Expionage 06

photo: Shutterstock®

| 06LIPIEC2014 |

m

a

g

a

z

y

n

d

l

a

a

k

t

y

w

n

y

c

h

Uniwersytet Dzieci ANNA GR ĄBCZEWSK A

Lifetramp MICHAŁ MICHALSKI

Podró¿e z niemowlakiem KINGA GNAŚ-SAWCZUK

Bright Sight – smartfony dla niewidomych ROZMOWA Z JĘDRZEJEM TABACZYŃSKIM

JOGA ŚMIECHU K ATARZYNA JAKÓBIK

http://issuu.com/expionage/docs/expionage_extra

| 06LIPIEC2014 |

Pomysł i realizacja: Katarzyna Grzebyk Autorzy: Anna Grąbczewska, Michał Michalski, Kinga Gnaś-Sawczuk, Katarzyna Jakóbik, Marika Staszowska Redakcja tekstów i korekta: Anna Szymańska Projekt graficzny i skład: Katarzyna Grzebyk Zdjęcia dzięki: Annie Grąbczewskiej Michałowi Michalskiemu, Łukaszowi Kalicińskiemu, Katarzynie Jakóbik, Kindze Gnaś-Sawczuk, a także Shutterstock® Strona www: Damian Górak Kontakt: magazyn.expionage@gmail.com http://www.facebook.com/Expionage

Lifetramp MICHAŁ MICHALSKI

Lider jogi śmiechu K ATARZYNA JAKÓBIK

Uniwersytet Dzieci ANNA GR ĄBCZEWSK A

Podró¿e z niemowlakiem KINGA GNAŚ-SAWCZUK

Bright Sight of life

ROZMOWA Z TWÓRCĄ APLIK ACJI DLA OSÓB NIEWIDOMYCH

M i c h a ł

M i c h a l s k i

P

R

A

C

Ale o co chodzi?

społeczna wybiegała odrobinę poza nasze

Idea lifetrampingu zrodziła się podczas

poza bezpośredniość kontaktów, chociaż

jednego z zagranicznych wyjazdów, który

do miałaby do niej finalnie doprowadzić?

zasadniczo nie różnił się zbyt mocno od

Gdyby można było swój wyjazd planować

innych jemu podobnych. Ot, odwiedzaliśmy

nie pod kątem zabytków, które mamy

jakieś miejsca i zabytki... Déjà vu. I to

zobaczyć, ale pod kątem rzeczy, których

wrażenie nas uderzyło, pomyśleliśmy, że

chcielibyśmy się nauczyć bądź ich

przecież warto byłoby wynieść z podróży coś

doświadczyć… Nie mieliśmy na myśli

więcej, wszak podobno podróże kształcą…

doświadczeń czysto rozrywkowych,

Zgodnie uznaliśmy, że mogłyby kształcić

jak różne dziwne sporty czy wycieczki

bardziej i zaczęliśmy snuć wizje z serii:

krajoznawcze z wpisanym w scenariusz

A

„co by było gdyby”. Co by było, gdyby sieć bliższe i dalsze znajomości. Gdyby wyszła

0 6 L I P I E C 2 0 14 | E X P I O N A G E | 5

P

R

A

C

A

6 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

P

R

A

C

porwaniem przez piratów. Chcieliśmy znaleźć

które doprowadziły do stworzenia idei

sposób na zdobycie praktycznej wiedzy

lifetrampingu i, w rezultacie, powstania

bądź umiejętności, opartych na namacalnym

serwisu Lifetramp.com.

A

przeżyciu tego, jak jest ona w danym środowisku praktykowana. Im dłużej nad tym

Urozmaicenie swojego wyjazdu wakacyjnego

myśleliśmy, tym bardziej byliśmy przekonani,

ciekawym doświadczeniem, choćby nawet

że ta koncepcja ma zdecydowanie większe

podpartym zdobyciem praktycznej wiedzy,

spektrum zastosowań, niż turystyka, o której

to jedno. Ale możliwość zebrania cennego

początkowo myśleliśmy. Bo czy trzeba

doświadczenia, poprzez spędzenie dnia

koniecznie gdzieś wyjeżdżać, aby nauczyć

z kimś pracującym w zawodzie, który nas

się ciekawych rzeczy? A czy trzeba się uczyć

- jako osoby będące na początku ścieżki

wyłącznie rzeczy ciekawych? Kim jesteśmy,

zawodowej - wybitnie interesuje, to już coś

aby mieć prawo oceniać, co jest rzeczywiście

o wiele bardziej „przyziemnego”, a zarazem

ciekawe, a co nie? Pytania zaczynały się

ekscytującego. A przecież możliwe są

mnożyć, ale byliśmy w stanie sobie na te

jeszcze wszystkie stadia pośrednie pomiędzy

pytania udzielać odpowiedzi. Odpowiedzi,

tymi dwoma opcjami.

0 6 L I P I E C 2 0 14 | E X P I O N A G E | 7

P

R

A

C

A

Dlaczego ludzie chca uprawiac lifetramping?

Powodów, dla których ludzie chcą uprawiać

uświadamiającym, że jednak można było

lifetramping jest właściwie dokładnie

pójść tą drogą i że wciąż nie jest na to

tyle, co ich samych. Jedni zmagają się

za późno. Że na robienie tego, co się

z niegdysiejszymi wizjami tego, jak chcieli,

naprawdę kocha, nigdy nie jest za późno.

aby ich życie zawodowe wyglądało, a które niekoniecznie udało im się zrealizować, czy

Z drugiej strony, wiedza zdobyta na

to z braku odwagi, możliwości czy - mimo

lifetrampingu, może rozwiać wątpliwości,

iż było to ich najszczerszym marzeniem -

o ile nas trapiły, czy obrana przez nas

braku wiary w sukces, jaki mogłoby obranie

droga była właściwa. Możliwe przecież,

takiej ścieżki przynieść. Udanie się do

że idealizowaliśmy daną profesję

kogoś, kto to ryzyko podjął i spędzenie

w sposób, który sprawiał, iż wydawał

z nim dnia na owej wyśnionej pracy, może

nam się on spełnieniem, za którym

być dla nich namiastką spełnienia marzeń;

tęsknie wyglądaliśmy przez lata naszej

może być też pozytywnym impulsem

kariery, plując sobie w brodę, że nie

8 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

P

R

A

C

A

zdecydowaliśmy się na to, czy tamto.

w życiu. U nas gap year, rzecz jasna,

Po dniu spędzonym z profesjonalistą

nie funkcjonuje, ale nie dlatego, że jest

w dziedzinie, która wydawała nam

pomysłem głupim czy niepraktycznym,

się spełnieniem wszystkich naszych

a z tej przyczyny, że mało kogo w Polsce

zawodowych aspiracji, może się okazać, że

stać na to, by robić sobie rok przerwy

to nie bajkowa kraina, tylko brud, pot i łzy,

na zbieranie doświadczenia życiowego

i tak naprawdę, to dobrze nam tam, gdzie

i rozmyślanie o przyszłości, pozostając na

jesteśmy, zaś obranie aktualnej ścieżki było

garnuszku rodziców. Jednak problem osoby

najlepszą możliwą do podjęcia decyzją.

bezpośrednio po szkole średniej – czy to w USA, czy w Polsce, Niemczech czy

W USA istnieje coś takiego jak gap year.

Brazylii jest ten sam: Co dalej?

