Expionage 03

| 03WRZESIEŃ2012 |

m a g a z y n

d l a

i n t e r - a k t y w n y c h

¯ycie to podró¿: Kanada KINGA GNAŚ-SAWCZUK

Kozie g³owy czyli zdjêcia z charakterem IREK WIS

Sk³adka na pomys³ K AROL KRÓL

Regu³y w szkole i w ¿yciu DR. MARZENA ŻYLIŃSK A

Motywacja 3.0 ADRIAN GRZEBYK

Agata Jagie³³o

SEZON DLA LESZCZA

B

I

Z

N

E

S

Wejd

http://polakpotrafi.pl/proj

i wpłać dow

Potrzebujemy m

na piękne zdjęcia, świetnych a

Projekt aktywny tyl 2 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

B

I

Z

N

E

dź na

jekt/magazyn-expionage

wolną kwotę.

minimum 1000 zł

autorów i reklamę magazynu.

lko do 25 listopada!

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

|3

S

E D Y T O R I A L

Drodzy czytelnicy!

Jako że zaczyna się kolejny rok szkolny, w sekcji edukacja, polecamy tekst o tym, w jak fascynujący sposób nasz mózg porządkuje rzeczywistość poprzez tworzenie reguł. Uczenie się nowych rzeczy potrafi dawać sporo satysfakcji, ale musi się odbywać w sposób zgodny z tym, w jaki nasz mózg funkcjonuje. Jak to ma wyglądać, dowiecie się z fragmentu książki pani dr Marzeny Żylińskiej.

Ciągłe doskonalenie jest także tematem eseju o motywacji, w którym prezentujemy główne idee zawarte w książce „Drive” Daniela Pinka. Okazuje się, że tradycyjne sposoby motywowania, w formie kija i marchewki, są coraz mniej skuteczne, i często przynoszą więcej szkody niż korzyści. Jak to zmienić, czytajcie w tekście „Motywacja 3.0” Jak sprawić aby Wasze nowe, kreatywne pomysły zamienić w realne przedsięwzięcia dowiecie się z artykułu Karola Króla o finansowaniu społecznościowym. Crowdfunding jest kolejnym (po couchsurfingu i kooperatywach spożywczych) pomysłem na wykorzystanie siły tkwiącej w społeczności bez konieczności płacenia pośrednikom czy właścicielom kapitału. Z całego serca popieramy tę ideę.

Zachęcamy Was również do przeczytania tekstu Keenyi o jej zamiłowaniu do podróży i miłości do Kanady. Ciekawy tekst i piękne zdjęcia.

Keenya doskonale wie, jak fotografować, natomiast jeżeli Wy chcielibyście się dowiedzieć jak sprawić, żeby rodzina i przyjaciele przestali wreszcie przysypiać na kanapie w trakcie Waszego pokazu zdjęć z urlopu, przeczytajcie koniecznie rady Irka Wisa pt. „Kozie głowy.” Gwarantujemy, że Wasze zdjęcia już nigdy nie będą nudne. Koniec z serią „Ja na tle...”

Numer nie byłby kompletny bez prezentacji nietuzinkowego sportu. Tym razem będzie to nurkowanie. Tekst Agaty Jagiełło, instruktorki nurkowania o pięknie podwodnego świata znajdziecie na stronie 52.

Gorąco polecamy Adrian Grzebyk

4 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

| 03WRZESIEŃ2012 |

Regu³y w szkole i w ¿yciu DR. MARZENA ŻYLIŃSK A

Kozie g³owy czyli zdjêcia z charakterem IREK WIS

Autorzy: Kinga Gnaś-Sawczuk, Adrian Grzebyk, Agata Jagiełło, Karol Król, Irek Wis, dr. Marzena Żylińska Korekta: Krzysztof Wójcik Projekt graficzny i skład: Katarzyna Grzebyk Zdjęcia: Kinga Gnaś-Sawczuk, Katarzyna Grzebyk, Agata Jagiełło, Irek Wis, Shutterstock®, Strona www: Arkadiusz Mielniczek Kontakt: redakcja@expionage.pl marketing@expionage.pl http://www.facebook.com/Expionage

Sk³adka na pomys³ K AROL KRÓL

¯ycie to podró¿: Kanada KINGA GNAŚ-SAWCZUK

Motywacja 3.0 ADRIAN GRZEBYK

Sezon dla leszcza AGATA JAGIEŁŁO

Regu続y w szkole i w 多yciu dr Marzena 俗yli単ska

E D U K A C J A

Mózgi s¹ maszynami wy³apuj¹cymi regu³y.

Inaczej nie potrafi¹.

Manfred Spitzer

Nasze mózgi nie zapisuj¹ wszystkich szczegó³ów otaczaj¹cego nas świata. Nie mia³oby to ¿adnego sensu. Có¿ zyskalibyśmy zapamiêtuj¹c wygl¹d wszystkich pomidorów, jakie zjedliśmy w ¿yciu, pyta retorycznie Manfred Spitzer i wyjaśnia, ¿e s¹ wprawdzie ludzie, którzy zapamiêtuj¹ takie szczegó³y, ale świadczy to jedynie o g³êbokim zaburzeniu funkcji pamiêci. Maj¹c kontakt z wieloma pomidorami w ¿yciu wiemy, jak mo¿na je jeśæ, jak poznaæ, czy s¹ dojrza³e, do czego mo¿na ich u¿yæ.

Taka wiedza jest przydatna, zapamiêtanie ka¿dego zjedzonego pomidora na nic by siê nie przyda³o. Nasze mózgi zosta³y tak skonstruowane, ¿e z otaczaj¹cego nas świata abstrahuj¹ przede wszystkim regu³y i zasady, czyli to wszystko, co ma ogólny charakter i mo¿e siê przydaæ w innych sytu-

acjach. Do tego, a nie do pamiêciowej reprodukcji zosta³y stworzone, twierdzi niemiecki neurobiolog Gerald Hüther. Z kolei Ehlert Brüser-Sommer mówi o „statystycznym uczeniu siê“, którego skutkiem jest zmiana struktury sieci neuronalnej. W podobnym duchu wypowiada siê Manfred Spitzer: „Mózgi s¹ maszynami wy³apuj¹cymi regu³y. Inaczej nie potrafi¹. (...) [Z] wyj¹tkiem hipokampa, który wyspecjalizowa³ siê w szczegó³ach, nasz mózg jest nastawiony na poznawanie ogólnych prawid³owości. Tych ogólnych prawid³owości nie uczymy siê przez poznawanie ogólnych zasad. Nie! Uczymy siê przez przetwarzanie przyk³adów (jak wiele tysiêcy wyrazów w formie przesz³ej albo nie mniejsza liczba pomidorów) i na podstawie tych przyk³adów sami tworzymy zasady.” A mó-

Sami tworzymy zasady

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

|7

E D U K A C J A

wi¹c jeszcze precyzyjniej, to nie my tworzymy zasady, a nasze mózgi. Zawsze, gdy w otaczaj¹cym nas świecie wystêpuj¹ jakieś regu³y, nasze mózgi staraj¹ siê je odkryæ.

granego i wydanego na p³ycie DVD profesor Spitzer zapyta³ swoich s³uchaczy – a by³o to kilkuset niemieckich nauczycieli – czy wiedz¹, jak w jêzyku niemieckim tworzy siê imies³ów czasu przesz³ego od czasowników koñcz¹cych siê na „-ieren”. Zg³osi³a siê jed-

Œwiatem rz¹dz¹ regu³y, ...

Manfred Spitzer wyjaśnia funkcjonowanie tego modelu uczenia siê na przyk³adzie jêzyka. Dzieci s³ysz¹c odpowiednio du¿o poprawnych form tworz¹ w swoich mózgach odpowiednie regu³y. Proces ten przebiega w du¿ej mierze podświadomie, tzn. dziecko stosownych regu³ nie zna, ale zna je jego mózg i potrafi je stosowaæ. Gdy spytaæ Polaków, jakich przypadków u¿ywamy w jêzyku polskim do tworzenia liczby mnogiej, to zazwyczaj na ich twarzach pojawia siê wyraz niepewności i zaskoczenia. „Dlaczego przypadków?”

A przecie¿ ka¿dy bez zastanowienia powie, ¿e ma cztery bilety, ale powy¿ej czterech u¿yje ju¿ dope³niacza i powie, ¿e ma piêæ biletów.

Przeciêtny rodzimy u¿ytkownik jêzyka nie zna świadomie tej zasady, ale umie j¹ stosowaæ, bo zna j¹ jego mózg. W czasie wyk³adu na-

na osoba. – „Przypuszczam, ¿e pan uczy jêzyka cudzoziemców” – powiedzia³ Spitzer. Odpowiedź by³a twierdz¹ca. Kilkuset obecnych na sali nauczycieli nie zna³o zasady dotycz¹cej bardzo czêsto u¿ywanych czasowników, choæ codziennie j¹ stosowa³o. Zasadê tê zna natomiast ka¿dy, kto uczy siê niemieckiego jako jêzyka obcego. Przyk³ad ten pokazuje ró¿nice miêdzy szkoln¹ nauk¹ jêzyka a naturalnym przyswajaniem jêzyka ojczystego.

Tego drugiego uczymy siê w sposób naturalny. Nikt nie wyjaśnia dziecku regu³, nie mówi, jakiego ma u¿yæ przypadka, nie nazywa czasów. Dzieci dziêki kontaktowi z du¿¹ ilości¹ przyk³adów szybko same ucz¹ siê, jak w praktyce stosowaæ regu³y gramatyczne. Pocz¹tkowo robi¹ b³êdy, które niejednokrotnie

... wiêc zapamiêtywanie szczegó³ów nie mia³oby sensu.

8 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

E D U K A C J A

świadcz¹ o tym, ¿e dziecko regu³ê ju¿ zna, ale jeszcze źle j¹ stosuje. Dziecko, a w³aściwie jego mózg, rozpoznaje regu³y w ka¿dej z bombarduj¹cych je informacji wejściowych. Taka nauka jest dla mózgu naturalnym sposobem poznawania jêzyka.

Dla osób, które uwa¿aj¹, i¿ dzieci nie ucz¹ siê jêzyka poprzez abstrahowanie zasad, ale zapamiêtuj¹ na wzór tabeli z programu Exel wszystkie formy, jakie us³ysza³y, Spitzer przytacza historyjkê o krasnoludkach, które mirgul¹, i które nastêpnego dnia wspominaj¹, ¿e wczoraj mog³y siê do woli namirguliæ. A jeśli teraz prztyndal¹, to potem bêd¹ wspominaæ, ¿e mog³y sobie prztyndaliæ. Jeśli w pamiêci zapisywane by³yby poszczególne s³owa, a nie ogólne regu³y, to nie wiedzielibyśmy, jak utworzyæ czas przesz³y od czasowników, których nie ma, a przecie¿ ka¿dy potrafi to zrobiæ, dobieraj¹c stosowny schemat odmiany. W ten sposób Spitzer udowadnia, ¿e mózgi dzieci ucz¹ siê zasad, a nie zapisuj¹ poszczególnych form. Światem rz¹dz¹ regu³y, wiêc zapamiêtywanie szczegó³ów nie mia³oby sensu. Nasze mózgi potrafi¹ zatem tworzyæ

a nastêpnie wykorzystywaæ wyabstrahowane regu³y, choæ ich w³aściciele świadomie nie znaj¹ stosownych formu³ek.

Du¿o umiemy, ma³o wiemy – mówi Spitzer.

