγαπημένη άγνωστη, αν είστε ξανθή ή μελαχρινή, ποια γεύση έχει, πάνω στα χείλη σας, η ψυχή σας. Αλλά ξέρω ότι θα σας αναγνωρίσω αμέσως ανάμεσα στο πλήθος, στα Giardini 1, μπροστά στον San-Marco 2, στις βεράντες του Lido 3… Θα είστε εκείνη που θα μου αρέσει περισσότερο… Και ζήτω η ωραία περιπέτεια! Εσείς, νανουρισμένη από το ρυθμικό τραγούδι του τραίνου, με το μέτωπο στο παράθυρο, το βλέμμα χαμένο στον ουρανό που όλο φεύγει, δεν ονειρεύεστε τον έρωτα. Δεν σκέπτεσθε παρά εκείνη, τη Μάγισσα 4, την ολόλευκη, εκεί, στο τέλος του ταξιδιού, που σας χαμογελάει από το κατώφλι της θάλασσας… Δεν σκέπτεσθε άλλο από τα μαρμάρινα 19

Gabriel Soulages

παλάτια, τα ροζ campanile 5 όπου φωλιάζουν δίπλα-δίπλα αγριοπερίστερα και αγγελικοί ήχοι, τις μπαρκαρόλες 6, τις σερενάτες 7… Και αυτό για την ώρα είναι αρκετό! Κυρίως, μη σταματήσετε καθ’ οδόν… Μην ακούσετε τον σύζυγό σας που θα θέλει να κοιμηθεί, σήμερα το βράδυ, στο Μιλάνο, και να σας δείξει αύριο, τον Μουσικό της Αμπροζιανής βιβλιοθήκης 8 και τον Άνδρα με την Αλεβάρδα 9! Γι’ αυτούς υπάρχει χρόνος!… Ενώ, εγώ, νιώθω να με εγκαταλείπουν οι δυνάμεις μου… είμαι εδώ, κατάχλωμος, να σας σκέπτομαι, να μονολογώ: «Ποιο άραγε θα είναι το όνομά της: Σόνια, Γκρέτχεν ή Κέιτ;… Άραγε θα έχει σαν μια γαλάζια κορδέλα, επάνω στα μικρά της στήθη, εκείνη τη φλεβίτσα που με κάνει τρελό, και από μέσα μια αθώα καρδιά, μια καρδιά τρυφερή, την καρδιά από ζάχαρη που ζητάει η καρδιά μου;»… και δαγκώνω την άκρη του μαντηλιού μου, πετάω το τσιγάρο μου, ξεπαγιάζω, ζεσταίνομαι, πονώ… Γρήγορα, γρήγορα, μικρή λεία!

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

ΙΙ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ! Μέσα από τα κλειστά στόρια, η αυγή, σταγόνασταγόνα, μπαίνει φιλτραρισμένη μέσα στο sleeping… Κάτω από τις ρόδες, η γέφυρα αντηχεί. Το πρώτο μικρό κύμα, σπάζοντας πάνω στον πρώτο πάσσαλο 10, θροΐζει σαν φούστα από μετάξι· ο αέρας έχει τη μυρωδιά μιας μικρής φιάλης με άλατα… Ιδού η ανέκφραστη στιγμή! Εμπρός λοιπόν… το φόρεμα, το καπέλο, το βέλο σου!… Όχι, όχι ρουζ στα χείλη σου! Θα πάρει ώρα… Δάγκωσέ τα, απλώς… Και άνοιξε την πόρτα! Κάθισε στο διάδρομο του βαγονιού, ακριβώς δίπλα στο παράθυρο! Και δες… δες! —Venezia! Ecco Venezia, φωνάζει ο steward και μας δείχνει το μέρος τ’ ουρανού απ’ όπου έρχεται η αυγή. Ένα campanile όλο και μεγαλώνει… Πάνω από τον ροδαλό ορίζοντα ένα κοπάδι περιστέρια σε κύκλο πλέκει λευκά στεφάνια… Φορτωμένες λουλούδια πρωινές βάρκες γλιστρούν πάνω στη φυλακισμένη θάλασσα… 21

Gabriel Soulages

Πόσο είναι μεθυστικό να ζεις, να είσαι νέα και να είσαι όμορφη και ξαφνικά να έχει στάξει, —επειδή η αύρα που χαϊδεύει τον τράχηλό σου είναι αυτή η ίδια που ανέπνευσαν η Γεωργία Σάνδη 11, η Μπιάνκα Καπέλλο 12 και η φτωχή Δεισδαιμόνα,— μέσα στην ψυχή σου λίγο ακριβό λικέρ! Η τελευταία αψίδα… La stazione… Δεν μένει παρά ένα λεπτό! Πάρε μέσα από το χρυσό τσαντάκι σου, την μικρή ταμπλέτα 13 σου από ελεφαντοστούν πάνω στην οποία, την παραμονή πριν φύγεις, είχες γράψει τις ξένες λέξεις που πρέπει να ξέρει κανείς όταν ταξιδεύει. Ψάξε, γρήγορα, πώς λένε στα ιταλικά ή στα γαλλικά: «Κι εμένα μου αρέσετε!», «Μιλάτε χαμηλόφωνα!», «Σας περιμένω απόψε!» και «Σ’ αγαπώ!». Κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να συμβεί.

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

ΙΙΙ ΠΡΕΛΟΥΔΙΟ Δεν υπήρχε κανείς άλλος, στο μπαρ του ξενοδοχείου, εκτός από μένα —κοντά στο παράθυρο— κι εκείνη —μπροστά στο τραπέζι με τα περιοδικά. Διασκέδαζα με το να μιλάω μόνος μου, όπως όταν κανείς ονειρεύεται. Έλεγα: «Εκεί απέναντί μου, είναι μία κυρία… μία κυρία που ξεφυλλίζει το Illustrated London 14… και πίνει ένα φλυτζάνι τσάι… και έχει ωραία γαλανά μάτια, ωραία κόκκινα χείλη, ένα ωραίο φινετσάτο πρόσωπο, ένα ωραίο σβέλτο και εύθραυστο σώμα… μια κυρία που θα ήθελα να φιλήσω…». Αλλά δεν καταλάβαινε τίποτα απ’ όλα αυτά τα λόγια, χωρίς αμφιβολία… Η εφημερίδα που κρατούσε δεν έτρεμε καθόλου στα χέρια της… «Οι Εγγλέζες, σκέφθηκα, είναι τόσο σπάνια πολύγλωσσες!». Και τελείωσα το κοκτέιλ μου… κάπνισα τσιγάρα… σιγοτραγούδησα έναν μικρό θλιμμένο σκοπό. Πέντε λεπτά… Δέκα λεπτά… Ένα τέταρτο… 23

Gabriel Soulages

Επιτέλους σηκώθηκε. Χτύπησε το κουδούνι. Ήρθε ο μπάρμαν. —Τι σας χρωστώ; τον ρώτησε, με φωνή πολύ δυνατή, en francais, σχεδόν χωρίς accent. Και τα μάτια της, ξαφνικά, ζητήσανε τα μάτια μου. Χαμογέλασε. Ύστερα, πολύ γρήγορα, έφυγε.

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

IV ΕΝΑ ΤΙΠΟΤΑ Ήταν εκεί, πολύ κοντά μου, κατά την διάρκεια της ρεγκάτας 15, στη διπλανή γόνδολα από τη δική μου, μαζί με τον σύζυγο και τους ακολούθους της.

ℵ—ℵ

Κοίταζα τον αστράγαλό της, μια μικρή γωνίτσα από τον αστράγαλό της, που μόλις εξείχε από το στρίφωμα της φούστας της. Το παρατήρησε… Κοκκίνησε… Αλλά, σιγά-σιγά, κρύβοντας το χέρι της κάτω από το δικτυωτό τσαντάκι της, σήκωσε λίγο τη φούστα της.

Gabriel Soulages

V ΣΥΜΠΤΩΜΑ Κι εγώ επίσης, ήμουνα καλεσμένος σ’ αυτή τη βραδιά μπριτζ, σ’ εκείνο το γιοτ. Μόλις είχα κάνει το πρώτο μου βήμα στο spardeck 16 και με είδε… και αμέσως, στα κρυφά, — γρήγορα, γρήγορα,— άνοιξε το τσαντάκι της, έβγαλε τον καθρέφτη τσέπης, κοιτάχτηκε, ένα μόνο λεπτό, και με μια φευγαλέα κίνηση διόρθωσε τον γιακά της, το κολιέ της, τα μαλλιά της, τις βλεφαρίδες της…

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

VI ΑΘΩΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ Δεν είναι ακόμη, παρά ένα αθώο φλερτ. Είναι τόσο φρόνιμη! Κατά την διάρκεια του lunch, από τις δυο άκρες του dining-room, κοιταζόμαστε, χαμογελώντας, πίσω από την πλάτη του συζύγου της. Μερικές φορές, χωρίς να το πούμε σε κανέναν, πηγαίνουμε να ονειρευτούμε μαζί στον San-Giorgio degli Schiavoni 17, κοντά στους Carpaccio 18 που αγαπά. Τότε της φιλώ τα χέρια, γονατίζω, την ονομάζω «Cara mia… Cara purissima mia!» 19. Και το βράδυ, όταν γυρίζει από το Fenice 20 και συναντιόμαστε στο χωλ, ανοίγει το παλτό της μέχρι τον γυμνό ώμο της, για να μπορέσω να αναπνεύσω λίγο την μυρωδιά που αναδίδουν οι υγρές της μασχάλες.

Gabriel Soulages

VII ΣΙΩΠΗ Ήμασταν μόνοι στο σαλόνι του ξενοδοχείου δίπλα-δίπλα. Της έλεγα: «Σας αγαπώ!… Τα χείλη μου σας επιθυμούν!… Πότε θα μάθω πώς είναι τα στήθη σας, οι ζαρτιέρες σας, τα φιλιά σας;». Αλλά δεν απάντησε.

ℵ—ℵ

Ακουγόταν μόνον ο μικρός θόρυβος που έκαναν οι πέρλες του sautoir 21 της πάνω στον λαιμό της που έπαλλε.

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

VIII ΠΡΩΤΟ ΦΙΛΙ Εκείνο το απομεσήμερο, ενώ ο Οθέλλος και ο Ντον Ιάγκο κάνανε τη σιέστα τους, πήραμε από τα Fondamente Nuove 22 το βαποράκι που πάει στο Murano 23. Η γόνδολα θα ήταν πολύ βραδυκίνητη. Οι φτωχές μας καρδιές, για να είναι μόνες η μία με την άλλη, δεν είχανε παρά μια μικρή ώρα μόνο… Όμως, αν και λίγο βιαστικά, μπορέσαμε να τα δούμε όλα εκεί, την αψιδωτή στοά του San-Donato 24, τα quais, την πλατεία, τη γέφυρα Vivarini 25, που έμοιαζε, πάνω από το διαυγέστατο κανάλι, μ’ ένα ξανθό φρύδι πάνω από ένα γαλανό μάτι, – και να επισκεφθούμε στο Municipio 26, το έρημο μουσείο όπου πάλλεται, σε κάθε λέξη που προφέρει κανείς, η εύθραυστη ψυχή των καθρεπτών και των πολυελαίων.