To obyczaj, oczywiście nie przez każdego praktykowany, wedle którego młody

I tu również lifetramping otwiera furtkę

człowiek po ukończeniu szkoły średniej robi

możliwości. Umożliwia młodym ludziom

sobie rok przerwy przed podjęciem decyzji

sprawdzenie, przekonanie się na własnej

jakie, i czy w ogóle, studia podejmie. To

skórze, jak wygląda życie i praca

czas na przemyślenie, co chce się robić

w konkretnych zawodach. Jasne, że jeden

0 6 L I P I E C 2 0 14 | E X P I O N A G E | 9

P

R

A

C

A

dzień to nie jest żadna praktyka zawodowa,

przyszłości w tak młodym wieku jest

którą można będzie sobie wpisać w CV, ale

ryzykowne, a pozostawienie tej decyzji

wszak nie o to chodzi. Mamy możliwość

innym, na przykład rodzicom, rzadko kiedy

przekonania się osobiście, czy to, co

kończy się happy endem.

w naszym młodym umyśle wydaje się atrakcyjną karierą, jest rzeczywiście karierą

Lifetramping może być drogą do udanej

która nas uszczęśliwi – a tego, jaki wpływ

kariery (rozumianej jako życie zawodowe

ma to, co robimy w życiu zawodowym,

dające satysfakcję i szczęście) nie tylko dla

na nasze ogólne poczucie spełnienia

ludzi młodych. Wszak przychodzi i taki czas

i szczęścia nikomu chyba tłumaczyć

w życiu starszego pokolenia, że potrzeba

nie muszę. Decydowanie o całej swojej

zmiany jest rosnąca, paląca wręcz, choć

10 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

P

R

A

C

A

człowiek nie ma pojęcia, czym chciałby

o mniej zasobnych portfelach. Lifetramp,

się teraz zajmować. Nie wyobrażam sobie

mam nadzieję, odmieni życie zawodowe

łatwiejszego sposobu na zażegnanie

wielu ludzi i pokaże im, że podążanie za

takiego kryzysu, niż metoda próbowania do

marzeniami, nawet jeśli sami nie jesteśmy

skutku, a to dzięki Lifetrampowi okazuje się

pewni, czym to marzenie tak naprawdę

dziecinnie proste.

jest, nie musi być drogą przez mękę.

A ludzie, którym udało się swoje marzenia

Potencjał Lifetrampa i lifetrampingu jako

spełnić, przeżyli te same rozterki i te same

takiego jest niewspółmiernie większy

problemy, które my przeżywamy teraz.

niż np. couchsurfingu, który odmienił oblicze turystyki i otworzył ją dla ludzi

Michał Michalski

0 6 L I P I E C 2 0 14 | E X P I O N A G E | 11

R

U

C

H

Liderz y śmiechu

K a t a r z y n a

12 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

J a k ó b i k

U

C

H photo: Shutterstock®

R

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 13

R

U

C

H

Od roku w Polsce jest więcej okazji do radości: powstają społeczne klubu śmiechu, organizowane są warsztaty, na których można doświadczyć jego mocy, zaczęto też ponownie podnosić w dyskursie publicznym kwestię jego uzdrawiającego działania – a wszystko to za sprawą liderów jogi śmiechu.

Kim oni są?

14 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

R

U

C

H

E d y t a Rewolucję rozpoczął Piotr Bielski –

A po co to wszystko? Doktor Kataria

dziennikarz, socjolog i animator działań

zaobserwował, że pogoda ducha i śmiech

kulturalnych, który przywiózł do Polski

uzdrawia! Ma działanie profilaktyczne

jogę śmiechu, czyli wymyśloną przez

przeciwko chorobom układu krążenia,

Madana Katarię – hinduskiego doktora

demencji, depresji. Podczas śmiechu

medycyny – metodę wyzwalania śmiechu,

rozluźniają się mięśnie karku i przepony,

połączoną z ćwiczeniami oddechowymi.

do każdej komórki ciała dociera więcej

W Indiach joga śmiechu praktykowana jest

utlenionej krwi, bo bierzemy głębsze

od 19 lat w kilku tysiącach nieformalnych

i częstsze wdechy… A co najważniejsze,

grup; śmiech trenują indyjskie

uwalniają się endorfiny – hormony

służby mundurowe, dzieci i młodzież

odpowiedzialne za dobre samopoczucie.

w przerwach między lekcjami, pacjenci

Kataria zaczął więc szukać sposobu na

szpitali, a nawet więźniowie.

nauczenie swoich pacjentów śmiania

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 15

R

U

C

H

się dłużej i częściej niż to się dzieje

Jak wygląda joga śmiechu według

w codziennym życiu, kiedy to śmiech

doktora Madana Katarii? Na półgodzinny

jedynie się „zdarza”. Najczęściej

trening prowadzony przez lidera

przecież śmiejemy się przez kilkanaście

grupy składa się kilkanaście prostych

sekund i to tylko w wyniku zabawnej

ćwiczeń ruchowych, których celem

sytuacji, opowiedzianego dowcipu,

jest wywołanie śmiechu. Ćwiczenia

czy oglądania komediowych gagów.

przypominają zabawy dziecięce; są

Joga śmiechu pozwala wykorzystać

utrzymane w duchu spontaniczności,

lecznicze właściwości śmiechu

dając możliwość rozwijania twórczej

niemal w dowolnych warunkach, nie

ekspresji. Lider proponuje ćwiczenie,

pozostawiając jego częstotliwości

które interpretują uczestnicy - każdy

przypadkowi.

na swój sposób. Praktycy jogi śmiechu wyklaskują rytmy, skandują afirmację,

16 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

R

U

C

H

że jest: „świetnie, świetnie, hej!”, udają

Pomiędzy ćwiczenia ruchowe wplecione

zwierzęta, grają na niewidzialnych

są prowadzone przez lidera oddechy.

instrumentach, mówią zmyślonym

Najczęściej rozpoczynają się od wzięcia

językiem gibberish (ang. bełkotanie),

głębokiego wdechu i spięcia mięśni

śpiewają i tańczą… Każde ćwiczenie

całego ciała, po czym puszczenia

wszyscy wykonują razem w tym samym

wydechu ze śmiechem i rozluźnienia.

momencie, patrząc sobie w oczy i nie oceniając, ani nie wyśmiewając

Brak ochoty na śmiech „na zawołanie”

czyichś ruchów, powstrzymują się od

nie jest przeszkodą; fundamentem jogi

komentarzy. To jedyne zasady, których

śmiechu jest potwierdzony naukowo fakt,

należy przestrzegać podczas sesji,

że ciało ludzkie nie odróżnia śmiechu

żeby utrzymać przyjazną i bezpieczną

pojawiającego się spontanicznie od

atmosferę wzajemnej otwartości.

tego wywołanego za pomocą ćwiczeń.

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 17

R

U

C

H

P i o t r e k W przypadku obu rodzajów śmiechu

śmiechem i podtrzymać jak najdłużej

organizm reaguje tak samo - zachodzą

nieprzerwane salwy śmiechu.

dobroczynne reakcje biochemiczne (wyrzut endorfin i serotoniny, obniżenie

Jednak joga śmiechu to nie tylko

ciśnienia krwi i poziomu hormonów

specyficzny aerobik dla mięśni przepony

stresu, przyspieszenie przemiany

i dla płuc. Każdy z liderów jogi śmiechu

materii). Można więc potraktować

zobaczył w niej coś więcej; zdecydował

śmiech zadaniowo. Często zresztą dzieje

się zostać jej propagatorem, bo poczuł

się tak, że już po chwili wywołany siłą

jej potencjał na własnej skórze. To,

woli śmiech zamienia się w naturalny,

jak liderki i liderzy wykorzystują ten

fizjologiczny. Między innymi też po

potencjał w praktyce, zależy od ich

to jogę śmiechu ćwiczy się w grupie,

osobistych doświadczeń, przekonań,

żeby ułatwić wzajemne „zarażanie się”

temperamentu, ambicji oraz wielkości

18 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

R

U

C

H

pierwiastka społecznikowskiego, którym

na stronie Piotra (www.joginsmiechu.pl),

się wyróżniają.

sam był zaskoczony, kiedy zorientował się, że ludzie tak mocno łakną radości ;)

Piotr Bielski który uruchomił falę

Zgodził się więc przyjąć na siebie misję

zainteresowania jogą śmiechu w Polsce,

niesienia bezwarunkowego śmiechu.

to pierwszy certyfikowany nauczyciel tej

Z tygodnia na tydzień przybywało próśb

metody w Polsce. Certyfikat nauczycielski

z całej Polski, żeby Piotrek poprowadził

zdobył na szkoleniu w Indiach u samego

u nich sesję śmiechu… Po niedługim

twórcy metody – doktora Madana Katarii.

czasie organizowanie warsztatów jogi

Pierwsze otwarte sesje zaczął prowadzić

śmiechu oraz kursów dla przyszłych

w parkach, centrach społecznych,

liderów stało się jego głównym zajęciem.