Oznacza to, ¿e du¿o ³atwiej przychodzi nam opanowanie nowych umiejêtności, ale z uczeniem siê na pamiêæ regu³ek i definicji radzimy sobie niepomiernie gorzej.

Do takich zadañ nasze mózgi nie zosta³y ewolucyjnie przygotowane. Sieæ neuronalna zmienia siê najszybciej wtedy, gdy znajduje w³asne powody, by podj¹æ trud nauki. Mózg wybieraj¹c określone impulsy do dalszego przetwarzania kieruje siê subiektywnymi kryteriami. Wiele wskazuje na to, ¿e wiele osób ma powa¿ne problemy ze znalezieniem przekonuj¹cych argumentów na rzecz pamiêciowego opanowania suchych regu³ i definicji.

Nasze mózgi zosta³y przystosowane do abstrahowania ogólnych regu³ z otaczaj¹cego nas świata i do rozwi¹zywania problemów, a nie do pamiêciowego reprodukowania wiedzy.

Du¿o umiemy, ma³o wiemy.

Gdy nauka wymaga aktywności, a zadania polegaj¹ na rozwi¹zywaniu bliskich ¿yciowym sytuacjom problemów, uczniom ³a-

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

|9

E D U K A C J A

twiej zrozumieæ, do czego mog¹ zastosowaæ now¹ wiedzê. Dodatkowym atutem jest fakt, ¿e taki rodzaj pracy wymusza ³¹czenie informacji, a to powoduje, ¿e zostaj¹ one z sob¹ trwale powi¹zane. Oznacza to, ¿e na lekcjach przyjaznych mózgowi uczniowie:

V zajmuj¹ siê zadaniami prowadz¹V

V

cymi do g³êbokiego przetwarzania informacji, samodzielnie odkrywaj¹ ogólne zasady, które mog¹ byæ później zastosowane w innych sytuacjach, aktywnie stosuj¹ poznan¹ wiedzê.

w szkole schematów. Wykorzystuj¹c naturalne predyspozycje i silne strony mózgu czynimy naukê przyjemniejsz¹ i efektywniejsz¹, natomiast zmuszanie go do zadañ, do których nie zosta³ przystosowany, powoduje, ¿e uczenie siê odbierane jest jako wyj¹tkowo uci¹¿liwy i nieprzyjemny obowi¹zek. Zdaniem badaczy nasz mózg uczy siê ca³y czas i niczego nie robi lepiej, ale w inny sposób ni¿ tego wymagaj¹ dzisiejsze szko³y. Oczywiście i tu wystêpuj¹ miêdzy ludźmi du¿e indywidualne ró¿nice. Tylko dla czêści uczniów kana³ werbalny jest odpowiednim sposobem poznawania świata. Dla wielu osób o innych typach inteligencji szko³a z uwagi na swoj¹ jednostronnośæ jest miejscem, w którym nie mog¹ rozwijaæ swojego potencja³u.

Sieæ neuronalna pracuje najefektywniej mog¹c wykorzystaæ swoje silne strony.

Na lekcjach ignoruj¹cych sposób funkcjonowania mózgu uczniowie musz¹ zapamiêtywaæ ogromne ilości nieprzetworzonych, a wiêc nie tworz¹cych spójnej sieci, oderwanych od siebie informacji i faktów. Taka nauka czêsto polega na niedbaj¹cej o zrozumienie reprodukcji, któr¹ ³atwo sprawdziæ za pomoc¹ typowych testów wielokrotnego wyboru. Jednak bez zrozumienia w mózgu nie mog¹ powstaæ odpowiednie po³¹czenia i obwody, skutkiem czego takiej wyuczonej na pamiêæ wiedzy nie mo¿na wykorzystaæ w praktyce.

To wymaga bowiem odejścia od poznanych

10 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

Marzena ¯yliñska Stary Toruñ 16.08.2012 Artyku³ jest fragmentem ksi¹¿ki "Neurodydaktyka, czyli nauczanie przyjazne mózgowi", która uka¿e siê pod koniec roku 2012.

KOZIE GŁOWY CZYLI WAKACYJNE ZDJĘCIA

z charakterem

W

brew pozorom, by przywieźć z wakacji unikalne zdjęcia, nie trzeba wiele – wystarczy wstać wcześniej, zapomnieć o tym, że trwa urlop, zagubić się i mieć odrobinę szczęścia.

Prawda, że nie brzmi skomplikowanie?

H

enri Cartier-Bresson, jeden z największych fotografów wszech czasów, miał zwyczaj spędzania całych dni spacerując ulicami miast, w których przebywał. Zawsze towarzyszył mu aparat.

Jego przyjaciel, i chyba największy fotoreporter XX wieku, Robert Capa z kolei powtarzał: „Jeżeli uważasz, że twoje zdjęcia nie są wystarczająco dobre, to znaczy, że nie podszedłeś wystarczająco blisko.” Te dwie zasady postarajmy się wcielić w życie i zrobić kilka innych niż zwykle zdjęć wakacyjnych.

12 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

m...

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 13

S

Z

T

U

K

A

N

iniejszy tekst piszę z egoizmu. Mam dość oglądania zdjęć przedstawiających moje coraz to starsze koleżanki w bikini, zawsze nad basenem lub na plaży, czasami pod palmą lub na tle klasycznej budowli. Wrzesień, wracamy z wakacji. Spotkania ze znajomymi, temat wcześniej czy później schodzi na niedawny urlop. Pół biedy, jeżeli kolejnym etapem jest plik zdjęć lądujący na stole. Wtedy wiem, że ktoś przynajmniej dokonał selekcji, najczęściej jednak pomiędzy talerzami a kieliszkami ktoś stawia laptopa i czeka mnie obowiązek przeglądnięcia liczonej w tysiącach serii zdjęć wykonanych podczas dwóch tygodni wakacji. Po 50. zdjęciu zaczynam się nudzić, po 300. jestem znudzony, a po 700. proszę Boga, by w komputerze padła bateria. Nudzę się, bo tak naprawdę oglądam różne wersje tego samego zdjęcia, czyli znajomi na tle… Tło czasami się zmienia, a czasami nie, i jest nim, w zależności od typu wakacji, masyw górski, plaża lub basen. Dodatkowo oglądaniu

towarzyszy opis niepasujący do tego, co widzę.

Co jakiś czas widzę uśmiechniętych ludzi na tym, przed tym czy tamtym. Jednak słowny komentarz autorów zdjęć, zamiast o owym tle, mówi o rewelacyjnej kawie, którą pili w bistro raptem dwie przecznice dalej. Pytam, czy mają jakieś zdjęcie tego bistro. Odpowiedź jest oczywiście negatywna, ponadto często towarzyszy jej zdziwiony komentarz: „Po co fotografować kawę czy bistro? Przecież to tylko bistro”. Skoro tak, to dlaczego je zapamiętaliście? Właśnie takie miejsca tworzą charakter miasta, a takie chwile

14 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

czas wakacji. Dlatego też postaraj się zrobić zdjęcia oddające ducha miejsca, w którym spędziłeś swój urlop.

K

ażde miejsce jest inne, każde ma swoje unikalne cechy i każdemu towarzyszy niepowtarzalna atmosfera. Naszym obowiązkiem jest je uchwycić i oddać na płaskim kawałku papieru. Przecież zdjęcie to właśnie tyle – płaska, zadrukowana kartka papieru. Tymczasem, kiedy jesteśmy tam, na miejscu, odbieramy świat

S

wszystkimi zmysłami. Słyszymy dźwięki, pocimy się w upale albo marzniemy. Wielu miejscom towarzyszą też wyraźne, intensywne zapachy, czasami przyjemne, czasami nie. Jak to wszystko zamknąć w obrazku? Czy to w ogóle możliwe?

Możliwe. Obrazem można zilustrować wszystko.

Kto nie wierzy, niech oglądnie ekranizację Pachnidła. Zapach można pokazać. Podobnie jak dźwięk, temperaturę, strach, ruch, zamieszanie i co tylko sobie życzycie. Skoro aparatem można odmalować tak szerokie spektrum doznań, to chyba powinno się udać pokazać naszą wakacyjną

Z

T

U

K

destynację. Pytanie tylko, jak to zrobić. Trzeba na chwilę przestać być turystą, a potem się zgubić.

W

tym tekście nie padnie słowo o ekspozycji, trójkącie fotograficznym, głębi ostrości, zasadach kompozycji i trybach preselekcji.

O wszystkich tych podstawach znajdziesz setki artykułów. Jak posługiwać się aparatem, przeczytasz w instrukcji dostarczonej przez producenta. Do czytania instrukcji namawiam.

Dobrze jest poznać możliwości naszego

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 15

A

S

Z

T

U

K

A

„pstrykadełka”. Szczególnie że podejrzewam, tanie nie było. Zapłaciłeś za wiele użytecznych funkcji, dowiedz się więc, jak ich używać. Jeszcze przed wyjazdem zrób kilkanaście zdjęć, poznaj przeznaczenie każdego przycisku w aparacie.

Nie możesz zrobić udanych zdjęć bez poznania podstawowego narzędzia. Bądź świadomy plusów i minusów używanego urządzenia.

Każde, od tych najtańszych po te o kosmicznych cenach, mają swoje plusy i minusy. Tylko rzetelna wiedza o aparacie pozwoli ci ominąć jego wady i wykorzystać zalety.

16 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

K

olejny krok to wizyta w sklepie z pocztówkami. Nie musimy nic kupować, ale widokówki musimy oglądnąć bardzo dokładnie. Dobrze jest zapamiętać, jakie miejsca przedstawiają, a potem tych miejsc unikać jak ognia. Jeśli jednak już trafimy w jedno z nich, będziemy wiedzieć, jakie kadry są najbardziej oklepane. Unikając ich, unikniemy sztampy.

Sklep z pocztówkami da nam podstawową wiedzę o miejscu, w którym przebywamy.

Jeżeli dysponujemy przewodnikiem, poczytajmy

S

parę chwil, postarajmy się dowiedzieć czegoś o mieście, jak wygląda transport publiczny, gdzie mieszkańcy lubią robić zakupy, co i kiedy jadają itd. Uzbrojeni w tę podstawową wiedzę wstajemy rano, zapominamy, że jesteśmy turystami i ruszamy. Na chwilę postarajmy się wejść w buty miejscowego. Większość osób dojeżdża do pracy. Przejedź się więc metrem, tramwajem, autobusem. Cały czas przy tym fotografuj. Nie bój się. Fotografia to dziś najpopularniejsze hobby świata, aparat ma prawie każdy i każdy fotografuje. Osoba robiąca

Z

T

U

K

zdjęcia nie robi już na nikim, albo prawie na nikim, wrażenia. Obserwuj i fotografuj. Aparat miej w ręce, w kieszeni, na szyi, w miejscu łatwo dostępnym – nigdy ukryty przed potencjalną kradzieżą na dnie plecaka czy torby. Często po prostu za długo będzie trwało sięgnięcie po niego, kiedy zauważysz coś ciekawego. Sam pamiętam jedną z moich największych fotograficznych pomyłek. Będąc w Barcelonie, jechałem metrem na stację kolejową, ot konieczność dostania się z jednego miejsca do drugiego.