ℵ—ℵ

Ω ρωμαντικοί προσκυνητές, που θα περιφέρετε μετά από μας, το spleen σας ή τον πυρετό σας σ’ αυτές τις αίθουσες ντυμένες στο κρύσταλλο, ω ταξιδευτές Ρωμαίοι, ω νομάδες Ιουλιέττες, ω ονειροπόλες misses 27, ω backfischs 28 σταθείτε για λίγο, όσο κρατάει ένας στεναγμός, μπροστά στον θαμπό καθρέφτη που κατόπτρισε το χαμόγελό της και που μέσα του είδα το σημάδι των δοντιών της πάνω στα χείλη μου. 29

Gabriel Soulages

IX ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Για τις φευγαλέες επισκέψεις, από το ένα δωμάτιο στο άλλο, τα ξενοδοχεία του Canal Grande 29 και της Riva30, γεμάτα από μεγαλοπρεπείς σκάλες, παρκέτα που κραυγάζουν, μωσαϊκά που αντηχούν, σκοτεινές εσοχές όπου ο Μαυριτανός μπορεί να κρυφτεί, δεν θα είχαν να προσφέρουν παρά ενέδρες και κινδύνους. Υπάρχει όμως, στην Misericordia 31, κοντά στην Santa-Maria dell’ Οrto 32, ένα palazzino 33 του οποίου το κλειδί έχω, από χθες, μέσα στην τσέπη μου… Ένας κήπος το περιβάλλει· ηλιοτρόπια το κάνουν να ευωδιάζει· μία κληματίτις, τόσο είναι μικρό, το αγκαλιάζει ολόκληρο· και από τα παράθυρά του βλέπει κανείς την εκκλησία της νήσου των Τάφων 34, ανάμεσα σε δύο προσόψεις από μάρμαρο, στο απομακρυσμένο άκρο ενός μικρού γαλάζιου rio 35, —ολόασπρη,— σαν άνθος μαγνόλιας μέσα σ’ ένα βάζο από γαλάζιο κρύσταλλο.

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

Χ ΦΡΟΝΙΜΑΔΑ Το είχε υποσχεθεί… Ήρθε. Την περίμενα, στο κατώφλι του palazzino, μ’ ένα τριαντάφυλλο στο χέρι κι ένα φιλί στο στόμα. —Cara! Cara purissima mia! 36 —Τρέμω… τραύλιζε· δείτε… δείτε πώς τρέμω! Και φοβήθηκε την σεζ-λονγκ και κάθισε σε μια πολυθρόνα.

ℵ—ℵ

Όμως, για να μπορέσουν τα δάχτυλά μου να βρουν ανάμεσα στα σγουρά του τραχήλου της, το κροσέ του γιακά της και να ξεκουμπώσω την αγκράφα του κορσάζ της, έσκυψε το κεφάλι της σαν φρόνιμο παιδί. Μετά, όμως, άρχισε να κοκκινίζει, να σταυρώνει τα πόδια της, να κλαίει… —Όχι ακόμη! ικέτευε… Όχι! Όχι σήμερα! Όχι ακόμη! Και, σταγόνα σταγόνα, ένα μικρό ρυάκι κυλούσε από την άκρη του ματιού της μέχρι τον λαιμό της…

ℵ—ℵ

Πάνω στα στήθη της, εκείνο το βράδυ, τα χείλη μου δεν τόλμησαν να φιλήσουν παρά μόνον τα δάκρυά της. 31

Gabriel Soulages

ΧΙ ANCH’ IO SON’ PITTORE 37 Ούτε χθες, ούτε τώρα, ούτε αύριο…; Λοιπόν, θα είστε πάντα η Πολύ Φρόνιμη;… Και δεν θα γνωρίσω ποτέ από το γοητευτικό σας σώμα, τίποτε άλλο από ό,τι μου μαθαίνει η αύρα του Lido, τυχαία, όταν κολλάει στις φίνες γάμπες σας, την αέρινη φούστα σας; Όμως, χρειάστηκε, ο Απελλής να δει τη Φρύνη στην ακτή της Ελευσίνας, ντυμένη μόνο με το χαμόγελό της· και ο Τιτσιάνο να δει την Ελεονόρα ντελλα Ρόβερε 38, χωρίς πουκάμισο καθώς έβγαινε από το μπάνιο της, για να μπορούν να γονατίζουν οι αιώνες μπροστά στην Anadyomène 39 και την Venere d’ Urbino! 40 Κι εγώ, σ’ αυτήν τη σελίδα, με όμορφες τρεμάμενες λέξεις, θα μπορούσα να ζωγραφίσω, αν μου το επιτρέπατε, τα θαύματα που μου κρύβει το φόρεμά σας, κι ίσως μια μέρα, όταν θα έχουμε πεθάνει, κάποιος ποιητής που θ΄αγόραζε το βιβλίο μου για τέσσερεις δεκάρες, στα quais του Παρισιού, να’ νιωθε τα χέρια του να τρέμουν από συγκίνηση διαβάζοντας πόσο ήσασταν ωραία, —πιο ωραία από αυτές τις φημισμένες Αφροδίτες,— κοκκινίζοντας από ντροπή, γεμάτη φόβο, τελείως γυμνή, καθισμένη στην πολυθρόνα μου από μπλε νταμάσκο, ω Vénus du Palazzino! 32

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

ΧΙΙ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ Μια μικρή στιγμή, για να στερεώσει το βέλο της στο ξανθό της κεφάλι, έμεινε ακίνητη, με το ένα γόνατο λυγισμένο, το δεξί πόδι στο τελευταίο σκαλί, το αριστερό μέσα στη γόνδολα. Από κάτω, το κανάλι κοιμόταν, λείο και διάφανο, σαν ένας καθρέφτης.

ℵ—ℵ

Τώρα ξέρω πως είναι μελαχρινή και πως βάφει τα μαλλιά της.

Gabriel Soulages

XIII I SONETTI LUSSURIOSI 41 —Το κακό το βιβλίο! μου είπε, καθώς μου το επέστρεφε σήμερα το πρωί… Είχατε δίκιο που δεν θέλατε να μου το δανείσετε… Άλλωστε δεν διάβασα παρά τις τέσσερεις πρώτες γραμμές. Αυτό μου άρκεσε!… Ορίστε… πάρτε το πίσω γρήγορα! Μου καίει τα δάχτυλα!

ℵ—ℵ

Ο Φραντσέσκο Μαρκολίνι 42, αντίπαλος των Aldes 43, το τύπωσε. Ο Μάρκο-Αντόνιο Ραϊμόντι 44, αντιγράφοντας τον Τζούλιο Ρομάνο 45, το διακόσμησε με δεκαέξι γκραβούρες. Αλλά, ποια χείλη, φίνα και μακιγιαρισμένα, σχεδιάσανε αυτό το μικρό ροζ τόξο —ακόμη υγρό— στο κάτω μέρος της τελευταίας σελίδας;

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

XIV ΑΨΙΜΑΧΙΕΣ Έρχεται, κάθε απομεσήμερο… Βρίσκει τη θέση της, νιώθει στο σπίτι της· ψαχουλεύει στα συρτάρια μου, αναστατώνει το cabinet de toilette μου 46, το δωμάτιό μου, το στούντιό μου, κάθεται στη γωνία του τραπεζιού 47 μου, μου χαρίζει, για να με διασκεδάσει, τα χέρια της, τους βραχίονές της, τον λαιμό της, και τη στιγμή που είναι έτοιμη να φύγει, μου δίνει, κλαίγοντας, μέσα σ’ ένα μόνο φιλί, ολόκληρη την ψυχή της… Όμως δεν ξέρω ακόμη αν είναι ακριβές, —όπως μου το διηγήθηκε,— ότι έχει επάνω στο δέρμα της από σεντέφι, τρία μαύρα σημαδάκια: το πρώτο πάνω από το γόνατο· το δεύτερο ψηλά στον μηρό· το τρίτο…

Gabriel Soulages

XV ΤΟ ΔΙΣΤΙΧΟ —Είναι πολύ απλό, έλεγε… θα μείνετε κοντά μου, μέσα στο cabinet de toilette… και όταν βγω από το νερό θα μου δώσετε το πενιουάρ μου, το τρίχινο γάντι μου, τη λεβάντα, την ελαφρόπετρα. Μόνο που θα κλείσουμε τις περσίδες, για να μην μπορείτε να δείτε τίποτα! Αλλά κι εγώ, παίζοντας, της μετέφρασα δύο ωραίους στίχους από τις Héroides48: Unda repercussae radiabat imagine Lunae 49 Et nitor in tacita nocte diurnus erat.

Και στη στιγμή φοβήθηκε, και παρά τα εντελώς κλειστά παραθυρόφυλλα, αρνήθηκε να κάνει το μπάνιο της.

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

INTERMEZZO

Gabriel Soulages

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

ΠΡΩΙΝΟ Το κανάλι και η Riva ξυπνούν. Με το ρεύμα που κατεβαίνει, οι βάρκες των ψαράδων ταξιδεύουν νωχελικά, προς την κοντινή θάλασσα. Ένα μικρό αεράκι, στο χρωματιστό πανί τους, πάλλει όπως ένας λαιμός κάτω από μια ελαφριά μπλούζα. Μπροστά στο ξενοδοχείο, ένας πρωινός γονδολιέρης ρίχνει καλαμπόκι στα περιστέρια. Ο πωλητής δροσερού νερού ξεπλένει τη στάμνα του και ετοιμάζει την πορτοκαλάδα του. Πάνω στις πλάκες της Ponte del Vino 50, γυναικεία βήματα, κρυστάλλινα, βιαστικά, παίζουν μια μελωδίας αρμόνικας. Η αυγή είναι ένα παστέλ ροζ και πράσινο, που κρέμεται από το τελευταίο αστέρι.

Gabriel Soulages

ΜΕΣΗΜΕΡΙ Ο ήλιος! Ούτε σύννεφα, ούτε ουρανός... Όλα, εκεί ψηλά, είναι φωτιά και φλόγα. Η θάλασσα είναι μπλε. Πρέπει ο ουρανός να έπεσε μέσα της.

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

NOCTURNE 51 Γύρω από την serenata 52, κάτω από το μικρό ουράνιο τόξο που σχηματίζουν τα φαναράκια της που τρεμοπαίζουν, οι υπερήφανες πρώρες, περιμένουν ακίνητες… Όλα σωπαίνουν… Μόνον, που και που, η πνοή μιας βεντάλιας που μοιάζει με το ανάλαφρο χτύπημα μιας φτερούγας… το θρόισμα ενός στενού φορέματος που μία μεταξωτή κάλτσα μόλις αγγίζει από μέσα… ο φευγαλέος θόρυβος που κάνει ένα φιλί επάνω στο απαλό δέρμα ενός γυναικείου λαιμού… Η Αβερσί 53 και η Φλος 54 είναι εδώ, και εκείνη η ερωμένη που την έκανε ο Κος ντε Ρενιέ 55 να φοβάται τόσο πολύ και να λυπάται τόσο πολύ, και η Αντωνία ντε Μολντέρ 56, και εκείνη για την οποία αναστενάζω —καθισμένες όλες σε πουπουλένια μαξιλάρια, ντυμένες με μαλακό σατέν, λεπτές και ξανθές, με στήθη στιλπνά κάτω από την τσιτωμένη εσάρπα, και την ψυχή διάπλατα ανοιχτή. — L’ Altalena 57! φωνάζουν στους τραγουδιστές. —Chiribiribin 58! —Maria Mari 59! —L’ Ora Squisita 60, του Rinaldo Hahn! 61 ικετεύει μια φωνή σχεδόν λιπόθυμη. 41

Gabriel Soulages

Και, ξάφνου, δονούνται οι κιθάρες. Αργόσυρτα, λεπτότατα και αισθαντικά τα αρπέζ ξετυλίγονται. Ένας τενόρος, μέσα στην ησυχία της νύχτας, αφήνει να πέσουν σαν πέταγμα νωχελικού πουλιού, τα δίστιχα ενός απαλού lied γεμάτου νοσταλγία. Πλανάρουν στον βαρύ αέρα, γλιστράνε πάνω στο κανάλι· αγγίζουν ελαφρά τους χλιαρούς κροτάφους, τα πυρετώδη δάχτυλα, τις πάλλουσες καρδιές· και κάθε νότα είναι ένας μικρός κύκνος που σφίγγει στην αγκαλιά του, μέσα σε κάθε γόνδολα, καθώς περνάει και χάνεται, μια φλογερή και χαδιάρα Λήδα.