domach kultury i podczas Przystanku

W styczniu tego roku udało mu się

Woodstock 2013. Jak można przeczytać

wrócić do Laughter Yoga International

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 19

R

U

C

H

P i o t r e k pod Bangalore w Indiach - ośrodka

podkreśla, że potencjał jogi śmiechu

szkoleniowego prowadzonego przez

to więcej niż rozluźnianie mięśni,

doktora Katarię - i powtórzyć kurs

poprawa nastroju i dobra zabawa. To,

nauczycielski. Tym razem Piotr

że na otwartych sesjach spotykają się

przede wszystkim towarzyszył w tym

nieznani sobie wcześniej ludzie, którzy

doświadczeniu swojej świeżo poślubionej

razem się śmieją, przybijają „piątki”,

żonie – Anecie, także „zarażonej” pasją

dotykają, utrzymują kontakt wzrokowy

do inicjowania naturalnej radości, która

- daje im doświadczenie bezpiecznej

jest w każdym z nas.

akceptacji. Uczestnicy treningów

W duecie z pewnością łatwej

śmiechu praktykują życzliwą otwartość;

podtrzymywać wiarę i motywację do

głęboko zakorzenione w naszej kulturze

praktyki jogi śmiechu i wiążącej się

przekonanie o konieczności utrzymania

z tym pracy. Piotr na swoich kursach

dystansu w kontakcie z nieznajomym,

20 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

R

U

C

H

jest osłabiane i przekraczane. Na czas

agresję. Kto razem się śmieje, patrząc

półgodzinnej sesji lider prosi uczestników

sobie przy tym w oczy, nie może być

o powstrzymanie się od oceniania

później dla siebie wrogiem. Esencją jogi

ćwiczeń, co skutkuje powstrzymaniem

śmiechu, oprócz uwalniania spontanicznej

od wydawania w myślach ocen także

radości, jest także zbliżanie ludzi do

o pozostałych osobach.

siebie.

Dzięki jodze śmiechu można uwolnić swój

Na stronie Piotra można przeczytać:

umysł od przekonań, które utrudniają

„W przedszkolu protestowałem, gdy

życie w społeczeństwie. Może to

koledzy bawili się w policjantów i złodziei,

odważne stwierdzenie, ale psychologia

wołając, że chcę pokoju. Dzięki jodze

już dawno potwierdziła, że strach przed

śmiechu mam narzędzia, by budować

„innym” niż „moje” może powodować

pokój za pomocą wspólnego śmiechu.”

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 21

R

U

C

H

K a r i n Karin, urodzona optymistka, od razu

"Szkiełko i oko", w ramach której Karin

złapała bakcyla jogi śmiechu. Odkąd

prowadzi warsztaty i pokazy naukowe

rozpoczęła swoje „drugie życie” po

dla dzieci. Kryzys dał początek zmianom,

trudnym doświadczeniu rodzinnym,

jak się okazało – tylko na lepsze. Karin

zauważyła o ile skuteczniej udaje jej się

poczuła, że chce w jakiś sposób oddać

realizować swoje plany z pozytywnym

dobro, które dostała.

nastawieniem.

Uśmiech i śmiech, jak twierdzą znajomi W trudnych chwilach Karin mogła liczyć

Karin, to jej znaki rozpoznawcze

na bliskich i przyjaciół, jak również na

– zatem chciała użyć tego, co ma

nieznajomych, którzy dodawali jej otuchy,

w niej największą moc, by służyło też

przywracali nadzieję. Odzyskana moc

innym. Podczas prowadzenia sesji jogi

zaprocentowała założeniem własnej firmy

śmiechu, za szczególnie cenne uważa

22 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

R

U

C

H

E d y t a ćwiczenia pobudzające kreatywność

Edyta, tak jak Karin, zaraża pozytywną

uczestników. Dzięki pracy z dziećmi wie,

energią i pomaga z uśmiechem

co tracą dorośli, jeśli nie używają swojej

W weekendy wyprowadza psy

wyobraźni. Jak policzyli naukowcy –

z warszawskiego schroniska na Paluchu

dziecko śmieje się nawet do 300 razy na

i szuka im domów w Internecie,

dobę, a przeciętny dorosły tylko 10 razy.

a w tygodniu, po pracy, pod szyldem

Dziś Karin wraz Piotrkiem i innymi

Fundacji „Dobrze że Jesteś”, organizuje

liderami współprowadzi społeczny

imprezy okolicznościowe z jogą

bezpłatny Klub Śmiechu, a od niedawna

śmiechu dla pacjentów oddziałów

- za sprawą Edyty, koleżanki z kursu

hematologicznych i onkologicznych.

liderskiego - odwiedza pacjentów

Przewrotnie, joga śmiechu pojawiła się

z oddziałów onkologicznych i funduje im

w jej życiu w momencie utraty pracy.

wzmacniające dawki śmiechu.

Jak się śmiać, kiedy zostało się nagle

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 23

R

U

C

H

P i o t r e k bezrobotną? Na szczęście, wśród ćwiczeń

złapać dystans, wypuścić napięcie.

jogi śmiechu są też takie, podczas

Edyta zauważyła, że łatwiej było jej

których uczestnicy śmieją się z sytuacji

przejść przez etap odejścia z pracy

pechowych i uciążliwych, jak np. wysoki

i znalezienia nowej dzięki praktyce

rachunek telefoniczny, migrena, stanie

jogi śmiechu. Postanowiła pójść za

w korku czy brak pieniędzy. Dzięki

ciosem, wziąć udział w kursie liderskim

takim ćwiczeniom zmienia się sposób

i używać narzędzi, jakie daje joga

reagowania na to, co w życiu codziennym

śmiechu, do poprawy jakości życia

nieprzyjemne. Na długą kolejkę do kasy

pacjentom w szpitalu. Dziś dąży do

można zareagować złością i irytacją

stworzenia teamu liderów, z którymi

(jak to umysł ma w zwyczaju), i uwolnić

będzie prowadzić regularne zajęcia na

w swoim organizmie hormony stresu

oddziałach.

– ale można też wyśmiać to czekanie,

24 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

R

U

C

H

E d y t a Można powiedzieć, że ilu liderów, tyle

najwięcej klubów śmiechu, a także

pomysłów i sposobów na dzielenie się

w Białymstoku, Krakowie, Lublinie,

dobroczynnym działaniem śmiechu.

Łodzi, Poznaniu, Toruniu, Szczecinie,

Każdy z nich w pewnym momencie

Wrocławiu… lista miejsc stale się

zdecydował się nie poprzestawać na

wydłuża. Ponadto Piotr Bielski, we

swojej indywidualnej praktyce i odważył

współpracy z innymi liderami, jest

się inspirować innych, prowadzić ich do

w trakcie zakładania ogólnopolskiego

zmiany jakości życia.

stowarzyszenia jogi śmiechu… strzeżcie się więc, ponuracy, rewolucja (u)śmiechu

Na świecie jest ponad 6 tysięcy klubów

nabiera tempa!

śmiechu w 70 krajach. W Polsce regularne sesje jogi śmiechu prowadzone

Katarzyna Jakóbik

są obecnie w Warszawie, gdzie jest

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 25

Jak powsta³ Uniwersytet Dzieci?

Anna Gr¹bczewska

photo: Shutterstock®

wspó³twótczyni Uniwersytetu Dzieci

E D U K A C J A

K

iedy siedem lat temu namówiłyśmy Uniwersytet Jagielloński do otwarcia swojej auli dla dzieci w sobotnie

przedpołudnie, byłyśmy dalekie od myśli, że oto rozpoczynamy program, który będzie miał realny wpływ na system edukacji w Polsce, a może i na świecie.

Zainspirowane Kinderuni, które rozwijały się w Niemczech i Austrii od 2002 roku, postanowiłyśmy namówić krakowskie dzieci i ich rodziców do spędzania swego

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 27

E D U K A C J A

wolnego czasu w uniwersyteckich murach.

We trzy postanowiłyśmy stworzyć nowy projekt na polskim, wówczas znacznie mniej rozwiniętym, rynku edukacyjnym.