Aparat spakowany w plecaku, przecież miał być potrzebny dopiero u celu. Tymczasem na drugiej stacji wsiadło kilkadziesiąt osób w wieku od 19 do 65 lat. Wszyscy karnie usiedli na ławkach i, jak na rozkaz, w tej samej chwili wyjęli czytniki, tablety, książki i zatopili się w lekturze. Wagon metra, może 150 osób, i wszyscy zatopieni w lekturze. Widok absolutnie niezwykły. Nim zsunąłem plecak i dogrzebałem się do aparatu, metro zatrzymało się na kolejnej stacji, dosiadły się nowe osoby, wagon się wypełnił, stojące osoby zasłoniły miłośników czytania. Kadr przepadł. Potem co rano jeździłem metrem, szukając podobnej sceny. Sytuacja nigdy się nie powtórzyła.

J

eśli pojeździłeś już komunikacją, poszukaj ludzi pracujących. Jeżeli jesteś w mieście portowym, niech będą to rybacy albo dokerzy.

Będąc w górach, poszukaj pasterzy albo rękodzielników. Wypatruj tego, co odmienne.

Jeżeli ktoś kopie rów łopatą, a do tego jest w stroju odmiennym niż ten, którego się

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 17

A

S

Z

T

U

K

A

spodziewamy, czyli na przykład zamiast drelichów nosi galabaje, musisz to uwiecznić. Analogicznie w drugą stronę: jeżeli rów kopie gigantyczna, lśniąca maszyna, choć wystarczyłoby dwóch facetów z łopatami, również uwiecznij to na zdjęciu. Szukaj ekstremów, palącej biedy i obrzydliwego bogactwa. Przede wszystkim jednak szukaj wszystkiego, co inne. Nie myśl, czy to ładne, czy brzydkie, nie rozważaj w kategoriach estetycznych, lecz w merytorycznych.

Koniecznie wybierz się w miejsce, gdzie miejscowi robią zakupy. Niech będzie to bazar, souk, a może

18 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

supernowoczesne, ociekające chromem i szkłem centrum handlowe. Jedno z najlepszych zdjęć Nowego Jorku, jakie widziałem, przedstawiało sklep Appla i jego szklaną kostkę. I znowu patrz za tym, co inne. Czy to będą kolorowe kubki z sokami, czy fantazyjnie wysokie kopce przypraw, a nawet jeżeli będą to świeże głowy kóz. Obrzydliwe? Może, ale inne. Jeżeli miejscowi je sprzedają, to znaczy, że ktoś je kupuje, a więc stanowią cześć lokalnego kolorytu. Pamiętaj, zdjęcie ma być interesujące, ma robić wrażenie na odbiorcy. Twoim obowiązkiem jest takie zdjęcia

S

przywieźć. Nie musisz natomiast przywieźć „pięknych”, cukierkowych ujęć.

Zastanów się teraz: widziałeś kiedyś u znajomych zdjęcia wystawionych do sprzedaży kozich głów, a jeżeli tak, to czy pozostało ono w twojej pamięci?

Z drugiej strony, ile zachodów słońca oglądałeś na fotografiach? Pamiętasz któreś z nich?

T

eraz pora się zagubić, zejść z utartych szlaków, opuścić najeżone kramami z pamiątkami turystyczne centrum. Takie

Z

T

U

K

miejsca są zwykle bardzo drogie, co skutecznie wstrzymuje miejscowych przed spędzaniem tam czasu. Zasada jest uniwersalna i równie dobrze sprawdza się w Wenecji na Placu Świętego Marka, jak i w rejonie Piramid w Gizie. Niczego nie planuj, po prostu idź. Z czasem zobaczysz miejsca prawdziwe i prawdziwych ludzi.

Usiądź w knajpce, zjedz lunch albo wypij kawę.

Jeżeli znasz język, porozmawiaj z kelnerem, barmanem, a przy odrobinie szczęścia będzie szansa porozmawiać ze stałymi bywalcami tego miejsca. Jeżeli zobaczysz grupę młodych ludzi

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 19

A

S

Z

T

U

K

A

grających w bilarda, a może tracących drobniaki na jednorękich bandytach, zrób im zdjęcie.

Prawdopodobnie właśnie tak się spędza czas w tej okolicy. Kolejne elementy układanki. Jeżeli jesteś w odmiennym kręgu kulturowym, nie bądź zdziwiony, gdy ktoś będzie Ci się przyglądał z zainteresowaniem równym temu, z jakim ty przyglądasz się jemu. On jest inny, egzotyczny dla ciebie, a ty jesteś egzotyczny dla niego.

W kwestii bezpieczeństwa warto dodać, że takie zejście z utartych szlaków jest wbrew pozorom bardzo bezpieczne. Naciągacze, kieszonkowcy, oszuści działają właśnie tam, gdzie turystów jest wielu, czyli przy często przereklamowanych atrakcjach uwiecznianych na pocztówkach.

A

kapit wyżej wspomniałem o jedzeniu – to kolejny wdzięczny temat fotografii wakacyjnej. Do tego absolutnie niezbędny do pełnego przedstawienia naszych wakacyjnych wspomnień. Jedzenie jest unikalne, często wystarczy spojrzeć, co jest na talerzu, i wiemy, gdzie zdjęcie powstało. Ryby – miasto portowe, makarony – prawdopodobnie Włochy, paella – Hiszpania itd. Do tego jedzenie jest bardzo atrakcyjne wizualnie. Podobnie jest z napojami.

Czy to szatańskie espresso, marokańska herbata z listkiem mięty, czy wakacyjny kolorowy drink z parasolkami, zawsze będą się kojarzyć z wyjazdem i oddawać atmosferę tamtych chwil.

20 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

Z

djęcia muszą być intensywne, tak intensywne, jak czas spędzony na wyjeździe. Jeżeli pokażesz brud, to mózg podpowie nam również smród. Jeżeli ukażesz niebieskie niebo i świat w odcieniach żółci, to odczujemy upał, zaś zdjęcia w niebieskiej tonacji z soplem w tle na pewno sprawią, że temperatura wokoło spadnie o kilka stopni. Tłum automatycznie skojarzymy ze zgiełkiem i gwarem.

Jeżeli w tle zobaczymy minaret, to skojarzenie z nawoływaniem muezina będzie automatyczne.

S

NA KONIEC KILKA UWAG BARDZO TECHNICZNYCH LESS IS MORE, czyli mniej oznacza więcej.

Kolejny paradoks, ale fotografia jest ich pełna.

Robiąc zdjęcie, staraj się skupić na jednym elemencie. Lepiej zrobić kilka ujęć pokazujących wiele aspektów jakiegoś miejsca niż starać się zawrzeć wszystko w jednym. Takie podejście pozwoli stworzyć zdjęcia wyraziste, jednoznaczne, o głębokim przekazie.

Z

T

U

K

BRAK OSTROŚCI nie jest wadą zdjęcia, jest jego cechą. Wiele osób dyskwalifikuje ujęcia z powodu braku ostrości. Nic bardziej błędnego.

Często właśnie ta cecha pozwala podkreślić dynamikę sceny, ruch, chaos, rozgardiasz. Jeżeli widzimy rozedrgany, nieostry tłum na tle ostrych i statycznych murów, to wiadomo, że scena jest dynamiczna, bohaterowie ujęcia są w ciągłym ruchu. O takim zdjęciu czasami mówi się, że się na nim wiele dzieje.

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 21

A

S

Z

T

U

K

A

PILNUJ KRAWĘDZI KADRU. Nim naciśniesz

LEPIEJ PRZEPRASZAĆ NIŻ PROSIĆ. Nigdy nie

wyzwalacz, upewnij się, że na krawędziach kadru wszystko jest w porządku. Inaczej po powrocie możesz znaleźć zdjęcia, na których twoim najbliższym wyrasta z głowy palma.

pytaj, czy możesz zrobić zdjęcie. Po pierwsze, jeżeli wyjdziesz z takim zapytaniem, to pozbawisz scenę autentyczności. Po drugie, sama scena może się skończyć nim dojdziesz do jej uczestników i zapytasz o pozwolenie. Po trzecie, możesz nie dostać zgody. Jeżeli komuś będzie przeszkadzało, że fotografujesz, to po prostu ci to powie. Co wtedy?

Przeproś, powiedz, że nie wiedziałeś, że nie wolno ci fotografować. Często wystarcza zwykłe „sorry”.

W najgorszym wypadku będziesz zmuszony wykasować zdjęcie lub dwa. W czasach zapisu cyfrowego nie jest to problemem.

Szukaj nietypowych kadrów i scen. Stoisz przed katedrą. Chcesz zrobić zdjęcie, ale właśnie przyjechała 50-osobowa japońska wycieczka i zasłania portyk, robiąc miliony zdjęć. Czekać aż odejdą? Nie. Zrób zdjęcie piećdziesięciu

ZASADA TRZECH KROKÓW. Jeżeli fotografujesz dużą scenę, na przykład budowlę, kiedy jesteś już pewny, że wszystko, co istotne, znalazło się w kadrze, na wszelki wypadek cofnij się o trzy kroki w tył i dopiero zrób zdjęcie. Nie zapomnij ponownie ustawić ostrość.

PAMIĘTAJ O ZŁOTYCH GODZINACH. Dwa razy dziennie, godzinę po wschodzie słońce i godzinę przed zachodem, światło jest inne, cieplejsze, bardziej rozproszone, delikatniejsze. To idealny czas do fotografowania.

22 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

S

fotografom amatorom. Pewnie to zdjęcie będzie bardziej autentyczne i typowe dla tego miejsca niż pocztówkowe poprawne ujęcie katedry z odsłoniętym portykiem.

BĄDŹ WŚCIBSKI, zaglądaj tam, gdzie nie wypada.

Jesteś w orientalnej restauracji – zapytaj o wstęp do kuchni, kupujesz pieczywo – zapytaj o możliwość oglądnięcia pieca, zamawiałeś pizzę, ktoś śmiga ciastem nad głową – zamów jeszcze jedną, a potem fotografuj. Czy to skośnooki kucharz siekający tasakiem rybę, czy kobieta w kwefie przyklejająca chleb do ścianek pieca – wszystkie te zdjęcia powiedzą więcej niż wy nad basenem.

Z

T

U

K

nieniom kilka minut i delikatnie skoryguj to, co wymaga skorygowania. Jeżeli skorzystałeś z zasady 3 kroków, dokonaj ponownego kadrowania.

Popraw balans bieli, zadbaj o właściwe proporcje bieli i czerni na zdjęciu. To prostsze niż może się wydawać i wcale nie bardzo pracochłonne.

ZADBAJ O WŁAŚCIWĄ PREZENTACJĘ swoich prac.

odmienne, spoza naszej kultury i tradycji, jest interesujące. Zdjęcia mogą być szokujące, kontrowersyjne, a nawet niesmaczne. Nie mogą być jedynie sztampowe i nudne.

Przygotowane zdjęcia wywołaj lub przygotuj pokaz slajdów ilustrowany muzyką. Najlepiej, by muzyka miała jakiś związek z tematyką zdjęć. Jeżeli nad basenem animatorzy cały czas puszczali nieśmiertelny hit „Bomba”, użyj właśnie tego kawałka. Jeżeli zwiedzałeś Sycylię, wybierz muzykę z tamtego regionu. Nie może być rozdźwięku pomiędzy tym, co widzisz, i tym, co słyszysz. Programów do przygotowania takich prezentacji nie brakuje. Poszukaj w Internecie, wiele z nich jest darmowych, a obsługa jest dziecinnie prosta.

PO POWROCIE DOKONAJ SELEKCJI. Nigdy,

I NA KONIEC OSTATNIA UWAGA.

przenigdy nie pokazuj nikomu wszystkich swoich zdjęć. Siłą rzeczy część jest lepsza, część gorsza.

