DZIEJE WIELICZKI 1990-2018 by yen

Paweł Figlewicz

Święto Wolności Dzieje Wieliczki w okresie samorządowym 1990-2018

Wieliczka 2019

Autor: Paweł Figlewicz Recenzje naukowe: prof. zw. dr hab. inż. Adam Klich, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie ks. dr hab. Sławomir Zych, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Redaktor merytoryczny: Magdalena Golonka Redaktor prowadzący: Katarzyna Wierzba Zespół redakcyjny: Justyna Kozioł, Helena Piecuch, Łukasz Bira, Urszula Mróz (kalendarium), Katarzyna Adolf Opracowanie graficzne: Jan Michalski Skład i łamanie, przygotowanie do druku: Fabryka Grafika Jan Michalski Zdjęcia na okładce: T. Kordula, FOTO Rogalska (przód), archiwum A. Gaczoła (tył) Współpraca: Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, Wydawnictwo Żyznowski Wydawca: Centrum Kultury i Turystyki w Wieliczce Partnerzy:

Wieliczka, 4 czerwca 2019 roku

ISBN 978-83-945976-3-4 Druk i oprawa: Drukarnia Skleniarz

Spis treści Przedmowa burmistrza miasta i gminy Wieliczka Artura Kozioła

Przedmowa dyrektor Wydziału Kultury, Sportu, Turystyki i Komunikacji Społecznej Magdaleny Golonki

Wprowadzenie autora i podziękowania

Wstęp

Kadencja 1990–1994 Wybory w 1990 roku Działalność władz samorządowych pierwszej kadencji Działania na rzecz przywrócenia powiatu wielickiego Przemiany społeczno-gospodarcze w latach 1990–1994

40 41

Kadencja 1994–1998 Wybory w 1994 roku Działalność władz samorządowych drugiej kadencji Działania na rzecz przywrócenia powiatu wielickiego Przemiany społeczno-gospodarcze w latach 1994–1998

82 83

Kadencja 2006–2010 Wybory w 2006 roku Działalność władz samorządowych piątej kadencji Przemiany społeczno-gospodarcze w latach 2006–2010

172 173 182 224

Kadencja 2010–2014 Wybory w 2010 roku Działalność władz samorządowych szóstej kadencji Przemiany społeczno-gospodarcze w latach 2010–2014

230 231

Kadencja 2014–2018 Wybory w 2014 roku Działalność władz samorządowych siódmej kadencji Przemiany społeczno-gospodarcze w latach 2014–2018 Obchody setnej rocznicy odzyskania niepodległości

292 293

112

U progu kadencji 2018–2023 Wybory w 2018 roku Wyzwania władz ósmej kadencji

388 389 401

114

Podsumowanie

408

Kadencja 1998–2002 Wybory w 1998 roku Działalność władz samorządowych trzeciej kadencji Przemiany społeczno-gospodarcze w latach 1998–2002

120 121

Streszczenie

411

130

Kronika „Wieliczka Samorządowa 1989-2019”

412

139

Bibliografia

426

Kadencja 2002–2006 Wybory w 2002 roku Działalność władz samorządowych czwartej kadencji Przemiany społeczno-gospodarcze w latach 2002–2006

146 147

Spis tabel

437

Spis wykresów

439

49 71 74

153 167

243 280

299 368 374

Przedmowa Kilka miesięcy temu obchodziliśmy rocznicę stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości. W tym roku, z okazji 30. rocznicy pierwszych częściowo wolnych wyborów w powojennej Polsce, przypada Święto Wolności i Solidarności. U zbiegu dat przywołujących historyczne dla Polski wydarzenia, a także w przeddzień rocznicy wyborów samorządowych, oddajemy w Państwa ręce publikację opowiadającą o najnowszych dziejach Wieliczki. Rok 1990 dał jednoznaczną odpowiedź dotyczącą wejścia Polski na drogę przemian prowadzących do wolności. Wówczas uczestnictwo w wyborach świadczyło o naszej determinacji i pragnieniu decydowania o przyszłości naszego kraju, miasta i gminy. Wszyscy mamy świadomość, jak ważny jest udział w wyborach, tych pierwszych, a także każdych kolejnych, w których wybierani są przedstawiciele do parlamentu, prezydenci, burmistrzowie, radni, reprezentanci osiedli i sołectw. Dla każdego człowieka obywatelski udział w wyborach do sejmu, senatu oraz samorządu to nie tylko jedna z najważniejszych powinności, ale jednocześnie przywilej. W ten sposób wzmacniane są fundamenty demokracji i utrwalana tradycja, która buduje silną i aktywną społeczność – zarówno państwową, jak i samorządową. Uczestnicząc w wyborach, zdecydowali Państwo o kierunkach rozwoju i zmian naszej lokalnej społeczności. Pozwoliło to, aby Wieliczka za sprawą wielu inwestycji, realizowanych także przy udziale funduszy z Unii Europejskiej, przeobraziła się w ostatnich latach w nowoczesne miasto. O tym, jak zmieniało się miasto i gmina Wieliczka, opowiada ta pozycja. Dziękuję całemu zespołowi redakcyjnemu za przygotowanie publikacji o dziejach samorządu wielickiego w latach 1990–2018, w rocznicę wyborów do sejmu i senatu oraz zbliżającą się rocznicę pierwszych wyborów samorządowych. Dla miasta i gminy Wieliczka to bardzo ważny okres przemian. W tym miejscu pragnę osobiście podziękować wszystkim mieszkańcom Wieliczki za ogromne wyróżnienie i zaufanie, jakim mnie obdarzyli. Od ponad 20 lat, właśnie dzięki Państwu, aktywnie uczestniczę w życiu społecznym oraz przemianach zachodzących na ziemi wielickiej. Pragnę podkreślić, że pełnienie funkcji burmistrza to dla mnie ogromny zaszczyt i odpowiedzialność. Jeszcze raz bardzo dziękuję Państwu za wspólną pracę i zaufanie. Artur Kozioł

Burmistrz Miasta i Gminy Wieliczka

Przedmowa Zbliżająca się 30. rocznica przywrócenia w Polsce samorządu terytorialnego oraz wyborów z 27 maja 1990 roku skłania do podsumowań i bilansów. Dotychczas nie powstała publikacja, która opisywałaby działalność samorządu wielickiego na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Jednak każdy, kto w tym okresie był w nią zaangażowany, wie jak trudna jest to praca i zarazem bardzo ważna. Wiele w tym czasie udało się osiągnąć. Miasto i gmina Wieliczka na początku lat 90. XX wieku, a u progu lat 20. XXI wieku to dwie różne przestrzenie. Łączą je mieszkańcy, z którymi i dla których proces transformacji oraz dynamicznego rozwoju był i nadal jest realizowany na wielickiej ziemi. Stąd zrodził się pomysł zgromadzenia informacji o dziejach Wieliczki w okresie samorządowym 1990–2018. Prace nad niniejszą publikacją zintensyfikowało również niecodzienne odkrycie. Na początku 2017 roku w wielickim magistracie odnalezione zostały dokumenty z XIX i XX wieku, w większości dotyczące działalności władz Wieliczki. Ukrywanie tych historycznych artefaktów świadczy o ogromnej odwadze osób, które w tym uczestniczyły oraz świadomości, jak ważne jest zachowanie pamięci o dziejach danej społeczności. Z narażeniem życia zadbano o to, by historia Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka, a tym samym działalności jego mieszkańców była przekazana następnym pokoleniom. Uczestnicząc w pracach zabezpieczających odkryte dokumenty, moją uwagę zwróciły pisma z podpisami burmistrzów Franciszka Aywasa i Józefa Jagielskiego oraz wielu innych urzędników miejskich. Przeglądając zaproszenia i pisma organizacji społecznych działających w Wieliczce w minionym stuleciu, zauważyłam również ogromną zbieżność spraw i tematów, którymi wówczas się zajmowano, z dzisiejszymi. Równocześnie też poczułam dumę,

że swoją pracę zawodową związałam właśnie z Wieliczką. To miasto ludzi niezwykle aktywnych, ambitnych i odważnych. Taki hart ducha bierze się z trudnej, codziennej pracy, która zawsze była udziałem mieszkańców górniczego miasta i jego okolic. Nie sposób wymienić wszystkie osoby, które pomagały w ciągu trzech lat pracy nad publikacją. W pierwszej kolejności swoje podziękowanie kieruję do burmistrza miasta i gminy Wieliczka Artura Kozioła, za to, że zainicjował pracę nad tą publikacją i wspierał w realizacji projektu, a także za to, że zawsze uczy nas bycia dumnymi ze swojego miasta, świadomymi jego historii, a na co dzień zaraża entuzjazmem do służby lokalnej społeczności. Dziękuję za współpracę autorowi publikacji, Pawłowi Figlewiczowi, oraz zespołowi redakcyjnemu, a szczególnie tym, którzy pomogli w zebraniu fotografii, dokumentów i zawsze służyli profesjonalną radą: prof. zw. dr. hab. inż. Adamowi Klichowi, Wydawnictwu Żyznowski, a więc Urszuli i Wiesławowi Żyznowskim, oraz Annie Krzeczkowskiej-Ślusarczyk, a także dr. hab. inż. arch. Andrzejowi Gaczołowi, Jadwidze i Józefowi Dudom, Barbarze Zapadlińskiej, redaktor naczelnej „Panoramy Powiatu Wielickiego”, Annie Ślęczce, Alojzemu Brożkowi, Krystynie Poprawie, żonie i córce śp. Henryka Uhryńskiego i wielu innym osobom. W sposób szczególny dziękuję również Katarzynie Wierzbie za ogromną pomoc w redakcji tekstu oraz grafikowi Janowi Michalskiemu. Z pewnością publikacja ta nie zamyka tematu dziejów samorządu wielickiego w latach 1990–2018, ale dopiero rozpoczyna dyskusję o tym, jak ważne przemiany dokonały się w ostatnich 30 latach w naszej małej Ojczyźnie. Samorządność, która odrodziła się w wyniku przemian lat 90., chociaż napotyka wiele trudności, to jednak przyniosła ogromne sukcesy dla społeczności miasta i gminy Wieliczka. Magdalena Golonka Dyrektor Wydziału Kultury, Sportu, Turystyki i Komunikacji Społecznej Urzędu Miasta i Gminy w Wieliczce

Wprowadzenie autora i podziękowania Dzieje Wieliczki od lat znajdowały się w centrum zainteresowania historyków, co zaowocowało dużą liczbą publikacji dotyczących historii miasta i kopalni. Specyfika tego Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta sprawia jednak, że prace badawcze są żmudne i czasochłonne. Trudności są związane nie tylko z gromadzeniem materiału źródłowego, ale przede wszystkim z jego selekcją – stąd też trudno tego typu opracowania tworzyć bez wsparcia innych ludzi. Dzięki pomocy wielu osób stosunkowo szybko udało się napisać tę książkę – praca nad nią rozpoczęła się w lutym 2017 roku i trwała do lutego 2019 roku. Chciałbym podziękować burmistrzowi Arturowi Koziołowi, który zdecydował się powierzyć mi to trudne i odpowiedzialne zadanie, a także jego zastępcom: Rafałowi Ślęczce (zastępca burmistrza ds. społecznych w latach 2014–2018) i Piotrowi Krupie (zastępca burmistrza ds. inwestycji). Słowa podziękowania kieruję także w stronę Agnieszki Szczepaniak (zastępca burmistrza ds. społecznych od 2018 r.) za zaangażowanie, pomoc i okazaną życzliwość. Prace nad tą publikacją były możliwe także dzięki nieustannemu wsparciu dyrektora Wydziału Kultury, Sportu, Turystyki i Komunikacji Społecznej Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka – Magdaleny Golonki – zarówno w zakresie kwerendy, jak i konsultacji merytorycznych, za które chciałbym serdecznie podziękować. Jestem także wdzięczny pracownikom Urzędu Miasta i Gminy w Wieliczce, którzy umożliwili mi dostęp do materiałów bieżących i archiwalnych. Nie sposób w tym miejscu nie wspomnieć o osobach, które przybliżyły mi początki działalności samorządu w Wieliczce, a więc o Alojzym Brożku, Annie Ślęczce, Zofii Hankus-Wszołek, Krystynie Poprawie i Tomaszu Panzu. Słowa podziękowania kieruję również pod adresem o. Ludwika Kurowskiego za przybliżenie mi między innymi kulis organizacji obchodów 700-lecia nadania praw miejskich Wieliczce, historii katastrofy, która dotknęła kopalnię, miasto i klasztor w 1992 roku, a także przebiegu koronacji cudownego obrazu Matki Bożej Łaskawej w 1995 roku. Chciałbym w tym miejscu wspomnieć także o Tomaszu Łukasiku, który udostępnił mi materiały odnoszące się do finansów jednostek samorządowych. Pragnę również podziękować Urszuli i Wiesławowi Żyznowskim, którzy pomogli w pozyskaniu materiałów, pochodzących zarówno od instytucji, jak i osób prywatnych. Nie mogę również w tym miejscu nie wspomnieć o Urszuli Mróz, która opracowała kalendarium najważniejszych wydarzeń, obejmujące lata 1989–2019, a także o Helenie Piecuch i Katarzynie Wierzbie, które wykonały redakcję tekstu. Dziękuję również prof. zw. dr. hab. inż. Adamowi Klichowi i ks. dr. hab. Sławomirowi Zychowi, którzy podjęli się trudu zrecenzowania tego opracowania. Dziękuję również wszystkim tym, którzy w jakikolwiek sposób przyczynili się do powstania niniejszej publikacji, a których nie wymieniłem powyżej.

Wstęp Obszar gminy Wieliczka w 2018 roku liczył 100,1 km kw., z czego miasto zajmowało 13,4 km kw. Strukturę administracyjną tworzy miasto Wieliczka oraz 29 sołectw. Obszar wiejski Wieliczki jest największym w kraju wśród gmin miejsko-wiejskich. Gmina położona jest w południowej części województwa małopolskiego, w dorzeczu Raby, Wilgi i Serafy. Ukształtowanie terenu jest bardzo zróżnicowane. Południe ma charakter wyżynny i pagórkowaty, natomiast północ – nizinny. Wieliczka graniczy z następującymi gminami: od północnego zachodu z Krakowem, od zachodu ze Świątnikami i Sieprawiem, od wschodu z Biskupicami i Niepołomicami, a od południa z Dobczycami i Gdowem. Wieliczka charakteryzuje się dogodnym położeniem komunikacyjnym, gdyż przez miasto przebiega droga krajowa nr 94, a w pobliżu znajdują się trasy A4 i S7. Rozwija się także Szybka Kolej Aglomeracyjna. Atrakcyjność położenia dostrzegają inwestorzy, którzy coraz chętniej lokują swój kapitał w rozwijającej się Wielickiej Strefie Aktywności Gospodarczej. Bliskość Krakowa jest ważnym argumentem dla osób, które osiedlają się na terenie gminy, co przekłada się również na wzrost liczby budynków mieszkalnych. Największą atrakcją turystyczną miasta jest zabytkowa Kopalnia Soli „Wieliczka”, która od 1978 roku znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. W 2013 roku wpis rozszerzono o Zamek Żupny w Wieliczce i kopalnię soli

w Bochni. W taki oto sposób Wieliczka może pochwalić się dwoma obiektami umieszczonymi na tej prestiżowej liście. Bogatą historię miasta, którego początki sięgają XIII wieku, scharakteryzowali autorzy monografii Wieliczki wydanej w 1990 roku – Czesław Brzoza, Andrzej Gaczoł, Stanisław Gawęda, Antoni Jodłowski, Robert Kurowski, Józef Piotrowicz, Janusz Wiewiórka i Zbigniew Wojas. Trudno w tej publikacji nie odwoływać się do ich ustaleń. Pozwoli to lepiej zrozumieć specyfikę miasta, które odgrywało tak dużą rolę w życiu gospodarczym kraju – zarówno w okresie staropolskim, jak i w czasach niewoli narodowej . Życie miasta od samego początku było związane z wydobyciem soli. Pierwsze ślady warzelnictwa pojawiają się jeszcze w okresie przedpiastowskim. Najstarsza pisemna wzmianka o osadzie Magna Sal, czyli Wielka Sól, pochodzi z pierwszej połowy XII wieku (1123–1127 r.). Momentem przełomowym, który dał impuls do intensywnego rozwoju miejscowości, było odkrycie pokładów soli kamiennej (1252 r.). Niespełna pół wieku później osada zyskała prawa miejskie. Pierwszy dokument związany z procesem lokacji wydał książę Henryk Probus w 1289 roku. Rok później Przemysł II, potwierdzając wcześniejszy dyplom, nadał Wieliczce prawa miejskie na prawie frankońskim. Dynamiczny rozwój miasta związany jest z latami panowania Kazimierza Wielkiego, który wydał między innymi nowy dokument lokacyjny. Na jego mocy Wieliczka stała się osadą na prawie magdeburskim (1361 r.).

Od wieków górnicze szyby (Regis) i kościelne wieże (parafia pw. św. Klemensa) wpisują się w krajobraz Wieliczki (fot. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka).

A. Brzoza i in., Wieliczka. Dzieje miasta (do roku 1980), kol. red. S. Gawęda, A. Jodłowski, J. Piotrowicz, Kraków 1990.

Dzieje Wieliczki

piero na przełomie XVI i XVII wieku). Warto także zaznaczyć, że rada miejska podlegała kontroli urzędnika królewskiego, którym był podkomorzy krakowski. Uczestniczył on w wyborach rajców miejskich. O rosnącym znaczeniu Wieliczki świadczy fakt, że przedstawiciele tego miasta zasiadali w Sądzie Najwyższym Prawa Niemieckiego na Zamku Krakowskim oraz w Sądzie Sześciu Miast. Instytucje te zostały utworzone przez Kazimierza Wielkiego w 1356 roku. Można było złożyć do nich odwołanie od wyroków sądów prawa niemieckiego w Małopolsce. Przed ich powstaniem instancją odwoławczą był sąd w Magdeburgu, którego ortyle (pouczenia prawne) były wiążące dla osad lokowanych na prawie magdeburskim. Warto również zaznaczyć, że za panowania Kazimierza Wielkiego Wieliczka została otoczona murami obronnymi, których długość wynosiła kilometr, a w ich obrębie zlokalizowano 21 baszt. Wraz z Zamkiem Żupnym, który był siedzibą żupnika, stanowiły one system obronny zapewniający bezpieczeństwo mieszkańcom oraz załodze wspomnianej twierdzy. Nie należy się zatem dziwić, że król chronił przedsiębiorstwo, które przynosiło Koronie Królestwa Polskiego znaczne dochody. Dużą rolę w życiu miasta odgrywały cechy i bractwa religijne. Pojawiły się one jeszcze w XIV wieku. W okresie od XVI wieku do połowy XVIII wieku obserwuje się nakierowanie produkcji mistrzów cechowych na zaspokajanie potrzeb żupy. Na początku XVII wieku istniało 14 cechów, choć w lustracji królewskiej z 1644 roku wzmiankowanych jest ich dziewięć (bednarski, kowalski, powroźniczy, szewski, krawiecki, kuśnierski, tkacki, piekarniczy i rzeźniczy). Wieliczka leżała na przecięciu ważnych szlaków handlowych (m.in. węgierskiego), zatem nabywcami produktów wytwarzanych przez cechy były także osoby przybywające do miasta w celu dokonania

Praca górników była ciężka i niebezpieczna. Obecnie jej tajniki mogą zgłębić turyści odwiedzający podziemne królestwo (fot. NAC, sygnatura: 2-6464).

Tak jak w innych miastach lokowanych na prawie niemieckim, w Wieliczce dużą rolę odgrywał wójt, który dysponował prawem sądzenia. Miał też swój udział w opłatach uiszczanych przez mieszczan. Wójtostwo było zazwyczaj dziedziczne, co wiązało się między innymi z tym, że często stawało się ono przedmiotem transakcji kupna-sprzedaży. W latach 30. XIV wieku wójtem został Mikołaj Wierzynek. Następnie wójtostwo znalazło się w rękach jego spadkobierców. Oprócz instytucji wójta, funkcjonowała również rada miejska z burmistrzem na czele, ale zyskała ona na znaczeniu dopiero wtedy, kiedy wójtostwo na skutek prawa dziedziczenia uległo rozdrobnieniu. W jej skład wchodzili przedstawiciele patrycjatu miejskiego i to właśnie rada w największym stopniu reprezentowała interesy mieszkańców. Niemniej jednak mieszczanie przez dość długi czas nie mogli wykupić wójtostwa (stało się to do14

Wstęp

Rynek Dolny w Wieliczce zawsze tętnił życiem (fot. NAC, sygnatura: 1-G-5979).

transakcji handlowych. Kazimierz Wielki zapewnił kupcom z Krakowa, Wieliczki i Bochni wyłączność na dostawy soli do Oświęcimia. To niewątpliwie miało duży wpływ na rozwój miasta (szlak solny prowadzący na Śląsk). Dzięki temu kupcy z Wieliczki mogli uczestniczyć w wymianie międzynarodowej, do miasta zaś przybywali nabywcy miejscowej soli. Na początku XVI wieku spotykamy wśród nich kupców z Krakowa, Śląska, Oświęcimia, Zatora, Pszczyny, Myślenic, Wadowic, Żywca, Orawy, Słomnik, Miechowa, Kielc, a nawet z Gdańska. W okresie rozkwitu gospodarczego, mieszczanom kilkakrotnie udało się doprowadzić do potwierdzenia przywileju lokacyjnego Kazimierza Wielkiego, między innymi przez Władysława Jagiełłę i Kazimierza Jagiellończyka. Warto również zaznaczyć, że w tym czasie wydobywania soli nie zakłócała zabudowa centrum miasta, gdyż nowe szyby były drążone na zewnątrz murów miejskich

(m.in. Boner, Bużenin, Loiss). W drugiej połowie XVI wieku Wieliczkę kilkakrotnie dotknęła zaraza, pojawiły się także zawaliska. Mimo to dopiero w XVII wieku rozwój miasta został wyraźnie zahamowany. Liczne pożary (m.in. szybu Boner), okupacja Wieliczki przez skonfederowane oddziały niepłatnego żołdactwa (1613 r.), a przede wszystkim wielka zaraza, której nasilenie przypadło na lata 1652–1653, przyczyniły się do wyludnienia i w konsekwencji do upadku miasta. W przypadku wspomnianej zarazy warto przytoczyć jeden fakt obrazujący jej skalę. Otóż przed epidemią w Wieliczce funkcjonowało 90 warsztatów rzemieślniczych, a po niej – tylko 36. Równie istotnym czynnikiem zubożenia miasta był najazd szwedzki w latach 1655–1660, po którym jeszcze w 1665 roku na terenie Wieliczki stwierdzono 44 opustoszałe place ze zburzonymi lub zawalonymi domami. Nie należy się zatem dziwić, że w 1680 roku wzmian15

Dzieje Wieliczki

kowanych mamy zaledwie 48 rzemieślników, czyli praktycznie tylu, ilu na początku 1653 roku. Dane te świadczą najdobitniej o skali upadku miasta, które zaczęło mieć problemy z systematycznym uiszczaniem podatków. W drugiej połowie XVII wieku i na początku XVIII wieku Wieliczkę ponownie nawiedzały zarazy. Miasta nie omijały również pożary. Dodatkowo oddziały stacjonujące w Wieliczce wymuszały nadzwyczajne daniny. Były to czynniki, które w sposób istotny zahamowały rozwój miasta i kopalni. Charakteryzując życie Wieliczki w okresie staropolskim, nie można pominąć sfery życia religijnego. Kościół pełnił olbrzymią rolę w życiu kulturalnym i społecznym, gdyż był instytucją odpowiedzialną między innymi za edukację. Początki Kościoła katolickiego w Wieliczce, jak twierdzi Józef Piotrowicz , sięgają jeszcze XI wieku, choć pierwsza pisemna wzmianka o parafii pochodzi z 1229 roku. Tę drugą datę może potwierdzać fakt, że prawo patronatu przysługiwało opatom tynieckim. Kolejnym argumentem jest samo wezwanie świątyni, gdyż kult świętego Klemensa był żywy w kręgach benedyktyńskich. Początkowo wielicka świątynia była drewniana, ale już w 1354 roku pojawiła się na jej miejscu budowla wzniesiona z cegły. Pierwszym plebanem, wzmiankowanym jeszcze za panowania Władysława Łokietka, był niejaki Henryk. Warto podkreślić, że już w XIV wieku w mieście funkcjonowała szkoła parafialna, której pierwszym znanym uczniem był Mikołaj z Wieliczki (kapelan biskupa wrocławskiego Przecława). Jej mieszkańców spotykamy również wśród studentów Akademii Krakowskiej. W okresie reformacji na terenie Wieliczki wzmiankowany jest zbór kalwiński, a także ariański. Pod Kościół pełnił olbrzymią rolę w życiu kulturalnym i społecznym mieszkańców Wieliczki (fot. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka).

J. Piotrowicz, Powstanie i rozwój miasta w średniowieczu, [w:] A. Brzoza i in., dz. cyt., s. 74.

Wstęp

Pałac Przychockich to jedno z ulubionych miejsc, przed którym zawsze chętnie fotografowali się zarówno wieliczanie, jak i odwiedzający miasto turyści (fot. archiwum A. Klicha).

koniec XVI wieku został wzniesiony kościół pw. św. Sebastiana, którego konsekracja nastąpiła w 1598 roku. Z kolei za panowania Zygmunta III do Wieliczki przybyli reformaci, co wiązało się z budową nowej świątyni i klasztoru. Kościół został konsekrowany już w 1628 roku, a klasztor wzniesiono w latach 1650–1655. W wyniku klęski konfederacji barskiej Rosja, Austria i Prusy przeprowadziły pierwszy rozbiór Polski. Wieliczka weszła – tak jak południowa część województwa krakowskiego – w obręb państwa rządzonego przez Habsburgów. Wojska austriackie wkroczyły do miasta 10 czerwca 1772 roku. W czasach józefińskich nastąpiły zmiany w administracji. Zlikwidowano samorządy miejskie, a w ich miejsce wprowadzono magistraty. Do ich kompetencji należał między innymi nadzór nad miejscową policją i administracją miejską, zarządzanie majątkiem miejskim oraz prowadzenie ewidencji ludności. Magistrat składał się z burmistrza, syndyka, asesorów, kasjera

i kontrolera. Dokonując reformy administracji, utworzono cyrkuły, które były odpowiednikami powiatów. Początkowo istniał również cyrkuł wielicki, ale z czasem zmieniono sieć tych jednostek administracyjnych i Wieliczka weszła w skład cyrkułu bocheńskiego (1782 r.). Z okresem tym, wiąże się napływ osadników niemieckich, którzy osiedlili się w Lednicy Dolnej. W 1846 roku wybuchło powstanie krakowskie. Pod wpływem agitacji Edwarda Dembowskiego, ludność Wieliczki przyłączyła się do powstańców (24 lutego 1846 r.). Zarekwirowano kasę salinarną, utworzono także oddział złożony z górników wielickich, który pomaszerował do Krakowa. Niestety, stoczona kilka dni później bitwa pod Gdowem zakończyła się klęską wojsk powstańczych. Następnie, na terenie cyrkułu bocheńskiego, doszło do rabacji galicyjskiej, co uniemożliwiło rozprzestrzenienie się ruchu narodowowyzwoleńczego. Dwa lata później, w czasie Wiosny Ludów, cesarz Franciszek Józef I wydał edykt, na mocy 17

Dzieje Wieliczki

czas również Podgórze) oraz 105 wiosek. Wieliczka była także siedzibą sądu okręgowego, urzędu podatkowego, urzędu katastralnego, urzędu notarialnego, urzędu pocztowego, powiatowego inspektoratu szkolnego, posterunku żandarmerii i fizyka powiatowego. W czasach autonomii na czele władz samorządowych każdej miejscowości stała zwierzchność gminna wraz z naczelnikiem. W miastach naczelnika gminy nazywano burmistrzem, choć dopiero ustawa z 1889 roku oficjalnie wprowadziła do użycia takie określenie. Pierwszym burmistrzem epoki autonomicznej był Antoni Najder. Po nim stanowisko to piastowali kolejno: Ludwik Łapiński, Franciszek Bittmar, Wiktoryn Reichelt (komisarz rządowy), Bronisław Przychocki, Bruno Miczyński, Wilhelm Koch i Franciszek Aywas. Warto podkreślić, że mieszkańcy Wieliczki znakomicie wykorzystali możliwości, jakie pojawiły się przed nimi w epoce autonomicznej. Rozwijała się lokalna sieć szkolna – w 1910 roku otwarto siedmioklasową szkołę realną. Jej ukończenie dawało szansę kontynuowania studiów na politechnikach i w akademiach górniczych. W sferze rozwoju życia gospodarczego należy wspomnieć o instytucjach finansowych, które umożliwiły dostęp do tanich kredytów. W 1871 roku powstało Towarzystwo Zaliczkowe, a w 1879 roku Powiatowa Kasa Oszczędności. Omawiając ten okres życia miasta, nie sposób nie napomknąć o takich organizacjach, jak założone w 1872 roku Towarzystwo Śpiewacze „Lutnia”. Jego działalność miała na celu podtrzymywanie kultury muzycznej i tożsamości narodowej. Ważną rolę odgrywało też powstałe w 1892 roku wielickie gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. W mieście funkcjonowały ponadto: Czytelnia Ludowa, Towarzystwo Szkoły Ludowej, Stowarzyszenie Czytelni Robotników Salinarnych, Klub Mieszczański, Polskie Towarzystwo Młodzieży Akademickiej, To-

W 1913 roku do Zamku Żupnego prowadziła brama, którą dziś też pokonują turyści udający się na zwiedzanie muzealnej ekspozycji (fot. archiwum A. Gaczoła).

którego uwłaszczono chłopów. Rozpoczęło to zmiany w strukturze gospodarczo-społecznej mieszkańców Galicji. Na początku drugiej połowy XIX wieku przegrana wojna z Piemontem ujawniła słabość Austrii. W 1860 roku rozpoczęły się reformy w monarchii Habsburgów, które doprowadziły do przyznania Galicji autonomii (1867 r.). Przeprowadzono repolonizację szkół i urzędów, przywrócono samorząd gminny, a ludność polska odzyskała możliwość kształtowania życia społecznego i kulturalnego. Oprócz tego Polacy mogli kultywować swoje tradycje narodowe. Wprowadzono nowy podział administracyjny, czego konsekwencją było utworzenie powiatu wielickiego (1867 r.) sprawującego nadzór nad działalnością samorządu gminnego. Należały do niego trzy miasteczka: Dobczyce, Gdów i Skawina (przez pewien 18

Wstęp

warzystwo Upiększania Wieliczki, Cech Rzemieślniczy, Okręgowe Towarzystwo Rolnicze. Oprócz tego, w drugiej połowie XIX wieku wybudowano bocznicę kolejową z Wieliczki do Bieżanowa, co umożliwiło uruchomienie regularnego połączenia do Krakowa (1857 r.). Przed wybuchem I wojny światowej w Wieliczce powołano paramilitarny oddział Związku Strzeleckiego. Jego członkowie zostali wcieleni do formującej się I Brygady Legionów Polskich. Uczestniczyli między innymi w bitwie pod Łowczówkiem (grudzień 1914 r.). Z kolei Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” zorganizowało oddział, który zasilił później II Brygadę Legionów Polskich. W początkowym okresie działań wojennych armia austro-węgierska ponosiła klęski, co spowodowało, że wojska rosyjskie stanęły na przedpolach Krakowa. 28 listopada 1914 roku oddziały rosyjskie zajęły Wieliczkę i okupowały miasto przez dziewięć dni. Po odparciu ataku wojsk car-

skich na twierdzę Kraków, do Wieliczki wróciło normalne życie. W mieście powstał Powiatowy Komitet Narodowy, który zajmował się między innymi dalszym werbunkiem do legionów, zbiórką pieniędzy na ich uzbrojenie i umundurowanie. Jesienią 1918 roku zakończyła się I wojna światowa, co umożliwiło organizację niepodległego państwa polskiego. Zaczęły kształtować się lokalne ośrodki państwowości polskiej. W Krakowie powstała Polska Komisja Likwidacyjna (28 października 1918 r.), na czele której stanął Wincenty Witos. W jej skład weszli również przedstawiciele Wieliczki. 31 października 1918 roku został rozbrojony garnizon austriacki w Krakowie. Wówczas rozpoczęto usuwanie austriackich godeł państwowych z okolicznych miejscowości. Już 3 listopada w Wieliczce odbyło się nabożeństwo dziękczynne, następnie zaś zorganizowano wiec pod magistratem. Przemawiał na nim między innymi późniejszy premier, Jędrzej Moraczewski.

Burmistrz Józef Jagielski (w środku), wraz ze swoimi zastępcami, wśród członków wielickiej Ochotniczej Straży Pożarnej w 1936 roku (fot. archiwum A. Gaczoła).

Dzieje Wieliczki

W 1892 roku powstało wielickie gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, które odegrało ważną rolę w historii miasta (fot. archiwum A. Gaczoła).

U progu niepodległości nie nastąpiły znaczące zmiany w strukturze i składzie władz miejskich Wieliczki. Burmistrzem nadal był Franciszek Aywas (w latach 1921–1926 jako komisarz rządowy), funkcjonował również powiat wielicki. Pod koniec lat 20. XX wieku władze państwowe zaczęły reorganizować strukturę administracyjną, jednocześnie ograniczając rolę samorządu terytorialnego. W 1928 roku rozpoczęto likwidację powiatu wielickiego. Już w 1929 roku zmniejszono jego obszar, co wywołało protesty. Ostatecznie powiat wielicki został zlikwidowany w 1932 roku. Zreorganizowano również strukturę władz miejskich, znacznie zawężając ich kompetencje. Od 1934 roku na czele władz miasta stała rada miejska, która wybierała zarząd na czele z burmistrzem. Pierwszym burmistrzem został Józef Jagielski, który sprawował ten urząd do wybuchu II wojny światowej.

W okresie 20-lecia międzywojennego liczba mieszkańców powoli wzrastała. W 1921 roku Wieliczkę zamieszkiwało 7361 osób. Tak jak w innych miastach byłej Galicji, najliczniejszą mniejszością narodową byli Żydzi. Wielicka gmina żydowska dysponowała własnym budynkiem administracyjnym, który połączony był z domem modlitwy. Ponadto funkcjonowały trzy synagogi, szkoła (cheder) i łaźnia (mykwa). Analizując strukturę społeczną miasta, należy zaznaczyć, że duża część mieszkańców nadal zajmowała się wydobyciem soli, choć z czasem uległo to wyraźnemu zmniejszeniu. Tuż po odzyskaniu niepodległości, kopalnia zatrudniała mniej więcej 2500 osób, a niespełna 20 lat później już tylko 1400 . W mieście dość liczną grupę stanowili S. Gawęda, Wieliczka w czasach II Rzeczypo– spolitej, A. Brzoza i in., dz. cyt., s. 233.

Wstęp

Otwarcie stacji kolejowej w Wieliczce w 1927 roku (fot. NAC, sygnatura: 1-G-3768).

pracownicy umysłowi, co wynikało między innymi z faktu funkcjonowania powiatu i instytucji z nim związanych, np. sądu. Wśród mieszkańców można wyróżnić także warstwę drobnomieszczaństwa, robotników innych zakładów i chłopów. W Wieliczce funkcjonowały takie przedsiębiorstwa, jak np. garbarnia, gorzelnia, cegielnia, młyn oraz tartak. Przed wielkim kryzysem w mieście działały dwie hurtownie, mniej więcej 150 sklepów, kilka restauracji oraz około 20 wyszynków i jadłodajni. Rzemieślnicy zorganizowani byli w dwa cechy – Cech Rzemiosł Różnych i Cech Rzeźników i Wędliniarzy. Rozwijał się także handel spółdzielczy. Już w 1919 roku powołano do życia Składnicę Kółek Rolniczych, a trzy lata później rozpoczęła działalność Spółdzielnia RolniczoHandlowa „Socha”. W 1925 roku w budynku wspomnianej składnicy rozpoczął działalność Bank Ludowy. Ta instytucja finansowa umożliwiła mieszkańcom, a także lokalnym

przedsiębiorcom czy też rzemieślnikom, dostęp do tanich kredytów. Wspomniany bank dysponował większym kapitałem niż Spółki Oszczędności i Pożyczek funkcjonujące w okolicznych miejscowościach, które również udzielały kredytów preferencyjnych. Ich zasięg działalności był jednak zdecydowanie mniejszy i w odróżnieniu od wielickiej placówki obejmował zazwyczaj jedną lub kilka wiosek. Spółki Oszczędności i Pożyczek, z czasem nazwane Kasami Stefczyka, powstały w miejscowościach: Brzezie, Grabie, Krzyszkowice, Podstolice, Czarnochowice, Siercza, Strumiany, Raciborsko, Wieliczka. W latach 40. i 50. XX wieku doszło do konsolidacji sektora bankowego na ziemi wielickiej. Pojawiła się również nazwa Bank Spółdzielczy w Wieliczce . Spółdzielczość bankowa na ziemi wielickiej, F. Ratkowski, S. Nowakowski, A. Malanowski, Wieliczka-Warszawa 2015, s. 9–35.

Dzieje Wieliczki

Właśnie na tym pomniku, który kiedyś stał na placu Sobieskiego, wzorowano się przy odbudowie Pomnika Odrodzenia Polski na wielickich plantach w 2015 roku (fot. archiwum A. Gaczoła).

W okresie 20-lecia międzywojennego aktywną działalność prowadziło wiele instytucji kulturalnych, z których część powstała jeszcze w czasie niewoli narodowej. Dużą rolę w gromadzeniu dóbr kultury odgrywało Muzeum Salinarne oraz biblioteka parafialna, w której znajduje się m.in. kilkadziesiąt inkunabułów, a także cenny zbiór kielichów i relikwiarzy . W tym czasie na terenie miasta funkcjonowała również drukarnia. Nie należy się zatem dziwić, że pojawili się wydawcy, którzy w książkach i na mapach utrwalili wygląd ówczesnej Wieliczki. Wśród nich warto wymienić Jana Czerneckiego, Władysława Gargula i Wojciecha Ruseckiego. Charakterystyka życia społecznego miasta nie byłaby pełna, gdyby nie wspomnieć o powstałych wówczas organizacjach

sportowych. Na początku lat 20. XX wieku powołano pierwszy klub piłkarski „Pogoń”. W następnych latach działalność rozpoczęły kluby sportowe „Sokół” i „Strzelec” oraz Robotniczy Klub Sportowy „Lechia”. Niemniej jednak najsilniejszą pozycję zdobył Klub Sportowy „Wieliczanka”. Jego działacze zbudowali boisko, a przed wybuchem II wojny światowej w organizacji funkcjonowało już siedem sekcji. Warto podkreślić, że w okresie międzywojennym rozwinięto sieć szkół – powstały cztery placówki powszechne (po dwie męskie i żeńskie), Zawodowa Szkoła Dokształcająca, która kształciła rzemieślników, a także cztery szkoły średnie (Państwowa Szkoła Górnicza, funkcjonująca do 1933 r., Państwowe Gimnazjum Męskie, Prywatne Gimnazjum Żeńskie, Prywatne Seminarium Nauczycielskie Żeńskie). 1 września 1939 roku wybuchła II wojna światowa. Mieszkańcy Wieliczki i okolic bardzo szybko doświadczyli jej okrucieństwa. Już 4 września miasto zostało zbombardo-

S. Gawęda, Wieliczka w czasach II Rzeczypospolitej, A. Brzoza i in., dz. cyt., s. 240; w opracowaniu S. Gawędy występuje słowo „skarbiec” parafialny, jednak kodeks prawa kanonicznego nie wymienia takiej instytucji publicznej.

Wstęp

W okresie dwudziestolecia międzywojennego rozkwitł w Wieliczce handel spółdzielczy, dobrym tego przykładem jest Spółdzielnia Rolniczo-Handlowa „Socha”, która rozpoczęła działalność w 1922 roku (fot. archiwum A. Gaczoła).

wane, a niespełna trzy dni później oddziały Wehrmachtu wkroczyły do Wieliczki. Dla mieszkańców rozpoczął się czas okupacji hitlerowskiej. Oficjalnie nastąpiło to jednak z chwilą utworzenia Generalnego Gubernatorstwa dla okupowanych ziem polskich (12 października 1939 r.). Zlikwidowano samorząd miejski, zakazano działalności wszelkich organizacji społecznych oraz wprowadzono godzinę policyjną. Szybko pogorszyła się sytuacja materialna ludności. Związane to było między innymi z kontyngentami żywnościowymi i panującą wówczas inflacją. Dodatkowo mieszkańcy Wieliczki i okolic musieli liczyć się z możliwością wysłania ich na roboty przymusowe do III Rzeszy. Wieliczkę przed wojną zamieszkiwało mniej więcej 4 tys. Żydów. W związku z tym Niemcy rozpoczęli represje mające na celu

wyniszczenie ludności wyznania mojżeszowego. Niemniej jednak liczba Żydów w Wieliczce wzrosła wówczas dwukrotnie, co związane było z faktem utworzenia żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej (getta) w krakowskim Podgórzu (marzec 1941 r.). Fakt ten skłonił mieszkającą w Krakowie ludność żydowską do ucieczki z miasta, między innymi do pobliskiej Wieliczki. Nie uchroniło jej to jednak przed zagładą, gdyż w sierpniu 1942 roku Niemcy przeprowadzili eksterminację Żydów znajdujących się na terenie Wieliczki. Zanim do tego doszło, polecono, aby ludność żydowska (około 3,5 tys. osób) zamieszkująca sąsiednie miejscowości – Dobczyce, Gdów, Niepołomice, Bieżanów – zgromadziła się w Wieliczce. Zapowiedziano, że zostanie tam utworzone getto. 27 sierpnia 1942 roku 8 tys. osób przewieziono do obozu zagłady w Bełżcu, 23

Dzieje Wieliczki

gdzie większość z nich zginęła w komorach gazowych. Mniej więcej 700 osób trafiło do obozów pracy w Płaszowie i Stalowej Woli. Pozostałych rozstrzelano w Puszczy Niepołomickiej .

cówka ZWZ, inne jednostki organizacji ulokowano zaś w Koźmicach Wielkich, Trąbkach i Bieżanowie. W lutym 1942 roku doszło do przemianowania ZWZ na Armię Krajową, co wiązało się z reorganizacją wielickich struk-

Lata 30. XX wieku. Wieliczka zawsze cieszyła się dużą popularnością wśród turystów (fot. archiwum A. Klicha).

W Wieliczce i okolicy funkcjonował również zbrojny ruch oporu. Pierwszą organizację konspiracyjną na tym terenie założył Stanisław Guzikowski „Żegota”. Z czasem przeszła ona pod dowództwo Służby Zwycięstwu Polski. Oprócz niej w Wieliczce działała Organizacja Orła Białego. Jeszcze w grudniu 1939 roku zostały one podporządkowane tworzącym się strukturom Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), a „Żegota” został zastępcą komendanta Obwodu ZWZ. W kolejnych miesiącach na terenie miasta powstała pla-

tur konspiracyjnych. Funkcjonujący wówczas wielicki batalion „Mrówka” został wcielony do 12. Pułku Piechoty AK. W jego skład weszły cztery kompanie. Jedna z nich stacjonowała na terenie Wieliczki, druga – w Koźmicach Wielkich, trzecia – w Trąbkach, a czwarta – w Bieżanowie. W lipcu 1944 roku batalion liczył mniej więcej 1200 żołnierzy. Rozwój struktur konspiracyjnych spowodował konieczność szkolenia kadry dowódczej. W związku z tym zorganizowano cztery kursy podchorążych, dwa podoficerskie i jeden minerski. Warto wspomnieć, że w ramach batalionu „Mrówka” utworzono oddział dywersyjny „Potok”, który zasłynął z akcji uwolnienia Joanny Walasowej, jej córki i Michaliny Windak z tymczasowego

B. Krasnowolski, Dzieje Sierczy od 1772 roku do współczesności, [w:] J. Piotrowicz, B. Krasnowolski, W. Żyznowski i in., Siercza: dach Wieliczki, 2 wydanie zmienione i uzupełnione, Siercza 2017, s. 269.

Wstęp

więzienia. Oprócz tego „Potok” wspierał Obwód Armii Krajowej „Murawa” w rejonie Dobczyc i Myślenic. Uczestniczył tam w walkach z Niemcami, którzy podjęli szeroko zakrojone działania przeciwko Rzeczpospo-

wysadzania pociągu wiozącego generalnego gubernatora Hansa Franka. W czasie akcji „Burza” jego oddział wszedł w skład Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego „Skała”. Zygmunt Kawecki uczestniczył we wszyst-

Fragment dawnego Rynku Dolnego, obecnie północna część placu Kościuszki, w głębi po lewej Sukiennice, w środku budynek hotelu „Pod Złotym Aniołem” (fot. archiwum A. Gaczoła).

litej Raciechowickiej (ten teren od końca lipca do połowy września 1944 roku pozostawał pod kontrolą AK). Akcję dywersyjną prowadziły również jednostki Kedywu AK, m.in. oddziały „Błyskawica” i „Huragan”. Omawiając działalność AK w Wieliczce, nie można pominąć osoby Zygmunta Kaweckiego, późniejszego profesora AGH, który został wyróżniony przez uczelnię tytułem doktora honoris causa. Uczestniczył on w kampanii wrześniowej. Już w 1940 roku wstąpił do Związku Walki Zbrojnej „Mars”. Do 1943 roku pełnił funkcję dowódcy plutonu AK w Wieliczce, a następnie był oficerem Kedywu Okręgu Kraków AK. W 1944 roku dowodził plutonem minersko-dywersyjnym, który przeprowadził między innymi akcję

kich jego bitwach. W czasie trwania powstania warszawskiego, batalion ruszył na pomoc walczącej stolicy. Niestety, po przegranej bitwie pod Złotym Potokiem, oddział musiał zrezygnować z próby dotarcia do Warszawy. Odwrotem kierował Zygmunt Kawecki, który zorganizował również akcję likwidacji oficera niemieckiego Baumgartena, będącego dowódcą Stutzpunktu w Dalewicach . Warto wspomnieć o tym, że ludowcy także utworzyli swoje jednostki zbrojne, J. Hansel, Profesor Zygmunt Kawecki – doktor honoris causa AGH, [w:] Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH, nr 108 (2002), s. 17–18; A. Klich, Profesor Zygmunt Kawecki. Wspomnienie, [w:] Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH, nr 124 (2003), s. 15.

Dzieje Wieliczki

1 maja 1953 roku taki oto pochód przeszedł ulicami Wieliczki (fot. archiwum A. Klicha).

w tym Ludową Straż Bezpieczeństwa i Bataliony Chłopskie. W 1943 roku, w ramach tzw. akcji scaleniowej, Bataliony Chłopskie weszły w skład Armii Krajowej. Wraz z nadejściem wojsk radzieckich, rozpoczął się nowy okres w dziejach Wieliczki. Przystąpiono do tworzenia lokalnych struktur władzy państwowej. W marcu 1945 roku powołano do życia Miejską Radę Narodową składającą się z 16 osób. Jej członków wyznaczono na mocy porozumień pomiędzy ugrupowaniami politycznymi. Znaleźli się w niej przedstawiciele PPS-u, PPR-u i SL-u (później PSL-u), a jej przewodniczącym został Józef Jedynak reprezentujący PPS. Już w lipcu 1945 roku rozszerzono skład rady o przedstawicieli organizacji gospodarczych i zrzeszeń zawodowych. W 1946 roku zwiększono liczbę radnych do 24. Zmiany ustrojowe, jakie zachodziły wówczas w Polsce, znalazły swoje odzwierciedlenie w składzie rady. Otóż jesienią 1947 roku,

w związku z rozwiązaniem miejscowego koła PSL-u, radni reprezentujący to stronnictwo złożyli swoje mandaty. Pod koniec 1948 roku doszło do powstania PZPR-u, co doprowadziło do zmian w radzie, która składała się wówczas niemal wyłącznie z członków PZPR-u. Józef Jedynak utracił stanowisko przewodniczącego – jego funkcję przejął Andrzej Rynduch, a następnie Stefan Gałan. Organem wykonawczym był w tym czasie zarząd miasta z burmistrzem na czele. Pierwszym włodarzem Wieliczki w nowej rzeczywistości był nieznany z imienia Jaworski, szybko jednak zastąpił go Jan Boruch. Kolejnymi burmistrzami byli Antoni Bajorek i Andrzej Rynduch. W 1950 roku weszła w życie ustawa, na mocy której połączono organy administracji państwowej, samorządowej i rad narodowych. W związku z tym Miejska Rada Narodowa przejęła wszystkie sprawy związane z zarządzaniem miastem. Organem wy26

Wstęp

konawczym stało się jej prezydium. Radni byli – tak jak poprzednio – delegowani. Dopiero w 1954 roku wprowadzono wybory do rad. Początkowo rada liczyła 20 członków, z czasem jednak ich liczba wzrosła do 50. Pierwszym przewodniczącym prezydium był Józef Hajduk, a kolejnymi: Wojciech Kwiatkowski, Franciszek Taborski, Feliks Podziewski, Marian Rynduch, Edward Sroka, Mieczysław Cieślik (p.o.), Wojciech Pracuch i Zdzisław Zaręba. Pod koniec 1973 roku wprowadzono kolejne zmiany w strukturze administracji państwowej. Miejska Rada Narodowa zaczęła pełnić funkcję organu władzy państwowej i ogniwa samorządu społecznego. Prezydium stało się wewnętrznym organem rady. Wprowadzono także urząd naczelnika, który należał do struktur administracji państwowej. Najpierw sprawował go Zdzisław Zaręba, którego w 1978 roku zastąpił Kazimierz Domanik.

Warto nadmienić, że w 1945 roku reaktywowano gminę zbiorową Wieliczka, w skład której wchodziły pobliskie miejscowości. W 1954 roku, w związku z reformą administracyjną, zlikwidowano gminy, a zamiast nich utworzono gromady. W 1960 roku Wieliczka stała się siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej, do której przyłączono miejscowości ze zlikwidowanych gromad w Krzyszkowicach, Grabówkach i Rożnowej. W ciągu kilku następnych lat doszły kolejne wsie z gromad Śledziejowice, Przebieczany, Koźmice Wielkie i Gorzków. 1 stycznia 1973 roku przywrócono gminy, w tym gminę Wieliczka. Jednocześnie przyłączono do niej zlikwidowaną gminę Węgrzce Wielkie. Pod koniec 1975 roku zapadła decyzja o połączeniu miasta i gminy Wieliczka. Ponadto, 15 stycznia 1976 roku zniesiono gminę Koźmice Wielkie, a jej obszar przyłączono do gmin zajmujących teren Dobczyc i Wieliczki. W 1978 roku odbyły się pierwsze wybory do

Lata 50. XX wieku. Prof. Adam Klich wraz z małżonką na spacerze w Wieliczce (fot. archiwum A. Klicha).

Dzieje Wieliczki

− Spółdzielnię Inwalidów – Zakłady Tworzyw Sztucznych, którą potem przemianowano na Spółdzielnię Pracy – Zakłady Tworzyw Sztucznych, − Spółdzielnię Inwalidów „Promień”, − Zakłady Sprzętu Oświetleniowego „Polam – Wieliczka”, − Przedsiębiorstwo Zaopatrzenia Rolnictwa w Wodę „Wodrol”, − Spółdzielnię Pracy Rzemieślników i Wędliniarzy „Praca”, − Spółdzielnię Pracy „Piekarz”, − Gminną Spółdzielnię „Samopomoc Chłopska”, która z czasem stała się oddziałem WSS „Społem”. Później przejęła spółdzielnie: Rolniczo-Handlową „Socha”, „Piekarz” i „Praca”. Zmiany zaobserwować można było również w szkolnictwie. W omawianym okresie funkcjonowały cztery szkoły podstawowe. Przeprowadzono między innymi remont Szkoły Podstawowej nr 2 oraz wzniesiono Szkołę Podstawową nr 3. Po II wojnie światowej powstała Zasadnicza Szkoła Zawodowa, a Liceum Ogólnokształcące im. Jana Matejki zyskało nowy budynek. Omawiając działalność oświaty, należy wspomnieć o instytucjach kultury, takich jak Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka i Miejska Biblioteka Publiczna w Wieliczce. Obraz najważniejszych instytucji kultury miasta nie byłby pełny bez wspomnienia Miejskiego Domu Kultury. Rozpoczął on działalność w 1980 roku, początkowo jako Miejsko-Gminny Dom Kultury (1980–1983) w Pałacu Konopków. Początek działalności muzeum związany jest z osobą Alfonsa Długosza, który jeszcze w 1949 roku przedstawił pomysł zorganizowania podziemnej ekspozycji w starych wyrobiskach kopalni. Projekt udało się zrealizować w 1951 roku. Organizacja tej instytucji kulturalnej zapoczątkowała gromadzenie zbiorów związanych z eksploatacją soli oraz tworzenie kwerendy w bibliotekach i archi-

W 1964 roku Miejska Biblioteka Publiczna mieściła się w Pałacu Konopków (fot. Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Wieliczce).

Rady Narodowej Miasta i Gminy Wieliczka, w wyniku których wybrano 60 radnych. Przewodniczącym nowo wyłonionej rady został Mieczysław Cieślik. W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej doszło do istotnych zmian gospodarczych i społecznych na terenie Wieliczki. Przede wszystkim dotyczyły one wydobycia soli. W związku ze stopniowym wyczerpywaniem się złoża, rosnącymi kosztami jego eksploatacji i względami bezpieczeństwa, zrezygnowano z wydobycia soli kamiennej na rzecz warzonej (1964 r.). Odtąd kopalnia spełniała funkcję uzdrowiskową i turystyczną. W nowej rzeczywistości politycznej zaczęły zanikać firmy prywatne, a ich miejsce zajęły przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielnie. Warto podkreślić, że w czasach PRL-u w Wieliczce działał miejscowy bank spółdzielczy. Z powstałych wówczas spółdzielni trzeba wymienić: − Spółdzielnię Szewców i Cholewkarzy „Rzemieślnik”, którą później przemianowano na Spółdzielnię Branży Skórzanej „Wieliczanka”. W 1975 roku firmę przejęła Krakowska Spółdzielnia Pracy „Galskór”, 28

Wstęp

Miasto dosłownie tonie… w gąszczu zieleni. Ponad koronami drzew góruje malownicza wieża wielickiej fary. Jednym z jej cennych skarbów jest zabytkowa krypta kaplicy Morsztynów (fot. MyszkowskiJedo).

wach. W latach 1956–1961 muzeum było oddziałem Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu, następnie zaś uzyskało samodzielność (1961 r.). Do 1966 roku udało się umieścić ekspozycje w 14 komorach usytuowanych na trzecim poziomie kopalni. W 1976 roku rozpoczęto restaurację Zamku Żupnego, który był historyczną siedzibą osób zarządzających kopalnią. Momentem przełomowym dla muzeum było wpisanie kopalni soli na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Do działań statutowych placówki należy nie tylko gromadzenie eksponatów, ale również prowadzenie badań naukowych. Począwszy od 1965 roku ich wyniki są publikowane w czasopiśmie naukowym „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce”. Muzeum uczestniczyło również w przygotowaniu monografii wydanej z okazji 700-lecia nadania Wieliczce praw miejskich.

Z kolei Miejska Biblioteka Publiczna w Wieliczce została założona w 1945 roku. Jej początki były bardzo trudne, gdyż większość przedwojennych zbiorów spłonęła. Księgozbiór liczył około 1000 woluminów. Oprócz tego biblioteka nie miała własnego lokalu, dlatego najpierw jej siedziba mieściła się w Szkole Podstawowej nr 2, następnie w magistracie, a potem w budynku przy ulicy ks. Zygmunta Goliana 6. Dopiero w 1960 roku ta ważna instytucja kulturalna przeprowadziła się do Pałacu Konopków. Na szczęście, pomimo problemów lokalowych, systematycznie zwiększał się księgozbiór i liczba czytelników. Jak podkreśla Czesław Brzoza, w okresie PRL-u duże znaczenie zyskały dwie organizacje: Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Wieliczki oraz Klub Przyjaciół Wieliczki. Dzięki staraniom towarzystwa ukazała się pierwsza monografia miasta, której autorem 29

Dzieje Wieliczki

Miasto, którego pierwotna rola była określona przez wydobycie soli, zmieniło swój układ przestrzenny. Wciąż powstają nowe osiedla, a wraz z nimi infrastruktura związana z obsługą mieszkańców (fot. T. Kordula).

był Kazimierz Pająk. Z kolei Klub Przyjaciół Wieliczki storpedował projekt przekształcenia Wieliczki w dzielnicę Krakowa, co pośrednio uniemożliwiło realizację tego pomysłu. W okresie Polski Ludowej nastąpiły zmiany w strukturze gospodarczej i zawodowej mieszkańców. Mimo to lokalna społeczność przez cały czas starała się dbać o rozwój Wieliczki – na tyle, na ile to było możliwe w warunkach państwa socjalistycznego. Początek lat 80. XX wieku wiąże się z tak zwaną eksplozją wolności wynikającą z powstania „Solidarności”. W wielu zakładach pracy tworzono komisje zakładowe. Choć wprowadzenie stanu wojennego poskutkowało między innymi delegalizacją NSZZ „Solidarność”, z perspektywy czasu można stwierdzić, że był to punkt zwrotny w dziejach Polski. Warto także zauważyć, że lata 80. to czas olbrzymiego kryzysu gospodarczego, który niekorzystnie wpły-

wał również na rozwój Wieliczki, o czym najdobitniej świadczyły przygotowania do obchodów 700-lecia miasta. Pomimo ambitnych planów zakładających renowację wielu zabytkowych obiektów, udało się przeprowadzić zaledwie niezbędne prace konserwatorskie, m.in. w Pałacu Konopków. W omawianym okresie mieszkańcy Wieliczki zaczęli także odczuwać negatywne konsekwencje funkcjonowania wysypiska w Baryczy. Przez wiele kolejnych lat był to jeden z głównych problemów, z którymi musieli się mierzyć wieliczanie. W 1990 roku rozpoczął się nowy okres w dziejach Wieliczki. Przywrócono samorząd na szczeblu gminnym, co stało się impulsem dla rozwoju solnego miasta. Od samego początku starał się on inicjować różnego rodzaju działania, które miały wpłynąć na unowocześnienie miasta i gminy oraz poprawić jakość życia mieszkańców. Dzieje Wieliczki z tego okresu nieodłącznie są związane 30

Wstęp

z osobami burmistrzów: Zbigniewa Zarębskiego (1990–1992), Józefa Dudy (1992–2006) i Artura Kozioła, który piastuje ten urząd nieprzerwanie od 2006 roku. Obecnie miasto i gminę zamieszkuje 58 400 osób (stan na 31 grudnia 2017 r.), z czego 22 946 osiedliło się w mieście, a 35 454 – na wsiach (60,7% mieszkańców gminy). Pod koniec lat 80. (stan na 31 grudnia 1988 r.) na terenie gminy Wieliczka mieszkało 42 389 osób, z czego w mieście – 17 767, a w sołectwach – 24 662 osoby (58,1% mieszkańców gminy). Porównując te dane, należy stwierdzić, że liczba ludności w ciągu 30 lat zwiększyła się o 16 011 osób (37,8%), przy czym zdecydowana większość przypada na obszary wiejskie, tj. 10 832. Tym samym wskaźnik wzrostu liczby ludności w sołectwach wyniósł 44% wobec 29,1% w mieście . O dynamicznym rozwoju miasta i gminy świadczą też inne wskaźniki, takie jak przyrost naturalny i saldo migracji – teren ten stał się atrakcyjny nie tylko dla inwestorów, ale również dla osób poszukujących nowego miejsca zamieszkania. Znajduje to odzwierciedlenie w różnych rankingach, w tym między innymi w Rankingu Gmin Małopolski, opracowywanym przez Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji. W 2018 roku prawie 60-tysięczna gmina została sklasyfikowana na piątym miejscu . Warto w tym miejscu przytoczyć również ranking „Sukces mijającej kadencji” opracowany przez prof. Pawła Swianiewicza w oparciu o dane GUS-u i opublikowany przez Pismo Samorządu Terytorialnego „Wspólnotę”. Analizowane wskaźniki zostały tu zgrupowane w cztery kategorie, takie jak: sukces finan-

Przywrócenie połączenia kolejowego z Krakowem zdecydowanie usprawniło komunikację między miastami. Podróż pociągiem odbywa się w komfortowych warunkach (fot. T. Kordula).

sowy, sukces ekonomiczny, sukces infrastrukturalny, sukces społeczny. Wieliczka została uznana za jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się gmin w Polsce, zajmując wśród miast powiatowych trzecie miejsce. Najbardziej znaczące osiągnięcie widoczne jest w kategorii „sukces infrastrukturalny”, biorącej pod uwagę m.in. wielkość wydatków finansowych z dotacji z unijnych programów operacyjnych, powierzchnię użytkową nowych mieszkań oddanych do użytku czy też przyrost odsetka mieszkańców podłączonych do oczyszczalni ścieków i kanalizacji komunalnej, a także wielkość wydatków inwestycyjnych i wysokość budżetu w przeliczeniu na jednego mieszkańca. W tej kategorii Wieliczka zajęła drugie miejsce. Z kolei na „sukces ekonomiczny” wpłynęła m.in. zmiana odsetka

W chwili pisania niniejszego opracowania GUS nie opublikował danych za 2018 rok. Dla porównania przyjęto rok 1988, gdyż GUS nie opublikował danych również w latach 1989 i 1990. https://www.mistia.org.pl/ranking-gmin [dostęp: 24.02.2019].

Dzieje Wieliczki

zarejestrowanych bezrobotnych, a także zarejestrowane nowe podmioty gospodarcze, w tym również w sferze wysokiej technologii oraz usług high-tech. Oprócz tego uwzględniono zmianę wielkości dochodów z PIT-u i CIT-u (2013–2017). W tej kategorii gmina zajęła trzecie miejsce. Jak autorzy rankingu podkreślają, jeśli wziąć pod uwagę średnią z dwóch ostatnich kadencji, to w kategorii miasta powiatowego Wieliczka wraz z Suchą Beskidzką znalazły się na pierwszym miejscu10. Podsumowując wynik rankingu, Artur Kozioł stwierdził: „Dokonała się wspaniała zmiana – jesteśmy już innym miastem i gminą niż przed laty. Kiedyś nazywano Wieliczkę sypialnią, jednak dziś to stwierdzenie jest już nieaktualne. Tysiące osób uczestniczy w różnych wydarzeniach kulturalnych i sportowych, przez co miasto tętni życiem”11. Miasto, którego pierwotna rola była określona przez wydobycie soli, zmieniło swój układ przestrzenny. Wciąż powstają nowe osiedla, a wraz z nimi infrastruktura związana z obsługą mieszkańców. Historyczne centrum zostało odnowione i zaczęło pełnić funkcję reprezentacyjną, a jednocześnie poszerzyło ofertę turystyczną miasta lokowanego w 1290 roku. Po rewitalizacji Rynku Górnego, w 2013 roku, Centrum Kultury i Turystyki rozwinęło swoją działalność, tworząc projekt „Rynek w centrum kultury”, na który składa się cykl koncertów i wydarzeń kulturalnych. Rynek Dolny zyskał na znaczeniu po remoncie i uruchomieniu szybu Regis w 2012 roku, a także udostępnieniu go zwiedzającym. Pojawiły się również nowe obiekty użyteczności publicznej. Na pierwszym miejscu należy wymienić Centrum Edukacyjno-Re-

kreacyjne „Solne Miasto” (zarządzane przez Solne Miasto sp. z o.o.), dzięki któremu w Wieliczce zaczęto organizować różnego typu, duże imprezy o znaczeniu ogólnopolskim i międzynarodowym – od wydarzeń sportowych po konferencje naukowe. W skład kompleksu, który w całości został oddany w 2011 roku, wchodzą: nowoczesny kryty basen, boiska, korty tenisowe, siłownia, hala widowiskowo-sportowa, sala zabaw dla dzieci, sezonowe lodowisko oraz centrum konferencyjno-szkoleniowe12. Obiektem o podobnym charakterze jest Kampus Wielicki zarządzany przez Powiatowy Park Rozwoju sp. z o.o., powołany w 2011 roku. W jego murach siedzibę znalazły między innymi placówki oświatowe: Zespół Szkół im. Brata Alojzego Kosiby w Wieliczce oraz Powiatowe Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Wieliczce. Dzięki temu szkoły zyskały nowoczesną bazę dydaktyczną, w tym pracownie przedmiotów ogólnokształcących i zawodowych. W kompleksie znajduje się także nowoczesna sala audytoryjna pełniąca funkcję kulturalno-widowiskową, w tym również sali kinowej, a także sale szkoleniowe, dwie sale wielofunkcyjne oraz hala widowiskowo-sportowa. W obrębie obiektu usytuowano również zewnętrzne boiska sportowe oraz bieżnię. Pod koniec 2017 roku ruszyła rozbudowa części dydaktycznej kompleksu. Coraz większą rolę odgrywa także Wielicka Arena Lekkoatletyczna zlokalizowana przy ulicy Boguckiej 6. Obiekt zbudowano na terenie dawnego wyrobiska, nazywanego Psią Górką, z którego kopalnia pozyskiwała piasek do zasypywania nieczynnych komór. Przez wiele lat szukano nowej formy zagospodarowania tego zdegradowanego ekologicznie obszaru. Ostatecznie dopiero

10 P. Swianiewicz, J. Łukomska, Sukces kadencji. Ranking najlepiej rozwijających się gmin i miast, [w:] Pismo Samorządu Terytorialnego „Wspólnota”, nr 21 (2018), s. 1–4, 10, 20, 22, 25, 27, 30. 11 Tamże, s. 10.

https://solnemiasto.eu/o-nas/ [dostęp 26.01.2019]. 12

Wstęp

Historyczne centrum miasta, Rynek Górny i Dolny, ulice, place i skwery zostały odnowione i pełnią funkcję reprezentacyjną (fot. T. Kordula).

przejęcie terenu przez miasto w 2010 roku otworzyło możliwość realizacji tej inwestycji. Obiekt, na którym odbywają się różnego rodzaju zawody sportowe, a także wielkie imprezy plenerowe, został oddany do użytku w 2014 roku. W skład kompleksu wchodzą: pełnowymiarowe boisko ze sztuczną nawierzchnią, boisko do piłki siatkowej, boisko z piasku do piłki siatkowej, bieżnia lekkoatletyczna wokół boiska piłkarskiego wraz z rzutnią do pchnięcia kulą, rowem do biegu z przeszkodami, zeskokiem do skoku w dal i trójskoku, a także tor nartorolkowy, urządzenia do ćwiczeń gimnastycznych oraz trybuny, w których może zasiąść prawie 1200 kibiców. Ten obiekt umożliwia profesjonalne uprawianie królowej sportu, z czego korzysta

m.in. sekcja lekkoatletyczna TS Wieliczanka. Jest to również miejsce chętnie odwiedzane przez mieszkańców Wieliczki. Jedną z najważniejszych inwestycji rozbudowujących infrastrukturę społeczną było stworzenie nowoczesnego centrum multimedialnego – Wielickiej Mediateki. Budynek usytuowany naprzeciwko Pałacu Konopków został wzniesiony w latach 2015– 2018. Uroczyste otwarcie centrum miało miejsce 16 września 2018 roku. W budynku zlokalizowano nową siedzibę wielickiej biblioteki z nowoczesną czytelnią, a także salę kinowo-widowiskową na mniej więcej 190 osób, nawiązując w ten sposób do tradycji dawnego kina „Górnik”. To multimedialne centrum umożliwia tradycyjne korzystanie 33

Dzieje Wieliczki

30 lipca 2016 roku, na Campus Misericordiae w Brzegach, na nocne czuwanie przed Najświętszym Sakramentem, pod przewodnictwem Ojca Świętego Franciszka, przybyło blisko 1 800 000 pielgrzymów. Następnego dnia,

Wstęp

w niedzielnej Mszy Posłania, kulminacyjnym wydarzeniu Światowych Dni Młodzieży 2016, uczestniczyło ponad 2,5 mln ludzi z całego świata (fot. T. Adamek, MyszkowskiJedo).

Dzieje Wieliczki

Na Wielickiej Arenie Lekkoatletycznej, która funkcjonuje od 2014 roku, odbywają się zarówno zawody sportowe, jak i wielkie imprezy plenerowe (fot. MyszkowskiJedo).

z księgozbioru i zdobywanie wiedzy o otaczającym świecie w przestrzeni wirtualnej. Mediateka bowiem ma za zadanie integrować miejscową społeczność. Podobną rolę pełni dzisiaj Centrum Kultury i Turystyki. Siedzibą CKiT-u jest budynek usytuowany w kamienicy przy Rynku Górnym 6. Centrum jest kontynuatorem tradycji Miejskiego Domu Kultury. Do zadań tej ważnej instytucji należy animacja życia kulturalnego na terenie całej gminy. Prowadzi ona również świetlice środowiskowe, wspiera funkcjonowanie kilkudziesięciu zespołów, stowarzyszeń i innych organizacji kultywujących lokalne tradycje. Dba również o promocję miasta i podejmuje działania ukierunkowane na rozwój turystyki, m.in. poprzez projekt „Rynek w centrum kultury”, wydawnictwo „Puls Wieliczki” oraz prowadzenie Cafe Kultura. Przy tej okazji warto wspomnieć o Szkole Muzycznej I stopnia powstałej w 2006 roku, mieszczącej się obecnie w dwóch budyn-

kach. Kształci ona wielu młodych muzyków, którzy zasilają szeregi działających tu zespołów, chórów oraz orkiestr. W 2018 roku zaistniała możliwość utworzenia Szkoły Muzycznej II stopnia. W Wieliczce powstał więc Zespół Szkół Muzycznych, do którego dyspozycji oddano budynek zlokalizowany przy Rynku Górnym 6, a także Sztygarówkę (ul. Dembowskiego 2). Niewątpliwie najważniejszym, historycznym i niezapomnianym wydarzeniem epoki samorządowej w historii miasta i gminy Wieliczka jest organizacja Światowych Dni Młodzieży 2016. „Królewskie Górnicze Wolne Miasto Wieliczka od wieków zapisuje piękne karty swojej historii, a w swej koronie ma wyjątkowy klejnot w postaci kopalni soli, znanej daleko poza granicami Polski i odwiedzanej co roku przez turystów z całego świata. Dziś możemy powiedzieć, że od 2016 roku Wieliczka ma w swej koronie jeszcze jeden drogocenny klejnot – tym klejnotem jest Światowy Dzień Młodzieży na jej 36

Wstęp

ziemi” – podkreślił kard. Stanisław Dziwisz 14 stycznia 2017 roku, gdy w „Solnym Mieście” odbierał tytuł Honorowego Obywatela Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka13. Trwałą pamiątką Światowych Dni Młodzieży jest strefa społeczna Campus Misericordiae w Brzegach. To tam papież Franciszek spotkał się z 2,5 mln młodych ludzi z całego świata oraz z przedstawicielami miasta Wieliczka. Żywymi pamiątkami tego niezwykłego wydarzenia są: Ośrodek Wsparcia Dziennego dla Osób Starszych i Niepełnosprawnych (Dom Miłosierdzia) oraz Centrum Caritas „Chleb Miłosierdzia” znajdujące się przy rondzie Światowych Dni

Młodzieży w Brzegach. Tuż obok powstała kopia Bramy Miłosierdzia, przez którą przeszedł papież Franciszek z młodymi z całego świata, rozpoczynając nocne czuwanie 30 lipca 2016 roku. Wokół niej rozpościera się piękny park. Oprócz tego na tym terenie powstaje Dom Młodych oraz mieszkania dla średniozamożnych osób w ramach programu „Mieszkania dla Rozwoju”14. Od czasu ŚDM podczas ważnych wydarzeń w Brzegach odzywa się Dzwon Miłosierdzia, podarowany przez kard. Stanisława Dziwisza na Campus Misericordiae. Tuż obok strefy społecznej w Brzegach rozwija się niezwykle dynamicznie strefa

13 https://www.wieliczka.eu/pl/201129/13236/ kardynal-stanislaw-dziwisz-honorowym-obywatelem-miasta-wieliczka.html.

14 https://dziennikpolski24.pl/wieliczka-bedzie120-mieszkan-dla-rozwoju-ich-budowa-ma-kosztowac-25-mln-zl/ar/13482844.

Od kilku lat ważnym centrum życia gospodarczego miasta jest dynamicznie rozwijająca się Wielicka Strefa Aktywności Gospodarczej w Brzegach i Kokotowie (fot. archiwum 7r).

Dzieje Wieliczki

ekonomiczna. Ważnym centrum życia gospodarczego współczesnej Wieliczki, którego powstanie przyśpieszyła organizacja centralnych uroczystości ŚDM 2016 w Brzegach, jest Wielicka Strefa Aktywności Gospodarczej (WSAG). Dynamicznie rozwijająca się strefa zajmuje obecnie ponad 100 ha. Na jej terenie działa około 20 podmiotów, zatrudniających ponad 800 osób (dane na koniec 2018 r.). Atrakcyjne położenie przyciąga nowych inwestorów, co przekłada się na wzrost dochodów budżetu gminy. Wielickie instytucje gospodarcze i społeczne nadal odgrywają istotną rolę. Wystarczy wspomnieć choćby o Małopolskim Banku Spółdzielczym, który, realizując ideę Franciszka Stefczyka, nieustannie wspiera lokalne inicjatywy. Podobnie Powiatowy Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców w Wieliczce, który kształci młodych specjalistów w różnych dziedzinach, działając także na rzecz aktywizacji zawodowej. Cechą charakterystyczną instytucji życia gospodarczego, w tym firm działających na terenie gminy, jest bardzo duża elastyczność, co przekłada się na powstawanie wielu nowych miejsc pracy. Wieliczka, z ponad 700-letnią historią, z powodzeniem łączy tradycję z nowoczesnością. Miasto przeżywało chwile wzlotów i upadków, lecz przez cały czas było ważnym centrum administracyjnym. Rola ta była związana między innymi z funkcjonującą tu kopalnią soli, która determinowała kierunki rozwoju życia lokalnej społeczności. W okresie PRL-u miasto zaczęło się rozbudowywać, powstały nowe osiedla. Niemniej jednak Wieliczka zachowała swoją niepowtarzalną atmosferę. Od pamiętnych pierwszych wyborów samorządowych miasto i gmina Wieliczka ulegały znaczącym zmianom w aspektach: przestrzennym, gospodarczym i kulturalnym. Wydaje się więc zasadne, aby po niemal 30 latach funkcjonowania samorządu

dokonać syntezy jego dokonań. Podczas badań, niezbędnych do opracowania historii wielickiego samorządu, wyzwaniem było dokonanie selekcji dostępnych źródeł – wytworzonych zarówno przez jednostki lokalnych władz, jak i przez poszczególne instytucje. Oprócz nich istnieje także duża ilość materiałów prasowych oraz interne-

Wstęp

wpływały na życie lokalnej społeczności, co zdeterminowało ostateczny układ pracy. W planowanej drugiej części publikacji znajdzie się charakterystyka życia kulturalnego i społecznego w odniesieniu do działalności poszczególnych instytucji społecznych, zostaną także zaprezentowane sołectwa.

fot. T. Kordula

towych. W związku z tym trudno opisać szczegółowo wszystkie sfery funkcjonowania miasta. Niniejsza publikacja ma za zadanie dokonać systematyzacji i podsumowania prac samorządu poszczególnych kadencji, a także ustanowić pewną podstawę do dalszych szczegółowych badań. Inicjowane przez samorząd działania

Dzieje Wieliczki

Kadencja 1990–1994 Wybory w 1990 roku

Nie należy się zatem dziwić, że władze komunistyczne podjęły próbę rozbicia „Solidarności”, czemu miało służyć wprowadzenie stanu wojennego (13 grudnia 1981 r.). Jan Paweł II od samego początku popierał ideę „Solidarności”, z czego wynikała jego krytyka władz komunistycznych po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce. Dał temu wyraz w liście skierowanym do generała Wojciecha Jaruzelskiego, w którym napisał:

Koniec lat 70. i lata 80. XX wieku to okres historii Polski charakteryzujący się wieloma przełomowymi wydarzeniami, które ostatecznie doprowadziły do upadku systemu komunistycznego. Niezaprzeczalnie za jedno z nich należy uznać wybór kard. Karola Wojtyły na papieża (16 października 1978 r.), który przyjął imię Jan Paweł II. Z jego pontyfikatem Polacy łączyli olbrzymie nadzieje. Nikt jednak nie spodziewał się, że już w 1980 roku dojdzie do wydarzeń na Wybrzeżu, które doprowadziły do powstania NSZZ „Solidarność”. Organizacja ta była pierwszym niezależnym od władz związkiem zawodowym. Do grudnia 1981 roku wstąpiło do niej mniej więcej 10 mln osób, co przekształciło ją w ogólnopolski ruch społeczno-polityczny, z którym musiały się liczyć władze PRL-u. Dynamicznie rozwijające się lokalne struktury związku można było zaobserwować także na terenie Wieliczki. Łącznie w 18 przedsiębiorstwach powstały koła, które zrzeszały znaczącą część pracowników danego zakładu pracy . Doskonale ilustrują to dane zawarte w tabeli 1.

Wydarzenia ostatnich dni, wiadomości o zabitych i rannych Rodakach w związku ze stanem wojennym wprowadzonym od 13 grudnia nakazują mi zwrócić się do Pana Generała z usilną prośbą i zarazem gorącym wezwaniem o zaprzestanie działań, które przynoszą ze sobą rozlew krwi polskiej. W ciągu ostatnich zwłaszcza dwu stuleci Naród Polski doznał wielu krzywd, rozlano też wiele polskiej krwi, dążąc do rozciągnięcia władzy nad naszą Ojczyzną. W tej perspektywie dziejowej nie można dalej rozlewać polskiej krwi; nie może ta krew obciążać sumień i plamić rąk Rodaków. [...] Domaga się tego dobro całego narodu. Domaga się również opinia całego świata, wszystkich społeczeństw, które słusznie wiążą sprawę pokoju z poszanowaniem praw człowieka i praw narodu. Ogólnoludzkie pragnienie pokoju przemawia za tym, ażeby nie był kontynuowany stan wojenny w Polsce. [...] Zwracam się do Pańskiego sumienia, Generale, do sumień wszystkich tych ludzi, od których zależy w tej chwili decyzja .

Komisje Zakładowe NSZZ „Solidarność” Małopolska 1980–1981, www.sowiniec.com.pl [dostęp 12.02.2018].

W budynku przy ulicy Powstania Warszawskiego 1 mieści się siedziba władz miasta i gminy Wieliczka. Od 1998 roku w miejscu kina „Górnik” odbywają się obrady Rady Miejskiej w Wieliczce (fot. UMiG Wieliczka).

http://www.solidarnosc.org.pl/ws/?page_ id=1388&page=6 [dostęp 8.02.2018].

Dzieje Wieliczki

Tab. 1. Komitety zakładowe NSZZ „Solidarność” działające w Wieliczce w latach 1980–1981 Nr koła

Zakład

Liczba pracowników

Liczba członków NSZZ

0183

Przedsiębiorstwo Zaopatrzenia Rolnictwa w Wodę „Wodrol”, ul. Garbarska 18, Wieliczka

407

205

0211

Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, Park Kingi 5, Wieliczka

0516

Kopalnia Soli „Wieliczka”, Park Kingi 1, Wieliczka

1 320

1 100

0625

Zespół Szkół Zawodowych, ul. M. Kopernika 4, Wieliczka

0768

Wojewódzka Spółdzielnia Spożywców w Krakowie Oddział Wieliczka, ul. Bohaterów Warszawy 7, Wieliczka

285

235

0770

Narodowy Bank Polski, ul. J. Kilińskiego 2, Wieliczka

1175

Szkoła Podstawowa nr 3, os. H. Sienkiewicza 26, Wieliczka

1243

„Wieliczka – Polam”, ul. Garbarska 12, Wieliczka

brak danych

239

1272

Liceum Ogólnokształcące im. Jana Matejki, ul. H. Sawickiej 18, Wieliczka

1488

Zbiorcza Szkoła Gminna, ul. H. Sawickiej 20, Wieliczka

100

1554

Spółdzielnia Inwalidów „Promień”, ul. H. Sienkiewicza 13, Wieliczka

380

150

1564

Szkoła Podstawowa nr 2, ul. S. Moniuszki 1, Wieliczka

1695

Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, Plac Kościuszki 1, Wieliczka

315

180

1812

Spółdzielnia Mieszkaniowa, os. H. Sienkiewicza 24, Wieliczka

119

1862

Spółdzielnia Kółek Rolniczych Wieliczka, Koźmice Wielkie

120

1869

Komisja Miejsko-Gminna NSZZ „S” Pracowników Oświaty i Wychowania, ul. Kopernika 4, Wieliczka

brak danych

2481

1909

Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej, ul. B. Szpunara 6, Wieliczka

133

113

2211

Zakłady Tworzyw Sztucznych i Wyrobów Gumowych, ul. Stroma 16, Wieliczka

220

3 693

2 963

Suma

1 92. spotkanie z cyklu „Wieliczka – Wieliczanie” pt. „25. rocznica powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” w Wieliczce i okolicy (1980–2005)”, oprac. J. Duda, Wieliczka 2005, s. 18.

Źródło: Komisje Zakładowe NSZZ „Solidarność” Małopolska 1980–1981, www.sowiniec.com.pl [dostęp 12.02.2018]

Pod koniec lat 80. XX wieku państwo polskie przeżywało olbrzymi kryzys gospodarczy, co wywołało masowe protesty ludności. Zmusiło to władze komunistyczne do podjęcia rozmów z opozycją, które ostatecznie doprowadziły do zorganizowania obrad

okrągłego stołu. Jednym z najważniejszych jego ustaleń było zorganizowanie wolnych wyborów, w których wzięła udział opozycja. Co prawda, zdobyła większość mandatów w Senacie (99 na 100), ale w Sejmie, zgodnie z wcześniejszymi uzgodnieniami, przewagę 42

Kadencja 1990–1994

zachowała strona rządowa. Niemniej jednak już na przełomie lipca i sierpnia okazało się, że Czesław Kiszczak nie utworzy rządu, co doprowadziło do tego, że do jego formowania przystąpił Tadeusz Mazowiecki, który został pierwszym niekomunistycznym premierem po II wojnie światowej (24 sierpnia 1989 r.). Powstanie rządu Mazowieckiego umożliwiło wprowadzanie reform, których celem miała być budowa demokratycznego państwa. Jednym z jego filarów miało być przywrócenie sprawnie działającego samorządu terytorialnego. Miał on zastąpić system rad narodowych, który władze komunistyczne zreformowały w latach 80., tworząc samorząd mieszkańców w osiedlach i sołectwach. Jak podkreśla Andrzej K. Piasecki, nie przyczyniło się to jednak do zaistnienia demokracji na szczeblu lokalnym. Pierwszą inicjatywą zmierzającą do powołania samorządu lokalnego było wyznaczenie przez Senat RP komisji, która miała przygotować pakiet ustaw niezbędnych do przeprowadzenia wspomnianej reformy. Jej przewodniczącym został Jerzy A. Stępień, a jednym z członków Jerzy Regulski, który we wrześniu 1989 roku został ustanowiony pełnomocnikiem rządu ds. reformy samorządowej . Prace zostały zwieńczone uchwaleniem ustawy o samorządzie terytorialnym (8 marca 1990 r.) , która przywróciła samorząd lokalny na szczeblu gminnym. Wówczas zaistniała konieczność przeprowadzenia wyborów do władz lokalnych. Dużą rolę w przygotowaniu wyborów samorządowych odegrały lokalne komitety obywatelskie (KO), które utworzono wiosną 1989 roku z myślą o wyborach do Sejmu i Senatu (4 czerwca 1989 r.). Do ich zadań należało przeprowadzenie kampa-

W Wieliczce dynamicznie rozwijały się lokalne struktury związku „Solidarność”. W 2010 roku, u podnóża Pomnika Odrodzenia Polski, umieszczono tablicę upamiętniającą zasłużonych działaczy (fot. T. Warczak).

nii kandydatów zgłoszonych przez „Solidarność”, a także nadzór nad przebiegiem głosowania. Dlatego też ważną rolę w ich tworzeniu odegrały lokalne struktury NSZZ „Solidarność”. Nie inaczej było w Wieliczce, gdzie Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka ukonstytuował się w kwietniu 1989 roku. Na jego czele stanął Zbigniew Zarębski, który był przewodniczącym Komitetu Zakładowego NSZZ „Solidarność” w kopalni soli w Wieliczce, a także pełnił funkcję członka zarządu regionalnego wspomnianego związku zawodowego. Jego zastępcami zostali Tomasz Panz i Andrzej Piotrowski, sekretarzem – Zofia HankusWszołek, a skarbnikiem – Piotr Różański. Komitet zorganizował spotkania przedwyborcze z Krzysztofem Kozłowskim i Edwardem Nowakiem – kandydatami strony solidarnościowej do parlamentu. Pierwsze z nich odbyło się 12 maja 1989 roku w Wieliczce, a drugie – 21 maja w Koźmicach Wielkich .