Pomysłodawczynią była Agata Wilam; ja, Anna Grąbczewska, odpowiadałam za wprowadzenie tego marzenia w życie, zaś Bogusia Łuka nadawała naszym działaniom strukturę. Naszym celem było zetknięcie dzieci z naukowcami, z nauką wyjętą ze szkolnych ram, bez stopni i stresów. Chciałyśmy, by dzieci spotkały pasjonatów nauki, by zaciekawiły się i zafascynowały tym, nad czym pracują. Od razu jasno sformułowałyśmy misję naszego działania: pragniemy pokazać dzieciom, że nauka może być sposobem na życie.

Pierwszy wykład odbył się w Dzień Matki, co ma symboliczne znaczenie: otwarcie

„

nieznanych dotąd możliwości dla dzieci było prezentem zarówno dla nas, będących prywatnie mamami, jak i dla innych

…Dzieci mają ciekawską naturę i zadają pytania odkąd tylko nauczą się mówić.…

„

28 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

rodziców.

Zaproszenie na wykład „Czy zwierzęta mówią do nas tylko w Wigilię? O wiedzy, wyobraźni i zdrowym rozsądku”, który wygłosił dr hab. Bartłomiej Dobroczyński w Collegium Iuridicum UJ, przekazywane było za pomocą poczty pantoflowej i „znajomych znajomych”. Biorąc pod uwagę to, jak bardzo ograniczone działania marketingowe wówczas podjęłyśmy w celu rozpropagowania naszej inicjatywy, zainteresowanie Krakowian posłaniem

E D U K A C J A

swoich dzieci na Uniwersytet było ogromne.

część przy gminach czy miastach.

W auli przy Brackiej zgromadziło się prawie

Jednak zanim ten pierwszy wykład się

300 dzieci, a ich rodzice od razu pytali

odbył, złożyłyśmy kilka wizyt w krakowskich

o kolejne wykłady. Okazało się, że mam

szkołach podstawowych. Prosiłyśmy dzieci

i tatusiów, którzy chcieliby, by na pytania

o zadanie pytań, na które chciałyby usłyszeć

ich pociech odpowiadali naukowcy, jest

odpowiedzi od naukowców. Pytania te

dużo więcej, niż się spodziewałyśmy. W ten

były dla nas punktem wyjścia i utworzyły

sposób zapoczątkowałyśmy działalność

program naszych zajęć.

Uniwersytetu Dzieci oraz dałyśmy początek wielkiemu ruchowi uniwersytetów

Dzieci mają ciekawską naturę i zadają

dziecięcych w Polsce, których działa obecnie

pytania odkąd tylko nauczą się mówić.

około 100 – część tak jak my, jako organizacje

Rodzice, którzy traktują swoje dzieci

non-profit, część przy wyższych uczelniach,

poważnie i chcą im udzielać rzetelnych,

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 29

E D U K A C J A

wyczerpujących odpowiedzi, mogą mieć

i pikniki naukowe, co konkretny program

czasem z tym problemy. Naszą propozycją

edukacyjny, w którym dzieci w wieku

na zaradzenie tym problemom jest

6-13 lat uczestniczą w wykładach, by

uzyskanie odpowiedzi od tych, którzy

zainspirować się działaniami najlepszych,

wiedzą najlepiej – od tych, którzy studiują

a potem samodzielnie pracują naukowo

otaczający nas świat, odkrywają coraz

w trakcie zajęć w mniejszych grupach, które

to nowe prawidła nim rządzące, a także

nazywamy warsztatami. Nad scenariuszami

zmieniają go w taki sposób, by służył jak

wykładów i warsztatów pracują naukowcy

najlepiej nam i kolejnym pokoleniom.

wraz z naszymi koordynatorami, będącymi

Nasi studenci podzieleni są na 4 grupy

zwykle pedagogami lub wykształconymi

wiekowe tak, aby język przekazu i zadań,

edukatorami, a w zorganizowaniu zajęć dla

które przed nimi stawiamy, był jak

młodych studentów (a od paru lat jest ich

najlepiej dostosowany do poziomu ich

około 6000 rocznie) pomaga nam rzesza 200

rozwoju. Nasz Uniwersytet Dzieci to

wolontariuszy, którzy uczą się popularyzacji

nie tyle spotkania z ciekawymi ludźmi

nauki, pracy z dziećmi i organizacji wydarzeń

30 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

E D U K A C J A

oraz poznają pracę w fundacji.

W ciągu minionych siedmiu lat udało nam się stworzyć i zaimplementować własną metodę pracy z dziećmi – nazywamy ją metodą pytań i doświadczeń. Jest ona zbliżona do przyjętej i rekomendowanej obecnie na świecie metody Inquiry Based Education. Punktem wyjścia w naszej pracy z dzieckiem jest zawsze ciekawość i pytania, jakie ono zadaje. Dlaczego mamy dwie dziurki w nosie, skąd się biorą choroby, dlaczego tęcza ma zawsze te

„

…dzieci spotykają naukowców, inspirują się nauką i same ją „uprawiają”…

„

same kolory, a samolot lata? I czy komputer potrafi myśleć? To tylko kilka z pytań, które zamieniły się w tytuły naszych zajęć. Pomagamy dzieciom odkrywać świat i tłumaczymy prawa nim rządzące.

Zapraszamy też ludzi, którzy bezpośrednio ten świat zmieniają. Chcemy, by zmierzyli się z pytaniami o to, kiedy znajdziemy lekarstwo na wszystkie choroby, czy Internet można podłączyć do mózgu, albo co zrobić, by na świeci nie było biedy.

Odpowiedzi na te wszystkie pytania udzielają naukowcy z największych polskich uczelni wyższych oraz innych organizacji wiedzy z Krakowa, Warszawy, Wrocławia i Olsztyna.

Uniwersytety i inne instytucje akademickie bardzo przychylnie odnoszą się do naszego

ustawia się na naukę i rozwija nowoczesne

pomysłu i rektorzy najważniejszych z nich

technologie. Wysyłamy pytania dzieci do

są naszymi patronami. Współpracujemy

noblistów, wynalazców i polityków, których

też i z innymi organizacjami wiedzy

okazjonalnie gościmy na wykładach.

– Polską Akademią Nauk, muzeami,

Spotykamy dzieci z odkrywcami i ludźmi

fundacjami, a nawet firmami, w których

– legendami, jak Vinton Cerf – jeden

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 31

E D U K A C J A

z wynalazców Internetu.

Dzięki współpracy z samodzielnymi pracownikami naukowymi, doktorantami i studentami wyższych lat, wpływamy też na jakość komunikowania nauki w Polsce.

Pomagamy uniwersytetom wyjść poza grube mury i specjalistyczny język.

Przygotowanie warsztatu czy seminarium na Uniwersytecie Dzieci to niejednokrotnie większe wyzwanie, niż przygotowanie zajęć dla dorosłych. Z dumą obserwujemy, jak nasi współpracownicy uczą się wyczuwania potrzeb i intencji swoich odbiorców i interlokutorów, jak rozwijają się jako popularyzatorzy nauki…

32 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

E D U K A C J A

Można powiedzieć, że osiągnęłyśmy swój cel. Stworzyłyśmy organizację, dzięki której dzieci spotykają naukowców, inspirują się nauką i same ją „uprawiają”. Zaraziłyśmy pomysłem inne organizacje, które rozwijają podobne inicjatywy nie tylko w dużych miastach, ale też na prowincji - wyrównując szanse, stwarzając warunki do dalszej nauki dla wielu dzieci, zachęcając różne uczelnie do prowadzenia zajęć dla dzieci. To bardzo dużo. Ale ani my, ani inne organizacje, nie dotrzemy do wszystkich. I to nie sobotnie zajęcia, ale szkoła jest miejscem, w którym każde dziecko codziennie spędza większość swojego czasu.

Wierzymy, że mamy szkole, nauczycielom i uczniom wiele do zaoferowania; wierzymy też, że nauczyciele mogą pracować metodami zbliżonymi do tych, którymi pracują nasi doktoranci i magistrowie.

Dlatego stworzyliśmy nowy projekt – scenariusze lekcji dla nauczycieli.

Warsztaty prowadzone na uczelniach wyższych i w innych organizacjach wiedzy przetwarzamy tak, by każdy nauczyciel w Polsce, a docelowo również na świecie, mógł je zrealizować w klasie ze swoimi uczniami. Wierzymy, że jest to możliwe.