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

ΣΤΟΝ SAN-ZANIPOLO 62 Κοιμούνται, ξαπλωμένοι στη δόξα τους!

ℵ—ℵ

Ενθάδε κείται ο φημισμένος Dandolo 63! Ενθάδε κείται ο Tommaso Mocenigo 64, που νίκησε τον Δαλματό, τον Ούγγρο 65, τον Βούλγαρο. 66 Ενθάδε κείται ο Vendramin, ο ατρόμητος 67. Ενθάδε κείται ο Bertuci Valieri 68, που νίκησε κατά κράτος τον καπιτάν-πασά, κατάσχεσε τα λάβαρά του και κατόρθωσε να παραβιάσει τις πύλες των Δαρδανελλίων! Ενθάδε κείται ο Antonio Veniero 69, ο οποίος κατέλαβε το Δυρράχιο και πολλά νησιά! Ενθάδε κείται ο Michele Morozini 70 που κατέλαβε την Βιτσέντσε 71 και την Μπελούνε 72. Ενθάδε κείται ο Orsino 73, κόμης του Petigliano, που κατέλαβε το Μπρεσκέλλο, την Γκουαστάλα, το Ρόβιγκο, την Μάντουα, το Φέλτρε, και πολλές ακόμη οχυρωμένες πόλεις! Ενθάδε κείται ο Aloïso Trevisano 74, γιος, αδελφός και ανιψιός Δόγηδων, που πέθανε ενώ ήταν ακόμη στο κολλέγιο, όχι όμως πριν να κόψει το μικρό άνθος από τις δύο εξαδέλφες του —την Αγγελική, που έπαιζε λαούτο, και την Βιολάντη, τη μικρή καλόγρια!

Gabriel Soulages

ΤΟ ΖΩΓΡΑΦΙΣΜΕΝΟ ΠΟΤΗΡΙ Η Ροζάλμπα 75, εγκαταλείποντας, για μια μέρα, τα παστέλ της, έκανε να γεννηθούν, από μια μόνο σταγόνα χρυσό, που κύλησε στο πλάι του ποτηριού αυτού, οι εννέα Μούσες. Με φορέματα που ανεμίζουν, μαλλιά στον αέρα, τρέχουν κρατημένες από τα χέρια· και καθώς, στο βάθος του κρυστάλλινου ποτηριού έχυσα λίγο eau-de-vie de Dantzig 76, θα έλεγε κανείς ότι τρέχουν γύρω-γύρω από μια πολύ μικρή λιμνούλα, που στην επιφάνειά της επιπλέουν φθινοπωρινά φύλλα.

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

Ο ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ Λύστε το μπουκέτο με τις βιολέτες που γλίστρησα στη ζώνη σας… Αφαιρέστε τα άνθη ένα-ένα… Σκορπίστε τα σ’ αυτόν τον τάφο! Ρίξτε λουλούδια σ’ αυτό το λουλούδι!

HIC LILIUM JACET 77 1740-1758 Θα την έλεγαν Ζερλίνα 78, το δίχως άλλο, ή Καττίνα 79 ή Ζουλιέττα80… Είχε, ασφαλώς, πρόσωπο ραφινάτο, μέση λυγερή, αφράτο λαιμό· και ο Πιέτρο Λόνγκι 81 δεν ζωγράφισε το πορτραίτο της… ο Μπερνί 82, σε, μια από τις τρυφερές ακροστιχίδες του, δεν δόξασε τα λακκάκια της… ο Σενγκάλ 83 δεν φίλησε τα χείλη της… Ήταν ένας μικρός λευκός κρίνος…

ℵ—ℵ

Κάθε βράδυ, την ώρα που στο δωμάτιό της έλεγε την προσευχή της, ο μακρινός θόρυβος του καρναβαλιού ή μελωδίες από σερενάτες έφθαναν στ’ αυτιά της από το παράθυρο, ανακατεμένες με το φως του φεγγαριού. Για μια στιγμή σώπαινε, έσκυβε το

Gabriel Soulages

κεφάλι, έτεινε την προσοχή της, ανατρίχιαζε λίγο, κι ύστερα ξανάρχιζε την προσευχή.

ℵ—ℵ

Θα πρέπει να πέθανε, πολύ φρόνιμη, πολύ ήρεμη, στα χείλη της ένα χαμόγελο γεμάτο καλοσύνη… Τι θα είχε να φοβηθεί; Ο ουρανός την περίμενε, ήταν τόσο κοντινός! Μήπως δεν είχε εξομολογηθεί την προηγούμενη μέρα όλες της τις αμαρτίες… που μια φορά ανέπνευσε το άρωμα ενός τριαντάφυλλου ώρα πολλή… που ξεχάστηκε να θαυμάζει την ομορφιά της μέσα στον καθρέφτη… που άφησε την αύρα, —μια καλοκαιρινή μέρα, στο μπαλκόνι,— να ανασηκώσει τη φούστα της, να αγγίξει τα γόνατά της, και σαν ένα δροσερό, φευγαλέο χέρι να χαϊδέψει την κρυφή σάρκα της…;

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

LE CONDOTTIERE 84 Μια στρυφνή ματρόνα είπε κακό για σας; Τι σας νοιάζει; Κοιτάξτε, μπροστά στον San-Zanipolo, τον Bartolomeo Colleoni 85… Με τα χέρια στα χαλινάρια, το κεφάλι ψηλά, προχωρεί, παρά τη βροχή, παρά τις ριπές των ανέμων, τον αιώνιο δρόμο του, και τα μάτια του καρφωμένα στο μεγάλο του όνειρο, δεν βλέπουν τα περιστέρια, που όλη μέρα, σε όλο το μήκος των ανίκητων βραχιόνων του, αφήνουν στη σειρά τα μικρά τους κακά.

Gabriel Soulages

AMORI ET DOLORI 86 Από την κορυφή του καμπαναριού του SanMarco, το πλήθος, πάνω στην Piazza, μοιάζει με τη σκιά ενός σύννεφου που διαβαίνει. Η κραυγή των ατμόπλοιων δεν φθάνει πια ως εμάς. Τίποτα δεν ενοχλεί τα μάτια σου, αυτήν την ώρα, τίποτα δεν βασανίζει τ΄ αυτιά σου… Ακούμπησε επάνω στο κιγκλίδωμα· βάλε το μέτωπό σου μέσα στην παλάμη σου… Από δω, βλέπουμε να ξαναγεννιούνται οι νεκροί! Κοίταξε! Ο Βάγκνερ γυρίζει με την γόνδολά του από το Lido, με το κεφάλι του βαρύ πάνω στα γόνατα της Κοζίμα 87… ο Μυσσέ 88, στο καφέ Φλοριάν 89, αναμειγνύει τα δάκρυά του με το sorbetto 90 του… Χλωμός και τραγικός, ο Βύρων, με spencer 91 γκρι χρώματος, εγκαταλείπει το παλάτι Μοτσενίγκο και ταξιδεύει προς κάποιο ραντεβού… Λησμονώντας την Σαρλότ ντε Στάιν 92, ο Γκαίτε, πάνω στο Rialto, χαμογελάει στη Μπετίνα93 την οποία συναντάει τυχαία… Στα Zattere 94, ο Μπερνί και ο Κα-

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

ζανόβας σκαρφαλώνουν τον τοίχο ενός μοναστηριού… ο Ζαν-Ζακ περιδιαβάζει στον εσωτερικό κήπο του San-Biagio, κόβει κλιματίδες από τους συμμετρικούς θάμνους και φτιάχνει ένα μπουκέτο για το κορσάζ της Αντζολέττας 95… η Δεισδαιμόνα κλαίει με λυγμούς στο μπαλκόνι της…

ℵ—ℵ

Βενετία, πόλη των φιλιών και των δακρύων. Βενετία, – μικρά κομματάκια από κήπους, μικρά νησάκια από αλάβαστρο, σπαρμένα εδώ κι εκεί στα πόδια του campanile, —είστε, Βενετία, ένα lettre d’ amour 96, σκισμένο, που πλέει σε μια γωνιά γαλανής θάλασσας!

Gabriel Soulages

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Gabriel Soulages

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

Ι AD AUGUSTA PER ANGUSTA 97 Αλίμονο, ήταν κλειστό! —Βλέπετε… ψιθύριζε… δεν σας έλεγα ψέματα;… Όχι! μην προσπαθείτε να το σκίσετε! Αφήστε το ήσυχο!… Αφήστε με ήσυχη… σας παρακαλώ… αφήστε με ήσυχη. Αλλά, καθώς ο γονδολιέρης κοίταζε αλλού, και ο σύζυγός της, με τα μάτια στον ουρανό, μετρούσε τ’ αστέρια, πήρε μέσα από το χρυσό τσαντάκι της το ψαλιδάκι των νυχιών της και, κάτω από το φόρεμά της, χαμογελώντας, το γλίστρησε μέσα στα χέρια μου…

Gabriel Soulages

ΙΙ LA DÎNETTE 98 Στο Torcello 99, για να πάρουμε το απογευματινό μας πάνω στη χλόη, αγόρασε πραλίνες, ένα μικρό καλαθάκι γεμάτο από ταπεινές κόκκινες πραλίνες. Καθισμένη δίπλα μου, διασκέδαζε με το να τις τοποθετεί μία-μία, ανάμεσα στα χείλη μου. Πεινούσα. —Κι άλλο! Κι άλλο! της έλεγα, μόλις άδειαζε το στόμα μου. —Προσοχή! απαντούσε… Δεν μένουν πια παρά επτά… έξι… πέντε… τέσσερεις… τρεις… Και τώρα δεν μένουν παρά δύο!… Πρέπει όμως να είμαστε οικονόμοι! Δεν πρέπει να τις δαγκώσουμε! Πρέπει αυτές τις δύο να τις πιπιλίσουμε απαλά! Και άνοιξε το κορσάζ της.

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

ΙΙΙ ΜΑΥΡΗ ΜΕΡΑ Ο ουρανός, εκείνο το πρωί, ήτανε ένα μπλε στόρι κρεμασμένο στην αψίδα της loggia…100 Το ξέσκισε ο βοριάς. Σταγόνα-σταγόνα, τώρα, στο πλατύσκαλο από πορφυρίτη, η βροχή πιανίζει μια σονατίνα. Σε κάθε ριπή του αέρα, το ισχνό κλαδί της κλιματίδας, που κρέμεται από τη βεράντα, ρίχνει στο canaletto μια χούφτα φύλλα νεκρά. Στο παράθυρο, ο υδράργυρος του θερμομέτρου γίνεται πολύ μικρός κάτω από την παγωμένη νεροποντή, σαν ένα παιδί που τουρτουρίζει στην μπανιέρα του.