Ponadto przywieźliście ich naprawdę sporo.

Wybierzcie 250–300 najlepszych. To znaczy nie najbardziej kolorowych i nie tych, na których twój brzuch wydaje się mniejszy, a jej piersi większe, ale takich, które mogą być interesujące nawet dla kogoś, kto was nie zna.

Możecie robić zdjęcia tylko na basenie i w hotelowym pokoju. Ale wtedy błagam, nie katujcie nikogo obowiązkiem oglądania tych zdjęć. Jeżeli jednak chcecie się pochwalić, to pamiętajcie, by to, co chcecie zaprezentować, było atrakcyjne i było nie tylko o was, ale również o miejscu, w którym byliście.

SZUKAJ KOZICH GŁÓW. Wszystko, co inne,

DOKONAJ PODSTAWOWEJ POSTPRODUKCJI. Sieć jest pełna prostych darmowych programów do intuicyjnej korekcji zdjęć. Poświęć swoim wspom-

Irek „blurppp” Wis Strona internetowa autora http://www.blurppp.com

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 23

A

SKŁ ADK A NA POMYSŁ autor: Karol Król

– Mam świetny pomys³ na biznes, to „strza³ w dziesi¹tkê” i przy okazji ciekawe zajêcie dla mnie – pomyśla³a wiêkszośæ ludzi, przynajmniej raz w ¿yciu.

Znam takich, którzy mówi¹ to 4 razy dziennie… przed wyjściem do pracy w korporacji.

Praca w korporacji nie jest niczym z³ym, z³ym jest natomiast strach przed realizacj¹ w³asnych pomys³ów i marzeñ.

B

M³oda piosenkarka nagra³a demo swojej twórczości i rozes³a³a je do ró¿nych wydawnictw. Pe³na ambicji i zdeterminowana, ¿eby wydaæ w³asn¹ muzykê i móc podzieliæ siê ni¹ ze s³uchaczami nie przejê³a siê brakiem zainteresowania jej muzyk¹ w firmach fonograficznych. Doda³a kilka swoich kawa³ków na portalu sellaband.com i zachêci³a jego u¿ytkowników do wsparcia finansowego potrzebnego do wydania w³asnej p³yty. W zamian zaoferowa³a p³yty i udzia³ w przychodach ze sprzeda¿y.

Przekona³a 657 osób, które ³¹cznie wspar³y j¹ kwot¹ 50 000 dolarów i umo¿liwi³y spo³ecznościowe wydanie p³yty. Ta piosenkarka to Julia Marcell, polska gwiazda nagrodzona niedawno Paszportem Polityki w kategorii muzyki popularnej. Byæ mo¿e bez zaufania i wsparcia finansowego, którym w 2007 roku obdarzy³a j¹ spo³ecznośæ jej fanów, nie mieli byśmy artystyki rozpoznawalnej na ca³ym świecie.

Finansowanie mikrowp³atami od wielu osób to mechanizm znany od dawna. W koñcu od zawsze 1 razy milion z³otych jest równe 10 z³otym od 100 000 osób. Dziêki ogromnej masie ma³ych p³atności mo¿liwe by³o miêdzy innymi ukoñczenie budowy Statuy Wolności. Dziêki powszechnemu dostêpowi do Internetu i rozwojowi wirtualnych spo³eczności, pojawi³ siê ³atwy sposób finansowania inicjatyw spo³ecznych,

I

Z

N

E

„

…Od zawsze 1 razy milion złotych jest równe 10 złotym od 100 000 osób…

„

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 25

S

B

I

Z

N

E

S

kulturalnych, charytatywnych i biznesowych przez sieæ. Nazywa siê to crowdfunding, a po polsku finansowanie spo³ecznościowe.

„

…Ludzie chcą uczestniczyć w świetnych przedsięwzięciach i są gotowi za to zapłacić.

„

26 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

Eric Micgovski zaprojektowa³ zegarek z ekranem e-ink, który ³¹czy siê z telefonem komórkowym i mo¿e wyświetlaæ nazwisko dzwoni¹cego, treśæ SMSa, czy prêdkośæ jazdy rowerem. Potrzebowa³ 100 000 dolarów, ¿eby zacz¹æ jego produkcjê, a osobom, które go wspar³y zaoferowa³ egzemplarze zegarków w ni¿szej cenie.

Niezmiernie siê zdziwi³, kiedy licznik na portalu kickstarter.com wyświetli³ przekroczenie zaplanowanej kwoty ju¿ po 8 godzinach! Ostatecznie pomys³odawca zegarka o wdziêcznej nazwie Pebble zebra³ ponad 10 milionów dolarów od niemal 69 tysiêcy osób z ca³ego świata.

B

Wsparcie finansowe od spo³eczności wirtualnej w zamian za nieistniej¹ce w momencie p³atności dobra materialne to trudny do wyt³umaczenia fenomen.

Ludzie chc¹ uczestniczyæ w świetnych przedsiêwziêciach i s¹ gotowi za to zap³aciæ. Nazwisko w napisach koñcowych filmu kinowego, wstêp na próbê teatraln¹, ale tak¿e mo¿liwośæ wspó³tworzenia wydarzeñ, produktów i szalonych projektów stanowi¹ pewn¹ wartośæ. Ryzyka nie podejmie bank, ani inwestor, a nie ka¿dy ma bogatego wujka. Jest wiele dowodów na to, ¿e ludzie myśl¹ sercem i chc¹ wspólnie dzia³aæ. Jak inaczej wyjaśniæ postawienie pomnika Robocopa w amerykañskim Detroit, na który zebrano 67,5 tys. dolarów od 2718 osób?

Dziêki crowdfundingowi sfinansowano w 2011 roku tysi¹ce projektów na ³¹czn¹ kwotê ok. 1,5 miliarda euro. Czêśæ tych pieniêdzy mia³a charakter po¿yczek, czêśæ by³a udzielona w zamian za udzia³y w przedsiêwziêciu, ale sporo z nich to prostu okazanie zaufania do kreatywnych pomys³odawców. Tak¿e w Polsce mamy platformy za pośrednictwem których mo¿na wspieraæ ciekawe projekty – megatotal.pl, polakpotrafi.pl i beesfund.com. Ten ostatni, jako pierwszy w Polsce dopuszcza równie¿ finansowanie udzia³owe. O ile standardow¹ procedur¹ w przypadku finansowanie

I

Z

N

E

CO ZROBIĆ, ŻEBY WESPRZEĆ PROJEKT? • Wchodzić na portale finansowania społecznościowego, • Dokładnie przeczytać opis, • Dosłownie "wygooglować" autora i zweryfikować jego doświadczenie, żeby ocenić realność realizacji projektu, • Przyjrzeć się nagrodom, ale jednocześnie nie kalkulować – zawsze jest potrzebna górka na realizacje i pokrycie pewnych kosztow stalych, • Jeśli nie masz konta na danym portalu, zarejestruj się i zrób przelew, • Jeżeli nie wpłacasz – daj "lajka" i udostepnij informacje innym!

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 27

S

B

I

Z

N

E

S

CO ZROBIĆ, ŻEBY ZGŁOSIĆ POMYSŁ?

• Nie bać się pokazać idei i wyciągnać ją z szufl ady, • Zapytać znajomych jak oceniają projekt, • Zarejestrować się na wybranym portalu • Przygotować opis projektu w taki sposób, aby przekonać potencjalnych sponsorów • Starannie zaplanować jego promocję • Znaleźć czas na intensywne szukanie chętnych do wsparcia projektu, • Pamiętaj powiedzenie: "samo się nie zbierze" spo³ecznościowego jest oferowanie nagród lub podziêkowañ, takich jak wspomnienie o darczyñcach w napisach koñcowych filmu, lub podpisany egzemplarz p³yty lub ksi¹¿ki, tak w przypadku Beesfund, wp³acaj¹cy mog¹ staæ siê udzia³owcami firmy,

28 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

partycypuj¹c w przysz³ości w jej zyskach.

Dziêki temu mo¿liwe jest sfinansowanie projektów wiêkszych, wymagaj¹cych wiêkszych nak³adów finansowych, gdy¿ pozwala zainwestowaæ w nowe projekty zanim wejd¹ one na gie³dê. Niestety, polskie prawo skutecznie utrudnia zbieranie środków od internautów, bo ustawa o zbiórkach publicznych wymaga zgody na ka¿d¹ zbiórkê funduszy. Na szczêście zajê³o siê tym Polskie Towarzystwo Crowdfundingu, które opracowa³o projekt ustawy uwalniaj¹cej kapita³ pozyskiwany od wirtualnych spo³eczności, wiêc istnieje szansa, ¿e projekty finansowane spo³ecznościowo bêd¹ mia³y ³atwiej w przysz³ości.

Co zatem mo¿e Ci daæ crowdfunding?

Przede wszystkim, jeśli masz ciekawy pomys³ a nie masz pieniêdzy na jego realizacjê, jest to wspania³y sposób na zebranie koniecznych funduszy. Ponadto bêdziesz w stanie od razu oceniæ, jak silne jest zapotrzebowanie na Twój pomys³, i jakie dzia³ania marketingowe s¹ potrzebne, aby to zapotrzebowanie zwiêkszyæ. Innymi s³owy, promocja pomys³u na stronach finansowania spo³ecznościowego bêdzie dla Ciebie swego rodzaju poligonem doświadczalnym. Wtedy nawet je¿eli nie zbierzesz potrzebnych środków, dowiesz siê, ¿e projekt, w obecnym kszta³cie, nie trafia do

B

I

Z

N

E

Ryynek k finan nsow wania sp połe eczn nośścio owego o 20 011--201 13 7 6 5 4 3 2 1 d$ mld

1,5 2011

3* 2012

6,5** 2013

* prrognozza mass sssoluti tion ** prrognozza Garttner Re esearch h

potencjalnych odbiorców, i oszczêdzisz sobie wysokich kosztów wejścia na rynek. A jeśli projekt uzyska potrzebne finansowanie, byæ mo¿e zrealizujesz swoje marzenia.

doświadczenie, ¿eby oceniæ realnośæ realizacji projektu. A je¿eli projekt Ci siê podoba, ale nie mo¿esz nic wp³aciæ – daj "lajka" i udostêpnij informacje innym!

Jeśli zaś nie masz (w tej chwili) ciekawego pomys³u, mo¿esz wspomóc innych, którzy Twojego wsparcia potrzebuj¹.

W zamian dostaniesz satysfakcjê z udzia³u w czymś wartościowym, podziêkowania, a byæ mo¿e (w przypadku finansowania udzia³owego) i zysk.

Pomyśl o wszystkich tych fascynuj¹cych projektach, które czekaj¹ na realizacjê. To dziêki Tobie mog¹ siê one urzeczywistniæ.

Karol Król Crowdfunding.pl P.S. Autor planuje siê aktualnie zebraæ fundusze

Jak zatem wybraæ projekt, który chcesz wesprzeæ? Przede wszystkim wchodź na portale finansowania spo³ecznościowego.