Tworzymy więc multimedialne materiały, gdzie naukowiec czy specjalista, który nie dotrze przecież do każdej szkoły, mówi do dzieci w trzyminutowym filmie - inspirując je

„

…W roku 2013/14 odbyły się 1144 wykłady i warsztaty oraz 8 projektów, w których brało udział ponad 6000 dzieci…

„

i wprowadzając w temat zajęć - a następnie

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 33

E D U K A C J A

nauczyciel dostaje gotowy scenariusz lekcji,

Wierzymy, że realizacja naszej misji, by

która jest zaadoptowanym warsztatem

rozwijać naturalną ciekawość dzieci,

powstałym na Uniwersytecie Dzieci.

rozwijać ich talenty i pasje tak, by

Ten trudny i ambitny projekt powoli przynosi

rozumiały otaczający je świat i potrafi ły

owoce – Ministerstwo Nauki jest chętne do

w nim żyć, pomoże dzieciom i młodzieży

wprowadzenia naszej platformy scenariuszy

wejść w nową, tak szybko zmieniającą się

lekcji do nowego e-podręcznika. Również

rzeczywistość. Wierzymy, że jesteśmy -

za Wielką Wodą, w Kaliforni, spotykałyśmy

i powinniśmy być - swoistym laboratorium

wielu nauczycieli i dyrektorów szkół

dla edukacji formalnej i szkoły, która

zainteresowanych naszymi scenariuszami.

bardziej niż my powinna te zadania i tę

Powoli tłumaczymy je na język angielski.

właśnie misję spełniać. Mamy nadzieję,

Obecnie na naszej stronie

że odpowiadamy choć na część wyzwań

http://www.scenariuszelekcji.edu.pl

edukacyjnych współczesnego świata

znajduje się 70 scenariuszy w języku

i wierzymy, że realnie wpływamy na rozwój

polskim, a pierwsze adaptacje na język

edukacji XXI wieku.

angielski umieszczamy na stronie

Anna Grąbczewska

http://www.childrensuniveristy.eu .

Uniwersytet Dzieci

34 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

ZAPISY JUŻ URUCHOMIONE!

Pierwsza w Polsce Szkoła Majsterkowania dla Dzieci i Rodziców.

Prawdziwe narzędzia, drewno i projekty. Własnoręcznie wykonane zabawki.

Wspólnie spędzony czas.

Zajęcia popołudniowe w ciągu tygodnia (z rodzicami i bez rodziców), a także poranne w czasie zajęć szkolnych i przedszkolnych (dojeżdżamy do szkół i przedszkoli).

tel. 728 330 111, www.szkolamajsterkowania.pl Pracujemy na profesjonalnych urządzeniach japońskiej firmy

P

O

D

R

Ó

Ż

E

36 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

P

O

D

R

Ó

Ż

E

PODRÓŻE z niemowlakiem KINGA GNAŚ-SAWCZUK

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 37

P

O

D

R

Ó

Ż

E

W MIEŚCIE...

W PODRÓŻOWANIU NIE MA GRANIC...

świat ze swoim maluchem i przekonać się na własnej skórze, że dziecko potrafi być świetnym towarzyszem podróży -

Narodowość, kultura, wyznanie, płeć czy

aczkolwiek czasem dość wymagającym…

wiek nie stanowią już bariery, dlatego odkrywanie świata warto zacząć jak

Oczywiście podróżowanie z dzieckiem

najszybciej. A najlepiej już w wieku

różni się od podróżowania w pojedynkę,

niemowlęcym  Posiadanie dziecka

czy we dwoje. Niezależność musi ustąpić

wcale nie musi oznaczać rezygnacji

miejsca odpowiedzialności, a dawka

z podróży i siedzenia w domu. Wręcz

cierpliwości i czujności powinna zostać

przeciwnie – powinniście zdobywać

odpowiednio zwiększona. Wyjazd

38 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

P

O

D

R

Ó

Ż

E

...I NA PLAŻY

Wierzę, że chęć do wojaży warto zaszczepić w dziecku już od najmłodszych lat, dlatego Hubi - mój syn - wyruszył w swoją pierwszą w życiu podróż, mając zaledwie 3,5 miesiąca. Mierzył wysoko, bo znalazł się w samiuśkich Tatrach i tych Polskich, i Słowackich. Kierunek „góry” obraliśmy o trzeciej nad ranem, tuż po nocnym karmieniu i uwierzcie mi, że to najlepsza pora na podróż. Najedzony niemowlak spał w najlepsze, a puste drogi szybko zaprowadziły nas do stolicy Tatr. Podczas ostatnich stu kilometrów Najmłodszy Pasażer przejawiał ogromne zainteresowanie zmieniającymi się za oknem krajobrazami i miał coraz większą świadomość czekających go przygód.

Późniejsze kilkugodzinne spacery z wózkiem w różnym terenie dawały wielką frajdę i Jemu, i nam (prowadziły nas bowiem do krainy hikingowych wspomnień ). Amortyzowany z niemowlakiem czy nieco starszym

wehikuł z czterema dużymi, skrętnymi

dzieckiem wymaga umiejętności

i pompowanymi kołami idealnie

szybkiej adaptacji do różnych, czasem

sprawdzał się w każdych warunkach,

dość niespodziewanych sytuacji, ale

a Hubi leżąc wygodnie w gondoli,

gwarantuje też niepowtarzalne doznania

odkrywał znane i nieznane zakątki

i emocje, które na pewno długo

Zakopanego (ze świadomym pominięciem

pozostaną w pamięci. Frajda płynąca ze

pozbawionych klimatu Krupówek).

wspólnego spędzania czasu, testowania

Pokonał Drogę pod Reglami od Wielkiej

otaczającej rzeczywistości i odkrywania

Krokwi do Doliny Strążyskiej i przemierzył

świata jest ogromna!

Dolinę Chochołowską (w jej utwardzonej części), by beztrosko zdrzemnąć się

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 39

P

O

D

R

Ó

Ż

E

W SKLEPIE...

przy szumiącym górskim potoku. Jak na podróżującego pierwszy raz w życiu niemowlaka zaliczył niebagatelną wysokość - dotarł aż na 1346m n.p.m, a jego łupem padło Szczyrbskie Pleso na Słowacji. Urlop na południu Polski zwieńczyliśmy słonecznym weekendem w Krakowie. Zaś po powrocie z tej pierwszej „podróży z niemowlakiem” mieliśmy mnóstwo pięknych wspomnień i pewność, że odezwała się w mym Synku podróżnicza natura. Geny to jednak geny - rośnie mi u boku wojażer z krwi i kości  Kiedy Hubi skończył cztery miesiące, „zarzucił kotwicę” na Mazurach - aż 450 kilometrów od domu. Ponownie wyruszyliśmy w drogę po pierwszym nocnym karmieniu, dzięki czemu Hubi słodko przespał pierwszą część

Kapitan-Niemowlak odbył swój pierwszy

trasy. Kiedy się wreszcie obudził,

rejs po Mazurach wypływając z portu

z ciekawością spoglądał na świat

Ruciane-Nida na Jeziora Guzianka Wielka

migoczący za szybą samochodu

i Guzianka Mała. Cumował w Giżycku,

i ochoczo korzystał z przystanków, które

Bogaczewie, Mikołajkach, Rynie, a mama

służyły rozprostowaniu kości, bądź miały

wspominała beztroskie żeglowanie po

charakter „mlecznego postoju”. Każde

Krainie Tysiąca Jezior... Małemu rejs

karmienie w plenerze przebiegało zresztą

ku przygodzie najwyraźniej też bardzo

bardzo komfortowo i odbywało się

odpowiadał, bo uśmiech nie znikał mu

z przewidywalną częstotliwością – jak się

z twarzy i buzia mu się nie zamykała -

okazuje, natura sprzyja naturze 

gaworzył i gruchał na całego!

40 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

P

O

D

R

Ó

Ż

E

...I W PARKU.