A.K. Piasecki, Władza w samorządzie terytorialnym III RP. Teoria i praktyka kadencji 1990–2002, Zielona Góra 2002, s. 17–18. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. rok 1990, nr 16, poz. 95).

http://www.mko1989.info/index.php/show/ id/158/Wieliczka [dostęp 31.03.2018].

Dzieje Wieliczki

Tab. 2. Członkowie Komitetu Obywatelskiego Miasta i Gminy Wieliczka uczestniczący w obradach Rady Narodowej Miasta i Gminy Wieliczka 1.

Komisja ds. Samorządu Terytorialnego

Tadeusz Borkowski (przewodniczący), Wiesław Dziewoński, Marian Achinger, Zbigniew Cichoń

Komisja Rozwoju Społeczno-Gospodarczego

Zdzisław Zawiasa (przewodniczący), Tadeusz Borkowski, Krystyna Poprawa

Komisja Rolnictwa

Jan Hrynkiewicz (przewodniczący), Alojzy Brożek, Renata Donimirska, Antoni Kurowski

Komisja Handlu i Działalności Gospodarczej

Jan Kordula (przewodniczący), Marian Konopka, Danuta Szado, Stanisław Śliwa, Bogusława Zarębska

Komisja Gospodarki Mieszkaniowej i Komunalnej

Waldemar Uhl (przewodniczący), Jerzy Pilikowski, Krystyna Poprawa, Zbigniew Stawarczyk

Komisja Oświaty i Kultury

Jadwiga Butrym (przewodnicząca), Leszek Czajczyk, Józef Duda, Bronisława Lachowska, Tadeusz Sykta, Gerard Zinkow

Komisja Zdrowia i Ochrony Środowiska

Józef Strycharz (przewodniczący), Mirosław Kowal, Krzysztof Ustupski

Komisja Przestrzegania Prawa i Porządku

Marian Achinger (przewodniczący), Zbigniew Cichoń, Antoni Grabowski, Maciej Wojnarowski

Źródło: „Wiadomości Wielickie” 1990, nr 1, s. 3

Działalność komitetu nie skończyła się wraz ze wspomnianymi wyborami, jednakże dopiero utworzenie rządu Tadeusza Mazowieckiego umożliwiło jego ponowne uaktywnienie. 27 września 1989 roku wielicki komitet wystosował prośbę do przewodniczącego Rady Narodowej Miasta i Gminy Wieliczka, aby członkowie KO mogli wziąć udział w pracach rady jako uczestnicy obrad lub obserwatorzy. Ostatecznie wyrażono zgodę na drugą propozycję. Dla wielu z wymienionych osób wzięcie udziału w obradach Rady Narodowej Miasta i Gminy Wieliczka stanowiło preludium do późniejszej pracy we władzach przywróconego samorządu terytorialnego na szczeblu gminnym. Działalność rady stanowiła forum obywatelskiej kontroli nad poczynaniami ówczesnych władz Wieliczki. Podobnie wyglądała sytuacja w innych gminach, gdzie funkcjonowały komitety obywatelskie. Na początku 1990 roku, w związku ze zbliżającymi się wyborami samorządo-

wymi, wielicki komitet zintensyfikował swoją działalność, o czym świadczy między innymi rozpoczęcie wydawania czasopisma „Wiadomości Wielickie”. Analizując treści publikowane w periodyku, możemy prześledzić przebieg kampanii wyborczej. W numerze z 10 marca 1990 roku zamieszczono informacje o sposobie wyłaniania kandydatów z listy KO. Procedura ta miała charakter prawyborów, które poprzedzone były publicznym przesłuchaniem kandydatów na ogólnym zebraniu KO. Wyboru kandydatów dokonano 20 kwietnia 1990 roku. Ich sylwetki zaprezentowano w czasopiśmie miejscowego komitetu obywatelskiego. Z kolei na łamach „Wieliczki” przedstawiono 10 kandydatów reprezentujących inne komitety, z których większość stanowili rzemieślnicy. W jaki sposób w Wieliczce wiosną 1990 roku pojmowano ideę samorządności, pokazuje nam odezwa lokalnego komitetu obywatelskiego. 44

Kadencja 1990–1994

Wieliczanie! Zbliżają się samorządowe wybory. Tylko najstarsi z mieszkańców naszego miasta i gminy pamiętają podobne wybory w przedwojennej Polsce. Dla większości z nas będzie to pierwsza próba samorządności. Wielu jest w Polsce takich, którzy mniemają, że naród nasz nie dorósł do demokracji. Musimy zaprzeczyć tym mniemaniom. Komitet obywatelski zaproponował swoich kandydatów. Ich nazwiska możecie poznać Państwo z obwieszczeń i afiszy. Nie wystawiliśmy ich we wszystkich okręgach. Nigdzie nie zawozimy nikogo w teczce, ten najczęściej wyjeżdża na taczkach . W każdym okręgu na pewno wybrani zostaną uczciwi i mądrzy ludzie. Jeżeli tak się stanie, Komitet Obywatelski będzie uważał, że wygrał wybory, nawet jeśli nie przejdą wszędzie jego kandydaci. Tym niemniej gorąco zachęcamy do głosowania na naszych kandydatów. Gwarantujemy ich kompetencje i uczciwość. Zapamiętajcie ich nazwiska, przyjdźcie na przedwyborcze spotkania, żadne pytania nie zostaną uznane za niedelikatne. Minęły na szczęście czasy Frontu Jedności Narodowej i różnych PRON-ów. Każdy kandydat wydany jest w ręce współobywateli, aby nikt nie sądził, że kandydatów komitetu obywatelskiego namaszcza jakaś nowa klika. Każdy może założyć własny komitet, z przyjaciółmi i sąsiadami wystawić własnego kandydata i wygrać wybory. Na tym polega demokracja. Dokonajmy jednak rozważnego wyboru. Dawniej miejska i gminna rada była dekoracją, za którą ukrywała się dyktatorska

władza partyjnej nomenklatury. Dla naczelnika telefon „z góry” znaczył więcej niż wola wszystkich mieszkańców gminy. To się skończyło. Władza lokalna będzie pełnić obowiązki służebne wobec nas – obywateli. Stare porządki mogą wrócić tylko wtedy, gdy swą biernością sami na to zezwolimy. W naszej gminie naprawy wymaga dosłownie wszystko: budownictwo, oświata, służba zdrowia, porządek publiczny, wykorzystanie turystycznych walorów, ochrona środowiska i wiele innych. Byłoby nieuczciwe wyliczać i obiecywać poprawę, w chwili kiedy nie wiadomo, jakimi środkami dysponować będzie nasza nowa władza. Bo przecież władze centralne nadal zabierają większość środków, niewiele zostawiając w terenie, bo dopiero od przyszłego roku będziemy płacić powszechny podatek dochodowy. A zasada samorządu na całym świecie wygląda tak:

Wyraźna aluzja do okresu PRL-u, kiedy to o tym, kto zostanie wybrany np. naczelnikiem gminy, decydował przewodniczący prezydium wojewódzkiej rady narodowej, a później wojewoda. Zob. T. Maciejewski, J. Gierszewski, M. Brunka, Z problemów administracji. Wybrane zagadnienia z administracji publicznej, Zeszyt naukowy nr 5/2a/2012, Chojnice 2012, s. 61.

Dzieje Wieliczki

27 maja 1990 roku odbyły się pierwsze wybory samorządowe w historii III RP. Wydaje się jednak, że część potencjalnych wyborców nie dostrzegała wówczas roli samorządu terytorialnego ani doniosłości wspomnianego wydarzenia, co znalazło swoje odzwierciedlenie we frekwencji wyborczej. W Wieliczce wyniosła ona 44,9%, co i tak było wynikiem wyższym w stosunku do średniej krajowej (42,27%). Mimo to wieliczanie dość mocno zaktywizowali się przed wyborami. Świadczy o tym między innymi fakt, że 10 ugrupowań zarejestrowało listy, zaś akces zgłosiło 49 niezależnych kandydatów. Śledząc rozkład mandatów, możemy zauważyć jeszcze jedno zjawisko – wyborcy w zdecydowanej większości głosowali na przedstawicieli komitetu obywatelskiego. Jeżeli reprezentant KO nie został wybrany w danym okręgu, to mandat z reguły uzyskiwał kandydat niezależny.

najpierw wybrać, potem płacić i pomagać, a na końcu twardo wymagać. Jako komitet obywatelski jesteśmy samodzielni. Ani komitet przy Lechu Wałęsie, ani żadna instancja „Solidarności” nie sprawuje nad nami rządów. Choć z „Solidarnością” współpracujemy i uznajemy autorytet Lecha Wałęsy. Widzimy, że Rząd i Sejm z pewnymi rzeczami nie idą do przodu tak, jak byśmy sobie tego życzyli, podzielamy zdanie Lecha Wałęsy, który ponagla rząd i wypomina mu zostawanie w tyle. Ale też przyznajemy, jak niewiele zrobiliśmy, by ruszyć sprawy od dołu. Niczym nieodrodne dzieci socjalizmu czekamy, że „oni” za nas wszystko zrobią. Jeżeli jest chłodno i głodno, znaczy, że oni są winni. A przecież ludzie, którym się powiodło, zwykli mawiać, że Pan Bóg lubi pomagać tym, którzy sami sobie chcą pomóc. Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka „Wiadomości Wielickie” 1990, nr 5.

Tab. 3. Lista komitetów wyborczych i rozkład mandatów w wyborach z 27 maja 1990 roku Komitet wyborczy

Liczba kandydatów

Liczba mandatów

Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka

Cech Rzemiosł Różnych

Polskie Stronnictwo Ludowe

Klub Producenta

Polski Związek Emerytów i Rencistów

PTWiP1

Konfederacja Polski Niepodległej

Stronnictwo Demokratyczne

Związek Kombatantów i Byłych Więźniów Politycznych

PAX

Kandydaci bezpartyjni

Suma

114

Nie udało się ustalić pełnej nazwy tego komitetu; startował z niego Stanisław Waśniowski.

Źródło: „Wiadomości Wielickie” 1990, nr 7, s. 2–3; Dziennik Urzędowy Wojewdztwa Krakowskiego, rok 1990, nr 14, poz. 140, s. 92–96

Kadencja 1990–1994

Tab. 4. Wyniki wyborów do Rady Miasta i Gminy Wieliczka z 27 maja 1990 roku1 Liczba głosów (% ważnych głosów w okręgu)

Lp.

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Alojzy BROŻEK

Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka

192 (44,6%)

Stanisław CEBULA

kandydat bezpartyjny

151 (58,3%)

Zbigniew CICHOŃ

Józef DAŃDA

Józef DUDA

Ryszard GABRYŚ

Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka kandydat bezpartyjny

273 (65,1%) 98 (29,1%) 194 (71,1%) 145 (64,2%)

Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka

213 (43,1%)2

Anna GALLAS-DROPIŃSKA

Jacek GODZIK

Tadeusz JANISZ

10.

Tadeusz JURAS

kandydat bezpartyjny

172 (43,6%)

11.

Jan KLEKOWSKI

kandydat bezpartyjny

192 (56,7%)3

12.

Jerzy KONOPKA

kandydat bezpartyjny

240 (64,5%)

13.

Jan KORDULA

14.

Jan KUBAS

15.

Władysław LENART

16.

Aleksander LEWIŃSKI

17.

Ryszard PANUSZKA

18.

Urszula PETKOWSKA

19.

Leopold PIÓRKOWSKI

20.

Krystyna POPRAWA

21.

Piotr RÓŻAŃSKI

22.

Ryszard SITKO

kandydat bezpartyjny

250 (56,2%)6

23.

Władysław SPORYSZ

kandydat bezpartyjny

139 (58,1%)

24.

Tadeusz SYKTA

Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka

329 (64%)

25.

Alina SZELĄG

Polskie Stronnictwo Ludowe

293 (47,7%)

26.

Kazimierz SZELĄG

kandydat bezpartyjny

320 (54,7%)

27.

Anna ŚLĘCZKA

Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka

221 (71,2%)

Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka kandydat bezpartyjny

398 (82,4%)

239 (69,3%)

312 (65,1%) 190 (61,1%) 188 (55,3%)

Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka

362 (69,3%)

kandydat bezpartyjny

178 (36,2%)

Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka

301 (59%)4

382 (70%)

188 (46,7%) 101 (22,8%)5

Dzieje Wieliczki

28.

Henryk UHRYŃSKI

Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka

29.

Józef ZAJĄC

kandydat bezpartyjny

30.

Jadwiga ZARĘBSKA-BUTRYM

31.

Zbigniew ZARĘBSKI

32.

Zdzisław ZAWIASA

Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka

367 (78,4%) 144 (36%) 304 (59,5%) 186 (51,5%) 359 (76%)

1 Wiadomości Wielickie” 1990, nr 7. 2 Rezygnacja (Protokół IX sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z 12 lutego 1991 r.); zastąpił go Tadeusz Korczak. 3 Nie złożył ślubowania – zmarł przed I sesją (6 czerwca 1990 r.); na jego miejsce wybrano Kazimierza Szostaka. 4 Wygaśnięcie mandatu w związku ze śmiercią (protokół V sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z 5 października 1990 r.); zastąpił go Jacek Krzanowski. 5 Rezygnacja (protokół IX sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z 12 lutego 1991 r.); zastąpił go Czesław Lidwin. 6 Wygaśnięcie mandatu w związku ze śmiercią (protokół XXVI sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z 20 października 1992 r.); po jego śmierci radnym został Marian Gumulski.

Źródło: „Wiadomości Wielickie” 1990, nr 7, s. 2–3; Dziennik Urzędowy Województwa Krakowskiego, rok 1990, nr 14, poz. 140, s. 92–96

Członkowie Rady Miejskiej w Wieliczce pierwszej kadencji w auli Sztygarówki (fot. A. Ślęczka).

Kadencja 1990–1994

Działalność władz samorządowych pierwszej kadencji

Warto zwrócić uwagę na wyjątkowe okoliczności, w których była sprawowana pierwsza kadencja. Poprzedziły ją pierwsze samorządowe wybory po II wojnie światowej, dlatego nikt nie wiedział, jak samorządność w wydaniu lokalnym będzie wyglądała w praktyce. W dniu wyborów samorządy lokalne nie miały własnych majątków; nie wiadomo było też, jakimi środkami finansowymi będą dysponowały. Istotną kwestią było również to, w jaki sposób skutecznie zarządzać, aby pogodzić partykularne interesy różnych grup społecznych. Wpływ wszystkich tych czynników możemy zaobserwować na przykładzie Wieliczki. Pierwsza sesja nowej rady odbyła się 6 czerwca 1990 roku. Zebranych gości przywitał Stanisław Gawęda, przewodniczący Terytorialnej Komisji Wyborczej. Następnie radni złożyli ślubowanie i wyłonili przewodniczącego rady, którym został Józef Duda. Warto w tym miejscu przytoczyć rotę ślubowania, gdyż wskazuje ona, na czym w istocie miała polegać rola radnego: „Ślubuję uroczyście jako radny pracować dla dobra i pomyślności gminy, działać zawsze zgodnie z prawem oraz z interesami gminy i jej mieszkańców, godnie i rzetelnie reprezentować swoich wyborców, troszczyć się o ich sprawy oraz nie szczędzić sił dla wykonywania zadań gminy” . W obowiązującej wówczas wersji przysięgi nie było formuły: „Tak mi dopomóż Bóg”, mimo to radni wypowiadali ją w czasie ślubowania. Na sesji inauguracyjnej wybrano również delegatów do Sejmiku Samorządowego

Prezydium Rady Miejskiej w Wieliczce (od lewej): Zdzisław Zawiasa, Józef Duda i Krystyna Poprawa (fot. K. Poprawa).

Województwa Krakowskiego. Zostali nimi Aleksander Lewiński i Urszula Petkowska . Wspomniany sejmik został powołany na mocy tej samej ustawy, co samorząd na szczeblu gminnym. Oprócz funkcji opiniodawczej wyłaniał kolegium odwoławcze, które rozpatrywało odwołania od indywidualnych decyzji administracyjnych wydawanych przez burmistrza bądź wójta w zakresie zadań własnych gminy. Rada Miasta i Gminy Wieliczka musiała także podjąć uchwałę o wygaśnięciu mandatu w okręgu numer 15. Było to spowodowane śmiercią Jana Klekowskiego. Na drugiej sesji wybrano burmistrza, którym został Zbigniew Zarębski, a także zastępców przewodniczącego rady (Krystyna Poprawa, Zdzisław Zawiasa) oraz powołano komisję statutową. Z kolei na sesjach trzeciej (28 czerwca 1990 r.) i czwartej (26 lipca 1990 r.) samorząd Wieliczki ostatecznie się ukonstytuował: burmistrz Zbigniew Zarębski złożył ślubowanie, wyłoniono Zarząd Miasta i Gminy (Zbigniew Cichoń, Anna

Ustawa z dnia 18 maja 1990 r. o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym i innych ustaw (Dz.U., rok 1990, nr 34, poz. 199).

Na skutek śmierci A. Lewińskiego nowym delegatem został Z. Zarębski (5 października 1990 r.).

Dzieje Wieliczki

Kadencja 1990–1994

Gallas-Dropińska, Tadeusz Juras, Jerzy Konopka)10; powołano sekretarza (Ryszard Gabryś) oraz skarbnika (Zofia Batko). Henryk Uhryński został wybrany na zastępcę burmistrza. W zakresie spraw statutowych zmieniono nazwę rady na Rada Miejska w Wieliczce, powołano Komisję Inwentaryzacyjną, a także wyłoniono osiem stałych komisji rady. Jeśli chodzi o sprawy statutowe, należy wspomnieć o jeszcze jednej bardzo ważnej kwestii. Otóż, 25 lipca 1990 roku, Urząd Rady Ministrów wystosował do rady pismo „w sprawie rozdziału wspólnych dla miasta i gminy organów”11. Odnosząc się do tego listu, Rada Miejska w Wieliczce zadecydowała, aby nie dokonywać podziału zarówno miasta i gminy, jak i ich organów (5 października 1990 r.)12. Argumentowano to w następujący sposób: − jednostka terytorialna powstała z połączenia miasta Wieliczka, gminy Wieliczka, większej części gminy Koźmice Wielkie i gminy Węgrzce Wielkie. Ostatecznie proces ten zakończono w 1976 roku, − stworzona jednostka jest dziś prężną i silną komórką podziału terytorialnego, − miasto Wieliczka pełni rolę integrującą (ośrodek handlowo-usługowy o dużym oddziaływaniu, wiele instytucji), − układy komunikacyjne koncentrują się w Wieliczce, − rola dawnych centrów gminnych zmalała na rzecz funkcji miasta, − mieszkańcy dotychczas nie składali wniosków o rozdział jednostki terytorialnej. Rok 1990 charakteryzował się bardzo dużą liczbą inicjatyw i przedsięwzięć, któ-

rych realizacja w wielu przypadkach nie skończyła się 31 grudnia 1990 roku. Wynikało to z faktu, że samorząd terytorialny był w fazie tworzenia swoich struktur. Dotyczyło to między innymi kwestii organizacyjnych i finansowych. Niezbędne było również opracowanie raportu o stanie gminy, który miał być punktem odniesienia do dalszych działań. Został on sporządzony już w sierpniu 1990 roku i wskazał najważniejsze problemy związane z postępem społeczno-gospodarczym Wieliczki, a także określił główne kierunki rozwoju. Do istotnych problemów miasta i gminy zaliczono m.in. duże zanieczyszczenie środowiska naturalnego, brak uregulowania gospodarki wodno-ściekowej, niezadowalające funkcjonowanie wysypiska w Baryczy, niewystarczająco rozbudowaną sieć wodociągową i gazową oraz brak odpowiedniej infrastruktury turystycznej. Władze samorządowe bardzo szybko zdecydowały się na zmianę nazw ulic. Najczęściej chodziło o przywrócenie ich dawnego brzmienia bądź likwidację tych, które nawiązywały do poprzedniego systemu13. Należy podkreślić, że był to jeden z postulatów wielickiego komitetu obywatelskiego, o którym przeczytać możemy już w pierwszym numerze „Wiadomości Wielickich”. W sposób widoczny rozpoczął się zatem proces dekomunizacji, który w pierwszym rzędzie objął przestrzeń publiczną. Radni szybko dostrzegli również potrzebę współpracy z tak zwanymi miastami bliźniaczymi. Jak czytamy w uchwale podjętej już na czwartej sesji: „Upoważnia się Zarząd Miasta i Gminy Wieliczka do nawiązywania współpracy z miastami bliźniaczymi poza granicami kraju celem osiągnięcia obopólnych

W okresie późniejszym doszło do zmian w zarządzie. Zbigniewa Cichonia i Jerzego Konopkę zastąpili Leopold Piórkowski i Kazimierz Szostak. 11 W niektórych miejscowościach taki podział występuje, np. w Mszanie Dolnej. 12 Do IV sesji używano nazwy „Rada Miasta i Gminy Wieliczka”. Od V sesji pojawiła się nazwa „Rada Miejska w Wieliczce”. 10

13 Uchwała nr V/35/1990 Rady Miejskiej w Wieliczce w sprawie zmiany nazwy ulic oraz usunięcia pomnika wdzięczności Armii Czerwonej w Wieliczce; w przypadku kilku ulic zmiana nazwy wzbudziła kontrowersje. Szczegółowo o tym można przeczytać na łamach „Wieliczki”.

Dzieje Wieliczki

Tab. 5. Zmiany nazw ulic wprowadzone w 1990 roku1 Lp.

Nazwa do 1990 roku

Nazwa zmieniona

ul. Janka Krasickiego

ul. Franciszka Aywasa

ul. Kazimierza Szula

ul. Klaśnieńska

ul. Obrońców Stalingradu

ul. Lednicka

pl. Obrońców Pokoju

Rynek Górny

ul. Hanki Sawickiej

ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego

ul. ZMP

ul. Górsko

ul. Karola Świerczewskiego

ul. Gdowska

ul. Aleksandra Puszkina

ul. Legionów

ul. Inwalidów Wojennych

ul. Janińska

10.

ul. Bażanty

ul. Strzelców Wielickich

11.

ul. Gwardii Ludowej

ul. Armii Krajowej

12.

ul. Bohaterów Warszawy

ul. Powstania Warszawskiego

13.

ul. Powstańców Śląskich

ul. ks. Zygmunta Goliana

14.

ul. Władysława Skoczylasa

ul. Boża Wola

Pełen wykaz nazw ulic zmienionych lub nadanych dostępny jest w publikacji: 212. spotkanie z cyklu „Wieliczka – Wieliczanie” pt. „725. rocznica nadania Wieliczce praw miejskich (1290-2015): 25 lat samorządu gminnego w Wieliczce (1990-2015)”, z serii: ulice i place Wieliczki (1), oprac. J. Duda, Wieliczka 2015. 1

Źródło: 212. spotkanie z cyklu „Wieliczka – Wieliczanie” pt. „725. rocznica nadania Wieliczce praw miejskich (1290-2015): 25 lat samorządu gminnego w Wieliczce (1990-2015)”, z serii: ulice i place Wieliczki (1), oprac. J. Duda, Wieliczka 2015

korzyści”14. Przy okazji omawiania projektu uchwały przypomniano, że wstępne uzgodnienia z włoskim miastem Subiaco zostały poczynione jeszcze przez naczelnika miasta i gminy Wieliczka Kazimierza Domanika. Z kolei Tadeusz Borkowski próbował znaleźć podobne miasto w Anglii, czego ostatecznie nie udało mu się zrobić. Władze samorządowe stosunkowo szybko zdecydowały się na przejęcie szkół i w tym celu podjęły odpowiednią uchwałę15. Jej rea-

lizacją było porozumienie zawarte z krakowskim kuratorem oświaty i wychowania, na mocy którego wszystkie szkoły podstawowe znajdujące się na terenie gminy Wieliczka od 1 stycznia 1991 roku stały się placówkami samorządowymi16. Decyzja ta wzbudziła pewne kontrowersje. Obawiano się, że przejęcie szkół będzie zbyt dużym obciążeniem dla budżetu gminy. Poza tym część nauczycieli niepokoiła się o swój status prawny. Między innymi dlatego 19 lutego 1991 roku doszło do spotkania miejscowych nauczycieli z Jerzym Lackowskim, ówczesnym krakowskim kuratorem oświaty i wychowania. Ostatecznie decyzja o przejęciu szkół przez samorząd

14 Uchwała nr IV/23/90 Rady Miejskiej w Wieliczce w sprawie współdziałania z miastami bliźniaczymi z zagranicy. 15 Uchwała nr V/34/90 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 5 października 1990 r. w sprawie przejęcia szkół podstawowych na terenie miasta i gminy Wieliczka.

Decyzja kuratora z dnia 21 grudnia 1990 r. („Wiadomości Wielickie” 1991, nr 15, s. 2). 16

Kadencja 1990–1994

okazała się korzystna, gdyż prawie od razu udało się rozpocząć inwestycje w sferze infrastruktury oświatowej (budowa i remonty placówek). Ciekawą inicjatywą podjętą jeszcze w 1990 roku było powołanie „policji lokalnej”17. Było to podyktowane potrzebą zwiększenia bezpieczeństwa; miało także podnieść prestiż Wieliczki. Warto wspomnieć o tym, że policje lokalne funkcjonowały w okresie autonomii galicyjskiej, kiedy Wieliczka była miastem powiatowym. Sprawą prestiżową było również zorganizowanie uroczystości związanych z obchodami 700-lecia nadania Wieliczce praw miejskich. Wspomniana rocznica przypadała właśnie w 1990 roku. Dlatego też już w programie trzeciej sesji rady miejskiej (26 lipca 1990 r.) znalazł się punkt dotyczący wspomnianych obchodów. Przewodniczący rady, Józef Duda, przedstawił plan zorganizowania uroczystości 700-lecia Wieliczki, wyłoniono również komitet, który miał się tym zająć. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że Społeczny (Obywatelski)18 Komitet Obchodów 700-lecia Wieliczki powstał już w 1985 roku (kierował nim Wiesław Topornicki). Jego członkowie zostali włączeni w pracę Komitetu Obchodów 700-lecia Wieliczki powołanego w 1990 roku przez Radę Miejską w Wieliczce. Tworzyli go m.in. o. gwardian Ludwik Kurowski, br. Sławomir, p. Czop19, Józef Duda, Andrzej Gaczoł, Tadeusz Borkowski, Wiesław Topornicki, Zdzisław Zawiasa, Krystyna Poprawa, Marek Filipek, prof. Stanisław Gawęda i Andrzej

Z okazji 700-lecia nadania Wieliczce praw miejskich wybito medal pamiątkowy (fot. UMiG Wieliczka).

Szatkowski20. Komitet opracował druki okolicznościowe, medal pamiątkowy, oprawę uroczystej sesji rady miejskiej, a także czuwał nad jedną z najważniejszych inicjatyw związanych z jubileuszem – wydaniem monografii Wieliczki21. 20 Informacja do VII Uroczystej Sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z okazji 700-lecia nadania praw miejskich Królewskiemu Górniczemu Wolnemu Miastu Wieliczka, która odbyła się w dniu 8 grudnia 1990 roku, oprac. K. Poprawa, [w:] Protokół IX Sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 12 lutego 1991 r. 21 C. Brzoza i in., Wieliczka. Dzieje miasta (do roku 1980), kol. red. S. Gawęda, A. Jodłowski, J. Piotrowicz, Kraków 1990. Jak czytamy w stopce redakcyjnej, monografia została wydana „z inicjatywy Obywatelskiego Komitetu Obchodów 700-lecia Wieliczki i Muzeum Żup Krakowskich”. Z kolei środki na wydanie zabezpieczył Urząd Miasta i Gminy Wieliczka, Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka oraz Urząd Wojewódzki w Krakowie.

Uchwała nr IV/28/1990 Rady Miejskiej w Wieliczce z 26 lipca 1990 r. o utworzeniu „policji lokalnej” w Wieliczce. 18 Używano różnych wersji nazwy. 19 W sprawozdaniu Krystyny Poprawy brak imienia, ale wspomnianą osobą mogła być Grażyna Czop, która opracowała plan miasta zamieszczony w jubileuszowym wydaniu „Wiadomości Wielickich” (nr 14). 17

Dzieje Wieliczki

Janowski, wicedyrektor Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Krakowie Andrzej Gaczoł, przedstawiciele NSZZ „Solidarność”, burmistrzowie okolicznych gmin, burmistrz miasta Lissone, proboszczowie oraz dyrektorzy szkół22. Zaproszenie otrzymał także Lech Wałęsa, który ze względu na trwającą kampanię wyborczą nie mógł uczestniczyć w sesji. Warto wspomnieć o tym, że wysłano również list do Ojca Świętego Jana Pawła II informujący o obchodach 700-lecia Wieliczki z prośbą o apostolskie błogosławieństwo. W liście tym czytamy: „[…] Naszym wielkim pragnieniem jest, aby Wasza Świątobliwość w czasie IV Pielgrzymki do Ojczyzny nałożył diadem na skronie naszej Wielickiej Pani jako wyraz naszej wdzięczności i hołdu za Jej macierzyńską opiekę nad miastem i naszymi rodzinami. Byłby to najwspanialszy akcent zamykający obchody jubileuszu miasta”23. Z kolei Jan Paweł II w związku z jubileuszem przesłał list, który warto przytoczyć w całości:

Kard. Franciszek Macharski, podczas mszy św. w kościele pw. św. Klemensa w Wieliczce, inaugurującej obchody 700-lecia miasta, przeczytał telegram od papieża Jana Pawła II z okazji jubileuszu (fot. archiwum A. Gaczoła).

Jego Eminencja kard. Franciszek Macharski arcybiskup, metropolita krakowski (7 grudnia 1990 r.)

Wspomniana sesja rady miejskiej odbyła się 8 grudnia 1990 roku. Poprzedziła ją msza święta odprawiona przez kard. Franciszka Macharskiego. Wśród zaproszonych gości znaleźli się: konsul generalny Republiki Francuskiej, konsul generalny USA, premier rządu RP Tadeusz Mazowiecki (reprezentował go wicepremier Jan Janowski), minister kultury i sztuki Izabella Cywińska (reprezentował ją wiceminister Stefan Starczewski), kard. Franciszek Macharski, wojewoda krakowski Tadeusz Piekarz, prezydent miasta Krakowa prof. Jacek Woźniakowski, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Andrzej Pelczar, rektor Akademii Medycznej w Krakowie prof. Andrzej Szczeklik, rektor Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie Jan

Zostałem powiadomiony przez władze miejskie, że w dniu 8 grudnia br., w święto Niepokalanego Poczęcia Matki Bożej, Wieliczka, Królewskie Górnicze Wolne Miasto, obchodzić będzie jubileusz 700lecia swego istnienia. W numerze 5 „Wieliczki” (styczeń 1991 r.) możemy przeczytać, że część osób ze środowiska, m.in. grupa rzemieślników, poczuła się urażona w związku z tym, że nie została zaproszona na uroczystości jubileuszowe. Wywołało to polemikę, z którą możemy się zapoznać na łamach „Wiadomości Wielickich” (1991, nr 15, s. 3). 23 Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, nr inwentaryzacyjny 1280/Zb. Spec.: Dokumentacja obchodów 700-lecia miasta. 22

Kadencja 1990–1994

Jubileusz ważny i bliski mojemu sercu, tak jak drogie mi jest to miasto godne swojej historii i jego mieszkańcy. Jest to 700-lecie pracy i modlitwy, wierności i walki, służby kościołowi, ojczyźnie i narodowi. Słynny jest nie tylko w Polsce wielicki „skarb solny” związany przez historię z osobą błogosławionej Kingi. Na jednym z korytarzy w watykańskim pałacu czytamy: „Polonia… religione, humanitate, scintiabonarum atrium insignis… melle et sali fossiliabundans”. Sięgamy w przeszłość, w historię, by lepiej móc kształtować naszą współczesną siłą dzisiejsze zadania w Kościele i Ojczyźnie, z wiarą, nadzieją i miłością. Wzorem niech będzie Sługa Boży Alojzy Kosiba, który nie tak dawno chodził ulicami tego miasta i całej okolicy, stając się żywym znakiem miłości Boga i bliźniego. Łączę się duchowo w tym jubileuszu z całym miastem i życzę, by to święto przyniosło mu, za Łaską Bożą, nowe natchnienia i nową energię. Wszystko zaś zawierzam macierzyńskiej opiece Matki Bożej Łaskawej, Księżnej Wieliczki. Pozdrawiam i błogosławię mieszkańcom miasta, tym, którzy biorą na siebie ciężar odpowiedzialności za jego losy, tym, którzy pracują dla jego dobra. Błogosławię wszystkim uczestnikom jubileuszowych uroczystości. Jan Paweł II papież

Pierwszym wydarzeniem związanym z obchodami 700-lecia było zorganizowanie przez Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka wystawy Wieliczka i Wieliczanie. Ekspozycja została otwarta w połowie marca 1990 roku i, jak podaje „Echo Krakowa”, miała stanowić inaugurację wspomnianych wcześniej obchodów24. Kolejnym wydarzeniem zor-

Obchody 700-lecia uświetniła, zorganizowana przez Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, wystawa Wieliczka i Wieliczanie (fot. archiwum A. Gaczoła).

„Echo Krakowa” 1990, nr 15, s. 1–2.

Dzieje Wieliczki

ganizowanym przez muzeum była sesja naukowa na Zamku Żupnym (3 grudnia 1990 r.), podczas której referaty wygłosili: Antoni Jodłowski, Józef Piotrowicz, Stanisław Gawęda, Andrzej Gaczoł oraz Wiktor Zin. Spotkanie uświetniło otwarcie wystawy Wieliczka w kartografii i ikonografii.

Z okazji jubileuszu miasta Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka zorganizowało sesję naukową na Zamku Żupnym, podczas której referaty wygłosili: Antoni Jodłowski, Józef Piotrowicz, Stanisław Gawęda (na zdjęciu górnym podczas swojego wystąpienia), Andrzej Gaczoł oraz Wiktor Zin (fot. J.J. Duda, archiwum A. Gaczoła).

Kadencja 1990–1994

Komitet Obchodów 700-lecia Wieliczki został powołany w 1990 roku przez Radę Miejską w Wieliczce. Jego członkowie pozują do zdjęcia w auli Miejskiego Domu Kultury w Sztygarówce (fot. archiwum A. Gaczoła).

Przemarsz pocztu sztandarowego z kościoła pw. św. Klemensa do Miejskiego Domu Kultury „Sztygarówka” na uroczystą sesję z okazji jubileuszu miasta (fot. archiwum A. Gaczoła).

Dzieje Wieliczki

Warto wspomnieć o bardzo istotnym elemencie obchodów jubileuszu – renowacji zabytkowego centrum miasta. Inwestycje w tym zakresie rozpoczęto w połowie lat 80., choć w oczach mieszkańców ich rezultaty nie były spektakularne. Co prawda, w latach 1984–1985 oddano do użytku najstarszą część zamku, tak zwany „Dom pośród Żupy”, i zakończono remont konserwatorski Sztygarówki, były to jednak przedsięwzięcia, które zainicjowano dużo wcześniej. Inwestycji, które miały być realizowane w ramach programu opracowanego przez zespół pod przewodnictwem wiceprezydenta Krakowa Marka Paszuchy, nie udało się ukończyć. Wspomniany zespół powstał w 1987 roku i miał nadzorować harmonogram działań związanych z jubileuszem. Plan zakładał uporządkowanie gospodarki komunalnej, rozbudowę bazy turystycznej i gastronomicznej oraz rewaloryzację zabytków Wieliczki. W tym trzecim zakresie udało się przeprowadzić jedynie remont magistratu, zaczęto także porządkować elementy parkowe oraz opracowano program rewaloryzacji szybów Regis i Górsko. Podjęto także wstępne prace w Pałacu Konopków. W 1989 roku zakładano, że odnowiona rezydencja zostanie oddana do użytku w 1991 roku. Nie należy się zatem dziwić, że na rok przed jubileuszem w „Dzienniku Polskim” ukazał się artykuł Macieja Sabatowicza pod znaczącym tytułem Najpiękniejsze to miasto nie jest… Na rok przed 700-leciem Wieliczki25. Niestety, bardzo szybko ujawniły się lokalne konflikty, które nieodmiennie pojawiają się w systemie demokratycznym. Oprócz kwestii już zasygnalizowanych, a więc przejęcia szkół czy obchodów 700lecia Wieliczki, można było zaobserwować podziały wewnątrz środowiska lokalnego komitetu obywatelskiego, a także te wyni-

kające z przynależności do partii politycznych. W przypadku komitetu już 29 stycznia 1991 roku podjęto decyzję o jego samorozwiązaniu. W ten sposób zakończyła się pewna era w dziejach samorządności lokalnej w Wieliczce. Koniec 1991 roku i pierwsza połowa 1992 roku upłynęły pod znakiem prób zorganizowania referendum, które miało dotyczyć rozdzielenia miasta i obszaru wiejskiego. Była to inicjatywa władz Komitetu Osiedlowego Lekarki. Determinacja mieszkańców tego osiedla była związana ze swego rodzaju rozgoryczeniem – mieli oni pretensje do władz lokalnych wynikające z przekonania, że inwestycje w infrastrukturę są realizowane na obszarach wiejskich kosztem między innymi mieszkańców tego rejonu Wieliczki. Główny problem stanowiła budowa sieci kanalizacyjnej, której brak coraz częściej dotkliwie odczuwano. Stanowisko władz lokalnych, ale również inicjatorów referendum możemy prześledzić w oparciu o lekturę protokołów sesji rady miejskiej, „Wiadomości Wielickich” i „Wieliczki”. Po raz pierwszy mieszkańcy Lekarki wystąpili ze swoją inicjatywą 14 listopada 1991 roku. Wtedy to Zarządy Osiedli Lekarka, Bogucice, Ogrodowe, Zadory i Zdrojowe26 wystosowały pismo do przewodniczącego Rady Miejskiej w Wieliczce, w którym wnioskowano o „pilne przygotowanie i podjęcie uchwały w roku bieżącym oraz wystąpienie do odpowiednich władz z wnioskiem o dokonanie oddzielenia miasta od gminy na dwie odrębne i samodzielne jednostki administracyjne”. Uzasadniano to: zaniedbaniem przez władze i zarząd miasta interesów miasta, a w szczególności: kon Pismo było podpisane w następujący sposób: „W imieniu Zarządów Osiedli m. Wieliczka Przewodniczący Zarządów Osiedli: Lekarka, Bogucice, Ogrodowe, Zadory, Zdrojowe”, cyt. za: „Wieliczka” 1992, nr 15. 26

M. Sabatowicz, Najpiękniejsze to miasto nie jest… Na rok przed 700-leciem Wieliczki, „Dziennik Polski” 1989, nr 181, s. 5–6. 25

Kadencja 1990–1994

Zarzucili radnym, że jesienią 1991 roku podjęli uchwałę bez konsultacji społecznych. Zgodnie z nią, począwszy od 1 stycznia 1992 roku, Wieliczka stała się gminą z przyległymi wsiami29. Poza tym zgłoszono obawę, że władze gminy „zajmują się tylko sprawami wsi”. Ostatecznie mieszkańcy osiedla Lekarka podjęli uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie wydzielenia z gminy Wieliczka samodzielnej jednostki administracyjnej o nazwie Miasto Wieliczka30. Należy przy tej okazji wspomnieć o jeszcze jednej poruszonej na tym zebraniu kwestii, która budziła wątpliwość: czy z takim wnioskiem do władz samorządowych może się zwrócić 10% czy 20% osób uprawnionych do głosowania? Związane to było z niezbyt precyzyjnymi zapisami ustawy o samorządzie terytorialnym, która przewidywała dwa rodzaje referendów lokalnych. Zebrani zastanawiali się, czy w przypadku tak ważnej kwestii, jak podział gminy, wystarczy, że tylko 10% uprawnionych do głosowania złoży wniosek (art. 13)31. Wniosek w sprawie wspomnianego referendum wpłynął do burmistrza 14 maja 1992 roku i zawierał podpisy 3403 osób (liczba uprawnionych do głosowania wynosiła 30 904). Rozpoczęła się wówczas kampania referendalna. Na podstawie lektury zarówno „Wieliczki”, jak i „Wiadomości Wielickich” można stwierdzić, że przeciwnicy organizowania referendum podjęli liczne

centracją zadań inwestycyjnych we wsiach położonych w południowej części gminy Wieliczka, przeznaczając większość środków finansowych na inwestycje gazowe, telefoniczne, wodociągowe, budowę szkół, remont dróg lokalnych i dojazdowych do pól – zapominając, że najpilniejszą sprawą dla Wieliczki jest kanalizacja i oczyszczenie ścieków, po to, aby miasto mogło się rozbudować o potrzebne inwestycje towarzyszące27.

21 lutego 1992 roku odbyło się walne zebranie mieszkańców osiedla Lekarka, w którym uczestniczył burmistrz Zbigniew Zarębski. Omawiano wówczas kwestię kanalizacji. Swoje argumenty przedstawili zarówno Jan Czyżowski (przewodniczący Zarządu Osiedla Lekarka) i Stanisław Waśniowski (przewodniczący Społecznego Komitetu Budowy Kanalizacji), jak i burmistrz Zbigniew Zarębski. Mieszkańcy Lekarki zarzucali władzom Wieliczki, że kwestia kanalizacji ich osiedla, a ściślej mówiąc jej projektowanie, ciągnie się już od 15 lat28. Mieszkańcy nie kryli rozgoryczenia spowodowanego tym, że w budżecie gminy na 1992 rok na kanalizację zarezerwowano mniej pieniędzy niż w 1991 roku. Burmistrz wskazał obiektywne przeszkody: problem z lokalizacją osadnika i przepompowni, a także to, że najpierw należy wybudować rurociąg tłoczny, gdyż bez niego ścieki nie będą miały drogi odpływu. Przedstawił również plan obszarów, na których w najbliższym czasie będzie rozbudowywana kanalizacja. W toku dalszej dyskusji przedstawiciele mieszkańców osiedla Lekarka podjęli wątek podziału gminy na miasto i obszar wiejski.

Taka uchwała została już podjęta kilka miesięcy wcześniej: Uchwała nr X/99/91 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 16 kwietnia 1991 r. w sprawie połączenia miasta i gminy Wieliczka. 30 Uchwała Zebrania Mieszkańców Osiedla Lekarka nr 1/92 z dnia 21 lutego 1992 r. 31 Artykuł 13 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz.U., rok 1990, nr 16, poz. 95) mówił o 10% i progu ważności 30%; z kolei artykuł 13.3 dotyczący odwołania rady gminy stanowił, że z wnioskiem o takie referendum może zwrócić się 20% uprawnionych do głosowania, a referendum ważne jest wówczas, gdy weźmie w nim udział 50% uprawnionych do głosowania. 29

Referendum – za czy przeciw, „Wieliczka” 1992, nr 15. 28 Była to zapewne reakcja na informację, że zarząd osiedla zlecił opracowanie dokumentacji technicznej koniecznej do budowy kanalizacji sanitarnej i deszczowej na osiedlu Lekarka (Sprawozdanie Zarządu przedstawiono na XVI sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 11 grudnia 1991 r.). 27

Dzieje Wieliczki

działania, co doprowadziło do wycofania podpisów przez część osób. Oprócz tego komisja zajmująca się wspomnianym wnioskiem stwierdziła nieprawidłowość niektórych podpisów, a także występowanie na listach osób, które nie były uprawnione do głosowania; dopatrzono się również innych błędów formalnych. W związku z tym rada miejska odrzuciła wniosek o zorganizowanie referendum (12 czerwca 1992 r.)32. Co prawda, Zarząd Osiedla Lekarka zaskarżył uchwałę, ale Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę (6 października 1992 r.). Wiosną 1992 roku kopalnia soli w Wieliczce znalazła się w trudnej sytuacji, która związana była z komplikacjami przy zabezpieczaniu poprzeczni „Mina”. Skłoniło to Zbigniewa Zarębskiego do przyjęcia propozycji objęcia stanowiska dyrektora Kopalni Soli „Wieliczka”. Wiązało się to z koniecznością ustąpienia ze stanowiska burmistrza33. Zaistniała więc konieczność wyboru nowego włodarza miasta, co stało się 18 września 1992 roku. Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym burmistrz był wybierany przez radę gminy, ale o ten urząd mogły ubiegać się osoby spoza niej34. W związku z tym o ten zaszczytny fotel zawalczyli: Janusz Mikuła, Marian Toczyński, Stanisław Waśniowski i Józef Duda. Na nowego burmistrza wybrano dotychczasowego przewodniczącego rady, Józefa Dudę. Z kolei jego stanowisko przejął Tadeusz Janisz35. W tym czasie nowy dyrektor kopalni musiał zmagać się z narastającym zagrożeniem

związanym z przeciekiem przy poprzeczni „Mina”36. Zanim jednak doszło do dramatycznych wydarzeń, w kopalni trwały niezbędne prace zabezpieczające. W artykule Wieliczka u progu katastrofy czytamy: „Dramat Wieliczki polega na tym, że gdy zostawić kopalnię własnemu losowi, nie ingerując w naturalne procesy zaciskania się złoża, kopalnia przestanie istnieć”37. Wspomniany tytuł okazał się wręcz proroczy. 11 lutego 1992 roku wstrzymano prace przy zabezpieczaniu kopalni ze względu na brak dotacji. W związku z tym 13 lutego 80 osób z Hydrokopu udało się na przymusowe urlopy38. Na początku marca 1992 roku prace zabezpieczające przy poprzeczni „Mina”, znajdującej się na czwartym poziomie kopalni, zostały wznowione. Były one niezbędne, gdyż „chodnik był zaciśnięty i należało go przebudować”39. Oprócz tego był tam niewielki wyciek wody, który w połowie miesiąca powiększył się do

Uchwała nr XXI/160/92 Rady Miejskiej w Wieliczce – odrzucenie wniosku Zarządu Osiedla Lekarka o przeprowadzenie referendum w sprawie rozdziału gminy od miasta. 33 Zbigniew Zarębski złożył rezygnację 24 lipca 1992 r. Ostatecznie przestał pełnić funkcję burmistrza 31 sierpnia 1992 r. 34 Art. 28 ustawy o samorządzie terytorialnym z 8 marca 1990 r. (Dz.U., rok 1990, nr 16, poz. 95). 35 Protokół z XXV sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 18 września 1992 r.

W opisywaniu przebiegu katastrofy posłużyłem się relacjami zawartymi w publikacjach prasowych, gdyż chciałem ukazać, jakie informacje docierały do mieszkańców. Szczegółowy raport autorstwa Zbigniewa Zarębskiego, ówczesnego dyrektora kopalni soli, został opublikowany w „Wiadomościach Wielickich” (1992, nr 28). 37 „Dziennik Polski” 1992, nr 53. 38 Tamże. 39 J. Rubiś, Katastrofa w Wieliczce, „Dziennik Polski” 1992, nr 95. 36

Kadencja 1990–1994

około 20–30 l/min. W nocy z 13 na 14 kwietnia 1992 roku doszło do gwałtownego, niekontrolowanego wycieku wody, który wyniósł od 400 do 600 l/min. Pracownicy musieli uciekać z kopalni40. Rozpoczęła się akcja ratunkowa, która miała za zadanie zmniejszyć wyciek. Kilka dni później udało się unormować sytuację (wyciek wynosił 20–400 l/min). Zbudowano wówczas między innymi tamę oddaloną o mniej więcej 40 m od pierwszego wycieku41. Z czasem powstały kolejne. 31 sierpnia 1992 roku czwarta z nich zaczęła przeciekać, a 13 września „woda wybuchła z prędkością”42 od 6 do 8 tys. l/min. Na konsekwencje nie trzeba było długo czekać. Rankiem 14 września około 100 m od kopalni osunęła się ziemia (mniej więcej na głębokość 20–30 cm), co poskutkowało wygięciem się szyn kolejowych. Dużo poważniej wyglądała kwestia położonego nieopodal klasztoru reformatów. Skruszył się kilkumetrowy fragment muru przylegający do torów, a w ogrodzie powstały szczeliny o głębokości około 2 m.

Niekontrolowany wyciek z poprzeczni „Mina” nie tylko zalał dużą część wielickiej kopalni, ale osunęła się ziemia, wygięły tory kolejowe, a najbardziej zagrożony był franciszkański klasztor (fot. UMiG Wieliczka, archiwum A. Gaczoła).

Reasumując, niekontrolowany wypływ z poprzeczni „Mina” doprowadził nie tylko do zalania całych poziomów kopalni, ale jego skutki ujawniły się także na powierzchni. Szczególnie zagrożony był klasztor. O powadze sytuacji świadczył fakt, że wojewoda krakowski powołał specjalny zespół ds. przeciwdziałania skutkom katastrofy w Kopalni Soli „Wieliczka”43. Liczył on 17 osób. Jego przewodniczącym został wicewojewoda Józef Lassota, tworzyli go m.in. komendanci wojewódzccy służb mundurowych (wojska, policji, straży pożarnej) i burmistrz Wieliczki. Zespół zaczął przygotowywać plany na wypadek konieczności ewakuacji bądź też ogłoszenia stanu klęski żywiołowej44. Akcją zabezpieczenia kopalni i niwelacją wycieku zajęła się z kolei ekipa powołana przez 43 Tamże; w raporcie autorstwa Zbigniewa Zarębskiego jest mowa o tym, że pierwszy duży niekontrolowany wyciek pojawił się już 11 września 1992 roku (ok. 1000 l/min). 44 P. Misior, Kataklizm, „Dziennik Polski” 1992, nr 216.

Tamże. 41 P. Misior, Wieliczka: pieniądze albo potop „Dziennik Polski” 1992, nr 100. 42 Tegoż, Kataklizm „Dziennik Polski” 1992, nr 216. 40

Dzieje Wieliczki

prezesa Wyższego Urzędu Górniczego45. Składała się ona z naukowców z Akademii Górniczo-Hutniczej z Krakowa i Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Jej przewodniczącym został prof. Jan Palarski. Uczelnię krakowską reprezentowali profesorowie: Zbigniew Wilk, Aleksander Garlicki oraz Stanisław Stryczek i Andrzej Gonet, którzy opracowali plan wierceń i recepturę zaczynów uszczelniających. Na różnych etapach w pracach zabezpieczających uczestniczyli profesorowie: Zdzisław Kłeczek, Andrzej Szczepański, Antoni Kleczkowski, Maciej Mazurkiewicz, Józef Siembach, Jacek Szewczyk46. Z kolei z ramienia kopalni nadzór

nad robotami wiertniczymi i iniekcyjnymi sprawował Krzysztof Brudnik47. Co prawda, wyciek udało się częściowo zahamować, ale, jak się okazało, „Mina” wkrótce znów dała o sobie znać. Już 30 września 1992 roku doszło do gwałtownego wypływu wody (sięgał on nawet 20 tys. l/min), ale ratownicy nie dali się zaskoczyć48. Pracowały już wówczas bardzo wydajne pompy sprowadzone z Zachodu, wykonano także siedem odwiertów, przy pomocy których starano się uszczelnić górotwór. Zgodnie z danymi zawartymi w raporcie dyrektora kopalni Zbigniewa Zarębskiego zlokalizowano łącznie 16 uszkodzeń różnego rodzaju budynków i innych elementów infrastruktury, spowodowanych wyciekiem przy poprzeczni „Mina”. Wśród uszkodzonych obiektów znalazły się: kościół i klasztor reformatów, Szkoła Podstawowa nr 2, Urząd Miasta i Gminy Wieliczka przy ulicy Powstania Warszawskiego 1 oraz budynek mieszkalny przy ulicy Alojzego Kosiby. Z kolei zniszczenia infrastruktury polegały na uszkodzeniu sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej w okolicy klasztoru reformatów, zniszczeniu nawierzchni asfaltowej na ulicy Dembowskiego, a także uszkodzeniu torów kolejowych. To ostatnie skutkowało zatrzymaniem ruchu pociągów w obrębie stacji Wieliczka Rynek49. Część mieszkańców prawdziwe chwile grozy przeżyła 24 września 1992 roku, kiedy ogłoszono informację o możliwej ewakuacji z zagrożonego rejonu50. Zapewne miało to związek z tym, że owego dnia nastąpił ko-

Szczególy prowadzenia akcji w: K. Brudnik, Mina i jej zabezpieczenie, „Solanka”. Biuletyn Informacyjny Kopalni Soli „Wieliczka” (2017), s. 8– 9; K. Brudnik i in., Kopalnia Soli „Wieliczka” – nauka i technika. Ratowanie zabytku, pod red. A. Goneta, Wieliczka 2017. 46 141. spotkanie z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie” pt. „Związki Wieliczki i Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie w 90-lecie uczelni (1919-2009)”, oprac. J. Duda, Wieliczka 2009.

http://www.nbi.com.pl/kopalnia-soli-wieliczka-natura-i-technika-ratowanie-zabytku/ [dostęp 6.04.2019]. 48 Z. Zarębski, Raport dotyczący szkód górniczych powstałych w związku z awarią Kopalni Soli w Wieliczce (3 października 1992 r.), „Wiadomości Wielickie” 1992, nr 28. 49 Tamże. 50 E. Borek, Na minie, „Dziennik Polski” 1992, nr 236.

O. Ludwik Kurowski, gwardian, odegrał znaczącą rolę w czasie akcji zabezpieczającej kościół i klasztor. Z ramienia reformatów nadzorował konieczne zabiegi konserwatorskie (fot. archiwum A. Gaczoła).

Kadencja 1990–1994

Fragment zabezpieczenia łuku tęczowego oddzielającego nawę główną od prezbiterium w wielickiej świątyni (fot. archiwum A. Gaczoła).

lejny duży, niekontrolowany wyciek wody. W następnych tygodniach dochodziło jeszcze do podobnych zdarzeń, ale nigdy nie wywołały one takiego spustoszenia jak wyciek z 13 września. Niemniej jednak w kopalni przez cały czas trwały prace zabezpieczające, mające na celu jego uszczelnienie i tym samym ustabilizowanie powstałych ruchów tektonicznych. Była to operacja niezwykle trudna, bardzo kosztowna i przewyższająca środki, jakimi dysponowała kopalnia. W budżecie na 1992 rok na prace zabezpieczające przewidziano 96 mld zł. Po wydarzeniach kwietniowych szacowany koszt niezbędnych inwestycji wynosił od 140 do 150 mld zł51. Po 13 września stało się jasne, że potrzebne będą znacznie większe środki finansowe. Przyjęto między innymi, że należy wykonać 40 otworów, z których jeden miał kosztować około 1 mld zł. Na każdą ze specjalnych

pomp sprowadzanych z zagranicy trzeba było wydać od 200 do 300 mln zł52. Na trudną sytuację Wieliczki bardzo szybko zareagowały władze państwowe, pojawiły się również środki pochodzące z EWG. Wspólnota Europejska zaoferowała około 1 300 000 dolarów53. Ostatecznie koszty związane z zabezpieczaniem kopalni i usuwaniem skutków katastrofy wyniosły ponad 140 mld zł, z czego Ministerstwo Przemysłu i Handlu przekazało 96 mld zł, Kancelaria Prezydenta – 15 mld zł, EWG – 18 mld zł, a Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska – 12 mld zł54. Katastrofa górnicza uwidoczniła problem związany z przeprowadzeniem takiego zabezpieczenia kopalni, aby zniszczeniu P. Misior, Woda w soli, „Dziennik Polski” 1992, nr 217. 53 W Wieliczce chlupie… Dolary coraz bliżej, „Dziennik Polski” 1992, nr 220. 54 Wartość przed denominacją. 52

Wartość przed denominacją.

Dzieje Wieliczki

nie uległa jej zabytkowa część ani miasto. Zbigniew Zarębski oszacował, że potrwa to od 20 do 90 lat (w zależności od dostępnych środków finansowych). To, że jest to niezbędne, pokazał kolejny wyciek w poprzeczni „Mina”, który miał miejsce pomiędzy 21 a 25 kwietnia 1993 roku. Jego objętość wynosiła nawet 5 tys. l/min, ale sam wyciek nie stanowił dużego zagrożenia55. Akcja jego zabezpieczania na czwartym poziomie kopalni przy poprzeczni „Mina” trwała aż do 2007 roku i była bardzo skomplikowana. W jej trakcie musiano zmienić pierwotny sposób zabezpieczenia, który polegał na wypełnianiu pustek na przedpolu „Miny” za pomocą specjalnych otworów wierconych z powierzchni. Na początku 1993 roku odwiercono otwory drenażowe, przez które ustabilizowano odbiór wody zza tamy. Następnie w maju rozpoczęto wiercenie otworów iniekcyjnych, które utworzyły wachlarz wokół poprzeczni. Przebudowano również chodnik. Prowadzone iniekcje wzmocniły górotwór. Łącznie wywiercono 105 otworów. 15 października 2007 roku zamknięto zasuwę na wywierconym otworze drenażowym D3 i tym samym akcja zabezpieczania poprzeczni „Mina” została zakończona, choć sytuacja w kopalni jest nieustannie monitorowana56. Jedno nie ulega najmniejszej wątpliwości: wydarzenia, które zapoczątkował wyciek przy poprzeczni „Mina”, zmieniły oblicze miasta i kopalni. Najważniejsze było jednak to, że udało się oddalić groźbę unicestwienia zabytku wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO (1978 r.). Kopalnia Soli „Wieliczka”

zakończyła eksploatację złoża 30 czerwca 1996 roku, a dwa lata wcześniej, w 1994 roku, została uznana za Pomnik Historii57. Usuwanie uszkodzeń i awarii było wyzwaniem dla społeczności Wieliczki. Z jednej strony cały czas prowadzone były prace zabezpieczające, z drugiej należało likwidować powstałe szkody górnicze. Stosunkowo proste okazały się remonty sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej. Dużo większe problemy związane były z remontem infrastruktury kolejowej. Największym wyzwaniem stało się jednak ratowanie zabytkowego kościoła i klasztoru reformatów. O powadze sytuacji świadczy wpis dokonany przez wojewodę Tadeusza Piekarza, który został opublikowany w „Wiadomościach Wielickich”: „Z zespołem pełnym nadziei na skuteczne zabezpieczenie kościoła, klasztoru, z życzeniami Szczęść Boże dla Ojców i Braci (29 października 1992 r.)”58. Nie należy się dziwić, że skuteczne zabezpieczenie terenu zajmowanego przez ojców reformatów stało pod znakiem zapytania. Wystarczy tylko zacytować opis zawarty w jednym z numerów „Dziennika Polskiego”: „Ziemia pod klasztorem reformatów w Wieliczce faluje. Po ostatnim – jak dotąd – obsunięciu gruntu (50 cm w ciągu doby) nastąpiło nietypowe zjawisko – kilkumilimetrowe wybrzuszenie terenu”59. W cytowanym artykule została zawarta także informacja dotycząca planowanych prac zabezpieczających: „Budynek zostanie wzmocniony żelbetonową palisadą wkopaną w ziemię na kilkanaście metrów. Utworzone w ten sposób sztuczne fundamenty będą bardziej odporne na ruchy terenu. Ogród przyklasztorny, w którym powstały głębokie szczeliny, będzie zabezpieczany

55 Z. Zarębski, Kopalnia Soli „Wieliczka”. Akcja „Mina” i dalsze problemy zabezpieczenia kopalni soli, „Wiadomości Wielickie” 1993, nr 36, s. 4. 56 K. d’Obyrn, K. Brudnik, Ograniczanie zagrożenia wodnego przez stabilizację górotworu w centralnym rejonie Kopalni Soli „Wieliczka”, „Górnictwo i Geologia” 2012, t. 7, z. 4, s. 59–70.

Historia Miny, „Panorama Powiatu Wielickiego” 2008, vol. 11, nr 193. 58 „Wiadomości Wielickie” 1992, nr 29. 59 Klasztorowi grozi katastrofa. Wielickie falowanie, „Dziennik Polski” 1992, nr 253. 57

Kadencja 1990–1994

przyczynili się do ratowania miasta, klasztoru i kopalni. Pierwszym, któremu podziękowano, nadając mu Honorowe Obywatelstwo Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka (1993 r.), był wojewoda krakowski Tadeusz Piekarz62. O tym, jak go ceniono, świadczy specjalny list, który rada miejska skierowała do Haliny Piekarz w 2005 roku w związku ze śmiercią jej męża63. W liście tym czytamy między innymi: Piastując wysokie stanowisko w hierarchii stanowisk państwowych, nie zamknął się w swoim gabinecie i nie działał w oderwaniu od społeczeństwa i ludzi. Mieszkańcy naszego miasta doskonale to pamiętają. W czasie katastrofy górniczej w 1992 roku był wśród nas, wspierał, wspomagał, podtrzymywał na duchu. Wówczas także dzięki niemu w okresie tak wielkiego zagrożenia Wieliczki czuliśmy się bezpieczniej64.

23 kwietnia 1993 roku pierwsze Honorowe Obywatelstwo Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka otrzymał Tadeusz Piekarz, wojewoda krakowski (fot. UMiG Wieliczka).

mieszanką spajającą wlewaną do powstałych otworów”60. Ratowanie świątyni i klasztoru było bardzo kosztowne. Warto w tym miejscu przytoczyć pewne dane: otóż sam remont kościoła kosztował 3,5 mld zł, z czego 200 mln zł pochodziło ze środków zgromadzonych i pozyskanych przez ojców reformatów. Sam budynek klasztorny po wycieku został tylko podstemplowany, co, jak wiadomo, nie rozwiązywało problemu. Grozę tamtych dni obrazują słowa ówczesnego gwardiana klasztoru, o. Ludwika Kurowskiego: „Pęknięć przybywa, a zakonnikom coraz częściej sypie się tynk na głowę”61. Należy podkreślić, że gwardian odegrał znaczącą rolę w czasie akcji zabezpieczającej kościół i klasztor. Z ramienia reformatów nadzorował między innymi konieczne zabiegi konserwatorskie. Społeczność Wieliczki starała się docenić wszystkich tych, którzy w jakikolwiek sposób

Uchwała nr XXXIII/231/93 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 27 kwietnia 1993 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka wojewodzie krakowskiemu Tadeuszowi Piekarzowi. 63 Treść listu została przyjęta na sesji Rady Miejskiej w Wieliczce 25 kwietnia 2005 r. 64 Protokół XXXIX sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 25 kwietnia 2005 r. 62

Tamże. Nie ma pieniędzy na remont klasztoru, „Wiadomości Wielickie” 1993, nr 37. 60 61

Dzieje Wieliczki

Istotnym problemem, z jakim zmagał się samorząd Wieliczki, była kwestia wysypiska śmieci w Baryczy. Zlokalizowane zostało w miejscu zapadliska ziemi, które powstało w związku z eksploatacją złóż soli. Wówczas to kopalnia zdecydowała się zawrzeć porozumienie z Miejskim Przedsiębiorstwem Oczyszczania w Krakowie65. MPO miało zasypać wspomniane zapadlisko śmieciami i przykryć je warstwą ziemi. Z kolei kopalnia miała zająć się rekultywacją obszaru. Mieszkańcy bardzo szybko zaczęli odczuwać niedogodności związane z funkcjonowaniem składowiska odpadów. W pierwszym rzędzie chodzi tutaj o skażenie wód podziemnych, w tym również potoku Malinówka. Sytuacja była na tyle dramatyczna, że już w 1981 roku podjęto próbę przesunięcia jego biegu, co jednak zakończyło się niepowodzeniem. Warto wspomnieć, że już pod koniec lat 80. mieszkańcy wyrażali swoje niezadowolenie w związku z funkcjonowaniem wysypiska śmieci w Baryczy. Znalazło to odzwierciedlenie między innymi na posiedzeniu Rady Narodowej Miasta i Gminy Wieliczka, które odbyło się w marcu 1990 roku. Wówczas to Janusz Mikuła zaprezentował kopie umów, które wywołały burzliwą dyskusję odnotowaną chociażby przez „Echo Krakowa”66. Radny zażądał od kopalni, aby zerwała umowę z MPO i przystąpiła do rekultywacji terenu. Po wyborach samorządowych kwestia wysypiska była nadal aktualna. O jej wadze świadczy fakt, że została wyraźnie zaakcentowana już w pierwszym dokumencie strategicznym gminy67. Znajdujemy w nim dokładną charakterystykę szkodliwości funkcjonowania wysypiska w Baryczy. Władze sa-

morządowe chciały zająć się tą sprawą, ale jakiekolwiek działania były utrudnione, gdyż teren nie był własnością miasta. Duży wpływ na rozwiązanie problemu składowania odpadów miały protesty mieszkańców. Zmotywowały one władze województwa i Krakowa do szybszego zajęcia się tym zagadnieniem. 15 lipca 1991 roku odbyło się spotkanie władz Wieliczki i Krakowa (udział w nim wzięli dyrektor Wydziału Usług Komunalnych Urzędu Miasta Krakowa, dyrektor Wydziału Ochrony Środowiska, dyrektor Kopalni Soli „Wieliczka” oraz dyrektor Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska w Krakowie). Ustalono, że do końca września zostaną podjęte rozstrzygające decyzje w sprawie wysypiska68. W międzyczasie uaktywnił się Komitet Protestacyjny Mieszkańców Baryczy i Wieliczki. Zażądał on natychmiastowego zaprzestania składowania odpadów na wspomnianym obszarze. W przypadku niespełnienia tego postulatu, komitet zagroził zablokowaniem dojazdu do wysypiska. Mieszkańcy argumentowali swoją decyzję tym, że składowisko nie ma izolacji dna, a gromadzenie śmieci w Baryczy rozpoczęto bez dokumentacji geologicznej69. Przez kolejnych kilka miesięcy pojawiały się nowe pomysły na rozwiązanie problemu wysypiska, np. projekt uruchomienia czystej technologicznie linii likwidacji śmieci, dzięki której udałoby się uzyskać biogaz do produkcji energii70. Niemniej jednak nadal nie przedstawiono mieszkańcom ostatecznego rozstrzygnięcia w kwestii Baryczy. W związku z tym doszło do blokady wysypiska (19–25 marca 1992 r.). Rada Miejska Tu zaczyna śmierdzieć, „Wieliczka” 1991, nr 11. W artykule jest również mowa o wielickim raporcie o stanie wysypiska w Baryczy autorstwa J. Mikuły i T. Jurasa. 69 Wysypisko bez dna, „Dziennik Polski” 1991, nr 231. 70 Szczegółowe informacje na ten temat: „Dziennik Polski” 1992, nr 22; Śmierdzący interes, „Dziennik Polski” 1992, nr 38. 68

65 Pierwsze takie porozumienie zostało podpisane w 1978 r., a drugie w 1987 r. 66 Koniec wysypiska w Baryczy? Dziura wygodna, ale zabezpieczająca, „Echo Krakowa” 1990, nr 64. 67 Raport o stanie gospodarki w mieście i gminie Wieliczka, Wieliczka, sierpień 1990 r.

Kadencja 1990–1994

w Wieliczce poparła protest mieszkańców. W przyjętym stanowisku czytamy: „Rada Miejska w Wieliczce w pełni solidaryzuje się z mieszkańcami Krzyszkowic i Baryczy oraz oświadcza, że dołoży wszelkich starań, aby problemy przedstawione przez protestujących zostały niezwłocznie rozwiązane”71. 25 marca 1992 roku podpisano protokół uzgodnień pomiędzy Komitetem Protestacyjnym Mieszkańców Baryczy i Wieliczki, Urzędem Wojewódzkim w Krakowie, Urzędem Miasta Krakowa i MPO. Na mocy tego porozumienia, do 31 maja 1992 roku, miały zostać przebadane wszystkie dzieci mieszkające w odległości do 500 m od wysypiska oraz wytypowanych 50 dorosłych. Oprócz tego władze zobowiązały się przygotować plan zagospodarowania terenu na gruntach rolnych w obrębie strefy ochronnej (w terminie sześciu miesięcy). Ustalono także, że zostanie stworzony pas zieleni ochronnej wokół wysypiska, który zostanie ukończony w trzecim kwartale 1993 roku, a decyzje wykupu będą podejmowane indywidualnie, drogą negocjacji (w pierwszej kolejności wykup gospodarstw najbardziej zagrożonych)72. 30 czerwca 1992 roku została wydana decyzja dotycząca planu zagospodarowania w obrębie strefy ochronnej. Na wyznaczonym obszarze zabroniona została budowa domów mieszkalnych, wypoczynkowych, ogródków działkowych oraz budynków użyteczności publicznej. Jednocześnie zadecydowano, że powstanie strefa zieleni indukcyjnej, zaś w pasie o szerokości do 300 m „do czasu pełnej realizacji i przeprowadzenia wykupu działek” władze Krakowa zobowiązały się ograniczyć „uciążliwość wy-

sypiska”73. Mimo to mieszkańcy postanowili kontynuować protest, gdyż uważali, że decyzja dotyczy tylko drugiego etapu eksploatowania wysypiska. Tymczasem w przypadku pierwszego etapu zakończono składowanie odpadów, ale nie przeprowadzono rekultywacji (teren przykryto tylko cienką warstwą ziemi). W związku z tym, zdaniem mieszkańców, minimalna strefa zieleni indukcyjnej powinna mieć szerokość kilometra74. Kwestia funkcjonowania wysypiska powracała jeszcze wielokrotnie, ale protesty nie miały już tak radykalnego charakteru. Oprócz tego na tym terenie zaczęto wprowadzać coraz więcej elementów proekologicznego składowania odpadów. Skończyła się więc era „dzikiego wysypiska” w Baryczy. W trakcie pierwszej kadencji samorządu terytorialnego Wieliczki rozpoczęto – i w dużej mierze zrealizowano – proces komunalizacji. Dzięki temu miasto i gmina Wieliczka zyskało majątek, który w istocie umożliwił mu funkcjonowanie. Proces komunalizacji, a więc przejmowania majątku przez gminy, regulowała ustawa z dnia 10 maja 1990 roku75. Z chwilą jej wejścia w życie, tj. 27 maja 1990 roku, gmina nabywała następujące mienie: − ogólnonarodowe (państwowe) należące do Rady Narodowej Miasta i Gminy Wieliczka, − przedsiębiorstw państwowych, dla których Rada Narodowa Miasta i Gminy Wieliczka pełniła funkcję organu założycielskiego, − zakładów i innych jednostek organizacyjnych podporządkowanych Radzie Narodowej Miasta i Gminy Wieliczka.

Stanowisko Rady Miejskiej w Wieliczce przyjęte na sesji 20 marca 1992 r. dotyczące składowiska odpadów z Baryczy. 72 Kraków nie utonie w śmieciach. Koniec blokady w Baryczy, „Dziennik Polski” 1992, nr 73; Trzy miesiące po blokadzie. Stan pełnej gotowości, „Wieliczka” 1992, nr 15.

Decyzja i protest. Strefa 500-metrowa nie zadowoliła mieszkańców Baryczy. Nowy protest, „Dziennik Polski” 1992, nr 160. 74 Tamże. 75 Ustawa z dnia 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U., rok 1990, nr 32, poz. 191). 73

Dzieje Wieliczki

wołane komisje inwentaryzacyjne. Do ich zadań należało przygotowanie spisów, które były podstawą do przejęcia przez gminę danego majątku Skarbu Państwa. Miały być one wykonane w ciągu trzech miesięcy od daty powstania komisji w danej gminie. W Wieliczce taka komisja została powołana 28 czerwca 1990 roku na trzeciej sesji rady miejskiej. Podobnie jak w przypadku innych miejscowości, nie udało jej się zakończyć prac w ciągu trzech miesięcy od daty powstania. Okazało się bowiem, że wiele nieruchomości ma nieuregulowany status prawny. Stąd też dopiero w czerwcu 1991 roku komisja mogła przedstawić raport końcowy ze swoich prac. Wynika z niego, że do czerwca 1991 roku udało się sporządzić spisy inwentaryzacyjne (niezbędne do wydania decyzji przez wojewodę) w odniesieniu do: − gruntów Skarbu Państwa (zasoby gruntów, szkoły, przedszkola, OSP) z terenu 10 wsi (o łącznej powierzchni 84,68 ha), − gruntów Skarbu Państwa oddanych w wieczyste użytkowanie (około 37 ha), − dróg gminnych, których stan prawny był uregulowany (73,38 ha), − inwentaryzacji Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej (działki o powierzchni 9,44 ha). Łącznie stanowiło to ponad 200 ha gruntów. W raporcie tym wykazano również tereny, które były w trakcie komunalizacji, co wyraźnie wskazuje na zawiłości prawne związane z omawianym procesem76: − grunty mienia gminnego z całej gminy (155 ha), − grunty Skarbu Państwa (zasoby gruntów, szkoły, przedszkola, OSP) z terenu gminy z 19 wsi o powierzchni 56 ha (zaawansowanie prac związanych z komunalizacją na poziomie 80%),

W 1991 roku otwarto nowy budynek Szkoły Podstawowej w Gorzkowie, na zdjęciu radna i nauczycielka z tej szkoły – Anna Ślęczka (fot. „Panorama Wieliczki”).

Ustawa przewidywała również przekazanie gminom innego mienia, o ile było to związane z realizacją ich zadań. Odbywało się to na wniosek danej wspólnoty samorządowej. Zarówno jednak w przypadku nabycia mienia na mocy ustawy, jak i w zakresie mienia, o które gminy mogły starać się dodatkowo, przekazanie wymagało decyzji wojewody. W tym celu zostały po-

Protokół nr 12/1991 sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 28 czerwca 1991 r. 76

Kadencja 1990–1994

− grunty Skarbu Państwa na terenie miasta Wieliczka, około 140 ha (zaawansowanie prac związanych z komunalizacją na poziomie 85%), − drogi i ulice na terenie miasta Wieliczka. Ponadto, twórcy raportu wskazali na konieczność wystąpienia przez Zarząd Miasta i Gminy Wieliczka do wojewody krakowskiego o przekazanie gruntów z Państwowego Funduszu Ziemi na rzecz mienia gminnego. Dotyczyło to działek, które mogłyby zostać uznane za niezbędne do realizacji zadań gminy. W tym celu, jak czytamy, należało do końca 1991 roku dokonać ich przeglądu (na terenie gminy powierzchnia tych gruntów wynosiła 100 ha). Pod koniec pierwszej kadencji udało się skomunalizować 774 ha, z czego 754 ha na mocy ustawy, a 20 na wniosek gminy. Z osiągnięciami władz samorządowych pierwszej kadencji możemy szczegółowo zapoznać się, analizując Raport o gminie Wieliczka po I kadencji organów samorządu terytorialnego (osiągnięcia w latach 1990–1994). Czytamy w nim m.in., że gmina przejęła zakłady komunalne, które przekształcono w przedsiębiorstwo budżetowe Zakład Gospodarki Komunalnej w Wieliczce. Do jego zadań należały m.in. prace wodno-kanalizacyjne, zaopatrzenie w wodę, roboty ziemne, oczyszczanie ulic i placów, wywóz nieczystości stałych i płynnych, konserwacja i utrzymanie zieleni, administrowanie cmentarzem komunalnym i budynkami komunalnymi oraz skup surowców wtórnych. Już w 1991 roku wyremontowano 18 szkół i trzy przedszkola, a także otwarto Szkołę Podstawową w Gorzkowie. Jej budowę rozpoczęto jeszcze w 1981 roku, ale nowoczesny budynek wyposażony w salę gimnastyczną udało się oddać do użytku dopiero 10 lat później. Poświęcenia dokonał proboszcz parafii ksiądz Antoni Obrzut, a władze samorządowe podczas uroczystości reprezentował zastępca

W 1993 roku bp Stanisław Nycz poświęcił przedszkole im. Anieli Merici, prowadzone przez Zakon Urszulanek Unii Rzymskiej w Sierczy (fot. J.J. Duda).

Szkoła Podstawowa im. Anny Iskry w Mietniowie powstała w 1946 roku, a w latach 1992–1993 dobudowano dodatkowe sale lekcyjne (fot. „Panorama Wieliczki”).

burmistrza Henryk Uhryński, kierownik Wydziału Edukacji, Turystyki i Sportu Jacek Duda oraz radna Anna Ślęczka. Ważnym wydarzeniem w życiu szkoły było nadanie jej imienia Kornela Makuszyńskiego (1996 r.), a także poświęcenie ufundowanego przez 69

Dzieje Wieliczki

czącym został sołtys Adam Dyrda). Komitet, przy wsparciu władz gminnych, zakupił materiały budowlane i stosunkowo szybko wzniesiono nowy budynek. W czasie uroczystości otwarcia obecni byli minister edukacji narodowej Zdobysław Flisowski, bp Jan Szkodoń, krakowski kurator oświaty i wychowania Jerzy Lackowski, przewodniczący Sejmiku Samorządowego Województwa Krakowskiego Zbigniew Ferczyk oraz władze miasta i gminy Wieliczka79. W 1994 roku rozpoczęto budowę szkół w Sierczy i w Podstolicach, a także rozbudowę placówek w Janowicach, Golkowicach, Dobranowicach, Koźmicach Wielkich i Sułkowie oraz Szkoły Podstawowej nr 2 w Wieliczce. W ramach budżetu gminy zaczęto organizować roboty publiczne i prace interwencyjne, mające na celu przeciwdziałanie bezrobociu. O ile w 1992 roku liczba bezrobotnych wynosiła 2401, to w roku kolejnym było ich 2300. Rozwijano także infrastrukturę. Warto w tym miejscu wspomnieć o zakończeniu gazyfikacji (powstało 110 km sieci gazowej), a także o wybudowaniu podstawowej sieci wodociągowej w części miasta, a także w 19 wsiach80 (jej długość wyniosła 32,8 km). Prowadzono także roboty kanalizacyjne w mieście i w północnej części gminy. Należy zaznaczyć, że dużą inwestycję w tym zakresie rozpoczęto na terenie Wieliczki dopiero w 1992 roku. Na realizację tego zadania pozyskano środki między innymi z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska (20 mld zł)81. Dzięki temu udało się wybudować „Serafę”, główny kolektor sanitarny na osiedlu Kościuszki, a także centralny kolektor sanitarny i przepompownię ścieków w rejonie osiedla

W 1993 roku, w Byszycach, uroczyście otwarto nową Szkołę Podstawową (fot. J.J. Duda).

radę rodziców sztandaru przez kard. Franciszka Macharskiego (1999 r.)77. W latach 1992–1993 rozbudowano budynek Szkoły Podstawowej w Mietniowie przez nadbudowę drugiego piętra. Dzięki temu zyskała cztery dodatkowe sale lekcyjne. Inwestycja ta była niezbędna, gdyż zwiększająca się liczba uczniów w sposób znaczący utrudniała funkcjonowanie szkoły. Należy także zauważyć, że budynek został oddany do użytku jeszcze w 1946 roku, a jego donatorem była Anna Iskra, która na ten cel zapisała 12 tys. dolarów. Obecnie szkoła nosi imię fundatora78. W 1993 roku wybudowano Szkołę Podstawową w Byszycach. Co prawda, istniała tam już tego typu placówka, ale od 1987 roku nauka odbywała się w dwóch budynkach, w tym jednym prywatnym. Zawiązano społeczny komitet, na czele którego stanął Franciszek Suder (kolejnym przewodni-

„Wiadomości Wielickie” 1993, nr 36. Raport o gminie Wieliczka po I kadencji organów samorządu terytorialnego (osiągnięcia w latach 1990–1994). 81 Wartość przed denominacją. 79

Dane na podstawie ankiety uzupełnionej i dostarczonej przez sołtysa wsi Gorzków. 78 http://mietniow.wieliczka.eu/?page_id=328 [dostęp 11.03.2018]. 77

Kadencja 1990–1994

i kanalizacji. Bez ich wkładu nie udałoby się tak szybko wybudować wspomnianej infrastruktury, choć w przypadku kanalizacji możemy mówić o rozpoczęciu budowy sieci. Nie sposób również nie wspomnieć o tym, że w trakcie pierwszej kadencji samorządu nawiązano współpracę z miastami Saint-André-lez-Lille i Bergkamen (choć do podpisania oficjalnej umowy doszło dopiero kilka lat później).

Działania na rzecz przywrócenia powiatu wielickiego

Lekarka. Postawiono też kolektory sanitarne i deszczowe przy ulicach Grottgera, Warzyckiej, Gwarków i Politechnicznej. Inwestycję, która w znaczący sposób przełożyła się na długość czynnej sieci kanalizacyjnej, zakończono w pierwszej połowie 1995 roku82. Ciągle jednak stopień skanalizowania gminy był niewystarczający, gdyż tylko 33% mieszkańców mogło korzystać z tych udogodnień. W omawianym okresie znacząco wzrosła też liczba abonentów telefonicznych. Warto podkreślić olbrzymie zaangażowanie mieszkańców, a zwłaszcza społecznych komitetów gazyfikacji, budowy wodociągów

Proces kształtowania jednostek samorządu terytorialnego nie zakończył się wraz z przywróceniem samorządu gminnego. Rzeczą naturalną wydawało się stworzenie większych jednostek, które byłyby w stanie realizować zadania obejmujące obszar kilku gmin. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że wraz z reformą samorządową z 1990 roku utworzono sieć 268 rejonów administracji ogólnej, które miały pełnić zadania pomocnicze w stosunku do administracji na szczeblu wojewódzkim83. W przypadku województwa krakowskiego wyodrębniono trzy rejony: w Krakowie, Myślenicach i Proszowicach. Wieliczka wchodziła w skład tego, którego siedziba znajdowała się w Krakowie. To właśnie urzędy rejonowe zawierały porozumienia z samorządami gminnymi w zakresie przekazywania części kompetencji jako zadań zleconych. Z biegiem czasu gminy zyskiwały więcej samodzielności i środków finansowych. Nadal jednak wiele zadań realizowa-

M. Pajdak, Nowa kanalizacja dla komunalki, „Panorama Wieliczki” 1995, nr 7.

R. Kamiński, Samorząd terytorialny w III Rzeczpospolitej Polskiej. Odbudowa i jej efekty, Łódź 2014, s. 171. 83

Dzieje Wieliczki

Kadencja 1990–1994

nych było przez administrację państwową. Prace nad dalszą reformą zaczęły nabierać kształtów w 1991 roku (czasy premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego), kiedy powołano specjalne zespoły rządowe do opracowania założeń reformy administracji publicznej. Zakładała ona m.in. likwidację rejonów i utworzenie drugiego szczebla samorządu terytorialnego. Dużą rolę w kształtowaniu nowych jednostek samorządowych odegrało uchwalenie tak zwanej Małej Konstytucji (1992 r.). Został wówczas utworzony urząd pełnomocnika rządu ds. reformy administracji publicznej. Wypracowane założenia przybrały realne kształty w 1993 roku, kiedy przedstawiono mapę powiatową, a także warianty podziału na województwa. W pierwszej wersji przewidziano utworzenie 320 powiatów84. Zanim jednak została ogłoszona tak zwana mapa powiatowa, uaktywniły się środowiska lokalne. Zdawano sobie sprawę, że zaniechanie prac na tym etapie może wpłynąć na decyzję o utworzeniu konkretnego powiatu. Zjawisko to obserwujemy również na przykładzie Wieliczki i okolicznych gmin85. Już na początku 1993 roku odbyło się spotkanie wójtów, burmistrzów i przewodniczących rad gminnych, którzy byli zainteresowani utworzeniem powiatu wielickiego. W rezultacie wystosowano uchwały intencyjne w sprawie powołania powiatu, które były podejmowane także przez rady innych gmin. Już 29 lutego 1993 roku pierwszą taką uchwałę podjęła Rada Miejska w Niepołomicach. Czytamy w niej, że w skład przyszłego powiatu miałyby wchodzić następujące gminy: Wieliczka, Niepołomice, Dobczyce, Gdów, Siepraw, Świątniki, Biskupice oraz Kłaj86.

15 marca 1993 roku Rada Miejska w Wieliczce podjęła stosowną uchwałę, z której treści wynika, że Wieliczka dysponuje odpowiednim potencjałem gospodarczym i społecznym, koniecznym do utworzenia powiatu wielickiego, zaś w mieście znajdują się instytucje, które obsługują także sąsiednie gminy. Wskazano Pałac Salinarny jako siedzibę przyszłych władz. Swoje stanowisko w tej kwestii zajął również Sejmik Samorządowy Województwa Krakowskiego. Zgodnie z uchwałą nr XXV/125/93 z 5 kwietnia 1993 roku na terenie województwa krakowskiego miało powstać pięć powiatów, w tym wielicki. Niestety, w pierwszej wersji tzw. mapy powiatowej nie uwzględniono go (Wieliczka miała się znaleźć w obrębie powiatu ziemskiego krakowskiego). Rozpoczęły się wówczas intensywne zabiegi, których celem miało być powołanie powiatu wielickiego. Został utworzony Międzygminny Społeczny Komitet na rzecz Powstania Powiatu Wielickiego (23 czerwca 1993 r.), w skład którego weszli: Stanisław Kracik (burmistrz Niepołomic) – przewodniczący komitetu oraz Anna Gallas-Dropińska – sekretarz prezydium. Członkami prezydium zostali: Józef Duda (burmistrz Wieliczki), Zbigniew Figuła (wójt Biskupic), Tadeusz Witkowski (wójt Gdowa), a członkami komitetu: Bogusława Cichoń, Zbigniew Cichoń, Stanisław Florek, Tadeusz Janisz, Antoni Jodłowski, Tadeusz Juras, Elżbieta Kalwajtys, Zygmunt Kawecki, Janusz Kmiecik, Ewa Konieczna, Jan Kot, Kazimierz Król, Stanisław Krzyszkowski, o. Ludwik Kurowski, Marian Mendyka, Janusz Mikuła, Jerzy Ostafil, Urszula Petkowska, Barbara Post, Tadeusz Sowa, Tadeusz Sykta, Ludwik Szczurek, Kazimierz Szostak, Henryk Uhryński, Tadeusz Waśniowski, Maciej Wojnarowski, Zbigniew Zarębski, Józefa

Tamże, s. 132–134. J. Duda, Starania o przywrócenie powiatu wielickiego w latach 1993–1998, [w:] Dzieje powiatu wielickiego, Kraków 2004. 86 Nie wszystkie gminy, które zostały wymienione w tej uchwale, wyraziły chęć przynależności 84 85

do powiatu wielickiego. Stosowne uchwały podjęły Niepołomice, Wieliczka, Gdów i Biskupice.