Przejrzyj dostêpne projekty, i zastanów siê, które z nich chcesz, ¿eby siê urzeczywistni³y. Dobrze bêdzie dok³adnie przeczytaæ opis, a nawet dos³ownie "wygooglac" autora i zweryfikowaæ jego

aby przelaæ wiedzê o crowdfundingu na papier, i korzystaj¹c z tego mechanizmu wydaæ ksi¹¿kê na ten temat. Projekt dostêpny jest na: http://beesfund.com/projekty/pokaz/71,crowdfunding-na-papierze

Mo¿ecie równie¿ wesprzeæ EXPIONAGE na portalu PolakPotrafi. http://polakpotrafi.pl/projekt/magazyn-expionage

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 29

S

P

O

D

R

Ó

Ż

E

KANADA

30 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

P

O

D

R

Ó

Nazywam się Kinga Gnaś-Sawczuk.

W cyberprzestrzeni i dziennikarskim światku funkcjonuję pod pseudonimem

Keenya. Cierpię na rzadką, nieuleczalną chorobę – mam turystyczne ADHD. Nikt nie wynalazł jeszcze lekarstwa na tę chorobę. Jedyną szansą na zmniejszenie dolegliwości jest permanentne podróżowanie i dostarczanie organizmowi potrzebnych bodźców. Mój zwariowany pozytywnie świat po prostu nie istniałby bez podróży i adrenaliny. Bo

podróżowanie jest

dla mnie… życiem! Jest kwintesencją codzienności, świetnym

urozmaiceniem rzeczywistości, doskonałym dopełnieniem zwykłego dnia, który poprzez podróżowanie staje się niezwykły i niepowtarzalny.

ŻYCIE TO PODRÓŻ 03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 31

Ż

E

P

O

D

R

Ó

Ż

E

KEENYA W podróżach tkwi niesamowita siła. Dają

powietrzem bez tlenu. Po prostu nie

energię na każdy poranek, sprawiają, że

potrafiłabym tak funkcjonować. Podróże to

nie ma rzeczy niemożliwych. Powodują,

nieodłączny element mojego egzystowania.

że bez oporów budzę się o czwartej

To moja wewnętrzna siła napędowa

rano i z uśmiechem na ustach gonię ku

i niewysłowiona radość życia. Endorficzny

kolejnej przygodzie. Wsiadam w pociąg

szał, który pompuje krew do każdego

i pędzę, by egzaltować się wrażeniami

zakamarka mojego ciała…

z podróży. Zapinam pasy w samochodzie i ruszam przed siebie, a cel klaruje się,

W moich podróżach zawsze towarzyszą

kiedy na liczniku przybywa kolejnych

mi aparat fotograficzny i kartka papieru.

kilometrów. Jestem w ciągłym pędzie,

Uwielbiam przelewać myśli na papier,

przemieszczam się z miejsca na miejsce.

kreślić wspomnienia i podróżnicze refleksje,

Podróże owocują milionem wrażeń,

z których chwilę później powstają artykuł

wspomnień i emocji. Nawet te już odbyte

i podróżo-galeria publikowane na moim

wojaże są ciągle żywe w mej pamięci.

portalu turystycznym http://www.testersi.pl.

Często przywołuję je na myśl, bo dana

Wiele niesamowitych i niezapomnianych

rzecz kojarzy mi się z konkretną eskapadą.

przygód mam już za sobą, wiele wspaniałych

Retrospekcje podróżnicze to jakby „trzecia

krajów zwiedziłam, wielu fascynujących ludzi

półkula” mojego dwupółkulowego mózgu.

poznałam, wiele interesujących obyczajów

Neuronowa lawina podróżniczych konotacji

podpatrzyłam, ale apetyt rośnie w miarę

codziennie przechodzi przez moją głowę.

jedzenia i wciąż mam chęć na więcej! Głód podróży jest ciągle obecny. Mój turystyczny

Podróżowanie to poznawanie świata,

jadłospis może wskazywać, że pewnego dnia

poznawanie ludzi, a przede wszystkim

dopadnie mnie bulimia…

poznawanie siebie, bo „tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono”. Każdy człowiek jest

Lubię pisać o tym, co przeżyłam, co

przede wszystkim wielką zagadką dla

zobaczyłam, i chociaż zawsze pisałam prozą,

samego siebie. Jest też tajemnicą dla

to podróże kształtują we mnie poetycką

otoczenia. I właśnie podróże to świetny

wrażliwość i ostatnimi czasy chętnie

sposób na to, by przekonać się, jacy

opowiadam wierszem o swych wojażach.

naprawdę jesteśmy. Bo każda podróż to

Bo podróże rozwijają nawet te sfery naszej

próba własnych sił i charakteru. Dla mnie

duszy, o których nigdy wcześniej byśmy nie

życie bez podróży byłoby jak oddychanie

pomyśleli, że mogą być aktywne.

32 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

O

D

R

Ó

MA

M

TUR

YS T

NE

Kin ga YCZ Gnaś -

ADH D

S aw

c zu k:

P

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 33

Ż

E

P

O

D

R

Ó

Ż

E

KANADA

Każdy ma takie specjalne miejsce, do którego zawsze chętnie by wrócił.

Dla mnie takim „rajem” jest Kanada, która oczarowała mnie już przy pierwszym spotkaniu dwanaście lat temu. W kraju liścia klonowego zakochałam się od pierwszego wejrzenia. I ta turystyczna miłość trwa do dziś. Co więcej, zaowocowała napisaniem pracy magisterskiej o pierwszym parku narodowym Kanady, Banff National Park, i Górach Skalistych. Wprawdzie kilka lat już minęło od tej publikacji, to jednak kanadyjskie retrospekcje są wciąż żywe w zakamarkach mej pamięci, dlatego z czystą przyjemnością zabiorę Was na wirtualną wycieczkę i pokażę Wam miejsca, które mnie oczarowały.

34 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

P

O

D

R

Ó

Ż

Miejsce, do którego zawsze chętnie się wraca

KANADA

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 35

E

P

O

D

R

Ó

Ż

E

KANADA

Nie będzie to książkowa opowieść o Kanadzie

Aż 30 szczytów ma ponad 3000 m n.p.m.

żywicą pachnącej, tylko swego rodzaju

wysokości. Hiking po nich to prawdziwa

kreacja ścieżki geologiczno-turystycznej

frajda i dawka adrenaliny. Jako geolog-

bądź, jak kto woli, geoturystycznej. Testerska

turysta z zamiłowania i wykształcenia nie

Autorska Trasa Geoturystyczna, którą

mogę powstrzymać się, by nie powiedzieć,

chcę Was zainspirować, wiedzie wzdłuż

że Kanadyjskie Góry Skaliste charakteryzuje

malowniczej trasy Bow Valley Parkway. Na

typowo polodowcowa rzeźba z ostrymi

początek kilka faktów o Kanadyjskich Górach

graniami, cyrkami i żłobami oraz urwistymi

Skalistych zwanych też Rocky Mountains.

ścianami i głębokimi dolinami. Pięknem

Rozciągają się one na długości aż 805 km

emanują skaliste szczyty pokryte śniegiem,

i występują na terytorium dwóch prowincji:

wspaniałe, budzące respekt lodowce

Kolumbii Brytyjskiej na zachodzie i Alberty

i turkusowe jeziora polodowcowe.

na wschodzie. Przypominają wysokie

Czy umiecie sobie wyobrazić to piękno?

Alpy, lecz śmiało można powiedzieć, że są

Kanadyjskie Góry Skaliste to prawdziwy

jeszcze bardziej monumentalne i dzikie!

raj dla zmysłów!

36 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

P

O

D

R

Ó

Te pejzaże są jak tlen...

Wspólną eskapadę zaczniemy od

Park Narodowy Banff to już 6641 km2

najstarszego parku narodowego Kanady,

powierzchni. Banff National Park, wraz

czyli od Banff National Park. Historia

z parkami Yoho, Jasper i Kootenay, od

parku wiąże się nieodzownie z odkryciem

roku 1985 figuruje na Liście Światowego

w roku 1883 gorących źródeł w miasteczku

Dziedzictwa Kultury UNESCO. Jak podają

Banff. Całe odkrycie nastąpiło zupełnie

statystyki, do których udało mi się dotrzeć,

przypadkowo podczas prac przy budowie

co roku na teren parku i do samego

kolei Canadian Pacific Railroad. Już dwa

niezwykle urokliwego miasteczka Banff,

lata później, czyli w 1885 roku, rząd

będącego niekwestionowaną stolicą

federalny postanowił utworzyć tutaj

Kanadyjskich Gór Skalistych, przybywa

pierwszy park narodowy Kanady, nazwany

około 5 mln turystów spragnionych

Hotsprings Reserve (Rezerwat Gorących

niesamowitych górskich widoków,

Źródeł), zajmujący wówczas skromną

chcących obcować z przyrodą oraz

powierzchnię 26 km2. Tym samym był to

aktywnie spędzić swój wolny czas.

trzeci park narodowy na świecie. Obecny

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 37

Ż

E

P

O

D

R

Ó

Ż

E

KANADA

Perłą architektoniczną Zachodniej Kanady

czyli Górę Siarkową (Sulphur Mountain)

jest Banff Springs Hotel. Wygląda

o wysokości 2282 m n.p.m. Na szczyt

niczym mroczne szkockie zamczysko,

prowadzi pięciokilometrowy szlak. Mniej

którego gospodarzami są duchy, jednak

aktywni turyści mogą skorzystać z kolejki

straszyć może jedynie cenami. Ten

linowej, wjazd zajmuje niespełna 8 minut,

elegancki hotel emanujący niezwykłym

ale pozbawia nas możliwości spotkania

przepychem wybudowany został

oko w oko z pewnymi sympatycznymi

w roku 1888 z inicjatywy dyrektora kolei

stworzonkami – wiewiórkami ziemnymi

transkanadyjskiej, który miał nadzieję, że

zwanymi chipmunks, bardzo skorymi

odkrycie gorących źródeł przyciągnie w te

do przyjęcia poczęstunku prosto z ręki

rejony rzesze turystów. Pan van Horne nie

turysty. Towarzystwo Chip’a i Dale’a mamy

pomylił się, miasteczko szybko zyskało

zagwarantowane przez cały czas. Z górnej

popularność i rozgłos. Obowiązkowym

stacji kolejki na sam szczyt, zwany Sanson

punktem programu jest wspinaczka na

Peak, prowadzi 500-metrowa drewniana

najwyższe wzniesienie w całym Banff,

promenada. Z tarasów widokowych

38 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

P

O

D

R

Ó

Góry są monumentalne i dzikie!

okalających obserwatorium astronomiczne

również można podziwiać panoramę Rocky

roztaczają się wspaniałe widoki pozwalające

Mountains. Po drodze możemy doznać

podziwiać majestatyczne piękno

bliższych lub dalszych spotkań ze zwierzyną,

Kanadyjskich Gór Skalistych. Panorama 360°

która często pełni funkcję dyżurnych ruchu

robi naprawdę ogromne wrażenie.

na kanadyjskich szosach, spacerując sobie bezpardonowo po ruchliwych drogach.

Malownicza trasa Bow Valley Parkway

Samochody nie robią żadnego wrażenia

liczy 55 km i biegnie wzdłuż rzeki Bow

na niedźwiedziach, jeleniach, kozach

równolegle do Autostrady Transkanadyjskiej.

czy kojotach. Ot takie ZOO na świeżym

Śmiało można zaryzykować stwierdzenie,

powietrzu. Oczywiście, najbardziej znanymi

że jest to droga marzeń. Odcinek między

mieszkańcami gór są niedźwiedzie szare,

Banff a Lake Louise obfituje w cudowne

czyli grizzly, i czarne, zwane baribale. Mają

i zapierające dech w piersiach widoki. Za

one niesamowity węch, wabione zapachem

każdym zakrętem roztaczają się przepiękne

chętnie poszukują odpadków na poboczach

krajobrazy, a z licznych punktów widokowych

i w namiotach. W razie ataku ze strony

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 39

Ż

E

P

O

D

R

Ó

Ż

E

KANADA Panorama 360° robi naprawdę ogromne wrażenie. niedźwiedzia czarnego należy udawać martwego.