Jak dotąd naszą najdalszą wspólną

Hubi czuł się jak ryba w wodzie

wyprawą była podróż do Zjednoczonych

już od samego pojawienia się na

Emiratów Arabskich, w jaką wybraliśmy

lotnisku: w swoim niemowlęcym

się, gdy Hubi miał 10 miesięcy.

języku „zagadywał” pracowników

Pokonaliśmy w powietrzu ponad

podczas odprawy biletowo-bagażowej

4000 kilometrów podczas niespełna

i paszportowej. Zdał na taśmę swoją

sześciogodzinnego lotu z Warszawy do

walizkę (przysługiwało mu 10 kg

Dubaju. Jeśli macie obawy, jak podniebną

prywatnego bagażu), a jednoczęściowy

podróż zniosłaby Wasza pociecha, to…

wózek spacerowy, który mieliśmy ze

radziłabym Wam nie martwić się na zapas

sobą, oddał pracownikowi obsługi

;) Spróbujcie – a nie pożałujecie.

dopiero przed wejściem na pokład.

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 41

P

O

D

R

Ó

Ż

E

W SAMOLOCIE...

W samolocie słodko zaczepiał

towarzystwa i atrakcji na pewno nie mógł

pasażerów, a oni jego. Dreptał

narzekać 

na czworaka po całym pokładzie

Wszystkie zabawki i potrzebne akcesoria

i spacerował alejką między brzeżnymi

ulokowaliśmy w powieszonym przed

fotelami (oczywiście podtrzymywany

nami łóżeczku dla niemowlaka, które

za ręce). Co prawda nie zawędrował

utrzymuje wagę 10-11 kilogramów (to

do kabiny pilotów, za to stewardesy

świetne rozwiązanie dla maluszków -

nosiły go na rękach, przynosząc raz

dziecko może zdrzemnąć się spokojnie

po raz kolejne zabawki i przekąski.

i znacznie wygodniej niż na kolanach

Lecieliśmy klasą ekonomiczną, ale Hubi

rodziców). Ani start, ani lądowanie nie

był chyba w pierwszej klasie… Na brak

były dla Hubiego problemem, jednak dla

42 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

P

O

D

R

Ó

Ż

E

...I W SAMOCHODZIE dokumentu ze zdjęciem potwierdzającego jego tożsamość (akt urodzenia jest niewystarczający). Bilet lotniczy dla dziecka, które nie ukończyło drugiego roku życia, jest zazwyczaj bezpłatny albo płacimy tylko 10% ceny (wszystko zależy od linii lotniczej). Starajcie się wybierać połączenia bezpośrednie, a w samolocie proście o miejsca z przodu każdej sekcji, gdyż tam jest najwięcej miejsca na nogi, a tym samym Wasza pociecha zyskuje swego rodzaju przestrzeń do zabawy, o którą w samolocie trudno. Jeśli kraj, do którego się wybieracie, wymaga wizy, dowiedzcie się, czy możecie ją wykupić na lotnisku, czy trzeba zabrać ją ze sobą w formie kopii albo mieć wbitą w paszport. Linie Emirates, którymi lecieliśmy, oferują pomoc przy uzyskaniu wizy - należy tylko wypełnić stosowne formularze na stronie internetowej przewoźnika, uiścić opłatę w wysokości 82,82 USD i czekać na pozytywne komfortu malucha warto mieć zawsze

rozpatrzenie wniosku (dzieci niestety

pod ręką smoczek albo mleko serwowane

płacą 100%).

w sposób naturalny lub sztuczny – dziecko nie odczuwa wówczas tak mocno

O czym jeszcze należy pamiętać

zmian ciśnienia.

wybierając się w podróż z niemowlakiem?

W każdą podróż zabierzcie ze sobą

Jeszcze kilka wskazówek praktyczno-

wózek: przyda się i podczas zwiedzania,

technicznych: wyróbcie smykowi paszport

i podczas pobytu na plaży. Najwygodniej

lub dowód osobisty, bo zagraniczny

podróżuje się z jednoczęściową

wyjazd wiąże się z koniecznością

spacerówką składaną do niewielkich

posiadania przez malutkiego obywatela

rozmiarów, ale jeśli wybieracie się

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 43

P

O

D

R

Ó

Ż

E

W GÓRACH... samochodem lub samolotem i chcecie oszczędzić trochę miejsca, zabierzcie fotelik-nosidełko i sam stelaż (bez gondoli czy spacerówki). Miejcie też przy sobie zestaw najpotrzebniejszych rzeczy: coś do jedzenia i picia, smoczek, kilka pampersów, chusteczki nawilżające i higieniczne, pieluszkę tetrową, śliniak, jakieś zabawki, ubranie na przebranie w razie „awarii” i zależnie od pogody – kocyk lub parasolkę. Jak widać, walizka malucha będzie naprawdę ciężka – ale lepiej wziąć więcej niż za mało. Nie zawsze przecież będziecie mieli możliwość dokupienia tego, czego w danym momencie Wam zabrakło.

A jak już się spakujecie i dojedziecie na miejsce? Jak najwięcej czasu spędzajcie na świeżym powietrzu! Nie stresujcie się, gdy na plaży zamiast bawić się łopatką czy foremkami, Wasze dziecko postanowi zasmakować w muszelkach i piasku… Ręczę, że szybko mu przejdzie

czy to w kuchni syryjskiej, czy libańskiej,

i niebawem zacznie moczyć nóżki

pakistańskiej, greckiej… Jeśli zaś

i przemieszczać się po plaży niczym jeep

towarzyszy Wam niejadek, zaopatrzcie

pokonujący kolejne wydmy na pustyni ;)

się w to, co Wasz maluch lubi najbardziej.

Spacerujcie, zwiedzajcie, odkrywajcie,

Czasem nadmiar nowych doznań sprawia,

smakujcie... A propos jedzenia - jeśli

że zafascynowane otoczeniem dziecko

Wasza pociecha uwielbia testować

wcale nie myśli o drzemkach i niezwykle

nowe smaki tak jak Hubi, to jesteście

wytrwale walczy ze znużeniem. W takiej

w naprawdę komfortowej sytuacji!

sytuacji musicie pomóc dziecku się

Dziecko ciekawe smaków zje praktycznie

zrelaksować, choć może to nie być łatwe

wszystko i zawsze znajdzie coś dla siebie,

- w Dubaju w stan błogiego spokoju

44 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

P

O

D

R

Ó

Ż

E

...I WŚRÓD PALM

wprawiała Hubiego dopiero melodyjna

próbował i był w swoim żywiole… tak jak

modlitwa płynąca z meczetów i czasem

jego mama ;) bo podróżnicza krew płynie

tylko ona potrafi ła go uśpić 

w naszych żyłach.

Każda eskapada z moim niemowlakiem

Wy też odkrywajcie świat z Waszymi

była niezapomniana i obfi towała

pociechami i planujcie rodzinne

w fantastyczne momenty. Hubi

wyjazdy – w końcu wakacje coraz

podróżował wygodnie w samochodzie,

bliżej, a podróżowanie z dziećmi to

w samolocie, na statku czy w wózku

niezaprzeczalna radość dla każdego!

i pędził ku przygodzie. Zwiedzał na całego! Wszystko testował, wszystkiego

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 45

L

U

D

Z

I

E

Bright Sight of life

46 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

L

U

D

Z

I

E

Rozmowa z Jędrzejem Tabaczyńskim, absolwentem informatyki UW, autorem projektu Bright Sight oprogramowania mobilnego dla osób niewidomych na smartfony.

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 47

L

U

D

Z

I

E

Dlaczego zainteresowałeś się stworzeniem

że nikt się tym nie zajmuje w odpowiedni sposób.

aplikacji dla osób z dysfunkcjami wzroku?

Czy pamiętasz moment, w którym

Czy wcześniej realizowałeś projekty związane

zdecydowałeś się podjąć właśnie tę tematykę?

z problemami osób z dysfunkcjami wzroku lub zetknąłeś się osobiście z tym problemem?

Szczerze mówiąc, szukałem tematu na pracę magisterską – chciałem stworzyć coś przydatnego

Nie, niczym poważnym się nie zajmowałem.

w obszarze, w którym jest jeszcze wiele do zrobienia.

Owszem, w moim środowisku były osoby z różnymi

Oprogramowanie dla niewidomych wyszło

dysfunkcjami, więc miałem świadomość tego, że są

przypadkiem.

i z grubsza orientowałem się, jakie są ich podstawowe problemy. Ale tylko tyle. Alfabetu Braille'a też nie

Przypadkiem?!