Dzieje Wieliczki

Przemiany społeczno-gospodarcze w latach 1990–1994

Zastawniak oraz Zdzisław Zawiasa. Jednym z działań promocyjnych, które wówczas podjęto, było wydanie „Gazety Powiatowej” w nakładzie 15 tys. egzemplarzy. Opisano w niej argumenty przemawiające za utworzeniem wspomnianego powiatu. Oprócz tego starano się kontaktować z przedstawicielami rządu odpowiedzialnymi za reformę samorządową. Działania komitetu doprowadziły do zorganizowania spotkania z głównym negocjatorem rządu ds. mapy powiatowej, dr. Andrzejem Tycem, które odbyło się 29 sierpnia 1993 roku w Zamku Żupnym. Uczestniczyli w nim przedstawiciele władz samorządowych zainteresowanych gmin, a także reprezentanci Kościoła katolickiego, służby zdrowia, oświaty, Urzędu Skarbowego, sądu, policji, prokuratury, straży pożarnej, Kopalni Soli „Wieliczka” oraz rolników. Wszystkie z powyższych środowisk opowiedziały się za utworzeniem powiatu wielickiego. Podjęto decyzję zgodną z oczekiwaniami lokalnej społeczności87. Jak napisał Józef Duda, dużą rolę w planach przywrócenia Wieliczki na mapie powiatowej odegrał Jan Maria Rokita (szef Urzędu Rady Ministrów), który uczestniczył we wspomnianym spotkaniu88. Niestety, zmiany polityczne w Polsce spowodowały, że reforma samorządowa została odsunięta w czasie, co wywołało protesty w całym kraju. Jeszcze na początku 1994 roku istniała szansa na rozpoczęcie wdrażania programu pilotażowego reformy powiatowej. Niestety, dymisja Michała Kuleszy, pełnomocnika rządu ds. reformy administracji publicznej, wstrzymała dalsze prace nad projektowanymi zmianami89.

Transformacji politycznej zapoczątkowanej w 1990 roku towarzyszył podobny proces dotyczący gospodarki. Oznaczało to również zmiany w strukturze społecznej. Przystępując do omawiania wyżej wspomnianych zmian, które dokonały się wówczas w Wieliczce, należy odnieść się do konkretnych danych statystycznych. Warto także zaznaczyć, że nie dysponujemy kompletnymi danymi w odniesieniu do 1989 roku, dlatego punktem wyjścia do omawianych zagadnień będzie 1988 rok. Najpierw trzeba byłoby jednak przeanalizować podstawowe dane demograficzne. W ten sposób łatwiej będzie dostrzec pewne procesy dotyczące zmian w strukturze społecznej. Rozważając dane dotyczące ludności, należy odnieść się do takich wskaźników jak: liczba ludności, liczba zawartych małżeństw, liczba urodzeń, liczba zgonów i związany z tym przyrost naturalny. Równie ważnym kryterium jest saldo migracji. Ważniejsze dane dla tego okresu przedstawia tabela 6. Na początku lat 90. XX wieku obserwujemy wzrost liczby ludności mimo tego, że zmniejszyła się liczba urodzeń, a zwiększyła liczba zgonów. Wskaźnik przyrostu naturalnego był jednak dodatni, choć w przypadku samej Wieliczki zaczął zbliżać się do zera. Przy tej okazji warto nadmienić, że powoli zaczynał się zmieniać model rodziny – większa liczba małżeństw niekoniecznie przekładała się na wzrost liczby urodzeń. Najlepszym tego dowodem są dane odnoszące się do 1993 roku. Wtedy właśnie zanotowano 292 związki małżeńskie, czyli aż o 61 więcej niż w poprzednim roku. Z kolei w 1994 roku zawarto zaledwie 221 małżeństw. Jednak właśnie w 1993 roku liczba małżeństw w Wieliczce była wyższa

87 Stanowisko Towarzystwa Rozwoju Ziemi Wielickiej w sprawie powiatu wielickiego (22.03.1998); podano 1 września 1993 r. jako datę zatwierdzenia przez ówczesny rząd mapy powiatowej. 88 J. Duda, dz. cyt. 89 R. Kamiński, dz. cyt., s. 138–140.

Kadencja 1990–1994

Tab. 6. Najważniejsze dane dotyczące ruchu ludności w Wieliczce w latach 1988–1994 Rok

1988

1990

1992

1993

1994

Ludność

Małżeństwa

Urodzenia

Zgony

Przyrost

Saldo migracji

Miasto

17 767

101

227

174

-101

Wieś

24 622

161

392

261

131

-40

Ogółem

42 389

262

619

435

184

-141

Miasto

103

222

200

-67

Wieś

167

393

302

-48

Ogółem

270

615

502

113

-115

Miasto

17 778

106

220

201

-10

Wieś

25 372

125

407

301

106

140

Ogółem

43 150

231

627

502

125

130

Miasto

17 802

155

206

205

Wieś

25 474

137

363

253

110

-8

Ogółem

43 276

292

569

458

111

Miasto

17 854

214

194

Wieś

25 658

125

366

255

111

Ogółem

43 512

221

580

449

131

Obszar

Brak danych..

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Krakowskiego, 1989–1995

od liczby związków małżeńskich zawartych na terenach wiejskich. Nie przełożyło się to jednak na znaczący wzrost liczb urodzeń, co widać także w statystykach dotyczących 1988 roku. Oznacza to, że zawarcie związku małżeńskiego nie od razu łączyło się z realizowaniem prokreacyjnej funkcji rodziny. W odniesieniu do salda migracji wyraźnie widać, że na początku lat 90. zdecydowanie więcej osób chciało osiedlać się na terenach wiejskich niż w samym mieście. W tym przypadku należy przypomnieć o katastrofie górniczej, która mogła wpłynąć na takie właśnie preferencje mieszkańców. Bardziej widoczne zmiany można zaobserwować w sferze gospodarczej. Były one wynikiem rozpoczęcia przebudowy polskiej gospodarki. Założenia planu Balcerowicza zaczęto realizować 1 stycznia 1990 roku. Z jednej strony, udało się opanować hi-

perinflację, wprowadzono wymienialność złotego, wdrożono zasady wolnego rynku oraz zainicjowano proces reprywatyzacji, ale z drugiej strony, pojawiły się społeczne skutki tych reform, takie jak bezrobocie czy zubożenie znacznej części społeczeństwa. W jaki sposób przełożyło się to na funkcjonowanie podmiotów gospodarczych na terenie gminy Wieliczka i związane z tym zatrudnienie? Odpowiedź na to pytanie nastręcza pewnych trudności. Jedną z nich jest to, że dostępne dane statystyczne nie obejmują 1989 roku. Drugi problem polega na tym, że był to wciąż okres gospodarki socjalistycznej, w której nie funkcjonowały mechanizmy wolnego rynku. Pod koniec grudnia 1988 roku, na terenie gminy Wieliczka, w gospodarce uspołecznionej zatrudnionych było 6331 osób, z czego około jedna trzecia w przemyśle, co 75

Dzieje Wieliczki

Tab. 7. Zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej w 1988 roku Sfera produkcji pozamaterialnej

Sfera produkcji materialnej Obszar

Miasto Wieś Gmina

w tym

ogółem

przemysł

budownictwo

transport

łączność

handel

2 084

685

129

106

730

1 365

120

393

2 096

755

129

166

850

1 758

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Krakowskiego, r. XIV, Kraków 1989

w związku z funkcjonowaniem kopalni soli nie powinno być zaskakujące. Bardzo wiele osób pracowało w budownictwie i handlu. Stosunkowo sporo mieszkańców znalazło zatrudnienie poza produkcją materialną, a na obszarach wiejskich liczba osób pracujących w tej sferze przewyższała zatrudnionych w sektorze produkcji materialnej. Sfera produkcji pozamaterialnej obejmuje między innymi usługi bytowe przeznaczone dla ludności, co ilustruje tabela 8.

niczych nie uległa znaczącym zmianom, co też ilustruje tabela 10. Dane zawarte w tabeli wyraźnie wskazują na to, że najwięcej osób świadczyło usługi w branży budowlanej (około 56% zakładów). Dotyczy to zarówno usług budowlanych (19%), jak i wykończeniowo-remontowych, w tym także stolarskich (37%). Wiele osób prowadziło warsztaty mechaniczne i elektromechaniczne (16%). Niewątpliwie wynikało to z rozwoju branży komunikacyjnej.

Tab. 8. Przeciętne zatrudnienie pracowników podstawowych i placówki usługowe w usługach bytowych w 1988 roku Przeciętne zatrudnienie Obszar

Placówki usługowe

ogółem

w tym gospodarka uspołeczniona

ogółem1

Miasto

366

107

Wieś

173

Gmina

539

w tym zakłady usługowe razem

w tym gospodarka uspołeczniona

169

166

144

268

265

Oprócz zakładów usługowych w ogół placówek usługowych wliczone są punkty przyjęć i świadczenia usług.

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Krakowskiego, r. XIV, Kraków 1989

Analizując tabele 8 i 9, można zauważyć, że znaczną część usług wykonywali rzemieślnicy. Jaka była struktura podmiotów prywatnych świadczących usługi dla ludności? Odpowiedzi na to pytanie dostarcza nam lektura czasopisma „Wieliczka”. Choć dane te pochodzą z początku 1990 roku, należy zakładać, że struktura zakładów rzemieśl-

Funkcjonowały także tradycyjne zakłady rzemieślnicze świadczące usługi z zakresu krawiectwa, kuśnierstwa, fryzjerstwa oraz szklarstwa, niemniej jednak stanowiły one zdecydowaną mniejszość. W porównaniu z końcem 1988 roku widać znaczący regres, nie należy się zatem dziwić, że bardzo szybko zaczęła rosnąć liczba osób 76

Kadencja 1990–1994

Tab. 9. Zakłady i osoby pracujące w rzemiośle prywatnym (stan na 31 grudnia 1988 r.) Zakłady/ Zatrudnienie

Obszar

Rzemiosła ogółem

przemysłowe

budowlane

inne

Obszar miasta

Zakłady (liczba)

209

138

Zatrudnieni (osoby)

635

443

134

Obszar wiejski

Zakłady (liczba)

150

109

Zatrudnieni (osoby)

384

298

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Krakowskiego, r. XIV, Kraków 1989

pozostających bez pracy. W styczniu 1990 roku zarejestrowano 39 bezrobotnych, a pod koniec roku było ich już mniej więcej 110090. Liczba bezrobotnych rosła aż do 1992 roku, co

przedstawiają dane w tabeli 11. Istnieją pewne rozbieżności pomiędzy informacjami podanymi przez GUS, a tymi, z którymi możemy się zapoznać, czytając wspomniany wcześniej Raport o gminie Wieliczka po I kadencji organów samorządu terytorialnego (osiągnięcia w latach

„Wiadomości Wielickie” 1990, nr 1.

Tab. 10. Prywatne zakłady usługowe w Wieliczce w maju 1990 roku Rodzaje zakładów usługi budowlane, w tym murarstwo, tynkarstwo mechanika samochodowa, w tym blacharstwo, lakiernictwo, wulkanizacja

Liczba

Rodzaje zakładów

Liczba

blacharstwo, dekarstwo

fryzjerstwo

stolarstwo

usługi projektowe i geodezyjne

instalatorstwo elektryczne

szewstwo

instalatorstwo sanitarne, gazowe i grzewcze

szklarstwo

malarstwo, tapeciarstwo

zegarmistrzostwo

magiel, prasowanie, czyszczenie wodne i chemiczne

sprzątanie

krawiectwo, kuśnierstwo

usługi poligraficzne

usługi fotograficzne

młynarstwo

elektronika i elektromechanika

naprawa wag

roboty ziemne

rehabilitacja ruchowa

ślusarstwo, kowalstwo

wideofilmowanie

posadzkarstwo

urządzanie i utrzymanie zieleńców

tele- i radiotechnika

wyrób wieńców i wiązanek okolicznościowych

kamieniarstwo

montaż boazerii

Suma

248

Suma

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z czasopisma „Wieliczka” (1990, nr 2, s. 9–10)

Dzieje Wieliczki

Tab. 11. Liczba bezrobotnych w gminie Wieliczka w latach 1990–1994 Dane GUS-u

Dane z Raportu o gminie Wieliczka… W tym kobiety Liczba Procent

Rok

Bezrobotni ogółem

1990

1 101

1 057

700

66,2%

1991

1 749

1 726

1 400

81,1%

1992

2 401

1 345

56%

1993

1 910

2 300

1 500

65,2%

1994

2 209

2 0321

1 117

55%

Dane z kwietnia 1994 r.

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Krakowskiego, 1991–1995; Raport o gminie Wieliczka po I kadencji organów samorządu terytorialnego (osiągnięcia w latach 1990–1994)

Tab. 12. Liczba zatrudnionych na terenie gminy Wieliczka w 1994 roku Obszar

Pracujący ogółem

w tym kobiety

sektor publiczny

sektor prywatny

Miasto

4 876

2 030

3 178

1 698

Wieś

1 273

655

700

573

Ogółem

6 149

2 685

3 878

2 271

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Krakowskiego, r. XVIII, Kraków 1995

1990–1994), jednak – poza 1993 rokiem – są one niewielkie. Nie można analizować zjawiska bezrobocia bez odniesienia do rynku pracy. Pod koniec 1994 roku w Wieliczce zarejestrowanych było 2556 podmiotów gospodarczych, z czego aż 2504 z sektora prywatnego. Największą grupę stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (2105), funkcjonowały także spółki cywilne (304) i spółki prawa handlowego (46). Sektor publiczny oferował jednak znacznie więcej miejsc pracy, co obrazuje tabela 12. Podsumowując te dane, można stwierdzić, że sektor prywatny nie był jeszcze dostatecznie rozwinięty. Co prawda, istniało wiele podmiotów gospodarczych, ale w więk-

szości przypadków były to przedsiębiorstwa należące do osób fizycznych prowadzących drobną działalność. Brakowało w Wieliczce dużych prywatnych zakładów, które mogłyby radykalnie zmienić sytuację na rynku pracy, a kopalnia czy też miejscowe Zakłady Sprzętu Oświetleniowego „Polam – Wieliczka” znalazły się w bardzo trudnej sytuacji, co wiązało się ze znaczną redukcją zatrudnienia. W 1994 roku na terenie miasta liczba osób pracujących zmniejszyła się o 200, a liczba ludności wzrosła o ponad 1000 osób. Społeczne skutki przemian gospodarczych bardzo szybko dały o sobie znać. Warto jednak zauważyć, że transformacja gospodarcza to proces długofalowy, co podkreślił Zbigniew Zarębski na początku swojego 78

Kadencja 1990–1994

urzędowania: „Musimy zdać sobie sprawę, że gospodarka to nie jest motor, który wystarczy włączyć i odjechać. Tu potrzebne są dłuższe zabiegi. Ale jestem pewien, że nasze miasto będzie jeszcze bardzo piękne. Oczywiście, nie jutro i nie za rok”91. Omawiając zmiany społeczno-gospodarcze, nie można zapomnieć o kwestii komunikacji i infrastruktury. Ta pierwsza w sposób

taka trwała do 1992 roku, czyli do chwili katastrofy w kopalni, kiedy uszkodzeniu uległy tory. Wówczas ludność korzystająca z połączenia kolejowego musiała wysiadać z pociągów na stacji Wieliczka. Atrakcyjność tego środka transportu zdecydowanie spadła. Wobec tego zaczęto tworzyć sieć minibusów, która ostatecznie doprowadziła miejscowy PKS do upadku92.

Tab. 13. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna na terenie gminy Wieliczka (stan na 31 grudnia 1988 r.) Obszar

Sieć w kilometrach

Podłączenia prowadzące do budynków

wodociągowa

kanalizacyjna

wodociągowe

kanalizacyjne

Miasto

43,8

19,1

2 379

619

Wieś

65,9

1 827

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Krakowskiego, r. XIV, Kraków 1989

znaczący wpływa na charakter miejscowości i możliwości jej rozwoju. W przypadku Wieliczki na początku lat 90. XX wieku funkcjonowało kolejowe połączenie z Krakowem oraz liczne linie autobusowe, które docierały do innych miejscowości. Kolej pełniła również ważną funkcję gospodarczą – za jej pośrednictwem transportowano sól wydobywaną w kopalni. W przypadku zbiorczej komunikacji samochodowej miejscowy PKS obsługiwał około 200 kursów miesięcznie, przy czym były to przede wszystkim połączenia Wieliczki z sąsiadującymi miejscowościami. Autobusy dowoziły mieszkańców do stacji Wieliczka Rynek. Umożliwiało to korzystanie z połączenia kolejowego do Krakowa – była to więc ścisła współpraca pomiędzy PKP a PKS-em. Ponadto Wieliczka była miastem tranzytowym dla około 100 kursów przelotowych, w przypadku których głównym przystankiem była Wieliczka Cmentarz. Sytuacja

W trakcie trwania pierwszej kadencji wielickiego samorządu, podjęto liczne inwestycje zmierzające do poprawy infrastruktury. Jak wyglądała sytuacja u progu 1989 roku? Dane prezentuje tabela 13. Zawarte w niej dane wskazują, że na terenach wiejskich nie istniała sieć kanalizacyjna. Również liczba podłączeń do sieci wodociągowej była niezbyt rozbudowana (tereny wiejskie zamieszkiwało około 25 tys. osób). W mieście z sieci wodociągowej korzystało 87% mieszkańców, z sieci kanalizacyjnej – 69,2%, a z gazowej – 74,4%. Brakuje danych dotyczących sieci gazowej na obszarach wiejskich, ale w latach 1988–1990 trwały intensywne prace związane z gazyfikacją. W ramach czynów społecznych zakończono budowę sieci gazowej w Sułkowie, Rożnowej, Dobranowicach, Grabówkach, Sygneczowie, Chorągwicy i Grajowie. Natomiast w Golkowicach, Podstolicach, Jano R. Garncarczyk, Przemiany społeczno-gospodarcze i przestrzenne na terenie gminy Wieliczka po 1989 roku, Kraków 2008 (praca magisterska), s. 56–59. 92

Wieliczka może być piękna, wywiad ze Z. Zarębskim przeprowadzony przez K. Gacka, „Echo Krakowa” 1990, nr 156. 91

Dzieje Wieliczki

wicach, Sierczy i Mietniowie prace związane z gazyfikacją były kontynuowane93. W czasie pierwszej kadencji wielickiego samorządu zintensyfikowano działania związane z rozbudową sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej. Gazyfikację udało się przeprowadzić niemal w całości. Na początku 1990 roku sieć wodociągowa funkcjonowała tylko w Wieliczce i w północnej części gminy. Dopiero w 1991 roku rozpoczęto inwestycje na południu gminy. Omawiając rozwój sieci wodociągowej

udało się podłączyć kanalizację ogólnospławną do oczyszczalni w Płaszowie94. Tu jednak pojawia się pewien problem, gdyż w danych statystycznych z tego roku odnotowujemy zjawisko „skurczenia się” sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Nie może to być związane tylko z katastrofą w kopalni, która wydarzyła się w 1992 roku. Wydaje się, że powód niezgodności może stanowić po prostu dokładniejsza inwentaryzacja, która umożliwiła korektę wcześniejszych danych, tym bardziej, że liczba podłączeń

Tab. 14. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna na terenie gminy Wieliczka w latach 1990–19941 Rok

1990

1992

1993

1994

Obszar

Sieć w kilometrach

Podłączenia prowadzące do budynków

wodociągowa

kanalizacyjna

wodociągowe

kanalizacyjne

Miasto

45,5

20,2

2 379

619

Wieś

65,9

1 827

Ogółem

111,4

20,2

4 206

619

Miasto

46,9

19,1

2 621

634

Wieś

68,7

2 062

Ogółem

115,6

19,1

4 683

634

Miasto

36,2

17,4

2 673

671

Wieś

69,2

7,5

2 120

Ogółem

105,4

24,9

4 793

729

Miasto

38,4

20,4

2 804

686

Wieś

75,3

7,5

2 575

Ogółem

113,7

27,9

5 379

763

Rocznik Statystyczny Województwa Krakowskiego nie ukazał się w 1992 r., co skutkuje brakiem danych za 1991 r.

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Krakowskiego, 1991–1995

pozostała niemal na tym samym poziomie. Warto również nadmienić, że w tym czasie w południowej części gminy wybudowano 355 przydomowych oczyszczalni

i kanalizacyjnej, należy pamiętać o tym, że ich rozbudowa wymagała także innych inwestycji, takich jak budowa kolektorów czy przepompowni. Dopiero w 1993 roku Informacja z realizacji zadań społeczno-gospodarczych w latach 1988–1990, „Wieliczka” 1990, nr 2. 93

212. spotkanie z cyklu „Wieliczka – Wieliczanie”…,

s. 20.

Kadencja 1990–1994

ścieków. Rozwój infrastruktury komunalnej w okresie pierwszej kadencji przedstawia tabela 14. Zmiany rozpoczęte w 1990 roku wyznaczyły kierunek rozwoju Wieliczki, który nastąpił w kolejnych latach. Co prawda, katastrofa w kopalni wpłynęła w sposób znaczący na realizację wielu inwestycji, ale mimo to można było zaobserwować znaczny postęp cywilizacyjny – zwiększyła się mobilność społeczeństwa, została także pobudzona przedsiębiorczość. W ten oto sposób, parafrazując słowa Zbigniewa Zarębskiego, motor zmian został włączony.

− członkowie: Anna Gallas-Dropińska, Tadeusz Juras, Leopold Piórkowski, Kazimierz Szostak, − skarbnik: Zofia Batko. Rada Miejska w Wieliczce (32 członków) Prezydium w latach 1990–1992: − przewodniczący: Józef Duda, − zastępcy przewodniczącego: Zdzisław Zawiasa i Katarzyna Poprawa. Prezydium w latach 1992–1994: − przewodniczący: Tadeusz Janisz, − zastępcy przewodniczącego: Zdzisław Zawiasa i Katarzyna Poprawa.

Wykaz władz miasta i gminy Wieliczka pierwszej kadencji (1990–1994)95 Zarząd Miasta i Gminy Wieliczka w latach 1990–1992: − przewodniczący zarządu (burmistrz): Zbigniew Zarębski, − zastępca przewodniczącego (zastępca burmistrza): Henryk Uhryński, − członkowie: Zbigniew Cichoń, Anna Gallas-Dropińska, Tadeusz Juras, Jerzy Konopka, − skarbnik: Zofia Batko.

Członkowie Rady Miejskiej w Wieliczce: Alojzy Brożek, Stanisław Cebula, Zbigniew Cichoń, Józef Dańda, Józef Duda, Ryszard Gabryś, Anna Gallas-Dropińska, Jacek Godzik (po jego rezygnacji w 1991 r. – Tadeusz Korczak), Tadeusz Janisz, Tadeusz Juras, Jan Klekowski (Jan Klekowski zmarł przed sesją inauguracyjną, jego miejsce zajął Kazimierz Szostak), Jerzy Konopka, Jan Kordula, Jan Kubas, Władysław Lenart, Aleksander Lewiński (po jego śmierci w 1990 r. – Jacek Krzakowski), Edward Panuszka, Urszula Petkowska, Leopold Piórkowski, Krystyna Poprawa, Piotr Różański (po jego rezygnacji w 1991 r. – Czesław Lidwin), Ryszard Sitko (po jego śmierci w 1992 r. – Marian Gumulski), Władysław Sporysz, Tadeusz Sykta, Alina Szeląg, Kazimierz Szeląg, Anna Ślęczka, Henryk Uhryński, Józef Zając, Jadwiga Zarębska-Butrym, Zbigniew Zarębski, Zdzisław Zawiasa.

Zarząd Miasta i Gminy Wieliczka w latach 1992–1994: − przewodniczący zarządu (burmistrz): Józef Duda, − zastępca przewodniczącego (zastępca burmistrza): Henryk Uhryński, Wykazy władz miejskich z lat 1990–2014 zostały opublikowane w: 212. spotkanie z cyklu „Wieliczka – Wieliczanie…”. Dane prezentowane w niniejszym opracowaniu zostały uzupełnione i poprawione przez autora w oparciu o Protokoły Rady Miejskiej w Wieliczce. 95

Dzieje Wieliczki

Kadencja 1994–1998

Wybory w 1994 roku

wanie zdecydowało się również wystawić listę kandydatów, więc z programem tego komitetu możemy zapoznać się na łamach „Wiadomości Wielickich”. Przewodniczącym KW Listy TRZW „Nasz Dom” został prof. dr hab. Ryszard Panuszka. Z listy TRZW startowali m.in. wiceburmistrz Henryk Uhryński, Zbigniew Cichoń (były członek Zarządu Miasta i Gminy Wieliczka), Anna Gallas-Dropińska (członek Zarządu Miasta i Gminy Wieliczka) oraz Zdzisław Zawiasa (zastępca przewodniczącego Rady Miejskiej w Wieliczce). W programie czytamy, że wspomniany komitet wyborczy stawia sobie następujące cele: − harmonijny rozwój gminy, − integrowanie społeczności gminy wokół działań zmierzających do jej wszechstronnego rozwoju, − „sprawiedliwy i uczciwy podział gminnych pieniędzy na kanalizację, wodociągi, drogi, szkoły, oświetlenie – równomiernie w całej gminie” , − uporządkowanie i uspokojenie ruchu samochodowego m.in. przez wymuszenie wybudowania obwodnicy, − dbanie o rozwój oświaty i kultury. Ponadto w materiałach komitetu czytamy: „Przyszłość Wieliczki wiążemy z turystyką i rozwojem jej zaplecza usługowego i rolniczego”; „Będziemy walczyć o utworzenie powiatu (to nowe miejsca pracy w administracji, handlu, usługach i rzemiośle)”; „Będziemy dbali o kondycję zdrowotną rodziny (promocja i rozwój sportu)”; „Problemy

Ordynacja wyborcza w 1994 roku różniła się od poprzedniej, gdyż w gminie Wieliczka (ze względu na liczbę mieszkańców – ponad 40 tys. osób) wybory były proporcjonalne. Oznaczało to, że okręgi wyborcze były wielomandatowe. Utworzonych zostało pięć okręgów wyborczych, w których wybierano 32 radnych. Dwa z nich obejmowały miasto, a trzy – 29 sołectw. Zarejestrowano łącznie 12 komitetów wyborczych, z czego osiem stanowiły komitety lokalne. Wśród nich wyróżniała się ciekawa inicjatywa młodych mieszkańców Wieliczki – Niezależny Zespół Organizacyjny „RE”. Komitet ten utworzyli Artur Kozioł, Paweł Bylica, Jacek Juszkiewicz i Krzysztof Gawlik. Artur Kozioł został wybrany radnym, co zapoczątkowało jego pracę w samorządzie. Najbardziej zaciętą walkę wyborczą stoczyły: Regionalny Komitet Wyborczy „Samorządna Wieliczka” i Komitet Wyborczy Listy TRZW „Nasz Dom”. Warto przytoczyć najważniejsze założenia programowe tych ugrupowań. Wiosną 1994 roku powstało Towarzystwo Rozwoju Ziemi Wielickiej (TRZW), którego celem miało być między innymi dalsze wydawanie „Wiadomości Wielickich”. Ugrupo4 czerwca 1995 roku kard. Franciszek Macharski nałożył papieskie korony Matce Bożej Łaskawej Księżnej Wieliczki jako wotum wdzięczności za ocalenie miasta, kopalni i klasztoru (fot. Klasztor Franciszkanów w Wieliczce).

„Wiadomości Wielickie” 1994, nr 41–43.

Dzieje Wieliczki

gionalny Komitet Wyborczy „Samorządna Wieliczka”. Z materiałów wyborczych tego komitetu dowiadujemy się, że swoje wysiłki radni zamierzają koncentrować wokół takich zagadnień jak: − rozwój turystyki w oparciu o Kopalnię Soli „Wieliczka” oraz inne zabytkowe obiekty w mieście, − rozwój lecznictwa sanatoryjnego, − budownictwo mieszkaniowe dla ludności z równoczesnym rozwojem infrastruktury technicznej, w tym gospodarki wodno-ściekowej, − w gminie: produkcja warzyw i owoców oraz przetwórstwo owocowo-warzywne dla potrzeb aglomeracji krakowskiej . Oprócz tego we wspomnianym programie znajduje się wiele szczegółowych zadań, m.in. w zakresie wodociągów i kanalizacji, rozwoju turystyki czy też inwestycji oświatowych. W czasie kampanii organizowane były spotkania wyborcze, ale o programach poszczególnych komitetów można było usłyszeć także na antenie Radia Kraków czy Telewizji Kraków. W wyborach zdecydowaną przewagę uzyskał komitet, na czele którego stał dotychczasowy burmistrz Józef Duda, choć radni z tego ugrupowania nie dysponowali większością głosów w nowej radzie. Wyniknęła z tego konieczność porozumienia się z radnymi startującymi z list Unii Wolności (UW) i Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL) oraz Niezależnego Zespołu Organizacyjnego „RE”. Nie powinien zatem dziwić skład władz samorządowych drugiej kadencji. Burmistrzem został ponownie Józef Duda, a jego zastępcą – Tadeusz Juras. Z kolei na członków Zarządu Miasta i Gminy Wieliczka wybrano Tadeusza Korczaka, Jana Kordulę, Stanisława

W 1994 roku utworzono pięć okręgów wyborczych, w których wybierano 32 radnych. Dwa z nich obejmowały miasto, a trzy – 29 sołectw (fot. „Panorama Wieliczki”).

gminy będziemy rozwiązywać wspólnie z radami sołeckimi i osiedlowymi, organizacjami i stowarzyszeniami oraz innymi reprezentantami interesów społecznych” . Dotychczasowy burmistrz Józef Duda i osoby skupione wokół niego utworzyły Re-

Program działania Regionalnego Komitetu Wyborczego „Samorządna Wieliczka” w zakresie rozwoju miasta i gminy na lata 1994–1998.

Tamże.

Kadencja 1994–1998

Żurka i Macieja Wojnarowskiego (ten ostatni startował z listy UW). Przewodniczącym Rady Miejskiej w Wieliczce został Zbigniew Zarębski, a jego zastępcami Zofia Hankus-Wszołek oraz Józef Bobek wywo-

dzący się z PSL-u. Delegatami do Sejmiku Samorządowego Województwa Krakowskiego zostali Józef Duda i Tadeusz Sykta. Szczegółowy rozkład mandatów w nowej radzie ilustruje tabela 15.

Tab. 15. Lista komitetów wyborczych i rozkład mandatów w wyborach z 19 czerwca 1994 roku1 Lp. Komitet wyborczy

Liczba kandydatów

Liczba mandatów

Regionalny Komitet Wyborczy „Samorządna Wieliczka”

Komitet Wyborczy Listy TRZW „Nasz Dom”

Polskie Stronnictwo Ludowe

Komitet Wyborczy Unii Wolności

Nasze Miasto, Nasza Gmina

Niezależny Zespół Organizacyjny „RE”

Związkowe Porozumienie o Godne Życie

Koalicja Konfederacji Polski Niepodległej

Lista „Lekarki”

10.

Komitet Wyborczy Sojuszu Lewicy Demokratycznej

11.

Komitet Wyborczy Ugrupowania Niezależnego

166

12. Komitet Wyborczy Wsi Rożnowa Suma

Obwieszczenie Wojewódzkiego Komisarza Wyborczego w Krakowie z dnia 23 czerwca 1994 r. o wynikach wyborów do Rady Miejskiej w Wieliczce (Dz. Urz. Woj. Krak. nr 15, poz. 61, zał. 34). Wybory samorządowe w Wieliczce i ich ocena, „Wiadomości Wielickie” 1994, nr 44–45. 1

Źródło: Obwieszczenie Wojewódzkiego Komisarza Wyborczego w Krakowie z dnia 23 czerwca 1994 r. o wynikach wyborów do Rady Miejskiej w Wieliczce (Dz. Urz. Woj. Krak. nr 15, poz. 61, zał. 34)

Wykres 1. Podział mandatów w Radzie Miejskiej w Wieliczce po wyborach w 1994 roku Regionalny Komitet Wyborczy „Samorządna Wieliczka” KW Listy TRZW „Nasz Dom” Polskie Stronnictwo Ludowe KW Unii Wolności Nasze Miasto, Nasza Gmina Niezależny Zespół Organizacyjny „RE”

Dzieje Wieliczki

Tab. 16. Wyniki wyborów do Rady Miejskiej w Wieliczce (19 czerwca 1994 r.) Lp.

Liczba głosów (% procent ważnych głosów w okręgu)

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Józef BOBEK

PSL

Alojzy BROŻEK

„Samorządna Wieliczka”

239 (12%)

Zofia BRZÓSTEK

TRZW „Nasz Dom”

94 (5,11%)

Stanisław CEBULA

„Samorządna Wieliczka”

63 (3,16%)

Józef DAŃDA

TRZW „Nasz Dom”

Józef DUDA

„Samorządna Wieliczka”

Ryszard GABRYŚ

PSL

Anna GALLAS-DROPIŃSKA

TRZW „Nasz Dom”

106 (4,62%)

Zofia HANKUS-WSZOŁEK

„Samorządna Wieliczka”

130 (5,67%)

10.

Ryszard JAWORSKI

TRZW „Nasz Dom”

11.

Tadeusz JURAS

„Samorządna Wieliczka”

167 (6,46%)

12.

Tadeusz KORCZAK

„Samorządna Wieliczka”

186 (7,2%)

13.

Jan KORDULA

„Samorządna Wieliczka”

189 (8,25%)

14.

Grażyna KOZAK

TRZW „Nasz Dom”

125 (5,33%)

15.

Artur KOZIOŁ

Niezależny Zespół Organizacyjny „RE”

127 (5,54%)

16.

Jan KUBAS

„Samorządna Wieliczka”

17.

Władysław KUCHARSKI

PSL

100 (5,43%)

18.

Ludwika LATOS

PSL

178 (7,59%)

19.

Janusz MIKUŁA

Nasze Miasto, Nasza Gmina

191 (7,39%)

20.

Waleria ODROŃ

TRZW „Nasz Dom”

105 (4,06%)

21.

Michał PTAK

„Samorządna Wieliczka”

124 (6,74%)

22.

Bolesław SOWICKI2

KW Unii Wolności

157 (6,08%)

23.

Stanisław SROKA

PSL

223 (9,51%)

24.

Tadeusz SYKTA

„Samorządna Wieliczka”

155 (5,99%)

25.

Anna ŚLĘCZKA

„Samorządna Wieliczka”

225 (12,22%)

26.

Henryk UHRYŃSKI

TRZW „Nasz Dom”

192 (7,43%)

27.

Maciej WOJNAROWSKI

KW Unii Wolności

161 (7,02%)

28.

Henryk WOLAK

„Samorządna Wieliczka”

218 (9,29%)

29.

Zbigniew ZARĘBSKI

„Samorządna Wieliczka”

220 (11,05%)

30.

Robert ZARICZNY

TRZW „Nasz Dom”

197 (8,4%)

31.

Zdzisław ZAWIASA

TRZW „Nasz Dom”

80 (3,49%)

32.

Stanisław ŻUREK

„Samorządna Wieliczka”

189 (9,49%)

101 (5,07%) 589 (29,59%) 154 (7,73%)

209 (11,35%)

246 (13,36%)

106 (4,52%)

Zrezygnowała ze względu na objęcie stanowiska dyrektora biblioteki w Wieliczce. Jej miejsce zajął Jan Sikora. Zmarł w 1996 r. i zgodnie z ordynacją radnym został Piotr Dymek (Uchwała Nr XXXIV/280/96 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 25 września 1996 r.). 1

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PKW

Kadencja 1994–1998

Działalność władz samorządowych drugiej kadencji

W nowej radzie bardzo szybko pojawiły się konflikty. Już w trakcie trwania sesji inauguracyjnej doszło do sporu dotyczącego wyboru wiceburmistrza i członków Zarządu Miasta i Gminy Wieliczka. Henryk Uhryński i Anna Gallas-Dropińska podali w wątpliwość zasadność jednoczesnego wyboru wiceburmistrza i członków zarządu. Powołując się na zapisy ustawy , uznali, że powinny odbyć się dwa osobne głosowania. Na kolejnej sesji grupa radnych TRZW wniosła interpelację „w sprawie usunięcia naruszenia prawa”. Zarzucali radzie, że ich sprzeciwy odnoszące się do zapisów w protokole nie zostały uwzględnione. Powyższy spór został ostatecznie rozstrzygnięty przez Naczelny Sąd Administracyjny (wyrok z 9 kwietnia 1996 r.) i zarzuty TRZW uznano za bezzasadne. Opisany konflikt doprowadził do tego, że 31 grudnia 1994 roku „Wiadomości Wielickie” przestały być finansowane przez władze samorządowe. Najważniejszymi wyzwaniami władz drugiej kadencji były: dalsze likwidowanie skutków katastrofy w kopalni soli, rozwój bazy oświatowej oraz kontynuowanie budowy infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej. W odniesieniu do pierwszej poruszonej kwestii dość długo nie było wiadomo, czy zostanie przywrócony ruch do stacji Wieliczka Rynek. Osoby, które wcześniej wsiadały w tym miejscu, musiały teraz przejść 3 km (ze stacji Wieliczka) lub zdecydować się na korzystanie z oferty przewoźników prywatnych .

Społeczność Wieliczki była zdeterminowana i domagała się przywrócenia wspomnianego połączenia. Już w październiku 1993 roku odbyło się spotkanie władz miasta, kopalni, PKP i Okręgowego Urzędu Górniczego z mieszkańcami, podczas którego poruszono tę kwestię. Stwierdzono wówczas, że przywrócenie kursowania pociągów mogłoby wywołać kolejną katastrofę. W 1996 roku temat stał się znów aktualny, gdyż zaczęto rozważać rozebranie torów pomiędzy stacjami Wieliczka Rynek a Wieliczka. Wywołało to protest mieszkańców. Co prawda, torów nie rozebrano, ale zmniejszająca się liczba pasażerów zmusiła PKP do ograniczenia częstotliwości połączeń do Krakowa. Łącznie z 46 kursów (wrzesień 1992 r.) zostały 23 (marzec 1996 r.). Na wznowienie przejazdów pociągów do stacji Wieliczka Rynek mieszkańcy musieli jeszcze poczekać. Ważną inicjatywą władz samorządowych Wieliczki było opracowanie Strategii Rozwoju Gminy Wieliczka . W pierwszym tego typu dokumencie sformułowano cele operacyjne – rozwój przedsiębiorczości i turystyki oraz lepsze warunki życia mieszkańców. Przyjęcie strategii zostało poprzedzone konsultacjami z wieloma środowiskami: oświaty, kultury, sportu oraz przedsiębiorców, a także z rolnikami, sołtysami i przewodniczącymi zarządów osiedli. W omawianym dokumencie przedstawiono plany wielu konkretnych działań, m.in. otwarcie szybu Regis, które miały przyczynić się do lepszego wykorzystania walorów turystycznych oraz poprawy estetyki miasta. Podkreślono również konieczność dalszej rozbudowy sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, a także podjęcia działań

Ustawa z 18 maja 1990 roku o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym i innych ustaw (Dz.U., rok 1990, nr 34, poz. 199). Trzy kilometry wynosiła wytyczona tzw. bezpieczna trasa. Część osób, lekceważąc zalecenia, uda-

wała się w kierunku stacji Wieliczka Rynek wzdłuż torów. Uchwała nr XXVII/339/97 Rady Miejskiej Wieliczki z dnia 12 lutego 1997 r. w sprawie Strategii Rozwoju Gminy Wieliczka.

Dzieje Wieliczki

że kopalnia soli zmieniała swój charakter, co musiało doprowadzić do jej restrukturyzacji, a także do zwolnień pracowników. W związku z tym władze miasta musiały skoncentrować się na rozwoju branży turystycznej; konieczne było też zintensyfikowanie działań marketingowych. Narzędziem promocji Wieliczki, w tym kultury i turystyki, była m.in. współpraca z miastami partnerskimi. W omawianym okresie doszło do jej sformalizowania poprzez zawarcie umowy z niemieckim miastem Bergkamen. Uchwała w tej sprawie została podjęta już w styczniu 1995 roku, a podpisanie umowy nastąpiło 29 marca . W przypadku francuskiego miasta Saint-André-lez-Lille stało się to 11 kwietnia 1996 roku. Podczas tej samej kadencji władz samorządowych rada miejska zmieniła miejsce obrad. Było to możliwe dzięki wyremontowaniu sali widowiskowo-konferencyjnej „Magistrat” w budynku po dawnym kinie „Górnik”. Uroczysta inauguracja odbyła się 17 stycznia 1998 roku. Wówczas sala została wyznaczona na stałe miejsce posiedzeń rady. Wcześniej do tego celu wykorzystywano różne lokalizacje, m.in. Sztygarówkę, która w latach 1985–1998 była siedzibą Miejskiego Domu Kultury, a od 1 stycznia 1999 roku – starostwa. Istotnym wydarzeniem podczas drugiej kadencji było uhonorowanie koronami papieskimi cudownego obrazu Matki Bożej Łaskawej, nazywanej również Księżną Wieliczki. Wspomniany obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem został namalowany farbami olejnymi na kamiennej płycie najprawdopodobniej w XVI wieku. Znajdował się on początkowo w kaplicy świętego Antoniego z Padwy. Po wybudowaniu klasztoru przez ojców reformatów (1623–1626 r.) obraz zo-

W 1995 roku nawiązano partnerską współpracę z niemieckim Bergkamen, a w 1996 roku z francuskim Saint-André-lez-Lille (fot. J.J. Duda).

zmierzających do przyśpieszenia rozwoju gospodarczego. W dokumencie brakuje jednak szczegółów dotyczących sposobów realizowania zakładanych działań; można potraktować go raczej jako ogólne wytyczne dla władz miejskich. W czasie drugiej kadencji podjęto wiele inicjatyw w zakresie promocji miasta i gminy. Już w 1994 roku zadecydowano o utworzeniu samodzielnego stanowiska ds. promocji miasta i gminy, kultury i turystyki (VII sesja Rady Miejskiej w Wieliczce z 19 grudnia 1994 r.). Było to o tyle istotne,

Uchwała nr IX/96/95 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 13 stycznia 1995 r. w sprawie umowy o partnerskich stosunkach z miastem Bergkamen.

Kadencja 1994–1998

W trakcie przygotowań do koronacji przedstawiciele wielickiego samorządu, parafian i górników wybrali się z pielgrzymką do Jana Pawła II. 26 października 1994 roku papież pobłogosławił korony dla Matki Bożej Łaskawej (fot. J.J. Duda, UMiG Wieliczka).

fot. UMiG Wieliczka

Dzieje Wieliczki

stał przeniesiony. Na przestrzeni wieków przyozdabiano go licznymi wotami, a także sukniami. Niestety, był kilkakrotnie niszczony, z czego wynikała konieczność jego przemalowywania. Wizerunek otrzymał także kosztowną ramę, którą zrobiono z przetopionych wotów. Należy również nadmienić, że ze względów bezpieczeństwa obraz ten wyposażono w specjalną metalową zasuwę przedstawiającą Niepokalane Poczęcie, wykonaną w 1809 roku i ozdobioną przez Michała Stachowicza. Wstawiennictwu Maryi przypisywano wiele łask i uzdrowień, w tym również cudowne uratowanie miasta, kopalni i klasztoru w 1992 roku . Jako wotum za ocalenie z pożogi II wojny światowej 8 grudnia 1945 roku po raz pierwszy wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem przyozdobiono pozłacanymi koronami, a także berłem i jabłkiem królewskim. Była to prywatna koronacja,

jednak sytuacja polityczna uniemożliwiła podjęcie działań w celu doprowadzenia do koronacji papieskiej (w 1954 r. klasztor został zlikwidowany). Pomimo licznych przeciwności, kult Maryi w wizerunku Matki Bożej Łaskawej jest wciąż żywy. Obraz jest otaczany czcią przez mieszkańców, zakonników i górników, o czym świadczy najstarsza pieśń poświęcona Księżnej Wieliczki: Bądź pozdrowiona Królowo Polski, Bądź pozdrowiona Księżno Wieliczki, Matko Łaskawa tu rezydująca W mieście Wieliczce dawno z łask słynąca Boga Rodzico już całe trzy wieki Jak doznajemy tu Twojej opieki Kraj, miasto, klasztor, kopalnia, górnicy Biedni, strapieni i nędzni grzesznicy .

Oficjalne starania o koronację trwały kilkadziesiąt lat. Podobno Karol Wojtyła, jeszcze

A.B. Sroka, Sanktuarium Matki Boskiej Wielickiej, Jarosław 1989, s. 73–79.

Tamże, s. 101.

fot. UMiG Wieliczka

Kadencja 1994–1998

jako biskup, zachęcał ojców franciszkanów do rozpoczęcia zabiegów zmierzających do ukoronowania obrazu10. Jak już wspomniano, w roku jubileuszu 700-lecia nadania Wieliczce praw miejskich, władze miasta w liście do Ojca Świętego wyraziły pragnienie, aby obraz Matki Bożej Łaskawej został ukoronowany. Podkreślono również, że stanowiłoby to zwieńczenie jubileuszu miasta, z którym kult Matki Bożej jest związany od kilkuset lat. Niestety, nie udało się wówczas doprowadzić do koronacji wizerunku Maryi przez Jana Pawła II. Po cichu liczono, że być może w czasie wizyty w 1991 roku papież tego dokona. Ostatecznie wspomniana uroczystość odbyła się 4 czerwca 1995 roku. 14 maja 1994 roku Jan Paweł II wydał Breve Apostolskie, w którym zezwolił na koronację obrazu. Rozpoczęto wówczas przygotowania do tego wielkiego wydarzenia. Przewodniczącymi komitetu

uroczystości koronacji zostali: gwardian wielickiego klasztoru o. Ludwik Kurowski i prezes Stowarzyszenia Brata Alojzego Kosiby (zawiązanego w 1992 r.) Artur Kozioł. Tego typu wydarzenie nie mogło się odbyć bez wsparcia samorządu z burmistrzem Józefem Dudą na czele. Rada Miejska w Wieliczce zdecydowała o formalnym włączeniu się władz samorządowych w jego przygotowanie11. Warto także wspomnieć o zaangażowaniu władz Komisariatu Ziemi Świętej reprezentowanych przez o. Nikodema Gdyka. W trakcie przygotowań do koronacji odbyło się spotkanie przedstawicieli samorządu Wieliczki, parafian i górników, podczas którego papież pobłogosławił korony dla Matki Bożej Łaskawej (26 października 1994 r.). 1 października 1994 roku Uchwała nr VI/67/94 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 10 grudnia 1994 r. w sprawie włączenia się gminy Wieliczka w przygotowanie i przebieg uroczystości koronacji papieskimi koronami cudownego obrazu Matki Bożej Łaskawej Księżnej Wielickiej. 11

Łaskawa Pani z Wieliczki – historia obrazu, http:// www.franciszkaniewieliczka.pl/?nazwa=historia2 [dostęp 17.04.2018]. 10

Dzieje Wieliczki

W 1995 roku arcybiskupowi metropolicie krakowskiemu kard. Franciszkowi Macharskiemu wręczono dyplom Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka w podziękowaniu za zaangażowanie w ratowanie miasta w czasie pamiętnych wydarzeń z 1992 roku (fot. J.J. Duda).

fot. UMiG Wieliczka

Kadencja 1994–1998

rozpoczęto nowennę dziewięciu pierwszych sobót miesiąca. Oprócz przygotowania duchowego starano się zapewnić właściwą oprawę uroczystości. Swoistym preludium do uroczystości koronacji było wręczenie dyplomu Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka arcybiskupowi metropolicie krakowskiemu kard. Franciszkowi Macharskiemu. Dokument przekazano w czasie nadzwyczajnej sesji Rady Miejskiej w Wieliczce 29 maja 1995 roku. W ten szczególny sposób podziękowano metropolicie krakowskiemu za jego zaangażowanie w ratowanie miasta w czasie pamiętnych wydarzeń w 1992 roku12. Program uroczystości i związanych z tym imprez towarzyszących był bardzo imponujący. Trwały one od 29 maja do 5 czerwca 1995 roku. Wśród zorganizowanych wtedy wydarzeń warto wymienić wystawę zatytułowaną Sztuka sakralna w Wieliczce oraz sesję teologiczno-historyczną, w czasie której referaty wygłosili: mgr inż. Andrzej Gaczoł, prof. dr hab. Tade-

usz Chrzanowski, o. dr Cecylian Niezgoda, o. dr Salezy Brzuszek, o. dr Wacław Michalczyk, o. lic. Grzegorz Wiśniowski, a także o. lic. Alojzy Worot. Warto przedstawić pełen program uroczystości, gdyż dla wielu mieszkańców stanowiła ona niezapomniane przeżycie duchowe. Uroczystości religijne rozpoczęły się już 1 czerwca 1995 roku. Różańcowi i mszy świętej przewodniczył abp Stanisław Nowak, metropolita częstochowski, a w koncelebrze był ks. dziek. Józef Jakubiec (dekanat Kraków-Prokocim). Po zakończeniu mszy świętej wierni mogli uczestniczyć w konferencji ks. prof. Józefa Tischnera Błogosławieni ubodzy, a następnie w Apelu Jasnogórskim, po którym miał miejsce recital Aleksandry Szałapek. Program kolejnego dnia przygotowań do koronacji był niemal identyczny, przy czym msza święta była koncelebrowana przez księży dziekanów z dekanatów Niepołomice, Wawrzeńczyce i Dobczyce. W sobotę 3 czerwca Eucharystia została odprawiona o godzinie 12:00 przez księży dziekanów z dekanatów Kraków-Podgórze, Mogilany oraz Niegowić. Po zakończeniu konferencji i Apelu Jasnogórskiego rozpoczęło się modlitewne czuwanie. Następnie o godzinie

12 Uchwała nr XI/124/95 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 29 kwietnia 1995 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka Jego Eminencji kard. Franciszkowi Macharskiemu.

Dzieje Wieliczki

W uroczystości koronacji Księżnej Wieliczki wzięło udział kilkadziesiąt tysięcy mieszkańców miasta i gminy Wieliczka (fot. Klasztor Franciszkanów w Wieliczce).

23:00 zainaugurowano procesję przeniesienia cudownego obrazu Matki Bożej Łaskawej do kościoła pw. św. Klemensa, zakończoną pasterką maryjną. 4 czerwca cudowny wizerunek przyniesiono na plac głównych uroczystości, gdzie o godzinie 12:00 rozpoczęła się msza święta koncelebrowana przez kard. Franciszka Macharskiego, arcybiskupa, metropolitę krakowskiego, abpa Mariana Jaworskiego, metropolitę lwowskiego, i bpa Kazimierza Ryczana. Papieskie korony nałożył kard. Franciszek Macharski, a homilię wygłosił bp Kazimierz Ryczan. Nawiązał w niej nie tylko do katastrofy z 1992 roku, ale również do słów Jana Pawła II wypowiedzianych w Skoczowie. Streszczenie kazania biskupa Ryczana, które poniżej przytaczam, w całości zostało opublikowane w czasopiśmie „Salvatoris Mater”:

świadkiem i widzialnym znakiem Jezusa Chrystusa. W ciągu całego swojego życia Maryja była świadkiem Boga przez modlitwę. Wszędzie tam, gdzie Ewangelia wspomina o Maryi, trwa ona w milczeniu albo na modlitwie; wokół niej tworzy się klimat modlitwy. Pod krzyżem była pierwszym świadkiem męki i śmierci swojego Syna, a dla nas pozostaje świadkiem niewzruszonej wiary. W kazaniu biskup odwołał się do dzisiejszej rzeczywistości i przypomniał, jakie głosy oburzenia dało się słyszeć w mediach, gdy Jan Paweł II apelował w Skoczowie o czystość naszych sumień. Dziś Polacy pozwalają budować swój świat ludziom, którym przeszkadza dzień Zesłania Ducha Świętego. Wolność przestaje być w cenie. Mimo to w naszej polskiej sytuacji, tu, w tym sanktuarium i w wielu innych, Maryja nie przestaje wypełniać testamentu Jezusa z Kalwarii. Robiła to na przykład wtedy, gdy w 1992 roku kopalni soli i całemu miastu Wieliczce groziła katastrofa. Biskup homilię zakończył prośbą, aby Maryja powiedziała swojemu Synowi,

Kaznodzieja uświadamiał słuchaczom, że Maryja jest pierwszą osobą, na którą zstąpił Duch Święty, a stało się to w momencie zwiastowania. Od tej chwili jest ona 94

fot. Klasztor Franciszkanów w Wieliczce

Kadencja 1994–1998

że Polacy „wina nie mają” i przygarnęła nas do swojej szkoły świadków Jezusa13.

Program uroczystości koronacji obrazu Matki Bożej Łaskawej

W ostatnim dniu uroczystości mszę świętą dla dzieci odprawił bp Kazimierz Nycz. Już z tego pobieżnego zestawienia różnego rodzaju wydarzeń można wywnioskować, że komitet organizacyjny zadbał o szczególną oprawę koronacji. Jednocześnie należy zaznaczyć, że w tej ważnej uroczystości religijnej wzięła udział liczna grupa wiernych nie tylko z terenu miasta i gminy Wieliczka. Uroczystość ta została zapamiętana przez wielu mieszkańców, czego dowodem jest powszechny udział wiernych w obchodach rocznicowych wydarzeń koronacyjnych.

Czwartek, 1 czerwca 1995 roku 17:00 – różaniec 18:00 – msza święta pod przewodnictwem abpa Stanisława Nowaka (metropolity częstochowskiego), koncelebra: ks. dziek. Józef Jakubiec (dekanat Kraków-Prokocim) 20:00 – konferencja Błogosławieni ubodzy: ks. prof. Józef Tischner 21:00 – Apel Jasnogórski i recital Aleksandry Szałapek Piątek, 2 czerwca 1995 roku 17:00 – różaniec 18:00 – msza święta: księża dziekani z Niepołomic, Wawrzeńczyc, Dobczyc 20:00 – konferencja: ks. profesor Józef Tischner 21:00 – Apel Jasnogórski i program recytatorsko-muzyczny

K. Staniek, Przegląd kazań wygłoszonych w czasie koronacji obrazów i figur Matki Bożej w Polsce w II połowie XX wieku, „Salvatoris Mater” 2003, t. 5, nr 2, s. 247–316. 13

Dzieje Wieliczki

w Wieliczce na plac, gdzie odbywały się główne uroczystości 12:00 – msza święta i koronacja obrazu Matki Bożej Łaskawej: kard. Franciszek Macharski, arcybiskup, metropolita krakowski; abp Marian Jaworski, metropolita lwowski; bp diecezji kieleckiej Kazimierz Ryczan 15:00 – czuwanie: parafie dekanatu 21:00 – Apel Jasnogórski i program recytatorsko-muzyczny, nocne czuwanie

Sobota, 3 czerwca 1995 roku 12:00 – msza święta: księża dziekani z Krakowa-Podgórza, Mogilan, Niegowici 20:00 – konferencja: ks. prof. Józef Tischner 21:00 – Apel Jasnogórski i program recytatorsko-muzyczny 22:00 – modlitewne czuwanie 23:00 – procesja przeniesienia cudownego obrazu Matki Bożej Łaskawej do kościoła pw. św. Klemensa 24:00 – pasterka maryjna i Słowo Boże: ks. prob. kan. Zbigniew Gerle; całonocne czuwanie

Poniedziałek, 5 czerwca 1995 roku – drugi dzień Zielonych Świąt, uroczystość Matki Kościoła 12:00 – msza święta dla dzieci i młodzieży: bp Kazimierz Nycz 17:00 – nieszpory: o. prowincjał Adam Błachut OFM 18:00 – msza święta

Niedziela, 4 czerwca 1995 roku – dzień koronacji, uroczystość Zesłania Ducha Świętego 10:00 – rozpoczęcie procesji przeniesienia obrazu z kościoła pw. św. Klemensa

Kadencja 1994–1998

W niedzielny poranek, 4 czerwca 1995 roku, w uroczystej procesji przeniesiono obraz Matki Bożej Łaskawej z wielickiej fary pw. św. Klemensa na plac przy franciszkańskim sanktuarium, gdzie odbyły się główne uroczystości koronacyjne (fot. Klasztor Franciszkanów w Wieliczce).

Dzieje Wieliczki

fot. Klasztor Franciszkanów w Wieliczce

Kadencja 1994–1998

fot. Klasztor Franciszkanรณw w Wieliczce

Dzieje Wieliczki

100

fot. Klasztor Franciszkanów w Wieliczce

fot. J.J. Duda

Kadencja 1994–1998

101

Dzieje Wieliczki

Jesienią 1998 roku Janowi Pawłowi II przyznano Honorowe Obywatelstwo Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka m.in. w podziękowaniu za koronację obrazu Matki Bożej Łaskawej (fot. L’Osservatore Romano).

Z koronacją cudownego obrazu Matki Bożej Łaskawej w Wieliczce związane są jeszcze dwa wydarzenia. Po pierwsze, nadanie Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka Jego Świątobliwości Janowi Pawłowi II. Uchwałę na wniosek radnych z „Samorządnej Wieliczki” podjęto 18 czerwca 1998 roku, a stosowny dyplom został wręczony w listopadzie tego roku. Niewątpliwie była to forma podziękowania za koronację obrazu Matki Bożej Łaskawej14. Związki Jana Pawła II z Wieliczką nie ograniczały się jednak do sprawy koronacji, co w sposób szczególny przybliża, wydana w Wieliczce w 2011 roku, z okazji beatyfikacji Jana Pawła II, książka Źródła nadziei. Jan Paweł II – mieszkańcom wielickiej ziemi. Nasza wdzięczność i zobowiązanie15. Zawiera ona

kazania abpa Karola Wojtyły, wygłoszone w parafiach dekanatu wielickiego, z których część nigdzie wcześniej nie była publikowana. Oprócz tego znalazły się tam homilie przygotowane w związku z beatyfikacją Anieli Salawy oraz kanonizacji św. Kingi. Książka ta, jak czytamy we wstępie autorstwa ks. Andrzeja Dobrzyńskiego, miała przyczynić się do „wielu przemyśleń i wspomnień, inspiracji i konkretnych projektów, których celem będzie pomyślność lokalnej społeczności Wieliczki i okolic oraz dobro każdego mieszkańca”16. Należy również nadmienić, że publikacja ta zawiera unikatowe fotografie z wizyt bpa Karola Wojtyły w wielickich parafiach, a później z pielgrzymek wieliczan do Ojca Świętego Jana Pawła II w Watykanie. Zdjęcia te pochodzą od mieszkańców, pozyskał je Urząd Miasta i Gminy w Wieliczce oraz Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Wieliczce na potrzeby tej publikacji. Warto przy tej okazji przytoczyć słowa dedykacji, które znalazły się na grafikach przekazanych Janowi Pawłowi II podczas pielgrzymki wieliczan do Rzymu

Uchwała nr XLI/486/98 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 18 czerwca 1998 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka Jego Świątobliwości Janowi Pawłowi II. 15 Źródła nadziei. Jan Paweł II – mieszkańcom wielickiej ziemi. Nasza wdzięczność i zobowiązanie, [teksty Karola Wojtyły; red. A. Dobrzyński; współpraca: A. Kozioł, A. Czarnota-Bajorek, M. Golonka, A. Szczepaniak, R. Gawlik], Wieliczka 2011. 14

Tamże, s. 9.

102

Kadencja 1994–1998

w 1995 roku: „Ojcze Święty, przychodzimy do Ciebie z szarego życia, tak szarego jak sól, którą wydobywają nasi bracia pod ziemią, po której stąpamy. Modlimy się gorąco za Ciebie, abyś nadal prowadził lud Boży po drogach zbawienia, abyś uczył ludzi przełamywania bojaźni i zwyciężania zła dobrem. Składając płynące z głębi naszych serc wyrazy czci i przywiązania, prosimy o wstawiennictwo w modlitwie u Boga, abyśmy byli „solą dla ziemi” ojczystej17. O związkach polskiego papieża z Wieliczką możemy również przeczytać w publikacji autorstwa Bro-

nisława Barchańskiego Polski górnik został świętym. Gwarek Karol Wojtyła18. Nie sposób przy tej okazji nie wspomnieć o inicjatywie, która narodziła się podczas pielgrzymki do Rzymu, w czasie której Jan Paweł II poświęcił korony dla obrazu znajdującego się w kościele reformatów w Wieliczce. Pielgrzymi, wracając z Wiecznego Miasta, zatrzymali się również w Asyżu, by odwiedzić świątynię pw. Matki Bożej Anielskiej (Porcjunkulę) – miejsce kultu świętego Franciszka. Wspomniany B. Barchański, Polski górnik został świętym. Gwarek Karol Wojtyła, [w:] Poczet Gwarków Śląskich, z. 8, red. tenże, Katowice 2014, s. 15–136. 18

Tamże, s. 10.

103

Dzieje Wieliczki

W 1998 roku wytyczono trakt prowadzący z kopalni do centrum miasta i nazwano go Aleją Jana Pawła II (fot. UMiG Wieliczka).

104

Kadencja 1994â&#x20AC;&#x201C;1998

105

Dzieje Wieliczki

106

Kadencja 1994–1998

Podczas pobytu polskich pielgrzymów w Asyżu zrodziła się idea wybudowania wiernej kopii Porcjunkuli nieopodal franciszkańskiego klasztoru. Wzniesiono ją dokładnie w miejscu, w którym odbyły się uroczystości koronacyjne obrazu Księżnej Wieliczki. W 2000 roku kościółek poświęcił kard. Franciszek Macharski (fot. UMiG Wieliczka, „Panorama Powiatu Wielickiego”).

107

fot. UMiG Wieliczka

fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”

Dzieje Wieliczki

kościółek był tym, który ów święty własnymi rękoma odbudował, realizując słowa Chrystusa: „Franciszku, idź odbuduj mój kościół, gdyż popada w ruinę!”.

Podczas pobytu polskich pielgrzymów w Asyżu zrodziła się idea wybudowania wiernej kopii Porcjunkuli nieopodal wielickiego klasztoru, który na skutek wycieku z poprzeczni „Mina” także niemal popadł w ruinę. Pomysłodawcami tego niezwykłego projektu byli: o. Ludwik Kurowski, Zbigniew Zarębski i Artur Kozioł. Nieco później w ich ślady do Asyżu wybrał się Roman Koszyk, który wykonał wielicką kopię słynnej kaplicy. Zbudowana została w miejscu ołtarza, który wzniesiono w związku z uroczystościami koronacyjnymi cudownego obrazu Matki Bożej Łaskawej. Fundamenty zostały ukończone w 1998 roku. W jubileuszowym 2000 roku kościółek został poświęcony przez metropolitę krakowskiego kard. Franciszka Macharskiego (11 czerwca 2000 r.). W kolejnych latach wielicką Porcjunkulę ozdobiła freskami Małgorzata Toborowicz. Poświęcił je kolejny metropolita krakowski kard. Stanisław Dziwisz (2 sierpnia 2008 r.). W czasie drugiej kadencji wielickiego samorządu kontynuowano wiele inwestycji związanych z infrastrukturą oświatową. Część z nich udało się zakończyć i oddać do użytku. Niewątpliwie przy tej okazji należy wspomnieć o założeniu Szkoły Podstawowej im. Królowej Jadwigi w Sierczy. Było to możliwe dzięki temu, że 1 września 1994 roku oddano do użytku budynek szkolny. Poświęcił go kard. Franciszek Macharski, a w uroczystości wzięli udział przedstawiciele władz gminnych. Zanim jednak doszło do utworzenia tej placówki samorządowej, dzieci uczyły się w szkołach wielickich. Miejscowa społeczność dość długo zabiegała o wybudowanie szkoły w Sierczy. Dużą rolę w realizacji tej inicjatywy odegrali: radny Zbigniew Zarębski i sołtys wsi Irena Płoskonka19. Przy tej okazji Historia Szkoły Podstawowej im. Królowej Jadwigi w Sierczy, http://sp-siercza.pl/historiaszkoly-podstawowej-im-krolowej-jadwigi-w-sierczy [dostęp 3.03.2018]. 19

108

Kadencja 1994–1998

warto wspomnieć o uroczystości poświęcenia sztandaru, która odbyła się w 1998 roku. Chór szkolny wykonał wówczas hymn skomponowany specjalnie dla sierczańskiej placówki. Nie była to jednak jedyna tego typu inwestycja. Już 28 sierpnia 1994 roku miało miejsce przekazanie do użytku nowej części szkoły w Janowicach. W budynku wydzielono sale lekcyjne, bibliotekę i sanitariaty. Inwestycję zapoczątkował Społeczny Komitet Budowy Szkoły, który został powołany do życia w roku szkolnym 1990/1991. Jego przewodniczącą była Krystyna Grochal. Dużą rolę w działalności komitetu odegrał Ryszard Gabryś, który pełnił wówczas funkcję sekretarza miasta i gminy Wieliczka. Niespełna dwa lata później, w związku z jubileuszem 100-lecia istnienia szkoły, nadano placówce imię Zofii Stryszowskiej, wieloletniej nauczycielki zaangażowanej w tajne nauczanie, a także kierownika szkoły. Zapamiętana została również jako działaczka społeczna, która w czasie akcji usuwania krzyży ze szkół wyraźnie się temu sprzeciwiała, w związku z czym naraziła się na dotkliwe represje20. Społeczność Podstolic również doczekała się nowego obiektu szkolnego. Starania o rozpoczęcie jego budowy zainicjowano w 1991 roku podczas obchodów 700-lecia parafii. Wówczas został powołany Komitet Budowy Szkoły, na czele którego stanął Józef Bobek. Nową placówkę oddano do użytku 30 sierpnia 1997 roku. Budynek został poświęcony przez ks. infułata Stanisława Małysiaka, a w uroczystości uczestniczyli: Tadeusz Piekarz (wojewoda krakowski w latach 1990–1995), Jerzy Lackowski (krakowski kurator oświaty i wychowania) oraz przedstawiciele lokalnych władz kościelnych, gminnych i samorządowych. Dzięki

W 1997 roku trzyletnia Szkoła Podstawowa w Podstolicach została przekształcona w ośmioletnią, a dwa lata później nadano jej imię św. Kingi (fot. „Panorama Wieliczki”, J.J. Duda).

http://www.janowice.wieliczka.eu/index. html?id=61000&site_id=59305 [dostęp 15.12.2018]. 20

109

Dzieje Wieliczki

tej inwestycji dotychczasowa trzyletnia szkoła podstawowa została przekształcona w ośmioletnią. Dwa lata później placówce nadano imię św. Kingi; wtedy też bp Albin Małysiak poświęcił sztandar szkoły i odsłonił tablicę pamiątkową21. Nowy budynek szkolny oddano do użytku także w Dobranowicach. Inwestycję rozpoczęto już w 1993 roku, a udało się ją zakończyć w 1997 roku. W uroczystości otwarcia szkoły wzięli udział m.in. burmistrz Józef Duda i jego zastępca Tadeusz Juras. Nowoczesny i dobrze wyposażony budynek został niedługo potem przekształcony w gimnazjum22. Z kolei w Grajowie w 1996 roku zakończono modernizację szkoły. Adaptacja strychu umożliwiła przeniesienie biblioteki i sekretariatu na wyższe piętro. Modernizacja infrastruktury oświatowej nie ominęła również samej Wieliczki. Od 1993 roku trwały prace nad rozbudową Szkoły Podstawowej nr 2. 1 września 1998 roku budynek oddano do użytku. Szkołę poświęcił bp Kazimierz Nycz, a w uroczystościach wzięli udział przedstawiciele władz lokalnych wraz z burmistrzem Józefem Dudą. Na powierzchni 1500 m kw. zlokalizowano salę gimnastyczną, dwie osobne sale do gimnastyki korekcyjnej, stołówkę szkolną z zapleczem kuchennym, szatnię i dwie sale lekcyjne23. W czasie drugiej kadencji samorządu wielickiego została zmodyfikowana sieć szkół w całej gminie. Placówka w Brzegach stała się filią szkoły w Grabiu, a w Sułkowie – filią Szkoły Podstawowej nr 2 w Wieliczce (1997 r.). Zmiany te wzbudziły protesty mieszkańców Sułkowa i Brzegów.

W czasie tej kadencji powstał nowoczesny i dobrze wyposażony budynek szkoły w Dobranowicach (fot. „Panorama Wieliczki”).

21 Dane pochodzą z uzupełnionej ankiety przesłanej przez Szkołę Podstawową w Podstolicach. 22 Dane pochodzą z uzupełnionej ankiety przesłanej przez Gimnazjum w Dobranowicach. 23 Szkoła Podstawowa nr 2 w Wieliczce, http:// szkola2.wieliczka.pl/index.php?page=historiaszkoly#1989 [dostęp 11.03.2018].

W 1998 roku rozpoczęła działalność rozbudowana Szkoła Podstawowa nr 2 w Wieliczce. Placówkę poświęcił bp Kazimierz Nycz (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

110

Kadencja 1994–1998

Jesienią 1995 roku Wieliczka doczekała się nowego budynku Pogotowania Ratunkowego (fot. J.J. Duda).

W obu przypadkach tym, co przesądziło o podjęciu takiej decyzji, była mała liczba uczniów (czynnik demograficzny), a także niezadowalająca baza lokalowa. Wystarczy tylko przytoczyć dane zawarte w protokole XX sesji rady miejskiej. Otóż w latach 1988–1994 w Brzegach przyszło na świat 34 dzieci, a w Sułkowie – 7924. Niż demograficzny zaczął być odczuwalny w całej gminie. O ile w 1991 roku urodziło się 650 dzieci, o tyle już w 1993 roku przyszło ich na świat 538, a do połowy 1994 roku – zaledwie 227 dzieci. W niedalekiej przyszłości miało się okazać, że sieć szkolna i tak będzie wymagała kolejnych zmian, które dostosują ją do planowanej reformy oświaty wprowadzającej gimnazja.

W zakresie opieki zdrowotnej ważnym wydarzeniem było oddanie do użytku budynku Pogotowia Ratunkowego w Wieliczce (9 listopada 1995 r.). Do tego czasu jego siedziba zlokalizowana była w prywatnym obiekcie. W 1992 roku najemca zapowiedział wypowiedzenie umowy – zaistniała więc realna groźba likwidacji stacji pogotowia. Zawiązana została wówczas Fundacja Budowy Pogotowia, której prezesem został Edward Biernacki, a przewodniczącym Mieczysław Stachura. Fundacja przystąpiła do gromadzenia środków finansowych. Głównym darczyńcą była gmina Wieliczka. Na uroczystości otwarcia budynku pogotowia obecny był wojewoda krakowski Tadeusz Piekarz, a poświęcił go bp Kazimierz Nycz25.

Według mieszkańców Brzegów dane te były zaniżone. 24

212. spotkanie z cyklu „Wieliczka – Wieliczanie…”,

s. 23.

111

Dzieje Wieliczki

Działania na rzecz przywrócenia powiatu wielickiego

Społecznego Komitetu na rzecz Powstania Powiatu Wielickiego. Wysłano pisma również do innych instytucji oraz do osób piastujących wysokie stanowiska państwowe. Starania Wieliczki o utworzenie powiatu poparł również Sejmik Samorządowy Województwa Krakowskiego. Opisane wyżej zabiegi umożliwiły przedstawicielom władz Wieliczki zaprezentowanie argumentów przemawiających za utworzeniem powiatu wielickiego podczas posiedzenia połączonych komisji sejmowych: samorządu terytorialnego i polityki regionalnej oraz administracji i spraw wewnętrznych. Zanim jednak doszło do tego spotkania Klub Radnych „Samorządna Wieliczka”, Stowarzyszenie Forum Samorządowe oraz członkowie organizacji społecznych i politycznych powołali Społeczny Komitet Powiatowy27. Jego rzecznikiem został Artur Kozioł. Wspomniane posiedzenie komisji sejmowych odbyło się 14 maja 1998 roku, a stanowisko Wieliczki przedstawił na nim burmistrz Józef Duda, zaś pełnego poparcia dla projektowanego powiatu udzielili posłowie: Zbigniew Zarębski, Wiesław Woda i Stanisław Kracik. W lipcu 1998 roku przedstawiciele gmin Wieliczka, Niepołomice, Gdów oraz Biskupice uczestniczyli w spotkaniu z Jerzym Stępniem, który odpowiadał za przygotowanie projektu mapy powiatowej. Zaczęto wówczas dopuszczać możliwość, że w skład planowanego powiatu wielickiego może wejść również gmina Kłaj. Wynikało to z założeń reformy, zgodnie z którymi liczba mieszkańców powiatu powinna wynosić minimum 50 tys., a w jego obrębie musi się znajdować co najmniej pięć gmin28. Ostatecznie powiat

W 1997 roku powrócono do idei utworzenia nowych jednostek samorządu terytorialnego. Reakcją rady miejskiej na te postulaty było przyjęcie uchwały, w której wyartykułowano argumenty przemawiające za ustanowieniem powiatu z siedzibą w Wieliczce26. W gruncie rzeczy dokument ten powtarzał postanowienia zawarte w uchwale z 1993 roku. Kwestia powiatu była jedną z nielicznych, która konsolidowała lokalne środowiska, a także radnych. Wszyscy dostrzegali, jak istotne jest nadanie Wieliczce statusu miasta powiatowego. Nie chodziło tylko o prestiż, ale również przemawiały za tym względy ekonomiczne. Warto wspomnieć, że w chwili, kiedy okazało się, że może nie uda się utworzyć powiatu wielickiego, bardzo szybko uaktywniły się różne środowiska lokalne. Znamienne w tym aspekcie było stanowisko Towarzystwa Rozwoju Ziemi Wielickiej (zawarte w dokumencie opatrzonym datą 22 marca 1998 r.). Zostało ono przedstawione między innymi radzie miejskiej i wskazywało na pilną konieczność podjęcia niezbędnych działań zmierzających do utworzenia powiatu. Niezwłocznie została też zwołana nadzwyczajna sesja Rady Miejskiej w Wieliczce (30 marca 1998 r.), która została w całości poświęcona tej kwestii. W czasie jej trwania wypracowano stanowisko, które przez posła Zbigniewa Zarębskiego przesłano premierowi Jerzemu Buzkowi. W tym samym dniu odbyło się posiedzenie Międzygminnego

„Panorama Wieliczki” 1998, nr 5. P. Swianiewicz, Ocena podziału terytorialnego państwa z uwzględnieniem efektywności funkcjonowania urzędów organów jednostek samorządu terytorialnego – wnioski i rekomendacje. Raport przygotowany na zlecenie Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, 27 28

Uchwała nr XXXVII/455/97 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 30 grudnia 1997 r. w sprawie stanowiska rady miejskiej w kwestii przyszłego powiatu. 26

112

Kadencja 1994–1998

wielicki został zaznaczony w przygotowanym opracowaniu Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, co przesądziło o jego powrocie na mapę administracyjną Polski. Przyszły powiat obejmował pięć gmin: Wieliczkę, Niepołomice, Gdów, Biskupice i Kłaj. 7 i 8 września 1998 roku odbyła się sesja strategiczna powiatu wielickiego. Wzięli w niej udział przedstawiciele władz samorządowych gmin wchodzących w jego skład, a także urzędu wojewódzkiego oraz instytucji, które miały stanowić infrastrukturę admini-

stracyjną przyszłego powiatu. Na wspomnianej sesji omawiano strategię działań władz powiatowych. Informacje o przebiegu tej konferencji możemy znaleźć w „Panoramie Powiatu Wielickiego”. Na łamach tej lokalnej gazety ukazały się wywiady z Adamem Kociołkiem (wójtem Kłaja), Zbigniewem Zarębskim (posłem na Sejm RP), przedstawicielami Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie (Andrzejem Masnym, Andrzejem Wawrzyckim i Mirosławem Chechelskim), a także z Arturem Koziołem (rzecznikiem Społecznego Komitetu Powiatowego)29.

https://www.nist.gov.pl/files/zalacznik/1452372160_ Ocena%20podzialu%20teryt-ekspertyza%20prof%2 0Swianiewicz.pdf [dostęp 12.11.2018].

„Panorama Powiatu Wielickiego” 1998, nr 9 (70), dodatek bezpłatny nr 9 (71). 29

17 września 1994 roku ukazał się pierwszy numer „Panoramy Wieliczki”. Od sierpnia 1998 roku, dzięki dodatkom specjalnym dla gmin, wchodzących w skład powiatu wielickiego, przygotowywała ich mieszkańców do nowej wspólnoty samorządowej, z Wieliczką jako centrum administracyjnym. Pierwsze wydanie czasopisma na terenie powiatu wielickiego ukazało się we wrześniu 1998 roku, wówczas zmienił się tytuł miesięcznika na „Panorama Powiatu Wielickiego”.

113

Dzieje Wieliczki

Przemiany społeczno-gospodarcze w latach 1994–1998

Informacje te wskazują jednocześnie na trendy dotyczące struktury demograficznej. Pozytywnym zjawiskiem był wzrastający w tym czasie odsetek ludności w wieku produkcyjnym, był on jednak związany z wchodzeniem na rynek pracy osób z wyżu demograficznego lat 70. Jednocześnie zaobserwować można spadek ludności w wieku przedprodukcyjnym (w omawianym okresie wyniósł 2%). Do ciekawych wniosków można dojść, przyglądając się danym dotyczącym bezrobocia i struktury zatrudnienia. Spadała nie tylko liczba bezrobotnych, ale, co ciekawe, również liczba osób zatrudnionych na terenie gminy Wieliczka. Najbardziej widoczne było to w sektorze przemysłowym, co wiązało się z rozpoczęciem restruktury-

W Wieliczce w latach 1994–1998 można było zaobserwować liczne zmiany. Po pierwsze, systematycznie wzrastała liczba ludności przy jednoczesnym spadku urodzeń i wzroście osób osiedlających się na terenie gminy. Spadek liczby urodzeń obserwowany był przede wszystkim na terenach wiejskich. Było to związane ze zmniejszającą się dzietnością, gdyż liczba małżeństw pozostała na tym samym poziomie. Dane te ujmuje tabela 17.

Tab. 17. Najważniejsze dane dotyczące ruchu ludności w Wieliczce w latach 1994–1998 Rok

Obszar Miasto

1994

1995

1996

1997

1998

Liczba ludności

Liczba małżeństw

Liczba urodzeń

Liczba zgonów

Przyrost naturalny

Saldo migracji

17 854

214

194

Wieś

25 658

125

366

255

111

Ogółem

43 512

221

580

449

131

Miasto

17 813

176

192

-16

Wieś

25 847

122

352

254

Ogółem

43 660

217

528

446

Miasto

17 857

167

194

-27

Wieś

25 947

126

290

277

Ogółem

43 804

218

457

471

-14

134

Miasto

17 856

104

136

206

-70

Wieś

26 072

124

304

277

Ogółem

43 928

228

440

483

-43

125

Miasto

17 989

108

148

173

-25

Wieś

26 223

120

280

264

Ogółem

44 212

228

428

437

-9

104

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS-u (Roczniki Statystyczne Województwa Krakowskiego i Bank Danych Lokalnych)

Analizując rynek pracy na terenie gminy w tym okresie, możemy korzystać z danych dotyczących podziału ludności ze względu na możliwość podjęcia pracy zarobkowej.

zacji kopalni, a także z kłopotami Zakładów Sprzętu Oświetleniowego „Polam – Wieliczka”. Już w październiku 1995 roku firma ta zatrudniała tylko 56 osób, co ostatecznie 114

Kadencja 1994–1998

Tab. 18. Przedział grup ludności przyjęty dla potrzeb rynku pracy według GUS-u w odniesieniu do zjawiska bezrobocia Struktura demograficzna ludności gminy Wieliczka w odniesieniu do rynku pracy Rok

Wiek przedprodukcyjny (%)

Wiek produkcyjny (%)

Wiek poprodukcyjny (%)

Liczba bezrobotnych

Stopa bezrobocia (%)

Liczba zatrudnionych

1994

2 209

8,81

1995

27,6%

57,8%

14,6%

2 073

12,5

5 845

1996

27,0%

58,4%

14,7%

1 637

5 893

1997

26,5%

58,8%

14,7%

1 109

5 694

1998

25,8%

59,5%

14,7%

5 570

Dane dotyczące stopy bezrobocia w 1994 r. zaczerpnięte z: R. Gloris, Brak powodów do zadowolenia, „Panorama Wieliczki” 1995, nr 8. 1

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

Tab. 19. Struktura zatrudnienia w gminie Wieliczka w latach 1995–1998 1995

1996

1997

1998

Sektor przemysłowy

2 795

2 672

2 555

2 431

Sektor usługowy – usługi rynkowe

1 480

1 724

1 648

1 660

Sektor usługowy – usługi nierynkowe

1 540

1 474

1 473

1 462

Sektor usługowy razem

3 020

3 198

3 121

3 122

Ogółem

5 845

5 893

5 694

5 570

Sektor rolniczy

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

doprowadziło do jej upadłości (2000 r.). W związku z tym coraz większa grupa ludzi musiała szukać zatrudnienia poza Wieliczką, co trudno nazwać pozytywnym zjawiskiem. Podobne wnioski można wyciągnąć, analizując strukturę bezrobotnych na terenie gminy Wieliczka w 1995 roku. Od stycznia do czerwca liczba bezrobotnych wynosiła 1715 osób (477 w mieście i 1241 w wioskach), z czego bez prawa do zasiłku pozostawało ponad 1000 osób. W czerwcu i lipcu przybyło bezrobotnych – ich przeważającą część stanowili absolwenci. Największą grupę tworzyły osoby z wykształceniem zawodowym (914) i podstawowym (588). Niepokojącym zjawiskiem był także ich

młody wiek – największy procent stanowiły bowiem osoby mające od 18 do 24 lat (844), a następnie w przedziale 25–34 lata (571). Dane te potwierdzają założenie, że młodzi ludzie byli wręcz zmuszeni do szukania pracy poza Wieliczką, co mogło mieć negatywy wpływ na przyszły rozwój miasta30. Tabele 18 i 19 prezentują opisane dane. W czasie trwania drugiej kadencji wielickiego samorządu na uwagę zasługuje fakt powstania Wielickiej Izby Gospodarczej (kwiecień 1996 r.). Należy podkreślić, że wspomniana organizacja obejmowała swoim zasięgiem nie tylko Wieliczkę, ale M. Pajdak, Gminne bezrobocie – bilans półrocza, „Panorama Wieliczki” 1995, nr 2. 30

115

Dzieje Wieliczki

do zmiany nazwy organizacji na Powiatowy Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców w Wieliczce, co było związane z powstaniem powiatu wielickiego. Ważnym wydarzeniem w historii funkcjonowania cechu było otwarcie pod jego auspicjami Niepublicznego Ośrodka Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego (2005 r.). Ośrodek do dziś przeprowadza kursy teoretyczne dla uczniów szkół wielozawodowych, współpracuje także z Powiatowym Urzędem Pracy, organizując m.in. kursy dla bezrobotnych. Przedsiębiorcy i rzemieślnicy potrzebowali jednak dostępu do kredytów. W związku z tym coraz większą rolę zaczął odgrywać Bank Spółdzielczy w Wieliczce. Należy wspomnieć, że przemiany ustrojowe, które przeprowadzano w Polsce, spowodowały usamodzielnienie się tego typu instytucji finansowych. Wiele z nich nie przetrwało trudów transformacji – problemy te nie dotyczyły jednak wielickiej placówki. Udało jej się bowiem nabyć likwidowany Bank Spółdzielczy w Myślenicach (1994 r.), a później także włączyć do swoich struktur Bank Spółdzielczy w Kłaju (1999 r.) i Bank Spółdzielczy w Niepołomicach (2001 r.). Z biegiem czasu Bank Spółdzielczy w Wieliczce otwierał nowe oddziały i filie. Oprócz przejętych placówek udało się utworzyć nowe w Krakowie, Węgrzcach Wielkich, Gdowie oraz Zabierzowie Bocheńskim. W 2008 roku doszło do zmiany nazwy na Małopolski Bank Spółdzielczy, która lepiej oddaje obszar działalności tej instytucji. Sukces wielickiej instytucji finansowej stał się możliwy dzięki opracowaniu i wdrożeniu do realizacji oferty w zakresie bankowości detalicznej, czyli takiej, która ukierunkowana jest na obsługę osób fizycznych, rolnictwa, małych i średnich firm oraz jednostek samorządu terytorialnego. Bank realizuje idee twórców spółdzielni pożyczek i oszczędności, które powstawały na ziemi wielickiej na przełomie XIX i XX wieku.