Gabriel Soulages

IV ΥΠΟΤΑΓΗ Ακούστε!… Ο χειμώνας είναι εδώ, πολύ κοντά! Τριγυρίζει στον κήπο· κοιτάζει πάνω από τον φράχτη δεν έχει παρά να σπρώξει την πόρτα… Σε λίγο θα πούμε αντίο· θα κλάψουμε… Το τραίνο θα σφυρίζει… Και δεν θα ξαναϊδωθούμε ποτέ, και δεν θα είμαστε παρά αναμνήσεις… Δεκαπέντε μέρες ακόμη, παρ’ όλ’ αυτά! Δεκαπέντε μέρες για να είμαστε επιτέλους ευτυχισμένοι, αν θα το θέλατε κι εσείς!… Αλλά είστε η Πολύ Φρόνιμη, και χαμηλώνετε τα βλέφαρα, κοκκινίζετε, κάνετε «όχι» μ’ ένα νεύμα της κεφαλής. Επίσης, έχετε δίκιο, είμαι πολύ δύσκολος! Γιατί να μην αρκεσθώ στο άνθος αυτό, που είναι η ψυχή σας και που μου δώσατε, και στα τυρκουάζ των ματιών σας, και στα ρουμπίνια του λαιμού σας, και στο δαχτυλίδι από κοράλλι, που κάθε βράδυ, μέσα στην γόνδολα, —ενώ ο σύζυγός σας, κοντά μας, ονειρεύεται τ’ άστρα,— γλιστράω, κρυφά, στο δάχτυλό μου!

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

V ΠΡΟΜΗΝΥΜΑ Σήμερα το βράδυ είδα ένα ωραίο όνειρο! Ήμουν στη Φλωρεντία, στα Uffizi 101, μέσα στην Tribuna 102 και, χωρίς να χρειαστεί καμιά προσπάθεια —άνοιξα τους σεμνοπρεπείς βραχίονες της Αφροδίτης των Μεδίκων 103…— κι ας είναι από μάρμαρο.

Gabriel Soulages

VI LAMENTO 104 Καρέκλες του καφέ Φλοριάν, καρέκλες ξύλινες που διαπερνάει το ψυχρό αεράκι, κι εσείς, παγκάκια των Giardini Pubblici, παγκάκια από μάρμαρο, καταραμένα να είστε! Είναι αλήθεια πως είναι τελείως παγωμένος· είναι αλήθεια πως ανατριχιάζει από το κρύο, κι ότι τουρτουρίζει! Ο καϋμένος ο μικρούλης!… Εμπρός… Γρήγορα… ας του δώσω ένα φιλί! Αυτό θα τον ζεστάνει λιγάκι!… Φοβάστε; Δεν είναι σωστό;… Ένα απλό φιλί όμως… ένα φιλί γεμάτο φρονιμάδα… στα μάγουλα, μόνο στα μάγουλα!

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

VII ΩΣΑΝΝΑ Εκείνο το μπουκέτο ευωδίαζε τόσο δυνατά! Εκείνο το μαρασκίνο ήτανε τόσο ζεστό! Φιληθήκαμε τόσο πολύ!… Ίσως, μήπως, είναι αυτό…; Καμπάνες χτυπήστε προς τιμήν μου! Υμνείστε τη δόξα μου, ζωγραφισμένοι μικροί άγγελοι μουσικοί! Κι εσείς, άγαλμα χρυσό του μεγάλου campanile, που αγρυπνείτε επάνω στους δρόμους της λίμνης, φωνάξτε στα vaporetti, στις βάρκες, σ’ ολόκληρη την πόλη, πως είμαι ευτυχισμένος, κι ότι από το ανοιχτό μου παράθυρο είδατε, δίπλα στο κρεβάτι μου, πάνω σε μια πολυθρόνα, βαλμένα με τάξη, το χρυσό της τσαντάκι, τα γάντια της, την ομπρέλα της, το καπέλο της, τον κορσέ της, το πουκάμισό της…

Gabriel Soulages

VIII ΤΥΨΕΙΣ Έκλαιγε, έκλαιγε, έκλαιγε, έκλαιγε… —Χθες… ξέρετε… χθες, έλεγε κλαίγοντας με λυγμούς… Λοιπόν… λοιπόν, να… ξέχασα να βγάλω απ’ το λαιμό μου το μικρό μου μενταγιόν που είναι αγιασμένο!

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

ΙΧ ΛΙΓΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ Την διασκέδαζε αυτό! Με το κεφάλι της ακουμπισμένο στη ράχη της πολυθρόνας, τα μάτια μισόκλειστα, χαμογελούσε, έκπληκτη και πανευτυχής. —Τα φιλιά σας, έλεγε αναστενάζοντας, τα φιλιά σας, είναι περίεργο, έχουν γίνει τόσο μικροσκοπικά! Τώρα σκαρφαλώνουν στη γάμπα μου σαν ένα μικρό ευκίνητο έντομο.

ℵ—ℵ

Ο Ζευς δεν μεταμορφώθηκε σε μυρμήγκι, για να φθάσει στην νύμφη Κλειτορίδα 105;

Gabriel Soulages

Χ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ Υπάρχουν μέσα εκεί, —κάθε απομεσήμερο,— τα μαλλιά της Εύας του Τιντορέττο 106, τα χείλη της Φλόρας του Τιτσιάνο 107, ο λαιμός της Ευρώπης του Βερονέζε 108, οι κνήμες της Αφροδίτης του Καπιτωλίου 109, τα ωραία στρογγυλά οπίσθια εκείνης της ωραίας Αφροδίτης 110 που πλήττει τόσο πολύ, στη Νάπολη, μακριά από τον Άρη… Το μικρό μου κρεβάτι είναι ένα μικρό μουσείο.

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

ΧΙ Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ Όπως λέει ο γέρος Παυσανίας, ο δρόμος που ακολουθούσαν, για να φθάσουν στον ναό της Κνίδου οι προσκυνητές της θεάς Κύπριδος, περνούσε πρώτα από δύο λόφους με το ίδιο ύψος, που τους σημάδευαν στην κορυφή τους, οδοδείκτες ροζ χρώματος· κατόπιν, ο δρόμος κατέβαινε πάλι στην πεδιάδα, και αφού περνούσε μέσα από διαφόρους μαιάνδρους, έφθανε σε μια μικρή κατηφορική πελούζα, η οποία οδηγούσε κατ’ ευθείαν στο ιερό… Τα φιλιά μου, —ω αγαπημένη μου, ώ Κύπρις μου,— τα φιλιά μου είναι οι προσκυνητές σας!

Gabriel Soulages

ΧΙΙ ΑΛΙΜΟΝΟ! Όλη την ημέρα, σας έχω ολοδική μου, μόνο για μένα, μέσα στο palaccino μου… Έχει τόσα πράγματα να δει κανείς στην Βενετία, τόσους Tintorets 111, τόσους Véronèses 112, που πρέπει το δίχως άλλο να φεύγετε από το ξενοδοχείο μόλις ξημερώσει η αυγή και να μην γυρίζετε πριν το σούρουπο; Ο σύζυγός σας, επιτέλους, το κατάλαβε! Αλλά, με το πρώτο αστέρι, γίνεται πάλι ο κύριός σας… Κάθεται στο τραπέζι κοντά μας· μας συνοδεύει στην σερενάτα· και σας φυλακίζει αλίμονο στο δωμάτιό του! Και εγώ είμαι ο Βέρθερος 113 και εσείς η Καρλόττα!… Και ανεβαίνω τα σκαλιά μου κλαίγοντας… Και θέλω να πεθάνω… Ανοίγω το λεξικό μου με τις ρίμες 114… ξεφυλλίζω τον Macpherson 115, να βρω να μεταφράσω κανένα θλιβερό lied 116… ακουμπάω με τους αγκώνες μου στο παράθυρό μου… μιλάω για σας στην αύρα, στη σιωπή, στο φως της σελήνης… ακούω τα campanile να υπογραμμίζουν, με τις σκωπτικές φωνές τους, τις ώρες που μας χωρίζουν… Γιατί να μην σας έχω γνωρίσει την ευτυχισμένη εποχή του θερινού ηλιοστασίου, τότε που η νύχτα, 64

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

από την αρχή του λυκόφωτος, μέχρι τις παρυφές της αυγής, δεν είναι παρά μια μικρή γέφυρα από ίασπι, πολύ μικρή, ανάμεσα σε δύο ροζ όχθες.

Gabriel Soulages

ΧΙΙΙ ΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΤΟΥ ΠΑΟΛΟ ΚΑΙ ΤΗΣ ΦΡΑΝΤΣΕΣΚΑΣ 117 Αγνοώντας με γενναιότητα τον lift και τις καμαριέρες που χαμογελούσαν, βγαίνοντας από το lunch χώθηκα ιεροκρυφίως στο δωμάτιό της… Ένα μικρό συνάχι, από την προηγουμένη, την είχε αναγκάσει να μείνει ξαπλωμένη… Πώς να ζήσω έστω και μια μέρα, χωρίς να την δω! —Φύγετε γρήγορα!… Σας ικετεύω, φύγετε γρήγορα! έλεγε ασθμαίνοντας, ενώ εγώ φιλούσα το μέτωπο, τα μαλλιά, τους κροτάφους της… Φύγετε γρήγορα!… Πήγε μόνο μέχρι την Padua με το αυτοκίνητο… Θα πρέπει να πήρε το τραίνο των δύο από το Mestre για να γυρίσει… Σε πέντε λεπτά θα είναι εδώ! Αλλά εγώ είχα καθίσει στην άκρη του κρεβατιού της, αναστάτωνα τις δαντέλες της, της μιλούσα χαμηλόφωνα… —Άκουσε… άκουσε… της ψιθύριζα. Άκουσε… Άσε με να σου εξηγήσω… —Δεν το εννοείτε βέβαια! Τρελαθήκατε; Εδώ!… Εδώ;… Θα είχατε αυτήν την τόλμη; Εξάλλου, να ’τον… να ’τον! Ακούω θόρυβο στο διάδρομο!

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

Και κάποιος χτύπησε την πόρτα. —Τηλεγράφημα, signora! φώναζε ένας γκρουμ πίσω από την πόρτα.

ℵ—ℵ

Αφού άνοιξε το τηλεγράφημα και ο bambino έφυγε, χειροκρότησε χαρούμενη· τύλιξε τα μπράτσα της γύρω από τον λαιμό μου· έβαλε το κεφάλι μου στο μαξιλάρι δίπλα στο δικό της… —Κοιτάξτε… Κοιτάξτε!… μου έλεγε… Είναι από κείνον… Είναι από τον άνδρα μου… Κοιτάξτε: «Βλάβη. Δεν θα γυρίσω πριν από…» Και δεν διαβάσαμε τίποτα άλλο.

Gabriel Soulages

XIV FARNIENTE 118 Το κουρασμένο μου κεφάλι είναι ένα φοβισμένο πουλί, κουρνιασμένο στο στήθος σας… Η ώρα είναι όμορφη! Έχει καλό καιρό, απαλό καιρό, γαλανό καιρό… Το φθινόπωρο πριν πεθάνει, μας χαϊδεύει. Όχι, όχι, μην σηκώνεστε! Μείνετε έτσι, πάνω στο ντιβάνι, ξαπλωμένη τελείως! Έχω την ψυχή σας κάτω από το αυτί μου, ακούω την καρδιά σας να χτυπάει, βλέπω, εκεί στο ανοιχτό παράθυρο, την εκκλησία στο νησί των Τάφων, άσπρη και λαμπερή, —σαν ένα πανταντίφ,— ανάμεσα στα στήθη σας…

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

XV ΜΙΑ ΣΚΗΝΗ Τι νόημα έχουν τα ψέματα; Σε είδα… σας είδα! Ναι! σας είδα! Είχε εκείνο το ονειροπαρμένο του ύφος, όπως πάντα… Έκανε τον ωραίο και τον αδιάφορο… Πήγες λοιπόν κοντά του και, ασθμαίνοντας, φίλησες τα χέρια του, το μέτωπό του, τα χείλη του… Γιατί να το αρνηθείς;… Νόμιζες ότι η Accademia ήταν έρημη… όμως ήμουν εκεί… σε είχα ακολουθήσει… κατέγραφα τις κινήσεις σου… Α! κακιά… κακιά και βιτσιόζα! Ας δεχτούμε, έστω, να φιλήσεις τον άλλον, τον διπλανό του, τον Antonello da Messina 119, που είναι άντρας, παλληκάρι γεροδεμένο και στιβαρό… Αλλά αυτό το παιδάριο, το μαθητούδι! Τον Άγιο Γεώργιο! Τον Άγιο Γεώργιο του Mantegna 120! Δεν ντρέπεσαι!