Naprawdę  Chciałem zrobić coś, czego ktoś może realnie używać i coś, nad czym nikt inny dotąd nie pracował. Rozważałem kilka pomysłów, między innymi związanych ze środowiskiem robotów sprzątających w domach opieki… Żadnych „wielkich” idei, chciałem postawić na praktyczność. W końcu zdecydowałem się na oprogramowanie dotykowe dla niewidomych – głównie dlatego, że wydawało mi się,

48 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

L

U

D

Z

I

E

nauczyłem się nigdy „porządnie”. Pierwszy raz

przystosowanej do potrzeb niewidomych. Aplikacja,

zetknąłem się z nim w trakcie projektu. Dziś potrafię

jako owoc projektu, była tylko tak zwanym "proof of

z niego w razie potrzeby skorzystać, jednak jeśli

concept" - dowodem na to, że technologia działa i ma

dłużej go nie używam, to muszę go sobie „odświeżyć”,

sens. Potencjalne zastosowania to już osobna bajka.

ponownie przypomnieć. Nie umiem też czytać

A jeśli chodzi o grupę odbiorców - kontekst lokalny

palcem – to dla mnie za trudne...

w zasadzie w ogóle nie był brany pod uwagę.

W rzeczywistości wspomniana liczba 60 tysięcy

Według statystyk, w Polsce jest ponad

potencjalnych użytkowników jest znacznie mniejsza –

1,5 miliona osób z wadami wzroku

trzeba uwzględnić dzieci i osoby w podeszłym wieku

utrudniającymi normalne funkcjonowanie,

oraz to, że nie wszyscy są samodzielni… Projekt

w tym ponad 150 tysięcy osób z bardzo

z założenia dotyczył więc uniwersalnego problemu

dużymi dysfunkcjami wzroku i ponad 60

wprowadzania tekstu.

tysięcy osób niewidomych. To stosunkowo niewielka grupa odbiorców, dlaczego więc

Czy jest to Twój projekt autorski czy

zdecydowałeś się na realizację tego projektu?

realizowałeś go wraz z zespołem?

Czy może realizowałeś go z myślą o kontekście globalnym?

Projekt ruszył jako jednoosobowy, ale od samego początku realizowany był we współpracy z różnymi

Tak na prawdę nie chodziło też o stworzenie

osobami, w tym niewidomymi. Od czasu pozyskania

samej aplikacji, tylko o przygotowanie technologii

inwestycji pracowało nad nim już znacznie więcej

pozwalającej na szybkie bezwzrokowe pisanie,

osób, szczególnie przy części programistycznej.

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 49

L

U

D

Z

I

E

Ile trwa stworzenie takiej aplikacji?

Nie da się tego dokładnie wyliczyć. Prace nad samym konceptem i pierwowzorem projektu rozpocząłem w 2011 roku, a po kilku miesiącach przeszliśmy do prac „zespołowych”. Potem współpracowaliśmy z pierwszymi niewidomymi, którzy brali udział w projektowaniu prototypu... Koncepcja ciągle ewoluowała i nie było konkretnego momentu „stworzenia” aplikacji.

Co umożliwia aplikacja Bright Sight ?

Aplikacja jako taka umożliwia podstawową obsługę smart fonu: pisanie SMS-ów, nagrywanie notatek dźwiękowych… To, co jest istotne, to próba nowego podejścia do wprowadzania tekstu za pomocą gestów.

Dzięki temu niewidomy może pisać z prędkością porównywalną do osoby widzącej, piszącej na ekranie dotykowym, może więc np. prowadzić notatki na bieżąco. To naprawdę duża zmiana! Do tej pory taka prędkość była osiągalna tylko przy sterowaniu głosem, które przecież nie pozwala ani na prowadzenie notatek w miejscach publicznych, ani na zachowanie dyskrecji przy obsłudze telefonu.

Mogę z dumą powiedzieć, że odbiór był zdecydowanie pozytywny! To były w większości osoby, które

Czy uruchomienie aplikacji będzie możliwe na

nie miały wcześniej kontaktu z urządzeniami

każdym smartfonie?

z powierzchnią dotykową –pojawiały się więc uwagi, że to "takie proste" albo "fajne", niektórzy dziwili się,

Technicznie będzie to możliwe na każdym telefonie

że "wystarczy tylko tak ruszyć palcem" ;)

z Androidem. Inne systemy operacyjne są rozważane.

Żeby zachęcić ludzi do aktywności w trakcie testów, przygotowaliśmy samouczek w formie prostych gier:

Jakie były wrażenia/odczucia osób testujących

od pewnego poziomu można było zbierać punkty

aplikację?

za bezbłędne wpisywanie znaków i słów. Nam zaś

50 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

L

U

D

Z

I

E

osobę powyżej pięćdziesiątego roku życia było kształtowane w kompletnie innych realiach - nie tylko technologicznych. Tymczasem nasze wyniki wskazują, że ta technologia jest efektywna niezależnie od wieku użytkownika, i że przynajmniej w tej kwestii nie ma różnic w wyobraźni kształtowanej w różnych pokoleniach.

Inna ciekawostka dotyczy pierwszej funkcjonalności, jaką chcieli mieć testerzy. Okazało się, że nie pożądają niczego wyszukanego – największym powodzeniem cieszył się nie dyktafon, nie nawigacja – ale najzwyklejszy (dla nas) budzik!

Co sprawiło Ci największą satysfakcję podczas realizowania tego projektu?

Praca z ludźmi i ich podstawowymi, zwykłymi problemami, które trzeba rozwiązać. Cenię fakt, że pomimo tego, iż była to praca nad nowym produktem, to nie miała wiele wspólnego z kreowaniem potrzeby. Podstawowa potrzeba była - i jest - ciągle niezaspokojona. To, co mamy na rynku, jest tylko substytutem zadowalającego rozwiązania. pozwalało to śledzić ich postępy w nauce pisania,

W jaki sposób nowe technologie mogą zmienić

a także porównać ich wyniki z rezultatami innych

świat osób z dysfunkcjami wzroku i niwelować

osób, z uwzględnieniem różnych kryteriów (np.

problem wykluczenia społecznego?

wieku). Jedną z ciekawszych obserwacji była ta,

że nasza najstarsza testerka (samodzielna, z grupy

Komputery od dawna są udźwiękowione (lepiej lub

wiekowej 50+), po krótkiej praktyce osiągała wyniki

gorzej, ale za pomocą samej klawiatury - zwykle

porównywalne do najsprawniejszej ze wszystkich

bez myszki - i syntezy mowy lub linijki brajlowskiej,

studentki – przy czym obie wcześniej nie znały

osoby niewidome mogły obsługiwać komputer);

podobnych rozwiązań. Musimy pamiętać, że

jednak zanim Internet stał się powszechnie dostępnym

sposób rozumienia świata przez niepełnosprawną

narzędziem, każdą książkę - aby była dostępna do

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 51

L

U

D

Z

I

E

samodzielnego przeczytania przez niewidomego -

Smartfony i dostępność najnowszej technologii

trzeba było specjalnie przygotować w brajlowskiej

są już raczej jedynie usprawnieniami. Nawigacja

wersji, ewentualnie nagrać przy pomocy lektora. W ten

w telefonie, możliwość nagrywania notatek czy

sposób powstawały biblioteki dla niewidomych, które

sprawdzenia rozkładu jazdy, są dla niewidomego

dziś znamy. Ale już np. gazety pozostawały właściwie

bardzo dużym ułatwieniem - ale już nie mają tak

zupełnie niedostępne, tak samo listy i wszystko

przełomowego charakteru jak upowszechnienie

co jest treścią nietrwałą bądź osobistą. Moment,

Internetu.

w którym większość treści pisanej i istotna część dyskusji publicznej przeniosła się do Internetu, jest

W tym roku mija 80 lat, od kiedy w Polsce

momentem, w którym osoby niewidome uzyskały

oficjalnie przyjęto opracowaną przez

wreszcie otwarty dostęp do informacji. To była

Elżbietę Różę Czacką i Teresę Landy

olbrzymia zmiana na poziomie cywilizacyjnym.

adaptację alfabetu Braille'a, dostosowującą

Drugą poważną zmianą było umasowienie

go do naszego systemu fonetycznego. Na

komunikacji zbiorowej przez Internet. Dziś, chociażby

co dzień można zauważyć coraz więcej

dzięki portalom społecznościowym i komunikatorom,

udogodnień dla osób niewidomych,

osoby niewidome mogą porozmawiać w szerszym

pozwalających im na uczestnictwo

gronie, umówić się, a nawet wziąć udział

w życiu społecznym (przykładem może

w inicjatywach społecznych – podczas, gdy kiedyś

być choćby sposób prezentacji eksponatów

problematyczne organizacyjnie było nawet spotkanie

w muzeach)... Jak jednak oceniasz dynamikę

z grupą znajomych, bo barierą stawała się koordynacja

wprowadzania tego rodzaju udogodnień

działań.

w naszym kraju?