W Wieliczce dużą rolę odegrał Bank Spółdzielczy, gdyż przedsiębiorcy potrzebowali kredytów (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

też sąsiednie gminy31. Jej powstanie było istotne, ponieważ do izby gospodarczej mogły należeć podmioty, które nie funkcjonowały w ramach istniejącego cechu. Chodziło w tym przypadku o przedsiębiorstwa zajmujące się handlem, transportem czy też osoby wykonujące wolne zawody32. Kompetencje izby były większe niż cechu, choć warto zauważyć, że tylko ta druga organizacja miała uprawnienia niezbędne do kształcenia przyszłych rzemieślników. Cech Rzemiosł Różnych funkcjonował w Wieliczce już od 1987 roku. Początkowo mieścił się przy Rynku Górnym 7. Bardzo szybko okazało się, że lokal jest za mały i walne zgromadzenie delegatów zobowiązało zarząd cechu do podjęcia działań zmierzających do budowy nowej siedziby (1994 r.). Rozpoczęto ją dopiero w 2000 roku, a w styczniu 2002 roku budynek został częściowo przekazany do użytku (mieścił się przy ul. Limanowskiego 11). W 1999 roku doszło „Wiadomości Wielickie” 1996, nr 58, s. 4. Ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiośle (Dz.U., rok 1989, nr 17, poz. 92 z późniejszymi zmianami). 31

116

Kadencja 1994–1998

Tab. 20. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna na terenie gminy Wieliczka w latach 1994–1998 Rok 1994

1995

1996

1997

1998

Obszar Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem

Podłączenia prowadzące do budynków

Sieć w kilometrach wodociągowa

kanalizacyjna

wodociągowe

kanalizacyjne

38,4 75,3 113,7 39,5 76,3 115,8 45,0 76,8 121,8 94,5 79,4 173,9 95,9 155,2 251,1

20,4 7,5 27,9 21,6 7,4 29 22,4 7,4 29,8 25,4 7,4 32,8 26,5 7,4 33,9

2 804 2 575 5 379 2 880 2 953 5 833 2 940 3 269 6 209 3 031 3 580 6 611 3 150 4 116 7 266

686 77 763 767 80 847 818 81 899 857 105 962 988 155 1 143

Źródło: Roczniki Statystyczne Województwa Krakowskiego i Bank Danych Lokalnych GUS-u

Z tego względu Małopolski Bank Spółdzielczy wspiera i finansuje wiele przedsięwzięć o charakterze oświatowym, kulturalnym i społeczno-gospodarczym. Dzięki jego działalności szkoły i organizacje społeczne zyskały pomoc w licznych cennych inicjatywach. Bank wspiera także przedsięwzięcia podejmowane przez samorząd wielicki. Należy podkreślić, że nieprzerwanie od 1983 roku prezesem zarządu jest Edward Biernacki33. W latach 90. nastąpiła stabilizacja innych organizacji o charakterze spółdzielczym, m.in. Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Społem” w Wieliczce. Początki tej instytucji sięgają lat 40. XX wieku. O działalności spółdzielni w przestrzeni publicznej świadczy funkcjonujący od 1985 roku Dom Handlowy „Kinga”34.

W czasie drugiej kadencji wielickiego samorządu udało się oddać do użytku aż 137 km czynnej sieci wodociągowej i podłączono do niej około 1900 budynków. Wspomniane inwestycje zrealizowano m.in. na terenie Janowic, Lednicy Górnej, Dobranowic, Grajowa i Sierczy (wodociąg „Pogórze”). Do użytku oddano także 14 km sieci kanalizacyjnej i podłączono do niej około 380 budynków. Były to inwestycje zlokalizowane m.in. w Węgrzcach Wielkich i Bogucicach. Omawiając przeobrażenia społecznogospodarcze na terenie Wieliczki, warto odnieść się także do innych miast Małopolski. W tym aspekcie należy przytoczyć ustalenia Anny Harańczyk, która w swoim opracowaniu zaproponowała wskaźnik rozwoju miast. Został on oparty na 41 cechach, począwszy od demografii i rynku pracy, przez gospodarkę finansową, aż do oświaty i kultury; dotyczył lat 1995 i 1997. Wyliczony wskaźnik dla 1995 roku sytuował Wieliczkę w grupie miast dobrze rozwiniętych (15. miejsce na 53 miasta umieszczone

33 Historia Małopolskiego Banku Spółdzielczego, http://www.mbsw.pl/historia [dostęp 1.05.2018]. 34 Kalendarium PSS „Społem” w Wieliczce, http:// www.spolem-wieliczka.com.pl/index.php?i=2 [dostęp 1.05.2018].

117

Dzieje Wieliczki

Pierwszą siedzibą Cechu Rzemiosł Różnych był kameralny budynek przy Rynku Górnym 7 (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

w rankingu), ale już w 1997 roku solne miasto można było zaliczyć do wysoko rozwiniętych (4. miejsce w rankingu)35. Powyższe wyniki oznaczają, że w przeciągu dwóch lat nastąpił dynamiczny rozwój miasta, co było widoczne w przestrzeni publicznej. Można zatem zaryzykować stwierdzenie, że choć w Wieliczce występowały pewne niepokojące zjawiska w sferze społeczno-gospodarczej, to na tle innych miast Małopolski było ich stosunkowo niewiele. Oprócz tego Wieliczka zaczęła się przeobrażać w centrum ruchu turystycznego, a trend ten rozwijał się także w kolejnych latach.

− członkowie: Tadeusz Korczak, Jan Kordula, Maciej Wojnarowski, Stanisław Żurek, − skarbnik: Zofia Batko. Rada Miejska w Wieliczce (32 członków) Prezydium: − przewodniczący: Zbigniew Zarębski, − zastępcy przewodniczącego: Józef Bobek i Zofia Hankus-Wszołek (po jej rezygnacji w 1996 r., rada wybrała na jej miejsce Zdzisława Zawiasę). Radni: Józef Bobek, Alojzy Brożek, Zofia Brzóstek, Stanisław Cebula, Józef Dańda, Józef Duda, Ryszard Gabryś, Anna Gallas-Dropińska, Zofia Hankus-Wszołek (po jej rezygnacji w 1996 r., radnym został Jan Sikora), Ryszard Jaworski, Tadeusz Juras, Tadeusz Korczak, Jan Kordula, Grażyna Kozak, Artur Kozioł, Jan Kubas, Władysław Kucharski, Ludwika Latos, Janusz Mikuła, Waleria Odroń, Michał Ptak, Bolesław Sowicki (po jego śmierci w 1996 r., radnym został Piotr Dymek), Stanisław Sroka, Tadeusz Sykta, Anna Ślęczka, Henryk Uhryński, Maciej Wojnarowski, Henryk Wolak, Zbigniew Zarębski, Robert Zariczny, Zdzisław Zawiasa, Stanisław Żurek.

Wykaz władz miasta i gminy Wieliczka drugiej kadencji (1994–1998) Zarząd Miasta i Gminy Wieliczka: − przewodniczący (burmistrz): Józef Duda, − zastępca przewodniczącego (zastępca burmistrza): Tadeusz Juras, A. Harańczyk, Przekształcenia strukturalne w miastach Małopolski, [w:] Społeczne, gospodarcze i przestrzenne przeobrażenia miast, red. nauk. J. Słodczyk, Opole 2000, s. 43–58. 35

118

Kadencja 1994–1998

Kuchnia im. Sługi Bożego Brata Alojzego Kosiby przy franciszkańskim klasztorze, kontynuując misję swojego kwestarza, nie tylko od święta wspomaga ludzi ubogich (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”, UMiG Wieliczka).

Z okazji Dnia Dziecka organizowane były w Wieliczce „Dni Radości”. Brały w nich udział dzieci z miasta i gminy (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

119

Dzieje Wieliczki

120

Kadencja 1998–2002

Wybory w 1998 roku

A.K. Piasecki, Wybory w Polsce: 1989–2011, Kraków 2012, s. 120.

Dotychczasowy burmistrz Józef Duda i radni wywodzący się z „Samorządnej Wieliczki” wystartowali z listy Akcji Wyborczej Solidarność (AWS). Szefem powiatowego sztabu wyborczego tego komitetu został Artur Kozioł, na którego można było głosować w wyborach do Sejmiku Województwa Małopolskiego. Przed wyborami samorządowymi opublikowane zostało sprawozdanie z drugiej kadencji, podsumowujące dotychczasową działalność władz lokalnych. W kontekście kampanii jest to bardzo istotne, gdyż materiały wyborcze osób startujących z listy AWS-u odwoływały się do danych zawartych w tym dokumencie. Wśród założeń programowych tych kandydatów znajdujemy następujące hasła: − dobro współpracy gminy i powiatu, − bezpieczeństwo publiczne i socjalne, − rozwój gospodarczy przez tworzenie dogodnych warunków do inwestycji, − inwestycje komunalne – wodociągi i kanalizacja, − rozwój oświaty w warunkach reformy – budowa i organizacja gimnazjów, − kształtowanie estetyki miasta, renowacja centrum, − ekologia, − rozwój turystyki, − promocja Wieliczki i powiatu wielickiego . Nie powinno dziwić, że na pierwszym miejscu wskazano dobrą współpracę pomiędzy gminą i powiatem – fakt utworzenia po-

Od 1 stycznia 1999 roku Sztygarówka stała się siedzibą starostwa (fot. UMiG Wieliczka).

Materiał wyborczy AWS-u w Wieliczce w wyborach samorządowych w 1998 r.

Wybory, które odbyły się 11 października 1998 roku, były szczególne. Po raz pierwszy przeprowadzono je na wszystkich szczeblach samorządu lokalnego. Wiązało się to również z reformą podziału terytorialnego kraju. 1 stycznia 1999 roku zniknęło 49 województw, a w ich miejsce powstało 16 nowych, w tym małopolskie. Jednocześnie na mapie pojawiły się powiaty, m.in. wielicki. We wspomnianych wyborach do rad gmin powyżej 20 tys. mieszkańców zastosowano ordynację proporcjonalną. Do przeliczania głosów na mandaty wykorzystano metodę d’Hondta (tak samo jak w przypadku wyborów do Sejmu). Zmiany w ordynacji wyborczej dotyczyły również zgłaszania kandydatur (należało najpierw zarejestrować komitet wyborczy, którego pełnomocnik musiał następnie rozliczyć koszty kampanii, a także zebrać i przedstawić wymaganą liczbę podpisów niezbędnych do zarejestrowania danego kandydata). Wszystko to spowodowało, że doszło do tak zwanego zjawiska upartyjnienia . Widać to również na przykładzie Wieliczki, choć, tak samo jak w poprzednich wyborach, wybierano 32 radnych w pięciu okręgach.

121

fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”

Dzieje Wieliczki

122

wiatu wielickiego był uważany za największe osiągnięcie władz samorządowych Wieliczki drugiej kadencji. Zdawano sobie również sprawę z tego, że rozwijanie infrastruktury jest niezbędne do przyciągnięcia kolejnych inwestorów, którzy zaoferują nowe miejsca pracy. Niewątpliwym wyzwaniem dla władz trzeciej kadencji była reforma oświaty związana z utworzeniem gimnazjów – stąd zawarte w programie odniesienie do niej. Komitet wyborczy AWS-u podkreślał konieczność rozwoju sektora turystyki, choć zwracano też uwagę na kwestię estetyki miasta, szczególnie jego centrum, które zazwyczaj odwiedzali turyści. Nie zapomniano także o ekologii – w tym czasie nadal funkcjonowało kontrowersyjne wysypisko w Baryczy. Na łamach „Wiadomości Wielickich” opublikowano wspólny program Porozumienia Wyborczego „Ziemia Wielicka – Nasz Dom” oraz „Nasz Powiat – Naszym Domem”. W założeniach tego komitetu można przeczytać, że przed podjęciem każdej ważnej decyzji będą odbywały się konsultacje społeczne. Dotychczasowej ekipie rządzącej zarzucono, że robiła to bez uczestnictwa mieszkańców, pomijając wiele środowisk. Naczelna zasada, która miała przyświecać przedstawicielom tego komitetu, brzmiała: „Nic o nas bez nas”. Jednocześnie podkreślano, że „Nasz Dom” jest komitetem lokalnym niezwiązanym z żadną partią, a tym samym krytykowano zjawisko upartyjnienia wyborów samorządowych. Założenia programowe zostały przedstawione w formie następujących haseł: − stworzenie właściwego klimatu dla prężnego rozwoju gospodarczego, − równomierne inwestowanie przez sprawiedliwy rozdział środków budżetowych, − sprzyjanie rozwojowi małej i średniej przedsiębiorczości, − preferencyjna polityka budownictwa mieszkaniowego zarówno komunalnego, jak i indywidualnego,

Kadencja 1998–2002

Tab. 21. Podział mandatów w Radzie Miejskiej w Wieliczce w wyborach samorządowych w 1998 roku1 Numer okręgu

Akcja Wyborcza Solidarność (lista nr 2)

PW „Ziemia Wielicka – Nasz Dom” (lista nr 7)

Sojusz Lewicy Demokratycznej (lista nr 9)

Liczba mandatów

Okręg 1 Okręg 2 Okręg 3 Okręg 4 Okręg 5 Suma

4 4 3 5 6 22

2 2 3 1 1 9

1 0 0 0 0 1

7 6 6 6 7 32

Nie udało się dotrzeć do danych dotyczących liczby głosów oddanych na poszczególnych kandydatów.

Źródło: Dziennik Urzędowy Województwa Krakowskiego, rok 1998, nr 25, poz. 222

− intensyfikacja działań związanych z budową wodociągów, kanalizacji, nawierzchni dróg, sieci telefonicznej, a także przywrócenie komunikacji kolejowej, − sprzedaż dzierżawionych od gminy gruntów i lokali użytkowych wykorzystywanych do prowadzenia działalności gospodarczej, − zwiększenie nakładów finansowych na oświatę, w celu poszerzenia oferty zajęć pozalekcyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem środowiskowej roli szkoły wiejskiej, utworzenie szkoły średniej wieloprofilowej, − poszerzenie zakresu podstawowych usług medycznych, − dbałość o bezpieczeństwo i porządek publiczny, − zwiększenie oferty w dziedzinie kultury, sportu i rekreacji. Jak widzimy, powyższy program w wielu aspektach przypominał postulaty przedstawione przez AWS. Mimo to członkowie tego komitetu podkreślali, że w ramach możliwości finansowych gminy można zrealizować więcej inwestycji, niż wskazało tamto ugrupowanie. Krytykowano dotychczasowego burmistrza za to, że środki budżetowe były nierównomiernie inwestowane, co utrudniało zrównoważony rozwój całej gminy. Wydaje się jednak, że o wynikach wyborów

zadecydowały dwie kwestie. Po pierwsze, Akcja Wyborcza Solidarność dominowała wówczas na scenie politycznej, a z tego powodu miała większe możliwości oddziaływania na potencjalnych wyborców. Po drugie, część mieszkańców pozytywnie oceniała radnych drugiej kadencji i dlatego zdecydowała się oddać na nich głos. Frekwencja w Wieliczce w 1998 roku wyniosła 44,3%. Zdecydowane zwycięstwo odnieśli kandydaci startujący z listy AWS-u, co ilustruje tabela 21. W związku z powyższymi wynikami nie powinno dziwić, że w samorządzie WieWykres 2. Podział mandatów w Radzie Miejskiej w Wieliczce po wyborach w 1998 roku

Akcja Wyborcza Solidarność (lista nr 2) Por. Wyb. „Ziemia Wielicka – Nasz Dom” (lista nr 7) Sojusz Lewicy Demokratycznej (lista nr 9)

123

Dzieje Wieliczki

Tab. 22. Wyniki wyborów do Rady Miejskiej w Wieliczce (11 października 1998 r.)1 Lp.

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Wanda ADAMSKA

Akcja Wyborcza Solidarność

Józef BOBEK

Akcja Wyborcza Solidarność

Witold BOHOSIEWICZ

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Alojzy BROŻEK

Akcja Wyborcza Solidarność

Tadeusz CZELIŃSKI

Por. Wyb. „Ziemia Wielicka – Nasz Dom”

Józef DUDA

Akcja Wyborcza Solidarność

Anna GALLAS-DROPIŃSKA

Por. Wyb. „Ziemia Wielicka – Nasz Dom”

Maria JAGLARZ

Por. Wyb. „Ziemia Wielicka – Nasz Dom”

Ryszard JAWORSKI

Por. Wyb. „Ziemia Wielicka – Nasz Dom”

10.

Tadeusz JURAS

Akcja Wyborcza Solidarność

11.

Elżbieta KALWAJTYS

Por. Wyb. „Ziemia Wielicka – Nasz Dom”

12.

Tadeusz KORCZAK

Akcja Wyborcza Solidarność

13.

Jan KORDULA

Akcja Wyborcza Solidarność

14.

Adam KOSTECKI

Akcja Wyborcza Solidarność

15.

Anna KOT

Por. Wyb. „Ziemia Wielicka – Nasz Dom”

16.

Paweł KRYSA

Akcja Wyborcza Solidarność

17.

Jan KUBAS

Akcja Wyborcza Solidarność

18.

Grzegorz LEMBAS

Akcja Wyborcza Solidarność

19.

Andrzej MASNY

Akcja Wyborcza Solidarność

20.

Maria MICHALIK

Akcja Wyborcza Solidarność

21.

Jacek MIKUŁA

Akcja Wyborcza Solidarność

22.

Lech PANKIEWICZ

Akcja Wyborcza Solidarność

23.

Irena PŁOSKONKA

Akcja Wyborcza Solidarność

24.

Urszula RUSECKA

Por. Wyb. „Ziemia Wielicka – Nasz Dom”

25.

Anna ŚLĘCZKA

Akcja Wyborcza Solidarność

26.

Józef TALAPKA

Por. Wyb. „Ziemia Wielicka – Nasz Dom”

27.

Elżbieta TUTEJA

Por. Wyb. „Ziemia Wielicka – Nasz Dom”

28.

Maciej WOJNAROWSKI

Akcja Wyborcza Solidarność

29.

Henryk WOLAK

Akcja Wyborcza Solidarność

30.

Józef WOŹNIAK

Akcja Wyborcza Solidarność

31.

Zdzisław ZAWIASA

Akcja Wyborcza Solidarność

32.

Stanisław ŻUREK

Akcja Wyborcza Solidarność

Nie udało się dotrzeć do danych dotyczących liczby głosów oddanych na poszczególnych kandydatów.

Źródło: Dziennik Urzędowy Województwa Krakowskiego, rok 1998, nr 25, poz. 222

124

Kadencja 1998–2002

liczki nie zaszły większe zmiany. Przewodniczącym rady miejskiej został Zdzisław Zawiasa, a jego zastępcami Jan Kubas i Józef Bobek. Na burmistrza ponownie wybrano Józefa Dudę, zaś jego zastępcą został Tadeusz Juras. W Zarządzie Miasta i Gminy Wieliczka zasiedli: Tadeusz Korczak, Jan Kordula, Maciej Wojnarowski i Stanisław Żurek. W przypadku wyborów do Rady Powiatu Wielickiego również zastosowano propor-

Powiatu Wielickiego. Wyniki przedstawiają tabele 23 i 24. Przewodniczącym Rady Powiatu Wielickiego został Zbigniew Zarębski – lider z listy AWS-u. Na wiceprzewodniczącego wybrano Jadwigę Kasprzyk i Aleksandrę Ślusarek. Starostą wielickim został Adam Kociołek, a jego zastępcą Marek Zadrożniak. Zarząd Powiatu Wielickiego pierwszej kadencji uzupełniali: Kazimierz Guzikowski, Zofia Sarapata, Władysław Kucharski i Jan Żmudzki .

Tab. 23. Podział mandatów w Radzie Powiatu Wielickiego w wyborach samorządowych w 1998 roku1 Numer okręgu

Akcja Wyborcza Solidarność (lista nr 2)

Porozumienie Wyborcze „Nasz Powiat – Naszym Domem” (lista nr 10)

Liczba mandatów

Okręg 1 Okręg 2 Okręg 3 Okręg 4 Okręg 5 Okręg 6 Suma

2 3 3 2 6 6 22

1 2 1 5 1 3 13

3 5 4 7 7 9 35

Obwieszczenie Wojewódzkiego Komisarza Wyborczego w Krakowie z dnia 18 października 1998 roku o wynikach wyboru wyborów do rad na obszarze województwa małopolskiego oraz do Sejmiku Województwa Małopolskiego (Dz. Urzęd. Woj. Krak., rok 1998, nr 25, poz. 222). 1

Źródło: Dziennik Urzędowy Województwa Krakowskiego, rok 1998, nr 25, poz. 222

cjonalną ordynację wyborczą, wprowadzono jednak pięcioprocentowy próg, a przy podziale mandatów zastosowano metodę d’Hondta. Zarejestrowano następujące komitety wyborcze: Akcja Wyborcza Solidarność (lista nr 2), Porozumienie Wyborcze „Nasz Powiat – Naszym Domem” (lista nr 10), Sojusz Lewicy Demokratycznej (lista nr 7), Rodzina Polska (lista nr 8), Ruch Patriotyczny Ojczyzna (lista nr 9), KPH – Koło Przyjaciół Harcerstwa (lista nr 11). Frekwencja wyborcza wyniosła 46,45%. Spośród wyżej wymienionych tylko Akcja Wyborcza Solidarność i Porozumienie Wyborcze „Nasz Powiat – Naszym Domem” przekroczyły wymagany próg i uzyskały mandaty w Radzie

W przypadku wyborów do Sejmiku Województwa Małopolskiego z okręgu nr 5, w skład którego wchodziła Wieliczka, radnymi zostali: startujący z ramienia AWS-u Czesław Kwaśniak (16 140 głosów), Artur Kozioł (11 163 głosów), Tadeusz Borkowski (5328) i Józef Mroczek (5203 głosów), a także Ryszard Grodny z listy SLD (6589 głosów) oraz Jan Kubik z PSL-UP-KPEiR (7475 głosów) . Różnice pomiędzy numerami kadencji władz powiatowych i gminnych wynikają z faktu, że dopiero w 1998 roku odbyły się pierwsze wybory do rad powiatów. Później zastąpił go Stanisław Gruszkowski (3298 głosów).

125

Dzieje Wieliczki

Tab. 24. Wyniki wyborów do Rady Powiatu Wielickiego (11 października 1998 r.)1 Lp.

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Stanisław ANIOŁ

Akcja Wyborcza Solidarność

Wiesław BOBOWSKI

Por. Wyb. „Nasz Powiat – Naszym Domem”

Grażyna CHLEBDA

Akcja Wyborcza Solidarność

Jerzy CHOLEWA

Akcja Wyborcza Solidarność

Bolesława CZERW-KIEŁBANIA

Por. Wyb. „Nasz Powiat – Naszym Domem”

Józefa DĄBROWSKA

Akcja Wyborcza Solidarność

Tadeusz FERET

Por. Wyb. „Nasz Powiat – Naszym Domem”

Zbigniew FIC

Akcja Wyborcza Solidarność

Ryszard GABRYŚ

Por. Wyb. „Nasz Powiat – Naszym Domem”

10.

Krzysztof GRABOWSKI

Por. Wyb. „Nasz Powiat – Naszym Domem”

11.

Kazimierz GUZIKOWSKI

Akcja Wyborcza Solidarność

12.

Stanisław IWULSKI

Por. Wyb. „Nasz Powiat – Naszym Domem”

13.

Jadwiga KASPRZYK

Por. Wyb. „Nasz Powiat – Naszym Domem”

14.

Adam KOCIOŁEK

Akcja Wyborcza Solidarność

15.

Wojciech KOZAK

Por. Wyb. „Nasz Powiat – Naszym Domem”

16.

Władysław KUCHARSKI

Akcja Wyborcza Solidarność

17.

Zbigniew LEWICKI

Por. Wyb. „Nasz Powiat – Naszym Domem”

18.

Andrzej MUSIAŁOWICZ

Por. Wyb. „Nasz Powiat – Naszym Domem”

19.

Małgorzata NATANEK

Akcja Wyborcza Solidarność

20.

Eugeniusz PROCHWICZ

Akcja Wyborcza Solidarność

21.

Krzysztof PTAK

Por. Wyb. „Nasz Powiat – Naszym Domem”

22.

Ewa PTASZNIK

Akcja Wyborcza Solidarność

23.

Zofia SARAPATA

Akcja Wyborcza Solidarność

24.

Jan SIKORA

Akcja Wyborcza Solidarność

25.

Marian SOŁKOWSKI

Por. Wyb. „Nasz Powiat – Naszym Domem”

26.

Jacek STANKIEWICZ

Akcja Wyborcza Solidarność

27.

Zbigniew STRĄCZEK

Akcja Wyborcza Solidarność

28.

Czesław SZELĄG

Por. Wyb. „Nasz Powiat – Naszym Domem”

29.

Aleksandra ŚLUSAREK

Akcja Wyborcza Solidarność

30.

Jan WANDAS

Akcja Wyborcza Solidarność

31.

Dariusz WOJAS

Akcja Wyborcza Solidarność

32.

Marek ZADROŻNIAK

Akcja Wyborcza Solidarność

33.

Ryszard ZARĘBSKI

Akcja Wyborcza Solidarność

34.

Zbigniew ZARĘBSKI

Akcja Wyborcza Solidarność

35.

Jan ŻMUDZKI

Akcja Wyborcza Solidarność

Nie udało się dotrzeć do danych dotyczących liczby głosów oddanych na poszczególnych kandydatów.

Źródło: Dziennik Urzędowy Województwa Krakowskiego, rok 1998, nr 25, poz. 222

126

Kadencja 1998â&#x20AC;&#x201C;2002

127

Dzieje Wieliczki

Do wyremontowanego Szybu Górsko wprowadził się Miejski Dom Kultury (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

128

Kadencja 1998–2002

Uroczyste otwarcie nowej siedziby starostwa w Sztygarówce (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

129

Dzieje Wieliczki

Działalność władz samorządowych trzeciej kadencji

Warto również nadmienić, że w latach 2001–2002 władze Wieliczki realizowały program STRAWO (System kontroli i likwidacji strat wody w wodociągach) w ramach kontraktu wojewódzkiego dla Małopolski . Duże emocje wywołało rozpoczęcie inwestycji przedsiębiorstwa Herz na terenie gminy Wieliczka. W 1997 roku w wyniku przetargu firma nabyła grunt, jednak roboty ziemne rozpoczęto dopiero na początku 1999 roku. Wywołało to protesty części mieszkańców, w tym miejscowego koła Małopolskiego Klubu Ekologicznego i Towarzystwa Rozwoju Ziemi Wielickiej, a także przedstawicieli Osiedla Lekarka. Przeciwnicy, szukając możliwości zablokowania inwestycji, znaleźli nieprawidłowości w wydanym pozwoleniu na budowę. Doprowadziło to do unieważnienia decyzji dotyczącej warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Przedstawiciele firmy Herz odwołali się od tego i ostatecznie otrzymali zgodę na kontynuowanie inwestycji (wybudowano wówczas m.in. część administracyjną). W celu postawienia hali produkcyjnej potrzebna była punktowa zmiana Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego. Warto przy tej okazji wspomnieć, że część mieszkańców gminy (między innymi sułkowianie) w pełni popierała działania Zarządu Miasta i Gminy Wieliczka, jednocześnie krytykując decyzje niektórych radnych . Uchwała w sprawie przystąpienia do wspomnianej powyżej zmiany została podjęta 26 stycznia 2001 roku . Decyzja ta wywołała gorącą dyskusję. 5 lutego 2001 roku do przewodniczącego Rady Miejskiej w Wieliczce wpłynęło pismo, wskazujące na wiele nieprawidłowości dotyczących inwestycji

Trzecia kadencja to czas, w którym pojawiła się możliwość korzystania z funduszy wspólnotowych i pochodzących z Banku Światowego. Problematykę ubiegania się o fundusze przedakcesyjne przez władze samorządowe Wieliczki poruszył w swojej pracy Przemysław Michalczyk . Wieliczka, podobnie jak inne gminy w Polsce, mogła korzystać z następujących funduszy przedakcesyjnych: − program SAPARD (Specjalny Przedakcesyjny Program na Rzecz Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich), − program PHARE (Spójność SpołecznoGospodarcza), − program ISPA (Instrument Przedakcesyjnej Polityki Strukturalnej). W ramach PHARE udało się pozyskać środki na: − budowę wodociągu Mietniów–Chorągwica w latach 1999–2000 (dotacja w wysokości 360 135 zł), − budowę wodociągu w Lednicy Górnej w 2000 roku (dotacja w wysokości 94 456 zł). Władze Wieliczki uzyskały również dofinansowanie z Banku Światowego w ramach Programu Aktywizacji Obszarów Wiejskich, które przeznaczono na: − remont starego budynku szkolnego w Śledziejowicach; inwestycja zakończona w 2002 roku (dotacja w wysokości 148 252 zł), − remont Szkoły Podstawowej w Węgrzcach Wielkich (dotacja w wysokości 85 826 zł).

Uchwała nr XXX/394/2001 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 21 września 2001 r. Sułków oburzony, „Gazeta Krakowska” 2001, nr 51. Uchwała XXIII/316/2001 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 26 stycznia 2001 r.

P. Michalczyk, Wykorzystanie funduszy unijnych w jednostkach samorządu terytorialnego na przykładzie Gminy Wieliczka, Kraków 2009 (praca licencjacka). Wartość w zł po denominacji w 1995 roku.

130

Kadencja 1998–2002

Choć inwestycja prowadzona przez firmę Herz wywołała sporo emocji wśród mieszkańców Wieliczki, w 1999 roku rozpoczęto budowę zakładu (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

austriackiej firmy Herz, do których doprowadzono między 1998 a 2001 rokiem. 28 marca 2001 roku odbyła się sesja rady, podczas której omówiono treść zarzutów zawartych we wspomnianej korespondencji. W związku z tym w porządku obrad znalazły się takie punkty, jak uchwała w sprawie udzielenia odpowiedzi na wezwanie dotyczące łamania prawa oraz uchwała w sprawie udzielenia odpowiedzi na skargę złożoną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Oba te dokumenty bezpośrednio dotyczyły inwestycji realizowanej przez austriacką firmę Herz. Wynikiem długiej dyskusji było przegłosowanie uchwał o treści przygotowanej przez Zarząd Miasta i Gminy Wieliczka10. Pod koniec czerwca została zatwierdzona zmiana punktowa w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego. 11 września 2001 roku Naczelny Sąd Administracyjny podjął decyzje korzystne dla władz samorządowych i inwestycja mogła być kontynuowana. Warto również wspomnieć o tym, że rada miejska wystosowała uchwałę w sprawie wyrażenia stanowiska dotyczącego zakończenia „sprawy Herza”. Czytamy w niej między

Po pięciu latach od oficjalnego otwarcia wielickiego zakładu, austriacka firma Herz osiągnęła pełną zdolność produkcyjną, zatrudniając 230 osób (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

innymi: „Nasza radość jest tym większa, że duży, nowoczesny i przyjazny dla środowiska zakład renomowanego i znanego na świecie od dawna inwestora będzie mógł zatrudnić dziesiątki, jeśli nie setki osób z terenu Wieliczki i okolic”11. Tak też się stało. Po pięciu latach firma osiągnęła pełną zdolność produkcyjną, pracowało w niej 230 osób. Uchwała nr XXX/395/2001 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 21 września 2001 r. wraz z załącznikiem nr 2. 11

Protokół XXIV/2001 sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 28 marca 2001 r. 10

131

Dzieje Wieliczki

się od stycznia 2001 roku (nakład w wysokości 1000 egzemplarzy) i rozdawany był bezpłatnie. Na sesji Rady Miejskiej w Wieliczce, 2 października 2001 roku, radna Elżbieta Kalwajtys zażądała informacji dotyczących m.in. kosztów wydawania tego czasopisma oraz wyjaśnienia, dlaczego na łamach biuletynu nie zamieszczono nazwisk wszystkich osób startujących w wyborach do Sejmu, a przedstawiono jedynie kandydaturę Zbigniewa Zarębskiego. Redaktorowi zarzucano także, że w artykułach prezentował swoje opinie i sądy dotyczące opozycji, czego nie powinien był robić. 28 listopada 2001 roku burmistrz przedstawił odpowiedzi redaktora biuletynu, które jednak nie usatysfakcjonowały radnej Elżbiety Kalwajtys12. Jak się później okazało, spór dotyczący wydawania periodyku nie skończył się na tych wyjaśnieniach. Pod koniec kadencji Rada Miejska w Wieliczce przyjęła uchwałę w sprawie Programu Rozwoju i Modernizacji Infrastruktury Tech-

Po katastrofie w poprzeczni „Mina” w wielickiej kopalni soli, kiedy zostały uszkodzone tory, korzystanie z połączenia kolejowego było bardzo utrudnione (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

Pewne emocje wśród radnych opozycyjnych budziły również artykuły drukowane w „Biuletynie Informacyjnym Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka”, którego redaktorem był Wiesław Siekierski. Periodyk ukazywał

Protokół XXXIII sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 28 listopada 2001 r. wraz z załącznikiem nr 6. 12

132

Kadencja 1998–2002

Przez wiele lat planowano przywrócić transport kolejowy w Wieliczce, ale dopiero 9 czerwca 2001 roku pierwszy pociąg wjechał na stację Wieliczka Rynek (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

nicznej Gminy Wieliczka na lata 2002–200613. Wspomniany projekt zakładał realizację wielu zadań inwestycyjnych, które miały służyć podniesieniu standardu życia mieszkańców miasta i gminy Wieliczka, zmniejszyć bezrobocie przez stworzenie możliwości rozwoju drobnej przedsiębiorczości oraz podnieść atrakcyjność turystyczną i uzdrowiskową miasta. Zakładano także realizację inwestycji w sferze infrastruktury oświatowej. Plan zakładał budowę sześciooddziałowego gimnazjum wyposażonego w kompleks widowiskowo-sportowy z krytym basenem w śródmieściu Wieliczki, a także gimnazjum w Węgrzcach Wielkich oraz sali gimnastycznej w Koźmicach Wielkich. Opracowanie tego projektu miało przyczynić się do uzyskania funduszy akcesyjnych i przedakcesyjnych oraz umożliwić skorzystanie z programów pomocowych. Był to ważny dokument stra-

tegiczny, który określił plan inwestycyjny i ukierunkował rozwój Wieliczki na najbliższe lata. Jeszcze przed zakończeniem trzeciej kadencji w formie wizualizacji przedstawiono radnym podstawowe założenia Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnego „Solne Miasto” w Wieliczce14. Wśród osiągnięć władz trzeciej kadencji należy wymienić przywrócenie połączenia kolejowego kursującego do stacji Wieliczka Rynek. Pierwszy pociąg specjalny wjechał tam 9 czerwca 2001 roku. W uroczystości wzięli udział senator i posłowie zaangażowani w przywrócenie połączenia kolejowego z Wieliczką, marszałek województwa małopolskiego Marek Nawara, starosta Adam Kociołek, burmistrz Józef Duda, prezes PKP S.A. Czesław Niemiec, dyrektor Zakładu Przewozów Pasażerskich PKP w Krakowie Jerzy Matuszyk, a także inni zaproszeni goście.

Uchwała nr XXXVIII/454/2002 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 26 marca 2002 r.

Protokół XLII sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z 19 lipca 2002 r.

133

Dzieje Wieliczki

W czerwcowej uroczystości wzięli udział znamienici goście zaangażowani w przywrócenie połączenia kolejowego z Wieliczką (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

Linia kolejowa została dofinansowana kwotą 347 tys. zł, o czym zebranych poinformował Artur Kozioł, będący wówczas radnym Sejmiku Województwa Małopolskiego. W założeniu miała to być linia, z której będą korzystać osoby posiadające uprawnienia do zniżek, gdyż cena normalnego biletu była wyższa niż w konkurencyjnych sieciach minibusów. Przewidywano również stworzenie transportu zintegrowanego, tym bardziej że w 2000 roku została uruchomiona obsługiwana przez MPK linia 204, kursująca na trasie Wieliczka–Borek Fałęcki. Z kolei PKP w celu utrzymania rentowności połączenia zakładały, że w ciągu doby skorzysta z niego do 6 tys. osób. Poseł Zbigniew Zarębski, który był również dyrektorem Kopalni Soli „Wieliczka”, podziękował wszystkim zaangażowanym w przywrócenie linii – zarówno wielickim górnikom z Adamem Bromowiczem na czele (p.o. dyrektora kopalni), jak i przedstawicielom władz samorządowych15. Józef Duda podkreślił, że „we wszystkich wie B. Zapadlińska, Wracamy do Wieliczki, „Panorama Powiatu Wielickiego” 2001, nr 7 (105), s. 3. 15

134

Kadencja 1998–2002

lostronnych spotkaniach i negocjacjach na ten temat aktywny udział brał poseł Zbigniew Zarębski”16. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że o powrót pociągu do centrum miasta zabiegało wiele środowisk. Jak się później okazało, przywrócenie kursowania kolei do stacji Wieliczka Rynek nie przełożyło się znacząco na wzrost liczby pasażerów. W czasie trzeciej kadencji wielickiego samorządu Pałac Konopków został wybrany na siedzibę oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. W ten sposób Wieliczka zyskała nową instytucję, wyremontowano także zabytkowy obiekt w centrum miasta. Dla mieszkańców niemniej istotne było otwarcie nowego budynku sądu przy ulicy Janińskiej (21 września 2001 r.)17. Dotychczas znajdował się tam tylko Wydział Ksiąg Wieczystych. Dopiero dobudowanie gmachu o powierzchni 700 m kw. umożliwiło umieszczenie tam Wydziału Karnego i Cywilnego. W uroczystości oddania

W czasie trzeciej kadencji wielickiego samorządu Pałac Konopków został przekazany na siedzibę oddziału Instytutu Pamięci Narodowej (fot. J.J. Duda).

budynku do użytku wzięli udział Józef Duda, prezes Sądu Okręgowego Tadeusz Wołek oraz prezes Sądu Rejonowego Kraków-Podgórze Beata Morawiec18.

Podsumowanie kadencji, wypowiedź burmistrza J. Dudy, „Biuletyn Informacyjny Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka” 2001, nr 2 (4), s. 3. 17 Rozporządzenie o utworzeniu Zamiejscowych Wydziałów Cywilnego i Karnego w Wieliczce dla Krakowa-Podgórza weszło w życie 1 stycznia 2002 r. 16

B. Zapadlińska, Mamy sąd, „Panorama Powiatu Wielickiego” 2001, nr 11 (109), s. 1. 18

21 września 2001 roku, przy ulicy Janińskiej, otwarto nowy budynek sądu. Obok Wydziału Ksiąg Wieczystych, dobudowano gmach o powierzchni 700 m kw., w którym ulokowano Wydział Karny i Cywilny (fot. J.J. Duda, „Panorama Powiatu Wielickiego”).

135

Dzieje Wieliczki

W 2001 roku o. Ludwikowi Kurowskiemu nadano Honorowe Obywatelstwo Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka w podziękowaniu za zaangażowanie w czasie wydarzeń z 1992 roku, starania o koronację obrazu Księżnej Wieliczki, inicjatywę wybudowania Porcjunkuli oraz pełnienie funkcji kapelana górników wielickich (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

W 2001 roku rozpoczęto także remont zabytkowej warzelni – Turówki. W trakcie prac okazało się, że budynek należało całkowicie rozebrać. Jednak później wszystkie elementy wykorzystano do rekonstrukcji Turówki, która ostatecznie stała się siedzibą hotelu o takiej właśnie nazwie (2006 r.). Warto nadmienić również, że w 2001 roku o. Ludwik Kurowski, jeden z inicjatorów budowy wielickiej Porcjunkuli, został wyróżniony przez społeczność Wieliczki przez nadanie mu Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka. Wnioskodawcy, podkreślając zasługi wieloletniego proboszcza, gwardiana i kustosza Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej, wskazali przede wszystkim na jego zaangażowanie w czasie pamiętnych wydarzeń z 1992 roku, a także na jego starania mające na celu koronację cudownego obrazu Matki Bożej Łaskawej oraz inicjatywę wybudowania Porcjunkuli19. Doceniono również pracę

o. Ludwika Kurowskiego na rzecz społeczności lokalnej, która przejawiała się m.in. przez pełnienie funkcji kapelana górników wielickich. Z kopalnią soli związane jest jeszcze jedno ważne wydarzenie, które miało miejsce w czasie trwania trzeciej kadencji samorządu. Otóż w 1999 roku wykonano niezwykły pomnik papieża Polaka. Jego autorami są Stanisław Anioł, Paweł Janowski i Piotr Starowicz. Poza Wieliczką nigdzie indziej na świecie nie ma solnej rzeźby Jana Pawła II. W trakcie trwania trzeciej kadencji kontynuowano prace związane z rozbudową i modernizacją bazy oświatowej. Wśród inwestycji zakończonych i oddanych do użytku należy wymienić przede wszystkim nowy budynek szkoły w Koźmicach Wielkich. Jeszcze w 1991 roku został zawiązany Komitet Budowy Szkoły, na czele którego stanął Józef Duda (ówczesny przewodniczący rady miejskiej). Prace rozpoczęto pod koniec 1992 roku, a zakończono w 2000 roku. W ich trakcie zmieniono pierwotne prze-

Uchwała nr XXIV/320/2001 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 28 marca 2001 r. 19

136

Kadencja 1998–2002

znaczenie obiektu szkolnego i ostatecznie umieszczono tam Gimnazjum nr 2. 1 września 2000 roku młodzież mogła rozpocząć w nim naukę. W związku z reformą oświatową zaistniała również konieczność przeprowadzenia kapitalnego remontu starego budynku szkoły podstawowej (pierwotnie zamierzano go rozebrać)20. Społeczność Golkowic również mogła cieszyć się z modernizacji budynku szkolnego. Już w 1991 roku powstał Komitet Rozbudowy Szkoły. Inwestycję rozpoczęto jednak dopiero w 1999 roku – jej pierwszy etap stanowiło rozebranie budynku pochodzącego z 1912 roku, który dotąd zajmował wyznaczony teren. 1 września 2001 roku oddano do użytku cztery sale dydaktyczne oraz zastępczą salę gimnastyczną. Dzięki tej inwestycji w placówce otworzono oddziały zamiejscowe Gimnazjum nr 2 w Koźmicach Wielkich, zaś 1 września 2007 roku rozpoczęło działalność Gimnazjum w Golkowicach. Należy również wspomnieć o tym, że w latach 2000–2002 wyremontowano pomieszczenia dawnych mieszkań nauczycielskich, co znacznie poprawiło funkcjonowanie oddziału przedszkolnego w Golkowicach21. Ważnym wydarzeniem dla mieszkańców Śledziejowic było nadanie Szkole Podstawowej imienia Jana Pawła II (1 września 2002 r.). Mszę świętą na boisku sportowym odprawił kard. Franciszek Macharski, a gościem honorowym był pochodzący z Węgrzc Wielkich ks. prałat Paweł Ptasznik, współpracownik Jana Pawła II w Rzymie. Rada Rodziców przekazała społeczności szkolnej sztandar z podobizną papieża Polaka, odsłonięto także tablicę pamiątkową22.

W 1999 roku Stanisław Anioł (na zdjęciu po prawej), Paweł Janowski i Piotr Starowicz wykonali niezwykły pomnik papieża Polaka. Poza Wieliczką nigdzie indziej na świecie nie ma solnej rzeźby Jana Pawła II (fot. UMiG Wieliczka).

W 1998 roku rząd Jerzego Buzka przygotował reformę oświaty, która weszła w życie 1 września 1999 roku. Zmiana ta wiązała się z koniecznością dostosowania sieci szkół w poszczególnych gminach. W Wieliczce zdecydowano o utworzeniu trzech gimnazjów23: Gimnazjum nr 1 w Wieliczce, Gimnazjum

20 Dane pochodzą z ankiety przesłanej przez SP w Koźmicach Wielkich. 21 Dane pochodzą z ankiety przesłanej przez SP w Golkowicach. 22 Dane pochodzą z ankiety przesłanej przez SP w Śledziejowicach.

Uchwała nr VI/78/99 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 12 marca 1999 r. 23

137

Dzieje Wieliczki

nr 2 w Koźmicach Wielkich oraz Gimnazjum nr 3 w Węgrzcach Wielkich. Do obwodu wielickiej szkoły należało miasto Wieliczka oraz wsie: Sułków, Zabawa i Lednica Górna. Z kolei obwód gimnazjum w Koźmicach Wielkich obejmował: Byszyce, Chorągwicę, Dobranowice, Golkowice, Gorzków, Grabówki, Grajów, Janowice, Jankówkę, Koźmice Małe, Koźmice Wielkie, Mietniów, Pawlikowice, Podstolice, Raciborsko, Rożnową, Sierczę i Sygneczów. Do obwodu szkoły w Węgrzcach Wielkich weszły miejscowości: Brzegi, Czarnochowice, Grabie, Kokotów, Mała Wieś, Strumiany, Śledziejowice i Węgrzce Wielkie. W 2003 roku doszło do zmiany sieci gimnazjów na terenie gminy Wieliczka – stworzono Gimnazjum w Dobranowicach. Do obwodu tej szkoły weszły: Dobranowice, Grajów, Mietniów, Pawlikowice i Chorągwica24. Z kolei 1 września 2007 roku zostało utworzone Gimnazjum w Golkowicach. Należy również wspomnieć o tym, że od 1 września 2003 roku z inicjatywy Stowarzyszenia na Rzecz Ekol-Rozwoju W 2001 roku otwarto nowe skrzydło budynku Szkoły Podstawowej w Golkowicach (fot. UMiG Wieliczka).

Uchwała nr VII/41/2003 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 21 lutego 2003 r. 24

138

Kadencja 1998–2002

1 września 2000 roku młodzież mogła rozpocząć naukę w nowym budynku Gimnazjum nr 2 w Koźmicach Wielkich (fot. J.J. Duda, „Panorama Powiatu Wielickiego”).

Wsi Podstolice rozpoczęło działalność Niepubliczne Gimnazjum w Podstolicach na prawach szkoły publicznej.

Sytuacja na rynku pracy dla osób w wieku produkcyjnym przedstawiała się niekorzystnie. Wzrósł procent bezrobotnych, przy równoczesnym spadku liczby osób zatrudnionych. Dotknęło to przede wszystkim ludzi pracujących w sektorach: przemysłowym (drastyczny spadek w 2002 r.) i usług rynkowych (spadek notowano do 2000 r., następnie liczba osób zatrudnionych zaczęła wzrastać). W odniesieniu do

Przemiany społeczno-gospodarcze w latach 1998–2002

W latach 1998–2002 następował systematyczny wzrost ludności Wieliczki. W tym okresie przybyło mniej więcej 1600 osób. Była to przede wszystkim zasługa dodatniego salda migracji, gdyż wskaźnik przyrostu naturalnego był ujemny, zwłaszcza w samym mieście. Na terenach wiejskich sytuacja była zupełnie inna – ujemny przyrost naturalny odnotowano tylko w 2002 roku. Niepokojącym zjawiskiem była zmniejszająca się liczba małżeństw, co, jak się można domyślać, miało wpływ na liczbę urodzeń. Przekładało się to także na zmianę struktury demograficznej – w sposób zauważalny zmniejszyła się liczba osób w wieku przedprodukcyjnym (2,7%), a zaczęła rosnąć liczba osób w wieku poprodukcyjnym.

W związku z reformą oświaty, która weszła w życie 1 września 1999 roku, utworzono w Wieliczce Gimnazjum nr 1 (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

139

Dzieje Wieliczki

Tab. 25. Najważniejsze dane dotyczące ruchu ludności w Wieliczce w latach 1998–2002 Rok 1998

1999

2000

2001

2002

Obszar

Ludność

Małżeństwa

Urodzenia

Zgony

Przyrost naturalny

Saldo migracji

Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem

17 989 26 223 44 212 17 981 26 741 44 722 18 059 26 964 45 023 18 218 27 151 45 369 18 263 27 558 45 821

108 120 228 125 163 288 115 141 256 104 134 238 96 126 222

148 280 428 152 291 443 167 313 480 164 273 437 154 148 302

173 264 437 211 241 452 173 255 428 152 254 406 193 173 366

-25 16 -9 -59 50 -9 -6 58 52 12 19 31 -39 -25 -64

78 26 104 108 191 299 92 214 306 169 189 358 42 346 388

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

Tab. 26. Przedział grup ludności przyjęty dla potrzeb rynku pracy według GUS-u w odniesieniu do zjawiska bezrobocia Struktura demograficzna ludności gminy Wieliczka w odniesieniu do rynku pracy Rok 1998 1999 2000 2001 2002

Wiek Wiek produkcyjny (%) Wiek poprodukcyjny (%) przedprodukcyjny (%)

25,8% 25,2% 24,6% 23,9% 23,1%

59,5% 60% 60,5% 61,2% 62,1%

14,7% 14,8% 15% 14,9% 14,8%

Liczba bezrobotnych

Liczba zatrudnionych

brak danych 1 195 1 638 2 878 2 970

5 570 5 429 5 110 5 351 5 126

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

Tab. 27. Pracujący według sektorów ekonomicznych (PKD 2004) w gminie Wieliczka w latach 1998–2002

Sektor rolniczy Sektor przemysłowy Sektor usługowy – usługi rynkowe Sektor usługowy – usługi nierynkowe Sektor usługowy razem Ogółem

1998

1999

2000

2001

2002

17 2 431 1 660 1 462 3 122 5 570

3 2 501 1 423 1 502 2 925 5 429

38 2 275 1 281 1 516 2 797 5 110

37 2 416 1 348 1 550 2 898 5 351

20 1 653 1 927 1 526 3 453 5 126

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

140

Kadencja 1998–2002

Tab. 28. Podmioty gospodarki narodowej w Wieliczce w latach 1998–2002 Rok

1998

1999

2000

2001

2002

Podmioty gospodarki narodowej – ogółem1

3 423

3 674

3 780

4 074

4 358

Sektor publiczny Ogółem

Państwowe i samorządowe jednostki

Przedsiębiorstwa państwowe

1 brak danych

brak danych

3 379

3 613

3 716

4 012

4 294

2 831

3 016

3 040

brak danych

3 300

3 548

108

brak danych

117

149

brak danych

Fundacje

Stowarzyszenia i organizacje społeczne

Spółki prawa handlowego Spółki handlowe Państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego, gospodarstwa pomocnicze

Sektor prywatny Ogółem Zakłady osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą Spółki prawa handlowego Spółki handlowe Spółki prawa handlowego z udziałem kapitału zagranicznego Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego Spółdzielnie

W latach 1998–2002 miały miejsce zmiany metodologiczne w podawaniu danych – stąd też kolumny z oznaczeniem „brak danych”. 1

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

rynku pracy warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt – w omawianym okresie systematycznie wzrastała liczba podmiotów gospodarczych. Dotyczyło to zarówno osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, jak i spółek prawa handlowego, w tym także spółek z udziałem kapitału zagranicznego. Niewątpliwie wskazuje to na wzrost aktywności ekonomicznej mieszkańców. Coraz więcej firm dostrzegało, że Wieliczka jest miejscem, w którym warto

inwestować. Szczegółowe zestawienia zawierają tabele 25, 26, 27 i 28. W zakresie infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej realizowano wiele inwestycji. Najwięcej z nich udało się zakończyć na terenach wiejskich. Wybudowano około 70 km czynnej sieci wodociągowej, a także oddano do użytku mniej więcej 20 km czynnej sieci kanalizacyjnej. Na terenie gminy powstawały także przydomowe oczyszczalnie ścieków. Sieć wodno-ściekowa była nie tylko rozbu141

Dzieje Wieliczki

Tab. 29. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna na terenie gminy Wieliczka w latach 1998–2002 Rok

1998

1999

2000

2001

2002

Obszar Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem

Podłączenia prowadzące do budynków

Sieć w kilometrach wodociągowa

kanalizacyjna

wodociągowe

kanalizacyjne

95,9 155,2 251,1 98,3 171 269,3 100,9 163,2 264,1 103,8 206,4 310,2 108,7 209,3 318

26,5 7,4 33,9 29,3 7,6 36,9 31,6 8,6 40,2 38,1 13,3 51,4 38,4 16,2 54,6

3 150 4 116 7 266 3 292 4 530 7 822 3 417 5 017 8 434 3 607 5 350 8 957 3 748 5 664 9 412

988 155 1 143 1 144 239 1 383 1 345 297 1 642 1 484 324 1 808 1 699 375 2 074

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

dowywana – do infrastruktury przyłączono także wiele nowych obiektów. Do sieci wodociągowej podłączono około 2 tys. budynków, zaś w przypadku kanalizacji było to około 1 tys. przyłączy. Należy pamiętać, że na terenie miasta część sieci kanalizacyjnej była ogólnospławna, wybudowana przed 1990 rokiem (21,6 km)25. Oznacza to, że kanalizacja sanitarna nie była oddzielona od deszczowej – stanowiło to poważny problem, z którym władze Wieliczki zmagały się w kolejnych latach.

Rada Miejska w Wieliczce (32 członków) Prezydium: − przewodniczący: Zdzisław Zawiasa, − zastępcy przewodniczącego: Józef Bobek i Jan Kubas. Radni: Wanda Adamska, Józef Bobek, Witold Bohosiewicz, Alojzy Brożek, Tadeusz Czeliński, Józef Duda, Anna Gallas-Dropińska, Maria Jaglarz, Ryszard Jaworski, Tadeusz Juras, Elżbieta Kalwajtys, Tadeusz Korczak, Jan Kordula, Adam Kostecki, Anna Kot, Paweł Krysa, Jan Kubas, Grzegorz Lembas, Andrzej Masny, Maria Michalik, Jacek Mikuła, Lech Pankiewicz, Urszula Rusecka, Irena Płoskonka, Józef Talapka, Anna Ślęczka, Elżbieta Tuteja, Maciej Wojnarowski, Henryk Wolak, Józef Woźniak, Zdzisław Zawiasa, Stanisław Żurek.

Zarząd Miasta i Gminy Wieliczka: − przewodniczący (burmistrz): Józef Duda, − zastępca przewodniczącego (zastępca burmistrza): Tadeusz Juras, − członkowie: Tadeusz Korczak, Jan Kordula, Maciej Wojnarowski i Stanisław Żurek, − skarbnik: Zofia Batko. Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Wieliczka na lata 2004–2013, s. 9. 25

142

Kadencja 1998–2002

Strażacy zawsze chętnie angażują się w życie społeczne, uczestniczyli m.in. w akcji sadzenia drzew na wyspie w Brzegach (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

Ochotnicza Straż Pożarna w Grajowie obchodziła 35-lecie swojej działalności (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

143

Dzieje Wieliczki

W czasie tej kadencji w Grajowie wybudowano boisko trawiaste, z którego rozpościera się malowniczy widok (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

W 1999 roku społeczność wsi Brzegi ufundowała tablicę pamiątkową Maciejowi Szarkowi, jednemu z pierwszych polskich poetów i pisarzy ludowych. To właśnie z jego inicjatywy w tej miejscowości powstała pierwsza szkoła ludowa (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

144

Kadencja 1998–2002

W 2000 roku, w późnobarokowej, murowanej dzwonnicy kościoła pw. św. Klemensa, ufundowanej przez króla Jana III Sobieskiego, zawisł dzwon Kinga. To właśnie z tej świątyni wyrusza ulicami miasta procesja w Boże Ciało (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

145

Dzieje Wieliczki

146

Kadencja 2002–2006

Wybory w 2002 roku

Kozioł, który w 1998 roku został wybrany do Sejmiku Województwa Małopolskiego z listy AWS-u, a więc tej samej, co Józef Duda. Urzędujący burmistrz Józef Duda był liderem Komitetu Wyborczego Wyborców „Lista Samorządowa”. W materiałach wyborczych wyraźnie podkreślano, że jest to organizacja lokalna. Oprócz tego wskazano, że wiek kandydatów tego komitetu na radnych (około 40 lat) nie jest żadną przeszkodą w rozwiązywaniu problemów ludzi młodych, a wręcz może być w tej kwestii atutem. Wśród głównych postulatów programowych zaakcentowano rozwój i modernizację infrastruktury gospodarczej gminy: remonty ulic (12 km), remonty i budowę dróg gminnych (33 km) oraz budowę wodociągów i kanalizacji. Zaznaczono również konieczność przygotowania terenów pod działalność komercyjną. Oprócz tego zapowiedziano realizację wielu inwestycji w zakresie infrastruktury oświatowej i kulturalnej, np. budowę gimnazjum i centrum widowiskowo-sportowego z krytym basenem w Wieliczce, gimnazjum w Węgrzcach Wielkich oraz sal gimnastycznych przy gimnazjach, a także budowę i remonty domów ludowych. Poprawie bezpieczeństwa miało służyć upowszechnienie monitoringu. Program Komitetu Wyborczego Wyborców „Nasz Dom”, którego liderką była Anna Gallas-Dropińska, można zrekonstruować jedynie częściowo. W tym celu warto przeanalizować artykuły publikowane w „Wiadomościach Wielickich”. Była to gazeta wydawana wówczas przez Towarzystwo Rozwoju Ziemi Wielickiej, a ostatnie numery

Wybory samorządowe w 2002 roku różniły się w sposób znaczący od wcześniejszych. Po raz pierwszy głosowano na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Wzmocniło to pozycje burmistrzów, gdyż zostały zlikwidowane zarządy gmin. Od tej pory jednoosobowym organem wykonawczym był burmistrz. Kandydata na ten urząd mógł zgłosić komitet wyborczy, który zarejestrował pełne listy radnych w co najmniej połowie okręgów. Ponadto zmieniono zasady tworzenia okręgów wyborczych, co w praktyce oznaczało zmniejszenie ich liczby, a tym samym i radnych. W przypadku Wieliczki zamiast pięciu okręgów głosowanie odbywało się w trzech, gdzie wybierano 21 radnych. Zaistniała więc konieczność tworzenia silnych lokalnych komitetów wyborczych, co świetnie widać na przykładzie Wieliczki. Zarejestrowanych zostało sześć komitetów wyborczych, ale tylko cztery z nich wystawiły kandydata na urząd burmistrza. Były to lokalne komitety, co oznaczało, że partie polityczne nie dysponują szerszą bazą społeczną w Wieliczce. Oprócz Józefa Dudy o ten urząd ubiegali się jego dotychczasowi adwersarze: Janusz Mikuła i Anna Gallas-Dropińska, a także Artur Wydarzeniem, które mocno zapisało się w pamięci mieszkańców Wieliczki, była śmierć Jana Pawła II. 2 kwietnia 2005 roku wieliczanie zebrali się przy alei jego imienia, by do ostatnich chwil towarzyszyć mu w drodze do Domu Ojca (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

147

Dzieje Wieliczki

W wyborach do Rady Miejskiej w Wieliczce KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka zyskał siedem mandatów. Ten sam komitet reprezentował kandydujący na urząd burmistrza – Artur Kozioł (fot. KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka).

148

Kadencja 2002–2006

ukazały się na przełomie 2000 i 2001 roku. Na łamach tego czasopisma Anna GallasDropińska krytykowała działania podejmowane przez władze gminne i wskazywała, w jaki sposób powinny one zostać zmienione. Zarzucała zarządowi gminy, że przez 10 lat nie zorganizował strefy przemysłowej, która mogłaby przyciągnąć inwestorów. Wskazywała także, że w sąsiednich gminach samorządy najpierw skomasowały grunty w swoich rękach, porządkując przy tym sporne kwestie majątkowe, a następnie do tak przygotowanej strefy zapraszały inwestorów. Krytyka działań dotyczyła również sfery oświatowej – chodziło m.in. o likwidację szkół bądź też o obniżenie stopnia ich organizacji, np. przemianowanie ich na filie, by nauka mogła odbywać się na poziomie nauczania wczesnoszkolnego. Według Anny Gallas-Dropińskiej polityka „racjonalizacji sieci szkolnej” nie powinna być realizowana w taki sposób. W artykułach publikowanych na łamach „Wiadomości Wielickich” relacjonowano również tak zwaną „sprawę Herza”, wskazując na błędy popełnione przez dotychczasowy samorząd. Z kolei Artur Kozioł, startujący na urząd burmistrza z KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka, krytykował władze Wieliczki za to, że nie potrafiły stworzyć odpowiednich warunków dla inwestorów. Według niego miastu potrzebna była pewna dynamika, której brakowało jego dotychczasowym włodarzom. Naczelnymi punktami swojego programu uczynił walkę o bezpieczeństwo mieszkańców, wzmacnianie lokalnej przedsiębiorczości i aktywizację bezrobotnych. Z programu możemy również dowiedzieć się, że jednym z głównych celów strategicznych będzie rozwój przemysłu turystycznego. Jak czytamy w ulotce, kandydaci tego komitetu „mają dość energii i świeżych pomysłów, by dokonywać widocznych zmian na lepsze”. Z kolei hasło wyborcze komitetu brzmiało: „Razem Powiat i Nowa Wieliczka”.

Warto przytoczyć słowa Jerzego Pilikowskiego zawarte w artykule opublikowanym w materiałach Komitetu Wyborczego Wyborców „Lista Samorządowa”: „Jestem przekonany, że więzi nas łączące nie zanikną po wyborach; jeżeli znajdziemy się w miejskogminnej radzie, choć wybrani z różnych list, postaramy się współpracować dla dobra naszego miasta i gminy” . W ten sposób wyraźnie zaznaczył, że wybory nie powinny dzielić ludzi, a raczej umożliwiać swobodną dyskusję na temat sytuacji w gminie. Wybory samorządowe odbyły się 27 października 2002 roku. Porównując dane dotyczące wyborów na urząd burmistrza i do Rady Miejskiej w Wieliczce, można zaobserwować pewną korelację. Wyborcy zdawali sobie sprawę, że w celu realizacji programu danego burmistrza niezbędne jest to, aby dysponował on dużym poparciem w radzie. Dlatego dla wielu z nich głos oddany na konkretnego kandydata ubiegającego się o fotel burmistrza był jednoznaczny z poparciem kandydata na radnego startującego z jego listy. Osobnym zagadnieniem jest to, w jaki sposób niska frekwencja przełożyła się na wyniki wyborów (w Wieliczce wyniosła 39,94%, w powiecie – 46,53%, w województwie – 45,83%, a na poziomie kraju – 44,23%). W tabelach 30, 31, 32 i 33 zaprezentowano dane dotyczące wyników wyborów samorządowych w Wieliczce. Przewodniczącym Rady Miejskiej w Wieliczce został Tomasz Panz, a na jego zastępców wybrano Alojzego Brożka i Henryka Wolaka. W związku z objęciem przez Józefa Dudę urzędu burmistrza została podjęta uchwała o wygaśnięciu jego mandatu radnego. Zgodnie z ordynacją zastąpił go Włodzimierz Ochoński . Skład władz miejskich uzupełniali zastępcy burmistrza: Krzysztof Pelc i Tadeusz Korczak. Materiał KWW „Lista Samorządowa”, „Samorządowa Gazetka Wyborcza”, październik 2002. Uchwała nr II/4/2002 z 27 listopada 2002 r.

149

Dzieje Wieliczki

Tab. 30. Wyniki pierwszej tury wyborów na burmistrza Wieliczki w 2002 roku Numer kandydata Imię i nazwisko na liście

Procent głosów ważnych (%)

Józef DUDA

Anna GALLAS-DROPIŃSKA

Artur KOZIOŁ

Janusz MIKUŁA

Komitet wyborczy

Uwagi

48,24

Komitet Wyborczy Wyborców „Lista Samorządowa”

uczestniczy w ponownym głosowaniu

7,52

Komitet Wyborczy Wyborców „Nasz Dom”

28,62

Komitet Wyborczy Wyborców Razem Powiat i Nowa Wieliczka

uczestniczy w ponownym głosowaniu

15,61

Komitet Wyborczy Stowarzyszenia „Wspólnota Wielicka”

Źródło: www.pkw.gov.pl

Tab. 31. Frekwencja w wyborach samorządowych w Wieliczce w 2002 roku Liczba uprawnionych

Liczba wydanych kart

Frekwencja (%)

Liczba wybranych radnych

Okręg 1 Okręg 2 Okręg 3

13 756 7 898 13 134

5 477 3 351 5 066

39,82 42,43 38,57

8 5 8

Suma w skali gminy

34 788

13 894

39,94

Numer okręgu

Źródło: www.pkw.gov.pl

Tab. 32. Wyniki głosowania na poszczególne komitety wyborcze w 2002 roku Liczba uzyskanych głosów ważnych

Procent głosów ważnych (%)

Liczba otrzymanych mandatów

Koalicyjny Komitet Wyborczy Sojusz Lewicy Demokratycznej – Unia Pracy

883

6,68

Komitet Wyborczy Stowarzyszenia „Wspólnota Wielicka”

810

6,12

Komitet Wyborczy Wyborców „Lista Samorządowa”

5 464

41,32

Komitet Wyborczy Wyborców Razem Powiat i Nowa Wieliczka

4 647

35,14

Komitet Wyborczy Wyborców „Nasz Dom”

1 021

7,72

Komitet Wyborczy Samoobrona Rzeczypospolitej Polskiej

400

3,02

13 225

100

Komitet wyborczy

Suma w skali gminy Źródło: www.pkw.gov.pl

150

Kadencja 2002–2006

Wykres 3. Podział mandatów w Radzie Miejskiej w Wieliczce po wyborach w 2002 roku KWW „Lista Samorządowa” KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka Koalicyjny KW Sojusz Lewicy Demokratycznej – Unia Pracy KW Stowarzyszenia „Wspólnota Wielicka” KWW „Nasz Dom” Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PKW

Tab. 33. Wyniki wyborów z dnia 27 października 2002 roku do Rady Miejskiej w Wieliczce Lp. Imię i nazwisko

Liczba głosów (% ważnych głosów w okręgu)

Komitet wyborczy

Wanda ADAMSKA

KWW „Lista Samorządowa”

159 (3,32%)

Józef BOBEK

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

Alojzy BROŻEK

KWW „Lista Samorządowa”

392 (8,18%)

Józef DUDA

KWW „Lista Samorządowa”

737 (15,3%)

Anna GALLAS-DROPIŃSKA KWW „Nasz Dom”

216 (4,13%)

Tadeusz JURAS

KWW „Lista Samorządowa”

227 (4,34%)

230 (4,8%)

Janusz KMIECIK

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

209 (3,99%)

Józef KRUPA

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

375 (11,7%)

Tadeusz LURANIEC

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

199 (6,23%)

10.

Andrzej MASNY

KWW „Lista Samorządowa”

254 (7,95%)

11.

Maria MICHALIK

KWW „Lista Samorządowa”

191 (3,98%)

12.

Janusz MIKUŁA

KW Stowarzyszenia „Wspólnota Wielicka”

455 (8,69%)

13.

Lech PANKIEWICZ

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

344 (6,57%)

14. Tomasz PANZ

KWW „Lista Samorządowa”

111 (2,12%)

15.

Jakub RYNDUCH

Koalicyjny Komitet Wyborczy SLD-UP

167 (3,19%)

16.

Jan SIKORA

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

161 (3,36%)

17.

Anna ŚLĘCZKA

KWW „Lista Samorządowa”

277 (5,78%)

18.

Maciej WOJNAROWSKI

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

19.

Henryk WOLAK

KWW „Lista Samorządowa”

322 (10%)

20. Józef WOŹNIAK

KWW „Lista Samorządowa”

227 (4,34%)

21.

KWW „Lista Samorządowa”

257 (8,04%)

Stanisław ŻUREK

243 (4,64%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PKW

Przewodniczącym Rady Powiatu Wielickiego został Zbigniew Zarębski, potem zaś zastąpił go Marcin Matuszyk. Na wiceprzewodniczących wybrano Urszulę Strach oraz Aleksandrę Ślusarek. Zarząd powiatu ukonstytuował się w następują-

W przypadku wyborów do Rady Powiatu Wielickiego zgłoszonych zostało siedem komitetów, z czego ostatecznie pięć uczestniczyło w podziale mandatów. Frekwencja wyborcza wyniosła 46,52%. Tabela 34 prezentuje wyniki wyborów. 151

Dzieje Wieliczki

Tab. 34. Wyniki wyborów do Rady Powiatu Wielickiego (27 października 2002 r.) Lp. Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Liczba głosów (% ważnych głosów w okręgu)

Wiesław BOBOWSKI

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

1 040 (13,69%)

Grażyna CHLEBDA

KWW „Lista Samorządowa”

471 (3,64%)

Jerzy CHOLEWA

KWW „Lista Samorządowa”

460 (3,55%)

Bolesława CZERW-KIEŁBANIA KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

512 (6,74%)

Ryszard GABRYŚ

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

338 (2,61%)

Stanisław GROCHOT

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

622 (8,19%)

Jacek JUSZKIEWICZ

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

323 (2,49%)

Adam KOCIOŁEK

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

1 154 (9,49%)

Jan KOT

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

521 (4,29%)

10.

Wojciech KOZAK

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

446 (3,44%)

11.

Tadeusz KRUPA

KWW „Lista Samorządowa”

286 (2,21%)

12.

Wiesław LIMANOWSKI

KWW „Lista Samorządowa”

238 (1,96%)

13.

Marcin MATUSZYK

KWW „Nasz Dom”

429 (3,53%)

14.

Władysław MIGDAŁ

KW Polskiego Stronnictwa Ludowego

589 (4,85%)

15.

Ewa PTASZNIK

KWW „Lista Samorządowa”

589 (4,55%)

16.

Michał ROEHLICH

KWW „Nasz Dom”

187 (1,44%)

17.

Zofia SARAPATA

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

513 (4,22%)

18.

Urszula STRACH

KW Liga Polskich Rodzin

386 (5,08%)

19.

Zbigniew STRĄCZEK

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

508 (4,18%)

20.

Aleksandra ŚLUSAREK

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

724 (9,53%)

21.

Marek ZADROŻNIAK

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

375 (2,9%)

22.

Zbigniew ZARĘBSKI

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

1 362 (10,52%)

23.

Jan ZAWAŁA

KWW Razem Powiat i Nowa Wieliczka

545 (4,48%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PKW

Tab. 35. Radni wybrani z okręgu nr 2 do Sejmiku Województwa Małopolskiego (2002 r.) Lp.

Liczba głosów (% ważnych głosów w okręgu)

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Jan BEREZA

KW Liga Polskich Rodzin

6 519 (4,94%)

Andrzej BOHOSIEWICZ

Koalicyjny Komitet Wyborczy SLD-UP

4 315 (3,27%)

Kazimierz CZEKAJ

Koalicyjny Komitet Wyborczy PO-PIS

8 371 (6,34%)

Ryszard MUSIAŁ

KW Samoobrona Rzeczypospolitej Polskiej

11 792 (8,93%)

Krzysztof WILK

KW Polskiego Stronnictwa Ludowego

5 597 (4,24%)

Źródło: www.pkw.gov.pl

152

Kadencja 2002–2006

cym składzie: starosta Adam Kociołek, zastępca starosty Marek Zadrożniak oraz członkowie: Jan Kot, Ryszard Gabryś i Zofia Sarapata. W wyborach do Sejmiku Województwa Małopolskiego (w okręgu nr 2, w skład którego wchodziła Wieliczka) zarejestrowano osiem komitetów, z czego pięć uczestniczyło w podziale mandatów. W tabeli 35 zaprezentowano dane dotyczące osób, które w 2002 roku zostały wybrane do sejmiku.

Działalność władz samorządowych czwartej kadencji Lata 2002–2003: Prezydium Rady Miejskiej w Wieliczce w pierwszym składzie (fot. J.J. Duda).

Czwarta kadencja przypadła na czas wstąpienia Polski do Unii Europejskiej (1 maja 2004 r.), co wiązało się m.in. z dostępem do środków akcesyjnych i przedakcesyjnych. Zaistniała także konieczność opracowania Planu Rozwoju Lokalnego, który był warunkiem niezbędnym „do udziału gminy w naborze wniosków do Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Wspomniany dokument obejmował lata 2004– 2013 i został przyjęty na sesji, która odbyła się 22 grudnia 2004 roku” . Na tym samym posiedzeniu uchwalono Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Wieliczka na lata 2004–2007 . Były to pierwsze kompleksowe dokumenty, z lektury których możemy wywnioskować, jaka była ówczesna sytuacja w gminie, a także zorientować się, jakie były priorytety władz samorządowych

wyznaczone na kolejne lata . Szczególnie Plan Rozwoju Lokalnego był programem, na którym bazowały wszystkie inne dokumenty strategiczne Wieliczki. Dokument zawierał analizę SWOT, która określała ówczesny stan gminy i wskazywała potencjalne szanse i zagrożenia dla dalszego rozwoju; opracowano w nim także zadania inwestycyjne, mające doprowadzić do poprawy sytuacji Wieliczki. Przewidywano, że jeszcze w latach 2004–2006 powstanie około 30 km sieci kanalizacyjnej oraz związanej z nią infrastruktury, z czego udało się wykonać mniej więcej 20 km. Planowano również wybudowanie około 10 km sieci wodociągowej. W zakresie poprawy infrastruktury społecznej zamierzano skoncentrować się na realizacji inwestycji oświatowych. Wśród zadań przewidzianych do realizacji w latach 2004–2006 należy wymienić:

Uchwała nr XXXIV/252/2004 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 22 grudnia 2004 r. Uchwała nr XXXIV/249/2004 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 22 grudnia 2004 r.

Pierwsza Strategia Rozwoju Gminy Wieliczka została opracowana jeszcze w 1997 r., ale była ona dużo mniej szczegółowa.

153

Dzieje Wieliczki

cyjno-Rekreacyjne „Solne Miasto” w Wieliczce i kompleks narciarski zlokalizowany na Stoku pod Baranem) nie zostały zrealizowane. Należy nadmienić również, że na lata 2004–2013 zaplanowano wykonanie kanalizacji sanitarnej oraz uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej z zagospodarowaniem wód deszczowych na terenie miasta i gminy, w tym dążenie do rozdziału kanalizacji ogólnospławnej w Wieliczce na sanitarną i deszczową. Inwestycja ta doczekała się realizacji dopiero kilka lat później. W ślad za omówionym już programem powstały kolejne, między innymi: − Plan Gospodarki Odpadami Komunalnymi dla Miasta i Gminy Wieliczka, − Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w latach 2005–2010, − Koncepcja Kanalizacji Sanitarnej dla Miasta i Gminy Wieliczka, − Program Rewitalizacji Zieleni Miejskiej, − Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego, − Strategia Rozwoju Turystyki. Spośród nich warto zwrócić uwagę na Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego (2005 r.) . Jest to jeden z podstawowych dokumentów prawa miejscowego, który określa sposób użytkowania poszczególnych terenów i wytycza ich granice. Każde miejsce ma określone podstawowe przeznaczenie, dopuszczalne przeznaczenie i warunki zagospodarowania. Dzięki temu możliwe jest bardziej racjonalne użytkowanie przestrzeni publicznej w sposób, który spełniałby potrzeby mieszkańców. Warto zaznaczyć, że w 2005 roku tylko 19% powierzchni kraju było objęte miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego.

Sesja Rady Miejskiej w Wieliczce (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

− budowę Gimnazjum w Węgrzcach Wielkich (wraz z salą gimnastyczną), − budowę sali gimnastycznej w Gimnazjum w Koźmicach Wielkich, − budowę sali gimnastycznej w Gimnazjum w Wieliczce. W planie ujęto także przystosowanie budynków do potrzeb osób niepełnosprawnych. W omawianym programie przewidziano realizację wielu zadań w sferze kultury, turystyki i rekreacji. Zdawano sobie sprawę z tego, że właściwe wykorzystanie walorów Wieliczki będzie w sposób znaczący wpływało na rozwój miasta. Zakładano, że w 2005 roku zostanie opracowany Program Aktywizacji Turystycznej Miasta oraz Atrakcji Turystycznych Gminy Wieliczka. Autorzy Programu Rozwoju Lokalnego wskazali, że ważnym elementem podniesienia atrakcyjności Wieliczki będzie Program Rewitalizacji Zieleni Miejskiej, którego realizację przewidziano na lata 2005–2006. W celu podniesienia atrakcyjności gminy planowano modernizację i rozbudowę dotychczasowej bazy sportowej. Niestety, dwie największe inwestycje (Centrum Eduka-

Uchwała Rady Miejskiej w Wieliczce nr XLV/ 333/05 z dnia 29 września 2005 r. w sprawie Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Wieliczka – obszar A – miasto Wieliczka.

154

Kadencja 2002–2006

24 lipca 2005 roku uroczyście świętowano XV-lecie samorządu terytorialnego na ziemi wielickiej (fot. J.J. Duda).

Podczas czwartej kadencji wielickiego samorządu, oprócz wymienionych wcześniej środków przedakcesyjnych, pojawiła się możliwość ubiegania się o dotacje wynikające z członkostwa w strukturach UE. W ramach programu przedakcesyjnego SAPARD udało się pozyskać finansowanie między innymi na : − budowę kanalizacji sanitarnej w Małej Wsi w 2003 roku (dotacja w wysokości 698 854 zł), − budowę kanalizacji sanitarnej w Kokotowie i Strumianach, lata 2004–2005 (dotacja w wysokości 674 449 zł),

− budowę pawilonu sportowego dla K.S. Wilga w Koźmicach Wielkich w 2005 roku (dotacja w wysokości 111 447 zł). W ramach poszczególnych funduszy akcesyjnych gmina pozyskała środki na realizację licznych inwestycji. Poniżej zaprezentowano najważniejsze z nich. 1. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego: − budowa sali gimnastycznej przy Gimnazjum w Wieliczce, zakończona w 2007 roku (dotacja w wysokości 420 000 zł). 2. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w ramach Sektorowego Programu

P. Michalczyk, dz. cyt.

155

Dzieje Wieliczki

− modernizacja przestrzeni publicznej centrum miejscowości Węgrzce Wielkie (dotacja w wysokości 238 997 zł) – ten projekt uznano za priorytetowy, − modernizacja przestrzeni publicznej centrum miejscowości Podstolice z uwzględnieniem bazy sportowej (dotacja w wysokości 154 610 zł). 3. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnych − rozbudowa Wiejskiego Domu Kultury w Brzegach, lata 2005–2006 (dotacja w wysokości 239 893 zł), − modernizacja przestrzeni publicznej ze szczególnym uwzględnieniem bazy sportowej w miejscowościach Grajów i Sułków, lata 2004–2006 (dotacja w wysokości 368 852 zł). Oprócz wyżej wymienionych inwestycji samorząd Wieliczki zrealizował wiele innych, szczególnie w zakresie poprawy infrastruktury oświatowej. Jedną z najważniejszych było zakończenie budowy Gimnazjum w Węgrzcach Wielkich. W latach 2001–2005 wzniesiono budynek wraz z salą gimnastyczną. Nie zapomniano również o innych szkołach na terenie gminy, czego dowodem są inwestycje związane z budową sal gimnastycznych w Gimnazjum nr 1 w Wieliczce (lata 2005–2007) czy oddanie do użytku podobnego obiektu w Koźmicach Wielkich. Placówki szkolne w Golkowicach, Śledziejowicach, Gorzkowie, Sierczy, Grajowie i Raciborsku przeszły bieżące i drobne modernizacje. Stosunkowo dużo remontów przeprowadzono w przedszkolach. Były one przede wszystkim związane z koniecznością wdrożenia nowych przepisów sanitarnych, które zaczęły obowiązywać 1 maja 2005 roku. Należało między innymi wydzielić jadalnię, zmywalnię, wyparzalnię, obieralnię, magazyn

W czasie tej kadencji skoncentrowano się na inwestycjach w oświatę. Jedną z najważniejszych było zakończenie budowy Gimnazjum w Węgrzcach Wielkich (fot. Studio Video Royal).

W maju 2006 roku wyremontowano budynek Przedszkola nr 2 w Wieliczce (fot. Przedszkole nr 2).

Operacyjnego „Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich” : Uchwała nr 58/07 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 8 lutego 2007 r. w sprawie zatwierdzenia listy rankingowej projektów zgłoszonych do Działania 2.3: „Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego” w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich 2004– 2006”; P. Michalczyk w swojej pracy podał inne kwoty, zob. P. Michalczyk, dz. cyt.

http://gimnazjum.wieliczka.eu/szkola/historia [dostęp 13.03.2018].

156

Kadencja 2002–2006

„Dni Radości” to wielkie święto wszystkich dzieci z miasta i gminy Wieliczka, obchodzone rokrocznie 1 czerwca (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

żywieniowy i zaplecze socjalne dla kuchni. Remonty z tym związane przeprowadzono m.in. w placówkach w Strumianach (lata 2004–2005) i w Koźmicach Wielkich (2005 r.), a także w Przedszkolu nr 4 w Wieliczce (2006 r.). Oprócz tego wymieniono więźbę dachową i pokrycie dachu w Przedszkolu nr 2 w Wieliczce, natomiast w Przedszkolu w Strumianach starą, drewnianą stolarkę okienną zastąpiono nową z PCV. Drobne prace remontowe zaplanowano również w wielu innych placówkach. Część z nich, tak jak w przypadku Przedszkola w Śledziejowicach, wykonano z pomocą rodziców. Samorząd czwartej kadencji starał się unowocześnić infrastrukturę sportową gminy. Warto wspomnieć chociażby o wybudowaniu nowego stadionu z zapleczem w Grabiu (2002 r.)10. Nie zapomniano również o wsparciu dla jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej, czego przykładem była m.in. rozbudowa remizy w Węgrzcach Wielkich (2004 r.). Inwestycje nie ominęły rów-

nież OSP w Podstolicach. Już w 2000 roku przebudowano dach remizy, dwa lata później ocieplono ją, a w 2005 roku zamontowano centralne ogrzewanie11. Wydarzeniem, które mocno zapisało się w pamięci Polaków, w tym również mieszkańców Wieliczki, była śmierć Jana Pawła II, 2 kwietnia 2005 roku. Czas odchodzenia Karola Wojtyły do Domu Ojca był bardzo szczególny. Na placu świętego Piotra w Rzymie czuwały i modliły się rzesze wiernych, w tym również ludzie młodzi. To właśnie młodzież podejmowała wówczas wiele spontanicznych inicjatyw. W Wieliczce harcerze z Hufca ZHP Wieliczka zorganizowali czuwanie w Alei Jana Pawła II. Od tej pory odbywa się ono w każdą rocznicę śmierci papieża Polaka. Inicjatywą godną podkreślenia było również opracowanie Programu Wspierania Edukacji Uzdolnionych Dzieci i Młodzieży Gminy Wieliczka imienia Jana Pawła II. Informacja o założeniu OSP w Podstolicach, http://www.osp.podstolice.eu/historia.html [dostęp 16.03.2018]. 11

Dane pochodzą z ankiety wypełnionej i przesłanej przez sołectwo Grabie. 10

157

fot. UMiG Wieliczka

Dzieje Wieliczki

Uchwalono go podczas uroczystej sesji Rady Miejskiej w Wieliczce, która odbyła się 24 maja 2005 roku, a więc niespełna dwa miesiące po śmierci papieża. Józef Duda, przedstawiając motywy ustanowienia tego programu, powiedział:

Warto też przytoczyć preambułę tej uchwały: Pouczeni świadectwem życia Ojca Świętego i poruszeni wydarzeniami związanymi z jego odejściem radni Wieliczki pragną uczcić pamięć Jana Pawła II i przyczynić się do dzieła zgodnego z duchem jego nauki. Mając na uwadze miłość, jaką Jan Paweł II otaczał młodzież, a zarazem duże wymagania, jakie przed nią stawiał, Rada Miejska w Wieliczce uchwala co następuje…13.

Nasz Ojciec Święty, nasz, bo całego świata, w tym i Wieliczki, w sposób szczególny umiłował młodzież, która tę miłość odwzajemniała mu aż nadto wyraźnie. Dlatego, zastanawiając się nad sposobem uczczenia jego pamięci, ten motyw pomocy młodym ludziom wydawał się nam najbardziej stosowny. Powstał zatem projekt wspomagania finansowego młodych, utalentowanych osób, który nosić będzie imię Jana Pawła II12.

W trakcie czwartej kadencji wielickiego samorządu miały również miejsce różne konflikty w obrębie samej rady. Związane to było między innymi z tym, że „Lista Samorządowa” dysponowała przewagą zaledwie

W. Siekierski, Kronika Wieliczki, „Gazeta Krakowska” 2005, nr 42 (53).

Uchwała nr XLI/307/2005 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 24 maja 2005 r.