Nigdy nie wolno uciekać!

Na szczęście ataki niedźwiedzi zdarzają się niezmiernie rzadko i, jak podają statystyki, znacznie większe jest prawdopodobieństwo śmierci od pioruna niż ze strony misia.

Kolejnym punktem programu naszej eskapady jest wizyta w przepięknym wąwozie Johnston Canyon, gdzie znajdują się dwa wodospady: Lower i Upper Falls. Szlak do niższego z nich dostępny jest także dla osób niepełnosprawnych. Podkreśla to tylko fakt, iż Kanadyjczycy mają bardzo dobrze

40 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

P

O

D

R

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

Ó

| 41

Ż

E

P

O

D

R

Ó

Ż

E

Kanadyjskie Góry Skaliste to prawdziwy raj dla zmysłów!

rozwiniętą infrastrukturę turystyczną

(kałamarze), czyli grupa oczek wodnych

i dbają o każdego z osobna. Polacy w tej

z pieniącą się niebieskozieloną wodą

dziedzinie mogliby się od nich wiele

wypływającą z podziemnych źródeł.

nauczyć, bo zagospodarowanie naszych szlaków turystycznych często pozostawia

Punktem wieńczącym bardzo widokową

bardzo wiele do życzenia. Aby dostać się

trasę Bow Valley Parkway jest Jezioro Lake

do wyższego wodospadu, trzeba pokonać

Louise znajdujące się na wysokości 1731 m

dodatkowe 2,7 km. Przejście całej trasy

n.p.m. Nazwa pochodzi od czwartej córki

w obie strony po specjalnym drewnianym

królowej Wiktorii, księżniczki Louise. Jezioro

pomoście zajmuje około 3 godzin. Warto

to stało się niemal symbolem Gór Skalistych.

zafundować sobie taką wędrówkę, bo z dna

Słynie z turkusu wody, bieli otaczających

wąwozu roztaczają się wspaniałe widoki

je ośnieżonych szczytów oraz olbrzymiego

na całą dolinę. Zaskakującym zjawiskiem,

jęzora lodowca Victoria sięgającego aż do

nie tylko dla „skrzywionego geologa”,

brzegów jeziora. Bajkowa sceneria i uroczy

ale i dla każdego turysty, są tzw. Ink Pots

hotel Chateau Lake Louise w tle podkreślają

42 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

P

O

D

R

Ó

wyjątkowość tego miejsca. Na terenie

Chociaż wizyta nad jeziorem Moraine Lake

hotelowych ogrodów odbywają się corocznie

wieńczy naszą geoturystyczną wędrówkę po

międzynarodowe zawody w rzeźbieniu

Banff National Park, to wciąż odnoszę nieod-

w lodzie. Prace można podziwiać tylko

parte wrażenie, że ta wędrówka nadal trwa.

do pierwszych roztopów – nieubłagane prawo natury. Nieopodal znajduje się inne błękitne jezioro – wspaniałe polodowcowe Moraine Lake otoczone dziesięcioma szczytami o wysokości ponad 3000 m n.p.m. tworzącymi Valley of the Ten Peaks (Dolinę Dziesięciu Szczytów). Niezwykle fascynujący widok gwarantowany i okazja do świetnych „pejzażówek”. Te krajobrazy obowiązkowo trzeba uchwycić w pamięci aparatu.

Uwielbiam wracać w te miejsca i sycić duszę magią krajobrazów Kanadyjskich Gór Skalistych. Te pejzaże są jak tlen dla wędrowca atakującego najwyższe szczyty.

Kinga Gnaś-Sawczuk Keenya http://www.testersi.pl/ 03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 43

Ż

E

E

S

E

J

motywacja

3.0

44 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

E

Wyobraź sobie, że dostajesz do ręki łamigłówkę, taką jak ta na obrazku obok.

Na początku wydaje się niemożliwa do rozwiązania, ale po kilku, kilkunastu minutach i kilkudziesięciu próbach udaje Ci się znaleźć rozwiązanie. Rozwiązanie, które wcale nie jest takie znów trudne, wymaga jedynie świeżego spojrzenia.

Zastanów się teraz, co powinien uczynić ktoś, kto chciałby zmotywować Ciebie, lub kogokolwiek innego do szybszego rozwiązania tego typu łamigłówki.

Pierwszą myślą, która przychodzi nam do głowy jest: „Zaproponować nagrodę.”

Wszyscy przecież wiemy, że pozytywna motywacja czyni cuda i ludzie świetnie reagują na nagrody. Wszystkie poradniki wychowywania dzieci i podręczniki do zarządzania mówią, że jeżeli chcemy zmotywować kogoś, niezależnie od tego czy będą to uczniowie podstawówki, czy zespół pracowników, do wydajniejszej pracy, powinniśmy stosować nagrody.

S

E

sam problem do rozwiązania, znany jako problem świeczki. Obydwu grupom mierzono czas, z tym że w przypadku pierwszej grupy miało to na celu ustalenie średniego czasu potrzebnego przeciętnie do rozwiązania zagadki, zaś uczestnicy z grupy drugiej brali udział w swego rodzaju wyścigu. Nagrodą było 5 lub 20 dolarów, zależnie od szybkości znalezienia rozwiązania.

Wyniki eksperymentu były zadziwiające.

Grupa, której obiecano nagrodę, potrzebowała średnio 3½ minuty więcej na rozwiązanie zagadki. Co więcej, podobne wyniki uzyskano w wielu innych podobnych badaniach na przestrzeni wielu lat. O czym one świadczą? Czyżby zachęta finansowa nie była wystarczająco dobrą motywacją, aby szybciej i lepiej osiągać wyznaczone cele?

Jednak okazuje się, że nie wszystko jest takie, jak podpowiadałaby nam intuicja i mądrość ludowa. Eksperyment przeprowadzony w 1962 r. przez Sama Glucksberga, badającego wpływ nagród pieniężnych na jakość myślenia i szybkość rozwiązywania problemów, przyniósł zaskakujące wyniki. Glucksberg postawił przed dwoma grupami badanych ten

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 45

J

E

S

E

J

Większość używanych na świecie systemów motywacyjnych opiera się na zasadzie „kija i marchewki”. Uczniowie lub pracownicy poddawani działaniu tych systemów są karani w przypadku popełnienia błędów, lub osiągnięcia wyników poniżej akceptowalnego minimum. Analogicznie, w przypadku osiągnięcia wyników powyżej oczekiwań, możemy liczyć na nagrodę. Co jednak mówią nam o tego typu motywacji wyniki eksperymentu Glucksberga?

W swojej przełomowej książce pt. „Drive”, Dan Pink porównuje odkrycia socjologów i ekonomistów badających problematykę motywacji z praktyką stosowaną przez dyrektorów i menedżerów na całym świecie.

Niestety, techniki i systemy motywacji używane w większości firm i korporacji nie mają wiele wspólnego z obecnym stanem nauki. Przyjrzyjmy się zatem przytoczonym przez niego przykładom i argumentom w poszukiwaniu motywacji na nowe czasy.

46 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

Eksperyment Glucksberga wykazał, że w przypadku zadań wymagających myślenia kreatywnego czy koncepcyjnego, nagrody nie przynoszą spodziewanych rezultatów. Mózg koncentrujący się na presji tworzonej przez przymus zmieszczenia się w ściśle określonych ramach czasowych, lub osiągnięcia ściśle określonych wymiernych celów, nie potrafi myśleć na tyle swobodnie, aby znaleźć rozwiązanie kreatywnej łamigłówki. Czy oznacza to, że przez dziesiątki lat wszystkie sposoby motywacji były niewłaściwe?

Tak źle na szczęście nie jest. Prosta, automatyczna motywacja typu „kijmarchewka” świetnie się sprawdza w przypadku zadań, w których element kreatywny ograniczony jest do minimum.

Wszystkie prace, które wymagają skupienia na jednym prostym zadaniu, wykonywane są dużo lepiej, gdy mamy tego typu

E

zewnętrzny bodziec. Obietnica nagrody sprawia, że potrafimy ustawić sobie celownik na najbliższym zadaniu i dążyć do jego wykonania. Jest jednak pewien szkopuł.

Wiele z zadań, które rozwiązujemy na co dzień, nie jest zadaniami prostymi w przypadku których wymagane jest silne skupienie na wąskim aspekcie rzeczywistości. Zadania, które są przed nami stawiane, często wymagają rozwiązywania skomplikowanych problemów, dużej dozy myślenia kreatywnego i abstrakcyjnego. Bardziej przypominają skomplikowaną łamigłówkę niż prostą robotę do wykonania. Często nie mają nawet jasno określonego celu, reguły są nieprecyzyjne i zmienne, a rozwiązanie nie jest oczywiste i wymaga spojrzenia wykraczającego poza utarty schemat myślenia. W tej sytuacji musimy znaleźć nowy sposób na motywację, nowy system, który pozwoli nam osiągnąć maksimum naszych możliwości, a może nawet wyjść poza te granice.

S

E

sposób, żeby robić to, co lubicie. A teraz wyobraźcie sobie, że ktoś postanowi Wam płacić za robienie tych rzeczy. Sam pomysł wydaje się świetny, w końcu brzmi to jak praca marzeń. Ale badania przeprowadzone zarówno na ludziach jak i małpach pokazują, że w takich przypadkach, obniża się motywacja. Co prawda taka „praca” nadal jest oceniania jako ciekawsza niż powiedzmy kopanie rowów, ale nadal jest to „praca”, i przestaje sprawiać tak wielką

Wyobraźcie sobie, że wykonujecie coś, co sprawia Wam prawdziwą przyjemność.

Gotowanie, robienie zdjęć, zakupy, jazda na rowerze, gra na instrumencie muzycznym, gra komputerowa, cokolwiek. Nie trzeba Was chyba namawiać do robienia tych wszystkich rzeczy, wprost przeciwnie. Sami będziecie organizować sobie czas w taki

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 47

J

E

S

E

J

przyjemność jak wtedy, kiedy wykonujemy ją bez nagrody. A co byłoby, gdyby do tego kazano Wam wykonywać tę samą, lubianą przez Was czynność w dokładnie określony, i ściśle kontrolowany sposób. Ilu z Was nadal odczuwałoby frajdę z wykonywania jej? W przypadku większości osób, całkowita kontrola i brak wolności w wykonywaniu zadania odbiera każdemu działaniu to, co jest w nim najfajniejsze.

I tu dochodzimy do pierwszego elementu nowego przepisu na motywację. Motywacja w wersji 3.0, o której pisze Pink, oparta jest na trzech elementach: autonomii, mistrzostwie i celu. Różna jest ich waga dla każdego z nas: jednych może bardziej motywować autonomia, innych – cel który stoi na końcu drogi, ale to właśnie jeden (lub więcej) z tych trzech elementów, będzie decydował o tym, że chcemy wykonywać daną pracę najlepiej i najstaranniej jak potrafimy nie oglądając się na zapłatę.

Przyjrzyjmy się zatem tym trzem elementom z bliska.

autonomia Część z Was mogła słyszeć o systemie stosowanym w Google, w którym programiści mogą przeznaczać dwadzieścia procent czasu pracy na własne projekty.