52 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

L

U

D

Z

I

E

W Polsce wciąż jeszcze dużo do zrobienia, nawet

dowiaduje się, w którą stronę prowadzi korytarz) - jest

we wspomnianym muzealnictwie, choć oczywiście

jednak dużo rzeczy stworzonych bezmyślnie.

wiele zmienia się na lepsze. Bardzo fajną inicjatywą

Przykładem takiego „ulepszenia” są dotykowe

jest warszawska Niewidzialna Wystawa, którą

domofony z brajlowskimi cyframi. Pomysł teoretycznie

zwiedza się w całkowitej ciemności, w towarzystwie

mógł wydawać się niezły, tyle, że osoba niewidoma już

niewidomego przewodnika. Ma on pomóc osobom

w trakcie czytania palcem chcąc nie chcąc „wybiera”

widzącym w przełamaniu lęku przed ciemnością

cyfrę. Skutkuje to tym, że zanim zorientuje się, gdzie

i zbadaniu eksponatów za pomocą zmysłów, z których

jest środek klawiatury i jakiej wielkości są klawisze,

na co dzień świadomie nie korzystają - jednak

musi przeprosić całą masę przypadkowych lokatorów,

aby tak się stało, muszą mu one zaufać… Takie

do których niechcący zadzwoniła. Tak samo dotyczy

niecodzienne doświadczenie zbliża ludzi o odmiennych

brajlowskich przycisków w windach – zanim ktoś

perspektywach postrzegania rzeczywistości – co

nauczy się ich układu, będzie zatrzymywał się na

samo w sobie jest niezwykle cenne! Słyszałem też, że

każdym piętrze po kolei.

Centrum Nauki Kopernik miało wewnętrzne szkolenia

Inny fatalny przykład: pytałem kiedyś kilku

z przygotowywania wystaw dla niewidomych,

niewidomych o to, co myślą o przyciskach "stop"

czerpiące z wzorców z krajów skandynawskich… To

z brajlowskimi literami, jakie można znaleźć

kroki w dobrym kierunku.

w niektórych autobusach. Okazuje się, że dowiedzieli

Jeśli chodzi o sferę publiczną, to owszem, coraz

się o nich ode mnie, byli zaskoczeni samym faktem ich

częściej pojawiają się wypukłości na krawędziach

istnienia! To samo tyczy się tabliczek informacyjnych

peronów, linie pozwalające niewidomemu poruszać się

(np. "wyjście ewakuacyjne") wypisanych brajlem,

w przejściach podziemnych (prowadząc po nich laskę,

numerów sal na drzwiach, nazw ulic (w różnych

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 53

L

U

D

Z

I

E

krajach)… Oni naprawdę nie spodziewali się, że coś

Nowe technologie sprawiają, że komunikacja

takiego istnieje, nie wiedzieli, jak się do tego dostać.

i dostęp do informacji dla osób z dysfunkcjami

Nie mówiąc już o tym, że chcieli koniecznie ich

wzroku są znacznie prostsze - są jednak

wypróbować, dotknąć - i opowiedzieć, jaka jest ich

stosunkowo drogie i zapewne w większości

opinia.

przypadków przekraczają możliwości

Zasadniczy problemem tkwi w tym, że osoby

finansowe samych zainteresowanych. Czy

niezwiązane ze światem niewidomych tworzą

może się to zmienić?

te usprawnienia, czasem nawet dostając na ich wdrożenie dotację - nikt jednak, ani autor projektu,

To się zmienia na naszych oczach, szczególnie

ani jednostka dotująca jego realizację, nie wpada na

jeśli chodzi o oprogramowanie. Powstają przecież

pomysł, by go wcześniej skonsultować z osobami,

wolne i bezpłatne narzędzia, oparte na licencji

które ich potrzebują. Szczerze mówiąc, nie rozumiem

open source, takie jak NVDA dla Windowsów czy

dlaczego do tej pory nie powstał żaden mechanizm

Orca dla Linuxa. Do komputerów Apple'a w miarę

zatwierdzania usprawnień dla niewidomych - myślę

przyzwoite oprogramowanie jest dostarczane razem

szczególnie o dotacjach na środki bezpieczeństwa

z systemem operacyjnym. Ekrany dotykowe przestają

(tabliczki informacyjne o wyjściach ewakuacyjnych

być nowością, więc jest nadzieja, że ten rynek będzie

pisane brajlem!). Tam, gdzie nie ma funduszy

niebawem bardziej dojrzały. Widać, że producenci

publicznych, wystarczyłoby przecież proste

systemów operacyjnych skłaniają się ku dostarczaniu

przyznawanie certyfikatu czy tytułu "przyjazny

oprogramowania w pakiecie razem z urządzeniem.

niewidomym" przez któreś z większych szanowanych

Oczywiście te produkty są raz lepsze, raz gorsze, ale

stowarzyszeń.

pozwalają na korzystanie z telefonów bez konieczności

54 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14

L

U

D

Z

I

E

kupowania dodatkowego oprogramowania, czasem

Dobre pytanie! Prawdopodobnie będzie podobny

wielokrotnie droższego od samej "słuchawki".

do świata nas wszystkich. Oby całe doświadczenie

Urządzenia fizyczne, takie jak notatniki brajlowskie

korzystania z tych wszystkich urządzeń, było coraz

i inne pomoce produkowane specjalnie na potrzeby

bardziej przystosowane do wyobraźni i możliwości osób

niewidomych, są faktycznie bardzo drogie.

niewidomych - a przez to stało się bardziej „naturalne”.

W niektórych krajach te pomoce są refundowane

Na tym polu jest jeszcze wiele do zrobienia.

w ramach z problemem nierównego dostępu.

To, co mogłoby przynieść kolejne zmiany, to np.

W krajach mniej rozwiniętych jest jednak znacznie

wykorzystanie czujników „zaszytych” w smartfonach

gorzej, a urządzenie do prowadzenia notatek potrafi

i innych urządzeniach wchodzących do użytku.

kosztować tyle, co mały samochód. Nadzieja w tym, że

Wyobraźmy sobie coś na kształt okularów Google,

nauczymy się wykorzystywać już istniejące urządzenia

które mówią niewidomemu o tym, kogo spotyka,

do nowych zastosowań i będziemy potrzebować

ostrzegają go przed niebezpieczeństwem (np.

znacznie mniej tych wąsko wyspecjalizowanych.

czerwonym światłem), przeszkodą, albo też informują, jaki autobus podjechał na przystanek… Nawigacja

Syntezatory mowy, monitory brajlowskie,

w telefonie mogłaby przypomnieć, że czas już wysiąść

telefon komórkowy z ekranem adaptującym

z autobusu… Czujniki zbliżeniowe... Urządzenia, które

swoją powierzchnię do wymagań alfabetu

się komunikują: np. piekarnik czy pralka, informujące

Braille’a, tablet dla osób niewidomych... to już

nas o tym, jaki tryb ich pracy wybraliśmy, komputer

istniejące i używane technologie. A jak za kilka

mówiący o aktualnej temperaturze…

lat będzie wyglądał świat niewidomych?

Jest nadzieja że ta przyszłość jest bliska. rozmawaiła Marika Staszowska

0 6 L I P I E C 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 55

R

U

C

H

CZYTAJ RÓWNIEŻ NASZE POPRZEDNIE NUMERY:

http://issuu.com/expionage/docs/expionage_01_06_2012

http://issuu.com/expionage/docs/expionage_05

http://issuu.com/expionage/docs/expionage_03_wrzesien_2012

http://issuu.com/expionage/docs/expionage04

56 | E X P I O N A G E | 0 6 L I P I E C 2 0 14