158

Kadencja 2002–2006

jednego głosu nad radnymi wywodzącymi się z innych komitetów wyborczych. Kiedy więc jeden z radnych przeszedł do opozycji, na nadzwyczajnej sesji Rady Miejskiej w Wieliczce (14 listopada 2003 r.) odwołano przewodniczącego Tomasza Panza, a wraz z nim wiceprzewodniczących: Henryka Wolaka i Alojzego Brożka. Nowym przewodniczącym został Lech Pankiewicz, a funkcję wiceprzewodniczących rada powierzyła Annie GallasDropińskiej i Alojzemu Brożkowi. Po raz kolejny jako temat dyskusji powróciła kwestia „Biuletynu Informacyjnego Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka”. W lutym 2003 roku w jednej z interpelacji redaktorowi Wiesławowi Siekierskiemu zarzucano dokonywanie krytycznej analizy tekstu z innego czasopisma. Odpowiadając na zarzuty, dziennikarz podkreślił, że prawo prasowe nie zabrania polemiki, a on w istocie wykazał błędy językowe („niechlujstwo językowe”) autora publikującego w innej gazecie. W grudniu 2004 roku strona koalicyjna podjęła próbę likwidacji pisma. Było to możliwe, bo dysponowała jednym głosem więcej niż radni „Listy Samorządowej”, z której wywodził się burmistrz Józef Duda. Sytuacja zmieniła się dopiero w październiku 2005 roku. Wówczas szeregi radnych „Listy Samorządowej” zasilił Józef Krupa i dzięki temu komitet zyskał większość14. Po tym wydarzeniu Józef Duda podjął decyzję o wznowieniu wydawania biuletynu, który ukazywał się do wyborów w 2006 roku. Przy tej okazji należy również wspomnieć, że w marcu 2006 roku radni odwołali z funkcji wiceprzewodniczącej rady Annę Gallas-Dropińską, a w czerwcu przewodniczącym rady ponownie został Tomasz Panz. W 2003 roku w debacie publicznej zaistniała kwestia tak zwanych Pól Półchłopka.

Grupa charytatywna działająca społecznie przy parafii pw. św. Klemensa w Wieliczce (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

Nazwa ta wywodzi się od niegdysiejszego ich dzierżawcy – Tadeusza Półchłopka. Jeszcze w latach 60. XX wieku na wspomnianych terenach o powierzchni 18 ha

Protokół nr XLV/2005 sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 29 września 2005 r. 14

159

Dzieje Wieliczki

160

Kadencja 2002–2006

W dniu śmierci Jana Pawła II, 2 kwietnia 2005 roku, harcerze z Hufca ZHP Wieliczka zorganizowali czuwanie w Alei Jana Pawła II. Od tej pory odbywa się ono w każdą rocznicę śmierci papieża Polaka (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”, ZHP Hufiec Wieliczka).

161

Dzieje Wieliczki

We wrześniu 2006 roku rozpoczęła działalność Szkoła Muzyczna I stopnia w Wieliczce. Nie tylko wpłynęła na wszechstronny rozwój młodych melomanów, ale dla wielu z nich stała się przepustką do szkół artystycznych wyższego stopnia (fot. Szkoła Muzyczna I stopnia w Wieliczce).

planowano budowę szpitala, który jednak nie powstał. W 1998 roku miasto wydzierżawiło ten teren15. Inwestorzy zobowiązali się, że w ciągu dwóch lat powstanie tam m.in. salon meblowy, budynek usługowohandlowy mieszczący szpital, salon samochodowy, motel i restauracja. Realizacja tych obietnic była trudna, miasto borykało się z tym przez następne lata. Z osiągnięciami władz samorządowych czwartej kadencji możemy zapoznać się, czytając raport przygotowany przez burmistrza miasta i gminy Wieliczka16. Analizując ten dokument, można stwierdzić, że założenia przyjęte w Programie Rozwoju Lokalnego (przewidziane na lata 2004– 2006) zostały w znacznej mierze zrealizowane. Przede wszystkim dotyczy to sfery oświatowej. Udało się bowiem zakończyć pierwszy etap budowy sali gimnastycznej Dzikie pola, 23.09.2004, http://krakow.naszemiasto.pl/archiwum/dzikie-pola,797722,art,t,id,tm. html [dostęp 13.05.2017]. 16 Raport o gminie Wieliczka. Osiągnięcia w latach 2002–2006, Wieliczka 2006. 15

W czwartej kadencji przeprowadzono remonty w wielu wielickich przedszkolach, m.in. w Strumianach, które odwiedził kard. Franciszek Macharski (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

162

Kadencja 2002–2006

w Gimnazjum nr 2 w Koźmicach Wielkich, postawić częściowo ściany konstrukcyjne sali gimnastycznej przy Gimnazjum nr 1 w Wieliczce, przeprowadzono także modernizacje wielu szkół i przedszkoli, wyposażając je w nowoczesne kotłownie. Utworzono także Szkołę Muzyczną I stopnia w Wieliczce. Z jednej strony było to bardzo prestiżowe przedsięwzięcie, z drugiej strony ta instytucja zwyczajnie była potrzebna miastu i gminie, w której przecież działały chóry, orkiestry i zespoły muzyczne. Placówka do dziś kształci artystów i prowadzi naukę gry na instrumentach w klasach fortepianu, skrzypiec, wiolonczeli, gitary, fletu poprzecznego, klarnetu, saksofonu, trąbki, puzonu, akordeonu i perkusji, w sześcio- i czteroletnim cyklu nauczania. Odbywają się tam również zajęcia grupowe, w tym próby chóru i zespołów instrumentalnych, począwszy od smyczkowego przez dęty, akordeonowy, perkusyjny, gitarowy, a kończąc na big-bandzie, orkiestrze symfonicznej i dętej. Bogata oferta dydaktyczna spotkała się z pozytywnym odzewem ze strony mieszkańców. Szkoła nie tylko wpłynęła na wszechstronny rozwój młodych pasjonatów kultury muzycznej, ale również dla wielu z nich stała się przepustką do szkół artystycznych wyższego stopnia. Należy również zaznaczyć, że uczniowie tej placówki mają możliwość prezentowania swoich umiejętności w wielu konkursach nie tylko w kraju, ale również za granicą. Szkoła Muzyczna I stopnia w Wieliczce rozpoczęła działalność we wrześniu 2006 roku17. W sferze kultury pewne kontrowersje wywołała decyzja o likwidacji Miejskiego Domu Kultury i utworzeniu w jego miejsce Centrum Kultury i Turystyki. 28 lipca 2005 roku na stronie internetowej Urzędu

Na potrzeby działającego od 1 lutego 2006 roku Centrum Kultury i Turystyki w Wieliczce oraz Szkoły Muzycznej I stopnia wyremontowano zabytkowy budynek przy Rynku Górnym 6 (fot. CKiT Wieliczka).

We wrześniu 2003 roku władze samorządowe podpisały kolejne umowy partnerskie, m.in. z włoskim miastem Sesto Fiorentino (fot. J. J. Duda).

Uchwała nr LXI 505/2006 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 17 sierpnia 2006 r. 17

163

Dzieje Wieliczki

164

Kadencja 2002–2006

Pochodzący z Wieliczki Artur Szpilka, bokser w kategorii ciężkiej, na zdjęciu z trenerem z klubu „Górnik Wieliczka” – Władysławem Ćwierzem (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

Śp. Henryk Uhryński zawsze chętnie angażował się w działalność społeczną, m.in. organizował zawody z udzielania pierwszej pomocy w Parku Miejskim im. Adama Mickiewicza w Wieliczce (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

165

Dzieje Wieliczki

W czasie trwania tej kadencji Wieliczkę odwiedzało wielu polityków i samorządowców, m.in. Radosław Sikorski, minister obrony narodowej (fot. UMiG Wieliczka).

166

Kadencja 2002–2006

Przemiany społeczno-gospodarcze w latach 2002–2006

Miasta i Gminy Wieliczka ukazało się obwieszczenie w tej sprawie. Decyzję tę skrytykowali radni opozycyjni, którzy uważali, że jest to tylko zmiana nazwy mająca służyć wyłącznie celom wizerunkowym. Ostatecznie jednak, 27 października 2005 roku, została podjęta uchwała w sprawie utworzenia Centrum Kultury i Turystyki (CKiT) w Wieliczce, które rozpoczęło działalność 1 lutego 2006 roku18. Na potrzeby CKiT-u oraz Szkoły Muzycznej I stopnia wyremontowano zabytkowy budynek przy Rynku Górnym 6. W czasie trwania czwartej kadencji władz samorządowych doszło także do podpisania kolejnych umów partnerskich. Pierwszą z nich zawarto z włoskim miastem Sesto Fiorentino (4 września 2003 r.), a drugą z czeską miejscowością Litovel (29 marca 2005 r.). Wieliczka miała zatem cztery umowy o współpracy partnerskiej.

Na terenie gminy Wieliczka w omawianym okresie możemy zaobserwować pewne zmiany w zakresie ruchu naturalnego ludności. Systematycznie rosła liczba ludności zarówno na terenach wiejskich, jak i w samym mieście. Wynika to z dodatniego przyrostu naturalnego oraz dodatniego salda migracji. Należy jednak zaznaczyć, że niemal przez cały ten okres ujemny przyrost naturalny występował w samej Wieliczce (wyjątkiem był 2004 r.). Z kolei na terenach wiejskich przyrost ten utrzymywał się na stosunkowo stałym poziomie aż do 2006 roku, kiedy gwałtownie wzrósł. Wysoka liczba urodzeń w tym roku koreluje zarówno z liczbą ślubów, jak i z wartością salda migracji. Zawarto ponad 160 mał-

Uchwała nr XLVI/360/2005 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 27 października 2005 r. 18

Tab. 36. Najważniejsze dane dotyczące ruchu ludności w Wieliczce w latach 2002–2006 Rok 2002

2003

2004

2005

2006

Obszar

Ludność

Małżeństwa Urodzenia

Zgony

Przyrost naturalny

Saldo migracji

Miasto

18 263

154

193

-39

Wieś

27 558

126

267

227

346

Ogółem

45 821

222

421

420

388

Miasto

18 500

106

149

172

-23

258

Wieś

28 063

147

276

238

460

Ogółem

46 563

253

425

410

718

Miasto

18 786

188

155

265

Wieś

28 501

141

300

278

411

Ogółem

47 287

228

488

433

676

Miasto

19 104

117

177

185

-8

280

Wieś

28 888

123

269

241

397

Ogółem

47 992

240

446

426

677

Miasto

19 160

125

180

186

-6

Wieś

29 439

166

324

233

461

Ogółem

48 599

291

504

419

518

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

167

Dzieje Wieliczki

Tab. 37. Przedział grup ludności przyjęty dla potrzeb rynku pracy według GUS-u w odniesieniu do zjawiska bezrobocia w latach 2002–2006 Struktura demograficzna ludności w odniesieniu do rynku pracy Rok

Wiek Wiek przedprodukcyjny produkcyjny (%) (%)

Wiek poprodukcyjny (%)

Liczba bezrobotnych

Udział bezrobotnych w liczbie ludności Liczba w wieku produkcyjnym zatrudnionych (%)

2002

23,1%

62,1%

14,8%

2 970

5 126

2003

22,4%

62,9%

14,7%

2 973

10,2

5 215

2004

22%

63,4%

14,6%

2 943

9,8

5 249

2005

21,5%

63,8%

14,7%

2 715

8,9

5 473

2006

21,1%

64%

14,8%

2 252

7,2

5 657

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

żeństw (w poprzednich latach ich liczba nie przekraczała 140), a ponadto na terenach wiejskich osiedliło się zdecydowanie więcej osób niż w latach ubiegłych. Co mogło na to wpłynąć? Wydaje się, że decydującym czynnikiem była poprawa sytuacji ekonomicznej związana z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, co zachęciło młode osoby do zakładania rodzin. Omawiane dane ujmuje tabela 36. W zakresie zmian w strukturze demograficznej ludności można zaobserwować kilka zjawisk. Dość znacząco zmalała liczba osób pozostających w wieku przedprodukcyjnym (spadek o około 2%). Co prawda, równocześnie nastąpił wzrost osób w wieku produkcyjnym, a odsetek ludzi w wieku poprodukcyjnym pozostał na niezmiennym poziomie. Tego typu zmiana jest jednak bardzo niekorzystna, gdyż wiąże się ze zjawiskiem starzenia się społeczeństwa, które w przyszłości może doprowadzić do problemów na rynku pracy. Pozytywnym zjawiskiem był spadek liczby bezrobotnych oraz wzrost liczby zatrudnionych. Niewątpliwie wskazuje to na pewne ożywienie gospodarcze, które również należy łączyć z wejściem Polski do Unii Europejskiej (widoczny spadek liczby bezrobotnych na przełomie lat 2004 i 2005).

Samorząd czwartej kadencji w sposób szczególny zajął się realizacją inwestycji z zakresu rozbudowy sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Potraktował tę kwestię w sposób priorytetowy, o czym świadczy między innymi to, że jeszcze przed opracowaniem i przyjęciem Planu Rozwoju Lokalnego (grudzień 2004 r.) powstało kilka innych dokumentów dotyczących tego zagadnienia, np. Program Gospodarczy Wykonania Sieci Kanalizacyjnej i Wodociągowej na terenie Gminy Wieliczka na lata 2004– 201519. Nie oznacza to, że ograniczono się do opracowywania projektów bądź też przystąpiono do realizacji wyżej wymienionych inwestycji dopiero w 2004 roku. Na podstawie wspomnianego programu możemy jednak prześledzić, w jaki konkretnie sposób zamierzano zrealizować tak ważne dla gminy projekty. Założono, że do 2006 roku powstanie 30 km sieci kanalizacyjnej i 50 przydomowych oczyszczalni ścieków. Inwestycje planowano przeprowadzić w Strumianach, Kokotowie, Śledziejowicach i Czarnochowicach, a ich łączny Uchwała nr XXIII/182/2004 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 30 kwietnia 2004 r. Dokument ten był zestawieniem wspomnianych inwestycji i nie zawierał szczegółów dotyczących ich realizacji. 19

168

Kadencja 2002–2006

Tab. 38. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna na terenie gminy Wieliczka w latach 2002–2006 Rok

2002

2003

2004

2005

2006

Obszar Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem

Podłączenia prowadzące do budynków

Sieć w kilometrach wodociągowa

kanalizacyjna

wodociągowe

kanalizacyjne

108,7 209,3 318 111,4 273,8 385,2 112,6 279,4 392 113,5 282,1 395,6 112,6 286,3 398,9

38,4 16,2 54,6 38,9 23,2 62,1 47,1 23,3 70,4 49 25,6 74,6 59,2 30,7 89,9

3 748 5 664 9 412 3 658 6 347 10 005 3 732 6 649 10 381 3 804 6 854 10 658 3 288 5 780 9 068

1 699 375 2 074 2 153 433 2 586 2 271 537 2 808 2 383 635 3 018 2 205 693 2 898

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

koszt oszacowano na 15,4 mln zł. Z kolei sieć wodociągowa miała powstać w Golkowicach, Podstolicach, Sierczy i Mietniowie (łącznie 10 km). Planowano także stworzenie zbiornika wody pitnej z hydrofornią w Janowicach oraz hydroforni w Mietniowie. Analizując dane dotyczące długości sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, można stwierdzić, że wspomniane inwestycje udało się zakończyć.

Prezydium w latach 2003–2006 (do 28 czerwca 2006 r.): − przewodniczący: Lech Pankiewicz, − zastępcy przewodniczącego: Anna Gallas-Dropińska (do 31 marca 2006 r.) i Alojzy Brożek. Prezydium od 28 czerwca 2006 roku: − przewodniczący: Tomasz Panz, − zastępca przewodniczącego: Alojzy Brożek.

Wykaz władz miasta i gminy Wieliczka czwartej kadencji (2002–2006) − burmistrz: Józef Duda, − zastępcy burmistrza: Tadeusz Korczak i Krzysztof Pelc, − skarbnik: Zofia Batko.

Radni: Wanda Adamska, Józef Bobek, Alojzy Brożek, Józef Duda (po objęciu przez niego urzędu burmistrza – Włodzimierz Ochoński), Anna Gallas-Dropińska, Tadeusz Juras (po jego rezygnacji w 2002 r. Elżbieta Achinger), Janusz Kmiecik, Józef Krupa, Tadeusz Luraniec, Andrzej Masny, Maria Michalik, Janusz Mikuła, Lech Pankiewicz, Tomasz Panz, Jakub Rynduch, Jan Sikora, Anna Ślęczka, Maciej Wojnarowski, Henryk Wolak, Józef Woźniak (po jego śmierci w 2006 r. – Adam Dyrda), Stanisław Żurek.

Rada Miejska w Wieliczce (21 członków) Prezydium w latach 2002–2003 (do 14 listopada 2003 r.): − przewodniczący: Tomasz Panz, − zastępcy przewodniczącego: Alojzy Brożek i Henryk Wolak. 169

Dzieje Wieliczki

170

Kadencja 2002–2006

Wieliczanie kultywują rodzimy folklor, przekazując dawne tradycje z pokolenia na pokolenia (fot. „Panorama Powiatu Wielickiego”).

171

Dzieje Wieliczki

172

Kadencja 2006–2010

Wybory w 2006 roku

− „Wieliczka jutro”, − „Bez uczciwej, sprawnej administracji nie będzie dostatniej Wieliczki”, − „Gruntowna przebudowa polityki ekonomicznej gminy sprawą najwyższej wagi” . W tym programie wyraźnie zaznaczono krytykę dotychczasowych władz Wieliczki. Podkreślono, że w sposób niewystarczający starały się o pozyskiwanie funduszy unijnych, a jeżeli już udało się takie środki zdobyć, to zarządzanie nimi pozostawiało wiele do życzenia. Kandydat zgłoszony przez PiS deklarował, że zostanie utworzona strefa aktywności ekonomicznej, dzięki której powstaną nowe miejsca pracy. Zapowiadał również opracowanie systemu zachęt dla inwestorów, a w zakresie szkolnictwa podniesienie poziomu nauczania. Ważnym elementem zawartym w programie Artura Kozioła była deklaracja o planowanej współpracy z kopalnią soli („W większości naszych działań będzie nas wspierać kopalnia soli, najmocniejszy fundament na tym terenie”.) . Z innych deklaracji programowych warto wymienić: − wybudowanie basenu i hali widowiskowo-sportowej na terenie Parku Miejskiego im. Adama Mickiewicza, − wzniesienie wspólnie z kopalnią kompleksu sportowo-rekreacyjnego na Psiej Górce, − stworzenie alei spacerowej od kościoła pw. św. Sebastiana aż do kopalni.

W wyborach w 2006 roku zarejestrowano sześć komitetów wyborczych: Komitet Wyborczy Prawo i Sprawiedliwość, Koalicyjny Komitet Wyborczy SLD+SdPL+PD+UP Lewica i Demokraci, Komitet Wyborczy Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej, Komitet Wyborczy Wyborców Wieliczka – Gminą Przyszłości, Komitet Wyborczy Wyborców Lokalna Inicjatywa Samorządowa (LOKIS), Komitet Wyborczy Wyborców „Porozumienie Samorządowe” w Wieliczce oraz Komitet Wyborczy Wyborców „Niezależność i Skuteczność”. Spośród nich pięć wystawiło kandydata na urząd burmistrza. O stanowisko włodarza Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka ubiegali się: Józef Duda, Romuald Hrabia, Artur Kozioł, Maciej Lisowski i Lech Pankiewicz. Z życiorysami kandydatów można było zapoznać się na łamach „Biuletynu Informacyjnego Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka” i „Panoramy Powiatu Wielickiego”. Artura Kozioła zgłosił komitet Prawa i Sprawiedliwości. Jego program koncentrował się wokół trzech haseł: Jedną z najważniejszych deklaracji programowych nowo wybranego burmistrza było wybudowanie basenu i hali widowiskowo-sportowej w pobliżu Parku Miejskiego im. Adama Mickiewicza. Centrum EdukacyjnoRekreacyjne „Solne Miasto” rozpoczęło działalność na początku 2011 roku (fot. R. Tatomir).

http://starzaki.eu.org/~fans/vater/art/program. html [dostęp 18.08.2006]. Tamże.

173

Dzieje Wieliczki

Oprócz tego „Porozumienie Samorządowe” wskazywało na konieczność współpracy z władzami kopalni w celu otwarcia szybu Regis, co miało przyczynić się do rozwoju turystyki. Omówiona została także kwestia strefy gospodarczej – wskazano, że jej utworzenie będzie możliwe dopiero pod koniec 2006 roku. W tym celu planowano wykupienie około 10 ha gruntów, które miały być następnie scalone. Ponadto w omawianym druku wyborczym poruszono sprawę inwestycji firmy Herz, wskazując na to, że przed wyborami koncern zatrudniał już 230 osób, a według przedstawicieli komitetu „Porozumienia Samorządowego” zakład mógłby w pełni funkcjonować od 2000 roku, gdyby nie protesty części mieszkańców. W ten sposób chciano podkreślić, że działania władz samorządowych w sferze gospodarczej ukierunkowane były nie tylko na tworzenie strefy przemysłowej, ale na pozyskiwanie inwestorów. Wskazano również na przeszkody w budowie dużego zakładu przemysłowego, który już w 2000 roku mógłby się przyczynić do zmniejszenia bezrobocia. Bardzo wyraźnie podkreślano plany związane z bezpieczeństwem mieszkańców, a także z podnoszeniem jakości pracy szkół. W programie nie mogło również zabraknąć odniesień do środków akcesyjnych: „Chcemy pozyskiwać środki unijne. Dysponujemy zespołem ludzi, którzy w sposób profesjonalny przygotowują wnioski do funduszy unijnych” . W „Faktach Wielickich” możemy też zapoznać się z krytyką programu wyborczego przedstawionego przez Artura Kozioła . W artykule Stanisława Żurka, zatytułowanym Wyborcze poparcie, odniesiono się do treści zawartych w czasopiśmie „Moja Wieliczka i Powiat”, na łamach którego swoją

W programie znalazł się również fragment odnoszący się pozytywnie do działań dotychczasowego samorządu: „Będziemy kontynuować plan zagospodarowania architektonicznego, zainicjowany przez obecne władze gminy – szkoda, że dopiero pod koniec mijającej kadencji” . Warto również prześledzić treści zawarte w materiałach wyborczych wydawanych przez KWW „Porozumienie Samorządowe”. W programie wyborczym ludzi skupionych wokół dotychczasowego burmistrza możemy przeczytać, że „zadanie o najwyższym priorytecie, budowa Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnego „Solne Miasto”, ma kompletną dokumentację i pozwolenie na budowę. Od trzech lat ubiegamy się o środki unijne, które pozwolą sfinansować inwestycję” .

Porozumienie Samorządowe. Doświadczenie i uczciwość, materiał wyborczy KWW „Porozumienie Samorządowe”. Materiał wyborczy KWW „Porozumienie Samorządowe”, „Fakty Wielickie” 2006.

Tamże. Tamże.

174

Kadencja 2006–2010

W wyborach w 2006 roku zarejestrowano sześć komitetów wyborczych, w tym komitet Prawa i Sprawiedliwości (fot. archiwum komitetu).

kandydaturę przedstawił kandydat PiS-u na burmistrza Wieliczki. Jego autor uznał, że Artur Kozioł wymienił wśród swoich pomysłów również kwestie, którymi zajmowano się w mijającej kadencji (sprawa szybu Regis i tak zwanych Pól Półchłopka). W artykule sceptycznie odniesiono się do danych dotyczących gospodarki komunalnej, które zaprezentował kandydat. Skrytykowano również działania kopalni soli i to nie tylko dotyczące szybu Regis, lecz także te związane z wyburzeniem części obiektów kopalnianych. Wzmianka ta nie była przypadkowa, gdyż Artur Kozioł był wówczas związany z tym przedsiębiorstwem górniczym. W 2006 roku był dyrektorem ds. ekonomicznych w Kopalni Soli „Wieliczka” Trasa Turystyczna sp. z o.o. Podkreślili to między innymi autorzy listu, który został opublikowany w „Biuletynie Informacyjnym Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka”. Zarzucili kandydatowi na burmistrza, że krytykuje działania władz samorządowych w zakresie inwestycji gminnych, a jednocześnie nie podejmuje działań w celu przeznaczenia

części środków z biletów wstępu do kopalni na ich realizację . W tym samym numerze biuletynu przedrukowano list ośmiu sołtysów, którzy krytykowali treści zawarte w materiałach wyborczych Artura Kozioła, przede wszystkim te wskazujące na niezadowalającą dynamikę rozwoju Wieliczki i związanych z tym inwestycji. Lokalna Inicjatywa Samorządowa w wyborach na burmistrza zgłosiła kandydaturę Lecha Pankiewicza, który był wówczas powiatowym lekarzem weterynarii. W deklaracji programowej czytamy, że ten lokalny komitet wyborczy jest apolityczny, a jego celem jest „doprowadzenie do znaczących zmian w stylu zarządzania gminą w oparciu nie tyle o górnolotne hasła wyborcze, co rzeczywiste potrzeby mieszkańców” . W dalszej części wspomnianej deklaracji „Biuletyn Informacyjny Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka” 2006, nr 9 (41). „Panorama Powiatu Wielickiego” 2006, nr 11 (170); materiały tego komitetu były również udostępniane na blogu: www.lokis.blog.onet.pl. Obecnie są niedostępne.

175

Dzieje Wieliczki

autorzy podkreślają, że w realizacji celów wyborczych bardzo istotny będzie właściwie konstruowany budżet. Wzrost dochodów własnych powinien następować w oparciu o wspomaganie osadnictwa, a także za pośrednictwem zwiększającej się liczby przedsiębiorstw. W programie nie zapomniano o kwestii środków unijnych. Jednocześnie podkreślono potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa na ulicach. W deklaracji znalazły się odniesienia do działania służby zdrowia, pomocy społecznej i oświaty. W wywiadzie udzielonym przed wyborami Lech Pankiewicz stwierdził, że Wieliczka może stać się centrum kulturalno-kongresowym. Oprócz tego wspomniał o naglącej sprawie otwarcia szybu Regis, zauważając, że konflikt pomiędzy miastem a kopalnią nie sprzyja realizacji tej inwestycji. Zaznaczył także konieczność rozwiązania problemu kanalizacji i budowy kompleksu sportowo-rekreacyjnego. Następnie odniósł się do kwestii niewystarczającej liczby miejsc w gminnych

zakładania prywatnych placówek oświatowych. Oprócz tego wskazał na to, że chciałby, „aby jak najwięcej zadań przekazać w ręce mieszkańców”, gdyż „umożliwia to ustawa o pożytku publicznym” . Rywalizacja pomiędzy kandydatami była zacięta, ale ostatecznie do drugiej tury wyborów przeszli Artur Kozioł i Józef Duda. Tylko Lech Pankiewicz udzielił jednoznacznego poparcia kandydatowi PiS-u10. Drugą turę wyborów ze znaczącą przewagą wygrał Artur Kozioł. Wyborcy najprawdopodobniej uznali, że w Wieliczce potrzebne są zmiany w zarządzaniu. Jak się wydaje, dużą rolę w jego zwycięstwie odegrała nowatorsko prowadzona kampania wyborcza z wykorzystaniem internetu. Frekwencja wyborcza w pierwszej turze wyborów samorządowych w Wieliczce w 2006 roku wyniosła 44,41%, w województwie małopolskim – 46%, a w skali kraju – 45,99%. W drugiej turze wzięło udział 41,19% uprawnionych do głosowania.

Tab. 39. Wyniki głosowania w wyborach na burmistrza Wieliczki w 2006 roku w pierwszej turze wyborów (12 listopada 2006 r.) Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Liczba głosów (%)

Józef DUDA

KWW „Porozumienie Samorządowe”

Romuald HRABIA

KWW Wieliczka – Gminą Przyszłości

Artur KOZIOŁ

KW Prawo i Sprawiedliwość

6 538 (39,88%)

uczestniczy w ponownym głosowaniu

Maciej LISOWSKI

KWW „Niezależność i Skuteczność”

2 012 (12,27%)

–

Lech PANKIEWICZ

KWW Lokalna Inicjatywa Samorządowa

1 696 (10,34%)

–

5 374 (32,78%) 775 (4,73%)

Uwagi uczestniczy w ponownym głosowaniu –

Źródło: www.pkw.gov.pl

przedszkolach, dodając, że stan tych instytucji jest w większości niezadowalający. Lech Pankiewicz twierdził, że będzie zachęcał do

Tamże. „Biuletyn Informacyjny Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka” 2006, nr 10 (42).

176

Kadencja 2006–2010

Tab. 40. Wyniki głosowania w wyborach na burmistrza Wieliczki w 2006 roku w drugiej turze wyborów (26 listopada 2006 r.) Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Liczba głosów (%)

Józef DUDA

KWW „Porozumienie Samorządowe”

6 585 (44,06%)

Artur KOZIOŁ

KW Prawo i Sprawiedliwość

8 360 (55,94%)

Źródło: www.pkw.gov.pl

Tab. 41. Wyniki wyborów do Rady Miejskiej w Wieliczce w 2006 roku Procent głosów (%)

Udział w podziale mandatów

Liczba mandatów

tak

Koalicyjny Komitet Wyborczy SLD+SDPL+PD+UP Lewica i Demokraci

2,05

nie

KW Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej

1,24

nie

KWW Wieliczka – Gminą Przyszłości

3,55

nie

KWW Lokalna Inicjatywa Samorządowa

11,03

tak

KWW „Porozumienie Samorządowe”

38,45

tak

KWW „Niezależność i Skuteczność”

9,67

tak

Suma

100

Komitet wyborczy KW Prawo i Sprawiedliwość

Źródło: www.pkw.gov.pl

Wykres 4. Podział mandatów w Radzie Miejskiej w Wieliczce po wyborach w 2006 roku KW Prawo i Sprawiedliwość KWW Lokalna Inicjatywa Samorządowa KWW „Porozumienie Samorządowe” KWW „Niezależność i Skuteczność Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PKW

177

Dzieje Wieliczki

Tab. 42. Wyniki wyborów do Rady Miejskiej w Wieliczce w 2006 roku (lista radnych) Liczba głosów

Lp.

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Alojzy BROŻEK

KWW „Porozumienie Samorządowe”

309 (5,45%)

Józef DUDA

KWW „Porozumienie Samorządowe”

567 (10,01%)

Adam DYRDA

KWW „Porozumienie Samorządowe”

247 (4,36%)

Robert GABRYŚ

KW Prawo i Sprawiedliwość

188 (3,32%)

Henryk GAWOR

KW Prawo i Sprawiedliwość

292 (5,15%)

Artur KOZIOŁ

KW Prawo i Sprawiedliwość

927 (13,85%)

Małgorzata KRASOŃ

KWW „Porozumienie Samorządowe”

170 (4,89%)

Józef KRUPA

KWW „Porozumienie Samorządowe”

353 (10,15%)

Paweł KRYSA

KW Prawo i Sprawiedliwość

182 (2,72%)

10.

Joanna KULAWIK

KWW „Porozumienie Samorządowe”

220 (3,29%)

11.

Maciej LISOWSKI

KWW „Niezależność i Skuteczność”

310 (4,63%)

12.

Tadeusz LURANIEC

KW Prawo i Sprawiedliwość

322 (9,26%)

13.

Jan MURZYN

KWW „Porozumienie Samorządowe”

207 (3,09%)

14.

Lech PANKIEWICZ

KWW Lokalna Inicjatywa Samorządowa

379 (5,66%)

15.

Adam PANUŚ

KW Prawo i Sprawiedliwość

349 (10,04%)

16.

Michał ROEHLICH

KW Prawo i Sprawiedliwość

262 (3,91%)

17.

Urszula RUSECKA

KW Prawo i Sprawiedliwość

268 (4%)

18.

Anna ŚLĘCZKA

KWW „Porozumienie Samorządowe”

269 (4,75%)

19.

Henryk WOLAK

KWW „Porozumienie Samorządowe”

216 (6,21%)

20.

Maria WOŹNIAK

KWW „Porozumienie Samorządowe”

246 (4,34%)

21.

Zbigniew ZARĘBSKI

KW Prawo i Sprawiedliwość

291 (5,14%)

(% ważnych głosów w okręgu)

Źródło: www.pkw.gov.pl

Kandydaci do Rady Powiatu Wielickiego zostali zgłoszeni przez sześć komitetów, z czego trzy uczestniczyły w podziale mandatów. W tabeli 43 znalazły się osoby, które uzyskały mandat radnego powiatowego. Przewodniczącym Rady Powiatu Wielickiego został Wiesław Bobowski, a wiceprzewodniczącymi Marek Burda i Wojciech Smoter. Stanowisko starosty objął Jacek Juszkiewicz, wicestarosty – Mirosław Mrozowski. W zarządzie znaleźli się: Aleksandra Ślusarek, Andrzej Masny, Roman Wcisło.

W przypadku wyborów do Sejmiku Województwa Małopolskiego zarejestrowano osiem komitetów. Ostatecznie cztery z nich uczestniczyły w podziale mandatów. Frekwencja wyborcza w powiecie wielickim wyniosła 47,33%. Do Sejmiku Województwa Małopolskiego z okręgu nr 2 zostali wybrani: Zbysław Owczarski (PiS), Jan Bereza (PiS), Kazimierz Czekaj (PO), Wojciech Bosak (LPR) i Stefan Nowak (PSL). Szczegółowe wyniki wyborów zawiera tabela 44. 178

Kadencja 2006–2010

Tab. 43. Wyniki wyborów do Rady Powiatu Wielickiego w 2006 roku (lista radnych) Lp.

Liczba głosów

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Wiesław BOBOWSKI

KWW Przyjazny Powiat

Marek BURDA

KW Prawo i Sprawiedliwość

409 (5,26%)

Jerzy CHOLEWA

KWW „Porozumienie Samorządowe”

485 (3,12%)

Tomasz DONATOWICZ

KWW Przyjazny Powiat

533 (6,85%)

Ryszard GABRYŚ

KWW „Porozumienie Samorządowe”

360 (2,32%)

Stanisław GAWOR

KW Prawo i Sprawiedliwość

413 (2,66%)

Tadeusz GORYCKI

KW Prawo i Sprawiedliwość

292 (3,76%)

Jacek JUSZKIEWICZ

KW Prawo i Sprawiedliwość

1 239 (7,98%)

Adam KOCIOŁEK

KWW „Porozumienie Samorządowe”

742 (5,99%)

10.

Roman KOSZYK

KW Prawo i Sprawiedliwość

414 (2,66%)

11.

Jan KOT

KWW „Porozumienie Samorządowe”

450 (3,63%)

12.

Wojciech KOZAK

KWW „Porozumienie Samorządowe”

521 (3,35%)

13.

Andrzej MASNY

KWW Przyjazny Powiat

783 (5,04%)

14.

Marcin MATUSZYK

KWW „Porozumienie Samorządowe”

726 (5,86%)

15.

Władysław MIGDAŁ

KWW Przyjazny Powiat

473 (3,82%)

16.

Mirosław MROZOWSKI

KWW Przyjazny Powiat

548 (4,42%)

17.

Anna RACHWALIK

KW Prawo i Sprawiedliwość

967 (7,81%)

18.

Wojciech SMOTER

KWW Przyjazny Powiat

591 (4,77%)

19.

Aleksandra ŚLUSAREK

KWW Przyjazny Powiat

522 (6,71%)

20.

Jan WANDAS

KW Prawo i Sprawiedliwość

357 (2,3%)

21.

Roman WCISŁO

KW Prawo i Sprawiedliwość

959 (7,74%)

22.

Marek ZADROŻNIAK

KWW „Porozumienie Samorządowe”

634 (4,08%)

23.

Dariusz ZAWIŚLAN

KWW Przyjazny Powiat

377 (2,43%)

(% w skali okręgu wyborczego)

1 026 (13,19%)

Źródło: www.pkw.gov.pl

Tab. 44. Radni wybrani z okręgu nr 2 do Sejmiku Województwa Małopolskiego (2006 r.) Lp.

Liczba głosów

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Jan BEREZA

KW Prawo i Sprawiedliwość

Wojciech BOSAK

KW Liga Polskich Rodzin

5 327 (3,83%)

Kazimierz CZEKAJ

KW Platforma Obywatelska

13 336 (9,6%)

Stefan NOWAK

KW Polskie Stronnictwo Ludowe

Zbysław OWCZARSKI

KW Prawo i Sprawiedliwość

Źródło: www.pkw.gov.pl

179

(% w skali okręgu wyborczego)

6 813 (4,9%)

4 587 (3,3%) 12 476 (8,98%)

Dzieje Wieliczki

180

Kadencja 2006–2010

Ślubowanie nowo wybranego burmistrza Artura Kozioła i podziękowania dla dotychczasowego burmistrza Józefa Dudy oraz obradujący radni piątej kadencji (fot. UMiG Wieliczka).

181

Dzieje Wieliczki

Działalność władz samorządowych piątej kadencji

zauważalną dla wszystkich stało się wprowadzenie identyfikatorów dla urzędników, a od stycznia 2007 roku zmodyfikowano schemat organizacyjny instytucji. Działania te miały usprawnić funkcjonownie urzędu i sprawić, by stał się on bardziej przyjazny dla mieszkańców. Dużym wyzwaniem było przygotowanie budżetu na 2007 rok. Należało skonstruować go w taki sposób, aby znalazły się w nim fundusze na realizację inwestycji długo oczekiwanych przez społeczność Wieliczki. W przyjętym budżecie nastąpił widoczny wzrost wydatków inwestycyjnych – aż o 47%. Wśród inwestycji, które miały poprawić bezpieczeństwo mieszkańców, warto wskazać m.in. wprowadzenie sygnalizacji świetlnej w obrębie Wieliczki wzdłuż dróg wojewódzkich. Zintensyfikowano także prace nad pozyskiwaniem środków unijnych, czego najlepszym dowodem jest to, że już w maju 2007 roku na liście projektów przyjętych przez Radę Ministrów znalazł się Plan Budowy Kanalizacji i Oczyszczalni Ścieków w Wieliczce (wartość tego projektu wynosiła około 110 mln zł). U progu piątej kadencji władze samorządowe stanęły wobec wyzwania opracowania najważniejszych dokumentów strategicznych. Z jednej strony miały one wyznaczyć kierunki rozwoju na najbliższe lata, z drugiej zaś były niezbędne w związku z nową perspektywą finansową budżetu Unii Europejskiej. Już w sierpniu 2007 roku odbyła się publiczna debata dotycząca Studium Rozwoju Gminy. Konsultacje społeczne znalazły swoje odzwierciedlenie w przyjętych w listopadzie tego roku następujących dokumentach: − Strategii Rozwoju Gminy Wieliczka na lata 2007–2015, − Planie Rozwoju Lokalnego na lata 2007– 2013, − Wieloletnim Planie Inwestycyjnym na lata 2007–2013 (listopad 2007 r.).

Nowy burmistrz Artur Kozioł bardzo szybko przystąpił do realizacji swojego programu wyborczego. Było to możliwe między innymi dzięki temu, że radni KW PiS porozumieli się z członkami innych komitetów. Wspierał ich także Lech Pankiewicz, a także dwóch radnych, którzy wystąpili z „Porozumienia Samorządowego” (Joanna Kulawik i Jan Murzyn). Nowy burmistrz mógł zatem liczyć na poparcie 11 osób. Przewodniczącym nowo wybranej rady został Zbigniew Zarębski, a skład prezydium uzupełnili Jan Murzyn i Adam Panuś. Zastępcą burmistrza został Henryk Gawor, a Józef Lassota, były prezydent Miasta Krakowa, został pełnomocnikiem ds. inwestycji. Realizując hasło „burmistrz w służbie mieszkańców”, Artur Kozioł zainicjował reformę funkcjonowania urzędu. Zmianą

Budowa Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnego była kluczową inwestycją w tej kadencji. W pierwszym etapie zaplanowano wykonanie basenu, w drugim wzniesienie hali sportowej i obiektu dydaktycznego (fot. B. Krużel).

182

Kadencja 2006–2010

Realizacja projektu „Solnego Miasta” miała rozpocząć się dopiero w 2010 roku, ale – w związku z pozyskaniem środków zewnętrznych – pierwszy etap inwestycji, który obejmował budowę basenu, zakończył się już pod koniec 2009 roku (fot. B. Krużel).

Jak możemy przeczytać w napisanym przez Artura Kozioła wstępie do Strategii Rozwoju Gminy Wieliczka na lata 2007–2015:

mickiego, wokół którego powstawać będą usługi oparte na wiedzy, oraz podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej gminy dla firm nowoczesnych technologii11.

Działania podejmowane w pięciu wskazanych w dokumencie strategicznych obszarach mają spowodować, że w 2015 roku o Wieliczce będzie można powiedzieć, iż jest: „brylantem wśród polskich małych miast, ośrodkiem dynamicznego rozwoju gospodarczego, gminą przyjazną mieszkańcom, otwartą dla turystów i biznesu, parkiem kultury i nauki”. Osiągnięcie tego ambitnego celu jest możliwe poprzez inwestycje w rozwój infrastruktury i usług czasu wolnego, zaplecze i ofertę dla turystyki przyjazdowej, świadczenia na ponadstandardowym poziomie w zakresie usług publicznych, stworzenie ośrodka akade-

Wśród innych dokumentów warto również wskazać Program Rewitalizacji dla Miasta Wieliczka na lata 2007–2015 (tekst jednolity pochodzi z września 2008 r.). Jednym z najważniejszych projektów był ten dotyczący przebudowy Rynku Górnego w powiązaniu z Kopalnią Soli „Wieliczka” i innymi zabytkami miasta. W programie zawarta była także koncepcja rewitalizacji ciągów komunikacyjnych, skwerów i placów w centrum miasta. W sposób szczegółowy Strategia Rozwoju Gminy Wieliczka na lata 2007–2015. 11

183

Dzieje Wieliczki

zostały wymienione konkretne inwestycje, które w niedalekiej przyszłości miały przeobrazić przestrzeń publiczną, podnieść atrakcyjność turystyczną Wieliczki i zwiększyć funkcjonalność przyjętych rozwiązań architektonicznych. W Programie Rewitalizacji dla Miasta Wieliczka na lata 2007–2015 wytyczono cztery strefy, które planowano zrewitalizować: − I strefa: centrum miasta, − II strefa: historyczny Park Miejski im. Adama Mickiewicza, − III strefa: teren przy torach kolejowych, − IV strefa: wjazd do miasta. W przypadku I strefy opracowano „Projekt przebudowy Rynku Górnego w powiązaniu z Kopalnią Soli „Wieliczka” i innymi zabytkami miasta oraz koncepcję rewitalizacji ciągów komunikacyjnych, skwerów i placów w centrum miasta”. W zakresie tego projektu zakładano m.in. przebudowę płyty Rynku Górnego oraz placu targowego Bednarka. Głównym założeniem było stworzenie interesującego i malowniczego połączenia komunikacyjnego pomiędzy szybem Daniłowicza a innymi zabytkami miasta. Ważnym jego elementem miało być także udostępnienie szybu Regis zwiedzającym, co wymagało współpracy z kopalnią soli. Należy zaznaczyć, że rewitalizacja wymagała również budowy sieci kanalizacyjnej – zarówno deszczowej, jak i sanitarnej, a także przebudowy sieci wodociągowej, gazowej, teletechnicznej i energetycznej. Tego typu inwestycje związane były z koniecznością przeprowadzenia niezbędnych prac archeologicznych, zwłaszcza w okolicy Pałacu Przychockich, gdzie poszukiwano śladów dawnego ratusza miejskiego. Warto również wspomnieć o tym, że w ramach prac rewitalizacyjnych wytyczono Wielicki Szlak Szybów Górniczych, który poszerzył ofertę turystyczną miasta. Całkowita wartość projektu rewitalizacji wyniosła 19 002 803 zł, z czego 13 591 381 zł stanowiły koszty kwali-

fikowane. Dofinansowanie dla tego projektu, określone na 70% kosztów kwalifikowanych, wyniosło 9 513 967 zł12. W przypadku II strefy koncepcja rewitalizacji Parku Miejskiego im. Adama Mickiewicza zakładała jego podział na pięć ogrodów tematycznych. Oprócz tego miał zostać wyposażony w elementy małej architektury i plac zabaw. Założono również, że przebudowane zostaną ciągi komunikacyjne w samym parku oraz zaplanowano połączenie go z Kopalnią Soli „Wieliczka”, Aleją Jana Pawła II i Rynkiem Górnym. W III strefie, w skład której wchodziły również tereny PKP, założono m.in. likwidację większości nieczynnych bocznic kolejowych, modernizację linii kolejowej Wieliczka–Kraków Bieżanów oraz modernizację peronu kolejowego Wieliczka w ramach systemu Park & Ride. IV strefa obejmowała wjazd do miasta od strony ulicy Krakowskiej. Koncepcja rewitalizacji zakładała między innymi uporządkowanie tablic informacyjnych, opracowanie koncepcji zieleni miejskiej dla osiedla Kościuszki, a także budowę bezkolizyjnego węzła wyjazdowego z Wieliczki. Większość inwestycji przewidzianych w ramach rewitalizacji, z wyjątkiem strefy IV (częściowo wykonano ją w 2018 roku), udało się zrealizować, co przyczyniło się do wzrostu estetyki i funkcjonalności miasta. Decyzją wymagającą pewnej odwagi i determinacji było rozpoczęcie budowy Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnego. Co prawda, Plan Rozwoju Lokalnego na lata 2007–2013 przewidywał, że inwestycja ta będzie realizowana w latach 2010–2011, jednak w związku z uzyskaniem dofinansowania z Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej (w wysokości 1,4 mln zł) Artur 12 Rewitalizacja ciągów komunikacyjnych, skwerów i placów w centrum miasta Wieliczka, http://www. rewitalizacja.wieliczka.eu/pl/24874/0/O_projekcie.html [dostęp 1.05.2018].

184

Kadencja 2006–2010

Uroczyste otwarcie „Solnego Miasta” miało miejsce na początku kolejnej kadencji, 15 stycznia 2011 roku, ale inwestycja została zrealizowana do końca 2010 roku (fot. P. Jantos).

Kozioł podjął decyzję o jej przyśpieszeniu. W tym celu podzielono ją na dwa etapy. Pierwszy obejmował budowę basenu, drugi zaś wzniesienie hali sportowej i obiektu dydaktycznego. Już w marcu 2007 roku został rozstrzygnięty przetarg na realizację pierwszego etapu. Inwestycję udało się zakończyć w niespełna dwa lata, a oficjalne oddanie do użytku nastąpiło 8 października 2009 roku. W celu sprawnego zarządzania obiektem powołano spółkę „Solne Miasto”13. Jej pierwszym prezesem został Łukasz Sadkiewicz, którego w 2010 roku zastąpił Robert Gabryś. Wielicka pływalnia składa się z dwóch basenów, brodzika, zaplecza szatniowo-sanitarnego, administracyjnego i technicznego oraz kawiarni. Pierwszy basen ma długość

25 m, w najpłytszym miejscu poziom wody wynosi 120 cm, w najgłębszym zaś 184 cm. Drugi basen, wyposażony w zjeżdżalnię, ma głębokość od 90 do 120 cm. Oprócz tego specjalnie dla dzieci został przygotowany brodzik wraz z atrakcjami. Jego głębokość wynosi od zera do 60 cm14. Jeszcze przed zakończeniem realizacji pierwszego etapu inwestycji, burmistrz Artur Kozioł podjął decyzję o rozpoczęciu budowy pozostałej części wspomnianego kompleksu, co znalazło swoje odzwierciedlenie w projekcie budżetu gminy na 2009 rok, w którym na ten cel zarezerwowano 14 mln zł. Ostatecznie koszt budowy Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnego „Solne Miasto” wyniósł prawie 41 mln zł (baseny: 22 500 000 mln zł, hala sportowa:

B. Zapadlińska, Kompleks Sportowy w Parku Mickiewicza, „Panorama Powiatu Wielickiego” 2008, nr 8 (190); tejże, To już 3 lata działalności, „Panorama Powiatu Wielickiego” 2013, nr 2 (241); spółkę powołano 28 sierpnia 2009 r.

Budowa Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnego – etap I: budowa basenu, https://www.wieliczka.eu/ pl/201129/5937/budowa-centrum-edukacyjnorekreacyjnego-%E2%80%93-etap-i-budowa-basenu.html [dostęp 20.04.2018].

185

Dzieje Wieliczki

Wielicka pływalnia została otwarta w październiku 2009 roku. Składa się z dwóch basenów (jeden z nich ma długość 25 m) i brodzika z atrakcjami dla dzieci (fot. T. Adamek).

186

Kadencja 2006–2010

18 350 198 mln zł)15. Uroczyste otwarcie obiektu miało miejsce na początku kolejnej kadencji (15 stycznia 2011 r.) podczas tradycyjnego Spotkania Noworocznego, które po raz pierwszy odbyło się w hali nowo powstałego centrum (wcześniej obchodzono je w sali gimnastycznej SP nr 1 w Wieliczce). W skład kompleksu, oprócz basenów, wchodzą: – hala sportowa z boiskiem o wymiarach 20 na 40 m, widownią dla 400 osób, urządzeniami sportowymi, zapleczem szatniowo-sanitarnym, administracyjnym i technicznym, – obiekt dydaktyczny mieszczący siedem sal dydaktycznych, w tym dwie sale audytoryjne wraz z zapleczem administracyjnym i szatniowo-sanitarnym, – dziedziniec wewnętrzny – patio o powierzchni 808,52 m kw., – drogi wewnętrzne, chodniki, dojścia i miejsca parkingowe, – fontanna zewnętrzna, – ogród japoński. Decyzja o rozpoczęciu budowy drugiego etapu „Solnego Miasta” wiązała się z aktualizacją Planu Rozwoju Lokalnego i Wieloletniego Planu Inwestycyjnego na lata 2007–2013. Problem ten został poruszony na XXIII sesji rady miejskiej, która odbyła się 18 grudnia 2008 roku. W jej trakcie wywiązała się dyskusja na temat planowanych inwestycji i budżetu na 2009 rok. Opozycyjni radni krytykowali burmistrza za to, że w czasie kryzysu nie powinno się realizować tak wielu kosztownych przedsięwzięć, gdyż stanowią one za duże obciążenie dla budżetu. Argumentem radnych z „Porozumienia Samorządowego” było wskazanie, że nakłady inwestycyjne w 2009 roku miały wynieść aż 62 mln zł i planowano, iż po raz pierwszy

15 stycznia 2011 roku centrum „Solne Miasto” zostało uroczyście otwarte i właśnie tutaj po raz pierwszy odbyło się, zainicjowane w 2008 roku przez nowego burmistrza, tradycyjne Spotkanie Noworoczne (fot. UMiG Wieliczka).

przekroczą wydatki na oświatę. Jak jednak zauważył Zbigniew Zarębski: Wieliczka stoi przed problemami przyśpieszonego rozwoju i teraz trzeba podejmować działania w tym kierunku; Gmina ma odpowiadać za zaspokajanie potrzeb swoich mieszkańców; poziomu zadłużenia nie trzeba się obawiać; musimy się rozwijać i wydatki na inwestycje trzeba zwiększać; nikt nie da pełnego zapewnienia, że nie

15 Solne Miasto – Centrum Edukacyjno-Rekreacyjne, http://www.wieliczkacity.pl/dzialy/atrakcje-turystyczne/solne-miasto-centrum-edukacyjno-rekreacyjne/ [dostęp 20.07.2018].

187

Dzieje Wieliczki

zań nie można było się starać o pozyskanie środków unijnych, które okazały się decydującym czynnikiem w realizacji najważniejszych inwestycji. Jak się wkrótce okazało, gmina Wieliczka otrzymała dofinansowanie unijne na budowę kanalizacji. Realizując obietnice wyborcze, burmistrz Artur Kozioł rozpoczął także rozmowy z PKP dotyczące modernizacji terenów kolejowych (kwiecień 2007 r.), których stan pozostawiał wiele do życzenia. Chcąc zadbać o estetykę miasta, kontynuowano prace związane z rewitalizacją Parku Miejskiego im. Adama Mickiewicza. Nie zapomniano również o zabytkach sztuki sakralnej, o czym świadczy m.in. współfinansowanie remontu kościoła pw. św. Klemensa. W zakresie poprawy infrastruktury komunikacyjnej bardzo cenną inicjatywą było podpisanie porozumienia w sprawie linii aglomeracyjnych, łączących gminę Wieliczka z Krakowem (20 grudnia 2007 r.)17. Dzięki temu już w 2008 roku uruchomiono nowe linie autobusowe: − 243: Dworzec Płaszów–Węgrzce Wielkie, − 244: Borek Fałęcki–Wieliczka (przez Krzyszkowice oraz osiedle Szymanowskiego)18, − 304: Kraków Dworzec Główny–Wieliczka (to najważniejsza linia, którą można dotrzeć z Wieliczki do centrum Krakowa. Cieszy się tak ogromną popularnością, że ciągle jest zwiększana częstotliwość jej kursów).19 Wzmocniły one połączenie komunikacyjne z Krakowem, gdyż do tej pory kursowały tylko linie: 204 (od 2000 r.) na

W grudniu 2007 roku podpisano porozumienie w sprawie linii aglomeracyjnych łączących Wieliczkę z Krakowem, które umożliwiło uruchomienie nowych linii autobusowych w 2008 roku (fot. A. Lisowski).

wystąpią jakieś zagrożenia; mam wiedzę, że ten budżet jest realistyczny, możliwy do realizacji i w porównaniu do innych gmin jest bezpieczny16.

Wśród inwestycji omawianych na tej sesji rady miejskiej znalazły się również: kanalizacja Wieliczki, realizacja projektu Zintegrowany System Transportu Zbiorowego w aglomeracji krakowskiej dla potrzeb organizacji EURO 2012 czy też Program Rewitalizacji Miasta i Gminy Wieliczka na lata 2007–2015, który został opracowany w połowie 2008 roku. Liczba wymienionych projektów wskazuje, że pod koniec 2008 roku władze Wieliczki przygotowały bardzo ambitne plany inwestycyjne na kolejne lata. Wiązały się one z zaciągnięciem zobowiązań finansowych, do czego ostatecznie rada upoważniła burmistrza. Bez wspomnianych dokumentów strategicznych czy też podjętych zobowią-

Porozumienie międzygminne w sprawie realizacji transportu zbiorowego podpisało z Krakowem 13 gmin. 18 W 2012 roku trasę tej linii wydłużono do pętli Czerwone Maki. 19 Dane dotyczące kursowania linii aglomeracyjnych uzupełniono na podstawie: http://www. kmk.krakow.pl/liniebus.html [dostęp 3.04.2018]. 17

Protokół XXIII sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 18 grudnia 2008 r. 16

188

Kadencja 2006–2010

trasie Borek Fałęcki–Wieliczka20, a także 198 na trasie Plac Bohaterów Getta–Brzegi21. W 2010 roku została uruchomiona linia nocna 904, co niewątpliwie ułatwiło komunikację pomiędzy Wieliczką a Krakowem. Warto również zauważyć, że większość linii aglomeracyjnych kursowała do późnych godzin nocnych (do około 23:50). Nowe połączenia aglomeracyjne były ważnym krokiem w promowaniu wprowadzonego w 2012 roku biletu zintegrowanego. Od tej pory mieszkańcy Wieliczki mogli podróżować koleją i korzystać z komunikacji miejskiej, używając jednego biletu. Co prawda, samorząd wielicki musi nadal partycypować w utrzymaniu linii, ale z perspektywy czasu można stwierdzić, że istnienie tak wielu różnych środków transportu ułatwiło mieszkańcom i turystom przemieszczanie się na trasie Wieliczka–Kraków. W trakcie trwania piątej kadencji włodarzom Wieliczki udało się doprowadzić do rozpoczęcia realizacji ważnej inwestycji w zakresie poprawy połączenia kolejowego z Krakowem. Kilka lat wcześniej przywrócono kursowanie pociągów do stacji Wieliczka Rynek, lecz liczba osób podróżujących tym środkiem transportu była niewystarczająca. PKP co pewien czas podejmowały próby zwiększenia rentowności linii, ale działania te nie przynosiły oczekiwanych rezultatów. Ponadto, tereny należące do kolei, w tym budynek przy stacji Wieliczka, były zdewastowane. Sytuacja uległa zmianie, kiedy okazało się, że Polska będzie współorganizatorem

W trakcie trwania piątej kadencji włodarze Wieliczki rozpoczęli realizację ważnej inwestycji dotyczącej przebudowy połączenia kolejowego z Krakowem (fot. UMiG Wieliczka).

Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej EURO 2012, a Kraków został wyznaczony jako jedno z miast rezerwowych, w których mogły odbywać się mecze. Wówczas rozpoczęły się starania wielu miast o uzyskanie statusu tak zwanego centrum pobytowego którejś z drużyn uczestniczących w mistrzostwach. Między innymi dlatego przystąpiono do realizacji projektu „Zintegrowany System Transportu Zbiorowego w aglomeracji krakowskiej dla potrzeb organizacji EURO 2012”. Porozumienie dotyczące tego programu zostało podpisane 7 maja 2009 roku. Głównym realizatorem tej inwestycji były PKP PLK, a partnerami PKP PR Sp. z o.o., gmina miejska Kraków i gmina Wieliczka. Projekt obejmował między innymi modernizację linii kolejowej nr 109 Kraków– Wieliczka, w tym również wybudowanie parkingów w systemie Park & Ride. Wartość prac oszacowano na kwotę mniej więcej 190 mln zł, z czego koszt robót na odcinku Bieżanów–Wieliczka wyniósł 60 mln zł. Na mocy wspomnianego porozumienia gmina Wieliczka partycypowała w kosztach pro-

W latach 2004–2008 nastąpiła zmiana numeru linii na 104; od 2008 powrót do numeru 204; w 2015 roku zmiana nazwy przystanku końcowego na Wieliczka Kampus. 21 W 2008 roku nastąpiła zmiana numeru linii na 224. Kursowała ona w latach 2008–2010; później została zawieszona i ponownie uruchomiona w 2014 roku (obecnie kursuje na trasie Wieliczka Kampus – Centrum Jana Pawła II). 20

189

Dzieje Wieliczki

26 maja 2008 roku gmina Wieliczka złożyła wniosek o dofinansowanie przedsięwzięcia „Budowa kanalizacji w gminie Wieliczka w ramach pierwszego naboru do Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko”, wchodzącego w skład Funduszu Spójności. 29 czerwca 2009 roku burmistrz Wieliczki Artur Kozioł odebrał decyzję Ministerstwa Środowiska o 85-procentowym dofinansowaniu kosztów kwalifikowanych wspomnianej inwestycji. Umowa została podpisana 8 stycznia 2010 roku przez burmistrza Wieliczki Artura Kozioła oraz prezesa zarządu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie, Krzysztofa Bolka. W spotkaniu udział wzięli m.in. senator RP Maciej Klima, członek zarządu Województwa Małopolskiego Wojciech Kozak, starosta wielicki Jacek Juszkiewicz i przedstawiciele społeczności lokalnej. Wysokość tego dofinansowania, jak i zakres działania, były ogromne. Realizacja przedsięwzięcia zakładała wybudowanie około 100 km kanalizacji, w tym 20 przepompowni i kolektora Złocień. Wartość projektu wyniosła mniej więcej 110 mln zł, z czego dofinansowanie – około 76 mln zł. Całość inwestycji podzielono na pięć kontraktów, w ramach których wyróżniono 15 zadań. Pierwszy dotyczył opracowania dokumentacji technicznej wraz z uzyskaniem pozwoleń na budowę kolektora Złocień oraz kanalizacji we wsiach Chorągwica, Rożnowa i Zabawa, a także na osiedlu Lekarka w Wieliczce. Drugi kontrakt zakładał budowę kanalizacji sanitarnej w Czarnochowicach, Bogucicach, Kokotowie, Śledziejowicach oraz na osiedlach: Kościuszki, Zdrojowym i Ogrodowym w Wieliczce. Trzeci kontrakt był najtrudniejszy do zrealizowania, ponieważ obejmował budowę kanalizacji sanitarnej w Wieliczce (obszar rozdziału kanalizacji), a także kolektora Złocień. W czwartym kontrakcie zawarto zlecenie wykonania kanalizacji w Lednicy Górnej, Mietniowie, Chorągwicy, Rożnowej,

W maju 2008 roku rozpoczęła się przebudowa strategicznej drogi wojewódzkiej nr 964, prowadzącej z Wieliczki do Kasiny Wielkiej (fot. UMiG Wieliczka).

jektu, wnosząc 8 mln zł. Ta decyzja pozwoliła na przywrócenie połączenia kolejowego do stacji Wieliczka Rynek, które w następnych latach stało się jednym z najważniejszych obszarów komunikacyjnych miasta. Wystarczy tylko wspomnieć, że w 2014 roku skorzystało z niego około 1,5 mln osób. W trakcie trwania piątej kadencji wielickiego samorządu modernizowano również drogi. Ważną inwestycją w tym zakresie było rozpoczęcie prac przy drodze wojewódzkiej nr 964 Wieliczka–Kasina Wielka. Uroczyste wbicie pierwszej łopaty odbyło się w maju 2008 roku w Rożnowej. W uroczystości wzięli udział wicemarszałkowie Sejmiku Województwa Małopolskiego Wojciech Kozak i Roman Ciepiela, dyrektor Zarządu Dróg Wojewódzkich Grzegorz Stech, senatorowie, posłowie oraz burmistrzowie i wójtowie gmin Wieliczka, Dobczyce, Mszana Dolna, Raciechowice i Wiśniowa. Inwestycja mogła być zrealizowana dzięki dotacji rozwojowej pochodzącej z Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego (wysokość dotacji: 25 148 500 zł; całkowity koszt inwestycji: 38 690 000 zł). 190

Kadencja 2006–2010

15 czerwca 2010 roku uroczyście podpisano umowę na realizację pierwszego etapu budowy kanalizacji. Dzięki temu ruszyły prace przy jednej z najważniejszych inwestycji, poprawiającej warunki życia mieszkańców i umożliwiającej szybszy rozwój miasta i gminy Wieliczka (fot. UMiG Wieliczka).

Zabawie oraz na osiedlu Lekarka. Realizacja piątego kontraktu obejmowała nadzór nad robotami budowlanymi. 15 czerwca 2010 roku nastąpiło uroczyste podpisanie umów dotyczących realizacji pierwszego kontraktu. Dzięki temu mogły ruszyć prace przy jednej z najważniejszych inwestycji, która miała znacząco poprawić warunki życia mieszkańców i umożliwić szybszy rozwój miasta i gminy Wieliczka. W czasie piątej kadencji udało się również pozyskać środki z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2007– 2013. Był to wówczas największy program pomocowy dla sektora rolno-spożywczego w historii Polski. Jego budżet wynosił ponad 17,4 mld euro, a znacząca część tych środków pochodziła z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (13,4 mld euro). W ramach PROW zdefiniowano cztery osie: − oś 1: Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego, − oś 2: Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich, − oś 3: Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej, − oś 4: Leader.

Województwo małopolskie otrzymało około 220 mln euro, które miały zostać przeznaczone na następujące działania22: − Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa, − Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej, − Odnowa i rozwój wsi, − Leader. Szczególnie to ostatnie działanie ukierunkowane było na aktywizację mieszkańców obszarów wiejskich. Leader zakładał bowiem, że społeczność złożona z przedstawicieli trzech sektorów – publicznego, gospodarczego i społecznego – opracuje lokalną strategię rozwoju. Zadaniem wspomnianych środowisk było także utworzenie grupy działania, która miała odtąd samodzielnie dokonywać selekcji kolejnych projektów do realizacji. A wszystko po to, by wzmocnić poczucie wspólnoty, jakość zarządzania, a także kapitał społeczny na obszarach wiejskich23. http://www.fundusze20072013.malopolska. pl/prow [dostęp 25.03.2018]. 23 http://www.minrol.gov.pl/Wsparcie-rolni22

191

Dzieje Wieliczki

25 czerwca 2009 roku. Fundusze te, pochodzące z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, miały w znaczący sposób poprawić infrastrukturę społeczną na obszarach wiejskich. Beneficjenci mogli pozyskiwać środki na realizację programów w ramach działań: „Małe projekty”, „Odnowa i rozwój wsi” oraz „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw”. Pierwsze pomysły zostały wdrożone w życie już w 2010 roku. Udało się wówczas wybudować m.in. place zabaw w Byszycach, Sułkowie, Zabawie i Janowicach. Zdecydowana większość projektów, finansowanych z wyżej opisanych funduszy, została jednak zrealizowana w kolejnej kadencji. Samorząd Wieliczki ubiegał się również o środki zewnętrzne z PROW 2007–2013 w ramach działania „Odnowa i rozwój wsi” (oś 3). Już 23 listopada 2009 roku w Urzędzie Marszałkowskim w Krakowie burmistrz Wieliczki Artur Kozioł podpisał umowę o przyznaniu pomocy finansowej w wysokości 500 tys. zł na realizację zadania „Kompleksowe zagospodarowanie terenu we wsi Grabówki na cele publiczne, sportowe i rekreacyjne” (wartość całego projektu wyniosła 881 391 zł). Inwestycja ta zakładała zagospodarowanie okolic stawu w Grabówkach. Na wspomnianym terenie zaplanowano wybudowanie trzech boisk sportowych, a także zaadaptowanie nowoczesnego placu zabaw, aby najmłodsi mogli korzystać z uroków okolicy. W projekcie ujęto elementy małej architektury, takie jak ławki czy stojaki na rowery. Nie była to, jak się później okazało, jedyna inwestycja realizowana w ramach działania „Odnowa i rozwój wsi”. Bardzo ciekawą inicjatywą samorządu, podjętą jeszcze w 2008 roku, która wymagała współpracy z Kopalnią Soli „Wieliczka” i wpisywała się w przyjęte założenia programu rewitalizacji, był projekt wybudowania kompleksu sportowego na tak zwanej Psiej Górce (tak niegdyś nazywano teren

Aby móc pozyskać środki z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2007–2013, powołano Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Wielicka Wieś” (fot. UMiG Wieliczka).

W celu pozyskania opisanych funduszy powołano Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Wielicka Wieś”, którego pierwszym prezesem został Łukasz Sadkiewicz. Organizacja opracowała Lokalną Strategię Rozwoju i uzyskała dofinansowanie w wysokości ponad 7 155 000 zł na jej realizację. Decyzja o przyznaniu środków zapadła ctwa/Program-Rozwoju-Obszarow-Wiejskich-20072013/Dzialania-PROW-2007-2013/OS-4-LEADER [dostęp 25.03.2018].

192

Kadencja 2006–2010

przy ulicy Boguckiej w Wieliczce). W celu pozyskania środków unijnych, Rada Miejska w Wieliczce upoważniła burmistrza do podjęcia działań zmierzających do zawarcia z kopalnią umowy dzierżawy na 25 lat. Wybudowanie wspomnianych obiektów miało, jak czytamy w uchwale, zapewnić należyte warunki rozwoju kultury fizycznej na terenie gminy24. Kwestia tej inicjatywy została również poruszona na XXIII sesji Rady Miejskiej w Wieliczce, która odbyła się 18 grudnia 2008 roku. Wówczas rada upoważniła burmistrza do podjęcia działań w zakresie sporządzenia dokumentacji projektu, choć nadal czekano na odpowiedź kopalni. Ostatecznie nastąpiła wymiana gruntów o wartości blisko 5 mln zł, dzięki czemu teren, na którym powstała później Wielicka Arena Lekkoatletyczna, stał się własnością miasta. Umowę finalizującą te działania podpisali: burmistrz Wieliczki Artur Kozioł oraz prezes Kopalni Soli „Wieliczka” Kajetan d’Obyrn. Działaniem na rzecz ochrony środowiska był udział Wieliczki (w ramach porozumienia międzygminnego) w realizacji projektu mającego na celu instalację systemów energii odnawialnej na budynkach użyteczności publicznej oraz w domach prywatnych. Był on realizowany w ramach SzwajcarskoPolskiego Programu Współpracy w latach 2011–2016. Przy tej okazji warto wspomnieć, że w preambule tegoż dokumentu odniesiono się do niskiej emisji – jednego z najpoważniejszych zagrożeń ekologicznych w Małopolsce. Oprócz tego wskazano, że ochrona powietrza jest nie tylko obowiązkiem państwa, ale również samorządu terytorialnego25. Realizacja inwestycji związana

z tym projektem objęła: szkoły podstawowe (SP nr 2 w Wieliczce, SP nr 3 w Wieliczce, SP w Sierczy, SP w Mietniowie, SP w Podstolicach, SP w Grajowie, SP w Janowicach, SP w Gorzkowie, SP w Byszycach, SP w Grabiu, SP w Koźmicach Wielkich), gimnazja (w Koźmicach Wielkich, Dobranowicach, Węgrzcach Wielkich), przedszkola (Przedszkole nr 2 w Wieliczce, Przedszkole w Pawlikowicach), budynki wielofunkcyjne (w Koźmicach Wielkich i Węgrzcach Wielkich), Dom Ludowy w Grabiu oraz budynki mieszkalne w Wieliczce. Ostatecznie prace termomodernizacyjne w ramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy zostały zakończone w 2016 roku. Wartość tego zadania inwestycyjnego wyniosła 27 991 254 zł, z czego dofinansowanie objęło kwotę 16 668 451 zł.

W zakresie poprawy bezpieczeństwa publicznego ważne stały się również działania wspierające jednostki Ochotniczych Straży Pożarnych, które odgrywają istotną rolę nie tylko w wypełnianiu najważniej-

24 Uchwała nr XIX/264/2008 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 24 lipca 2008 r. 25 Porozumienie międzygminne w sprawie realizacji projektu pod nazwą Instalacja systemów energetyki odnawialnej w gminach Niepołomice, Wieliczka, Skawina oraz Kłaj na budynkach użytecz-

ności publicznej oraz w domach prywatnych w ramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy, sporządzone w Niepołomicach 30 lipca 2010 r.

193

Dzieje Wieliczki

Działalność OSP w znaczący sposób zwiększa bezpieczeństwo mieszkańców, dlatego samorząd wielicki stara się systematycznie dofinansowywać działalność tych jednostek, m.in. przez zakup nowoczesnego sprzętu, w tym samochodów bojowych (fot. FOTO Rogalska).

194

Kadencja 2006–2010

szego zadania – ratowania życia i zdrowia mieszkańców, ale również w sferze ochrony środowiska. Obecnie na terenie gminy Wieliczka funkcjonuje 16 jednostek OSP (Byszyce, Chorągwica, Czarnochowice, Dobranowice, Golkowice, Gorzków, Grabie, Grajów, Jankówka, Kokotów, Podstolice, Raciborsko, Sułków, Węgrzce Wielkie, Wieliczka i Zabawa) zrzeszających mniej więcej 600 osób. W zakresie ochrony pożarowej współpracują one z Komendą Państwowej Straży Pożarnej w Wieliczce. Jednostki OSP biorą udział w akcjach ratowniczych związanych nie tylko z pożarami, ale także z klęskami żywiołowymi bądź innymi zdarzeniami26. Szeroki zakres zadań wymaga odpowiedniej infrastruktury. Dlatego też gmina Wieliczka uczestniczy w konkursie „Małopolskie Remizy”, ogłoszonym przez województwo małopolskie, od początku jego istnienia. Program ten realizowany jest od 2009 roku, a w jego ramach gminy otrzymują pomoc finansową na remonty i prace budowlane w obiektach

OSP. Przy tej okazji należy przypomnieć, że oprócz świetlic środowiskowych to właśnie remizy były i są centrami życia kulturalnego mieszkańców wielu gmin. W pierwszej edycji konkursu pozyskano środki na modernizację budynku OSP w Zabawie. W kolejnych latach wyremontowano obiekty w: Wieliczce (2010 r.), Gorzkowie (2011 r.), Raciborsku (2012 r.), Dobranowicach (2013 r.), Węgrzcach Wielkich (2014 r.), Golkowicach (2015 r.), Grajowie (2016 r.), Podstolicach (2017 r.) i w Sułkowie (2018 r.)27. Działalność OSP w znaczący sposób zwiększa bezpieczeństwo mieszkańców, dlatego też samorząd wielicki stara się systematycznie dofinansowywać działalność tych jednostek, m.in. przez zakup nowoczesnego sprzętu, w tym samochodów bojowych. W zakresie poprawy bezpieczeństwa mieszkańców nie ograniczono się do modernizacji remiz. Burmistrz Artur Kozioł od początku tej kadencji zabiegał o podniesienie poziomu opieki zdrowotnej. W związku 27 Bezpieczeństwo publiczne (Konkursy Strażackie), https://www.malopolska.pl/urzad-marszalkowski/departamenty/departament-srodowiska/ bezpieczenstwo-publiczne [dostęp 25.03.2018].

Urząd Miasta i Gminy Wieliczka, Opracowanie OSP w gminie Wieliczka. 26

195

Dzieje Wieliczki

już w 2008 roku. W przypadku placówki w Wieliczce objęły one m.in. wymianę stolarki okiennej, budowę windy i podjazdu dla osób niepełnosprawnych, ocieplenie, modernizację instalacji centralnego ogrzewania oraz zainstalowanie kolektorów słonecznych. Koszt prac budowlanych wyniósł około 600 tys. zł. Dzięki środkom pozyskanym z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) zakupiono również sprzęt rehabilitacyjny. Uroczyste otwarcie ośrodka po remoncie miało miejsce 7 stycznia 2009 roku. W filii Zespołu Lecznictwa Otwartego w Chorągwicy wymieniono instalację wodnokanalizacyjną, elektryczną oraz centralnego ogrzewania, a także na nowo zaaranżowano pomieszczenia. Realizacja tego zadania inwestycyjnego wyniosła mniej więcej 220 tys. zł. Obiekt oddano do użytku 26 stycznia 2009 roku. W przypadku Węgrzc Wielkich prace modernizacyjne objęły wymianę instalacji wodno-kanalizacyjnej, elektrycznej oraz centralnego ogrzewania. W obiekcie, który jest dostępny dla osób niepełnosprawnych, wyodrębniono osobne gabinety i poczekalnie dla najmłodszych pacjentów. Oprócz pokoi lekarskich znalazło się też miejsce dla gabinetu dentystycznego. Koszt tego zadania inwestycyjnego wyniósł mniej więcej 240 tys. zł. Budynek oddano do użytku 24 marca 2009 roku. Modernizacja tego typu placówek użyteczności publicznej w znacznym stopniu podniosła standard usług medycznych świadczonych mieszkańcom. Wieliczanie nie zapomnieli o papieżu Polaku, czego dowodem jest nazwanie traktu (wybudowanego w 1998 roku) prowadzącego z kopalni do centrum miasta Aleją Jana Pawła II. Biegnie ona od ulicy Daniłowicza aż do Ogrodu Żupnego. 23 listopada 2008 roku w centrum tego ważnego szlaku pieszego odsłonięto pomnik papieża, wyrzeźbiony przez Czesława Dźwigaja. W uroczystości,

W 2009 roku, po gruntownym remoncie, otwarto ośrodki zdrowia: Samodzielny Publiczny Zespół Lecznictwa Otwartego w Wieliczce oraz jego filie w Chorągwicy i w Węgrzcach Wielkich (fot. UMiG Wieliczka).

z tym już w budżecie na 2007 rok zarezerwowano środki na zakup karetki reanimacyjnej z pełnym wyposażeniem dla Krakowskiego Pogotowia Ratunkowego. Koszt ambulansu wyniósł 360 tys. zł. Argumentując tę inwestycję, Artur Kozioł stwierdził: „Dwie karetki to stanowczo za mało – przybywa nam mieszkańców i zdecydowanie trzeba zadbać o sprawną i szybką obsługę chorych. Nie mamy szpitala, a jestem przekonany, że pierwszy tak nowoczesny ambulans w gminie zapewni mieszkańcom Wieliczki odpowiednią obsługę medyczną”28. Jak się okazało, nie była to jedyna inwestycja w zakresie poprawy jakości i dostępności usług medycznych. Burmistrz podjął bowiem decyzję o remoncie ośrodków zdrowia – Samodzielnego Publicznego Zespołu Lecznictwa Otwartego w Wieliczce oraz jego filii w Chorągwicy i w Węgrzcach Wielkich. Prace modernizacyjne rozpoczęto http://www.wieliczka24.info/nowa-karetkapogotowia-vt764.htm [dostęp 25.03.2018]. 28

196

Kadencja 2006–2010

W listopadzie 2007 roku, wieliczanka Maria Kmiecik, za działalność charytatywną oraz dostrzeganie potrzeb innych ludzi, została uhonorowana wysokim odznaczeniem watykańskim Pro Ecclesia et Pontifice (fot. UMiG Wieliczka).

która miała miejsce w 30. rocznicę wyboru Karola Wojtyły na głowę Kościoła rzymskokatolickiego, wziął udział kard. Stanisław Dziwisz. Warto w tym miejscu przytoczyć fragment aktu erekcyjnego: „My Mieszkańcy Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka niniejszy akt kładziemy pod obeliskiem upamiętniającym uroczystość odsłonięcia pomnika papieskiego, który wyrósł z poczucia czci i miłości do papieża Polaka”. Na jego postumencie została umieszczona inskrypcja, która podkreśla związki Karola Wojtyły z Wieliczką, a także jego rolę w obaleniu komunizmu w Polsce: „Dla uczczenia 30. rocznicy pontyfikatu Jana Pawła II, Honorowego Obywatela Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka, Największego z Synów Polskiej Ziemi, Papieża Polaka, Ojca, Nauczyciela, Wielkiego Humanisty, który wskazał Narodowi Polskiemu drogę do wolności”. W trakcie trwania piątej kadencji wielickiego samorządu, jedna z mieszkanek Wieliczki, Maria Kmiecik, za swoją działalność charytatywną oraz dostrzeganie potrzeb innych ludzi, została uhonorowana wysokim odznaczeniem watykańskim Pro Ecclesia et Pontifice (listopad 2007 r.). Maria Kmiecik była założycielką Zespołu Chary-

tatywnego przy parafii pw. św. Klemensa w Wieliczce (1967 r.). Przez wiele lat stała na jego czele, pomagając obłożnie chorym i organizując zbiórki pieniężne. Przygotowywała również paczki świąteczne dla ubogich, a w każdy pierwszy piątek miesiąca odwiedzała chorych. Została również wyróżniona Odznaką Honorową Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka (2017 r.), a także nagrodą Perła Powiatu Wielickiego (2018 r.) w kategorii „Obszar Społeczny – społecznik”. W 2010 roku Wieliczka obchodziła jubileusz 720-lecia lokacji miasta. W związku z tym zaplanowano wiele wydarzeń kulturalnych. Jedną z najbardziej znaczących uroczystości roku jubileuszowego stało się otwarcie zabytkowej krypty kaplicy Morsztynów, znajdującej się w kościele parafialnym pw. św. Klemensa w Wieliczce (13 maja 2010 r.). Uczestniczył w tym arcybiskup, metropolita krakowski kard. Stanisław Dziwisz, który poświęcił kamień jubileuszowy, wmurowany później w płytę odnowionego Rynku Górnego (3 czerwca 2010 r. w dniu Bożego Ciała). W czasie uroczystości burmistrz Artur Kozioł wypowiedział słowa, które dobrze ilustrują atmosferę obchodów tego jubileuszu: 197

Dzieje Wieliczki

23 listopada 2008 roku, w samym sercu Alei Jana Pawła II (traktu wiodącego z kopalni do centrum miasta), odsłonięto pomnik papieża, wyrzeźbiony przez Czesława Dźwigaja. Uroczystości, której obchody przypadły w 30. rocznicę wyboru Karola Wojtyły na głowę Kościoła rzymskokatolickiego, przewodniczył kard. Stanisław Dziwisz (fot. T. Warczak, M. Golonka).

198

Kadencja 2006â&#x20AC;&#x201C;2010

199

Dzieje Wieliczki

Krypta kaplicy Morsztynów jest ważnym symbolem miasta i miejscem na szlaku pielgrzymkowym. Jej otwarcie było zwieńczeniem trwających od 1994 roku kompleksowych prac remontowych w kościele pw. św. Klemensa. Ukończono je w roku jubileuszowym, co wpisywało się w obchody 720-lecia lokacji Wieliczki (fot. M. Golonka).

200

Kadencja 2006–2010

Królewskie Górnicze Wolne Miasto Wieliczka od nadania praw miejskich liczy już 720 lat, ma swoją wiekową tradycję i unikatowe znaczenie w dziedzictwie narodowym. Nasi mieszkańcy, górnicy, stworzyli poprzez swoją pracę diament solny podziwiany na całym świecie. Obecnie miliony turystów i pielgrzymów wędrują podziemnymi chodnikami, oglądając wspaniałe kaplice i komory. Kopalnia – nasz skarb – postawiła przed nami duże wyzwanie w dorównaniu jakością i niezwykłością miejsca. Dlatego też od kilku lat zmieniamy wygląd solnego miasta – Wieliczki, odnawiamy zabytki, ciągi komunikacyjne, budujemy nowe obiekty. Uważam, że staramy się wspólnie dbać o bogactwo, które otrzymaliśmy i zarazem tworzyć współczesną historię. (...) Jestem przekonany, że krypta pod kaplicą Morsztynów zachwyci wielu i stanie się ważnym symbolem miasta i miejscem na szlaku pielgrzymkowym, a kamień jubileuszowy, który zostanie wmurowany na rynku w dniu Bożego Ciała, będzie świadectwem o naszych czasach29.

Otwarcie krypty Morsztynów było swoistym zwieńczeniem trwających od 1994 roku kompleksowych prac remontowych w kościele pw. św. Klemensa. W tym czasie odnowiono m.in. wikarówkę, dzwonnicę, organy, a także wspomnianą już kaplicę. Ówczesny proboszcz, ks. prałat Zbigniew Gerle, rozpoczął prace adaptacyjne krypty w 2009 roku. Udało się je ukończyć w roku jubileuszowym, co wpisywało się doskonale w obchody 720-lecia lokacji Wieliczki30. Punktem kulminacyjnym obchodów stała się sesja zorganizowana w Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnym „Solne Miasto”, 29 https://www.wieliczka.eu/pl/201129/27226/ index.html?out=print [dostęp 15.03.2018]. 30 Krypta kaplicy Morsztynów, http://www.wieliczkacity.pl/dzialy/atrakcje-turystyczne/kryptakaplicy-morsztynow [dostęp 15.03.2018].

201

Dzieje Wieliczki

W roku jubileuszowym 720-lecia nadania praw miejskich Królewskiemu Górniczemu Wolnemu Miastu Wieliczka odrestaurowano „Salon Miasta”. Na pamiątkę tego wydarzenia w płytę Rynku Górnego wmurowano kamień, poświęcony wcześniej przez kard. Stanisława Dziwisza (fot. M. Golonka).

202

Kadencja 2006–2010

która w założeniu miała oficjalnie rozpoczynać uroczystości 720-lecia lokacji miasta (23 lipca 2010 r.). Głos zabrali: przewodniczący Rady Miasta Krakowa Józef Pilch, starosta wielicki Jacek Juszkiewicz oraz prezes zarządu Małopolskiego Banku Spółdzielczego w Wieliczce Edward Biernacki. W obradach uczestniczyły także delegacje miast partnerskich z burmistrzem Bergkamen Rolandem Schäferem oraz zastępcą burmistrza Saint-André-lez-Lille André Dübreucqiem na czele. Po wystąpieniach zaproszonych gości, sekretarz miasta i gminy Wieliczka, Adam Marek Panuś, odczytał akt erekcyjny Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnego „Solne Miasto”. O jego podpisanie zostali poproszeni radni, którzy nieprzerwanie od 1990 roku zasiadali w radzie miejskiej: Anna Ślęczka, Anna Gallas-Dropińska oraz Alojzy Brożek. Oprócz nich swoje podpisy złożyli burmistrz Artur Kozioł, przewodniczący rady miejskiej Zbigniew Zarębski, proboszcz parafii pw. św. Klemensa ks. Zbigniew Gerle, o. Ludwik Kurowski oraz

ks. Wiesław Popielarczyk, proboszcz parafii pw. św. Pawła Apostoła Wieliczka-Krzyszkowice31. W czasie uroczystej sesji w Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnym „Solne Miasto” przyjęto dwie uchwały. Pierwsza z nich dotyczyła nadania nowej ulicy nazwy Alei Solidarności. Połączyła ona trakt Jana Matejki z ulicą Tadeusza Kościuszki, przebiegając wzdłuż „Solnego Miasta”. Po wmurowaniu kamienia węgielnego, tablicę z nazwą alei odsłonili: burmistrz Wieliczki Artur Kozioł, zastępca przewodniczącego Zarządu Regionu Małopolska NSZZ „Solidarność” Adam Lach oraz przewodniczący Rady Miejskiej w Wieliczce Zbigniew Zarębski32. Druga uchwała była rezolucją, która nawiązywała do zmian ustrojowych zapoczątkowanych przez działalność NSZZ „So31 Jubileuszowa sesja Rady Miejskiej, 26.07.2010, http://www.wieliczka.eu/pl/201129/39586/aktualnosci.html [dostęp 15.03.2018]. 32 Uchwała nr XLIII/670/2010 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 23 lipca 2010 r.