Gabriel Soulages

XVI ESCAPADE Το τελευταίο vaporetto έφυγε! Η σειρήνα του τραγουδούσε κι εμείς ήμασταν ακόμη στην Scuola di Merletti 121, ανάμεσα στις ξανθές νταντελιέρες που βλέπουν ν’ ανθίζουν, κάτω από τα φτερωτά τους δάχτυλα, εκείνα τα τριανταφυλλάκια από λεπτότατη κλωστή… Τι να κάνουμε; Θα γυρίσουμε πίσω, το βράδυ με τη βάρκα ενός ψαρά. Είναι εντελώς απλό… Μην κλαίτε άλλο! Σκουπίστε τα καημένα τα μεγάλα γαλανά σας μάτια… Να δειπνήσουμε στο Burano 122, εσείς κι εγώ, φρόνιμα-φρόνιμα, στο πανδοχείο, είναι λοιπόν τόσο τρομερό έγκλημα; Ο σύζυγός σας θα μας συγχωρήσει!

ℵ—ℵ

Το τραπέζι είναι στρωμένο. Προς τιμήν μας, η ξενοδόχα έκανε έρευνα στις ντουλάπες της, άνοιξε πάλι το ωραίο σαλόνι των προγόνων της… Δείτε το τραπεζομάντηλο από λινό κεντητό νταμάσκο 123, τα παλιά ποτήρια με τις γιρλάντες από χρυσό, το ελαιοδοχείο από φαγιέντσα, τους λυχνοστάτες από γυαλισμένο χαλκό, και ακουμπισμένο, στον τοίχο, κάτω από το πορτραίτο του βασιλιά galantuomo 124, τον σοφά με το μαραμένο βελούδο όπου η Γεωργία Σάνδη ίσως ονειρεύτηκε

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

κάποτε, —μ’ έναν στίχο του Μυσσέ στα χείλη,— μέσα στην αγκαλιά του Pagello 125…

ℵ—ℵ

Μόνον αυτό το κατάστεγνο μπισκότο; Ούτε λίγο σταφύλι, ένα μήλο, ένα σύκο ίσως; Τόσο το χειρότερο! Αυτή η fiasca d’ Asti Spumante 126 θα αντικαταστήσει το επιδόρπιο! Μια σταγόνα, ακόμη!… Πιείτε! Κάνει ζέστη;… Ναι, αυτό είναι, βγάλτε τη φούστα σας και, αφού γυρίζει το κεφάλι σας, ελάτε εδώ, στο ντιβάνι… Γιατί η καμαριέρα μας είπε ψέματα ότι η ομίχλη και ο βοριάς κατέστρεψαν όλους τους οπωρώνες; Ποιο είναι αυτό το φρούτο, ζεστό και χυμώδες, πάνω στο στόμα μου;

Gabriel Soulages

XVII ΠΡΟΦΥΛΑΞΙΣ Πίσω από την λακαρισμένη επικάλυψη 127, ένα ρυάκι υγρού, ένα πολύ μικρό ρυάκι, κυλάει από το πλάι ενός αμφορέως, σε μια λίμνη από λαζουλίτη 128 την οποία υποστηρίζουν τέσσερα μπρούτζινα πόδια και έχει τη φόρμα μιας βιόλας ντ’ αμόρε 129. Τη φορά αυτή, —αργήσαμε να το προσέξουμε,— το ρυάκι είχε στεγνώσει…

ℵ—ℵ

Από τότε, για κάθε ενδεχόμενο, όταν συναντάει τη βάρκα της Luigia 130, που πουλάει σταφύλια και είναι η καημένη μονόφθαλμη και κουτσή, στρέφει αλλού το κεφάλι της, και κάθε μέρα, κρυφά, πηγαίνει και γονατίζει στους Frari 131, μπροστά στους δύο αγγέλους του Μπελλίνι που παίζουν, στο κάτω μέρος του τριπτύχου, λαούτο και φλογέρα, και είναι τα πιο όμορφα παιδιά του κόσμου 132. Αν εκείνο 133 μπορούσε να τους μοιάσει!

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

XVIII Η ΘΛΙΒΕΡΗ ΩΡΑ Το ροδαλό πλοίο της νύχτας, εκεί που τελειώνει η γαλάζια θάλασσα, γέρνει και ταλαντεύεται… Στην πέργκολα, το αστέρι του βοσκού 134 — κοίτα!— μοιάζει σαν άλικο φρούτο, που κρέμεται από την κληματίδα… Είναι η στιγμή να κλάψουμε, να τρέξουν τα καθημερινά μας δάκρυα! Βάλε το καπέλο σου… άνοιξέ την αγκαλιά σου… σφίξε τη θλίψη μου μέσα στη θλίψη σου… πες: «Αύριο πάλι! Για πάντα! Για πάντα!»… και πριν κατεβάσεις το βέλο σου, άφησέ με να διαβάσω, μέσα στα μάτια σου, —για να μπορέσω απόψε το βράδυ, όταν θα είμαι μόνος, να τον απαγγείλω στον εαυτό μου,— έναν στίχο από την ψυχή σου… την φτωχή σου ψυχή, νοσταλγική και τρυφερή σαν ένα σονέτο του Αλμπέρ Σαμαίν 135!

Gabriel Soulages

ΧΙΧ CROQUIS 136 Πάνω στα χρυσά μαλλιά της η τοκ 137 της από τσιντσιλά 138, —σαν ένα αέρινο σύννεφο πάνω από ένα άλικο βράδυ… Στο λαιμό της, μια σειρά μαργαριτάρια, —σαν σταγόνες πρωινής δροσιάς, σ’ ένα μακρύ fil de la Vierge 139, ανάμεσα σε δύο μπουμπούκια αγριοτριαντάφυλλου… Πάνω στο χαλί, στα πόδια της, το μισοφόρι της, οι δαντέλες της, το πουκάμισό της —σαν ένα πανέρι άσπρα λουλούδια γύρω από ένα αλαβάστρινο άγαλμα.

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

ΧΧ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Σας άφησα να περιηγηθείτε, μάτια μου, όλα τα θαυμάσια του κόσμου! Είδατε τον φημισμένο ναό, όπου κοιμάται, αιώνιο, το χαμόγελο της Αθηνάς Πολιάδος στη σκιά των κιονοστοιχιών, όπως ένα λουλούδι ανάμεσα στα φύλλα ενός βιβλίου! Είδατε τις πηγές του Ιλισσού να κυλούν σταγόνα-σταγόνα το νερό τους, σαν δάκρυα στο ροδαλό πρόσωπο του Υμηττού! Είδατε το μαγεμένο νησί όπου φυτρώνουν κυκλάμινα κάτω από τα πόδια της Ναυσικάς! Είδατε τον ουρανό της Ανατολής, σπαρμένον περιστέρια και διάτρητο από μιναρέδες! Είδατε τις αστραφτερές θάλασσες… τους αγριεμένους ποταμούς… τους κήπους, τα δάση, τις λίμνες… και την Jungfrau 140 και το Elbrous 141, μπηγμένα, όμοια με δυο στιλέτα, στην καρδιά τ’ ουρανού! Νόμιζα ότι είχατε δει τα πάντα... και όμως παρ΄ όλα αυτά είχατε άγνοια του τοπίου —η λευκή πεδιάδα… η μικρή όασις, εκεί κάτω, στην άκρη του ορίζοντα —που βλέπει κανείς αν ακουμπήσει το κεφάλι του πάνω στον λαιμό της φίλης μου!

Gabriel Soulages

ΧΧΙ ΣΥΝΝΕΦΟ Πάνω από το μέτωπό της, μέσα σ’ ένα δοχείο ένα λουλούδι παρήλαυνε κορδωμένο 142. —Γιατί κάθεστε έτσι, της έλεγα… γιατί κάθεστε έτσι με το μάγουλό σας πάνω στο τραπέζι, με αυτό το σκυθρωπό, θυμωμένο ύφος; Τελείωσαν λοιπόν όλα, για μας τους δυο; Τσακωθήκαμε λοιπόν… για τα καλά… για πάντα; —Ναι, για πάντα… για πάντα! Αλλά της είπα κάτι στο αυτί… και απάντησε: «Σας μισώ!»… και απάντησε: «Σας συγχωρώ!»… και απάντησε: «Σε λατρεύω!». Ήταν ένα ολόκληρο ερωτικό μυθιστόρημα, ενάρετο και θλιβερό, μέσα σε τρία μικρά κεφάλαια, — ένα λεπτό,— στη σκιά ενός τριαντάφυλλου.

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

ΧΧΙΙ ΠΑΡΗΓΟΡΙΑ Μην κλαις! Ας μην κλαίμε! Η ευτυχία μας, –αφού φεύγεις, απόψε το βράδυ,– η ευτυχία μας, είν’ αλήθεια δεν κράτησε παρά μόνο δύο εβδομάδες… δυο βδομάδες και δυο μέρες! Αλλά, ίσως, έτσι να είναι καλύτερα… Δεν αδειάσαμε το ποτήρι μέχρι τέλους; Τι θα μας έμενε για την επομένη; Ποια άλλα φιλιά θα μπορούσαμε να επινοήσουμε; Το ξέρεις καλά, ο Pietro l’ Aretino 143 δεν έγραψε παρά μόνον δεκαέξι σονέτα!

Gabriel Soulages

ΧΧΙΙΙ ADDIO! Το τελευταίο ποτήρι lacryma-christi 144, το τελευταίο plumcake, το τελευταίο ωραίο όνειρο, στη βεράντα του έρημου πια Lido… Ο τελευταίος περίπατος, ανάμεσα στα rio, στα σκεπασμένα με νεκρά φύλλα… Η τελευταία «καλημέρα» στους αγγέλους του Μπελλέν 145, στην Famiglia του Τζιορτζιόνε 146, στον Άγιο Γεώργιο του Καρπάτσιο… Και στο χωλ του ξενοδοχείου… πίσω από το παραβάν, μέσα από το σφιχτό κορσάζ, τα τελευταία μου φιλιά στα στήθη σου!

ℵ—ℵ

Πρέπει να φύγεις… Ήρθε η ώρα! Η βάρκα είναι εδώ. Ο σύζυγός σου πήρε το vaporetto, για να φθάσει πιο γρήγορα στο σταθμό, και αφού διάλεξε βαγόνι, αφού μάρκαρε τις θέσεις, πρέπει να νιώθει ανυπόμονος μπροστά στο τραίνο περιμένοντάς σε. Πάμε… Ας φύγουμε! Θα σε συνοδεύσω μέχρι τη γέφυρα των Scalzi 147… Τόσο το χειρότερο αν ο γονδολιέρης ακούσει τους λυγμούς μας!

Βενετσιάνικο Ειδύλλιο | Μετάφραση: Μαρία Τσάτσου

Το χέρι σου! Το κεφάλι σου, ακούμπισέ το στο δικό μου! Και, γρήγορα, όλες τις λέξεις που μπορείς να σκεφθείς... Μίλα! Μίλα! Γρήγορα, γρήγορα, λόγια χαϊδευτικά, λόγια σπασμένα, λόγια σαν μικρά κομματάκια ψυχής!