Zaowocowało to olbrzymią ilością

48 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

kreatywnych rozwiązań, z których najbardziej znanym jest Gmail. Sergey Brin i Larry Page dobrze wiedzieli, że jeżeli inteligentnym i kreatywnym ludziom da się możliwość robienia tego, co ich najbardziej fascynuje w ich pracy, rezultaty będą rewelacyjne. Każdy z nas z pewnością doświadczył tego uczucia, gdy nie chciał przerywać aktualnie wykonywanego zadania, bo samo z nim zmaganie dawało autentyczną, wewnętrzną radość. Gdy sami możemy wybierać zadania, którymi mamy się zajmować, a także sposób ich wykonania i ludzi, z którymi będziemy współpracować, to nie będziemy co chwilę sprawdzać co nowego na FB, odwlekając w nieskończoność moment zabrania się za pracę.

Podobny system zastosowała australijska firma Atlassian, która wprowadziła regularne tzw. „Dni FedEx” w trakcie których programiści prezentują swoim kolegom rezultaty swojej pracy nad własnym projektem. Nie są to projekty duże, bo cała praca musi być zakończona w ciągu 24 godzin, ale dzięki temu firma wzbogaciła się o dziesiątki łatek i ulepszeń, które w innym przypadku nigdy nie zostałyby napisane.

Powiecie pewnie, że w przypadku pracy kreatywnej, autonomia i możliwość bycia samemu sobie „sterem, żeglarzem i okrętem” musi przynosić dobre rezultaty.

E

Inaczej w przypadku zadań, które muszą być ustandaryzowane, aby były bardziej efektywne. Nie do końca jest to prawda.

Zappos internetowy sklep z butami, szkoli swoich operatorów Biura Obsługi Klienta żeby nie używali scenariusza w trakcie rozmowy telefonicznej z klientem, a traktowali każdego indywidualnie, i, korzystając z własnej intuicji i rozeznania, naprawdę starali się obsłużyć każdego tak, żeby był zadowolony. W rezultacie, Zappos nie tylko ma świetną opinię wśród klientów, ale również pracowników BOK, którzy chętniej przychodzą do pracy i rzadziej ją zmieniają niż ma to miejsce w przypadku innych takich centrów. Przyznacie chyba że to duże osiągnięcie.

A teraz odpowiedzcie sobie na pytanie: czy gdyby pracownicy Google, Atlassian i Zappos mieli obiecaną premię za osiągnięcia, to rezultaty byłyby podobne? Oczywiście nie. Autentyczne zaangażowanie zawsze wygra z motywacją spod znaku kija i marchewki.

mistrzostwo Kolejnym elementem kluczowym dla autentycznego zaangażowania jest dążenie do osiągnięcia mistrzostwa. Zarówno przełożonemu, jak i pracownikowi, zależy na tym, aby ten ostatni stawał się

S

E

coraz lepszy. Dla firmy oznacza to lepszą wydajność i mniej błędów, dla nas większą pewność zatrudnienia, szansę na awans, lub wyższe zarobki, a także możliwość przejścia do bardziej atrakcyjnej firmy.

Dążenie do osiągnięcia mistrzostwa, jeżeli stosowane właściwie, potrafi być wspaniałym źródłem wewnętrznej motywacji.

Najczęściej spotykanymi w pracy negatywnymi uczuciami są nuda i stres.

Miotamy się między nimi, starając się pozostawać w bezpiecznej odległości od obu ekstremów. Niestety, ani to miotanie, ani pogrążanie się w stresie, czy co gorsza nudzie, nie przybliży nas do osiągnięcia mistrzostwa i satysfakcji z wykonywanej pracy.

Psycholog węgierskiego pochodzenia Mihály Csíkszentmihályi, prekursor psychologii pozytywnej i twórca teorii przepływu (ang. flow) rozwiązanie widzi w znalezieniu optymalnie dopasowanych zadań, które są dokładnie tak wymagające, żeby stanowić atrakcyjne wyzwanie, a jednocześnie wystarczająco łatwe, żeby nie wpędzić nas w paraliżujący strach. Badania prowadzone przez Csíkszentmihályi, a także innych psychologów, m. in.

Carol Dweck, autorkę książki Mindset: The New Psychology of Success badającą wpływ inteligencji na osiąganie

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 49

J

E

S

E

J

sukcesów, pokazują, że zadania takie, poza swoją funkcją motywacyjną, potrafi ą również zbliżyć nas do osiągnięcia mistrzostwa.

Osiąganie mistrzostwa tym się jednak różni od zwykłego działania w stanie przepływu, że zakłada stałą i systematyczną pracę nad rzeczywistym polepszaniem swoich umiejętności. Jeżeli będziemy jedynie wykonywać coś, co lubimy robić i będziemy to robić bez stawiania sobie poprzeczki coraz wyżej, nasz poziom umiejętności się nie zwiększy. Być może będziemy się dobrze bawić, ale pozostaniemy na tym samym poziomie.

Kluczem jest tutaj stawianie przed sobą odpowiednio przygotowanych zadań. Po pierwsze, muszą one być wystarczająco łatwe, żebyśmy dali sobie z nimi radę.

Nie ma sensu zakładać, że przebiegniemy maraton po dwutygodniowym treningu.

To może prowadzić tylko do rozczarowań i zaniechania dalszej pracy. Po drugie, muszą być one na tyle trudne, żeby stanowiły wyzwanie i motywowały nas do wytężenia sił. Inaczej wkradnie się nuda.

I po trzecie, muszą być one tak ustawione, żeby faktycznie stanowiły kolejne, małe kroki na drodze do mistrzostwa. Tak naprawdę nie wymaga to żadnej tajemnej wiedzy – wystarczy dobry plan i trzymanie się jego ustaleń.

50 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

Gdy tylko uda nam się znaleźć taką ścieżkę dojścia do mistrzostwa dla samych siebie, zobaczymy, że praca zaczęła przynosić nam dużo więcej satysfakcji, a osiąganie kolejnych poziomów jest nagrodą samą w sobie. Jaki bonus dostajemy? Oczywiście poprawę naszych umiejętności, co w przyszłości może zaowocować lepszą pracą i lepszymi pieniędzmi.

cel Czym jest wolontariat? Co sprawia, że setki tysięcy ludzi na całej planecie poświęca swój czas dla innych, nie otrzymując za to żadnej zapłaty? Co sprawia, że kolejne setki tysięcy ryzykuje swoim zdrowiem, wolnością, a czasami nawet życiem walcząc o prawa człowieka, zwierząt i środowisko? Dla wielu osób jest to odpowiedź na pozbawione celu życie anonimowego pracownika korporacji. Menedżerowie i dyrektorzy zarządzający firmami przez cały XX wiek, zapomnieli, że człowiekowi do szczęścia potrzeba czegoś więcej niż regularnej pensji i w miarę znośnych warunków pracy. Każdy z nas doświadczył tego uczucia, gdy zmuszony był wykonywać zadanie, o którym doskonale wiedział, że jest bez sensu. Nie ma chyba gorszego demotywatora niż poczucie, że cała nasz

E

praca jest psu na budę potrzebna i tak naprawdę więcej pożytku przynosilibyśmy leżąc z nosem utkwionym w sufit. Firmy nie oferujące swoim pracownikom zadań, które pozwalają im stać się czymś więcej niż tylko trybikiem w maszynie, nie mają żadnych szans na trwałe zmotywowanie swoich pracowników. Jeśli tylko nadarzy się okazja, najlepsi z tych pracowników bardzo szybko odejdą tam, gdzie będą mieli poczucie wykonywania pracy mającej sens. W trakcie programu kosmicznego Apollo, każdy pracownik NASA, niezależnie od tego jak nieważną funkcję pełnił, na pytanie „Co robisz w tej firmie?” odpowiadał: „Pracuję nad wysłaniem człowieka na Księżyc.” Jak myślicie, jak szybko ktoś tak myślący zamieniłby swoją pracę w NASA na jakąś inną?

Oczywiście każda duża firma ma swój zestaw wartości i misję, tylko że najczęściej nie są niczym więcej, jak nadrukiem na ulotkach i folderach firmowych. Taka misja nie stanowi dla pracowników jakiegokolwiek celu, z którym mogliby się utożsamiać. Jednakże pojawiają się tu i ówdzie firmy, w których misja, wizja i cel nie są pustymi słowami, a naprawdę są dla zarządzających tą firmą drogowskazami.

I jeżeli wizja, wartości i cele firmy zgadzają się z wartościami i celami pracowników, wtedy udaje się wytworzyć prawdziwą

S

E

motywację sięgającą poza doraźne pochwały i premie kwartalne.

W zakończeniu swojej książki, Dan Pink pisze: „Istnieje rozdźwięk pomiędzy tym, co wie nauka, a co robi biznes.” Wielu z nas wie, że to socjologowie i psychologowie mówią o naturze ludzkiej, jest prawdą, bo czujemy to bardzo mocno w głębi serca. Tradycyjne systemy motywacyjne prowadzą do ostrej konkurencji między pracownikami, podnoszą poziom stresu, poświęcają relacje z klientem na rzecz wydajności. Prowadzą do manipulacji wskaźnikami, rozciągania czasu pracy nad zadaniem, aby móc wystawić klientom wyższe faktury, oraz przedkładania wyników kwartalnych nad długofalową kondycję firmy, co między innymi doprowadziło do obecnego kryzysu – najpoważniejszego od prawie stu lat.

Nowe czasy wymagają nowego podejścia do motywacji. Wszystkim zainteresowanym serdecznie polecam książkę Dana Pinka „Drive – kompletnie nowe spojrzenie na motywację”. A na początek zajrzyjcie na witrynę http://www.ted.com/talks/lang/ en/dan_pink_on_motivation.html, gdzie znajdziecie fascynujący wykład Dana przedstawiający główne idee swojej książki.

Adrian Grzebyk

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 51

J

AGATA JAGIEŁŁO

SEZON DLA Dla amatorów większości sportów „sezon” to długo wyczekiwany i najczęściej bardzo krótki okres roku. „Marny sezon” – słyszymy od znajomych wracających z mniej udanych wypraw. „W tym sezonie nie dam rady – praca”… tak też bywa.

A gdyby tak sezon trwał cały rok?

A gdyby tak nie trzeba było czekać na odpowiednie warunki i móc po prostu cieszyć się tym, co się kocha, bez względu na pogodę, porę roku czy dnia?

Mam szczęście należeć do pasjonatów sportu, który jest wolny od tych ograniczeń – nurkowania. Dla nas sezon zaczyna się w maju i trwa nieprzerwalnie do… maja.

52 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

LESZCZA

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 53

S

P

O

R

T

W lecie podziwiamy roślinność, leszcze, płocie, szczupaki, w zimie sprawdzamy, jak wygląda lód od spodu. Pod wodą każdy znajdzie coś dla siebie, faunę i florę zupełnie inne od tych, do których przywykliśmy na co dzień. Odkryje tajemnicze wraki, przedziwne twory natury w postaci ciągów jaskiń zalanych krystalicznie czystą wodą albo schodząc tam, gdzie jeszcze nigdy nie było żadnego człowieka, dostanie solidną dawkę adrenaliny. A przede wszystkim pozna niewiarygodne uczucie nieważkości, osiągalne tylko w wodzie i kosmosie.