203

Dzieje Wieliczki

W 2010 roku nowy trakt, łączący ulicę Jana Matejki z Tadeusza Kościuszki, prowadzący do „Solnego Miasta”, nazwano Aleją Solidarności. Dla upamiętnienia tego wydarzenia zasadzono Dąb Solidarności (fot. UMiG Wieliczka).

lidarność”, a później kontynuowanych przez komitety obywatelskie. Warto w tym miejscu przytoczyć jej treść:

angażujących się w działalność dla samorządu terytorialnego zmieniły tak bardzo obraz Polski. Inwestycje komunalne, oświatowe, sportowo-rekreacyjne i wiele innych obiektów wspólnej użyteczności zawdzięczamy tej właśnie nadzwyczajnej aktywności obywatelskiej. Przez ostatnie 20 lat, dzięki funkcjonowaniu samorządu terytorialnego, wykształcone zostało całe młode pokolenie ludzi odpowiedzialnych za państwo i swoją małą ojczyznę – gminę. Dzięki tej reformie staliśmy się społeczeństwem demokratycznym i samorządnym. W dniu dzisiejszym pragniemy podziękować tym wszystkim, którzy walczyli i budowali samorządną Polskę, poświęcając niejednokrotnie swe życie. Dzięki nim mieszkańcy miasta i gminy Wieliczka mogą dzisiaj żyć w wolnej i demokratycznej Ojczyźnie33.

W wyniku masowego protestu społecznego w lipcu i w sierpniu 1980 roku, w obronie godności i praw pracowniczych, powstał Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”, będący inicjatorem zmian ustrojowych i dążeń do uzyskania pełnej wolności naszej ojczyzny. Odrodzony po 45 latach komunistycznego totalitaryzmu i zniewolenia nasz kraj podjął ogromne dzieło reformy państwa. Korzystając z najlepszych tradycji I i II Rzeczypospolitej, 20 lat temu rozpoczęto odbudowę samorządu terytorialnego, opartego na gminie jako wspólnocie wszystkich jej mieszkańców. Stało się to możliwe, dzięki wygranym wolnym wyborom samorządowym przez Komitet Obywatelski „Solidarność”. To praca i odpowiedzialność milionów Polaków

Uchwała nr XLIII/671/2010 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 23 lipca 2010 r. 33

204

Kadencja 2006–2010

Od 2007 roku, zawsze w lipcu, Polskie Towarzystwo Straussowskie, przy ogromnym zaangażowaniu Jolanty Suder (dyrektor festiwalu) oraz Jerzego Sobeńki (dyrektora artystycznego), organizuje Summer Music Festival – letni cykl koncertów o zróżnicowanym repertuarze: od muzyki poważnej przez musicalową po piosenkę aktorską (fot. M. Golonka).

Uroczysta sesja Rady Miejskiej w Wieliczce miała miejsce w trakcie trwania Dni Świętej Kingi (23–25 lipca) – największej i najważniejszej corocznej imprezy plenerowej górniczego miasta. Wśród tego typu wydarzeń, odbywających się w lipcu, warto również wymienić Summer Music Festival, organizowany od 2007 roku przez Polskie Towarzystwo Straussowskie przy ogromnym zaangażowaniu Jolanty Suder (dyrektor festiwalu) oraz Jerzego Sobeńki (dyrektora artystycznego). W trakcie trwania tego wydarzenia w reprezentacyjnych częściach miasta odbywają się liczne koncerty. Program jest bardzo zróżnicowany i obejmuje repertuar od muzyki poważnej przez musicalową, a kończąc na piosence aktorskiej. Od samego początku istnienia festiwalu najważniejszym punktem programu są występy Orkiestry Straussowskiej

W lipcu 2010 roku poświęcono i wmurowano kamień węgielny w nowo otwarte Centrum Edukacyjno-Rekreacyjne „Solne Miasto” (fot. UMiG Wieliczka).

205

Dzieje Wieliczki

Punktem kulminacyjnym obchodów 720-lecia lokacji miasta była uroczysta sesja w Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnym „Solne Miasto” (23 lipca 2010 r., w czasie trwania Dni Świętej Kingi), podczas której odczytano akt erekcyjny Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnego „Solne Miasto” (fot. UMiG Wieliczka).

206

Kadencja 2006â&#x20AC;&#x201C;2010

207

Dzieje Wieliczki

Jadwiga Duda, prezes Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki”, zainicjowała akcję sadzenia drzew, upamiętniających ofiary zbrodni katyńskiej. 11 listopada 2008 roku posadzono pierwszy symboliczny dąb, poświęcony bohaterom pochodzącym z ziemi wielickiej. W kolejnych latach ofiary honorowano imiennymi Dębami Pamięci (fot. UMiG Wieliczka).

208

Kadencja 2006–2010

„Obligato” pod kierownictwem Jerzego Sobeńki. Przy tej okazji warto wspomnieć, że Polskie Towarzystwo Straussowskie, działające w Wieliczce od wielu lat, jest także organizatorem cyklu koncertów „Popołudnie ze Straussem”. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka włączyło się w obchody 720-lecia lokacji miasta m.in. przez przygotowanie wystawy Tajemnice Rynku Górnego w Wieliczce, na której zaprezentowano przedmioty odnalezione podczas prac archeologicznych przeprowadzonych w obrębie Rynku Górnego w związku z trwającym procesem rewitalizacji. W roku jubileuszowym wydano także pierwszy praktyczny przewodnik po Wieliczce – Wieliczka. Spacerem po mieście – autorstwa Katarzyny Wierzby. Publikacja ta zawiera wiele przydatnych informacji i ciekawostek, przedstawionych w bardzo nowatorskiej formie. Dużym atutem książki są zdjęcia wykonane przez Andrzeja Lisowskiego, które w wyjątkowy sposób przybliżają klimat miasta. Kolejnym pomysłem, który doczekał się realizacji w przestrzeni publicznej, była akcja sadzenia Dębów Pamięci. Stanowiła ona odpowiedź społeczności wielickiej na ogólnopolską inicjatywę zapoczątkowaną w 2008 roku przez Stowarzyszenie Parafiada im. św. Józefa Kalasancjusza. Opracowało ono program edukacyjny „Akcja Katyń… ocalić od zapomnienia”, w ramach którego zainicjowano akcję sadzenia drzew, z których każde zostało poświęcone jednej z ofiar zbrodni katyńskiej. W ten sposób chciano upamiętnić poległych w związku ze zbliżającą się 70. rocznicą mordu dokonanego przez NKWD. W odpowiedzi na apel stowarzyszenia, dęby zaczęto sadzić w całej Polsce34. Pierwszy symboliczny dąb, poświęcony wszystkim ofiarom zbrodni radzieckich po http://www.katyn-pamietam.pl/ [dostęp 14.02.2018]. 34

209

chodzącym z ziemi wielickiej, został posadzony 11 listopada 2008 roku. Inicjatorem tej akcji w Wieliczce było Stowarzyszenie „Klub Przyjaciół Wieliczki” z prezes Jadwigą Dudą na czele, która zwróciła się do burmistrza z propozycją, by przez posadzenie Dębów Pamięci upamiętnić wieliczan zamordowanych w Katyniu w 1940 roku i w innych miejscach kaźni na terenie ZSRR w latach 1939–1956. W zasadzeniu pierwszego drzewa uczestniczyli: w imieniu Stowarzyszenia Rodzin Katyńskich Krystyna Dąbrowska, córka porucznika rezerwy Zygmunta Zbroi zamordowanego w Katyniu, burmistrz Wieliczki Artur Kozioł, starosta wielicki Jacek Juszkiewicz, prezes Kopalni Soli „Wieliczka” Zbigniew Zarębski oraz prezes Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki” Jadwiga Duda35. W późniejszych latach uhonorowano ofiary zbrodni katyńskiej imiennymi Dębami Pamięci. Przed każdym drzewem zamontowano tabliczkę z imieniem i nazwiskiem poległego. Oprócz tego rodziny ofiar otrzymały certyfikaty pozyskane ze Stowarzyszenia Parafiada36. Do kwietnia 2018 roku w Wieliczce posadzono łącznie 34 drzewa, a sześć poza gminą (zaznaczone gwiazdką w tab. 45). 35 „Dęby Pamięci”, 13.11.2009, https://www.wieliczka.eu/pl/201129/6604/index.html [dostęp 10.04.2018]. 36 J. Duda, Stowarzyszenie „Klub Przyjaciół Wieliczki” w 50-lecie działalności, „Małopolska. Regiony – Regionalizmy – Małe Ojczyzny” 2016, t. XVIII, s. 179–186.

fot. UMiG Wieliczka

Dzieje Wieliczki

210

Kadencja 2006–2010

Tab. 45. Dęby Pamięci wieliczan (stan na 23 lutego 2019 r.) Lp. Imię i nazwisko

Stopień wojskowy Data urodzenia Miejsce zgonu i pochówku

Andrzej BARAN

podporucznik

1903

Twer, Miednoje

Jan BATORSKI

aspirant PP

1893

Twer, Miednoje

Wiktor BOJARSKI

porucznik

1898

Charków

Michał CHERCHEL

podporucznik

1911

Charków

Józef CIUPKA

aspirant PP

1895

Twer, Miednoje

Jan CZARNIK

porucznik

1899

Katyń

Antoni DAŃDA

porucznik

1910

Katyń

Ignacy DRABCZYŃSKI OFM

kapelan

1916

Katyń

Mieczysław DZIEWOŃSKI

porucznik

1895

Twer, Miednoje

10.

Jan FITZKE

porucznik

1909

Katyń

11.

Jan GABRYEL

aspirant PP

1898

Twer, Miednoje

12.

Tadeusz GOŁĄB

kapitan

1915

Katyń

13.

Stanisław JAMKA

pułkownik

1895

Charków

14.

Karol JUSZKIEWICZ

porucznik

1903

Katyń

15.

Antoni KLIMCZYK

porucznik

1907

Katyń

16.

Józef KLISIEWICZ

aspirant PP

1899

Twer, Miednoje

17.

Leopold KORCZAK

major

1895

Charków

18.

Władysław KOTULA

major

1893

Charków

19.

Klemens KOZIK

porucznik

1916

Katyń

20. Władysław KRACIUK

podporucznik

1907

Katyń

21.

* *

podpułkownik

1893

jeniec Starobielska, nieznane

22. Józef KUTRZEBA

Andrzej KUCZEK

aspirant PP

1887

Twer, Miednoje

23.

porucznik

1911

Katyń

24. Józef LIDWIN

podpułkownik

1898

Charków

25.

Michał ŁUKOMSKI

major

1901

Charków

26.

Józef MAJERAN

porucznik

1901

Katyń

27.

Stefan MISTAT

kapitan

1886

Katyń

28.

Michał NIESŁUCHOWSKI

porucznik

1911

Charków

29.

Edward OKULSKI

major

1891

Twer, Miednoje

30.

Zygmunt PALUCH

podpułkownik

1892

Charków

31.

Józef PIECHÓWKA

porucznik

1911

Charków

32.

Marian SKIBIŃSKI

inspektor PP

1893

Twer, Miednoje

33.

Marian Henryk SOLEWSKI

Julian LICHOŃ

kapitan

1901

Katyń

34. Henryk STACHURSKI

kapitan

1901

Katyń

35.

Ignacy SZABLOWSKI

kapitan

1887

Charków

36.

Michał ŚCIGALSKI

major

1880

Katyń

37.

Witold TOMASZEWSKI

podporucznik

1908

Katyń

38.

Feliks WILK

posterunkowy PP

1898

Ukraina , nieznane

39.

Władysław WÓJTOWICZ

porucznik

1907

Charków

kapitan

1905

Katyń

40. Zygmunt ZBROJA

Źródło: Jadwiga Duda, prezes Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki”

211

Dzieje Wieliczki

Ważnym wydarzeniem związanym z 70. rocznicą zbrodni katyńskiej stała się katastrofa prezydenckiego samolotu (TU 154M) z prezydentem RP Lechem Kaczyńskim, jego żoną Marią i 94 pasażerami na pokładzie. Ta wielka narodowa tragedia znalazła swoje odzwierciedlenie również

w przestrzeni publicznej Wieliczki. Nieopodal Pomnika Odrodzenia Polski wzniesiono Krzyż Katyński, który upamiętnił nie tylko ofiary zbrodni NKWD z 1940 roku, ale również tych, co zginęli w katastrofie prezydenckiego samolotu 10 kwietnia 2010 roku.

212

Kadencja 2006–2010

W związku z tragicznymi wydarzeniami z 10 kwietnia 2010 roku w Smoleńsku, w pobliżu Pomnika Odrodzenia Polski ustawiono krzyż katyński dla upamiętnienia ofiar zbrodni popełnionej przez NKWD na polskich oficerach w 1940 roku oraz tych, którzy zginęli w katastrofie prezydenckiego samolotu (fot. UMiG Wieliczka).

213

Dzieje Wieliczki

Niestety, w maju 2010 roku gminę Wieliczka, podobnie jak wiele innych miejscowości w Małopolsce, dotknęła powódź. Było to związane z bardzo intensywnymi opadami deszczu, których suma wyniosła do 350% miesięcznej normy37. Około 200 posesji ucierpiało z powodu zalania bądź podtopień, a pod wodą znalazło się mniej więcej 270 ha terenu. Najwięcej zniszczeń odnotowano na terenie sołectw: Grabie, Brzegi, Kokotów i Węgrzce Wielkie. Zlokalizowano również sześć osuwisk. Jak możemy przeczytać w raporcie przedstawionym przez burmistrza Artura Kozioła na XL nadzwyczajnej sesji Rady Miejskiej w Wieliczce:

wego, 300 strażaków OSP, którzy w sumie przepracowali 32 tys. godzin w ciągu pięciu dni, 30 funkcjonariuszy PSP, 40 kadetów szkół pożarniczych z Łodzi i Poznania, 19 funkcjonariuszy Straży Miejskiej w Wieliczce, 32 funkcjonariuszy Policji (Gmina Wieliczka), 12 pracowników Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wieliczce, 26 pracowników ZGK w Wieliczce. Pomoc okazali także pracownicy Zakładu Energetycznego, Zakładu Gazowniczego, Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego i Zarządu Dróg Powiatowych. Przy usuwaniu skutków powodzi na terenie gminy wykorzystano 550 m sześc. piasku i 92 tys. worków na piasek38.

W akcji ratunkowej uczestniczyło: osiem członków Zespołu Zarządzania Kryzyso-

W wyniku powodzi uszkodzeniu uległa infrastruktura drogowa, co zostało pod-

Powódź w województwie małopolskim w 2010 roku, oprac. zbiorowe pod red. K. Jakóbika, Kraków 2011.

Protokół z XL nadzwyczajnej sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z 25 maja 2010 r.

214

fot. M. Golonka

Kadencja 2006–2010

kreślone przez burmistrza Artura Kozioła. W związku z tym zaproponował on zmiany w wydatkach budżetowych o łącznej wysokości około 2 mln zł. Fundusze te zostały przeznaczone na remonty dróg. W związku z otrzymaniem przez Polskę prawa do współorganizacji Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej (EURO 2012), ówczesny rząd opracował program „Moje Boisko-Orlik 2012”. Celem tego projektu było wykonanie nowoczesnych i ogólnodostępnych kompleksów boisk sportowych wraz z zapleczem szatniowo-socjalnym. Koszt budowy takiego obiektu wynosił około 1 mln zł. Zakładano powstanie 2012 boisk, w pierwszym rzędzie w gminach z ubogą infrastrukturą sportową. Środki na realizację tego przedsięwzięcia miały pochodzić z trzech źródeł: Ministerstwa Sportu i Turystyki, urzędów marszałkowskich oraz gmin. Samorząd Wieliczki

podjął starania o uzyskanie funduszy na tę inwestycję. 10 czerwca 2008 roku wiceburmistrz Henryk Gawor otrzymał z rąk ministra sportu i turystyki Mirosława Drzewieckiego decyzję o dofinansowaniu z budżetu państwa budowy boiska w ramach rządowego programu „Moje Boisko-Orlik 2012”. Pierwszy wielicki orlik usytuowany w Parku Miejskim im. Adama Mickiewicza został oddany do użytku 12 maja 2009 roku. Na uroczystości otwarcia obecni byli: Tomasz Półgrabski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Sportu i Turystyki, Mychajło Brodowycz, konsul generalny Ukrainy w Krakowie, Stanisław Sorys, wicewojewoda Małopolski, Wojciech Kozak, członek Zarządu Województwa Małopolskiego, Michał Listkiewicz, były prezes PZPN-u, Ryszard Niemiec, prezes Małopolskiego Związku Piłki Nożnej, An215

Dzieje Wieliczki

W ramach rządowego programu „Moje Boisko-Orlik 2012” pierwszy wielicki orlik powstał w Parku Miejskim im. Adama Mickiewicza w 2009 roku, a kolejny na osiedlu Krzyszkowice. Boiska wybudowano również w Śledziejowicach i w Koźmicach Wielkich (fot. M. Golonka).

216

Kadencja 2006–2010

drzej Bogucki, wiceprezes spółki PL.2012, prof. dr hab. Andrzej Klimek, rektor Akademii Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie, Wiesław Starowicz, wiceprezydent Miasta Krakowa, posłowie RP: Ireneusz Raś, Edward Czesak, Andrzej Biernat, Jan Musiał, Roman Kosecki, Andrzej Czerwiński, a także prezes Małopolskiego Banku Spółdzielczego w Wieliczce Edward Biernacki, samorządowcy, a wśród nich burmistrz Artur Kozioł, starosta wielicki Jacek Juszkiewicz, przewodniczący Rady Miejskiej w Wieliczce Zbigniew Zarębski, prezesi i działacze klubów sportowych oraz przedsiębiorcy39. Kolejne orliki powstały w Wieliczce na osiedlu Krzyszkowice (2010 r.), w Śledziejowicach (2011 r.) i w Koźmicach Wielkich (2012 r.). Oprócz tego, w ramach realizowanego przez Ministerstwo Sportu i Turystyki pilotażowego programu, w Wieliczce został oddany do użytku tak zwany Biały Orlik (7 grudnia 2010 r.)40. Projekt ten zakładał budowę ogólnodostępnych lodowisk sezonowych lub stałych. Jednym z jego podstawowych celów miała być popularyzacja sportów zimowych. Budowane lodowiska lokalizowano na terenie kompleksów zrealizowanych w ramach programu „Moje Boisko-Orlik 2012”. Wielicki obiekt sezonowy o wymiarach 30 na 15 m powstał na terenie Parku Miejskiego im. Adama Mickiewicza. W ramach programu województwa małopolskiego „Orlik Plus” wyremontowano obiekt sportowy w Kokotowie (2009 r.). Projekt zakładał remont i modernizację boisk z nawierzchnią naturalną i zapleczem. Fundusze na realizację przedsięwzięcia pochodziły z Urzędu Marszałkowskiego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Śro-

dowiska i Gospodarki Wodnej, dodatkowo uzupełniały je środki własne inwestora. Rodzaje wydatków kwalifikowanych z budżetu województwa zakładały przede wszystkim dofinansowanie remontów i modernizacji zapleczy sanitarno-szatniowych i innej infrastruktury obiektów sportowych (trybuny, ogrodzenie, parkingi); środki z funduszu mogły być przeznaczone na modernizację i remonty płyt boisk, termomodernizację, energooszczędne oświetlenie, zakup urządzeń do konserwacji trawy (kosiarki), zadrzewienie i zakrzewienie41. W związku z dynamicznym wzrostem liczby ludności, w tym również młodych małżeństw, zaistniała konieczność budowy nowego obiektu przedszkolnego. Budynek o powierzchni użytkowej 665 m kw., mający służyć 100 dzieciom, został usytuowany na osiedlu Wincentego Pola. Przedszkole Samorządowe nr 5 w Wieliczce im. Brata Alojzego Kosiby poświęcono i oddano do użytku 1 października 2009 roku. W uroczystości otwarcia wzięli udział: bp Marian Błażej Kruszyłowicz OFM Conv, bp Jerzy Maculewicz OFM Conv oraz bp Stanisław Dowlaszewicz OFM Conv wraz z innymi przedstawicielami najwyższych władz zakonu franciszkanów, którzy uczestniczyli w Wieliczce w uroczystościach z okazji 800-lecia zatwierdzenia reguły św. Franciszka (Kapituła Namiotów). Symbolicznego przecięcia wstęgi dokonał burmistrz miasta i gminy Wieliczka Artur Kozioł wraz z o. Nikodemem Gdykiem oraz przewodniczącym Rady Miejskiej w Wieliczce Zbigniewem Zarębskim. W uroczystości wziął udział także ks. dziek. dekanatu wielickiego Zbigniew Gerle42. Małopolska pełna „Orlików”, 7.12.2009, https:// www.malopolska.pl/aktualnosci/samorzad/malopolska-pelna-orlikow [dostęp 15.03.2018]. 42 Budowa przedszkola na osiedlu Wincentego Pola, 23.04.2009, http://www.wieliczka.eu/pl/201129/ 6238/budowa-przedszkola-na-osiedlu-wincentego-pola.html [dostęp 15.03.2018]. 41

39 Orlik Park Mickiewicza, http://www.orliki. wieliczka.eu/pl/53720/0/Orlik_Park_Mickiewicza. html [dostęp 15.03.2018]. 40 Program budowy składanych lodowisk sezonowych oraz lodowisk stałych Biały Orlik.

217

Dzieje Wieliczki

W 2009 roku progi nowo otwartego Przedszkola SamorzÄ&#x2026;dowego nr 5 im. Brata Alojzego Kosiby przekroczyli najmĹ&#x201A;odsi wieliczanie (fot. UMiG Wieliczka).

218

Kadencja 2006–2010

Najwyższe władze zakonu franciszkanów uczestniczyły w Wieliczce w uroczystościach z okazji 800-lecia zatwierdzenia reguły św. Franciszka (fot. M. Golonka).

219

Dzieje Wieliczki

w Wieliczce o. Remigiusz Balcerak, członek Zarządu Województwa Małopolskiego Wojciech Kozak, burmistrz Wieliczki Artur Kozioł i jego zastępca Henryk Gawor. Nowo powstały obiekt umożliwił prowadzenie nie tylko zajęć rehabilitacyjnych, ale również kulturalnych i sportowych43. Lokalny samorząd wsparł także inicjatywę Jolanty Kuc, która zaproponowała zorganizowanie ogólnopolskiego spotkania rodzin dzieci chorych na miopatię mitochondrialną (zespół Leigha). Choroba ta objawia się m.in. obniżonym napięciem mięśniowym, zaburzeniami równowagi i koordynacji ruchów, problemami w oddychaniu i funkcjonowaniu nerek, a także kłopotami z widzeniem. Córka Jolanty Kuc, Ola, cierpi na tę rzadką i nieuleczalną chorobę genetyczną. Pierwszy zjazd odbył się w dniach 12–14 czerwca 2009 roku. W czasie jego trwania rodzice uczestniczyli w wykładach prowadzonych przez profesor nauk medycznych Ewę Pronicką – wybitną specjalistkę z zakresu chorób metabolicznych. Dzięki wsparciu wolontariuszy z Fundacji Mam Marzenie oraz Młodzieżowego Koła Wolontariatu w Wieliczce, rodzice mogli w skupieniu wysłuchać prelekcji. W drugim dniu zjazdu grupa miała okazję uczestniczyć w uroczystej mszy świętej w Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach. Patronat honorowy nad spotkaniem objął burmistrz miasta i gminy Wieliczka Artur Kozioł. Kolejny zjazd odbył się w dniach 29– 30 maja 2010 roku. W pierwszym dniu zorganizowano dyskusję, podczas której uczestnicy mogli wymieniać się doświadczeniami. Był również czas na indywidualne konsultacje. Oprócz prof. Ewy Pronickiej

Otwarcie pierwszej w gminie Wieliczka świetlicy środowiskowej w Lednicy Górnej. W kolejnych latach powstała sieć lokalnych centrów kultury w sołectwach (fot. UMiG Wieliczka).

Samorząd gminy nie zapomniał również o potrzebach osób niepełnosprawnych, czego dowodem było wybudowanie dla nich świetlicy środowiskowej na osiedlu Bogucice w Wieliczce. Inwestycja została zrealizowana z budżetu gminnego. Koszt budowy wyniósł łącznie ponad 677 tys. zł, z czego dofinansowanie z PFRON-u stanowiło 180 tys. zł. Uroczyste otwarcie miało miejsce 9 kwietnia 2010 roku. Uczestniczyli w nim m.in. ks. dziek. Zbigniew Gerle, proboszcz parafii pw. św. Franciszka

Nowa świetlica w Bogucicach już otwarta!, 14.04.2010, http://www.wieliczka.eu/pl/201129/6878/ nowa-swietlica-w-bogucicach-juz-otwarta-.html [dostęp 16.03.2018]. 43

220

Kadencja 2006–2010

z Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie w dyskusji wzięli udział dr Joanna Taybert, dr Paweł Kowalski, dr Kinga Żarów-Skorupa, dr Eliza Mazur z Małopolskiego Centrum Rehabilitacji Dzieci „Solidarność” w Radziszowie oraz dr Małgorzata Musiałowicz z Fundacji „Alma Spei” w Krakowie. W drugim dniu uczestnicy zjazdu wybrali się na uroczystą mszę świętą do podziemnej kaplicy pw. św. Jana w Kopalni Soli „Wieliczka”, a po niej odbyła się lekcja edukacyjna Odkrywamy Solilandię. Z czasem formuła zjazdu uległa rozszerzeniu, co dało się zauważyć w 2011 roku, kiedy został on połączony z międzynarodową konferencją. Na zakończenie wspomnianego wydarzenia profesor Ewa Pronicka podziękowała burmistrzowi, podkreślając, że „Wieliczka to centrum rodziców dzieci z chorobami ultrarzadkimi. Jest to unikatowa sytuacja w skali całego kraju”44. Od tej pory Ogólnopolski Zjazd dla Dzieci z Miopatią Mitochondrialną (zespół Leigha) wpisał się na stałą listę wydarzeń solnego miasta. Jolanta Kuc założyła Stowarzyszenie Dzieci z Miopatią Mitochondrialną pod postacią zespołu Leigha „Mali Bohaterowie”, którego jednym z celów jest organizowanie spotkań integracyjnych dla rodzin osób dotkniętych tą nieuleczalną chorobą. Cenną inicjatywą podjętą jeszcze na początku piątej kadencji było zorganizowanie konkursu na najlepsze prace magisterskie i licencjackie dotyczące Wieliczki. Po raz pierwszy taka uroczystość odbyła się w 2007 roku. Ta inicjatywa niewątpliwie przyczynia się do wzrostu świadomości mieszkańców w zakresie walorów turystycznych i krajoznawczych gminy, funkcjonowania poszczególnych instytucji samorządowych czy też problemów,

W czerwcu 2009 roku, z inicjatywy Jolanty Kuc, odbył się w Wieliczce pierwszy Ogólnopolski Zjazd dla Dzieci z Miopatią Mitochondrialną (fot. UMiG Wieliczka).

z jakimi borykają się wieliczanie. Autorzy wyróżnionych publikacji otrzymują nagrody pieniężne, które wręczane są na sesji rady miejskiej. Konkurs do dziś cieszy się dużym zainteresowaniem. Warto podkreślić, że wszystkie prace są gromadzone i udostępniane przez Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną w Wieliczce. Dzięki temu każdy miłośnik dziejów lokalnych może skorzystać z tego zasobu45. Szczegółowe omówienie działalności władz Wieliczki w latach 2006–2010 zostało zamieszczone na łamach „Kuriera Wielickiego”. W czasopiśmie tym opublikowano rozmowę z Arturem Koziołem zatytułowaną Nadal mamy dużo do zrobienia. Burmistrz, przedstawiając osiągnięcia władz piątej kadencji, zaznaczył, że pewne istotne inwestycje są już w trakcie realizacji bądź też zostały już podpisane umowy na ich wykonanie. Wśród nich wymienił m.in. kanalizację, rewitalizację terenów gminy, instalację paneli fotowoltaicznych czy też budowę przydomowych oczyszczalni ścieków.

Wieliczka – centrum chorób ultrarzadkich, 26.09.2011, https://www.wieliczka.eu/pl/201129/7878/ index.html?out=print [dostęp 17.12.2018]. 44

Uchwała nr VII/47/2007 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 29 marca 2007 r. 45

221

Dzieje Wieliczki

7 grudnia 2009 roku, w Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej zakończono wdrażanie zintegrowanego systemu komputerowego. Jako pierwszy zapisał się w nowym systemie burmistrz Artur Kozioł, składając swój podpis na karcie bibliotecznej (fot. M. Golonka).

222

Kadencja 2006–2010

Tradycyjnie, zawsze na przełomie sierpnia i września, w jednym wielickim sołectwie odbywają się gminne dożynki (fot. UMiG Wieliczka).

Patio zajmujące ponad 800 m kw. powierzchni to ulubione miejsce spotkań wieliczan (fot. UMiG Wieliczka).

223

Dzieje Wieliczki

W trakcie trwania piątej kadencji rozpoczęto wiele ważnych inwestycji, których zakończenie w następnej kadencji zmieniło wygląd miasta i wpłynęło korzystnie na jego funkcjonowanie.

tyczny wzrost liczby ludzi doprowadził do tego, że w 2008 roku gminę Wieliczka zamieszkiwało już ponad 50 tys. osób. Wpłynął na to między innymi utrzymujący się wzrost urodzeń, który miał przełożenie na dodatni przyrost naturalny. Co istotne, zanotowano go również na terenie samego miasta. Do Wieliczki zaczęli też napływać nowi mieszkańcy, co niewątpliwie świadczy o wzroście atrakcyjności tej podkrakowskiej miejscowości. Na pewno miało to też związek z wieloma inwestycjami w zakresie budownictwa mieszkaniowego. O ile w 2006 roku oddano do użytku zaledwie 195 budynków mieszkalnych, o tyle w 2007 roku było ich już 274, a w 2008 roku – 407. W kolejnych latach ich liczba nie spadała poniżej 350.

Przemiany społeczno-gospodarcze w latach 2006–2010

W czasie piątej kadencji wielickiego samorządu dało się zaobserwować pozytywne trendy dotyczące ruchu ludności. Systema-

Tab. 46. Najważniejsze dane dotyczące ruchu ludności w Wieliczce w latach 2006–2010 Rok

2006

2007

2008

2009

2010

Obszar

Ludność

Małżeństwa

Urodzenia

Zgony

Przyrost naturalny

Saldo migracji

Miasto

19 160

125

180

186

-6

Wieś

29 439

166

324

233

461

Ogółem

48 599

291

504

419

518

Miasto

19 300

130

197

192

155

Wieś

30 037

187

339

243

518

Ogółem

49 337

317

536

435

101

673

Miasto

19 601

146

221

176

242

Wieś

30 531

164

363

271

437

Ogółem

50 132

310

584

447

137

679

Miasto

19 861

137

225

202

244

Wieś

31 206

161

340

242

545

Ogółem

51 067

298

565

444

121

789

Miasto

20 476

126

242

190

162

Wieś

32 345

183

373

253

120

569

Ogółem

52 821

309

615

443

172

731

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

224

Kadencja 2006–2010

Tab. 47. Przedział grup ludności przyjęty dla potrzeb rynku pracy według GUS-u w odniesieniu do zjawiska bezrobocia w latach 2006–2010 Struktura demograficzna ludności gminy Wieliczka w odniesieniu do rynku pracy Udział bezrobotnych w liczbie ludności Liczba Liczba bezrobotnych w wieku produkcyjnym zatrudnionych (%)

Rok

Wiek przedprodukcyjny (%)

Wiek produkcyjny (%)

Wiek poprodukcyjny (%)

2006

21,1%

64%

14,8%

2 252

7,2

5 657

2007

20,9%

64,2%

14,9%

1 626

5,1

6 113

2008

20,7%

64,3%

14,9%

1 198

3,7

6 973

2009

20,6%

64,3%

15,2%

1 832

5,6

7 571

2010

20,7%

64,1%

15,2%

2 006

5,9

7 621

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

Przy okazji warto zauważyć, że w latach 2008–2010 miasto wzniosło także dwa budynki wielorodzinne, zlokalizowane przy ulicy Jasnej, z przeznaczeniem na mieszkania komunalne (łącznie 30 lokali). Dane dotyczące ruchu ludności na terenie gminy ujmuje tabela 46. Niestety, dalej utrzymywał się trend spadku liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym; zaczęło przybywać osób w wieku poprodukcyjnym, co, jak już wcześniej wspomniano, jest zjawiskiem negatywnym. Bardzo dynamicznie zmieniała się sytuacja na rynku pracy. Aż do 2008 roku systematycznie spadała liczba bezrobotnych. Sytuacja ta uległa diametralnej zmianie w 2009 roku, kiedy ich liczba wzrosła prawie o 700 osób, co było wynikiem ogólnoświatowej recesji. Zmiany ujmuje tabela 47. Pozytywnym zjawiskiem był stały wzrost liczby osób zatrudnionych, co wskazuje na to, że podmioty gospodarcze funkcjonujące w Wieliczce potrafiły radzić sobie w czasie kryzysu. Najlepszym tego dowodem są dane dotyczące zarejestrowanych działalności gospodarczych – otóż w latach 2009–2010

nastąpił wzrost ich liczby o około 500. Wśród nowych podmiotów najwięcej było mikroprzedsiębiorstw, czyli firm zatrudniających do dziewięciu osób. Spośród nich 25% stanowiły zakłady funkcjonujące w sektorze przemysłu i budownictwa. Trend ten mógł być związany z faktem, że na terenie gminy realizowano wiele inwestycji stwarzających nowe miejsca pracy. Opisane dane przedstawia tabela 48. W sferze rozwoju infrastruktury w latach 2006–2010 można było zaobserwować stały wzrost długości czynnej sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Tę pierwszą wydłużono o około 30 km, zaś liczba przyłączy wzrosła o mniej więcej 1500. Dużo większej dynamiki nabrała rozbudowa kanalizacji, szczególnie na obszarze wiejskim. Co prawda, nastąpił niewielki wzrost długości sieci, ale liczba przyłączy powiększyła się o około 1000. Ogromna rozbudowa miała miejsce na przełomie 2006 i 2007 roku. Dane te ujmuje tabela 49. Należy jednak zaznaczyć, że realizacja największej inwestycji w zakresie budowy kanalizacji dopiero się rozpoczynała. 225

Dzieje Wieliczki

Tab. 48. Podmioty gospodarcze w gminie Wieliczka według grup działalności i wielkości przedsiębiorstw (PKD 2007) w latach 2006–2010 Struktura podmiotów gospodarczych według grup działalności Rok

2009

2010

Liczba przedsiębiorstw ogółem

5 545

6 018

Przemysł i budownictwo

1 368

1 484

Pozostała działalność

4 136

4 486

Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo

Struktura podmiotów gospodarczych według wielkości przedsiębiorstw Rok

2009

2010

5 299

5 770

Małe przedsiębiorstwa (10–49)

215

217

Średnie przedsiębiorstwa (50–249)

Duże przedsiębiorstwa (250–999)

Mikroprzedsiębiorstwa (0–9)

W nawiasach podano liczbę zatrudnionych osób.

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

Tab. 49. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna na terenie gminy Wieliczka w latach 2006–2010 Rok

2006

2007

2008

2009

2010

Obszar

Sieć w kilometrach

Podłączenia prowadzące do budynków

wodociągowa

kanalizacyjna

wodociągowe

kanalizacyjne

Miasto

112,6

59,2

3 288

2 205

Wieś

286,3

30,7

5 780

693

Ogółem

398,9

89,9

9 068

2 898

Miasto

114,6

59,7

3 593

2 515

Wieś

296,5

31,8

5 833

869

Ogółem

411,1

91,5

9 426

3 384

Miasto

116,1

59,7

3 717

2 592

Wieś

301,5

31,8

6 246

966

Ogółem

417,6

91,5

9 963

3 558

Miasto

117,7

3 844

2 672

Wieś

308

32,4

6 651

1 034

Ogółem

425,7

93,4

10 495

3 706

Miasto

118,4

61,5

3 929

2 748

Wieś

312,4

32,8

6 921

1 081

Ogółem

430,8

94,3

10 850

3 829

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

226

Kadencja 2006–2010

Samorządowcy oraz pracownicy Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka podczas spotkania w Kopalni Soli „Wieliczka” (fot. UMiG Wieliczka).

pracy z zagranicą w 2007 r. – Paweł Kubowicz), Adam Dyrda, Alojzy Brożek, Robert Gabryś, Henryk Gawor (po objęciu przez niego funkcji zastępcy burmistrza – Ireneusz Rozwadowski), Artur Kozioł (po objęciu przez niego funkcji burmistrza – Damian Konieczny), Małgorzata Krasoń, Józef Krupa, Paweł Krysa, Joanna Kulawik, Maciej Lisowski (po jego śmierci w 2010 r. – Anna GallasDropińska), Tadeusz Luraniec, Jan Murzyn, Lech Pankiewicz, Adam Marek Panuś (w związku z objęciem przez niego funkcji sekretarza w 2008 r. – Rafał Bochenek), Michał Roehlich, Urszula Rusecka (po objęciu przez nią funkcji dyrektora Zarządu Budynków Komunalnych w 2008 r. – Agata Jakubiak), Anna Ślęczka, Henryk Wolak, Maria Woźniak, Zbigniew Zarębski.

Wykaz władz miasta i gminy Wieliczka piątej kadencji (2006–2010) − burmistrz: Artur Kozioł, − zastępca burmistrza: Henryk Gawor, − pełnomocnik ds. inwestycji i kierownik jednostki realizującej projekt z funduszy UE: Józef Lassota, − skarbnik: Zofia Batko. Rada Miejska w Wieliczce (21 członków) Prezydium w latach 2006–2010: − przewodniczący: Zbigniew Zarębski, − zastępcy przewodniczącego: Alojzy Brożek, Jan Murzyn i Adam Marek Panuś, a po jego rezygnacji z mandatu – Tadeusz Luraniec. Radni: Józef Duda (po objęciu przez niego funkcji pełnomocnika burmistrza ds. współ227

Dzieje Wieliczki

228

Kadencja 2006–2010

Działania podejmowane w tej kadencji miały sprawić, aby w 2015 roku o Wieliczce można było powiedzieć, że jest „brylantem wśród polskich małych miast, ośrodkiem dynamicznego rozwoju gospodarczego, gminą przyjazną mieszkańcom, otwartą dla turystów i biznesu, parkiem kultury i nauki” (fot. UMiG Wieliczka).

229

Dzieje Wieliczki

230

Kadencja 2010–2014

Wybory w 2010 roku

czych . Należy nadmienić, że w związku ze wzrostem liczby mieszkańców liczba radnych zwiększyła się do 23. W czasie tej kampanii wyborcy mieli okazję zapoznać się z programami kandydatów na burmistrza nie tylko w formie tradycyjnej, ale również elektronicznej, gdyż każdy komitet wyborczy miał swoją witrynę internetową. Z punktu widzenia historyka stanowi to pewien problem badawczy, gdyż w sytuacji przegranej danego komitetu po pewnym czasie strona stawała się nieaktywna. W związku z tym najprostszy do odtworzenia jest program wyborczy burmistrza Artura Kozioła, gdyż na stronie internetowej jego komitetu starano się dokładnie dokumentować przebieg walki o reelekcję. Jak należało przypuszczać, kampania wyborcza dotychczasowego burmistrza Artura Kozioła skoncentrowana była na podkreśleniu osiągnięć władz gminy w ostatnich latach. W sposób szczególny akcentowane były inwestycje, które udało się wdrożyć bądź też te, które były w fazie realizacji – zwracano uwagę przede wszystkim na finansowaną z Funduszu Spójności budowę kanalizacji na terenie gminy. Stanowisko komitetu wyborczego dotychczasowego burmistrza najlepiej obrazuje tytuł pewnej rozmowy z Arturem Koziołem: Mamy pieniądze, których nie możemy zmarnować .

Do wyborów w 2010 roku zgłoszono zaledwie trzy komitety – KWW Artura Kozioła, KW Platforma Obywatelska RP oraz KWW „Ponad Podziałami”. Pierwszy popierało PiS. KWW „Ponad Podziałami” grupował ludzi z różnych środowisk i obu stron sceny politycznej, należeli tam bowiem przedstawiciele PO, PiS, PSL i SLD. Jak możemy przeczytać na łamach czasopisma „Głosy i Odgłosy”, list intencyjny w sprawie powołania Stowarzyszenia „Ponad Podziałami” został podpisany przez Pawła Janusa, Adama Kociołka, Wojciecha Kozaka, Jakuba Rynducha, Wiesława Siekierskiego i Jana Sikorę . Każdy komitet przedstawił kandydata na urząd burmistrza. Oprócz dotychczasowego włodarza Wieliczki akces w wyborach zgłosili Piotr Ptak, reprezentujący KW Platforma Obywatelska RP, i Jan Sikora z komitetu „Ponad Podziałami”. Kandydatów na radnych jako pierwszy zgłosił komitet obecnego burmistrza, podczas gdy jego konkurenci zwlekali z ich wskazaniem. Ostatecznie jednak każdy komitet zaproponował swoich kandydatów we wszystkich okręgach wybor „Głosy i Odgłosy. Gazeta odważna mieszkańców Powiatu Wielickiego” 2010, nr 1.

https://dziennikpolski24.pl/kampania-nabiera-rumiencow/ar/2856608 [dostęp 12.07.2017]. Gazeta Komitetu Wyborców Artura Kozioła, w: „Biuletyn Komitetu Wyborczego Prawa i Sprawiedliwości Głos Wyborczy” 2010.

Podczas Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej EURO 2012 Wieliczka gościła reprezentację Włoch (fot. A. Licau).

231

Dzieje Wieliczki

Jak dowiadujemy się z tego materiału wyborczego, najistotniejszymi inwestycjami władz kończącej się kadencji były: − rozpoczęcie budowy kanalizacji ogólnospławnej i przydomowych oczyszczalni, − rewitalizacja miasta, w tym przebudowa infrastruktury, − otworzenie basenu i budowa hali widowiskowej przy Parku Miejskim im. Adama Mickiewicza, − uruchomienie połączeń autobusowych do Krakowa. Należy zauważyć, że ten swoisty boom inwestycyjny był rzeczywiście widoczny w przestrzeni miejskiej. Wynikał on głównie z pozyskania zewnętrznych źródeł finansowania. W programie dotychczasowego burmistrza nie zabrakło również planów na przyszłość. Artur Kozioł podkreślał potrzebę inwestycji w rozwój nowych technologii. Zapowiedział, że na terenie miasta i gminy powstanie sieć bezprzewodowego internetu, a oprócz tego zostanie stworzony system elektroniczny umożliwiający załatwianie spraw administracyjnych. Artur Kozioł planował również budowę nowych orlików i sztucznego lodowiska, a także uruchomienie nowoczesnej biblioteki z systemem informatycznym i salami kinowymi. W programie nie zabrakło również akcentów ekologicznych, takich jak budowa kolektorów słonecznych na domach mieszkalnych i tych spełniających funkcję użyteczności publicznej oraz rozwój szybkiej kolei aglomeracyjnej z możliwością pozostawienia samochodu na parkingu (system Park & Ride). Wszystkie te inwestycje miały podnieść standard życia mieszkańców. Dużo miejsca w programie poświęcono rozwojowi poszczególnych sołectw w oparciu o środki unijne (Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013). Większość zaplanowanych inwestycji, prze-

widzianych na lata 2010-2013/2014, zostało już zrealizowanych. Chodziło w tym przypadku o budowę placów zabaw, świetlic środowiskowych oraz poprawę warunków życia ludności. Z programem KWW „Ponad Podziałami” możemy zapoznać się na łamach czasopisma „Głosy i Odgłosy. Gazeta odważna mieszkańców Powiatu Wielickiego”, którego redaktorem naczelnym był Wiesław Siekierski. Kandydatem na burmistrza tego komitetu był Jan Sikora, którego hasło wyborcze brzmiało: „Burmistrz dostępny”. Ze względów zdrowotnych nie mógł on jednak uczestniczyć w debatach, więc zapoznanie się z jego programem wyborczym i komitetu, który reprezentował, jest możliwe właściwie tylko przez lekturę wspomnianego czasopisma. Wśród głównych założeń znalazło się stwierdzenie, że „naszą misją jest stworzenie urzędu gminy otwartego dla mieszkańców, z kompetentnymi urzędnikami chętnie niosącymi pomoc dla społeczeństwa wielickiego” . Planowano je zrealizować między innymi poprzez uruchomienie centrum administracyjnego umożliwiającego załatwianie wszelkich spraw urzędowych w jednym miejscu. Ułatwienia te miały dotyczyć także przedsiębiorców. W programie wyborczym nie zabrakło również odniesień do sfery oświaty i sportu. Planowano wesprzeć szkoły w kwestii dostępu do nowoczesnych technologii oraz w zakresie profilaktyki uzależnień, reaktywacji sekcji sportowych, a także budowy ścieżek rowerowych o różnym stopniu trudności. Dość specyficznie odniesiono się do imprez kulturalnych, gdyż z jednej strony zarzucono urzędującemu burmistrzowi, że w ich organizacji brakuje spontaniczności, a z drugiej strony podkreślono konieczność większego wsparcia gminy dla lokalnych inicjatyw. „Głosy i Odgłosy. Gazeta odważna mieszkańców Powiatu Wielickiego” 2010, nr 2.

232

Kadencja 2010â&#x20AC;&#x201C;2014

233

Dzieje Wieliczki

Przedstawiciele komitetu „Ponad Podziałami” zwrócili uwagę na jeszcze jeden aspekt dotyczący sfery społecznej, a mianowicie – konieczność budowy obiektów przeznaczonych dla osób starszych. W programie nie mogło zabraknąć także elementów związanych z ekonomią i rozwojem infrastruktury. Zaznaczono potrzebę dalszej rozbudowy kanalizacji, choć podkreślono, że o wyborze wykonawcy nie powinna decydować najniższa cena, gdyż wówczas często okazuje się, że pojawiają się dodatkowe umowy i związane z nimi nieprzewidziane koszty. Cena realizacji inwestycji musi być rzeczywista, a każda umowa powinna zawierać klauzulę dotyczącą kar umownych. Dość krytycznie odniesiono się do wykorzystania środków unijnych. Dotychczasowym władzom zarzucano m.in. zbyt pochopne wydawanie pieniędzy i nadmierne zadłużenie, krytyce poddano także priorytety określone w planach realizacji inwestycji.

Ciekawym elementem, jaki odnajdujemy w programie wyborczym KWW „Ponad Podziałami”, było wskazanie na konieczność „opracowania studium architektonicznourbanistycznego przywracającego Wieliczce klimat i charakter górniczego miasta” . Postulat ten miał na celu zapobieżenie sytuacji, w której rewitalizacja zniszczyłaby dotychczasowy wizerunek Wieliczki. Jako przykład źle przeprowadzonej rekonstrukcji podano inwestycję zrealizowaną na płycie Rynku Górnego. Wskazano między innymi, że uczyniono z tego terenu swoistą „betonową pustynię”. Należy jednak podkreślić, że Jan Sikora docenił wkład burmistrza Artura Kozioła w pozytywne zmiany w zakresie infrastruktury, które dokonały się w przestrzeni publicznej, choć jego uwadze nie umknęły także błędy związane z ich realizacją. Z programem Piotra Ptaka można zapoznać się, analizując debaty, które prze Tamże.

234

Kadencja 2010–2014

prowadzono w trakcie kampanii. Jedna z nich odbyła się na antenie Radia Kraków, a druga na łamach „Dziennika Polskiego”. Co prawda, zarówno w pierwszej, jak i w drugiej mieli wziąć udział wszyscy kandydaci, ale ostatecznie uczestniczyli w nich tylko Artur Kozioł i Piotr Ptak, gdyż względy zdrowotne uniemożliwiły Janowi Sikorze włączenie się w dyskusje. W czasie debaty w Radiu Kraków kandydat na burmistrza startujący z listy PO poddał krytyce część działań obecnego burmistrza, uznając, że rozwój Wieliczki powinien pójść w kierunku uczynienia z miasta centrum uzdrowiskowo-sanatoryjnego. Jego zdaniem w tym celu należałoby wybudować Wielickie Centrum Uzdrowiskowe. Oprócz tego wskazał na konieczność utworzenia centrum kultury na tak zwanej Psiej Górce, a także nowej siedziby Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka, do której można byłoby przenieść rozproszone po całym mieście wydziały. Zdaniem Piotra Ptaka szczególnie realizacja tej drugiej inwestycji wpłynęłaby na sprawniejsze funkcjonowanie magistratu i tym samym ułatwiła życie mieszkańcom. Kandydat na burmistrza krytycznie odniósł się do wybranej lokalizacji strefy przemysłowej w Węgrzcach Wielkich. Według niego tereny położone na obszarze zalewowym powinny zostać przeznaczone na cele rekreacyjne, a duże ilości torfów mogłyby służyć jako środek leczniczy w balneologii. Kolejną kwestią poruszoną przez kandydata PO było niewystarczające wykorzystanie potencjału intelektualnego miasta przez obecny samorząd i uczynienie z Wieliczki „sypialni Krakowa”. Zmiana tego stanu rzeczy miała polegać m.in. na zachęcaniu mieszkańców do meldowania się w Wieliczce oraz na stwarzaniu na terenie gminy – np. przez jednostki samorządowe – możliwości zatrudnienia osób z wykształceniem kierunkowym. Programowi wyborczemu Piotra Ptaka towarzyszyło następujące hasło: „Do-

dajmy Wieliczce skrzydeł. Uczyńmy z niej europejskie solne miasto” . Znacznie bardziej szczegółową wizję rozwoju Wieliczki kandydaci na burmistrza mieli okazję przedstawić podczas debaty w „Dzienniku Polskim” . Wówczas obaj pretendenci rzetelnie uzasadnili swoje stanowiska. Piotr Ptak, krytykując działania burmistrza Artura Kozioła, wskazał na zbyt wolny proces budowy kanalizacji finansowanej z Funduszu Spójności, zły sposób montowania kolektorów słonecznych w ramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy czy też brak poprawy jakości lokal Wieliczka: poszło w eter – debata na antenie Radia Kraków, http://wieliczanie.pl/?p=185# [dostęp 3.04.2017]. Wielicka debata w „Dzienniku Polskim”, www. arturkoziol.eu/img/debata.pdf [dostęp 23.09.2017]. Piotr Ptak uznał, że urząd w sposób niewystarczający informował mieszkańców o swoich poczynaniach, a w związku z tym nie byli oni zorientowani, w jaki sposób przebiegała realizacja opisanego programu.

235

Dzieje Wieliczki

jestem od tego, by jakikolwiek przemysł powstawał w rejonie dziś zarezerwowanym na cele usługowo-produkcyjne. Wieliczka jest miastem turystycznym, nie potrzebuje wielkiego przemysłu, wystarczą nam mali i średni przedsiębiorcy. To jest dla nas właśnie ten najważniejszy kierunek” . W czasie debaty Piotr Ptak poruszył także temat centrum kulturalnego zlokalizowanego na Psiej Górce. Miało być ono miejscem rozwijania talentów artystycznych, otwartym dla każdego mieszkańca. Według przedstawionego planu to wieliczanie określaliby zakres jego działalności. Drugą istotną kwestią odnoszącą się do życia społecznego miało być wybudowanie centrum rekreacyjnego w Brzegach, gdzie wedle dzisiejszych zamierzeń planowana jest strefa aktywności gospodarczej. Tam jest kilka istotnych miejsc: zasoby kruszywa, torfowiska o bogatych właściwościach leczniczych oraz duże zasoby czystej wody pitnej. Chcemy to wykorzystać dla mieszkańców. Kraków ma Kryspinów, Wieliczka może mieć taki Kryspinów 2, gdzie ludzie będą przyjeżdżać i zażywać rekreacji10.

nych dróg. Kandydat PO przedstawił swoją wizję funkcjonowania Wielickiej Strefy Aktywności Gospodarczej (WSAG). Odniósł się również do kwestii zmian w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego. Według Piotra Ptaka wspomniany projekt powinien być bardziej racjonalny, między innymi należałoby określić powierzchnię gruntów przeznaczoną na tereny zielone. Oprócz tego plan powinien być modyfikowany w miarę potrzeb inwestycyjnych, a nie opracowany w perspektywie 20–30 lat. W związku z tym Piotr Ptak uznał za bezzasadne starania o całkowite przekształcenie obszarów rolnych i zielonych na tereny inwestycyjne. W jego opinii Wielicka Strefa Aktywności Gospodarczej powinna być, jak już zostało wspomniane, umiejscowiona w pobliżu pasa autostrady. Kandydat na burmistrza odniósł się również do możliwości zlokalizowania na terenie gminy wielkich zakładów przemysłowych: „Daleki

Artur Kozioł, odnosząc się do kwestii Wielickiej Strefy Aktywności Gospodarczej, podkreślił fakt, że realizacja Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego, uchwalonego w 2005 roku, nie była możliwa, gdyż obszar 25 ha jest zbyt mały na strefę gospodarczą. W związku z tym inwestorzy nie byliby zainteresowani rozpoczęciem szerszej działalności we wskazanym miejscu. Omawiając problem odrolnienia, wskazał, że gdyby w 2005 roku, podczas uchwalania tego planu, pomyślano perspektywicznie, nie trzeba byłoby starać się o odrolnienie Wielicka debata w „Dzienniku Polskim”, www. arturkoziol.eu/img/debata.pdf [dostęp 23.09.2017]. 10 Tamże.

236

Kadencja 2010–2014

terenu. Tymczasem władze powiatu przebudowały drogi i mosty w rejonie planowanej strefy, podpisane zostało także porozumienie w sprawie możliwości połączenia drogi S7 z węzłem Christo Botewa, a więc, jak podsumował dotychczasowy burmistrz, wcześniej czy później Wielicka Strefa Aktywności Gospodarczej powstanie. Odpowiadając na dalsze zarzuty, Artur Kozioł wskazał na rosnące wskaźniki w zakresie demografii, gospodarki oraz ekonomii. Omawiając ostatni aspekt, wymienił przede wszystkim sukcesy w pozyskiwaniu środków unijnych. Podkreślił również dużą liczbę realizowanych inwestycji. Wśród nich wymienił rozbudowę kanalizacji, rewitalizację miasta czy też wspomnianą już kwestię kolektorów słonecznych. Obaj kandydaci dostrzegali konieczność ożywienia centrum miasta oraz uznali, że bardzo istotnym zadaniem jest poprawa połączenia kolejowego z Krakowem. Najważniejsze różnice w ich programach dotyczyły lokalizacji strefy przemysłowej oraz inwestycji w dziedzinie kultury i rekreacji.

zując program Piotra Ptaka, można dojść do wniosku, że jego założenia niewiele różnią się od tego, co przedstawił dotychczasowy burmistrz Wieliczki. Po trzecie, Artur Kozioł był związany z PiS-em, a elektorat tego ugrupowania w rejonie Wieliczki był szczególnie silny, co mogło wpłynąć na zwycięstwo tego kandydata. Dużym jego atutem był także rozmach inwestycji zrealizowanych w kadencji 2006–2010, który eksponowano w kampanii wyborczej. Frekwencja była podobna jak w poprzednich latach i wyniosła 46,07%. Była jednak nieco niższa od ogólnopolskiej (46,32%) i wojewódzkiej (48,58%). Analizując wybory, można zauważyć pewną korelację pomiędzy osiągnięciami poszczególnych kandydatów na burmistrza a wynikami głosowania do rady miejskiej. Wyborcy mieli świadomość, iż program danego kandydata na burmistrza będzie realizowany jedynie w sytuacji, kiedy będzie on dysponował większością w radzie. Szczegółowe wyniki wyborów samorządowych w Wieliczce w 2010 roku przedstawiają tabele 50, 51 i 52.

Tab. 50. Wyniki pierwszej tury wyborów na burmistrza Wieliczki (21 listopada 2010 r.) Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Artur KOZIOŁ

KWW Artura Kozioła

Piotr PTAK Jan SIKORA

Liczba głosów

Procent głosów ważnych

10 920

59,84%

KW Platforma Obywatelska RP

5 024

27,53%

KWW „Ponad Podziałami”

2 304

12,63%

Źródło: www.pkw.gov.pl

Programy wyborcze kandydatów na urząd burmistrza w latach 2010–2014 były bardzo szczegółowe. Warto podkreślić fakt, że dyskusja, którą prowadzono w trakcie trwania kampanii wyborczej, miała charakter konstruktywny. Na wyniki wyborów wpłynęło kilka czynników. Po pierwsze, o słabej pozycji Jana Sikory mógł zadecydować fakt jego niewielkiej obecności w przestrzeni medialnej. Po drugie, anali-

W przypadku wyborów do Rady Powiatu Wielickiego cztery komitety zarejestrowały swoje listy i wszystkie wprowadziły kandydatów do rady. Wśród nich po ośmiu radnych pochodziło z szeregów PiS-u i PO. Przewodniczącym został Adam Kociołek, funkcję wiceprzewodniczących objęli Józef Duda i Roman Wcisło. Zarząd powiatu ukonstytuował się w następującym składzie: Jacek Juszkiewicz (starosta), Mirosław 237

Dzieje Wieliczki

Tab. 51. Podział mandatów w Radzie Miejskiej w Wieliczce po wyborach w 2010 roku (21 listopada 2010 r.) Liczba głosów ważnych

Komitet wyborczy

Procent głosów ważnych

Liczba mandatów

KW Platforma Obywatelska RP

5 615

31,4%

KWW Artura Kozioła

9 085

50,8%

KWW „Ponad Podziałami”

3 184

17,8%

17 884

100%

Razem Źródło: www.pkw.gov.pl

Tab. 52. Wyniki wyborów do Rady Miejskiej w Wieliczce (21 listopada 2010 r.) Lp.

Liczba głosów (% ważnych głosów w okręgu)

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Rafał BOCHENEK

KWW Artura Kozioła

255 (4,64%)

Alojzy BROŻEK

KWW Artura Kozioła

400 (6,79%)

Andrzej DYGA

KW Platforma Obywatelska RP

322 (5,86%)

Adam DYRDA

KWW Artura Kozioła

311 (5,28%)

Stanisław GAWOR

KWW Artura Kozioła

391 (6,64%)

Włodzimierz HARTABUS

KWW Artura Kozioła

356 (6,04%)

Damian KONIECZNY

KWW Artura Kozioła

263 (4,05%)

Artur KOZIOŁ

KWW Artura Kozioła

1 046 (16,09%)

Paweł KRYSA

KWW Artura Kozioła

225 (3,46%)

10.

Tadeusz LURANIEC

KWW Artura Kozioła

425 (7,74%)

11.

Piotr MARZEC

KW Platforma Obywatelska RP

218 (3,35%)

12.

Maria MICHALIK

KW Platforma Obywatelska RP

266 (4,52%)

13.

Jan MURZYN

KWW „Ponad Podziałami”

14.

Piotr PTAK

KW Platforma Obywatelska RP

316 (5,75%)

15.

Michał ROEHLICH

KWW Artura Kozioła

241 (3,71%)

16.

Łukasz SADKIEWICZ

KWW Artura Kozioła

323 (5,88%)

17.

Jan SIKORA

KWW „Ponad Podziałami”

314 (4,83%)

18.

Halina SINKUNAS

KW Platforma Obywatelska RP

212 (3,26%)

19.

Maria SITKO

KWW „Ponad Podziałami”

163 (2,77%)

20.

Szczepan STANEK

KW Platforma Obywatelska RP

402 (6,83%)

21.

Andrzej WARZECHA

KW Platforma Obywatelska RP

355 (6,46%)

22.

Maria WOŹNIAK

KWW Artura Kozioła

327 (5,55%)

23.

Agnieszka ZABAWA

KWW Artura Kozioła

313 (5,7%)

1 044 (16,06%)

Źródło: www.pkw.gov.pl

Mrozowski (wicestarosta), zaś członkami zarządu zostali Tadeusz Feret, Jan Kot i Lech Pankiewicz.

Obraz wyborów samorządowych nie byłby pełny, gdyby nie przedstawiono, choćby w formie skróconej, wyników wy238

Kadencja 2010–2014

Wykres 5. Podział mandatów w Radzie Miejskiej w Wieliczce po wyborach w 2010 roku KW Platforma Obywatelska RP KWW Artura Kozioła KWW „Ponad Podziałami” Źródło: www.wybory2010.pkw.gov.pl [dostęp 21.05.2019]

Tab. 53. Wyniki wyborów do Rady Powiatu Wielickiego (21 listopada 2010 r.) Lp.

Liczba głosów (% ważnych głosów w okręgu)

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Wiesław BOBOWSKI

KWW Przyjazny Powiat

Marek BURDA

KW Prawo i Sprawiedliwość

Józef DUDA

KW Platforma Obywatelska RP

1 224 (10,98%)

Małgorzata DYMEK

KW Platforma Obywatelska RP

305 (4,72%)

Tadeusz FERET

KW Platforma Obywatelska RP

429 (4,62%)

Zbigniew FIC

KW Platforma Obywatelska RP

1 198 (18,55%)

Henryk GAWOR

KW Prawo i Sprawiedliwość

1 311 (11,76%)

Paweł JANUS

KWW „Ponad Podziałami”

Jacek JUSZKIEWICZ

KW Prawo i Sprawiedliwość

10.

Adam KOCIOŁEK

KWW „Ponad Podziałami”

11.

Jan KOT

KW Prawo i Sprawiedliwość

12.

Beata KUKLA

KWW Przyjazny Powiat

581 (6,26%)

13.

Stanisław KYRC

KW Prawo i Sprawiedliwość

514 (3,17%)

14.

Andrzej MASNY

KWW Przyjazny Powiat

548 (4,92%)

15.

Marcin MATUSZYK

KW Platforma Obywatelska RP

694 (5,01%)

16.

Mirosław MROZOWSKI

KWW Przyjazny Powiat

820 (5,92%)

17.

Jakub PALUCH

KW Platforma Obywatelska RP

582 (6,27%)

18.

Lech PANKIEWICZ

KWW „Ponad Podziałami”

616 (9,54%)

19.

Adam PANUŚ

KW Prawo i Sprawiedliwość

374 (3,35%)

20.

Małgorzata PÓŁTORAK

KW Prawo i Sprawiedliwość

327 (2,93%)

21.

Ewa PTASZNIK

KW Platforma Obywatelska RP

688 (6,17%)

22.

Anna RACHWALIK

KW Platforma Obywatelska RP

945 (6,82%)

23.

Roman WCISŁO

KW Prawo i Sprawiedliwość

828 (8,91%) 974 (10,49%)

361 (3,24%) 1 010 (15,64%) 639 (4,61%) 629 (4, 54%)

1 472 (1,62%)

Źródło: www.pkw.gov.pl

borów do Sejmiku Województwa Małopolskiego. W okręgu nr 2, do którego należała Wieliczka, do zdobycia było sześć mandatów. Spośród dziewięciu komitetów, które zarejestrowały swoje listy, ostatecznie

tylko trzy uczestniczyły w ich podziale. Warto podkreślić, że mandat zdobyła mieszkanka Raciborska Elżbieta Achinger oraz pochodzący z Zabawy Wojciech Kozak. 239

Dzieje Wieliczki

Tab. 54. Radni wybrani z okręgu nr 2 do Sejmiku Województwa Małopolskiego (2010 r.) Liczba głosów (% w skali okręgu wyborczego)

Lp.

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Elżbieta ACHINGER

KW Platforma Obywatelska RP

7 308 (4,65%)

Kazimierz CZEKAJ

KW Platforma Obywatelska RP

15 303 (9,74%)

Adam DOMAGAŁA

KW Polskie Stronnictwo Ludowe

4 314 (2,74%)

Wojciech GRZESZEK

KW Prawo i Sprawiedliwość

11 515 (7,33%)

Wojciech KOZAK

KW Polskie Stronnictwo Ludowe

Bogdan PĘK

KW Prawo i Sprawiedliwość

Źródło: www.pkw.gov.pl

240

12 443 (7,92%) 7 041 (4,48%)

Kadencja 2010–2014

Ślubowanie burmistrza Artura Kozioła na kolejną kadencję oraz nowo wybranych radnych podczas uroczystej sesji Rady Miejskiej w Wieliczce (fot. M. Golonka).

241

Dzieje Wieliczki

Spektakularną inicjatywą wieliczan było rozwinięcie gigantycznej, 60-metrowej flagi Włoch (27 czerwca 2012 roku), z którą mieszkańcy przemaszerowali ulicami miasta do hotelu Turówka, gdzie spotkali się z piłkarzami. W ten sposób życzyli powodzenia reprezentacji Włoch, która wybierała się na mecz półfinałowy z Niemcami (fot. M. Golonka).

242

Kadencja 2010–2014

Działalność władz samorządowych szóstej kadencji

Górnego. Autorem tego niezwykłego dzieła jest Ryszard Paprocki. 13 czerwca 2012 roku zostało odsłonięte, a w uroczystości uczestniczyli przedstawiciele Włoskiej Federacji Piłki Nożnej: prezydent Giancarlo Abete, wiceprezydenci Demetrio Albertini i Carlo Tavecchio, trener reprezentacji Włoch Cesare Prandelli oraz koordynator projektu UEFA EURO 2012 Stefano Balducci. Stronę polską reprezentowali: burmistrz Wieliczki Artur Kozioł, starosta powiatu wielickiego Jacek Juszkiewicz oraz prezes Małopolskiego Banku Spółdzielczego Edward Biernacki. W trakcie EURO 2012 w solnym mieście funkcjonowało Centrum Kibicowania, które odwiedziło mniej więcej 40 tys. osób (od 8 czerwca do 1 lipca 2012 roku). W trakcie szóstej kadencji samorządu społeczność Wieliczki podjęła się realizacji wielu ciekawych inicjatyw, które na długo zapisały się w pamięci mieszkańców. Wśród nich warto wymienić bicie rekordu Guinnessa w przygotowaniu największej lasagne (20 czerwca 2012 r.) przez kucharzy

Lata 2010–2014 to czas dynamicznego rozwoju miasta, którego wymiernym wyznacznikiem było kontynuowanie i zakończenie ważnych inwestycji, a także rozpoczęcie nowych przedsięwzięć. W omawianym okresie w Wieliczce nie zabrakło prestiżowych wydarzeń o randze ogólnopolskiej i międzynarodowej. Na pierwszym miejscu należy wymienić współuczestniczenie miasta w przebiegu Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej EURO 2012. Wieliczka stała się centrum pobytowym, wybranym przez reprezentację Włoch. Zawodnicy zamieszkali w hotelu Turówka. Oprócz infrastruktury kolejowej, którą udało się zmodernizować w związku z EURO 2012, pamiątką tego wydarzenia jest malowidło 3D Solny Świat, które powstało na płycie Rynku

243

Dzieje Wieliczki

20 czerwca 2012 roku kucharze ze Stowarzyszenia Małopolskich Kucharzy i Cukierników oraz z restauracji Magillo postanowili pobić rekord Guinnessa w przygotowaniu największej lasagne. Po zakończeniu EURO 2012, wraz z przedstawicielami wielickiego samorządu, zostali zaproszeni na spotkanie z Prezydentem RP w Warszawie (fot. UMiG Wieliczka).

244

Kadencja 2010–2014

Pamiątką po EURO 2012 jest malowidło 3D Solny Świat, które powstało na płycie Rynku Górnego (zostało odsłonięte 13 czerwca 2012 roku). Autorem tego niezwykłego dzieła jest Ryszard Paprocki (fot. UMiG Wieliczka).

245

Dzieje Wieliczki

Wspólne przeżywanie sportowych emocji bardzo zjednoczyło wieliczan. W tych dniach wszyscy kibicowali włoskiej drużynie, którą u siebie gościli (fot. M. Golonka, R. Stachurski).

246

Kadencja 2010–2014

W trakcie EURO 2012 w solnym mieście funkcjonowało Centrum Kibicowania, które – od 8 czerwca do 1 lipca 2012 roku – odwiedziło blisko 40 tys. osób (fot. M. Golonka).

ze Stowarzyszenia Małopolskich Kucharzy i Cukierników oraz z restauracji Magillo. Potrawy spróbował włoski mistrz kuchni Giancarlo Russo, a także kucharze reprezentacji Włoch w piłce nożnej. Inną imprezą związaną z pobytem włoskiej drużyny w Wieliczce było zorganizowanie dwóch meczów towarzyskich piłki nożnej (22 czerwca i 26 czerwca 2012 r.) – dziennikarze Małopolski kontra dziennikarze Italii. W zespole z Małopolski, który dwukrotnie pokonał Włochów, gościnnie wystąpili: burmistrz Artur Kozioł, jego zastępca Łukasz Sadkiewicz oraz brytyjski dziennikarz „Daily Mirror” Jeremy Armstrong. Kolejną spektakularną inicjatywą było rozwinięcie gigantycznej, 60-metrowej flagi Włoch 27 czerwca 2012 roku. Następnie przemaszerowano z nią ulicami miasta do hotelu Turówka, gdzie dzieci spotkały się z piłkarzami. W ten sposób uczniowie wielickich szkół i władze miasta życzyły powodzenia reprezentacji Włoch, która wyjeżdżała na mecz półfinałowy z Niemcami.

W czasie pobytu włoskiej drużyny w Wieliczce zorganizowano dwa mecze towarzyskie piłki nożnej (22 i 26 czerwca 2012 roku), w których dziennikarze Małopolski zmierzyli się z przedstawicielami włoskich mediów (fot. M. Golonka).

247

Dzieje Wieliczki

Niemniej istotnym wydarzeniem, które z czasem zostało uznane za swego rodzaju preludium do Światowych Dni Młodzieży 2016, były I Dni Jana Pawła II w Wieliczce,

przygotowane w związku ze zbliżającą się beatyfikacją naszego papieża. Po raz pierwszy zostały one zorganizowane w kilka miesięcy po uroczystym otwarciu Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnego „Solne Miasto” (w styczniu 2011 r.) i trwały od 15 do 17 kwietnia 2011 roku. To właśnie nowo wybudowane centrum było miejscem, w którym odbyło się większość wydarzeń towarzyszących oczekiwaniu na ten wielki dzień. W trakcie I Dni Jana Pawła II w Wieliczce odbyło się VIII Spotkanie Miast i Gmin Papieskich. Terminem tym określane są miejscowości, które gościły papieża bądź nadały mu tytuł honorowego obywatela11. Podczas spotkania omawiano między innymi sprawy organizacyjne związane z planowaną beaty-

Dni Jana Pawła II już na stałe wpisały się do kalendarza wielickich wydarzeń, ale pierwsze ich obchody w 2011 roku były szczególne, bo – przygotowane w związku ze zbliżającą się beatyfikacją naszego papieża – stały się preludium do Światowych Dni Młodzieży 2016 (fot. P. Jantos).

11 VIII Spotkanie Miast i Gmin Papieskich oraz posiedzenie Zarządu ZMP w Wieliczce, 16.04.2011, https://www.wieliczka.eu/pl/201129/7541/viiispotkanie-miast-i-gmin-papieskich-oraz-posiedzenie-zarzadu-zmp-w-wieliczce.html [dostęp 24.04.2018].

248

Kadencja 2010–2014

I Dni Jana Pawła II zwieńczył koncert „Santo Subito”, podczas którego wystąpiły orkiestry, chóry i zespoły nie tylko z Wieliczki, ale również z Bochni i Krakowa (fot. P. Jantos).

fikacją Jana Pawła II. W Wieliczce odbyło się również posiedzenie Zarządu Związku Miast Polskich. Dni papieskie uświetniły koncerty, zaś uczestnicy uroczystości i mieszkańcy mieli możliwość obejrzenia wystaw związanych z osobą Ojca Świętego. Prezentowane na nich fotografie pochodziły ze zbiórki przeprowadzonej przez wielicką książnicę wspólnie z Urzędem Miasta i Gminy Wieliczka. Były wśród nich pamiątkowe zdjęcia z biskupem Karolem Wojtyłą na ziemi wielickiej oraz ze spotkań w Watykanie z Janem Pawłem II. Ważnym punktem tego wydarzenia było wmurowanie kamienia węgielnego pod budowaną kuchnię dla ubogich im. Sługi Bożego Brata Alojzego Kosiby przy ulicy o tej samej nazwie. Specjalnie na tę uroczystość wydana została publikacja zatytułowana Źródła nadziei. Jan Paweł II – mieszkańcom wielickiej ziemi. Nasza wdzięczność i zobowiązanie. Książka ta została stworzona w oparciu o teksty Karola Wojtyły, które zgromadził wieliczanin od lat

Książka Źródła nadziei. Jan Paweł II – mieszkańcom wielickiej ziemi. Nasza wdzięczność i zobowiązanie powstała w oparciu o teksty Karola Wojtyły, które zgromadził wieliczanin, od lat pracujący w Watykanie, ks. prałat Andrzej Dobrzyński. Zamieszczono w niej również pochodzące od mieszkańców zdjęcia związane z pobytami przyszłego papieża w Wieliczce i wieliczan w Watykanie (fot. P. Jantos).

249

Dzieje Wieliczki

pracujący w Watykanie – ks. prałat Andrzej Dobrzyński. Przy publikacji pracowali: Artur Kozioł, Agata Czarnota-Bajorek, Magdalena Golonka, Agnieszka Szczepaniak, Renata Gawlik. Zamieszczono w niej również pochodzące od mieszkańców zdjęcia związane z pobytami przyszłego papieża w Wieliczce i wieliczan w Watykanie. Warto wspomnieć o tym, że mieszkańcy miast i gmin papieskich również mieli możliwość uczestniczenia w spotkaniu z przedstawicielami Fundacji Jana Pawła II, Ośrodka Dokumentacji i Studium Pontyfikatu Jana Pawła II w Rzymie oraz Centrum Jana Pawła II „Nie lękajcie się!”. I Dni Jana Pawła II zwieńczył koncert „Santo Subito”, podczas którego wystąpiła Orkiestra Akademicka Forum Sinfonia, Akademicki Chór Politechniki Krakowskiej Cantata, Chór Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie Con Fuoco, Chór Orkiestry Państwowej Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej II stopnia imienia Fryderyka Chopina w Krakowie, Chór Kameralny Ostinato oraz Bocheński Chór Kameralny Salt Singers. Nie zabrakło również grup działających na wielickiej ziemi, m.in.

chórów Lutnia, im. Jana Pawła II ze Strumian, Ziarenko, Camerata i Gospel Voice, scholi Klemenciaki z parafii św. Klemensa, a także zespołów Yanabanda i Jubileum12. Koncert stał się wstępem do zorganizowania „Solnego Uwielbienia”, a Dni Jana Pawła II na stałe wpisały się do kalendarza wielickich wydarzeń. Pamięć o papieżu Polaku nie przejawiała się jednak tylko w taki sposób. Przedstawiciele władz samorządowych obecni byli zarówno podczas beatyfikacji (1 maja 2011 r.), jak i kanonizacji (27 kwietnia 2014 r.) Jana Pawła II. W uroczystościach kanonizacyjnych uczestniczyli m.in. pielgrzymi ze Strumian, górnicy z Kopalni Soli „Wieliczka”, a także burmistrz Artur Kozioł i przewodniczący Rady Miejskiej w Wieliczce Tadeusz Luraniec. Innym znaczącym wydarzeniem o zasięgu ogólnopolskim było zorganizowanie w Wieliczce zebrania plenarnego Konferencji Episkopatu Polski (21–22 czerwca 2013 r.). Na miejsce obrad wybrano Centrum Edukacyjno-Rekreacyjne „Solne Miasto”. Przed rozpoczęciem zebrania biskupi spotkali się z dziećmi z wielickich szkół na wspólnej modlitwie i udzielili uczniom oraz nauczycielom błogosławieństwa na rozpoczynające się wakacje. Spotkanie zakończyło się wspólnym odśpiewaniem Barki. Arcybiskupi i biskupi obecni na zebraniu omawiali m.in. kwestię 1050-lecia chrztu Polski, a także nowego sformułowania przykazań kościelnych. Wzięli również udział w poświęceniu Domu dla Ubogich im. Brata Alojzego Kosiby w Wieliczce. Po zakończeniu obrad, kard. metropolita krakowski Stanisław Dziwisz poruszył w rozmowie z burmistrzem Arturem Koziołem temat lokalizacji, gdzie mogłyby się odbyć kulminacyjne wydarzenia zbliżających

21–22 czerwca 2013 roku, w Centrum EdukacyjnoRekreacyjnym „Solne Miasto” zorganizowano zebranie plenarne Konferencji Episkopatu Polski, podczas którego duchowni omawiali m.in. kwestię 1050-lecia chrztu Polski, a także nowego sformułowania przykazań kościelnych (fot. archiwum KEP).

Program Dni Papieskich, https://www.wieliczka.eu/pl/201129/7936/dzien-papieski.html [dostęp 17.12.2018]. 12

250

Kadencja 2010–2014

Arcybiskupi i biskupi wzięli również udział w poświęceniu Domu dla Ubogich im. Brata Alojzego Kosiby w Wieliczce (fot. P. Jantos).

251

Dzieje Wieliczki

252

Kadencja 2010–2014

Tak jak powstanie „Solnego Miasta” umożliwiło organizację pierwszych dni papieskich, tak późniejsze otwarcie Wielickiej Areny Lekkoatletycznej związane było z innym wydarzeniem o wymiarze duchowym – koncertem „Solne Uwielbienie”. Impreza, która odbyła się w Boże Ciało (19 czerwca 2014 r.), stanowiła oficjalną inaugurację nowego obiektu sportowego w Wieliczce. Wydarzenie to zgromadziło około 4 tys. osób (fot. UMiG Wieliczka, P. Skraba, FOTO Rogalska).

253

Dzieje Wieliczki

skiej w Wieliczce. Patronat honorowy nad wydarzeniem objęli kard. Stanisław Dziwisz i bp Damian Muskus. Głównymi organizatorami było miasto i gmina Wieliczka, powiat wielicki, Komitet Organizacyjny ŚDM 2016 oraz o. Mariusz Tabor. Wydarzenie to zgromadziło mniej więcej 4 tys. osób. Wystąpili m.in. DJ Dugi, DJ Arkadio, połączone chóry dziecięce, zespół PDF, chór „Solnego Uwielbienia”, a także Monika Kuszyńska. Przeprowadzono też akcję charytatywną polegającą na gromadzeniu plastikowych zakrętek, z których usypano pięciometrową „wieżę do nieba”. Później przekazano je Stowarzyszeniu Dzieci z Miopatią Mitochondrialną pod postacią zespołu Leigha „Mali Bohaterowie”. Warto zaznaczyć, że to właśnie w czasie pierwszego „Solnego Uwielbienia” burmistrz Artur Kozioł złożył na ręce kard. Stanisława Dziwisza oficjalne zaproszenie dla papieża Franciszka na spotkanie Ojca Świętego z wolontariuszami, które mogłoby się odbyć na Wielickiej Arenie Lekkoatletycznej13. Wspomniany obiekt sportowy zlokalizowany jest na tak zwanej Psiej Górce, przy ulicy Boguckiej, na terenie, o którego właściwe zagospodarowanie zabiegano przez wiele lat. Dopiero burmistrzowi Arturowi Koziołowi udało się zrealizować inwestycję wartą około 7 mln zł, dzięki której poszerzono bazę sportową miasta. Wielicka Arena Lekkoatletyczna składa się z pełnowymiarowego boiska piłkarskiego (68 na 104,8 m) ze sztuczną nawierzchnią i oświetleniem, boiska do piłki siatkowej, boiska do piłki plażowej (o powierzchni 240 m kw.). Oprócz tego wokół boiska do piłki nożnej wybudowano bieżnię lekkoatletyczną (o powierzchni 4915 m kw.) wraz z rzutnią do pchnięcia kulą, rowem do biegu

Wielicka Arena Lekkoatletyczna została uhonorowana tytułem „Sportowy Obiekt Roku 2014”. Rozgrywane są tu nie tylko zawody lekkoatletyczne, ale również turnieje piłki nożnej. Ze względu na swoje rozmiary sprzyja także organizowaniu wielkich imprez plenerowych (fot. B. Cichoń).

się Światowych Dni Młodzieży 2016 (ŚDM 2016). Wówczas po raz pierwszy jako miejsce, które byłoby w stanie pomieścić grupę ponad 2 mln pielgrzymów, zostały wskazane podwielickie Brzegi. Tak jak powstanie „Solnego Miasta” umożliwiło organizację pierwszych dni papieskich, tak późniejsze otwarcie Wielickiej Areny Lekkoatletycznej związane było z innym wydarzeniem o wymiarze duchowym – koncertem „Solne Uwielbienie”. Impreza, która odbyła się w Boże Ciało (19 czerwca 2014 r.), stanowiła oficjalną inaugurację nowego obiektu sportowego w Wieliczce. Pomysłodawcą przedsięwzięcia zorganizowanego w ramach przygotowań do ŚDM 2016 był o. Mariusz Tabor z Zakonu Braci Mniejszych Prowincji Matki Boskiej Aniel-

13 Wieliczka zaprasza papieża Franciszka, „Panorama Powiatu Wielickiego” 2014, nr 7, s. 10; A. Gawor, E. Jamróz, Koncert Uwielbienia, „Panorama Powiatu Wielickiego” 2014, nr 7, s. 23.

254

Kadencja 2010–2014

W czasie pierwszego „Solnego Uwielbienia” burmistrz Artur Kozioł złożył na ręce kard. Stanisława Dziwisza oficjalne zaproszenie dla papieża Franciszka na spotkanie Ojca Świętego z wolontariuszami, które mogłoby się odbyć na Wielickiej Arenie Lekkoatletycznej (fot. UMiG Wieliczka).

z przeszkodami, zeskokiem do skoku w dal i trójskoku. Na terenie obiektu wydzielono również miejsce na tor nartorolkowy, urządzenia do ćwiczeń gimnastycznych, a także na szatnie. Wzdłuż bieżni usytuowano trybuny z siedziskami dla 1194 osób. Walory tego obiektu dostrzeżono, przyznając Wielickiej Arenie Lekkoatletycznej tytuł „Sportowy Obiekt Roku 2014”. Rozgrywane są tu nie tylko zawody lekkoatletyczne, ale również turnieje piłki nożnej. Jak już zostało wspomniane, ze względu na swoje rozmiary Wielicka Arena Lekkoatletyczna nadaje się też do organizacji wielkich imprez plenerowych. Oddanie do użytku tego obiektu nie zakończyło tworzenia nowej infrastruktury sportowej Wieliczki. W 2018 roku rozpoczęto przygotowania do budowy wielofunkcyjnej hali sportowej. Wartość tej inwestycji oszacowano na mniej więcej 18 mln zł.

Wybudowanie Wielickiej Areny Lekkoatletycznej nie stanowiło najważniejszej inwestycji władz samorządowych szóstej kadencji. Było nią niewątpliwie wykonanie kanalizacji, która umożliwiła dalszy dynamiczny rozwój miasta i gminy. Środki na realizację tego największego i zarazem najtrudniejszego pod względem logistycznym przedsięwzięcia zostały pozyskane jeszcze w poprzedniej kadencji. Pierwotnie zakładano, że sieć kanalizacyjną uda się zbudować do końca 2014 roku. Z kolei do końca 2016 roku należało uzyskać tzw. efekt ekologiczny, czyli wykonać 4 tys. przyłączy. Jak się jednak okazało, tworzenie infrastruktury sanitarnej trwało do końca 2015 roku. Warto zaznaczyć, że wybudowano około 133 km sieci kanalizacyjnej wobec planowanych 100 km. Ponadto, w czasie realizacji tego zadania natrafiano na różne nieprzewidziane sytuacje, na przykład 255

Dzieje Wieliczki

Wielickiego. Uroczystość otwarcia odbyła się 24 stycznia 2014 roku. Wzięli w niej udział m.in. arcybiskup, metropolita krakowski kard. Stanisław Dziwisz, wicemarszałek województwa małopolskiego Wojciech Kozak, starosta powiatu wielickiego Jacek Juszkiewicz, przewodniczący Rady Powiatu Wielickiego Adam Kociołek, burmistrz miasta i gminy Wieliczka Artur Kozioł oraz prezes zarządu Powiatowego Parku Rozwoju Michał Roehlich. Decyzja o budowie tego kompleksu zapadła wiosną 2007 roku, a już w grudniu gotowy był projekt obiektu. W marcu 2010 roku rozpoczęto prace. Inwestycję w stanie surowym udało się wykonać w zaledwie 10 miesięcy, wówczas jednak pojawiły się problemy z finansowaniem. Skłoniło to władze powiatowe do powołania spółki, która od lipca 2011 roku zajęła się pozyskiwaniem środków na kontynuację rozpoczętych prac budowlanych. Obecnie w tym obiekcie swoje siedziby mają dwie placówki oświatowe: Zespół Szkół im. Brata Alojzego Kosiby (dla dzieci z niepełnosprawnością intelektualną oraz autyzmem) oraz Powiatowe Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Wieliczce (dawniej Zespół Szkół Zawodowych). Jest tam również hala sportowa o wymiarach 26 na 32 m, która umożliwia organizowanie wielu imprez. Na terenie kampusu zlokalizowano boisko do gry w piłkę nożną ze sztuczną murawą, a także wielofunkcyjne boisko do siatkówki i koszykówki. Oprócz zaplecza sportowego znajdują się tu sale szkoleniowe, sala audytoryjna oraz nowoczesna pracownia gastronomiczna. W latach 2010–2014 oddano do użytku także wiele innych obiektów sportowych. Jednym z nich był orlik w Śledziejowicach, którego otwarcie nastąpiło 1 czerwca 2011 roku, był więc swoistym prezentem dla dzieci i młodzieży z okazji Międzynarodowego Dnia Dziecka. Z kolei oddanie orlika w Koźmicach Wielkich miało miejsce w czasie Dni Koźmic

w Kokotowie znaleziono bombę z czasów II wojny światowej. Największym wyzwaniem podczas rozbudowy kanalizacji było prowadzenie prac na terenie samej Wieliczki. W marcu 2013 roku została podpisana umowa na realizację kanalizacji rozdzielczej. Inwestycja obejmowała wybudowanie 20 km sieci i jednej przepompowni. Aby nie dopuścić do paraliżu miasta, opracowano harmonogram robót budowlanych. Niemniej jednak utrudnień komunikacyjnych nie dało się uniknąć. Pewne nieprzewidziane sytuacje miały miejsce również na terenie samego miasta, m.in. odkryto pozostałości muru z XVII wieku w ciągu ulicy Sikorskiego czy też kanał rzeki Serafy wzdłuż ulicy Dembowskiego. Z kolei podczas prac prowadzonych w okolicach ulicy Jasnej, Krótkiej, Janińskiej i Stromej natrafiono na fragmenty ściany neolitycznego domostwa o konstrukcji słupowej. Największym problemem było to, że dokumentacja istniejącej sieci kanalizacyjnej nie pokrywała się z jej faktycznym przebiegiem. Mimo to inwestycję udało się zrealizować. Dzięki niej poprawił się nie tylko komfort życia mieszkańców, ale również stan środowiska naturalnego. Ważnym wydarzeniem dla społeczności powiatu wielickiego było wybudowanie nowego centrum edukacyjnego – Kampusu 256

Kadencja 2010–2014

W styczniu 2014 roku otwarto nowe centrum edukacyjne – Kampus Wielicki. Oprócz placówek oświatowych, znajduje się tam hala sportowa, boiska do gry w piłkę nożną, siatkówkę i koszykówkę, a także sale szkoleniowe i audytoryjne oraz nowoczesna pracownia gastronomiczna (fot. B. Pasek).