ℵ—ℵ

Μα ναι, μα ναι, θα γράφουμε! Το ορκιστήκαμε… Να σε ξεχάσω, εγώ… να σε ξεχάσω; Η ανάμνησή σου είναι, για πάντα, μέσα στην καρδιά μου, μέσα στο palazzino όπου συναντιόμασταν, μέσα σε κάθε πέτρα της πόλης… Όλα, αυτό το βράδυ, σε χαιρετάνε, ή κλαίνε… Δες τα μάτια μου! Άκου την αύρα! Και κοίταξε… κοίταξε… Ο ουρανός είναι γεμάτος γλάρους! Για να σου πει αντίο, κι εκείνος, σε αποχαιρετάει με άσπρα μαντήλια!

Gabriel Soulages

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1

4 5

6 7

Giardini Pubblici: Βοτανικοί κήποι. Δημιουργήθηκαν στη θέση ενός έλους. Φιλοξενούν την Μπιεννάλε της Βενετίας. Η γνωστή εκκλησία του Αγίου Μάρκου, βασιλική του 829 μ.Χ. προς τιμήν του Αποστόλου Μάρκου. Lido: Μακρόστενο νησί που χωρίζει την λιμνοθάλασσα, laguna, της Βενετίας από την Αδριατική, Mar Adriatico. Η Μάγισσα είναι η Βενετία. Campanile: πυργίσκοι, καμπαναριά των εκκλησιών, ροζ όταν πέφτει επάνω τους ο ήλιος, αλλά και επειδή συνήθως είναι κατασκευασμένοι από πλίνθους. Ο Soulages χρησιμοποιεί τη λέξη campanile για ενικό και πληθυντικό, ενώ ο πληθυντικός στα ιταλικά είναι campanili. barcarola: τραγούδι των γονδολιέρηδων. serenata: μουσική σύνθεση για έναν τραγουδιστή, ή τραγουδιστές και μικρή ορχήστρα προς τιμήν ενός προσώπου, συνήθως γυναίκας, βραδυνή ώρα. Η Biblioteca Ambrosiana, ιδρύθηκε από τον Καρδινάλιο Federico Borromeo, 1564-1631 προς τιμήν του Αγίου Αμβροσίου. Η αναφορά είναι στον Atalante Migliorotti 1466-1532, μουσικό, οργανοποιό και βοηθό του Leonardo da Vinci, του οποίου λέγεται ότι ήταν νόθος γιος. Το πορτραίτο του έγινε από τον πατέρα του. Ο Καρδινάλιος ανήκε στη μεγάλη οικογένεια Borromeo της Λομβαρδίας, από την οποία προέρχεται και το όνομα των νησιών Borromées, στη Λίμνη Maggiore. Ο Άνδρας με την Αλεβάρδα, έργο του Donato Bramante 1444-1514 στην Πινακοθήκη της Brera, Μιλάνο. Hallebarde, είναι όπλο επίθεσης, που υπάρχει από την εποχή του χαλκού. Πάσσαλοι από ξύλο, piles στη γαλλική γλώσσα, τους οποίους χρησιμοποιούσαν και ακόμη χρησιμοποιούν για την κατασκευή κτιρίων στη Βενετία. George Sand, 1804 – 1876, γαλλίδα μυθιστοριογράφος.

15 16 17

19 20

Bianca Cappello, 1548-1587. Καλλονή, ερωμένη και δεύτερη σύζυγος του Φραντσέσκο Ι των Μεδίκων, Μεγάλου Δούκα της Τοσκάνης. Στο κείμενο tablette d’ivoire. Για σημειώσεις χρησιμοποιούσαν τότε μικρούς πίνακες από ξύλο, ελεφαντόδοντο, ασήμι, μπαλένες φαλαινών και σχιστόλιθους με επίστρωση κεριού. Μάλλον πρόκειται για το “The Illustrated London News” που πρωτοεμφανίστηκε στις 14 Μαΐου 1842. Το πρώτο εικονογραφημένο, εβδομαδιαίο περιοδικό με νέα από την επικαιρότητα. Regatta, αγώνας λεμβοδρομίας ή ιστιοπλοΐας. Υπερυψωμένο κατάστρωμα. Scuola San Giorgio degli Schiavoni, λέγεται και Scuola Dàlmata di San Giorgio, Trifone e Girolamo. Χτίστηκε στις αρχές του 16ου αιώνα από Δαλματούς (Σλάβους, Schiavoni). Vittore Carpaccio, 1465–1520, μεγάλος ζωγράφος της Ιταλικής Αναγέννησης. «Αγαπημένη μου… Πάναγνή μου αγαπημένη!». Θέατρο Όπερας, opera house του 1790, όπου παίχτηκαν τα σημαντικότερα έργα του Ιταλικού bel canto. Λέγεται «Φοίνικας» επειδή το κτίριο κατεστράφη τρεις φορές από πυρκαγιές, η τελευταία το 1966. sautoir: μακρύ κολιέ που έπεφτε στο στήθος σε διπλές ή τριπλές σειρές, της μόδας στην Belle Époque. Fondamenta Nuove, στην Βενετσιάνικη διάλεκτο Fondamente Nove, είναι προβλήτες, quais, μήκους ενός χιλιομέτρου, βόρειο σύνορο της λιμνοθάλασσας της Βενετίας. Murano: μικρά νησιά μέσα στην λιμνοθάλασσα της Βενετίας που ενώνονται μεταξύ τους με γέφυρες, φημισμένα για τα κομψοτεχνήματα από γυαλί. San-Donato: Basilica dei Santi Maria e Donato του 7ου αιώνα, στο Murano. Γέφυρα Vivarini: πήρε το όνομά της από την ομώνυμη οικογένεια του Murano η οποία έδωσε σημαντικούς ζωγράφους του Ιταλικού Rinascimento.

33 34

35 36 37

Municipio: από την λατινική λέξη municipium, δημαρχείο. Υπήρχε μουσείο το οποίο προφανώς το 1913 ήταν έρημο. Σήμερα είναι δημόσιο κτίριο. misses: δεσποινιδούλες από την Εδουαρδιανή Αγγλία που ονειρεύονται τον έρωτα μέσα στη ρομαντική ατμόσφαιρα της Βενετίας. backfischs: γερμανική λέξη του 16ου αιώνα, κατά κυριολεξίαν ψητό ψάρι. Εδώ κάπως ειρωνικά οι άγουρες μικρές Γερμανιδούλες, το πολύ-πολύ για να τις ρίξει κανείς στο φούρνο ή στο τηγάνι. Ο Soulages γράφει γαλλότροπα τον πληθυντικό της λέξης. Στα γερμανικά είναι Backfisch ενικός, Backfische πληθυντικός. Canal Grande: το μεγαλύτερο κανάλι της Βενετίας, μήκους 3 χιλιομέτρων, κόμβος υδάτινων οδών. Από εδω περνάει η παραδοσιακή regatta –λεμβοδρομία– κάθε Σεπτέμβριο. Riva: αγκυροβόλια κατά μήκος των καναλιών για να πλευρίζουν πλοία με εμπορεύματα. Μάλλον πρόκειται για την πιο πολυσύχναστη Riva, την Riva degli Schiavoni, κοντά στην Piazza San Marco, μέρος ακατάλληλο για τους εραστές. Misericordia: το έλεος. Περιοχή της Βενετίας, ήσυχη, κατάλληλη για τους εραστές του Idylle. Santa Maria dell’Orto: ιδρύθηκε γύρω στα 1350 από την Τάξη των Ταπεινών, Ordine degli Umilitati, 11ος αιώνας η οποία αμφισβητούσε την χλιδή και την εξουσία της Καθολικής Εκκλησίας. palazzino: παλατάκι, πολυτελές διαμέρισμα. νήσος των Τάφων: ο Soulages γράφει «île des Tombes». Στα ιταλικά είναι Isola dei Morti, Νήσος των Νεκρών. Ήταν ακατοίκητο νησί μέσα στην laguna το οποίο ονομάστηκε έτσι επειδή κυκλοφορούσαν σκοτεινοί θρύλοι γι’ αυτό. rio: ποταμάκι. Αγαπημένη! Πάναγνη αγαπημένη μου! Κι εγώ είμαι ζωγράφος.

47 48

Πρόκειται για την Eleonora Gonzaga, 1493-1550, κόρη του Δούκα της Μάντουα, η οποία παντρεύτηκε τον Francesco Maria Ι, della Rovere, Δούκα του Urbino. Το πορτραίτο της από τον Tiziano, 1485;-1576, βρίσκεται στο μουσείο Uffizi της Φλωρεντίας. O Soulages υπαινίσσεται ίσως κάποιο συμβάν ερωτικού χαρακτήρα. Anadyomène: έργο του Tiziano στην Εθνική Πινακοθήκη της Σκωτίας. Venere d’Urbino: Αφροδίτη του Ουρμπίνο: έργο του Tiziano του 1532-1534, στο μουσείο Uffizi. «Τα Λάγνα Σονέττα», του ποιητή Pietro l’Aretino από την Τοσκάνα, 1492-1556. Πρόκειται για ερωτικά πορνογραφικά ποιήματα. Το πρώτο βιβλίο περιέχει 16 σονέττα και το δεύτερο 13. Τον ονόμασαν “Il Divino”. Francesco Marcolini, 1500-1559, από το Φόρλι. Εκδότης και τυπογράφος. Τύπωσε “Ι Sonetti Lussuriosi” και “La Passione de Gesù”, Το Πάθος του Ιησού, του Pietro l’ Aretino. Aldes: πρόκειται για το τυπογραφείο του Άλδου Μανουτίου, Aldus Pius Manutius, 1452-1515, ουμανιστής, λόγιος και ιδρυτής της Aldine Press. Τον διαδέχθηκε ο Άλδος Μανούτιος ο Νεώτερος, il Giovane, 1547-1597. Υπήρχε ανταγωνισμός μεταξύ των δύο τυπογραφείων. Marcantonio Raimondi, 1470-1534, χαράκτης. Ήταν ο πρώτος που δημιούργησε γκραβούρες, αντίγραφα ζωγραφικών έργων. Giulio Romano: 1499-1546, ζωγράφος και αρχιτέκτων, μαθητής του Ραφαήλ. cabinet de toilette: χώρος περιποίησης σώματος και προσώπου, με διάφορα επιπλάκια, το μπάνιο, και την τουαλέτα per se, ίσως πίσω από κάποιο παραβάν. Τραπέζι: εδώ με την έννοια του writing desk. Héroides (Ηρωίδες): 15 ποιήματα επιστολικής μορφής του Οβιδίου, 43 π.Χ.-18 μ.Χ. ερωτικού περιεχομένου. «Τα νερά κατόπτριζαν την εικόνα της στη λάμψη της σελήνης. Και μέσα στη σιωπή η νύχτα γινόταν ολόλαμπρη μέρα». Γέφυρα του Κρασιού.