Niektórzy twierdzą, że nurkowanie jest wbrew naturze, że nie po to żyjemy na lądzie, żeby pchać się pod wodę, w obce dla nas środowisko. A przecież nasze życie rozpoczęło się wiele milionów lat temu właśnie w wodzie, przez 9 pierwszych miesięcy życia byliśmy małymi nurkami, a nasz organizm składa się w ok. 70% z wody. Trudno więc

uznać wodę za zupełnie obce środowisko.

Z jakiegoś powodu błękit wody i łagodne kołysanie fal działają na nas wyjątkowo uspokajająco.

Każda pasja jest jak narkotyk. A nasz nałóg jest wyjątkowo mocny, wspomagany przez azot pod zwiększonym ciśnieniem, chwyta w swoje szpony, zaciska i nigdy nie puszcza. Nie sposób się z niego wyleczyć ani zastąpić go czymś innym. Gdy już raz spróbujesz, chcesz więcej i więcej. Wielu z nas podporządkowało nurkowaniu całe swoje życie. Są tacy, którzy rzucili pracę i teraz jako przewodnicy nurkują z turystami na kolorowych pełnych życia rafach Egiptu, w jaskiniach Jukatanu czy na tętniących życiem ściankach Chorwacji.

Wielu osiadło gdzieś w Azji lub Afryce i uczy nurkować szukających wrażeń turystów. Mniej radykalni żyją od weekendu do weekendu, czekając, bez względu na porę roku, na możliwość wejścia do wody.

Nurkować może prawie każdy. Jedno z nielicznych ograniczeń dotyczy wieku: dzieci do 10 roku życia mogą wchodzić pod wodę wyłącznie bez sprzętu. Górna granica zależy od formy: Jacques Cousteau nurkował jeszcze po swoich 80 urodzinach. Nie trzeba też być w olimpijskiej formie: człowiek o przeciętnej kondycji i takim też stanie zdrowia może liczyć na to, że uzyska od lekarza zaświadczenie o braku przeciwwskazań do nurkowania rekreacyjnego. Przeszkodą

GDY JUŻ RAZ SPRÓBUJESZ, CHCESZ WIĘCEJ I WIĘCEJ

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 55

S

P

O

R

T

w nurkowaniu nie jest dziś nawet niepełnosprawność. Osoby na co dzień poruszające się na wózkach inwalidzkich bez problemu schodzą ze sprzętem pod wodę.

Wbrew pozorom nurkowanie nie jest niebezpieczne. Mimo że nosi etykietkę „sport ekstremalny”, traktowane jako rekreacja jest bezpieczniejsze od reszty sportów wodnych i większości naziemnych. Żeby tak było, należy pamiętać o odpowiednim kursie nurkowania. Jeżeli zrobimy go sumiennie, przestrzegamy reguł, stosujemy się do standardów, to nurkowanie okazuje się jedną z mniej wypadkowych aktywności. Po kursie podstawowym można już zanurzyć się ze sprzętem i czerpać przyjemność chociażby z samego oddychania sprężonym powietrzem.

Nie próbujmy jednak wchodzić do jaskiń bez przeszkolenia w zakresie nurkowania jaskiniowego, do wraków bez kursu wrakowego, nie bijmy rekordów głębokości bez uprawnień nurka technicznego, a przede wszystkim nie wchodźmy do wody bez jakichkolwiek kursów nurkowania, na żywioł – w końcu to nasze życie i mamy je tylko jedno. Zawsze należy nurkować zgodnie ze swoimi uprawnieniami, nie wolno przekracza limitów i zapominać pod wodą o używaniu rozumu.

Kto zdecyduje się do nas, nurków, przyłączyć, ma wiele możliwości wyboru i na pewno znajdzie coś, co będzie mu odpowiadać.

56 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

Tych, którzy kochają ciepło, chętnie powita Egipt i wody Morza Czerwonego. Zachwycą bogactwem życia pod powierzchnią, różnorodnością korali, oszałamiającym błękitem superczystej wody. W Chorwacji czekają na nurków ogromne gorgonie, tuńczyki, strzykwy, jeżowce. Aż 71% powierzchni kuli ziemskiej przykrywa woda,

więc na pewno nie zabraknie nam miejsca, żeby dać upust potrzebie zanurzenia się w wielki błękit. Przed wyprawą w daleki świat warto pamiętać też o polskich jeziorach, pełnych ciekawskich ryb, które przyglądają się nam całkiem z bliska. Tu zatracimy się w podwodnych łąkach, lasach moczarki, gdzie chętnie skrywają się polujące szczupaki

czy sandacze. Z małych jam w ściankach podwodnych wychylają się leniwe miętusy, zainteresowane tym, co to za duże stworzenia zawitały w ich spokojny świat.

Oczywiście jest i działka dla twardzieli – żądnych mocnych wrażeń napaleńców. Dla

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 57

W EGIPCIE POD WODĄ JEST ZAWSZE CIEPŁO, WIDNO, KOLOROWO I PRZYJEMNIE

58 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 59

S

P

O

R

T

nich jest nurkowanie techniczne, które to już niesie za sobą element ryzyka. Nurkowanie techniczne to już zabawa dla wybranych, silnych fizycznie, wytrzymałych i potrafiących w 100% panować nad swoja psychiką doświadczonych nurków. Technicznym zostaje się po wielu zejściach do wody i trudnych kursach. Nurkowie techniczni biją rekordy, zanurzając się na ekstremalne głębokości, albo eksplorują zalane głębokie jaskinie, do których trzeba się przedzierać często nawet po parę godzin, przeciskając sprzęt przez kolejne syfony i przewężenia.

Zanurzają się również w niedostępne części wraków, wdzierają się w ich głęboko skrywane tajemnice, ryzykują zgubienie się w gmatwaninie ciemnych korytarzy.

Dla nurków świat stoi otworem. Od zamarzniętych wód Morza Północnego po ciepłe wody Atlantyku - zejść pod wodę można zawsze i wszędzie. W prawie każdym miejscu świata możemy nurkować w nocy.

Uzbrojeni w latarki wchodzimy pod wodę obserwować nocne życie. Jak na powierzchni, tak i pod wodą, w nocy aktywują się zupełnie inne zwierzęta. To, co widzimy w świetle latarek, rzadko mamy okazję oglądać za dnia.

Dodatkowo nasze światło ściąga wiele form życia, co uatrakcyjnia nurkowanie.

60 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

Jeśli wybierzesz kierunek Afryka, pewnie wylądujesz w Egipcie – chyba najpopularniejszym miejscu do nurkowania.

Często okazuje się, że łatwiej tam dotrzeć, niż w niektóre miejsca w Polsce.

Wsiadamy w samolot i 4,5 godziny później możemy cieszyć się całorocznym ciepłem, niepowtarzalnym klimatem, całkiem inną od naszej kulturą i oczywiście cudownymi nurkowaniami. Prawdziwych zapaleńców ucieszy safari, czyli cały tydzień spędzony na łódce. Po takim wyjeździe wracamy namoczeni na dłuższy czas. Praktycznie nieograniczona liczba nurkowań dziennie i prawdziwe podwodne zoo: manty, delfiny, rekiny, błazenki, ukwiały, korale, żółwie, ciepła woda, gorące słońce plus bujająca łódka, dla niektórych choroba morska – nie, tego nie należy się obawiać – egipscy przewodnicy zawsze mają tabletki, które nawet najciężej chorującym pomagają pozbyć się przykrych dolegliwości. Dla spokojniejszych nurków jest opcja hotel – łódka. Wtedy na łodzi spędzamy około 6 godzin i w tym czasie dwa razy schodzimy pod wodę. Ci, którzy jeszcze nie próbowali nurkowania, w czasie urlopu w Egipcie mają doskonałą szansę na pierwsze pełne zanurzenie. Zamiast siedzieć 7 dni nad brzegiem basenu, warto zajrzeć do centrum

nurkowego, które jest w prawie każdym hotelu. W Egipcie pod wodą jest zawsze ciepło, widno, kolorowo i przyjemnie.

Jeśli komuś w Afryce jest za ciepło, niech wybierze kierunek północ i nurkowanie w Norwegii. Fiordy kuszą bogactwem zwierzyny i bujną podwodną roślinnością.

Podobno najpiękniejsze okazy fauny są właśnie w zimnych wodach mórz łączących się z wodami podbiegunowymi. Bonusem nurkowania w Norwegii jest możliwość podwodnego polowania. Amatorzy owoców morza będą zachwyceni. Ryby, homary, langusty, przegrzebki... A wszystko świeże,

własnoręcznie wyjęte z wody. Kulinarne i nurkowe potrzeby będą zaspokojone w 100%. Nie jest to jednak miejsce na pierwsze nurkowanie. Norwegia czeka na nurków już wyszkolonych, radzących sobie w wodzie. Orzeźwiające fale Morza Północnego nie są dobrym miejscem na kursy dla początkujących. Żeby wybrać się nad Bajkał, trzeba być nurkiem ze sporymi umiejętnościami. Zimne, kapryśne wody najgłębszego jeziora świata

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 61

S

P

O

R

T

ZIMNE, KAPRYŚNE WODY GÓRSKIEGO JEZIORA NIE SĄ ŁASKAWE DLA POCZĄTKUJĄCYCH.

nie są łaskawe dla początkujących. Ale gdy już masz doświadczenie, wrażenia są fantastyczne: wraki, głębia, czysta woda, życie podwodne tak różne od tego, które możemy oglądać w Polsce. Cudowne miejsce, ale trzeba mieć doświadczenie i nie bać się zimna – pod wodą może być naprawdę chłodno!

Nieoczywistym miejscem na danie nura są Tatry Wysokie. Tak, tam przecież też są jeziora, przejrzyste, ukryte wśród wierzchołków gór, robią wręcz intymne wrażenie. Marne szanse na spotkanie pod wodą kogoś, kto nie wchodził razem z tobą.

Nurkuje tam mało osób, bo większość jezior jest na obszarze ścisłego rezerwatu. Trzeba mieć specjalne zezwolenia i przeszkolenie – bo nurkowanie na wysokości rządzi się innymi prawami niż nurkowanie na poziomie morza. Jeżeli nurkowałeś w Tatrach Wysokich, masz się czym poszczycić, ale też na pewno masz wiele do opowiedzenia

62 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

S

P

O

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

R

| 63

T

S

P

O

R

T

– o formacjach skalnych pod wodą, o ściankach jak z filmów SF, o kosmicznej atmosferze, nie do odnalezienia w innych jeziorach niż górskie. W takim miejscu jak to szczególnie mocno musimy pamiętać, że w pod wodą jesteśmy gośćmi. Szanujmy podwodny świat, który odkrywa przed nami swoje tajemnice, niczego w zamian nie żądając. Pamiętajmy, że często trzeba wielu tysięcy lat, żeby powstała jakaś formacja życia podwodnego, której zniszczenie trwa sekundy.

Nurkowie mówią, że ludzie dzielą się na tych, którzy nurkują, i na tych, którzy będą nurkować. Nurkowanie nie jest trudne ani nie jest niebezpieczne – jeżeli przestrzegamy zasad, których nauczyliśmy się na kursie.

Już czas, żebyś do nas dołączył.

Agata Jagiełło http://aquaspace.pl/

JUŻ CZAS, ŻEBYŚ DO NAS

64 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

DOŁĄCZYŁ

03W R ZESI EŃ2012 | E X P I O N A G E

| 65

S

P

O

R

T

http://issuu.com/expionage/docs/expionage_01_06_2012

66 | E X P I O N A G E | 0 3 W R Z E S I E Ń 2 0 1 2

http://issuu.com/expionage/docs/expionage02