257

Dzieje Wieliczki

salę sportowo-widowiskową, na drugiej zaś zaaranżowano pomieszczenia na potrzeby świetlicy środowiskowej z odpowiednim zapleczem sanitarno-szatniowym. Uroczystego poświęcenia dokonał bp Damian Muskus, a wstęgę przecięli m.in. wicemarszałek województwa małopolskiego Wojciech Kozak, starosta wielicki Jacek Juszkiewicz, burmistrz Wieliczki Artur Kozioł, prezes Stowarzyszenia na Rzecz Ekol-Rozwoju Wsi Podstolice Józef Bobek oraz sołtys Podstolic Stefania Gawor15. Władze samorządowe szóstej kadencji dużą wagę przywiązywały do rozwoju drobnego handlu związanego ze sprzedażą bezpośrednią. Tego typu działalność prowadzona jest na placu targowym przy ulicy Bednarka. Miejsce to jednak nie spełniało norm sanitarnych, dlatego konieczna była jego modernizacja i przebudowa. Burmistrz Artur Kozioł i jego współpracownicy pozyskali środki na realizację tego przedsięwzięcia. Dofinansowanie w wysokości 1 mln zł pochodziło z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007–2013. 17 września 2012 roku w Krakowie została podpisana promesa na sfinansowanie tego projektu, a już 24 lipca 2013 roku zakończono przebudowę miejsca, które od dawna wpisywało się w krajobraz Wieliczki. Nie tylko plac Bednarka wymagał odnowy. Rewitalizacji poddano również teren rozciągający się wzdłuż torów kolejowych. Trakt Solny został oddany do użytku w 2014 roku. Prowadzi on od centrum miasta (ulica Goliana) wzdłuż torów do ulicy Dembowskiego. Stanowi swoisty łącznik pomiędzy stacjami Wieliczka Rynek i Wieliczka Park. Część Traktu Solnego łączy się z Traktem Powroźników zlokalizowanym w pobliżu Turówki. Swoją nazwą nawiązuje on do dawnego toru

W 2013 roku nowe oblicze zyskał plac Bednarka – popularne targowisko w Wieliczce (fot. UMiG Wieliczka).

– 2 maja 2012 roku14. W tym czasie powstały również nowe sale gimnastyczne. Pierwsza z nich została wybudowana przy Szkole Podstawowej im. Królowej Jadwigi w Sierczy. Oddano ją do użytku 24 lutego 2011 roku. W obiekcie wydzielono salę gimnastyczną (o wymiarach 12 na 24 m), ścianę wspinaczkową, zaplecze sanitarno-szatniowe oraz magazyn sprzętu sportowego. Hala została wyposażona w nagłośnienie i tablicę wyników do rozgrywek sportowych. Obiekt połączono przewiązką z budynkiem szkolnym. Ponadto, warto podkreślić, że wykonano także podjazd dla osób niepełnosprawnych, a na dachu zamontowano instalację solarną. Budynek został poświęcony przez ks. dziek. Zbigniewa Gerle. 5 kwietnia 2014 roku w Podstolicach oddano do użytku świetlicę wraz z salą gimnastyczną. Obiekt składa się z dwóch kondygnacji. Na pierwszej umiejscowiono Otwarcie Orlika podczas Dni Koźmic, 22.05.2012, https://www.wieliczka.eu/pl/201129 /8317/otwarcie-orlika-podczas-dni-kozmic.html [dostęp 17.04.2018]. 14

Podstolice – otwarcie świetlicy środowiskowej wraz z salą gimnastyczną, „Panorama Powiatu Wielickiego” 2014, kwiecień, s. 11. 15

258

Kadencja 2010–2014

W latach 2010–2014 oddano do użytku wiele obiektów sportowych, w tym m.in. orliki w Śledziejowicach i w Koźmicach Wielkich (fot. UMiG Wieliczka).

259

Dzieje Wieliczki

W 2014 roku Trakt Solny, który prowadzi od centrum miasta (ulica Goliana) wzdłuż torów do ulicy Dembowskiego, zyskał nowe oblicze. Jego część łączy się z Traktem Powroźników, zlokalizowanym w pobliżu Turówki. Właśnie tu odbywa się cykliczna impreza „Wieliczka skręca linę”, upamiętniająca dawnych powroźników (fot. FOTO Rogalska).

260

Kadencja 2010–2014

powroźniczego16. Jak zaznacza historyk sztuki Marek Skubisz: „Trakt Powroźników to tylko niewielki odcinek trasy, która liczyła kiedyś 360 m i wiodła dzisiejszą aleją Żeromskiego. Z dawnego toru powroźniczego został tylko odcinek o długości około 200 m. W tym rejonie – na terenie dawnej warzelni – był też kryty trakt powroźniczy długi na 180 m”17. Chodziło w tym przypadku o ponowne użycie wyeksploatowanych wcześniej lin na inne wyroby wytwarzane przez wspomnianych rękodzielników, które można było wykorzystać w kopalni. Okazało się bowiem, że liny po wydobyciu na powierzchnię niejednokrotnie nie nadawały się już do niczego (ze względu na chłonięcie wilgoci z powietrza). W połowie XIX wieku w kopalni zaczęto stosować liny stalowe, co oznaczało kres świetności rzemieślników trudniących się powroźnictwem. Chcąc wskrzesić dawną tradycję, w 2014 roku zaczęto urządzać cykliczną imprezę „Wieliczka skręca linę”, któ-

rej inicjatorem jest Warsztat Powroźniczy z Wieliczki z Markiem Skubiszem na czele. Organizatorem wydarzenia, które już na stałe wpisało się w kalendarz imprez kulturalnych, jest miasto i gmina Wieliczka. W trakcie trwania szóstej kadencji wielickiego samorządu zakończono prace związane z udostępnieniem zwiedzającym szybu Regis, realizowane przez Kopalnię Soli „Wieliczka”. Ta długo wyczekiwana przez mieszkańców Wieliczki inwestycja została wykonana w oparciu o środki unijne18. Władze kopalni, 9 września 2010 roku, podpisały stosowną umowę na realizację projektu Szlaki nowej przygody w zabytkowej Kopalni Soli „Wieliczka”, a już niespełna dwa lata później nastąpiło uroczyste oddanie do użytku szybu Regis i Trasy Turystycznej (7 września 2012 r.). Obiekt poświęcił arcybiskup, metropolita krakowski kard. Stanisław Dziwisz, a w uroczystości otwarcia udział wzięli: prezes Kopalni Soli „Wieliczka” Kajetan d’Obyrn (prezes w latach 2009–2016),

16 Powroźnik – rękodzielnik zajmujący się skręcaniem lin. 17 https://dziennikpolski24.pl/wieliczkachce-znow-zaslynac-linami/ar/3438421 [dostęp: 3.03.2019].

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Działanie 6.4: Inwestycje w produkty turystyczne o znaczeniu ponadregionalnym. 18

261

Dzieje Wieliczki

Odnowiony szyb Regis poświęcił arcybiskup, metropolita krakowski kard. Stanisław Dziwisz, a w uroczystości otwarcia udział wzięli: prezes Kopalni Soli „Wieliczka” Kajetan d’Obyrn, posłowie, senatorowie i burmistrz Artur Kozioł (fot. M. Golonka).

262

Kadencja 2010–2014

1 grudnia 2014 roku na terenie Kopalni Soli „Wieliczka” wybudowano nowy obiekt o walorach leczniczych. Warto wspiąć się na ponad 20-metrowej wysokości wieżę tężni solankowej, skąd rozpościera się przepiękny widok na solne miasto (fot. T. Kordula).

posłowie, senatorowie i burmistrz Artur Kozioł. W ramach inwestycji nie tylko wykonano renowację wspomnianego zabytkowego szybu, ale również zabezpieczono i udostępniono 21 wyrobisk komorowych w najstarszej części kopalni. Nowa atrakcja turystyczna uzupełniła dotychczasową ofertę, jaką Kopalnia Soli „Wieliczka” proponowała zwiedzającym. Inną cenną inicjatywą zrealizowaną przez kopalnię było wybudowanie tężni solankowej. Ten obiekt o walorach leczniczych zaczęto wznosić w sierpniu 2013 roku, a uroczyste otwarcie nastąpiło 1 grudnia 2014 roku. Konstrukcję wybudowano z drewna modrzewiowego, a następnie wyłożono ją tarniną. Osoby odwiedzające tężnię mogą również skorzystać z dodatkowej atrakcji, jaką jest ponad 20-metrowa wieża widokowa. Warto również nadmienić, że w 2013 roku zmodyfikowany został wpis na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO odnoszący się do wielickiej kopalni – dopisano do niej

wówczas Zamek Żupny w Wieliczce oraz Kopalnię Soli w Bochni. Od tej pory wpis brzmi: „Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i w Bochni”. Wieliczanie nie zapomnieli w tej kadencji o upamiętnieniu tragicznych losów ludności żydowskiej z Wieliczki i okolicznych miejscowości. Przypomnijmy, że miejscowi Żydzi zostali zgładzeni przez nazistów w sierpniu 1942 roku. W 70. rocznicę tego wydarzenia, 27 sierpnia 2012 roku, o godzinie 12:00, rozległ się dźwięk syren i dzwonów kościelnych, po czym burmistrz Artur Kozioł poprosił zebranych o uczczenie pamięci pomordowanych minutą ciszy. Następnie jeden z czterech ocalałych, prof. Uri Shmueli, podzielił się swoimi wspomnieniami z sierpnia 1942 roku: „Na łąkach w Bogucicach SS wybierało mężczyzn do pracy w niemieckim przemyśle wojennym. Jeden z oficerów wskazał mojego tatę, który pociągnął mnie za rękę. Wahałem się, ale mama powiedziała po hebrajsku: »Idź z ojcem«. Poszedłem i żyję”. Po tym świadectwie odsłonięto tablicę pamiątkową. W uro263

Dzieje Wieliczki

264

Kadencja 2010–2014

czystości uczestniczyli m.in. przedstawiciele Gminy Wyznaniowej Żydowskiej z Krakowa z przewodniczącym Tadeuszem Jakubowiczem na czele, rabin Eliezer Gurary i rabin Tanya Segal. Tablicę zamontowano na kamienicy w Rynku Górnym 7. Warto przytoczyć tutaj jej treść: 27 sierpnia 1942 roku, z rozkazu okupantów niemieckich, Żydzi z Wieliczki i okolicznych miejscowości, zgromadzeni wcześniej w mieście, stawili się na łące w pobliskich Bogucicach. Przybyło około dziesięciu tysięcy osób. Ponad tysiąc starych i chorych rozstrzelano w Puszczy Niepołomickiej. Kilkaset zdolnych do pracy wywieziono do obozów. Pozostali zginęli w komorach gazowych w Bełżcu. Ci, którzy nie przybyli na rozkaz, byli mordowani w Wieliczce i Grabówkach. Z wielickiej społeczności żydowskiej ocaleli tylko nieliczni. W 70. rocznicę tych wydarzeń – wieliczanie 27 sierpnia 2012 roku

Następnie uczestnicy udali się na cmentarz żydowski w Grabówkach, gdzie pomodlili się i złożyli znicze pod pomnikiem upamiętniającym ofiary Holocaustu na ziemi wielickiej. Kolejna część tego ważnego wydarzenia odbyła się w Centrum EdukacyjnoRekreacyjnym „Solne Miasto” w Wieliczce. Tło historyczne tych tragicznych wydarzeń nakreślił dr Paweł Zarychta, wygłaszając referat Zagłada Żydów z Wieliczki i okolicznych miejscowości, a dr Sebastian Kołodziejczyk wspomniał o tym, jaką wartość ma „pamięć” historii. Po tym wystąpieniu Urszula Żyznowska zaprezentowała publikację Żydzi Wieliczki i Klasna 1872–2012 19. Zawiera ona m.in. relację świadków wydarzeń z 1942 roku20. 19 Żydzi Wieliczki i Klasna 1872–2012. Teksty i fotografie, oprac. U. Żyznowska, A. Krzeczkowska, Siercza 2012. 20 https://www.wieliczka.eu/pl/201129/8480/pamietamy-.html [dostęp: 30.05.2019].

Uroczystość z okazji 70. rocznicy zagłady Żydów z Wieliczki i okolicznych miejscowości (fot. M. Golonka).

265

Dzieje Wieliczki

Tab. 55. Frekwencja w wyborach bezpośrednich sołtysów, rad osiedlowych i sołeckich (15 maja 2011 r.)

Lp.

Osiedle/Sołectwo

1. Osiedle Bogucice 2. Osiedla: Kościuszki, Przyszłość, Szymanowskiego 3. Osiedle Krzyszkowice 4. Osiedle Lekarka 5. Osiedle Ogrodowe 6. Osiedle Sienkiewicza–Asnyka–Pola 7. Osiedle Śródmieście 8. Osiedle Zadory 9. Osiedle Zdrojowe Osiedla ogółem 1. Sołectwo Brzegi 2. Sołectwo Byszyce 3. Sołectwo Chorągwica 4. Sołectwo Czarnochowice 5. Sołectwo Dobranowice 6. Sołectwo Golkowice 7. Sołectwo Gorzków 8. Sołectwo Grabie 9. Sołectwo Grabówki 10. Sołectwo Grajów 11. Sołectwo Jankówka 12. Sołectwo Janowice 13. Sołectwo Kokotów 14. Sołectwo Koźmice Małe 15. Sołectwo Koźmice Wielkie 16. Sołectwo Lednica Górna 17. Sołectwo Mała Wieś 18. Sołectwo Mietniów 19. Sołectwo Pawlikowice 20. Sołectwo Podstolice 21. Sołectwo Raciborsko 22. Sołectwo Rożnowa 23. Sołectwo Siercza 24. Sołectwo Strumiany 25. Sołectwo Sułków 26. Sołectwo Sygneczów 27. Sołectwo Śledziejowice 28. Sołectwo Węgrzce Wielkie 29. Sołectwo Zabawa Sołectwa ogółem Suma

Liczba uprawnionych Liczba głosujących Frekwencja 922 257 27,87% 1 803 108 5,99% 2 500 131 5,24% 2 033 318 15,64% 1 360 83 6,1% 3 616 128 3,54% 1 631 135 8,28% 1 063 132 12,42% 1 045 83 7,94% 15 973 1 375 8,61% 425 147 34,59% 556 165 29,68% 704 83 11,79% 1 024 238 23,24% 472 111 23,52% 1 394 123 8,82% 730 139 19,04% 575 157 27,3% 833 91 10,92% 678 100 14,75% 309 121 39,16% 943 122 12,94% 1 655 268 16,91% 450 84 18,67% 1 940 391 20,15% 1 030 271 26,31% 718 148 20,61% 778 122 15,68% 1 083 209 19,3% 763 221 28,96% 919 189 20,57% 307 32 10,42% 1 109 190 17,13% 408 65 15,93% 849 304 35,81% 532 184 34,59% 1 262 148 11,73% 1 510 326 21,59% 725 87 12% 24 681 4 836 19,59% 40 654 6 211 15,28%

Źródło: Wyniki wyborów sołtysów, członków rad sołeckich oraz członków rad osiedli, 16.05.2011,https://wwwwieliczka.eu/pl/201129/53316/aktualnosci.html [dostęp 17.12.2018]

266

Kadencja 2010–2014

W latach 2010–2014 zapoczątkowano wiele działań ukierunkowanych na rozwój lokalnych społeczności, w tym wzmocnienie ich kompetencji. W tym celu wprowadzono między innymi bezpośredni wybór sołtysów oraz rad osiedlowych i sołeckich. Decyzja ta związana była ze zmianą statutów sołectw i osiedli; miała zachęcić do udziału w wyborach do władz jednostek pomocniczych i w ten sposób wpłynąć na zwiększenie aktywności obywatelskiej. Zdarzały się bowiem przypadki, że na zebranie wiejskie, na którym wybierano sołtysa, przychodziło zaledwie 30 osób. W trakcie dyskusji nad zmianami pojawiły się pewne kontrowersje w kwestii uregulowań prawnych dotyczących zebrań osiedlowych21. Nowe statuty dla wielickich osiedli wprowadziły 15-osobowe rady, które zyskały moc uchwałodawczą. Z kolei zebrań osiedlowych w ogóle nie przewidziano, co w istocie oznaczało ich likwidację. Niektórzy radni uznali więc, że mieszkańcy utracą możliwość spotykania się z władzami gminy i dlatego podali w wątpliwość zasadność zapisów osiedlowych statutów. Pewną kontynuacją działań zmierzających do realizacji zasady pomocniczości było wyodrębnienie funduszu sołeckiego. Możliwość taka pojawiła się z chwilą uchwalenia odpowiedniej ustawy w 2009 roku22. Rada Miejska w Wieliczce stosowną uchwałę podjęła 27 marca 2013 roku23. Dzięki temu sołectwa uzyskały pewną pulę środków na realizację lokalnych przedsięwzięć. Wśród działań ujętych w załączniku 10 do uchwały budżetowej na 2014 rok możemy znaleźć: remonty lokalnych dróg i budynków użyteczności publicznej, za-

kup strojów regionalnych czy też organizację różnego rodzaju imprez. Łącznie na ten cel przeznaczono kwotę 632 908,10 zł24. Ciekawą inicjatywą podjętą przez władze Wieliczki pod koniec kadencji było wprowadzenie budżetu obywatelskiego. To było jedno z pierwszych mniejszych miast, które zdecydowało się na ten krok. Warto w tym miejscu nadmienić, że wcześniej, już w 2011 roku, tę formę współuczestniczenia obywateli w podejmowaniu decyzji lokalnych wprowadził Sopot. Budżet obywatelski, zwany też partycypacyjnym, polega na tym, że władze samorządowe wydzielają pewną pulę środków finansowych, która zostaje przeznaczona na realizację zadań wskazanych przez obywateli. Jednym z celów wprowadzenia tego rozwiązania jest, jak czytamy w opracowaniu Eugeniusza Wojciechowskiego, „zwiększenie aktywności mieszkańców w sferze publicznej poprzez bezpośredni udział w decydowaniu w określonych sprawach miasta”25. Warto w tym miejscu przybliżyć, jak omawiany proces współdecydowania o wydatkowaniu środków budżetowych wyglądał w Wieliczce w pierwszym roku jego funkcjonowania. Budżet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka został wprowadzony na mocy zarządzenia burmistrza z 15 listopada 2013 roku. Jak możemy w nim przeczytać, przewidywana kwota niezbędna do realizacji zadań wskazanych przez obywateli została zabezpieczona w pozycji „rezerwa celowa inwestycyjna”26. Szczegółowe zasady Załącznik nr 10 do Uchwały Budżetowej Gminy Wieliczka na rok 2014 nr XL/536/2013 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 30 grudnia 2013 r. 25 E. Wojciechowski, Problem budżetu obywatelskiego, [w:] Aktualne problemy samorządu terytorialnego po 25 latach jego istnienia, red. R.P. Krawczyk, A. Borowicz, Łódź 2016, s. 377. 26 Zarządzenie nr 216/2013 Burmistrza Miasta i Gminy Wieliczka z dnia 15 listopada 2013 r. w sprawie wprowadzenia Budżetu Obywatelskiego Miasta i Gminy Wieliczka na rok 2014. 24

Protokół nr XLV/2010 sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 26 października 2010 r. 22 Ustawa z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim (Dz.U. nr 52, poz. 420 z późn. zm.). 23 Uchwała nr XXX/410/2013 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 27 marca 2013 r. w sprawie rozstrzygnięcia o wyodrębnieniu w budżecie gminy Wieliczka na rok 2014 środków stanowiących fundusz sołecki. 21

267

Dzieje Wieliczki

Tab. 56. Zadania rekomendowane do realizacji w ramach Wielickiego Budżetu Obywatelskiego w 2014 roku Liczba uzyskanych głosów (punktów)

Szacunkowy koszt zadania

Place manewrowe w sołectwach: Grabie, Brzegi, Węgrzce Wielkie, Czarnochowice, Sułków, Golkowice, Janowice, Byszyce, Dobranowice oraz na osiedlu Krzyszkowice w Wieliczce

7 364

709 000 zł

Oznakowanie nazw przysiółków na terenie gminy Wieliczka: Kokotów, Mała Wieś, Strumiany, Sułków, Śledziejowice, Węgrzce Wielkie, Zabawa

5 129

200 000 zł

Budowa wielofunkcyjnego placu zabaw przy Szkole Podstawowej nr 2 imienia Tadeusza Kościuszki w Wieliczce

2 863

178 000 zł

15 356

1 087 000 zł

Zadanie

Suma

Źródło: Wyniki głosowania w Wielickim Budżecie Obywatelskim, https://www.wieliczka.eu/pl/201129/10067/ wyniki-glosowania-w-wielickim-budzecie-obywatelskim.html [dostęp 17.12.2018]

budżetu partycypacyjnego zostały uregulowane w zarządzeniu z 9 stycznia 2014 roku27. Zgodnie z regulaminem mieszkańcy zyskali możliwość zgłaszania swoich propozycji od 13 stycznia do 12 lutego 2014 roku. Należy zaznaczyć, że mogły to być wyłącznie projekty inwestycyjne. Zgłoszono łącznie 47 pomysłów, z czego 20 spełniło wymogi formalne i to na nie mogli następnie głosować mieszkańcy. Trwało to od 24 lutego do 21 marca 2014 roku. Oddano 8309 ważnych głosów. Każdy mógł wskazać maksymalnie trzy projekty, przyznając im kolejno jeden, dwa lub trzy punkty. Spośród przedłożonych pomysłów trzy uzyskały największą liczbę głosów i zostały zarekomendowane do realizacji. Ich szacunkowy koszt miał wynieść 1 087 000 zł. Realizacja zadań wskazanych przez mieszkańców związana była z pewnymi kontrowersjami. Po pierwsze, część osób zauważyła, że jeden projekt pochłonął po-

nad 700 tys. zł z 1,1 mln zł, które zostały przeznaczone na cały budżet obywatelski. Po drugie, pojawiła się kwestia pewnego niedoszacowania kosztów budowy placu manewrowego w Janowicach i w związku z tym zaistniała konieczność przesunięcia tej inwestycji na kolejny rok. W zakresie realizacji zadań inspirowanych przez lokalne społeczności należy również omówić działalność Lokalnej Grupy Działania (LGD) „Wielicka Wieś”. Stowarzyszenie to powstało w 2009 roku i dysponowało kwotą ponad 7 mln zł przeznaczoną na zadania związane z rozwojem obszarów wiejskich i aktywizowaniem lokalnych społeczności. LGD „Wielicka Wieś” zrealizowała łącznie 77 projektów, w tym 43 „Małe projekty”, których wartość przekroczyła 1,2 mln zł, a dofinasowanie ze środków unijnych wyniosło około 840 tys. zł. Fundusze przeznaczono na publikacje książkowe, zakup strojów dla zespołów regionalnych, a także organizację warsztatów i innych imprez kulturalnych. Wsparto też modernizację budynków użyteczności publicznej. W ramach programu „Odnowa i rozwój wsi” zrealizowano 28 projektów, które po-

Zarządzenie nr 3/2014 Burmistrza Miasta i Gminy Wieliczka z dnia 9 stycznia 2014 r. w sprawie ustalenia Regulaminu Budżetu Obywatelskiego Miasta i Gminy Wieliczka na rok 2014. 27

268

Kadencja 2010–2014

chłonęły około 9 mln zł, z czego dofinansowanie wyniosło ponad 4,1 mln zł. Z tych środków udało się wybudować cztery nowe świetlice środowiskowe (w Sygneczowie, Kokotowie, Sułkowie i Mietniowie) oraz powiększyć świetlicę w Koźmicach Małych. Powstały też 23 place zabaw, wybudowano boiska sportowe, wyremontowano sporo obiektów użyteczności publicznej, odnowiono także kapliczki. Powstały nowoczesne centra sołectw, które stworzyły przestrzeń do realizacji wielu przedsięwzięć lokalnych społeczności. Program Leader obejmował także działanie „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw”. W jego ramach zrealizowano sześć projektów na łączną kwotę 900 tys. zł, z czego dotacja unijna przekroczyła 380 tys. zł. Całkowita wartość projektów wyniosła ponad 11 mln zł, a kwota dofinansowania – 5,4 mln zł. Przy tej okazji warto nadmienić, że władzom Wieliczki udało się pozyskać dodatkowe dotacje w ramach PROW z Urzędu Marszałkowskiego. Przeznaczono je na wybudowanie licznych obiektów na terenach wiejskich, m.in. świetlicy środowiskowej w Janowicach. Pomimo zakończenia realizacji projektów PROW 2007–2013, Stowarzyszenie LGD „Wielicka Wieś” nie zaprzestało swojej działalności. W związku ze zmianami ustawodawstwa28, które zaczęły obowiązywać, w perspektywie nowego budżetu na lata 2014–2020, pojawiła się konieczność powołania nowej organizacji, którą nazwano Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Powiatu Wielickiego. W jego skład weszli członkowie LGD „Wielicka Wieś” i LGD Stowarzyszenie Wspólnota Królewskiej Puszczy, które do tej pory działało na terenie gmin Kłaj i Niepołomice29. Minimalny wymóg członkostwa – trzy gminy. Zostało ono zarejestrowane w KRS 22 lipca 2015 r.

W czasie trwania szóstej kadencji wybudowano kilka świetlic środowiskowych, m.in. w Sułkowie i w Janowicach (fot. UMiG Wieliczka).

269

Dzieje Wieliczki

Bardzo ciekawą inicjatywą prorodzinną było opracowanie i wdrożenie programu Wielicka Karta Dużej Rodziny 3+. Zakłada on wsparcie rodzin mających troje bądź więcej dzieci. Osoby zakwalifikowane do tego programu mogą korzystać z wielu zni-

żek, które zaoferowały firmy i instytucje działające na terenie gminy Wieliczka. W ten sposób dzieci i młodzież z rodzin wielodzietnych zyskały szerszy dostęp do oferty kulturalnej, sportowej i edukacyjnej. Uroczysta inauguracja programu Wielicka Karta Dużej Rodziny 3+ nastąpiła 30 stycznia 2014 roku. Nie było to jedyne przedsięwzięcie mające na celu wsparcie młodych mieszkańców gminy. W 2012 roku rozpoczął działalność Wielicki Uniwersytet Dziecięcy30. Projekt ten został objęty Honorowym Patronatem Rektora Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. W ramach zajęć dzieci, począwszy od pierwszej klasy szkoły podstawowej, uczestniczą w warsztatach, których celem jest wzbudzenie w nich pasji poznawczych. Zajęcia są prowadzone w atrakcyjnej formie. Dla uczniów klas I–III szkoły podstawowej warsztaty zostały podzielone na trzy sektory: humanistyczny, przyrodniczy i matematyczny. Z kolei uczniowie klas IV–VI uczestniczą w zajęciach chemicznych, fizycznych i biologiczno-geograficznych. W trakcie szóstej kadencji władz samorządowych nie zapomniano o seniorach. W 2014 roku wdrożono program Wielicka Karta Seniora 60+. Zakłada on integrację i aktywizację osób starszych, mieszkających na terenie Wieliczki. Z tą kartą, podobnie jak w przypadku Wielickiej Karty Dużej Rodziny 3+, można korzystać z oferty kulturalnej, sportowej i edukacyjnej. W sierpniu 2014 roku powstało także Stowarzyszenie Wielicki Uniwersytet Trzeciego Wieku. Kontynuuje ono działalność Uniwersytetu Trzeciego Wieku założonego w 2010 roku i funkcjonującego przy Stowarzyszeniu Absolwentów i Przyjaciół Liceum Ogólnokształcącego w Wieliczce31.

Dzięki Wielickiej Karcie Dużej Rodziny 3+ dzieci i młodzież z rodzin wielodzietnych zyskały szerszy dostęp do oferty kulturalnej, sportowej i edukacyjnej (fot. UMiG Wieliczka).

Wielicki Uniwersytet Dziecięcy założono 24 marca 2012 r. 31 www.wieliczka-utw.pl [dostęp 25.03.2018]. 30

Dzięki środkom pozyskanym w ramach programu „Odnowa i rozwój wsi” wybudowano 23 place zabaw dla dzieci, m.in. w Raciborsku (fot. UMiG Wieliczka).

270

Kadencja 2010–2014

Warto wspomnieć również o wspólnej inicjatywie władz Wieliczki i Centrum Jana Pawła II „Nie lękajcie się!”. Otóż 27 września 2011 roku burmistrz Artur Kozioł i prezes zarządu centrum ks. prałat Jan Kabziński podpisali list intencyjny w sprawie utworzenia i rozwoju Uniwersytetu Trzeciego Wieku im. Jana Pawła II w Krakowie. Miało to miejsce w budynku Kurii Metropolitalnej przy ulicy Franciszkańskiej 3 w Krakowie w obecności kard. Stanisława Dziwisza. Zgodnie z założeniami zawartymi w piśmie, zajęcia na Uniwersytecie Trzeciego Wieku miałyby odbywać się co dwa tygodnie, raz w Wieliczce (w Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnym „Solne Miasto”) i raz w Krakowie (w Centrum Jana Pawła II „Nie lękajcie się!” przy ulicy Kanoniczej 18). Uroczysta inauguracja roku akademickiego na Uniwersytecie Trzeciego Wieku imienia Jana Pawła II w Krakowie miała miejsce 28 października 2011 roku. Podsumowując działania szóstej kadencji wielickiego samorządu, należy stwierdzić, że władze solnego miasta wykazały się dużą efektywnością w zakresie pozyskiwa-

nia środków zewnętrznych, w tym również unijnych. Wówczas także skończył się okres ich programowania, obejmujący lata 2007– 2013. Samorządowcom z Wieliczki udało się w tym czasie uzyskać dofinansowanie zewnętrzne w wysokości 143 672 352 zł, a łączna kwota inwestycji zrealizowanych dzięki tym środkom wyniosła 262 925 583 zł. Jak już zostało wspomniane, największą dotację udało się uzyskać na budowę kanalizacji. Projekt ten realizowany był w ramach

Tak odnowionej infrastruktury kolejowej może pozazdrościć Wieliczce niejedna metropolia (fot. FOTO Rogalska, T. Warczak).

271

Dzieje Wieliczki

był częścią inwestycji „Zintegrowany system transportu w aglomeracji krakowskiej” (koszt: 3 306 406 zł, z czego dofinansowanie wyniosło 1 142 871 zł)32. W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zrealizowano dwa projekty, których celem było przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu (koszt inwestycji: 8 258 233 zł, z czego dofinansowanie sięgało 7 590 493 zł)33. Pozyskano także środki z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego. Dzięki temu udało się m.in. przeprowadzić rewitalizację ciągów komunikacyjnych, skwerów i placów w centrum Wieliczki, wybudować

Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Całkowity koszt tej inwestycji wyniósł 109 715 211 zł, z czego 75 976 567 zł pochodziło ze środków unijnych. W ramach tego programu zrealizowano również inny projekt: „Budowę parkingów Park & Ride w Wieliczce oraz Wieliczce Rynek”, który

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Priorytet VII: Transport przyjazny środowisku, Działanie 7.3: Transport miejski w obszarach metropolitalnych. 33 Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, Działanie 8.3: Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu. 32

272

Kadencja 2010–2014

świetlicę środowiskową w Lednicy Górnej, a także poprawić efektywność energetyczną obiektów użyteczności publicznej. Oprócz tego na wspomnianych wcześniej budynkach zamontowano instalację solarną. Omawiając wykorzystanie środków unijnych, należy również wspomnieć o inwestycjach realizowanych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, z którego pozyskano środki na realizację siedmiu projektów, z czego sześć w ramach tak zwanej osi 3 („Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej”). W tym przypadku zadania inwestycyjne obejmowały następujące działania: „Odnowa i rozwój wsi” oraz „Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej”. Dzięki tym środkom udało się wybudować m.in. kompleks sportowo-rekreacyjny w Grabówkach, przydomowe oczyszczalnie ścieków, świetlicę środowiskową w Janowicach, a także zmodernizować plac przy ulicy

Bednarka. Zadania inwestycyjne mogły być również realizowane w ramach osi 4 (Program Leader). W tym przypadku, jak już zostało to wspomniane, były to tak zwane małe projekty, które jednak w znacznym stopniu przyczyniły się do zmiany wyglądu wielickich sołectw.

Dzięki środkom z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego zrewitalizowano ulice, skwery i place w centrum Wieliczki (fot. UMiG Wieliczka, J. Frączek, T. Warczak).

273

Dzieje Wieliczki

kreacyjnego „Solne Miasto” oraz sali gimnastycznej przy Gimnazjum w Wieliczce), − Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (budowa świetlicy w Bogucicach), − Urzędu Marszałkowskiego (współfinansowanie budowy orlików, a także „Orlika Plus”), − Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (budowa przyłączy kanalizacyjnych). Wysiłek inwestycyjny przeobraził przestrzeń publiczną gminy Wieliczka. Solne miasto i okalające je miejscowości zyskały nowoczesne, funkcjonalne i estetyczne budynki, dzięki którym lokalna społeczność mogła realizować wiele inicjatyw kulturalnych, sportowych i edukacyjnych. Jednocześnie podniósł się standard życia mieszkańców, a Wieliczka zaczęła być postrzegana jako miasto atrakcyjne dla inwestorów.

W latach 2007–2013 pozyskano również środki z innych źródeł, między innymi z: − Programu Szwajcarskiego (instalacja kolektorów słonecznych), − Ministerstwa Sportu i Turystyki (budowa orlików), − Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej (budowa Centrum Edukacyjno-Re-

274

Kadencja 2010–2014

Tab. 57. Środki zewnętrzne pozyskane przez władze samorządowe Wieliczki w latach 2007–2013 Całkowita wartość Wartość projektu (zł) dofinansowania (zł) Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (kanalizacja

109 715 210,68

75 976 567,45

3 306 406,05

1 142 871,35

8 258 233,37

7 590 492,86

Małopolski Regionalny Program Operacyjny

31 419 847,06

17 771 234,39

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (oś 3)

16 359 670,87

9 245 171

7 338 847

3 557 148

4 857 283,75

4 763 774,35

27 991 254

16 668 451

53 678 830,9

6 956 641,85

262 925 583,68

143 672 352,25

Wieliczki)

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (zintegrowany system transportu zbiorowego w aglomeracji krakowskiej)

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (oś 4: Leader) Inne środki unijne Fundusze szwajcarskie Pozaunijne źródła finansowania Suma

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka

Rewitalizacja historycznego centrum Wieliczki szczególnie widoczna jest na placu Tadeusza Kościuszki, który stanowi teraz wizytówkę miasta (fot. UMiG Wieliczka, FOTO Rogalska, J. Frączek).

275

Dzieje Wieliczki

276

Kadencja 2010–2014

Od 2011 roku nową tradycją w Wieliczce stało się świętowanie Barbórki w „Solnym Mieście” (fot. P. Jantos, UMiG Wieliczka).

277

Dzieje Wieliczki

278

Kadencja 2010–2014

Podczas tradycyjnej Barbórki prof. zw. dr hab. inż. Zbigniew Engel i prof. zw. dr hab. inż. Adam Klich, zasłużeni pracownicy Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, otrzymali honorowe dyplomy w podziękowaniu za dorobek naukowy i zaangażowanie w działalność społeczną w Wieliczce (fot. P. Jantos, MyszkowskiJedo, UMiG Wieliczka).

279

Dzieje Wieliczki

Przemiany społeczno-gospodarcze w latach 2010–2014

a liczbą bezrobotnych i zatrudnionych. W 2014 roku w istotny sposób zwiększył się odsetek osób, które wkroczyły w wiek poprodukcyjny. Nie należy się zatem dziwić, że samorząd Wieliczki zaczął podejmować działania, których celem była poprawa warunków życia rodzin wielodzietnych. Jednym z nich była wspomniana już Wielicka Karta Dużej Rodziny 3+. Dane dotyczące sytuacji na rynku pracy wskazują na pewien regres w rozwoju gospodarczym, który miał miejsce w omawianym okresie. Pomimo tego, że liczba bezrobotnych aż do 2013 roku systematycznie rosła,

W omawianym okresie można zaobserwować dalszy systematyczny wzrost ludności. W sposób szczególny jest to zauważalne na przykładzie społeczności miasta. Zwiększenie populacji wynikało przede wszystkim z napływu nowych mieszkańców. Niekorzystnym zjawiskiem obserwowanym w tym okresie była zmniejszająca się liczba mał-

Tab. 58. Najważniejsze dane dotyczące ruchu ludności w Wieliczce w latach 2010–2014 Rok 2010

2011

2012

2013

2014

Obszar

Ludność

Małżeństwa Urodzenia Zgony

Przyrost naturalny

Saldo migracji

Miasto

20 476

126

242

190

162

Wieś

32 345

183

373

253

120

569

Ogółem

52 821

309

615

443

172

731

Miasto

20 770

103

233

199

260

Wieś

32 907

183

361

285

486

Ogółem

53 677

286

594

484

110

746

Miasto

20 988

103

219

188

184

Wieś

33 404

158

339

269

410

Ogółem

54 392

261

558

457

101

594

Miasto

21 318

229

188

253

Wieś

33 913

140

364

259

105

418

Ogółem

55 231

210

593

447

146

671

Miasto

21 676

205

161

343

Wieś

34 265

159

321

241

322

Ogółem

55 941

253

526

402

124

665

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

żeństw i urodzeń. Spadła jednak liczba zgonów. Mimo to ponownie zaczęła objawiać się niekorzystna tendencja demograficzna. Jej odwrócenie nastąpiło w 2013 roku. Mogło to mieć związek z sytuacją na rynku pracy, można bowiem zauważyć pewną korelację pomiędzy przyrostem naturalnym

to zwiększyła się również liczba osób zatrudnionych. Warto podkreślić, że wzrastała także liczba podmiotów gospodarczych, choć w 2011 roku wyrejestrowano aż 527 firm. Kryzys odczuły przede wszystkim małe przedsiębiorstwa. W przypadku analizy z podziałem na grupy działalności zauważalny jest spadek 280

Kadencja 2010–2014

Tab. 59. Przedział grup ludności przyjęty dla potrzeb rynku pracy według GUS-u w odniesieniu do zjawiska bezrobocia w latach 2010–2014 Struktura demograficzna ludności w odniesieniu do rynku pracy Udział bezrobotnych w liczbie ludności Liczba w wieku zatrudnionych produkcyjnym (%)

Rok

Wiek przedprodukcyjny (%)

Wiek produkcyjny (%)

Wiek poprodukcyjny (%)

Liczba bezrobotnych

2010

20,7%

64,1%

15,2%

2 006

5,9

7 621

2011

20,7%

63,9%

15,4%

2 168

6,3

7 806

2012

20,5%

63,7%

15,8%

2 350

6,8

7 831

2013

20,5%

63,4%

16,1%

2 435

8 188

2014

20,4%

63%

16,6%

1 878

5,3

8 816

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

Tab. 60. Podmioty gospodarcze w gminie Wieliczka według grup działalności i wielkości przedsiębiorstw (PKD 2007) Liczba podmiotów gospodarczych Rok

2010

2011

2012

2013

2014

Ogółem

6 018

6 166

6 567

6 839

7 078

Wyrejestrowane

259

527

361

420

473

Zarejestrowane

651

608

691

634

642

Struktura podmiotów gospodarczych według grup działalności Rok

2010

2011

2012

2013

2014

Ogółem

6 018

6 166

6 567

6 839

7 078

Przemysł i budownictwo

1 484

1 492

1 576

1 664

1 707

Pozostała działalność

4 486

4 625

4 946

5 140

5 351

Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo

Struktura podmiotów gospodarczych według wielkości przedsiębiorstw Rok

2010

2011

2012

2013

2014

Mikroprzedsiębiorstwo (0–9)1

5 770

5 916

6 328

6 598

6 838

Małe przedsiębiorstwo (10–49)

217

220

207

209

207

Średnie przedsiębiorstwo (50–249)

Duże przedsiębiorstwo (250–999)

W nawiasach podano liczbę zatrudnionych osób.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS-u

281

Dzieje Wieliczki

Pomysłodawczynią Międzynarodowego Festiwalu „Poznajemy kulturę Europy”, który od lat ubarwia obchody Dni Świętej Kingi, jest Maria Idzi, wieloletni kierownik zespołu „Mietniowiacy” (fot. FOTO Rogalska).

282

Kadencja 2010–2014

Podczas dożynek – święta plonów – można spróbować regionalnych specjałów przygotowanych przez panie z Kół Gospodyń Wiejskich oraz podziwiać misternie wykonane wieńce dożynkowe (fot. FOTO Rogalska).

283

Dzieje Wieliczki

Tab. 61. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna na terenie gminy Wieliczka w latach 2010–2014 Rok

2010

2011

2012

2013

2014

Obszar

Podłączenia prowadzące do budynków

Sieć w kilometrach wodociągowa

kanalizacyjna

wodociągowe

kanalizacyjne

Miasto

118,4

61,5

3 929

2 748

Wieś

312,4

32,8

6 921

1 081

Ogółem

430,8

94,3

10 850

3 829

Miasto

120,8

62,2

4 030

2 829

317

7 203

1 129

Ogółem

437,8

95,2

11 233

3 958

Miasto

122,1

62,7

4 174

2 971

Wieś

320,6

33,4

7 491

1 229

Ogółem

442,7

96,1

11 665

4 200

Miasto

124,7

63,7

4 320

3 136

Wieś

323,3

33,8

7 734

1 371

Ogółem

448

97,5

12 054

4 507

Miasto

126

64,1

4 489

3 277

Wieś

324,3

7 959

1 409

Ogółem

450,3

98,1

12 448

4 686

Wieś

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

liczby podmiotów związanych z gospodarką rolną. W trudnych czasach dość dobrze poradziły sobie mikroprzedsiębiorstwa. W tej grupie zdecydowaną większość stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Być może konieczność poszukiwania pracy spowodowała, że część byłych pracowników zdecydowała się na założenie własnej firmy, co świadczy o przedsiębiorczości mieszkańców Wieliczki. W zakresie infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej następował systematyczny wzrost czynnej sieci rozdzielczej. Zwiększono również liczbę przyłączy. Należy jednak pamiętać, że dane GUS-u obejmują tylko te odcinki, które zostały oddane do użytku i do których wykonano przyłącza. W tym okresie realizowana była także wspomniana już wcześniej inwestycja budowy sieci kanalizacyjnej dofinansowana ze środków unijnych (Fundusz Spójności). Do końca 2014 roku wykonano większość

zadań związanych z powstaniem niezbędnej infrastruktury i dopiero przystępowano do tworzenia przyłączy. Mimo to ich liczba zwiększyła się w znaczący sposób. W przypadku sieci wodociągowej – z 10 850 (2010 r.) do 12 448 (2014 r.). W 2010 roku przyłączy do sieci kanalizacyjnej na terenie gminy było nieco ponad 3800, zaś cztery lata później już prawie 4700. Miarodajnym wskaźnikiem obrazującym sytuację społeczno-gospodarczą danej miejscowości w województwie na tle pozostałych jest Ranking Gmin Małopolski34. Celem, który przyświecał jego organizatorom, „było wyłonienie i promocja małopolskich gmin wyróżniających się pod względem Inicjatywa realizowana przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji we współpracy z Urzędem Statystycznym w Krakowie od 2010 r. 34

284

Kadencja 2010–2014

Tab. 62. Lokaty Wieliczki w Rankingu Gmin Małopolski w latach 2010–2014 (w poszczególnych kategoriach) Wskaźnik

2010

2011

2012

2013

2014

Dochody własne na jednego mieszkańca

Wydatki majątkowe inwestycyjne na jednego mieszkańca

125

Wydatki bieżące na administrację publiczną na jednego mieszkańca

Wydatki majątkowe inwestycyjne na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska

Środki z Unii Europejskiej na jednego mieszkańca

115

Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w REGON na tys. mieszkańców

Udział ludności w wieku produkcyjnym w ludności ogółem

Saldo migracji na tys. mieszkańców

Liczba czytelników w bibliotekach publicznych na tys. mieszkańców

Wyniki sprawdzianów szóstoklasistów i testów gimnazjalistów – średni wynik w procentach

Liczba udzielonych noclegów na tys. mieszkańców

37,29

37,51

43,48

41,24

51,85

Syntetyczny wskaźnik rankingowy Lokata łącznie

Źródło: http://mistia.org.pl/ranking/ (dostęp 14.04.2018)

rozwoju społeczno-gospodarczego”35. Ocenie poddawane są wszystkie gminy (179) za wyjątkiem Krakowa, Tarnowa i Nowego Sącza. W zestawieniu przygotowywanym przez Urząd Statystyczny w Krakowie brane są pod uwagę między innymi następujące wskaźniki: dochody na jednego mieszkańca, wydatki inwestycyjne, środki pozyskane z UE, liczba podmiotów gospodarczych czy saldo migracji. W latach 2010–2014 Wieliczka czterokrotnie uplasowała się wśród 20 najlepszych gmin i o ile w 2010 roku została sklasyfikowana na 16. miejscu, to już w 2014 roku zajęła trzecie miejsce. W kolej-

nych latach solne miasto znalazło się równie wysoko na liście rankingowej. W 2015 i w 2016 roku – na piątym, a w 2017 roku – na czwartym miejscu36, co świadczy o dynamicznym rozwoju mającej ponad 700-letnią historię Wieliczki. Ten dynamiczny rozwój społeczno-gospodarczy został również dostrzeżony przez Google, czego dowodem stało się przyznanie Wieliczce tytułu Google e-Miasto w kategorii „miejscowości w Małopolsce liczące poniżej 100 tys. mieszkańców” (wręczenie nagród W latach 2015–2017 zmodyfikowano nieco listę wskaźników, w oparciu o które sporządzano listę rankingową, m.in. uwzględniono środki przekazane organizacjom pozarządowym czy też wydatki na kulturę. 36

http://mistia.org.pl/ranking-gmin/ [dostęp 17.12.2018]. 35

285

Dzieje Wieliczki

Od 2014 roku Orszak Trzech Króli podąża również ulicami Wieliczki (fot. UMiG Wieliczka).

Strażnicy miejscy na co dzień dbają o bezpieczeństwo mieszkańców, m.in. podczas różnych wydarzeń organizowanych w Wieliczce (fot. UMiG Wieliczka).

286

Kadencja 2010–2014

Ciekawą inicjatywą Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej jest Wielickie Dyktando, które gromadzi liczne grono pasjonatów polskiej ortografii (fot. FOTO Rogalska).

Od lat karnawał wieńczy, organizowany w „Solnym Mieście”, Królewski Bal Seniora, cieszący się ogromną popularnością wśród wieliczan (fot. FOTO Rogalska).

287

Dzieje Wieliczki

odbyło się 11 września 2013 r.). Ranking uwzględniał aktywność małych i średnich przedsiębiorców w sieci – prowadzenie strony i dostosowanie jej do urządzeń mobilnych czy też sklepu internetowego. Obejmował on również działalność reklamową w sieci, w tym obecność na portalach społecznościowych. Zwycięstwo w tym rankingu świadczyło o tym, że miejscowi przedsiębiorcy świetnie odnajdywali się w przestrzeni wirtualnej, wykorzystując ją skutecznie do działalności gospodarczej.

Rada Miejska w Wieliczce (23 członków) Prezydium w latach 2010–2014: − przewodniczący: Tadeusz Luraniec, − zastępcy przewodniczącego: Alojzy Brożek, Piotr Ptak i Łukasz Sadkiewicz, a po objęciu przez niego funkcji zastępcy burmistrza – Małgorzata Krasoń. Radni: Rafał Bochenek, Alojzy Brożek, Andrzej Dyga, Adam Dyrda, Stanisław Gawor, Włodzimierz Hartabus, Damian Konieczny, Artur Kozioł (po objęciu przez niego funkcji burmistrza – Piotr Klimczyk), Paweł Krysa, Tadeusz Luraniec, Piotr Marzec, Maria Michalik, Jan Murzyn, Piotr Ptak, Michał Roehlich, Łukasz Sadkiewicz (po objęciu przez niego funkcji zastępcy burmistrza – Małgorzata Krasoń), Jan Sikora, Halina Sinkunas, Maria Sitko, Szczepan Stanek, Andrzej Warzecha, Maria Woźniak, Agnieszka Zabawa.

Wykaz władz miasta i gminy Wieliczka szóstej kadencji (2010–2014) − burmistrz: Artur Kozioł, − zastępca burmistrza ds. społecznych: Urszula Rusecka, − zastępca burmistrza ds. strategii i rozwoju: Łukasz Sadkiewicz, − skarbnik: Zofia Batko.

288

Kadencja 2010–2014

Od wielu lat na wielickich ulicach organizowany jest „SUPER OS – Memoriał Janusza Kuliga i Mariana Bublewicza”. Pomysłodawcą rajdu jest miłośnik motoryzacji Andrzej Garycki. Biorą w nim udział kierowcy i kibice z całej Polski, by w ten sposób upamiętnić znakomitych, tragicznie zmarłych polskich kierowców rajdowych. Zawody poprzedza nocny prolog o Puchar Burmistrza Wieliczki (fot. P. Jantos, UMiG Wieliczka).

289

fot. A. Lisowski

fot. FOTO Rogalska

Dzieje Wieliczki

290

fot. FOTO Rogalska

fot. UMiG Wieliczka

Kadencja 2010â&#x20AC;&#x201C;2014

291

292

Kadencja 2014–2018

Wybory w 2014 roku

cia w radzie miejskiej były 23 mandaty. Do rywalizacji o nie przystąpiło dziewięć komitetów wyborczych, które zarejestrowały łącznie 91 kandydatów na radnych. Tylko jeden z nich był związany z partią polityczną, a osiem pozostałych stanowiły komitety lokalne. Zarejestrowano następujące komitety: KW Wspólnota Wielicka, KWW „Pracę już mamy. Chcemy służyć mieszkańcom”, KWW Kazimierza Windaka, KWW Artura Kozioła, KWW Piotra Marca, KWW „Porozumienie Prawicy”, KWW Twoja Gmina Wieliczka, KWW Przyjazna Lekarka oraz KW Platforma Obywatelska. Dwa z nich zgłosiły kandydatów w jednym okręgu wyborczym, trzy zaś zaproponowały kandydatów na burmistrza. W przypadku Wieliczki zmiana ordynacji wyborczej przełożyła się na wzrost liczby komitetów (w poprzednich wyborach wystartowały zaledwie trzy) i pojawienie się komitetów pojedynczych kandydatów. Do rywalizacji o fotel burmistrza wystartowali: dotychczasowy burmistrz Artur Kozioł, Piotr Marzec i Zbigniew Fic. Wielką niespodzianką było zrezygnowanie z ubiegania się o to stanowisko przez Piotra Ptaka, który w poprzednich latach był kontrkandydatem Artura Kozioła. W trakcie szóstej kadencji wielokrotnie krytykował działania burmistrza, m.in. na łamach gazety „Życie Wieliczki i Powiatu”. Swoją decyzję o wycofaniu się z udziału w wyborach Piotr Ptak podjął 8 sierpnia 2014 roku. Wzbudziło to duże zainteresowanie regionalnych mediów. Artykuł dotyczący tej sprawy ukazał się na łamach „Dziennika Polskiego”. Gazeta zamieściła fragment oświadczenia przesłanego przez

Wybory samorządowe w 2014 roku odbywały się według ordynacji większościowej w jednomandatowych okręgach wyborczych. Zmiana ta dotyczyła gmin powyżej 20 tys. mieszkańców, a więc również Wieliczki. W związku z tym wprowadzono zasadę, że jeden komitet może zgłosić tylko jednego kandydata . Miało się to przyczynić między innymi do wzrostu poparcia dla lokalnych komitetów wyborczych, w tym osób niezależnych, i w pewien sposób pobudzić lokalną społeczność do większej aktywności. W skali ogólnopolskiej zmiana w ordynacji wyborczej przyczyniła się do niewielkiego wzrostu liczby kandydatów niezależnych, a najwięcej mandatów zyskały komitety, z których wywodził się zwycięzca w wyborach do organu wykonawczego. Jak podkreślił Konrad Składowski, „większościowy system wyborczy wpłynął na stworzenie stabilnych większości w radach miast i gmin” . Jak zatem przedstawiała się sytuacja podczas wyborów samorządowych w Wieliczce? Podobnie jak poprzednio, do zdoby K. Składowski, Wpływ wprowadzenia jednomandatowych okręgów wyborczych w wyborach samorządowych na wyniki wyborów, [w:] Aktualne problemy samorządu…, s. 97–118. Tamże, s. 116.

„Dziś możemy powiedzieć, że od 2016 roku Wieliczka ma w swej koronie jeszcze jeden drogocenny klejnot – tym klejnotem jest Światowy Dzień Młodzieży na jej ziemi” – kard. Stanisław Dziwisz (fot. FOTO Rogalska).

293

Dzieje Wieliczki

również debata kandydatów. Pretendenci do stanowiska burmistrza musieli się odnieść do problemów gminy, które zostały sformułowane na podstawie rozmów z mieszkańcami: „Dobrze się mieszka, ale nie ma pracy”, „Kopalnia i… długo, długo nic?”. Kandydaci musieli zatem wypowiedzieć się na temat tworzenia nowych miejsc pracy i pobudzenia wzrostu atrakcyjności miasta dla turystów, których wizyta nie powinna ograniczać się tylko do zwiedzania kopalni soli. Przedstawiając swoją wizję rozwoju miasta, Zbigniew Fic zauważył, że należy doprowadzić do szybkiej zmiany Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego, tak, aby pozyskać nowe tereny pod inwestycje. Podkreślił także konieczność usprawnienia komunikacji przez wybudowanie systemu rond, które upłynniłyby ruch samochodowy w mieście. Według Zbigniewa Fica „potencjalny pracodawca, dokonując rachunku ekonomicznego, liczy wszystko, w tym czas, który straci na dojazd do Wieliczki” . Z kolei, aby podnieść atrakcyjność miasta, chciał zacieśnić współpracę z instytucjami i stowarzyszeniami, m.in. z Kopalnią Soli „Wieliczka”, Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, starostwem oraz przedsiębiorcami. Widać zatem, że według niego wzrost atrakcyjności Wieliczki mógł zaistnieć tylko dzięki współpracy, a nie rywalizacji pomiędzy poszczególnymi podmiotami. Warto również wspomnieć o innych hasłach wyborczych tego kandydata, z którymi można było się zapoznać m.in. na portalach społecznościowych: − zagospodarowanie Grabówek, Brzegów i stoku pod Baranem, − Wieliczka przyjazna osobom niepełnosprawnym i seniorom,

Piotra Ptaka: „W związku z pojawieniem się kilku kandydatur obecnych radnych powiatowych na stanowisko burmistrza Wieliczki, dnia 8 sierpnia podjąłem decyzję o niekandydowaniu na ten urząd. (...) Zamierzam w przyszłej kadencji ubiegać się o mandat radnego powiatowego i (jeżeli będzie taka wola wyborców) pracować na rzecz powiatu wielickiego” . W konsekwencji, po wcześniejszym wycofaniu się Elżbiety Achinger, Platforma Obywatelska nie zgłosiła kandydata w wyborach na burmistrza Wieliczki. Wszyscy kandydaci starali się przekonać potencjalnych wyborców do swojej wizji rozwoju miasta i gminy. Podobnie jak poprzednio dużą rolę odgrywały materiały dostępne w sieci, lecz pewnym novum było wykorzystanie portali społecznościowych na większą skalę. Na antenie Radia Kraków odbyła się

A. Ratusznik, Wieliczka przed wyborami: perspektywy „sypialni Krakowa”, 7.11.2014, http://www. radiokrakow.pl/wiadomosci/krakow/wieliczkaprzed-wyborami-perspektywy-sypialni-krakowa/ [dostęp 23.08.2017].

J. Białek, W Wieliczce zawrzało, 22.08.2014, h t t p : //w w w. d z i e n n i k p o l s k i 2 4 . p l /a r t ykul/3547297, w-wieliczce-zawrzalo,id,t.html [dostęp 23.08.2017].

294

Kadencja 2014–2018

− kontynuacja budowy kanalizacji – poprawne wykonanie i odbiór, − centrum obsługi dla mieszkańców z terenu gminy i powiatu, − rzetelny budżet obywatelski oparty na porozumieniu społecznym . Pewną alternatywę dla pomysłów Zbigniewa Fica zaproponował Piotr Marzec. Podkreślił on, że w celu rozwiązania problemu bezrobocia należy obniżyć lokalne podatki i w ten sposób zachęcić ludzi do zakładania własnej działalności gospodarczej. Według niego gmina powinna inwestować głównie w turystykę i w obsługę ruchu turystycznego. Piotr Marzec proponował, by mia-

sto aktywnie włączyło się w to, na przykład przez budowę ścieżek rowerowych czy też upowszechnianie w kawiarniach różnych stylów muzycznych. Kontrkandydat Artura Kozioła zauważył również, że oprócz turystyki warto rozwijać sektor informatyczny, bowiem nie wymaga on dużych nakładów finansowych, jak na przykład wznoszenie nowych budynków, a może przyczynić się do zwiększenia liczby miejsc pracy. Zdaniem Piotra Marca powinno się również dążyć do urozmaicenia życia mieszkańców przez umożliwienie im udziału w zajęciach organizowanych przez osiedlowe kluby. Artur Kozioł, wypowiadając się na temat powyższych kwestii, wskazał, że szansą na rozwój Wieliczki jest powstająca już strefa aktywności gospodarczej. Wiąże się ona bowiem ze zwiększeniem dochodów gminy, które mogą zostać przeznaczone na nowe inwestycje. Jednocześnie podkreślił, że „nie chodzi o to, by za wszelką cenę zachęcać

Oficjalny portal internetowy www.wspolnotawielicka.pl jest już nieaktywny, materiały tego komitetu dostępne są na: https://pl-pl.facebook. com/kw.wspolnotawielicka/; udostępniono również cztery filmy na portalu YouTube, w tym m.in. https:// www.youtube.com/watch?v=BdcV8PWmQrI [dostęp 17.12.2018].

295

Dzieje Wieliczki

jącego burmistrza. Dokonał on wielu przełomowych przedsięwzięć, którymi mógł się pochwalić. Wielkim sukcesem było współuczestniczenie Wieliczki w zorganizowaniu EURO 2012, co z jednej strony stanowiło świetne narzędzie promocji dla miasta, a z drugiej umożliwiło modernizację linii kolejowej Kraków Bieżanów–Wieliczka, połączoną z przebudową okolic stacji Wieliczka Rynek i Wieliczka Park. Wpłynęło to także na poprawę estetyki miasta i zwiększenie jego funkcjonalności. Udało się także zakończyć budowę kompleksu „Solne Miasto”, który stał się ważnym centrum życia społecznego wieliczan. Była to długo wyczekiwana inwestycja i jej zrealizowanie stanowiło istotny argument przemawiający za poparciem kandydatury Artura Kozioła. Jednak najważniejsza i jednocześnie najtrudniejsza, zarówno z punktu widzenia logistycznego, jak i technicznego, była rozbudowa kanalizacji. Należy podkreślić, że powyższe przedsięwzięcia nie byłyby możliwe bez skutecznego pozyskiwania środków unijnych. W programie na kolejną kadencję Artur Kozioł zapowiadał realizację wielu nowych inwestycji w dziedzinie gospodarki, a także tych związanych z kulturą, edukacją, sportem i turystyką. Wśród spraw gospodarczych na pierwszym miejscu wymienił powstanie nowoczesnej stacji uzdatniania wody ze studniami głębinowymi. Burmistrz podkreślił, że „budowa ta zakończy właściwie proces porządkowania gospodarki wodnościekowej, a jednocześnie zapewni bezpieczeństwo wodne podczas suszy i uniezależni gminę od wód pochodzących z rzeki Raby” . Wykonanie stacji uzdatniania wody było warunkiem niezbędnym do dalszego rozwoju miasta i podniesienia standardu życia jego mieszkańców.

mieszkańców do pracy w Wieliczce, bo to ograniczanie. Każdy szuka możliwości. Zadaniem burmistrza jest stworzenie przestrzeni do znajdowania pracy, stąd stawiam na polepszanie komunikacji z gminą i z Krakowem”. Odnosząc się do kwestii rozwoju turystyki, Artur Kozioł podkreślił, że coraz większą rolę odgrywa Centrum EdukacyjnoRekreacyjne „Solne Miasto” – w imprezach zorganizowanych w ciągu roku uczestniczyło około 800 tys. osób. Wskazał także na to, że rolą burmistrza jest stworzenie przestrzeni, w której będą mogły odbywać się różnego rodzaju imprezy i wydarzenia, natomiast mieszkańcy mogą i powinni wychodzić z inicjatywą . Kampania Artura Kozioła koncentrowała się na przypomnieniu osiągnięć poprzedniej kadencji, które były najlepszym narzędziem promocji dotychczas urzędu-

http://www.arturkoziol.eu/?s=home [dostęp 24.04.2018].

A. Ratusznik, dz. cyt.

296

fot. FOTO Rogalska

Kadencja 2014–2018

Niemniej istotną kwestią była budowa strefy aktywności gospodarczej w Brzegach, Kokotowie i Węgrzcach Wielkich. Rozpoczęcie tej inwestycji związane było z uchwaleniem nowego Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego, dzięki któremu udało się zmienić przeznaczenie działek z rolnych na przemysłowe i usługowe. Dużo miejsca w programie Artur Kozioł poświęcił usprawnieniu komunikacji, m.in. rozbudowie szybkiej kolei aglomeracyjnej. W tym celu wskazał na konieczność stworzenia parkingów w systemie Park & Ride w Kokotowie i w Węgrzcach Wielkich. Rozwiązanie to wprowadzono już wcześniej w Wieliczce, gdzie doskonale się sprawdzało. Kontynuacją inwestycji realizowanych w mającym ponad 700-letnią historię mieście miała być modernizacja budynku dworca PKP przy ulicach Dembowskiego i Powstania Warszawskiego. Warto zaznaczyć, że w programie wyborczym dotychczasowego burmistrza nie zabrakło propozycji rozwiązań komunikacyjnych dla ruchu kołowego. Artur Kozioł wskazał na potrzebę budowy systemu rond, co niewątpliwie przyczyniłoby się do zwiększenia płynności w poruszaniu się pojazdów. Dodał jednak, że realizacja tego wieloletniego zadania inwestycyjnego możliwa będzie tylko w porozumieniu z Zarządem Dróg Wojewódzkich w Krakowie. Zaplanowane zostało wykonanie czterech

rond: w ciągu ulic Kościuszki oraz Sadowej, a także Krakowskiej i Kościuszki, na ulicy Piłsudskiego oraz na ulicach Asnyka i Słowackiego. Urzędujący burmistrz nie zapomniał również o inwestycjach w dziedzinie kultury. Najistotniejszą z nich było wzniesienie nowoczesnego budynku biblioteki z salą kinową. W projekcie przewidziano m.in. centralną wypożyczalnię, dział dla najmłodszych z kącikiem zabaw, czytelnię, salę konferencyjną, salę kinową oraz patio wystawowe. W nowym centrum kulturalnym przewidziano możliwość korzystania z nagrań, filmów DVD oraz audiobooków. W programie wyborczym Artur Kozioł zapowiedział również utworzenie Szkoły Muzycznej II stopnia, dzięki której będzie możliwe pełne rozwijanie potencjału młodych muzyków kształcących się w Wieliczce. Nie była to jedyna planowana inwestycja w dziedzinie szkolnictwa. Urzędujący burmistrz zapowiedział także utworzenie Szkoły Mistrzostwa Sportowego, zlokalizowanej w okolicy Wielickiej Areny Lekkoatletycznej. Artur Kozioł zaplanował również realizację III etapu rewitalizacji Parku Miejskiego im. Adama Mickiewicza w Wieliczce, budowę ścieżek rowerowych na wałach wiślanych oraz zagospodarowanie akwenów w miejscowości Brzegi. Ciekawą propozycją, która miała przyczynić się do rozwinięcia oferty turystycznej Wieliczki, było utworzenie Ma297

Dzieje Wieliczki

łopolskiego Miasta Tradycji Górniczych. W programie Artura Kozioła został zawarty szczegółowy opis tego projektu, który warto zacytować: „W ramach tego przedsięwzięcia powstanie osada górnicza, w której – dzięki nowoczesnym technikom zaangażowania widza – możliwe będzie zapoznanie się z całym procesem wydobywania i warzenia wielickiej soli. Do Małopolskiego Miasta Tradycji Górniczych prowadzić będzie Trakt Solny, którym już obecnie możemy spacerować” . Wszystkie planowane inicjatywy miały przyczynić się do dalszego rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego miasta oraz poprawy warunków życia jego mieszkańców. Nie należy się zatem dziwić, że wybory na burmistrza Wieliczki już w pierwszej turze wygrał Artur Kozioł, uzyskując prawie 60% głosów. Ponadto aż 17 członków jego komitetu zostało wybranych do Rady Miejskiej w Wieliczce. Frekwencja wyborcza wyniosła 46,29%. Warto nadmienić, że w przypadku wyborów do Rady Powiatu Wielickiego najwięcej radnych wprowadził KW Prawo i Sprawiedliwość (13 mandatów). Oprócz tego weszli do niej kandydaci z następujących komitetów wyborczych: KW Platforma Obywatelska RP (pięć mandatów), KWW „Porozumienie Prawicy” (cztery mandaty) i KW Wspólnota Wielicka (jeden mandat). Frekwencja wyborcza w powiecie wyniosła 49,84%. Przewodniczącym rady został Marek Burda, a jego zastępcą Józef Duda. 10 maja 2018 roku doszło do zmian w Prezydium Rady Powiatu Wielickiego. Marek Burda został odwołany z funkcji przewodniczącego. Zastąpił go Józef Duda. Funkcję wiceprzewodniczącego rada powierzyła Marcinowi Matuszykowi, który piastował ją do 28 września 2018 roku. Jego następcą został Roman Koszyk. Z kolei na starostę ponownie wybrano Jacka Juszkiewicza, a na wicestarostę – Łukasza Sadkiewicza. Tamże.

298

Kadencja 2014–2018

Skład zarządu uzupełniali: Roman Wcisło, Zdzisław Prochwicz i Aleksandra Ślusarek. W wyborach do sejmiku zarejestrowano łącznie 12 komitetów. Ostatecznie tylko trzy z nich wzięły udział w podziale mandatów. W okręgu nr 2 wybierano sześciu radnych. W tabeli 66 przedstawione zostały wyniki, przy czym na stronie PKW można znaleźć informację z uwzględnieniem podziału na gminy (poprzednio publikowane dane dotyczyły okręgów wyborczych). Wśród wybranych radnych bezpośrednio związani z Wieliczką byli: Wojciech Kozak i Urszula Rusecka.

Na początku siódmej kadencji burmistrz Artur Kozioł w wywiadzie udzielonym redakcji „Panoramy Powiatu Wielickiego” przedstawił swoje najbliższe plany inwestycyjne. Na pierwszym miejscu wymienił budowę nowoczesnej stacji uzdatniania wody, która zabezpieczy dostawy wody pitnej. Oprócz tego wskazał na to, co już było w trakcie realizacji, czyli kontynuację prac nad strefą aktywności gospodarczej, stworzenie ścieżek rowerowych oraz dokończenie infrastruktury społecznej w sołectwach, m.in. budowę świetlic i hal sportowych . Jednakże najważniejszym wydarzeniem i jednocześnie dużym wyzwaniem logistycznym była organizacja kulminacyjnych wydarzeń Światowych Dni Młodzieży w 2016 roku na Campus Misericordiae w Brzegach. Od samego początku Artur Kozioł czynił stara Dziękuję – silny mandat społeczny jest dla mnie zobowiązaniem, „Panorama Powiatu Wielickiego” 2014, nr 11 (261), s. 10–12.

fot. FOTO Rogalska

Działalność władz samorządowych siódmej kadencji

299

Dzieje Wieliczki

Tab. 63. Wyniki wyborów do Rady Miejskiej w Wieliczce (16 listopada 2014 r.) Lp.

Liczba głosów (% ważnych głosów w okręgu)

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Aleksandra BOCHEŃSKA

KWW Artura Kozioła

243 (34,13%)

Tomasz BRONIOWSKI

KWW Artura Kozioła

284 (40,75%)

Alojzy BROŻEK

KWW Artura Kozioła

388 (63,61%)

Adam DYRDA

KWW Artura Kozioła

425 (52,51%)

Ludwik GAWOR

KWW „Porozumienie Prawicy”

407 (47,11%)

Włodzimierz HARTABUS

KWW Artura Kozioła

565 (53,05%)

Piotr KLIMCZYK

KWW Artura Kozioła

475 (46,52%)

Damian KONIECZNY

KWW Artura Kozioła

285 (48,63%)

Małgorzata KRASOŃ

KWW Artura Kozioła

381 (63,61%)

10.

Krzysztof KROCHMAL

KWW „Porozumienie Prawicy”

11.

Paweł KRYSA

KWW Artura Kozioła

385 (37,86%)

12.

Jan KUBAS

KWW Artura Kozioła

461 (58,8%)

13.

Bogdan LIZAK

KW Platforma Obywatelska RP

203 (31,42%)

14.

Tadeusz LURANIEC

KWW Artura Kozioła

561 (57,07%)

15.

Piotr MARZEC

KWW Piotra Marca

225 (31,25%)

16.

Paweł POPIOŁEK

KWW Artura Kozioła

272 (41,09%)

17.

Michał ROEHLICH

KWW Artura Kozioła

335 (47,59%)

18.

Marek SŁOWIK

KWW Przyjazna Lekarka

266 (26,68%)

19.

Elżbieta SOSIN

KWW Artura Kozioła

485 (53,3%)

20.

Aleksander STAROWICZ

KWW Artura Kozioła

440 (42,68%)

21.

Sebastian SZOSTAK

KWW Artura Kozioła

227 (49,24%)

22.

Kazimierz WINDAK

KWW Kazimierza Windaka

467 (43,77%)

23.

Agnieszka ZABAWA

KWW Artura Kozioła

435 (46,57%)

521 (49,1%)

Źródło: www.pkw.gov.pl

Tab. 64. Wyniki głosowania na burmistrza Wieliczki (16 listopada 2014 r.) Lp.

Liczba uzyskanych głosów (% ważnych głosów)

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Zbigniew FIC

KW Wspólnota Wielicka

Artur KOZIOŁ

KWW Artura Kozioła

11 297 (59%)

Piotr MARZEC

KWW Piotra Marca

1 683 (8,79%)

Źródło: www.pkw.gov.pl

300

6 167 (32,21%)

Kadencja 2014–2018

Wykres 6. Podział mandatów w Radzie Miejskiej w Wieliczce po wyborach w 2014 roku KWW „Porozumienie Prawicy” KWW Kazimierza Windaka KW Platforma Obywatelska RP KWW Piotra Marca KWW Przyjazna Lekarka KWW Artura Kozioła Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PKW

Tab. 65. Wyniki wyborów do Rady Powiatu Wielickiego w 2014 roku Lp.

Liczba głosów (% ważnych głosów w okręgu)

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Rafał BOCHENEK

KW Prawo i Sprawiedliwość

1 462 (13,59%)

Marek BURDA

KW Prawo i Sprawiedliwość

1 223 (14,15%)

Józef DUDA

KW Platforma Obywatelska RP

671 (6,24%)

Tadeusz FERET

KW Platforma Obywatelska RP

384 (4,44%)

Zbigniew FIC

KW Wspólnota Wielicka

619 (9,29%)

Stanisław GAWOR

KW Prawo i Sprawiedliwość

449 (4,17%)

Anna JAŁOCHA

KW Prawo i Sprawiedliwość

348 (3,24%)

Jacek JUSZKIEWICZ

KW Prawo i Sprawiedliwość

1 107 (16,62%)

Adam KOCIOŁEK

KWW „Porozumienie Prawicy”

502 (3,62%)

10.

Genowefa KOSTECKA

KW Prawo i Sprawiedliwość

855 (6,16%)

11.

Roman KOSZYK

KW Prawo i Sprawiedliwość

386 (5,8%)

12.

Henryk KOWAL

KW Prawo i Sprawiedliwość

336 (3,12%)

13.

Stanisław KYRC

KW Prawo i Sprawiedliwość

708 (5,1%)

14.

Marcin MATUSZYK

KW Platforma Obywatelska RP

893 (6,43%)

15.

Piotr NOWAK

KWW „Porozumienie Prawicy”

434 (5,02%)

16.

Jakub PALUCH

KW Platforma Obywatelska RP

644 (7,45%)

17.

Lech PANKIEWICZ

KW Platforma Obywatelska RP

713 (10,71%)

18.

Zdzisław PROCHWICZ

KW Prawo i Sprawiedliwość

536 (3,86%)

19.

Łukasz SADKIEWICZ

KWW „Porozumienie Prawicy”

637 (5,92%)

20.

Jadwiga SKOCZEK

KW Prawo i Sprawiedliwość

709 (5,11%)

21.

Szczepan STANEK

KWW „Porozumienie Prawicy”

321 (2,98%)

22.

Aleksandra ŚLUSAREK

KW Prawo i Sprawiedliwość

766 (8,86 %)

23.

Roman WCISŁO

KW Prawo i Sprawiedliwość

1 703 (12,27%)

Źródło: www.pkw.gov.pl

301

Dzieje Wieliczki

nia, aby przynajmniej ich część mogła odbyć się w Wieliczce. W tym celu wskazał Wielicką Arenę Lekkoatletyczną na miejsce spotkania Ojca Świętego z wolontariuszami10, choć cały czas zabiegał o to, aby centralne wydarzenia odbyły się w Brzegach. Jak okazało się w niedalekiej przyszłości, starania burmistrza zakończyły się pełnym powodzeniem. Co prawda, papież Franciszek nie spotkał się z wolontariuszami na stadionie lekkoatletycznym, ale za to podwielickie Brzegi wybrano na miejsce Mszy Posłania. Już pod koniec 2014 roku zapadła wstępna decyzja o ulokowaniu kulmina-

cyjnych wydarzeń ŚDM 2016 w Brzegach, choć cały czas brano pod uwagę krakowskie Błonia. Równolegle prowadzone były inwestycje infrastrukturalne, gdyż teren nie dysponował zapleczem niezbędnym do organizacji tego typu przedsięwzięcia. Powstawało ono w latach 2015–2016. Wybudowano drogi asfaltowe i związaną z tym meliorację oraz kanalizację, a także trzy nowe mosty i cztery mosty tymczasowe. Cała infrastruktura miała umożliwić sprawną komunikację i właściwe funkcjonowanie Campus Misericordiae, gdzie odbyły się uroczystości kulminacyjne święta młodych, zapoczątkowanego przez papieża Jana Pawła II.

Tamże.

Tab. 66. Radni wybrani z okręgu nr 2 do Sejmiku Województwa Małopolskiego (2014 r.) Liczba głosów uzyskanych w gminie Wieliczka (% w skali okręgu wyborczego)

Lp.

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Adam DOMAGAŁA Wojciech KOZAK Stanisław KRACIK Jacek KRUPA Urszula RUSECKA Łukasz SMÓŁKA

KW PSL KW PSL KW Platforma Obywatelska RP KW Platforma Obywatelska RP KW Prawo i Sprawiedliwość KW Prawo i Sprawiedliwość

79 (0,47%) 2 663 (15,68%) 2 139 (12,59%) 794 (4,68%) 5 720 (33,68%) 156 (0,92%)

Źródło: www.pkw.gov.pl

Od 2014 roku w Brzegach tworzono infrastrukturę, która miała umożliwić sprawną komunikację i właściwe funkcjonowanie Campus Misericordiae oraz rozwój Wielickiej Strefy Aktywności Gospodarczej (fot. B. Cichoń).

302

Kadencja 2014–2018

„Nie mając stuprocentowej gwarancji, kontynuowaliśmy przygotowania. Wiedzieliśmy, że nawet jeśli Światowe Dni Młodzieży nie odbędą się u nas, to nie zmarnujemy naszych inwestycji, bo łąki w Brzegach – dzięki dopiero co pozyskanym środkom unijnym – zamienią się w Wielicką Strefę Aktywności Gospodarczej”11. W październiku 2015 roku opracowany został Plan Funkcjonalny Campus Misericordiae, w którym zawarto m.in. kwestie logistyczne. Choć wiosną 2016 roku pojawiły się zastrzeżenia co do właściwego zabezpieczenia miejsca spotkania papieża z wiernymi, to ostatecznie udało się te trudności przezwyciężyć. „W czasie przygotowań do Światowych Dni Młodzieży 2016 zmieniały się rządy i polityka wewnętrzna. Zmieniali się premierzy i ich ekipy. Przychodzili nowi ludzie, co utrudniało przygotowania, bo trzeba było praktycznie wszystko ustalać od początku. Musieliśmy wciąż odpowiadać na nowe pytania. To była ciągła dyskusja, zwłaszcza przed kwietniem 2016 roku”12. Przygotowania do Światowych Dni Młodzieży 2016 nie były związane jedynie z budową infrastruktury. Ważnym symbolicznym wydarzeniem świadczącym o zbliżającym się święcie młodych było odsłonięcie i poświęcenie pomnika ŚDM 2016 w Brzegach (28 listopada 2015 r.). Niespełna dwa tygodnie później na placu świętego Piotra w Rzymie został poświęcony kamień węgielny pod budowę Domu Miłosierdzia – Ośrodka Wsparcia Dziennego dla Osób Starszych i Niepełnosprawnych „Campus Misericordiae” w Brzegach (9 grudnia 2015 r.). Po Miasto Młodych – Campus Misericordiae: Światowe Dni Młodzieży 2016: rozmowa z Arturem Koziołem, burmistrzem miasta i gminy Wieliczka, wywiad K. Wierzba, red. M. Golonka, A. Kozioł, A. Starzec, A. Szczepaniak, Kraków 2017, s. 15. 12 Miasto spotkań pod Wieliczką. 31. Światowe Dni Młodzieży, Wydawnictwo Żyznowski, Wieliczka 2018, s. 8–9.

nadto, w tym samym czasie wznoszone było Centrum Caritas „Chleb Miłosierdzia” – magazyn żywności dla potrzebujących. Obiekty te stały się materialnymi pamiątkami po Światowych Dniach Młodzieży 2016. Warto również wspomnieć o odlaniu i poświęceniu Dzwonu Miłosierdzia (3 kwietnia 2016 r.), który znalazł swoje miejsce w Brzegach. Rozbrzmiał on w chwili wjazdu papieża Franciszka na obszar Campus Misericordiae. Jeszcze przed rozpoczęciem ŚDM 2016 w Brzegach organizowano wiele uroczystości, które były elementem przygotowań do tego niezwykłego wydarzenia. Odbył się m.in. koncert (15 stycznia 2016 r.) i spotkanie modlitewne w rocznicę urodzin Ojca Świętego Jana Pawła II (18 maja 2016 r.). Jego uczestnicy za wstawiennictwem naszego świętego papieża modlili się o pokój na świecie. Szczególnym punktem programu było wypuszczenie gołębi z apartamentu papieskiego przygotowanego w Domu Miłosierdzia oraz z ronda ŚDM 2016 na Campus Misericordiae. Od maja do samych ŚDM, które miały miejsce w lipcu, w każdą niedzielę na rondzie odbywało się czuwanie młodych, prowadzone przez wolontariuszy i o. Mariusza Tabora. W 2016 roku piąty etap Tour de Pologne rozpoczął się właśnie w Brzegach (16 lipca

Łąki w Brzegach, dzięki pozyskanym środkom unijnym, w ciągu zaledwie dwóch lat zyskały nowoczesną infrastrukturę, co umożliwiło gospodarczy rozwój regionu (fot. B. Cichoń).

303

Dzieje Wieliczki

2016 r.). Tuż przed startem Czesław Lang przekazał specjalny rower – dar dla papieża Franciszka, który został mu wręczony w czasie poświęcenia Domu Miłosierdzia13. Już w trakcie trwania ŚDM 2016 na Wielickiej Arenie Lekkoatletycznej zorganizowano Festiwal Młodych (25–28 lipca). Miał on charakter otwartego programu religijnego oraz artystyczno-kulturalnego, który realizowano popołudniami i wieczorami. Arena stała się też miejscem katechezy dla blisko 5 tys. Włochów stacjonujących w Wieliczce i w okolicznych miejscowościach. Ważnym wydarzeniem było również przekazanie kopii figury Matki Bożej z Loreto młodzieży z Brzegów (27 lipca 2016 r.). Uroczystość odbyła się po zakończeniu wieczornej pięciokilometrowej pielgrzymki ze Strumian do Brzegów. Po dotarciu do celu pielgrzymi wzięli udział w koncercie chóru „Solne Uwielbienie”, w trakcie którego wspomniana figura została przekazana jako dar diecezji Loreto dla polskiej młodzieży. Obecnie Matka Boża z Loreto znajduje się w Domu Miłosierdzia w Brzegach, gdzie, jak możemy przeczytać w jednej z publikacji wydanych po ŚDM-ie, „otoczona jest szczególną czcią, przy niej modlą się mieszkańcy domu – osoby starsze i potrzebujące opieki, uczestnicy dziennych zajęć socjoterapeutycznych oraz goście przybywający na Campus Misericordiae”14. Papież Franciszek pojawił się na terenie Campusu Misericordiae Wieliczka–Brzegi wieczorem 30 lipca 2016 roku. Na nocne czuwanie przed Najświętszym Sakramentem przybyło około 1 800 000 wiernych. Młodzi, pod przewodnictwem Ojca Świętego, modlili się o pokój na świecie, wsparcie dla cierpiących i wrażliwość na potrzeby drugiego człowieka. 31 lipca papież Franciszek poświęcił Ważnym symbolicznym wydarzeniem świadczącym o zbliżającym się święcie młodych było odsłonięcie i poświęcenie pomnika ŚDM 2016 w Brzegach, wykonanego przez Stanisława Anioła (fot. FOTO Rogalska, T. Warczak).

Światło dla młodych: Campus Misericordiae: Wieliczka–Brzegi, wywiad G. Starzak, red. M. Golonka, A. Kozioł, A. Szczepaniak, projekt B. Krużel, Wieliczka 2018, s. 10. 14 Tamże, s. 54. 13

304

Kadencja 2014–2018

W grudniu 2015 roku, na placu św. Piotra w Rzymie, został poświęcony kamień węgielny pod budowę Domu Miłosierdzia w Brzegach (fot. L’Osservatore Romano).

Dom Miłosierdzia i Centrum Caritas „Chleb Miłosierdzia”, a następnie celebrował Mszę Posłania. Wraz z nim Eucharystię koncelebrowało 50 kardynałów, 850 biskupów i 12 tys. księży. W tym kulminacyjnym wydarzeniu ŚDM 2016 uczestniczyło około 2,5 mln wiernych z całego świata. Atmosferę tamtych dni w pełni oddają słowa Artura Kozioła, który w jednej z publikacji tak odpowiedział na pytanie: „Co zostało z tamtej atmosfery?”: „Uśmiech do ludzi. Przekonaliśmy się, że warto być otwartym na innych. Nie było człowieka, który w trakcie Światowych Dni Młodzieży odmówiłby pomocy. Z naszego miasta nikt nie wyjechał, wszędzie byli mieszkańcy, którzy ujmowali serdecznością i życzliwością. Każdy w Wieliczce czuł się jak bohater, pomagał jak potrafił najlepiej, np. częstował wodą, pozwalał skorzystać z toalety albo odpocząć w cieniu drzew przy swoim domu, wskazywał drogę. W wielu miejscach dzieci czekały z ogrodowymi wężami, by schłodzić przechodzących pielgrzymów, gdyż upał doskwierał. Gospodynie piekły ciasta, robiły

Dzwon Miłosierdzia, poświęcony w kwietniu 2016 roku, rozbrzmiał na przywitanie papieża Franciszka na Campus Misericordiae (fot. FOTO Rogalska).