53 54

56 57

58 59 60

Nocturne: notturno στη μουσική ορολογία. Λυρικό κομμάτι που εκφράζει ρομαντική αναπόληση. serenata: εδώ σημαίνει την γόνδολα ή βάρκα, μέσα στην οποία οι μουσικοί θα τραγουδήσουν την σερενάτα. Avertie: ίσως ηρωίδα μυθιστορήματος. Floche: ηρωίδα, από το μυθιστόρημα La Filleule (η Βαφτισιμιά), 1853, της George Sand. Στο βιβλίο μια ολόκληρη οικογένεια έχει αυτό το όνομα. Henri de Régnier: 1864-1936 διάσημος συμβολιστής ποιητής και μυθιστοριογράφος των αρχών του 20ου αιώνα. Antonia de Moldère: ίσως ηρωίδα του Henri de Régnier. Η Κούνια: αγαπημένο τραγούδι της εποχής και ρομαντικό θέμα που αγαπήθηκε πολύ. Πασίγνωστος ο πίνακας του Pierre-Auguste Renoir, 1841-1919, αλλά και πίνακες του Jean-Honoré Fragonard, 1732-1806 σε στυλ ροκοκό με το ίδιο θέμα. Αγαπημένο τραγούδι της εποχής, ναπολιτάνικο. Αγαπημένο τραγούδι της εποχής, ναπολιτάνικο. Γνωστό και ως L’Heure Exquise, η Εξαίσια Ώρα, αγαπημένη μελωδία της Belle Époque. Πολλές από τις μελωδίες αυτές ήταν γνωστές και ως Salon Music. Σωστότερη γραφή Reynaldo Hahn, 1874-1947, Αργεντινής καταγωγής συνθέτης μελωδιών και οπερεττών. Διάσημος κατά τον μεσοπόλεμο και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στο Παρίσι. Basilica dei Santi Giovanni e Paolo, στην βενετσιάνικη διάλεκτο San-Zanipolo, με ή χωρίς παύλα. Μικρή Βασιλική όπου γινόντουσταν οι κηδείες των Δόγηδων. Enrico Dandolo, 1107-1205, 41ος Δόγης της Βενετίας, κατέκτησε την Κωνσταντινούπολη κατά την Δ΄ Σταυροφορία. Μέλος της οικογενείας Mocenigo και 64ος Δόγης της Βενετίας. Hongre, στο κείμενο. Ο Ούγγρος, οι κάτοικοι της Ουγγαρίας. Σημαίνει επίσης το ευνουχισμένο άλογο. Bougre: στο κείμενο. Από το Bulgarus, Βούλγαρος. Απέκτησε αρνητική σημασία ως λέξη πιθανώς λόγω προκαταλήψεως για την αίρεση των Βαγομιλίων.

Πρόκειται για τον Andrea Vendramin, 1393-1478, Δόγη της Βενετίας από την οικογένεια των Vendramin. Φαίνεται ότι υπήρξε ατρόμητος, impavide, όπως λέει ο Soulages. Bertuccio Valier. Valiero ή Bertuci Valieri γράφει ο Soulages. Δόγης της Serenissima, 1656-1658. Antonio Veniero ή Venier, 62ος Δόγης της Βενετίας, 13821400. Michele Morosini ή Morozini, Δόγης της Βενετίας, Ιούνιος 1382 – Οκτώβριος 1382. Vicence, όπως γράφει ο Soulages δίνοντας γαλλική μορφή στη λέξη, είναι η πόλη Vicenza, στην Βενετσιάνικη διάλεκτο Vicensa, στην περιοχή Βένετο της βορειοανατολικής Ιταλίας. Bellune, όπως γράφει ο Soulages, δίνοντας γαλλική χροιά στη λέξη, είναι η πόλη Belluno, ή Belum στην γλώσσα Λαντίνο, ή Belùn στην Βενετσιάνικη διάλεκτο, στην περιοχή Βένετο της Ιταλίας. Πρόκειται μάλλον για τον Niccolò Orsini, κόμητα του Pitigliano (η γραφή Petigliano είναι του Soulages, ίσως γαλλότροπη από το επίθετο petit), 1442-1510, σπουδαίος condottiere ο οποίος υπηρέτησε την serenissima. Aloïso, ή Aloisio, Trevisano, γιος του Aquillee, Αχιλλέα, γενικός αρχηγός της αρμάδας του Πάπα Callixtus III, Κάλλιστος ο Γ΄, 1378-1458, ο οποίος εξεστράτευσε εναντίον των Οθωμανών, μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης για να τους αναχαιτίσει. Υπάρχει κείμενο του Franz Blei, 1871–1942, με τίτλο “Die Lust der Kreatur”, όπου αναφέρεται ο Aloisio Trevisano έτσι όπως τον παρουσιάζει ο Soulages. Η Rosalba Carriera, βενετσιάνα ζωγράφος, 1673-1757. Σπουδαία για τις προσωπογραφίες της κυρίως με παστέλ στυλ ροκοκό. Μία από τις μεγαλύτερες γυναίκες ζωγράφους όλων των εποχών. Ασχολήθηκε και με την διακόσμηση, όπως το ποτήρι που περιγράφει, με πολλή φαντασία, ο Soulages. Το Eau-de-vie είναι γνωστό αλκοολούχο ποτό. Εδώ η αναφορά είναι στο Danziger Goldwasser, ή Gdánska vodka, ή eau dorée, χρυσό νερό, ένα δυνατό λικέρ στο

οποίο έριχναν και ρίχνουν κόκκους χρυσού, οι οποίοι επιπλέουν. Ενθάδε κείται ένας κρίνος. Lilium candidum επιστημονική ονομασία του λευκού κρίνου. Zerlina, ηρωίδα από την όπερα Don Giovanni του Μότσαρτ, αρραβωνιαστικιά του Masetto. Cattina: ίσως ηρωίδα όπερας ή οπερέττας, ή από κάποιο βιβλίο. Zulietta: πρόσωπο από το έργο Les Confessions, 1776, του Jean-Jeacques Rousseau ο οποίος υπήρξε από το 1743 έως το 1744 Γραμματέας του Γάλλου Πρέσβη στην Βενετία. Υπάρχει γκραβούρα με τίτλο Rousseau Chez Julietta, για εικονογράφηση των Confessions, από τον Ed. Hédouin, 1820-1889. Pietro Longhi, 1702-1785, Βενετός ζωγράφος που ζωγράφισε σκηνές genre της καθημερινής ζωής. François-Joachim de Pierre de Bernis, 1715-1794, καρδινάλιος, ποιητής, διπλωμάτης του Ancien Régime, και παρά τους σαρκασμούς του Βολταίρου, πολύ σημαντικό πρόσωπο. Αρχιεπίσκοπος του Albi, πεθαίνει στη Ρώμη. Seingalt: πρόκειται για τον Giacomo Casanova, 17251728. Υπέγραφε συχνά με το όνομα Chevalier Seingalt. Le Condottiere: ο Soulages αναμειγνύει την γαλλική γλώσσα με την ιταλική. Το “le” είναι αρσενικό άρθρο στα γαλλικά. Στα ιταλικά η λέξη γράφεται condottiéro ή condottiére. Οι κοντοτιέροι ήταν αρχηγοί μισθοφορικών στρατιωτικών τάξεων. Ο Bartoloméo Colleoni, Condottiéro, ήταν ευπατρίδης, στρατιωτικός διοικητής της Βενετίας, 1400-1475. Το άγαλμα στο οποίο αναφέρεται ο Soulages είναι του Andrea del Verròchio, 1435-1488. Amori et Dolori, “Έρωτες και Θλίψεις”. Πάλι εδώ το “et” είναι γαλλικό. Ο Soulages κινείται με ευκολία ανάμεσα στις δύο γλώσσες. Εξ άλλου γαλλικά και ιταλικά έχουν το ίδιο αλφάβητο.

97 98

99 100

Cosima Wagner, 1837-1930. Κόρη του Franz Liszt και της συγγραφέως Marie d’Agoult ή Daniel Stern, παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο τον Richard Wagner, 18131883. Alfred de Musset, 1810-1857, ποιητής της σχολής του ρωμαντισμού και μυθιστοριογράφος, εραστής της George Sand, 1804-1876, η οποία τον εγκατέλειψε. Caffè Florian, από το 1720, στην Piazza San Marco, γεμάτο έργα τέχνης, όπου θαμών ήταν ο Casanova και διάσημοι συγγραφείς. sorbetto, γαλλικά sorbet: είδος γρανίτας αναμεμειγμένης με κρασί, λικέρ, ή άλλα αλκοολούχα ποτά. spencer: ανδρικό καπέλο ψάθινο ή από ύφασμα, αγγλικής προέλευσης. Charlotte von Stein, 1742-1827, ευγενής γυναίκα των γραμμάτων, φίλη του Γκαίτε. Bettina Brentano, 1785-1859, συγγραφεύς, συνθέτις και γυναίκα των γραμμάτων, σύζυγος του συγγραφέα Achim von Arnim, 1781-1831. Έτρεφε ερωτικό πάθος για τον Γκαίτε.. Τα Fondamenta delle Zattere είναι πεζόδρομοι και προβλήτες της Βενετίας κατά μήκος των καναλιών. Πήραν το όνομά τους από τις σχεδίες, zatterre, που μετέφεραν κορμούς δένδρων, για την κατασκευή των γνωστών πασσάλων. Υπάρχει γκραβούρα με τίτλο, Jean-Jacques Rousseau et son ami Carrio chez Anzoletta, του 1817, από την συλλογή Scenes in his Life. lettre d’amour, ή lettera d’amore, ή billet-doux: σήμα κατατεθέν στα ερωτικά μυθιστορήματα, της ρωμαντικής εποχής. Στην Ευδαιμονία διά μέσου Θλίψεων. La Dînette: γευματάκι, λέξη παιχνιδιάρικη, εναρμοσμένη με τον ερωτικό τόνο του βιβλίου, φέρνει στο νου το κλασσικό ιμπρεσσιονιστικό έργο του Edouard Manet 18321883, Le Déjeuner sur l’herbe. Torcello, νησάκι μέσα στην laguna. Loggia ή galleria, εξωτερικός διάδρομος, στοά, με κολόνες και αψίδες.

101

102

103

104

105

106

107 108

109

110

111

112

Uffizi: σημαντικό μουσείο στη Φλωρεντία από τα σπουδαιότερα του κόσμου. Κατασκευάστηκε το 1560-1581 από τον Giorgio Vasari. Tribuna: οκταγωνική αίθουσα στο μουσείο Uffizi όπου φυλάσσονται πολλά έργα της Ιταλικής Αναγέννησης από την συλλογή των Μεδίκων. Venus de’ Medici, μαρμάρινο άγαλμα Ελληνιστικής εποχής, 1ος αι. π.Χ. αντίγραφο αρχαιοελληνικού έργου από μπρούτζο. Στον τύπο Venus Pudica, βρίσκεται στο Μουσείο Uffizi και αντίγραφό της στο Metropolitan Museum της Νέας Υόρκης. Lamento: μουσική σύνθεση της ρωμαντικής εποχής θρηνητικού χαρακτήρα. Ο Soulages αναφέρει την νύμφη «Κλιτόρις», sic. Δεν βρίσκω τέτοιο λήμμα. Μόνον το ανατομικό στοιχείο. Εύα του Tintoretto, πραγματικό όνομα Jacopo Robusti detto il Tintoretto, 1518-1594, βενετός ζωγράφος. Πρόκειται για τον Πειρασμό του Αδάμ και της Εύας, Le Tentezioni di Adamo ed Eva στην Galleria dell’ Accademia που τόσο άρεσε στον Soulages και την αγαπώμενη κυρία του. Flora του Tiziano, του 1515 στα Uffizi, Φλωρεντία. Πρόκειται για την Αρπαγή της Ευρώπης, 1578 Il ratto d’ Europa, The Rape of Europe του Paolo Véronese, 15281588, στο Palazzo Ducale της Βενετίας. Στον ζωγράφο αποδίδονται και άλλοι πίνακες με το ίδιο θέμα. Το άγαλμα είναι στο στυλ Venus Pudica, Σεμνή Αφροδίτη, όπου η θεά προσπαθεί να κρύψει την γύμνια της. Αντίγραφο έργου του Πραξιτέλη του 2ου-3ου αι. π.Χ. Πρόκειται για την Καλλίπυγο Αφροδίτη, Venus Callipyge, έργο του 1ου ή 2ου αι. π.Χ. η οποία επιδεικνύει τους γλουτούς της. Tintorets, γράφει ο Soulages, γαλλότροπα, χρησιμοποιώντας πληθυντικό. Στα ιταλικά, ενικός και πληθυντικός είναι το ίδιο, Tintoretto. Και εδώ στα Ιταλικά, οι Véronese όπως ο ενικός, ενώ ο Soulages γράφει γαλλότροπα Véronèse, με δύο τόνους μάλιστα, όπως απαιτεί η γαλλική φωνητική.

113

114

115

116

117

118

119

120

121

122

Αναφορά στο έργο του Γκαίτε, 1749-1832, Souffrances du Jeune Werther, όπου Βέρθερος είναι ο ίδιος ο ποιητής, και Charlotte ή Lotte, η πραγματική Charlotte Buff την οποίαν ο Goëthe ερωτεύθηκε. Στα ελληνικά προτιμάμε το Καρλόττα μάλλον λόγω συναισθηματικής συγγενείας με την Ιταλία. Dictionnaire des rimes γράφει ο Soulages. Στα αγγλικά rhyming dictionary ανεκτίμητο βοήθημα για ποιητές. Έτοιμες ρίμες. James Macpherson, 1736-1796, σκωτσέζος ποιητής. Μετέφρασε τα ποιήματα του Οσσιανικού κύκλου από την Σκωτική – Γαελική γλώσσα στην Αγγλική, με τους τίτλους Fingal και Temora. Επηρέασε την ρωμαντική ποίηση, προφανώς έγραψε και ο ίδιος ρωμαντικά ερωτικά ποιήματα και γι’ αυτό γράφει ο Soulages ότι θα ήθελε να μεταφράσει κάποιο μελαγχολικό lied του. Lied, πληθυντικός lieder: τραγούδια του γερμανικού μεσαίωνα τα οποία τραγουδούσαν την αγάπη στις διάφορες αυλές, courtly love. Τον 18ο και 19ο αιώνα οι περισσότεροι συνθέτες κλασσικής μουσικής συνέθεταν lieder επάνω σε στίχους γνωστών ποιητών της εποχής. Ο Paolo Malatesta και η Francesca da Rimini, πρόσωπα από το Πέμπτο, V, canto της Θείας Κωμωδίας του Dante Alighieri, 1265-1321. Καταδικάζονται στην Κόλαση στον κύκλο των καταραμένων cerchio dei lussuriosi, εξαιτίας της «λαγνείας» τους. O Paolo σκοτώνει τον αδελφό του, σύζυγο της Francesca. Farniente: το να μην κάνεις τίποτα, η απραξία που συνδυάζεται με μία γλυκύτητα – il dolce farniente. Antonello da Messina, 1430-1479, ζωγράφος, της πρώιμης αναγέννησης, quattrocento. Andrea Mantegna, 1431-1506, ζωγράφος, quattrocento επίσης. Scuola di Merletti: σχολή εκμάθησης χειροτεχνίας, κυρίως δαντέλλας. Ιδρύθηκε το 1872 στο Burano από την Μαργαρίτα της Σαβοΐας, βασίλισσα της Ιταλίας από τον γάμο της με τον Umberto I. Burano: νησί στη λιμνοθάλασσα, laguna, της Βενετίας.

123

124

125

126 127

128 129

130

131

132

133

134

Nappe de lin damassée, γράφει ο Soulages, δαμασκηνό ή δαμάσκο λέμε ελληνικά, και νταμάσκο. Ύφασμα με προέλευση την Δαμασκό της Συρίας, κεντημένο με μετάξι. Re Galantuomo, ο ευγενής βασιλιάς. Πρόκειται για τον Vittorio Emanuele II της Σαβοΐας, πρώτο βασιλιά της Ενωμένης Ιταλίας, 1861-1878. Ονομάσθηκε έτσι για τα πατριωτικά του αισθήματα και τον σεβασμό του προς τις πολιτικές ελευθερίες. Πρόκειται για τον ποιητή Pietro Pagello, 1807-1898, εραστή της Γεωργίας Σάνδης, George Sand, 1804-1876. Μπουκάλι με αφρώδες κρασί. écran de laque, γράφει ο Soulages. Προστατευτικό κάλυμμα περασμένο με λάκκα, βερνίκι ειδικό. Προφανώς αναφέρεται αλληγορικά σε προφυλακτικό της εποχής. Lazulite: φωσφορικό ορυκτό γαλάζιου χρώματος. viola d’amore, Liebesgeige: μουσικό όργανο της εποχής μπαρόκ, εξάχορδο. Όλο το κεφαλαιάκι με τον τίτλο «Προφύλαξις» αναφέρεται σε μια ερωτική πράξη η οποία θα μπορούσε να εξελιχθεί σε εγκυμοσύνη. Ο Gabriel Soulages εκφράζεται με αρκετά τολμηρές αλληγορίες. Aλληγορικά, επίσης διά μέσου της τέχνης, δίνει φωνή στους φόβους και τις προλήψεις της κυρίας σχετικά με την αρτιμέλεια του παιδιού που ίσως θα γεννιόταν. Luigia: δίνει σάρκα και οστά στην πρόληψη ότι αν δεις κουτσό ή τυφλό θα γεννήσεις κουτσό ή τυφλό παιδί. Frari: πρόκειται για την Basilica di Santa Maria Gloriosa dei Frari, των Δομινικανών Αδελφών, 1338. Τρίπτυχο του Giovanni Bellini, 1430c-1516, αποκαλούμενο και Trittico dei Frari, 1488, όπου στη βάση του έργου, στα πόδια της Παναγίας, απεικονίζονται δυο αγγελούδια, που το ένα παίζει λαούτο και το άλλο φλογέρα. Μια αλληγορία των γεννητικών οργάνων. il, γράφει ο Soulages, ολοφάνερα l’enfant, το υποτιθέμενο παιδί των εραστών. Αν ο Soulages έγραφε romans – fleuves όπως ο Jules Romains, ίσως το παιδί αυτό, άνδρας ή γυναίκα να ζούσε και τους δύο πολέμους. L’ étoile du berger: ο πλανήτης Αφροδίτη, το πρώτο άστρο της νύχτας, πολύ λαμπερό.

135

136

137 138

139

140

141 142

143

144

145

146

147

Albert Samain, 1858-1900, συμβολιστής ποιητής, με ποιήματα μελαγχολικά και ελεγειακά, πολλά από τα οποία έγιναν τραγούδια. Croquis: γρήγορο σκίτσο στην ζωγραφική, όπου το ουσιώδες αποδίδεται με αδρές γραμμές. toque: μικρό καπέλο χωρίς μπορ. τσιντσιλά: chinchilla lanigera, εριόμυς ο μαλλωτός, μικρό τρωκτικό το οποίο θυσιάζεται κατά εκατομμύρια για την κατασκευή γουναρικών. fil de vierge: μικρές λευκές αράχνες οι οποίες απλώνουν τους ιστούς τους στο έδαφος ή σε κλαδιά δέντρων δημιουργώντας πυκνό λευκό πλέγμα θυμίζει χαλάζι. Κατά την παράδοση έπεσαν από την ρόκα της Παναγίας, ενώ έγνεθε. Jungfrau: μία από τις υψηλότερες κορυφές των Άλπεων, 4.158 μ. Elbrous: η υψηλότερη κορυφή του Καυκάσου, 5.642 μ. Ο Soulages γράφει, «au-dessus de son front, dans la buire, une fleur se pavanait». Πρόκειται για ερωτική αλληγορία. Pietro l’Aretino, 1492-1556, σατιρικός ποιητής, συγγραφέας και τυχοδιώκτης, πασίγνωστος για τα 16 Sonetti Lussuriosi, Lust Sonnets, Σονέττα της Λαγνείας εξαιτίας των οποίων αναγκάσθηκε να φύγει από την Ρώμη. lacryma-Christi, δηλαδή δάκρυα του Ιησού, είναι ένα είδος Ναπολιτάνικου κρασιού που παράγεται κάπου κοντά στον Βεζούβιο. Bellin, γράφει ο Soulages, γαλλότροπα. Giovanni Bellini, 1430-1516. Η Οικογένεια του Giorgio Giorgione, 1473-1510, τώρα βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσινγκτον. Λέγεται και Sacra Famiglia Benson. Σπουδαίο έργο με μεγάλη ιδιορρυθμία, όπως όλα τα έργα του Giorgione. Ponte degli Scalzi, Γέφυρα των Ανυπόδητων Μοναχών, μία από τις τέσσερις γέφυρες στο Grand Canal ή Canal Grande.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ .......................................................σελ. 7 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ .................................................... 17 Στην Άγνωστη .......................................................... 19 Επιέλους! ................................................................... 21 Πρελούδιο ................................................................. 23 Ένα Τίποτα ............................................................... 25 Σύμπτωμα ................................................................. 26 Αθώα Παιχνίδια ...................................................... 27 Σιωπή ......................................................................... 28 Πρώτο Φιλί ............................................................... 29 Εγκατάσταση ............................................................ 30 Φρονιμάδα ................................................................ 31 Anch’ io son’ pittore................................................ 32 Ανακάλυψη ............................................................... 33 I Sonetti Lussuriosi .................................................. 34 Αψιμαχίες .................................................................. 35 Το Δίστιχο ................................................................. 36 INTERMEZZO ....................................................... 37 Πρωινό ...................................................................... 39 Μεσημέρι ................................................................... 40 Nocturne ................................................................... 41 Στον San-Zanipolo .................................................. 43 Το Ζωγραφισμένο Ποτήρι ...................................... 44

Ο Επιτάφιος ....................................................... 45

Le Condottiere ......................................................... 47 Amori Et Dolori ....................................................... 48

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ................................................. 51 Ad Augousta per Angusta ..................................... 53 La Dînette .................................................................. 54 Μαύρη Μέρα............................................................. 55 Υποταγή ..................................................................... 56 Προμήνυμα ............................................................... 57 Lamento .................................................................... 58 Ωσαννά ...................................................................... 59 Τύψεις ......................................................................... 60 Λίγη Μυθολογία ....................................................... 61 Κατάλογος................................................................. 62 Η Διαδρομή ............................................................... 63 Αλίμονο! .................................................................... 64 Το Επεισόδιο του Πάολο και της Φραντσέσκας .... 66 Farniente ................................................................... 68 Μία Σκηνή ................................................................. 69 Escapade ................................................................... 70 Προφυλάξεις .............................................................. 72 Η Θλιβερή Ώρα ........................................................ 73 Croquis ...................................................................... 74 Τουρισμός .................................................................. 75 Σύννεφο ..................................................................... 76 Παρηγοριά ................................................................ 77 Addio! ........................................................................ 78 ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ .................................................... 81

Η ΠΡΩΤΗ ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ “ΒΕΝΕΤΣΙΑΝΙΚΟ ΕΙΔΥΛΛΙΟ” ΤΟΥ GABRIEL SOULAGES ΣΕ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΤΣΑΤΣΟΥ ΜΕ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΕΙΡΑ GFS HERAKLIT ΚΑΙ ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ: ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ ΤΟΥ JEAN-HONORE FRAGONAR͘, ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟΥ ΤΟΥ MAÎTRE JG, ΕΓΙΝΕ ΑΠΟ ΤΙΣ ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ «ΕΞΙΤΗΡΙΟΝ» ΤΟΝ ΙΟΥΝΙΟ ΤΟΥ 2022. ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΕ ΚΑΙ ΕΠΙΜΕΛΗΘΗΚΕ Ο ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΠΑΖΑΚ Αριθμός Έκδοσης 12