305

Dzieje Wieliczki

Przed rozpoczęciem ŚDM 2016 w Brzegach organizowano wiele uroczystości, przygotowujących do tego niezwykłego wydarzenia, m.in. od maja do lipca, w każdą niedzielę, na rondzie odbywało się czuwanie młodych prowadzone przez wolontariuszy i o. Mariusza Tabora. Natomiast kilka dni przed spotkaniem z papieżem Franciszkiem, 27 lipca 2016 roku, diecezja Loreto przekazała wieliczanom kopię figury Matki Bożej. Uroczystość poprzedziła pielgrzymka ze Strumian do Brzegów (fot. FOTO Rogalska, T. Adamek).

306

Kadencja 2014â&#x20AC;&#x201C;2018

307

Dzieje Wieliczki

308

Kadencja 2014–2018

Rondo Światowych Dni Młodzieży znajduje się w centrum strefy społecznej w Brzegach, która stanowi trwałą i żywą pamiątkę wydarzeń z 2016 roku (fot. FOTO Rogalska).

Na Światowe Dni Młodzieży do wielickich Brzegów przybyły tłumy ludzi z całego świata (fot. MyszkowskiJedo).

309

fot. T. Adamek

Dzieje Wieliczki

kanapki ze smalcem, gotowały kompoty ze świeżych owoców i częstowały przybyszów. Wszyscy robili to z potrzeby serca, to był zwyczajny ludzki odruch. Dzięki temu pielgrzymi mieli okazję przekonać się na czym polega nasza gościnność”15. Nad sprawnym przebiegiem tego niezwykłego wydarzenia religijnego czuwał Lokalny Komitet Organizacyjny ŚDM 2016 w Krakowie, który został powołany 5 grudnia 2013 roku przez ówczesnego metropolitę krakowskiego kard. Stanisława Dziwisza. W jego skład weszło 37 osób, a koordynatorem całego przedsięwzięcia został bp Damian Muskus. Należy także wspomnieć o ks. Bogdanie Korduli, który był odpowiedzialny za przygotowanie miejsca centralnej liturgii ŚDM 2016 w Brzegach. Organizacja wspomnianej uroczystości wymagała również aktywnego zaangażowania samorządu wielickiego, dlatego burmistrz Artur Kozioł utworzył zespół odpowiedzialny za przebieg wydarzeń ŚDM na terenie gminy Wieliczka.

PREZYDIUM LOKALNEGO KOMITETU ORGANIZACYJNEGO ŚDM KRAKÓW 2016 Jego Eminencja kard. Stanisław Dziwisz, przewodniczący Komitetu Organizacyjnego ŚDM Kraków 2016 Jego Ekscelencja bp Damian Muskus OFM, koordynator generalny Ks. Bronisław Fidelus, ks. Paweł Kubani, ks. Emil Furtak – zastępcy koordynatora generalnego SEKRETARIAT GENERALNY Ks. Grzegorz Suchodolski, sekretarz generalny Ks. Paweł Kubani, ks. Emil Furtak, ks. Albert Wołkiewicz, Dorota Abdelmoula, Magdalena Dobrzyniak, Andrzej Bac – członkowie SG Ks. Bogdan Kordula – koordynator projektu Campus Misericordiae w Brzegach BIURO KOMITETU Mateusz Kądzioła DEPARTAMENT REJESTRACJI I PRZYJĘCIA PIELGRZYMÓW Marzena Kaczyńska, dyrektor Ks. Marek Leśniak, ks. Andrzej Wołpiuk – koordynatorzy departamentu

Miasto Młodych – Campus Misericordiae: Światowe Dni Młodzieży 2016: rozmowa z Arturem Koziołem, burmistrzem miasta i gminy Wieliczka, wywiad K. Wierzba, red. M. Golonka, A. Kozioł, A. Starzec, A. Szczepaniak, Kraków 2017, s. 24. 15

310

Kadencja 2014–2018

Pojawienie się papieża Franciszka w sobotnie popołudnie, wśród pielgrzymów, na Campus Misericordiae, poprzedziło nocne czuwanie (fot. T. Adamek).

311

Dzieje Wieliczki

W trakcie nocnego czuwania przed Najświętszym Sakramentem młodzi, pod przewodnictwem Ojca Świętego, modlili się o pokój na świecie, wsparcie dla cierpiących i wrażliwość na potrzeby drugiego człowieka (fot. T. Adamek).

312

Kadencja 2014â&#x20AC;&#x201C;2018

313

Dzieje Wieliczki

314

Kadencja 2014â&#x20AC;&#x201C;2018

315 na Campus Misericordiae w Brzegach (fot. FOTO Rogalska). Poranek

Dzieje Wieliczki

DEPARTAMENT WOLONTARIATU Ks. Rafał Buzała, dyrektor Katarzyna Kucik, koordynator departamentu

AMBASADOR ŚDM KRAKÓW 2016 W MEDIACH Marek Zając16

Historia Campus Misericordiae nie zakończyła się wraz z Mszą Posłania celebrowaną 31 lipca 2016 roku. Pozostały tu wybudowane materialne pamiątki święta młodych – Dom Miłosierdzia i Centrum Caritas „Chleb Miłosierdzia”. Kilkanaście miesięcy później odtworzono Bramę Miłosierdzia, przez którą przeszedł papież Franciszek wraz z pielgrzymami z sześciu kontynentów. Wokół niej wytyczono drogi w kształcie promieni. Te inicjatywy zapoczątkowały rozbudowę strefy społecznej na Campus Misericordiae. W grudniu 2017 roku zostało wydane pozwolenie na postawienie Domu Młodych17. Na terenie Campus Misericordiae regularnie odbywają się uroczystości o charakterze religijnym. Można zatem zaryzykować stwierdzenie, że organizacja Światowych Dni Młodzieży 2016 w Wieliczce i w Brzegach stanowiła nie tylko impuls dla rozwoju strefy aktywności gospodarczej, ale również przyczyniła się do powstania kolejnego centrum życia społecznego. Bardzo ważnym wydarzeniem religijnym w dziejach Wieliczki był dekret papieża Franciszka o heroiczności cnót brata Alojzego Kosiby (wydany 7 lipca 2017 r.). Przybliżył on beatyfikację Brata Alojzego Kosiby. Kolejnym krokiem w tym procesie jest uznanie cudu dokonanego za jego wstawiennictwem. Wydarzyło się to na terenie diecezji w niemieckim Regensburgu 8 maja 2015 roku. Uzdrowienia za wstawiennictwem Brata Alojzego doznała Ute Maria Frey. W celu udowodnienia cudu wyznaczono wicepostulatora – o. Alojzego Warota. Warto zaznaczyć, że reformaci rozpoczęli starania o wyniesienie Brata Alojzego Kosiby na ołtarze jeszcze w latach 60. XX wieku. Biskup Karol Wojtyła zainicjował proces infor-

Kraków: Przedstawiono Komitet Organizacyjny ŚDM 2016, naszemiasto.pl/artykul/krakow-przedstawiono-komitet-organizacyjny-sdm-2016,4512960,a rtgal,t,id,tm.html [dostęp 17.12.2018].

J. Białek, W Brzegach powstanie Dom Młodych. Wybudują go stowarzyszenia, 3.01.2018, https:// dziennikpolski24.pl/region/wieliczka/a/w-brzegach-powstanie-dom-mlodych-wybuduja-go-stowarzyszenia,12812504/ [dostęp 30.04.2018].

DEPARTAMENT LOGISTYCZNY Andrzej Bac, dyrektor Ks. Jan Przybocki, Patrycja Filipiak – koordynatorzy departamentu DEPARTAMENT WYDARZEŃ CENTRALNYCH Ks. Marek Hajdyła, dyrektor Weronika Griszel, koordynator departamentu DEPARTAMENT PASTORALNY Ks. Rafał Marciak, dyrektor Anna Wojna, koordynator departamentu DEPARTAMENT KOMUNIKACJI Ks. Adam Parszywka SDB, dyrektor Anna Chmura, koordynator departamentu DEPARTAMENT KATECHEZ Ks. Krzysztof Wilk, dyrektor Jacek Faber, koordynator departamentu SEKCJA FINANSOWA Ks. Wojciech Olszowski, dyrektor Henryk Sala, koordynator departamentu DEPARTAMENT FESTIWALU MŁODYCH Antoni Tompolski, dyrektor Grażyna Wojdyńska, koordynator departamentu

316

Kadencja 2014–2018

Tab. 67. Osoby odpowiedzialne za organizację i przebieg Światowych Dni Młodzieży 2016 na terenie miasta i gminy Wieliczka Lp.

Imię, nazwisko, funkcja

Artur Kozioł, burmistrz

Piotr Krupa, zastępca burmistrza ds. inwestycji

Rafał Ślęczka, zastępca burmistrza ds. społecznych

Adam Marek Panuś, sekretarz

Zofia Batko, skarbnik

Krzysztof Kühl, pełnomocnik burmistrza ds. bezpieczeństwa

Piotr Ptak, pełnomocnik burmistrza ds. komunalnych

Kazimierz Hankus, komendant Straży Miejskiej

Magdalena Golonka, kierownik Wydziału Kultury, Turystyki i Sportu

10.

Krzysztof Pakuła, główny księgowy

11.

Teresa Kuchnia, dyrektor Gminnego Zarządu Dróg

12.

Henryk Wolak, kierownik Wydziału Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska

13.

Marian Braś, kierownik Wydziału Geodezji i Urbanistyki

14.

Marek Kolary, kierownik Jednostki Realizującej Projekt

15.

Jolanta Sobol, kierownik Wydziału ds. Inwestycji

16.

Dorota Męka, kierownik Wydziału Zamówień Publicznych

17.

Aleksander Karkowski, kierownik Zespołu Radców Prawnych

18.

Tomasz Machnik, kierownik Wydziału Edukacji

19.

Paulina Lisowska, kierownik Wydziału Mienia Komunalnego

20.

Dominika Chylińska, kierownik Zespołu ds. Profilaktyki, Ochrony Zdrowia i Osób Niepełnosprawnych

21.

Bogdan Sowa, prezes Zakładu Gospodarki Komunalnej

22.

Katarzyna Rys, dyrektor Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej

23.

Robert Gabryś, prezes Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnego „Solne Miasto”

24.

Andrzej Garycki, wiceprezes Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnego „Solne Miasto”

25.

Grażyna Kozak, dyrektor Samodzielnego Publicznego Zespołu Lecznictwa Otwartego

26.

Paweł Cieśla, dyrektor Zarządu Budynków Komunalnych

27.

Agnieszka Szczepaniak, dyrektor Centrum Kultury i Turystyki

28.

Agata Czarnota-Bajorek, dyrektor Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej

29.

Władysław Kucharski, prezes zarządu Powiatowego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP

30.

Sebastian Szostak, komendant Miejsko-Gminnego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP

Źródło: Urząd Miasta i Gminy Wieliczka

317

Dzieje Wieliczki

318

Kadencja 2014–2018

31 lipca 2016 roku wraz z papieżem Franciszkiem Mszę Posłania koncelebrowało 50 kardynałów, 850 biskupów i 12 tys. księży. W tym kulminacyjnym wydarzeniu ŚDM 2016 uczestniczyło ponad 2,5 mln pielgrzymów z całego świata (fot. T. Adamek, T. Warczak, MyszkowskiJedo, FOTO Rogalska).

319

Dzieje Wieliczki

320

Kadencja 2014–2018

Campus Misericordiae – historia tego miejsca rozpoczęła się podczas ŚDM 2016 i trwa nadal. Jego sercem jest Rondo ŚDM, Dom Miłosierdzia oraz Centrum Caritas „Chleb Miłosierdzia”. Setki osób każdego dnia otrzymuje tutaj pomoc. Na zdjęciu wieliccy samorządowcy z wizytą w Brzegach (fot. FOTO Rogalska).

321

Dzieje Wieliczki

macyjny 13 maja 1963 roku, zakończono go zaś 10 maja 1966 roku. 4 czerwca 2004 roku Kongregacja ds. Kanonizacyjnych wydała dekret o ważności postępowania informacyjnego. W 2007 roku zostało złożone Positio super Virtutibus. Postulatorami procesu byli kolejno: o. Antonio Cairoliegi OFM, o. Luca M. De Rose OFM i o. Giovangiuseppe Califano OFM. Związany przez większość życia zakonnego z Wieliczką, Czcigodny Sługa Boży Alojzy Kosiba urodził się 29 czerwca 1855 roku w Libuszy. W latach 1862–1866 uczęszczał do szkoły parafialnej. Później kształcił się w zawodzie szewca, uzyskując w 1874 roku w Bieczu dyplom czeladnika. Przez kilka lat pracował w Tarnowie. W 1878 roku wstąpił do galicyjskiej prowincji Matki Bożej Bolesnej Zakonu Braci Mniejszych Reformatów w Bieczu. 22 września 1879 roku rozpoczął nowicjat w Wieliczce. Rok później Brat Alojzy złożył profesję, czyli śluby proste zgodne z Regułą św. Franciszka. Uroczyste śluby zakonne złożył 14 maja 1885 roku. Przez cały okres przebywania w klasztorze w Wieliczce pełnił obowiązki kwestarza i wykonywał prace służebne. Te drugie były związane między innymi z jego wyuczonym zawodem, czyli szewstwem.

Papież Franciszek poświęcił Dom Miłosierdzia i Centrum Caritas „Chleb Miłosierdzia” w wielickich Brzegach (fot. T. Warczak, FOTO Rogalska).

Przedstawiciele zespołu odpowiedzialnego za przebieg wydarzeń ŚDM 2016 na terenie miasta i gminy Wieliczka (fot. FOTO Rogalska).

322

Kadencja 2014–2018

Brat Alojzy Kosiba dał się poznać jako niestrudzony kwestarz i apostoł ubogich. Jego dystrykt kwestarski był bardzo rozległy – obejmował dekanaty: Wieliczka, Dobczyce, Mszana Dolna, Myślenice, Rabka, Nowy Targ, Zakopane, Bochnia, Brzesko, Limanowa, Lipnica Murowana, Tymbark oraz Stary i Nowy Sącz. Brat Alojzy zbierał głównie datki w naturze (np. jedzenie, odzież), co wiązało się również z dużym wysiłkiem fizycznym. Z czasem wypracował własny sposób pełnienia posługi, zyskując zaufanie zarówno osób świeckich, jak i duchownych. Warto podkreślić, że nigdy nie przechodził obojętnie obok ludzi biednych – ani w czasie kwesty, ani przy furcie klasztornej. Na początku stycznia 1939 roku stwierdzono u niego zapalenie płuc. Zmarł 4 stycznia 1939 roku. Zgodnie z wolą mieszkańców i zakonników, brat Alojzy został pochowany na cmentarzu przy klasztorze. 6 stycznia 1999 roku przeniesiono jego doczesne szczątki do kaplicy Matki Bożej Łaskawej18. Brat Alojzy Kosiba został upamiętniony w przestrzeni publicznej. W Wieliczce tuż obok klasztoru znajduje się ulica jego imienia, przy której funkcjonuje Kuchnia im. Brata Alojzego Kosiby. Imię charyzmatycznego wielickiego kwestarza nosi również Przedszkole nr 5 w Wieliczce. Wspominając organizację Światowych Dni Młodzieży 2016, czyli najważniejszego wydarzenia epoki samorządowej, należy również powiedzieć o utworzeniu Wielickiej Strefy Aktywności Gospodarczej. Już w 2008 roku podjęto pewne działania zmierzające do jej zorganizowania. Niestety, dopiero po pięciu latach uzyskano zgodę Ministerstwa Rolnictwa na odrolnienie terenów. Umożliwiło to zmianę Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego

Bardzo ważnym wydarzeniem religijnym w dziejach Wieliczki było wydanie, 7 lipca 2017 roku, przez papieża Franciszka, dekretu o heroiczności cnót Brata Alojzego Kosiby. Zdecydowanie przybliżył on beatyfikację apostoła ubogich (fot. T. Warczak).

i przekwalifikowanie zlokalizowanych tam działek na budowlane, komercyjne i usługowe. Obszar strefy zlokalizowany jest na północ od autostrady A4 i magistrali kolejowej E30. Podzielono go na trzy części: − część zachodnia Brzegi–Kokotów (90 ha), − część środkowa w okolicach ulic Kolejowej, Łąkowej i Szkolnej w Węgrzcach Wielkich, zajmująca 25 ha (Węgrzce I), − część wschodnia, czyli zachodnia część miejscowości Węgrzce Wielkie, rozłożona na 50 ha (Węgrzce Wielkie II).

S.B. Janicki, Sługa Boży brat Alojzy Piotr Kosiba OFM (1855–1939). Historia – duchowość – aktualność, Kraków 2003, s. 91–108; Lata młodzieńcze Piotra Kosiby, http://www.franciszkaniewieliczka. pl/?nazwa=historia3 [dostęp 16.03.2018]. 18

323

Dzieje Wieliczki

Organizacja Światowych Dni Młodzieży 2016 stała się okazją do przyśpieszenia realizacji inwestycji, która miała umożliwić szybszy rozwój miasta słynącego z zabytkowej kopalni soli. Już 31 stycznia 2015 roku podpisano umowę o współfinansowaniu ze środków unijnych projektu Utworzenie Wielickiej Strefy Aktywności Gospodarczej19. Jego realizacja miała na celu kompleksowe uzbrojenie zachodniej części strefy. Obszar objęty inwestycjami miał powierzchnię mniej więcej 39 ha. Do końca 2015 roku udało się wybudować niezbędną infrastrukturę związaną z funkcjonowaniem strefy, między innymi: − drogę, która łączy drogę powiatową nr DP2039K z węzłem Rybitwy, − drogę wewnątrz strefy, − sieć wodociągową, kanalizacyjną, sanitarną i deszczową,

− zbiornik retencyjny, − oświetlenie uliczne20. Pierwszą firmą, która w grudniu 2015 roku rozpoczęła swoją działalność na terenie Wielickiej Strefy Aktywności Gospodarczej, było 7R S.A.21. Inwestor ten od 2010 roku był w posiadaniu części działek. Do końca 2017 roku firma zakończyła pierwszy etap budowy swojego parku logistycznego, w ramach którego wzniesiono cztery obiekty. Trzy z nich oferują przestrzeń magazynową do wynajęcia, a czwarty przeznaczony jest dla dystrybutora herbaty Teekanne. Ze względu na duże zainteresowanie wynajmem lokali w strefie, firma 7R rozpoczęła kolejny etap inwestycji, którego plan zakłada wybudowanie następnych czterech obiektów. 7R S.A. nie jest jednak jedynym inwestorem na terenie Wielickiej Strefy Aktywności Gospodarczej. Budowę

19 Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007–2013, Oś Priorytetowa 4. Infrastruktura dla rozwoju gospodarczego, Działanie 4.3: Tworzenie i rozwój stref aktywności gospodarczej, Schemat B: Strefy aktywności gospodarczej o powierzchni powyżej 20 ha.

20 Wielicka Strefa Aktywności Gospodarczej. Raport dla Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka, oprac. PM Doradztwo Gospodarcze sp. z o.o., Kraków 2016. 21 Hala wybudowana przez tego inwestora została wykorzystana w czasie uroczystości centralnych ŚDM 2016.

324

Kadencja 2014–2018

swoich hal produkcyjnych w strefie rozpoczął również producent okien – firma EKOPOL22. Nie należy się zatem dziwić, że Wieliczka oraz projekt 7R S.A. Park Logistyczny Kokotów–Brzegi zostały uhonorowane tytułem „Najlepsze Przedsięwzięcia Roku 2017 w Małopolsce – Lider Małopolski”. Uroczysta gala wręczenia tego prestiżowego wyróżnienia odbyła się 21 marca 2018 roku w Pałacu Sztuki w Krakowie. Dynamicznie rozwijająca się Wielicka Strefa Aktywności Gospodarczej została doceniona również na XXVIII Forum Ekonomicznym w Krynicy. Funkcjonowaniu wspomianej strefy poświęcono jeden z paneli. Wielicka Strefa Aktywności Gospodarczej została przedstawiona jako praktyczna realizacja innowacyjnego sposobu zarządzania gminą, tzw. Złotego Trójkąta Innowacyjności. W tym modelu

Pierwsze kroki w stronę utworzenia Wielickiej Strefy Aktywności Gospodarczej poczyniono już w 2008 roku, ale dopiero organizacja ŚDM 2016 znacząco przyśpieszyła realizację tej inwestycji. Pierwszą firmą, która rozpoczęła tu swoją działalność było 7R S.A. (fot. T. Adamek, T. Warczak, FOTO Rogalska).

zakłada się współpracę władz samorządowych, przedsiębiorców i uczelni23. Powstanie Wielickiej Strefy Aktywności Gospodarczej stało się impulsem do dalszego dynamicznego rozwoju miasta i gminy.

J. Białek, Wielicka Strefa Aktywności Gospodarczej „Kraków-Kokotów-Brzegi” ruszyła. Z przytupem, 3.06.2017, http://www.dziennikpolski24.pl/ region/wieliczka/a/wielicka-strefa-aktywnoscigospodarczej-krakow-kokotow-brzegi-ruszyla -z-przytupem,12141482 [dostęp 31.03.2018]. 22

https://www.wieliczka.eu/pl/201129/14606/ wieliczka-na-forum-ekonomicznym-w-krynicy. html [dostęp 26.01.2019]. 23

325

Dzieje Wieliczki

wana kwota dofinansowania wyniosła prawie 110 mln zł. W październiku 2017 roku Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej poinformował samorząd Wieliczki, że wspomniany projekt został zakwalifikowany do dofinansowania z funduszy europejskich. Stosowna umowa o wsparciu tej inwestycji z Funduszu Spójności została podpisana przez burmistrza Artura Kozioła 19 lutego 2018 roku24. W tabeli 67 zestawiono zadania, które w związku z tym zostały zaplanowane. 5 października 2018 roku została podpisana umowa na budowę Zakładu Uzdatniania Wody na osiedlu w Bogucicach. W skład wspomnianego kompleksu wejdą: budynek technologiczny, przepompownia oraz zbiornik wody czystej o pojemności 2000 m sześc. Wydajność zakładu wyniesie 360 m sześc. na godzinę. Dodatkowo wybudowana zostanie infrastruktura wodociągowa, która połączy Zakład Uzdatniania Wody z miejską siecią wodociągową Warto podkreślić, że realizacja tej inwestycji zabezpieczy miasto i północną część gminy na dostawę wody pitnej, gdyż będzie ona w stanie obsłużyć nawet 100 tys. mieszkańców. Koszt budowy kompleksu, który został nazwany w „Dzienniku Polskim” „wodnym miasteczkiem”, pochłonie około 40 mln zł. Będzie to część inwestycji Budowa kanalizacji w gminie Wieliczka – etap IV, realizowanej ze środków unijnych. Fundusze przeznaczone na budowę sieci kanalizacyjnej nie były jedynym sukcesem w zakresie pozyskiwania środków unijnych w 2018 roku, o czym świadczą działania związane z komunikacją, w tym wprowadzenie wielicko-krakowskiej zintegrowanej komunikacji publicznej. Był to nowatorski projekt w skali kraju, który umożliwił stwo-

Burmistrz Artur Kozioł oraz współpracownicy z Zakładu Gospodarki Komunalnej w Wieliczce przystąpili do realizacji strategicznego projektu, zakładającego wykonanie sieci kanalizacji sanitarnej, stacji uzdatniania wody, zbiorników wody z hydroforniami oraz studni głębinowych (fot. FOTO Rogalska).

Postęp w danej gminie nie jest jednak możliwy, jeżeli nie ma ona odpowiedniej infrastruktury wodno-kanalizacyjnej. W pierwszym etapie budowy kanalizacji zrealizowano inwestycję, w ramach której powstało około 140 km sieci kanalizacyjnej i 20 przepompowni, jednakże duża część gminy nadal była pozbawiona zaplecza sanitarnego. Nie należy się zatem dziwić, że burmistrz Artur Kozioł i jego współpracownicy przygotowali kolejny projekt zatytułowany Budowa kanalizacji w gminie Wieliczka – etap IV. Zakładał on wykonanie sieci kanalizacji sanitarnej o długości 98,52 km na terenie miejscowości: Wieliczka-Bogucice, Czarnochowice, Lednica Górna, Mietniów, Sułków, Pawlikowice, Koźmice Wielkie, Golkowice, Podstolice, Sygneczów, Grabówki, Siercza i Rożnowa. Oprócz tego planowano postawić dwie stacje uzdatniania wody (WieliczkaBogucice, Węgrzce Wielkie), zbiorniki wody z hydroforniami „Sułków I” i „Sułków II” oraz studnie głębinowe. Całkowity koszt przedsięwzięcia został oszacowany na około 158 mln zł, a wniosko-

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014–2020, Priorytet II: Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu, Działanie 2.3: Gospodarka wodno-ściekowa w aglomeracjach. 24

326

Kadencja 2014–2018

Tab. 67. Planowana sieć kanalizacyjna w ramach projektu Budowa kanalizacji w gminie Wieliczka – etap IV1 Lp.

Zadanie

Sieć sanitarna (km)2

Sieć deszczowa

Sieć wodociągowa

Budowa kanalizacji sanitarnej – Siercza, Grabówki, Sygneczów, Podstolice, Koźmice Wielkie

40,5

Budowa kanalizacji sanitarnej – Lednica Górna, Sułków

28,8

Budowa kanalizacji sanitarnej – Mietniów, Pawlikowice

8,06

Budowa kanalizacji sanitarnej – centrum Wieliczki, Zabawa, Czarnochowice

2,2

Budowa kanalizacji sanitarnej – Golkowice

18,5

Budowa kanalizacji sanitarnej – Rożnowa, Mietniów

0,46

Budowa Zakładu Uzdatniania Wody podziemnej w Wieliczce wraz z rurociągami wody surowej i studniami głębinowymi

1,25

1,85

4,3

Budowa kanalizacji sanitarnej, kanału deszczowego i kanału sanitarnego na odcinku ulica Mickiewicza– Przystanek PKP w Wieliczce

0,23

0,14

Budowa Zakładu Uzdatniania Wody podziemnej Węgrzce Wielkie o wydajności 108 m3/h oraz sieci wodociągowej

1,4

10.

Budowa zbiorników wodociągowych „Sułków I” i „Sułków II” z hydroforniami i zagospodarowaniem terenu oraz budowa sieci wodociągowej

0,9

11.

Budowa sieci wodociągowej Kokotów–Węgrzce Wielkie

1,7

100

1,99

8,3

Razem

1 https://www.wieliczka.eu/pl/201129/14306/budowa-kanalizacji-w-gminie-wieliczka-%E2%80%93etapiv.html [dostęp 10.05.2018]. 2 Sieć grawitacyjna i tłoczna (w tym podwójne rurociągi tłoczne). Źródło: https://www.wieliczka.eu/pl/201129/14306/budowa-kanalizacji-w-gminie-wieliczka-%E2%80%93etap-iv.html [dostęp 10.05.2018]

rzenie linii Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej. Celem przedsięwzięcia była poprawa komunikacji pomiędzy miejscowościami leżącymi na południu gminy a Wieliczką i Krakowem. W ramach projektu zostały uruchomione linie autobusowe kursujące do centrum Wieliczki, z których można się przesiąść do nowoczesnego szynobusu obsługiwanego przez Koleje Małopolskie.

Pierwsze autobusy w ramach pilotażu ruszyły 14 grudnia 2014 roku i kursowały na trasach Byszyce–Wieliczka (B1) i Raciborsko–Wieliczka (R1)25. W kolejnych latach uruchomiono nowe linie, z czasem również zmodyfikowano ich trasę. Dzięki temu J. Białek, Autobusy na testach, „Dziennik Polski” 2014, nr 227 (Tygodnik wielicki). 25

327

Dzieje Wieliczki

− S1: Świątniki Górne – Rzeszotary – Ochojno – Podstolice – Grabówki – stacja PKP Wieliczka Rynek, − G1: Grabie – Węgrzce Wielkie – Kokotów – Śledziejowice – Czarnochowice – stacja PKP Wieliczka Rynek, − G2: kursy w niektórych godzinach na trasie S1 i G1. Szybka Kolej Aglomeracyjna, obsługiwana przez Koleje Małopolskie, szybko zyskała uznanie wśród mieszkańców Wieliczki i okolicznych miejscowości, tym bardziej, że połączenia na linii Wieliczka–Kraków odbywały się co pół godziny. 3 września 2017 roku, w związku z modernizacją węzła kolejowego Wieliczka–Kraków–Balice, ograniczono częstotliwość kursowania pociągów. Wprowadzono autobusy zastępcze, które jednak nie rozwiązały problemu komunikacyjnego. Samorząd Wieliczki podjął starania mające na celu zlikwidowanie skutków tych utrudnień – zwiększył wydatki na transport publiczny, co umożliwiło m.in. wzrost częstotliwości kursowania linii autobusowej 304. W 2017 roku wielicki samorząd przeznaczył na transport publiczny 6,5 mln zł. Pomimo pewnych trudności, wprowadzenie tak zwanych połączeń kolejowych można uznać za sukces. Zmobilizowało to władze Wieliczki do podjęcia starań o uruchomienie własnej komunikacji. W 2017 roku zdecydowano o zakupie 12 autobusów do obsługi zaplanowanych linii, które powinny zostać uruchomione w 2019 roku. Według wstępnych założeń gminne linie będą kursować na następujących trasach: − Wieliczka Rynek – ul. Klaśnieńska – Siercza – Koźmice Wielkie – Janowice – Wieliczka Rynek – Tomaszkowice – Sułków – Mała Wieś – Strumiany, − Wieliczka Rynek – ul. Powstania Warszawskiego – ul. Goliana – ul. Piłsudskiego – ul. Narutowicza – ul. Krakowska – ul. Jedynaka – Grabówki – Sygneczów – Golkowice,

znacznie więcej miejscowości zyskało tanie połączenia z centrum Wieliczki. W połowie 2017 roku do projektu tak zwanych linii kolejowych, jak z czasem zaczęto je nazywać, przyłączyły się gminy Gdów i Świątniki Górne. Wówczas nastąpiło wydłużenie poszczególnych kursów do miejscowości znajdujących się w tych dwóch gminach. Od 1 września 2017 roku funkcjonują następujące linie: − B1: Świątniki Górne – Byszyce – Gorzków – Koźmice Wielkie – Siercza – Rożnowa – stacja Wieliczka Rynek, − D1: Świątniki Górne – Dobranowice – Hucisko – Chorągwica – Mietniów – stacja PKP Wieliczka Rynek, − R1: Świątniki Górne – Grajów – Raciborsko – Pawlikowice – stacja PKP Wieliczka Rynek, 328

Kadencja 2014–2018

− Pętla Brzegi – Kokotów (strefa) – Kokotów PKP – Czarnochowice – Bogucice – ul. Długa i Bogucka – ul. Narutowicza i Dembowskiego – Wieliczka Rynek26. Wspomnianą inwestycję w zakresie poprawy komunikacji oszacowano na kwotę ponad 22 mln zł. Oprócz zakupu 12 nowoczesnych i ekologicznych autobusów (norma emisji spalin Euro 6), zaplanowano przebudowę parkingu Park & Ride przy ulicy Dembowskiego oraz dworca PKP Wieliczka Rynek, który ma stać się bardziej przestronny i funkcjonalny. Powstanie również dwukondygnacyjny budynek z punktem obsługi pasażerów wyposażony między innymi w automat biletowy. Warto podkreślić, że w ramach inwestycji przewidziano budowę parkingu wraz z garażem dla autobusów oraz remont istniejących przystanków. Powstaną również nowe wiaty. Na realizację tego ważnego przedsięwzięcia samorządowi wielickiemu udało się pozyskać dofinansowanie w wysokości 11,5 mln zł (RPO WM)27. 1 października 2018 roku uruchomiono pierwsze linie Wielickiej Komunikacji Wewnątrzgminnej, które zaczęły kursować na następujących trasach: – J1: Wieliczka Rynek – ulice Klaśnieńska, Kościuszki, Jedynaka – Grabówki – Siercza – Koźmice Wielkie – Janowice, – W1: Wieliczka Rynek – Lednica Górna – Sułków – Mała Wieś – Strumiany – Węgrzce Wielkie (pętla). Warto także wspomnieć o zakończeniu generalnego remontu dworca kolejowego Wieliczka Park. Budynek wzniesiony na przełomie XIX i XX wieku, od wielu lat zaniedbany i niewykorzystywany, szybko ulegał dewastacji. Szpecił wizerunek miasta, a każdy turysta Pod koniec siódmej kadencji wprowadzono nowatorski projekt wielicko-krakowskiej zintegrowanej komunikacji publicznej. Uruchomiono linie autobusowe kursujące do centrum Wieliczki, z których można się przesiąść do nowoczesnego szynobusu obsługiwanego przez Koleje Małopolskie (fot. UMiG Wieliczka, FOTO Rogalska).

J. Białek, Wieliczka kupi 12 autobusów, 11.01.2017, http://www.dziennikpolski24.pl/region/a/wieliczka-kupi-12-autobusow,11671950 [dostęp 18.03.2018]. 27 Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego 2014–2020. 26

329

Dzieje Wieliczki

udział: minister infrastruktury i budownictwa Andrzej Adamczyk, prezes PKP S.A. Mirosław Pawłowski, prezes Kolei Małopolskich Ryszard Rębilas, przedstawiciele Sejmu i Senatu, a także władz samorządowych. Jak podkreślił Artur Kozioł, odnowiony dworzec to „pierwsza wizytówka miasta”. Piętro odrestaurowanego budynku czasowo zagospodarowała dynamicznie rozwijająca się Szkoła Muzyczna I stopnia w Wieliczce. W ciągu stosunkowo krótkiego okresu jej funkcjonowania, uczniowie odnosili sukcesy w wielu znaczących konkursach. Oprócz tego szkoła zaczęła sama organizować bądź współorganizować różnego rodzaju konkursy o zasięgu międzynarodowym (Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy „Vivaldi” dla uczniów szkół muzycznych I stopnia) i ogólnopolskim (Ogólnopolski Konkurs Akordeonowy „Motion Music Festival”). Rosnący prestiż wielickiej placówki oraz oczekiwania lokalnej społeczności skłoniły burmistrza Artura Kozioła do podjęcia działań zmierzających do utworzenia Szkoły Muzycznej II stopnia w Wieliczce. Starania te zostały zwieńczone podpisaniem porozumienia z ministrem kultury i dziedzictwa narodowego Piotrem Glińskim (18 kwietnia 2018 r.) o powołaniu

Budynek dworca kolejowego, wzniesiony na przełomie XIX i XX wieku, w 2016 roku został poddany gruntownej renowacji. Dziś stacja Wieliczka Park, jak podkreślił burmistrz Artur Kozioł, to „pierwsza wizytówka miasta” (fot. FOTO Rogalska).

zmierzający w kierunku kopalni mijał go na swojej drodze. Nie udało się go wyremontować przed EURO 2012. Ostatecznie gruntowna renowacja budynku dworca, z zachowaniem architektonicznych detali, została zakończona w grudniu 2016 roku. Warto zaznaczyć, że został on dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. Inwestycję zrealizowały PKP i w znaczącym stopniu poprawiło to estetykę miasta. W uroczystości otwarcia budynku, która odbyła się 12 grudnia 2016 roku, wzięli 330

Kadencja 2014–2018

XIX-wieczny, neogotycki budynek Sztygarówki najpierw służył Szkole Górniczej. Później mieściła się tu siedziba Miejskiego Domu Kultury, a w latach 1999–2018 – starostwo. W lipcu 2018 roku miasto odzyskało budynek na mocy porozumienia podpisanego przez burmistrza Artura Kozioła i starostę Jacka Juszkiewicza (fot. T. Warczak).

z dniem 1 września 2018 roku Szkoły Muzycznej II stopnia w Wieliczce. Z kolei rada miejska podjęła uchwałę, na mocy której w Wieliczce powstał Zespół Szkół Muzycznych, w skład którego weszły obie szkoły muzyczne28. Jedną z siedzib tej placówki kulturalnej był budynek Sztygarówki. Ten neogotycki obiekt, został wzniesiony pod koniec XIX wieku na potrzeby działającej wówczas Szkoły Górniczej. Następnie pełnił różne funkcje, m.in. znajdowała się tam siedziba Miejskiego Domu Kultury. W latach 1999–2018 mieściło się tu starostwo. Powrót tego budynku do zasobów miasta był możliwy dzięki przeniesieniu siedziby starostwa do Pałacu Przychockich. Oficjalnie miasto odzyskało Sztygarówkę na mocy porozumienia podpisanego przez burmistrza Artura Kozioła i starostę Jacka Juszkiewicza 19 lipca 2018 roku. „Spotykamy się w przeddzień Dni Świętej Kingi, która jest patronką miasta oraz powiatu wielickiego, by po

19 latach istnienia samego powiatu dokonać przekazania budynku gminie Wieliczka, która w 1999 roku użyczyła go powiatowi” – powiedział Jacek Juszkiewicz, starosta wielicki29. Dzięki temu uczniowie szkoły muzycznej nie muszą już korzystać z budynku odnowionego dworca. Jego usytuowanie stanowiło bowiem problem logistyczny dla osób, które musiały przemieszczać się tam z Rynku Górnego. Od tej pory siedziby obu szkół muzycznych znajdują się w niewielkiej odległości od siebie. W ten sposób Wieliczka wzbogaciła się o kolejną placówkę kształcenia artystycznego, która zyskała siedzibę w reprezentacyjnym budynku miasta. Warto zaznaczyć, że władze gminy kontynuowały realizację inwestycji, które miały na celu poprawę jakości infrastruktury drogowej. Jednym z długo oczekiwanych przedsięwzięć była budowa dwóch rond wzdłuż dróg wo29

https://www.powiatwielicki.pl/aktualnosci,3 910,powroacute-t-bdquo-sztygaroacute-wkirdquo. html [dostęp 30.10.2018].

Uchwała nr LII/617/2018 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 13 czerwca 2018 r. 28

331

Dzieje Wieliczki

jewódzkich nr 964 i 966. Prace rozpoczęto wiosną 2015 roku. Niestety, realizacja tego zadania uległa opóźnieniu na skutek przeciągającej się procedury odszkodowawczowywłaszczeniowej. Prace objęły nie tylko wykonanie rond, ale wymagały również przebudowy wodociągu, a także budowy kanalizacji sanitarnej i opadowej oraz chodnika. Ostatecznie ronda zostały oddane do użytku 20 stycznia 2016 roku. Koszt ich budowy wyniósł mniej więcej 9 mln zł, przy czym na realizację tej inwestycji udało się uzyskać dofinansowanie unijne w wysokości około 75% kwoty. Przedsięwzięcie zrealizowano przy współudziale Zarządu Dróg Wojewódzkich, który na ten cel przeznaczył mniej więcej 650 tys. zł. Wcześniej zostało już wybudowane jedno rondo przy ulicy Gdowskiej (wschodnia obwodnica Wieliczki), dzięki któremu osoby jadące od strony Gdowa mogły, nie wjeżdżając do centrum Wieliczki, dotrzeć do drogi krajowej nr 94. W listopadzie 2016 roku uchwałą rady miejskiej nadano rondom nazwy, co uzasadniono w ten oto sposób: Tradycja i wartości, które zawierają w swej treści proponowane nazwy, odwołują się do ludzi, którzy, żyjąc na wielickiej ziemi, budowali jej wolność i bogactwo. Mieszkańcy Wieliczki, a w szczególności górnicy wieliccy, poprzez swoją codzienną, niebezpieczną pracę, a także niejednokrotnie najwyższe poświęcenie – ofiarę życia – budowali niepodległość Ojczyzny, wiernie jej służąc w czasach walki z hitlerowskim okupantem i w trudnych czasach totalitarnego zniewolenia. Zasadnym jest oddanie im należnej czci w przestrzeni publicznej poprzez nadanie nazw Górników Wielickich, Armii Krajowej i Żołnierzy Wyklętych nowo powstałym w Wieliczce rondom30.

Rondo na skrzyżowaniu ulic Marszałka Józefa Piłsudskiego i Adama Asnyka nazwano rondem Armii Krajowej; to na skrzyżowaniu ulic Juliusza Słowackiego, Adama Asnyka, Gdowskiej i Lednickiej (w pobliżu Kolonii Górniczej Niwa) – rondem Górników Wielickich; natomiast rondo na skrzyżowaniu ulic Powstania Styczniowego i Gdowskiej – rondem Żołnierzy Wyklętych. W 2018 roku władze miasta zrealizowały budowę jeszcze dwóch rond. Jedno powstało na skrzyżowaniu ulic Krakowskiej i Kościuszki. Z kolei drugie na zbiegu ulic Krakowskiej, Narutowicza i Dembowskiego. Inwestycja pochłonęła około 6,5 mln zł, z czego 3 mln zł pochodziły ze środków zewnętrznych31. Prace rozpoczęły się na początku czerwca i trwały do końca listopada. Na początku grudnia kierowcy mogli już bez przeszkód korzystać z nowych rond. W trakcie siódmej kadencji inicjowano dalsze przeobrażenia przestrzeni publicznej miasta. Doskonałym tego przykładem jest wybudowanie Miasteczka Ruchu Drogowego, które powstało w sąsiedztwie ulicy Jedynaka, nieopodal Parku w Grabówkach. Składa się ono m.in. ze ścieżek rowerowych, jezdni, chodników, tunelu, przejazdu kolejowego i toru tramwajowego. Oprócz miasteczka powstał tam skate park, tor sprawnościowy, ścianka wspinaczkowa i plac zabaw. Koncepcja nowego kompleksu edukacyjno-rekreacyjnego zakładała stworzenie miejsca, w którym dzieci i młodzież będą mogły aktywnie spędzać swój wolny czas, jak również poznawać zasady bezpiecznego i zgodnego z przepisami poruszania się po drogach publicznych. Całość wykonanych prac kosztowała około 1,5 mln zł, z czego 300 tys. pochodziło z dofinansowania Małopolskiego Ośrodka Ruchu Drogowego. Inwestycję realizowano

Uchwała nr XXVII/325/2016 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 10 listopada 2016 r. w sprawie nadania nazw rondom.

https://dziennikpolski24.pl/budowa-rondna-wjezdzie-do-wieliczki-od-12-czerwca-bedaklopoty/ar/13231807 [dostęp 26.01.2019].

332

Kadencja 2014–2018

Na przestrzeni tej kadencji w Wieliczce powstało kilka nowych rond, które wpłynęły na poprawę bezpieczeństwa i komunikacji. Nadano im nazwy: Górników Wielickich, Armii Krajowej i Żołnierzy Wyklętych (fot. B. Cichoń).

od wiosny 2016 roku, a uroczyste oddanie jej do użytku nastąpiło 25 kwietnia 2017 roku. Zarządzanie całością nowego kompleksu powierzono spółce „Solne Miasto”32. Nie sposób rozpatrywać wskazanych powyżej inwestycji w oderwaniu od najważniejszych dokumentów strategicznych. Jak już zostało wspomniane, opracowanie i wdrażanie ich przez jednostki samorządu terytorialnego było związane z członkostwem Polski w Unii Europejskiej. Jednym z najważniejszych dokumentów była Strategia Rozwoju Gminy Wieliczka na lata 2015–2022. Prace nad tym aktem trwały od czerwca 2013 roku do maja 2014 roku, czyli jeszcze w trakcie szóstej kadencji. Inwestycje wymienione w strategii mogły być realizowane przez samorząd gminy już jesienią 2014 roku, co było szczególnie istotne w związku z nową

perspektywą finansową UE. W dokumencie tym wyznaczono założenia do dalszego rozwoju gminy: − „Wieliczka buduje swoją światową markę”, − „Wieliczka to rozwijająca się pod względem gospodarczym gmina z dominującą rolą przemysłu turystycznego. Dba także o tworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości w innych obszarach, takich, które nie są inwazyjne dla środowiska i nie umniejszają jej potencjału turystycznego”, − „Wieliczka to dobra, wygodna do zamieszkania gmina”. W celu realizacji tych założeń, wyznaczono też domeny strategicznego rozwoju: − Domena 1. Funkcjonalna gmina – wysoka jakość usług komunalnych, komunikacyjnych i administracyjnych. W ramach tej domeny jednym z głównych kierunków rozwoju było zapewnienie powszechnej dostępności usług komunalnych. Założono również podniesienie dostępności

J. Białek, Ruszył ruch w miasteczku, 26.04.2017, http://www.dziennikpolski24.pl/region/a/ wieliczka-ruszyl-ruch-w-miasteczku-zdjecia,12021510 [dostęp 3.01.2018]. 32

333

Dzieje Wieliczki

W sąsiedztwie ulicy Jedynaka, nieopodal Parku w Grabówkach, powstało Miasteczko Ruchu Drogowego, a w nim m.in. ścieżki rowerowe, jezdnia, chodniki, tunel, przejazd kolejowy i tor tramwajowy (fot. FOTO Rogalska).

transportowo-komunikacyjnej i jakości usług administracyjnych. − Domena 2. Gmina rozwijająca swój kapitał społeczny. W zakresie tej domeny założono między innymi tworzenie warunków do budowania aktywnej i obywatelskiej postawy mieszkańców. Jednocześnie jednak podkreślono konieczność minimalizowania kontrastów społecznych związanych z zagrożeniem, jakie niesie ze sobą wykluczenie społeczne. Nie zapomniano również o wysokiej jakości usług edukacyjnych i o poszerzeniu oferty kulturalnej. − Domena 3. Zdrowa i sportowa gmina Wieliczka. W przypadku tej domeny podkreślono konieczność tworzenia warunków dla rozwoju rekreacji rodzinnej, a także potrzebę promocji zdrowego stylu życia wśród mieszkańców. Bardzo istotnym jej elementem było kreowanie wizerunku Wieliczki jako rozpoznawalnego ośrodka sportowo-treningowego. − Domena 4. Wieliczka zwrócona ku turystom i kuracjuszom. W tym aspekcie rozwoju założono, że w dalszym ciągu należy podejmować działania mające na celu wydłużenie pobytu kuracjuszy

i turystów na terenie gminy, a także integrować różne czynności w obszarze turystyki. Dostrzeżono również potrzebę poszerzania oferty turystyki biznesowej i kongresowej. − Domena 5. Wieliczka – dobre miejsce na biznes. W ramach tej domeny założono prowadzenie polityki proinwestycyjnej zapewniającej zrównoważony środowiskowo postęp gospodarczy. Podkreślono także konieczność rozwoju konkurencyjności lokalnych przedsiębiorców33. Niemniej istotnym dokumentem strategicznym był Gminny Program Rewitalizacji Miasta Wieliczka 2016–2023. Został on opracowany zgodnie z Ustawą o rewitalizacji z 9 października 2015 roku i ze stosownymi wytycznymi Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju. Zgodnie z unormowaniami prawnymi obszar rewitalizacji to: Obszar obejmujący całość lub część terenu zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk (w tym społecznych oraz gospodarczych lub środo Strategia Rozwoju Gminy Wieliczka na lata 2015–2022 (schemat na s. 20). 33

334

Kadencja 2014–2018

W nowym kompleksie dzieci i młodzież mogą aktywnie spędzać wolny czas, a także poznawać zasady bezpiecznego poruszania się po drogach publicznych (fot. FOTO Rogalska).

Centrum Usług Społecznych, Kulturalnych i Edukacyjnych. Na osiedlach Przyszłość i Kościuszki (podobszar III) zakładano kontynuację działań rewitalizacyjnych, modernizację obiektów rekreacyjnych TS Wieliczanka, przebudowę infrastruktury sportowej dla uczniów Szkoły Podstawowej nr 4 oraz budynku mieszkalnego przy ulicy Dembowskiego 57 na cele użyteczności publicznej. Na terenie podobszaru IV (Boża Wola) w ramach rewitalizacji ustalono konieczność kompleksowej modernizacji placu zabaw oraz boiska przy osiedlu Boża Wola. Na wspomnianym placu zaplanowano zamontowanie urządzeń zarówno dla najmłodszych, jak i dla seniorów, a także stworzenie ścieżki edukacyjnej odwołującej się do tradycji górniczych. Warto podkreślić, że na wszystkich podobszarach przewidziano działania proekologiczne, w tym m.in. ograniczenie niskiej emisji. Na uwagę zasługuje fakt, że wiele z wymienionych inwestycji miało na celu poprawę jakości życia osób starszych. Samorząd siódmej kadencji dużą wagę przywiązywał do rozbudowy i modernizacji infrastruktury oświatowej. Najlepszym tego dowodem jest powstanie nowoczesnych hal

wiskowych lub przestrzenno-funkcjonalnych lub technicznych), na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić modernizację, wyznacza się jako obszar rewitalizacji34.

W związku z tym niezbędne stało się wytyczenie obszaru zdegradowanego w odniesieniu do wyżej wymienionych negatywnych zjawisk. Po wykonaniu analizy wyznaczono cztery podobszary, na których gmina zamierzała przeprowadzić rewitalizację. Podobszar I objął osiedle Sienkiewicza. Wśród inwestycji przewidzianych w ramach omawianego programu należy wymienić między innymi budowę centrum kulturalnego wraz z biblioteką i kompleksu sportowego z placem zabaw przy Szkole Podstawowej nr 3 w Wieliczce. Z kolei na podobszarze II (Klasno) zaplanowano zagospodarowanie nadszybia Górsko na Centrum Aktywności Seniora, przebudowę ulicy Mickiewicza przed Szkołą Podstawową nr 2 i zagospodarowanie terenu wokół niej oraz adaptację dawnej szkoły górniczej na Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, art. 10. 34

335

Dzieje Wieliczki

Od samego początku mieściła się w szkole podstawowej. Przez kilkadziesiąt lat przeprowadzano remonty polegające głównie na adaptacji pomieszczeń, choć warto zaznaczyć, że w 1975 roku w czynie społecznym została dobudowana dodatkowa sala. W związku z coraz większym zainteresowaniem ofertą przedszkolną, wzniesienie nowej siedziby stało się nieodzowne. Nowy budynek Przedszkola Samorządowego w Mietniowie został oddany do użytku 22 listopada 2015 roku35. Znaczącą inwestycją w sferze infrastruktury oświatowej było rozbudowanie Szkoły Podstawowej w Grajowie. Spowodowało to duże utrudnienia w jej funkcjonowaniu i dlatego nauka została przeniesiona do obiektów OSP w Grajowie i Dobranowicach. Przedsięwzięcie zrealizowano stosunkowo szybko, gdyż prace rozpoczęto w czerwcu 2014 roku, a już 1 września 2015 roku otwarto zmodernizowaną placówkę. Wtedy też otrzymała imię siostry Emilii Podoskiej. Sługa Boża urodziła się w Grajowie w 1845 roku. Mając 25 lat, wstąpiła do klasztoru sióstr norbertanek w Krakowie. Kierowała tam między innymi szkołą klasztorną, pełniła także funkcję mistrzyni nowicjatu. Była życzliwa, sumienna, pracowita, ale też wymagająca. Jej dobroć i takt pedagogiczny w połączeniu z pogodą ducha i rozwagą sprawiły, że cieszyła się zaufaniem swoich uczennic. 12 maja 1995 roku na mocy dekretu z Watykanu otrzymała tytuł „Sługi Bożej”, co oficjalnie rozpoczęło jej proces beatyfikacyjny36 . Placówkę w Grajowie poświęcił bp Damian Muskus, towarzyszyli mu m.in. burmistrz miasta i gminy Wieliczka Artur Kozioł, dyrekcja szkoły, ks. Kazimierz Kubik, przeorysza klasztoru norbertanek s. Dorota

W 2015 roku przy Szkole Podstawowej w Raciborsku powstała nowoczesna hala sportowa (fot. FOTO Rogalska).

sportowych na terenach wiejskich. Jedna z nich została zbudowana przy Szkole Podstawowej im. Marii Konopnickiej w Raciborsku. Inwestycja była realizowana od jesieni 2014 roku, a już 14 października 2015 roku miało miejsce jej uroczyste poświęcenie. Także w 2015 roku oddano do użytku halę sportową w Golkowicach. Bardzo ważnym wydarzeniem dla społeczności Mietniowa było wzniesienie nowego budynku na potrzeby przedszkola samorządowego. Wspomniana placówka funkcjonowała w Mietniowie od 1948 roku.

35 Dane pochodzą z ankiety uzupełnionej i przesłanej przez Przedszkole Samorządowe w Mietniowie. 36 Siostra Emilia Podoska, http://www.norbertanki.w.krakow.pl/siostra-emilia-podoska [dostęp 24.03.2018].

336

Kadencja 2014–2018

Goldstrom oraz przedstawiciele z rodziny Podoskich37. Warto zaznaczyć, że rok 2015 był szczególny dla mieszkańców tej miejscowości, gdyż oddanie budynku zmodernizowanej szkoły zbiegło się z 685. rocznicą lokacji Grajowa na prawie średzkim, a także ze 170. rocznicą urodzin siostry Emilii Podoskiej. Inną ważną inwestycją w rozbudowę infrastruktury społecznej było odnowienie Domu Ludowego w Śledziejowicach, który został oddany do użytku 10 stycznia 2016 roku. Było to konieczne, bowiem poprzedni obiekt był mały i niefunkcjonalny. Dotychczasowy budynek zyskał dodatkowe pomieszczenia, zmodernizowano też instalację sanitarną, elektryczną oraz wodnokanalizacyjną. Z tej nowej infrastruktury społecznej mogą również korzystać osoby niepełnosprawne, umożliwia im to specjalny podjazd. Dom Ludowy poświęcił ks. Józef Marek, proboszcz parafii pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Strumianach. Wstęgę przecięli m.in. burmistrz Artur Kozioł i przewodniczący Rady Miej-

W 2014 roku poświęcono kamień węgielny pod budowę hali sportowej w Golkowicach, a już rok później mieszkańcy mogli z niej korzystać (fot. UMiG Wieliczka).

skiej w Wieliczce, Tadeusz Luraniec. W tym nowym obiekcie siedzibę znalazła filia Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wieliczce oraz LKS Śledziejowice. Uroczystości towarzyszyła ekspozycja obrazów Marka Burego. Ponadto, uczniowie ze Szkoły Podstawowej im. Jana Pawła II w Śledziejowicach wystawili jasełka38.

https://www.wieliczka.eu/pl/201129/12057/ gminna-inauguracja-nowego-roku-szkolnego-215216-w-grajowie.html [dostęp 15.01.2018].

https://www.wieliczka.eu/pl/201129/12347/ otwarcie-rozbudowanego-domu-ludowego-w-sledziejowicach.html [dostęp: 5.03.2019]. 38

337

Dzieje Wieliczki

Uzupełnieniem inwestycji na terenach wiejskich będzie rozbudowa zaplecza rekreacyjnego w Pawlikowicach, Podstolicach i Czarnochowicach. Zadanie to obejmuje modernizację boisk w Czarnochowicach i Pawlikowicach oraz budowę placu zabaw wraz z terenem rekreacyjnym i infrastrukturą towarzyszącą w Podstolicach. Na jego realizację udało się pozyskać środki z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020. Burmistrz Artur Kozioł podpisał stosowną umowę 25 października 2017 roku. W 2018 roku została zrealizowana inwestycja w Czarnochowicach. Infrastrukturę oświatową unowocześniono również w samym mieście. Warto wspomnieć o rozbudowie i gruntownym remoncie Szkoły Podstawowej nr 4 w Krzyszkowicach. Obiekt dydaktyczny został oddany do użytku 1 września 2016 roku. Rozbudowaną część poświęcił ks. dziek. Wiesław Popielarczyk. Dzięki tej inwestycji placówka zyskała 17 nowych sal lekcyjnych, a także trzy pomieszczenia z odrębnym wejściem przeznaczone na część przedszkolną. Budynek, w którym znajdują się oddziały integracyjne, został dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. Szkoła ma nowoczesną pracownię terminalową, salę gimnastyczną, bibliotekę wraz z czytelnią, świetlicę szkolną, gabinety: terapeutyczny, logopedyczny, pomocy przedmedycznej, Biofeedback, pedagoga i psychologa oraz Salę Doświadczania Świata39. Kolejną ważną inwestycją w infrastrukturę sportową w Wieliczce było wybudowanie sali gimnastycznej wraz z zapleczem sanitarno-szatniowym i trybunami przy Szkole Podstawowej nr 3 im. Mikołaja Kopernika. Stosowną umowę podpisano w maju 2016 roku. Zadanie to obejmowało również rozbiórkę istniejącej sali, a także wybudowaMietniowskie przedszkole ma ponad 70-letnią tradycję. W 2015 roku zostało przeniesione do nowej siedziby (fot. FOTO Rogalska).

Patron i historia szkoły, [w:] http://sp4wieliczka. pl/szkola/historia-szkoly/ [dostęp 20.03.2018]. 39

338

Kadencja 2014–2018

nie boiska wielofunkcyjnego o nawierzchni poliuretanowej. Na realizację tej inwestycji zarezerwowano 2 450 000 zł. Nowy obiekt został oddany do użytku 13 września 2017 roku. W uroczystym odsłonięciu pamiątkowej tablicy i symbolicznym przecięciu wstęgi uczestniczyli: burmistrz Artur Kozioł, kard. Stanisław Dziwisz, proboszcz parafii św. Klemensa ks. Andrzej Kamiński, dyrektor szkoły Elżbieta Obal-Dyrek, a także rodzice i uczniowie. Placówkę poświęcił kard. Stanisław Dziwisz40. W tym samym roku zostało przebudowane boisko wielofunkcyjne na osiedlu Boża Wola. Wykonano drenaż boiska i jego obrzeża, położono nawierzchnię z trawy syntetycznej oraz zamontowano bramki. Otoczenie boiska wyłożono kostką brukową. Od strony placu zabaw wykonano ogrodzenie. Zamontowano również piłkochwyty z siatki poliuretanowej. Koszt inwestycji wyniósł ponad 200 tys. zł. Przedsięwzięcie to wpisywało się w przyjęty program rewitalizacji. W zakresie rozbudowy infrastruktury sportowej oraz jej właściwego wykorzystania warto wspomnieć też o uruchomieniu 1 września 2017 roku Szkoły Mistrzostwa Sportowego w Wieliczce. Obecnie uczniowie kształceni są w dwóch sekcjach: piłki nożnej i siatkówki. Szkoła ma siedzibę w Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnym „Solne Miasto”, ale docelowy budynek zostanie wzniesiony w pobliżu Wielickiej Areny Lekkoatletycznej. Dzięki tej placówce dzieci zyskały możliwość kompleksowego rozwoju w zakresie kultury fizycznej – być może dla części z nich będzie to początek kariery sportowej. 1 września 2017 roku weszła w życie reforma systemu edukacji. W jej wyniku zlikwidowano gimnazja, a dotychczasowe sześcioletnie szkoły podstawowe zostały

1 września 2015 roku rozbudowana Szkoła Podstawowa w Grajowie otrzymała imię siostry Emilii Podoskiej. To szczególne wydarzenie zbiegło się z 685. rocznicą lokacji Grajowa na prawie średzkim, a także ze 170. rocznicą urodzin siostry Emilii Podoskiej (fot. FOTO Rogalska).

Oficjalne otwarcie nowej sali gimnastycznej, [w:] www.sp3wieliczka.pl/new/oficjalne-otwarcie-nowej-sali-gimnastycznej [dostęp 30.03.2018]. 40

339

Dzieje Wieliczki

przekształcone w placówki ośmioletnie. Równocześnie przywrócono czteroletnie licea ogólnokształcące i pięcioletnie technika, a także utworzono szkoły branżowe. Zmiany, które zostały wprowadzone przez akty prawne, uchwalone 14 grudnia 2016 roku, spowodowały konieczność reorganizacji systemu szkół na terenie gminy. Dotychczasowe Gimnazjum im. Kazimierza Wielkiego w Wieliczce zostało przekształcone w Szkołę Podstawową nr 1. Z kolei Gimnazjum im. Wojciecha Kucharskiego w Dobranowicach zostało włączone do Szkoły Podstawowej im. siostry Emilii Podoskiej w Grajowie. Pozostałe gimnazja – w Golkowicach, Koźmicach Wielkich i Węgrzcach Wielkich – również połączyły się z miejscowymi szkołami podstawowymi41. Należy podkreślić, że reforma edukacji na terenie gminy Wieliczka nie przysporzyła większych trudności organizacyjnych, gdyż w poprzednich latach zmodernizowano infrastrukturę oświatową. Niemniej jednak w najbliższych latach konieczna będzie rozbudowa szkół podstawowych. Omawiając działalność władz samorządowych, należy również wspomnieć o otwarciu pierwszego publicznego żłobka. W tym celu gmina zakupiła prywatny budynek zlokalizowany przy ulicy Willowej (osiedle Lekarka). Stosowny akt notarialny został podpisany 17 sierpnia 2018 roku. W zakupionym lokalu wcześniej funkcjonowało przedszkole i żłobek „Smykolandia”. Dzięki temu budynek i jego otoczenie było przystosowane do potrzeb najmłodszych. W tej samorządowej placówce przewidziano 60–75 miejsc dla dzieci. Dodatkowo władze gminy postarały się o dofinansowanie do tego typu miejsc w placówkach Szkoła Podstawowa nr 4 w Krzyszkowicach, po rozbudowie i modernizacji, zyskała nowe sale lekcyjne, specjalistyczne pracownie i gabinety lekarskie, a także została dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych (fot. FOTO Rogalska).

Uchwała nr XXXIII/404/2017 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 30 marca 2017 r. w sprawie dostosowania sieci szkół podstawowych i gimnazjów do nowego ustroju szkolnego. 41

340

Kadencja 2014–2018

Odnowiony Dom Ludowy w Śledziejowicach jest siedzibą filii Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wieliczce oraz LKS-u Śledziejowice. Z obiektu tego korzysta także szkoła podstawowa i sołectwo (fot. FOTO Rogalska).

341

Dzieje Wieliczki

niepublicznych. W budżecie przewidziano dopłaty w wysokości 150 zł. Zarezerwowane środki pozwolą na wsparcie pobytu około 350–400 najmłodszych mieszkańców gminy w żłobkach42. Kolejną ciekawą inwestycją, która wpisała się w program rewitalizacji, było zagospodarowanie Stoku pod Baranem. O potrzebie wybudowania tam kompleksu sportowego mówiono w Wieliczce od dawna, jednak dopiero na początku 2017 roku miasto odzyskało ten teren, co umożliwiło realizację przedsięwzięcia. W tym celu opracowano projekt zagospodarowania, który następnie złożono w Urzędzie Marszałkowskim. 23 lutego 2018 roku Artur Kozioł podpisał umowę dotyczącą realizacji zadania „Zagospodarowanie terenu Stok pod Baranem na 42 https://dziennikpolski24.pl/wieliczkamiejski-zlobek-ruszy-od-pazdziernika/ar/134 28297 [dostęp: 23.03.2019].

Przy Szkole Podstawowej nr 3 im. Mikołaja Kopernika w Wieliczce wybudowano salę gimnastyczną oraz boisko wielofunkcyjne. We wrześniu 2017 roku placówkę poświęcił kard. Stanisław Dziwisz (fot. T. Warczak, FOTO Rogalska).

342

Kadencja 2014–2018

cele rekreacyjne”43. Inwestycja, warta mniej więcej 5 mln zł, zakłada budowę infrastruktury rekreacyjnej, m.in. altan, ścieżek spacerowych i rowerowych oraz placu zabaw, a także przyrodniczej ścieżki edukacyjnej. Jedną z najważniejszych inwestycji władz siódmej kadencji w przestrzeni publicznej była budowa Centrum Kulturalno-Społecznego Wielicka Mediateka zlokalizowanego przy placu prof. Mieczysława Skulimowskiego, nieopodal zabytkowego Pałacu Konopków. Bryła tego budynku została tak zaprojektowana, by stanowiła odbicie architektoniczne znajdującego się po przekątnej obiektu. Mediateka powstała z myślą o zmieniającej się funkcji biblioteki, która z miejsca wypożyczania książek przeistacza się w centrum społeczne, centrum aktywności lokalnej, miejsce spędzania wolnego

czasu. Ma tu siedzibę Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Wieliczce. Znajduje się tam również sala kinowo-widowiskowa oraz kawiarnia. Budowa wspomnianego centrum

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014–2020, Działanie 2.5: Poprawa jakości środowiska miejskiego.

Jedną z najważniejszych inwestycji władz siódmej kadencji była budowa Wielickiej Mediateki przy placu prof. Skulimowskiego (fot. T. Warczak, FOTO Rogalska).

343

Dzieje Wieliczki

rozpoczęła się 27 kwietnia 2015 roku. Całość inwestycji wyniosła blisko 22 mln zł; była ona finansowana w większości ze środków miasta i gminy Wieliczka oraz przy wsparciu środków unijnych (6 mln zł) i powiatu wielickiego44. Należy ponadto zauważyć, że jej rozpoczęcie zbiegło się z jubileuszem 70-lecia istnienia wielickiej biblioteki. Uroczyste oddanie do użytku nowego obiektu miało miejsce 16 września 2018 roku, wówczas odbył się koncert plenerowy przygotowany przez Jolantę Suder i Jerzego Sobeńko z udziałem orkiestry „Obligato”. Natomiast Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna zainaugurowała swoją działalność w nowym miejscu 26 stycznia 2019 roku po kilkumiesięcznej przeprowadzce całego księgozbioru. W tym dniu Wielicką Mediatekę poświęcił kard. Stanisław Dziwisz. Wydzielono w niej następujące działy: − „strefa kreatywna” połączona z działem dla młodzieży (miejsce pracy indywidualnej, strefa relaksu, komputery z dostępem do internetu i wypożyczalnia), − strefa pracy cichej na parterze (dział regionalny połączony z czytelnią). W tym miejscu, przeznaczonym do nauki, można skorzystać ze zbiorów regionalnych i czytelni, znajdują się tam również stanowiska komputerowe do przeglądania baz, − wypożyczalnia ogólna z wolnym dostępem do księgozbioru, − sala kinowa z blisko 200 miejscami, − miejsce przeznaczone dla rodziców z dziećmi (wypożyczalnia, zjeżdżalnia, zabawki, ścianka wspinaczkowa) przygotowywane jest w budynku dawnej wozowni Pałacu Konopków. Przewidziano tam również strefę do zabaw wyposażoną w stoliki i szafki, gdzie całe rodziny będą mogły kreatywnie spędzać czas.

Wielicka Mediateka to nowoczesne centrum multimedialne, społeczne i kulturalne, w którym mieści się siedziba Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wieliczce, sala widowiskowa i kinowa z bogatą ofertą zajęć artystycznych oraz edukacyjnych (fot. FOTO Rogalska).

Dofinansowanie z RPO WM w wysokości 5 mln zł zostało przyznane dopiero w 2018 r. i dotyczyło ono realizacji drugiego etapu inwestycji. 44

344

Kadencja 2014–2018

Mediateka stanowi swego rodzaju zwieńczenie działań ukierunkowanych na rozwój życia kulturalnego miasta i jego mieszkańców. Centrum łączy tradycję z nowoczesnością. Z jednej strony, jest to biblioteka spełniająca swoje tradycyjne zadania, wzbogacona o narzędzia służące do szybkiego pozyskiwania szczegółowych informacji naukowych i bibliograficznych, a z drugiej, miejsce spędzania wolnego czasu. Projektując centrum kulturalno-społeczne, nie zapomniano o potrzebach dzieci i młodzieży. Bardzo istotne jest to, że po 25 latach w Wieliczce znowu pojawiła się sala kinowa. Warto również podkreślić, że w przestrzeni publicznej miasta powstał piękny, nowoczesny budynek, który świetnie komponuje się z Pałacem Konopków. Podsumowując wysiłek inwestycyjny władz samorządowych w latach 2014–2018, należy stwierdzić, że w sposób przemyślany i konsekwentny realizowały priorytety zawarte w dokumentach strategicznych. Największy nacisk położono na tworzenie i rozbudowę Wielickiej Strefy Aktywności Gospodarczej. W ten sposób rozwój ekonomiczny gminy został ukierunkowany na najbliższe dziesięciolecia. Oprócz tego kontynuowano rozbudowę kanalizacji, pozyskując nowe środki na powiększanie sieci oraz na wykonywanie przyłączy. Ciekawą inicjatywą, która wychodziła naprzeciw oczekiwaniom mieszkańców, było stworzenie tak zwanych linii kolejowych w ramach Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej. Bardzo istotna była również decyzja o uruchomieniu lokalnego systemu transportu zbiorowego. Nie sposób pominąć inwestycji w dziedzinie kultury i oświaty. Szczególnie budowa Mediateki – multimedialnego centrum kulturalno-społecznego – otworzyła nowe perspektywy dla rozwoju życia kulturalnego. Samorząd siódmej kadencji dużą wagę przywiązywał również do zachowania dziedzictwa kulturowego na terenie gminy.

Bogactwem kultury i tradycji mieszkańców miasta i gminy Wieliczka są liczne kapliczki i krzyże przydrożne. Te najbardziej zniszczone są poddawane renowacji (fot. T. Warczak, FOTO Rogalska).

W związku z tym podejmował wysiłek związany z renowacją zabytkowych kapliczek. W tym celu w ramach Gminnego Programu Ochrony Zabytkowych Kapliczek odnawiano 2–3 kapliczki rocznie. Pod koniec 2017 roku na realizację tego ważnego przedsięwzięcia 345

Dzieje Wieliczki

Tab. 68. Środki unijne pozyskane przez miasto i gminę Wieliczka na realizację ważniejszych zadań inwestycyjnych w latach 2014–2018

całkowita

środki własne

środki unijne

Lata realizacji projektu (zadania)

Budowa parkingów w systemie Park & Ride oraz ścieżek rowerowych na terenie gminy Wieliczka1

11 739 711,69

2 740 048,80

8 999 662,89

2016–2020

Utworzenie i rozbudowa Stref Aktywności Gospodarczej (SAG) wraz z odpowiednią infrastrukturą w gminie Wieliczka2

10 578 754,40

2 029 506,40

8 549 248

2016–2020

Budowa centrum społecznokulturalnego wraz z biblioteką w Wieliczce3

17 930 284,48

11 930 284,49

5 999 999,99

2010–2019

Budowa kompleksu sportowego przy Szkole Podstawowej nr 3 w Wieliczce

2 853 000

1 113 365,86

1 739 634,14

2016–2017

Przebudowa boiska rekreacyjnego w Czarnochowicach4

307 500

148 425

159 075

2017–2008

Przebudowa boiska rekreacyjnego w Pawlikowicach5

307 500

148 425

159 075

2017–2018

Budowa placu zabaw wraz z terenem rekreacyjnym i infrastrukturą towarzyszącą w Podstolicach6

222 211,80

107 258,80

114 953

2017–2018

Budowa kanalizacji w gminie Wieliczka – etap IV7

Zachowanie dziedzictwa kulturowego poprzez renowację zabytkowych obiektów sakralnych na obszarze wiejskim gminy Wieliczka

Lp.

Projekt (zadanie)

Wartość projektu w zł (zadania)

156 515 637,60

370 029,86

35 493 399,44 108 940 352 (w tym (w tym pożyczka 14 272 843,20)

134 579,868

środki gminy 81 771 944,80)

235 450

2014–2023

2018–2019

1 Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2014–2020, Oś Priorytetowa 4: Regionalna polityka energetyczna, Działanie 4.5: Niskoemisyjny transport miejski, Poddziałanie 4.5.1: Niskoemisyjny transport miejski – ZIT. 2 Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2014–2020, Oś Priorytetowa 3: Przedsiębiorcza Małopolska, Działanie 3.1: Strefy aktywności gospodarczej, Poddziałanie 3.1.1: Strefy aktywności gospodarczej – ZIT. 3 Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2014–2020, Działanie 11.1: Rewitalizacja miast, Poddziałanie 11.1.2: Rewitalizacja miast średnich i małych. 4 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014–2020. 5 Tamże. 6 Tamże. 7 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014–2020, Priorytet II: Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu, Działanie 2.3: Gospodarka wodno-ściekowa w aglomeracjach. 8 Obliczenia własne na podstawie udziału dofinansowania unijnego, tj. 63,63%.

Źródło: Urząd Miasta i Gminy Wieliczka

346

Kadencja 2014–2018

udało się pozyskać dofinansowanie z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w wysokości 235 450 zł45. Dzięki temu poddano renowacji 10 kapliczek w następujących miejscowościach: Gorzków, Węgrzce Wielkie, Dobranowice, Śledziejowice (2), Koźmice Małe, Mietniów (2), Koźmice Wielkie, Golkowice46. Dane dotyczące wysiłku inwestycyjnego ujęto w tabeli 68. Samorząd siódmej kadencji nie zapomniał o kultywowaniu tradycji narodowych. Doskonałym tego przykładem było odsłonięcie odbudowanego Pomnika Odrodzenia Polski (3 maja 2015 r.), który w rzeczywistości jest połączeniem dwóch istniejących wcześniej. Pierwszy z nich wzniesiono w Parku Miejskim im. Adama Mickiewicza w związku z 10. rocznicą odzyskania niepodległości Polski. Z kolei drugi upamiętniał wieliczan, którzy zginęli w latach 1914–1920. Został on postawiony na placu Sobieskiego. Jak możemy przeczytać na stronie Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, pomnik ten przypominał „skałę wzniesioną na głębokim cokole, a na niej ustawiony był orzeł z rozpostartymi skrzydłami. Ptak – symbol Polski – trzymał w łapach podarty łańcuch”47. Posąg ten został jednak zniszczony w czasie okupacji. W 1998 roku cokół z Pomnika Odrodzenia Polski przeniesiono z Parku Miejskiego im. Adama Mickiewicza w pobliże wielickiego magistratu. To właśnie w tym miejscu odbywały się liczne, organizowane w Wieliczce, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020, inicjatywa Leader, działanie „Wsparcie dla rozwoju lokalnego”, poddziałanie „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność”. 46 Załącznik do Uchwały nr X/88/17 z dnia 5 grudnia 2017 r. rady stowarzyszenia Lokalnej Grupy Działania Powiatu Wielickiego. 47 Tajemnice wielickiego Pomnika Odrodzenia Polski, http://muzeum.wieliczka.pl/tajemnice-wielickiego-pomnika-odrodzenia-polski/[dostęp 18.12.2018]. 45

Na cokole odbudowanego Pomnika Odrodzenia Polski umieszczono orła na wzór przedwojennego posągu z placu Sobieskiego. Wykonał go artysta rzeźbiarz Stanisław Anioł (fot. UMiG Wieliczka).

uroczystości patriotyczne. Z inicjatywy środowisk kombatanckich i burmistrza Artura Kozioła oraz przy wsparciu starosty Jacka Juszkiewicza, obelisk upamiętniający wieliczan został odbudowany, a osadzono go na 347

Dzieje Wieliczki

3 maja 2015 roku odsłonięto odbudowany Pomnik Odrodzenia Polski na wielickich Plantach. Jest to jedno z najważniejszych miejsc miasta, wielicki symbol niepodległości (fot. FOTO Rogalska).

zachowanym cokole pomnika obok magistratu. W akcie erekcyjnym czytamy: „Pomnik Odrodzenia Polski znajdujący się na wielickich plantach to jedno z najważniejszych miejsc miasta. Wielicki symbol niepodległości, mający formę cokołu, wzniesiono prawdopodobnie w 1928 roku, nieopodal stawu w Parku Miejskim im. Adama Mickiewicza. Pomnik zakopano we wrześniu 1939 roku, a odkopano zaraz po wojnie. Cokół został przeniesiony z Parku Miejskiego im. Adama Mickiewicza do centrum Wieliczki 17 lat temu. W okresie międzywojennym na placu Sobieskiego, dzisiejszych plantach, powstał pomnik poświęcony wieliczanom poległym w latach 1914–1920, który przepadł w czasie II wojny światowej. Dziś na cokole przeniesionym w 1998 roku z Parku Miejskiego im. Adama Mickiewicza został umieszczony orzeł na wzór przedwojennego pomnika z placu Sobieskiego. Pomnik wykonał artysta rzeźbiarz Stanisław

Anioł, a poświęcenia, w obecności licznie zgromadzonych mieszkańców, dokonał ks. dziek. Zbigniew Gerle”48. Przedsięwzięcie zostało zrealizowane dzięki pomocy wielu miejscowych przedsiębiorstw: Małopolskiego Banku Spółdzielczego w Wieliczce (prezes Edward Biernacki), Kopalni Soli „Wieliczka” S.A. (prezes Kajetan d’Obyrn), Realności Wielickich Sp. z o.o. (właściciele Elżbieta i Zbigniew Engelowie), Fundacji Profesora Zbigniewa Engela, Przedsiębiorstwa Usług Budowlanych „COMPLEX” Wieliczka (właściciel Janusz Lepiarz), FIAT Autoryzowanej Stacji Obsługi Wieliczka (właściciel Marek Nodzyński), Firmy Handlowo-Usługowej EL-KKow Wieliczka (właściciel Krzysztof Kowal), Klubu „Gazety Polskiej” w Wieliczce, firmy „Gawor” – Produkcja Wędlin Jakość i Tradycja (właściciele https://www.wieliczka.eu/pl/201129/11711/ odsloniecie-odbudowanego-pomnika-odrodzenia-polski.html [dostęp 5.05.2019]. 48

348

Kadencja 2014–2018

Agata i Szczepan Gaworowie), Folwarku „Zalesie” (właściciele Nelly i Aleksander Michalscy), firmy Herz oraz Polskiej Sieci Handlowej „PALEO” Wieliczka (właściciel Wojciech Śliwa)49. Na cokole odbudowanego Pomnika Odrodzenia Polski umieszczono orła będącego rekonstrukcją przedwojennego posągu z placu Sobieskiego. Wykonał go artysta rzeźbiarz Stanisław Anioł, a poświęcił ks. proboszcz Zbigniew Gerle. W ten sposób Wieliczka godnie uhonorowała tych, którzy walczyli o niepodległość państwa polskiego. W 2015 roku przypadły rocznice 725lecia nadania Wieliczce praw miejskich i 25-lecia wielickiego samorządu. Tym ważnym datom w historii miasta poświęcono 212. spotkanie z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie”. Przedstawiono główne osiągnięcia władz samorządowych, a także opisano, w jaki sposób zmieniało się miasto, będące niegdyś głównym ośrodkiem wydobycia soli w Polsce. Zaprezentowane referaty były również poświęcone najważniejszym dokonaniom włodarzy Wieliczki z ostatniego 25-lecia. Nie zapomniano o przedstawieniu zmian, które dokonały się w przestrzeni publicznej. Pamiątką po spotkaniu jest cytowana już książeczka przygotowana przez Jadwigę Dudę (212. spotkanie z cyklu „Wieliczka – Wieliczanie” pt. „725. rocznica nadania Wieliczce praw miejskich (1290-2015): 25 lat samorządu gminnego w Wieliczce (1990-2015)”, z serii: ulice i place Wieliczki (1), Wieliczka 2015). Wspomniane powyżej rocznice nie były jedynymi, o których w 2015 roku pamiętali mieszkańcy Wieliczki. 5 września 2015 roku w mieście zostały zorganizowane obrady Walnego Zgromadzenia Delegatów NSZZ „Solidarność” Regionu Małopolskiego połączone Odsłonięcie odbudowanego Pomnika Odrodzenia Polski, 4.05.2015, https://www.wieliczka.eu/ pl/201129/11711/odsloniecie-odbudowanego-pomnika-odrodzenia-polski.html [dostęp 1.05.2018]. 49

349

Dzieje Wieliczki

z obchodami upamiętniającymi 35-lecie powstania NSZZ „Solidarność”. W uroczystości wzięli udział m.in. przewodniczący NSZZ „Solidarność” Piotr Duda, przewodniczący NSZZ „Solidarność” Kopalni Soli „Wieliczka” Adam Gawlik, poseł na Sejm RP Urszula Rusecka, senator RP Maciej Klima oraz burmistrz miasta i gminy Wieliczka Artur Kozioł wraz z zastępcą Rafałem Ślęczką. Obrady były okazją do wręczenia tytułów Zasłużony dla NSZZ „Solidarność” Regionu Małopolskiego. Pamiątką tamtego wydarzenia jest dąb Solidarności, który został zasadzony na terenie Wielickiej Areny Lekkoatletycznej. 24 października 2017 roku w Kopalni Soli „Wieliczka” odbyło się posiedzenie Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”. Poprzedziła je msza święta odprawiona w kaplicy świętej Kingi, celebrowana przez abpa metropolitę krakowskiego Marka Jędraszewskiego. Te dwa wydarzenia poświadczają, jak żywe są w Wieliczce tradycje związane z początkami przemian ustrojowych w naszym kraju. W trakcie trwania siódmej kadencji wielickiego samorządu kultywowano także pamięć o lokalnych bohaterach. Najlepszym tego dowodem była inicjatywa środowisk kombatanckich związana z 70. rocznicą przemianowania Związku Walki Zbrojnej na Armię Krajową. Z tej okazji rozpoczęto prace nad wykonaniem Pomnika Pamięci Żołnierzy ZWZ-AK z placówki „Sosna-Las” (2012 r.). Obelisk ten został wzniesiony w Koźmicach Wielkich. Jednym z inicjatorów i pomysłodawców tego przedsięwzięcia był dr Piotr Kurek (syn kapitana Józefa Kurka), który oddał prywatną działkę pod budowę pomnika. Stanął on nieopodal miejsca, gdzie w czasie II wojny światowej mieścił się magazyn broni (Koźmice Wielkie 131 a). Uroczystość odsłonięcia pomnika odbyła się 2 maja 2013 roku, a więc w Święto Flagi Rzeczypospolitej Polskiej. W tym ważnym dla miejscowej społeczności wydarzeniu uczestniczyli m.in. senator RP Maciej Klima,

Od 2013 roku, w Święto Flagi Rzeczypospolitej Polskiej, w Koźmicach Wielkich, przy Pomniku Pamięci Żołnierzy ZWZ-AK z placówki „Sosna-Las” spotykają się mieszkańcy miasta i gminy Wieliczka, by upamiętnić lokalnych bohaterów, których nazwiska widnieją na obelisku (fot. M. Golonka).

350

Kadencja 2014–2018

dyrektor Wydziału Rewaloryzacji Zabytków Krakowa i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie Joanna Florkiewicz-Kamieniarczyk, sekretarz Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Marcin Tatara, starosta wielicki Jacek Juszkiewicz, burmistrz miasta i gminy Wieliczka Artur Kozioł, przewodniczący Rady Miejskiej w Wieliczce Tadeusz Luraniec oraz przedstawiciele Światowego Związku Żołnierzy AK: dr Piotr Kurek (ZG ŚZŻ AK Warszawa), major Ryszard Brodowski (prezes Okręgu Małopolska ŚZŻ AK), porucznik Tadeusz Piotrowski (prezes Koła Wieliczka ŚZŻ AK) oraz wielu innych żołnierzy AK, a także rodziny żołnierzy z placówki „Sosna-Las”. Na pomniku wyryto nazwiska oficerów wspomnianej jednostki. 2 maja 2016 roku w jego pobliżu odsłonięto popiersie kapitana Józefa Kurka50. Kolejną inicjatywą potwierdzającą dbałość o kultywowanie narodowych tradycji było odsłonięcie tablicy poświęconej Tadeuszowi Kościuszce, na której umieszczono napis: „Dla uczczenia pamięci Wielkiego Polaka”, w 200. rocznicę jego śmierci. Uroczystość ta miała miejsce 3 maja 2017 roku. Tablicę poświęcił ks. prałat Zbigniew Gerle, a odsłonił ją burmistrz Artur Kozioł wraz z młodzieżą. Przy tej okazji został odczytany tekst przysięgi naczelnika insurekcji z 1794 roku, wykonano także utwory z czasów powstania kościuszkowskiego. Należy podkreślić, że Tadeusz Kościuszko już wcześniej został upamiętniony w przestrzeni publicznej miasta – w Wieliczce znajduje się plac, osiedle i ulica jego imienia. Warto wspomnieć również o rozwijaniu współpracy międzynarodowej na szczeblu lokalnym. Nie tylko kontynuowano ją z dotychczasowymi miastami partnerskimi, tj.

W 200. rocznicę śmierci Wielkiego Polaka, Tadeusza Kościuszki, na placu jego imienia, odsłonięto pamiątkową tablicę (fot. FOTO Rogalska).

Saint-André-lez-Lille (Francja), Bergkamen (Niemcy), Sesto Fiorentino (Włochy) i Litovel (Czechy), ale udało się podpisać porozumienie z włoskim Fano. Kontakty z tym miastem zostały nawiązane w czasie realizacji projektów unijnych. Przy tej okazji należy zaznaczyć, że związki miasta regionu Marche z Polską sięgają czasów II wojny światowej. Fano zostało bowiem wyzwolone przez 3. Dywizję Strzelców Karpackich, 27 sierpnia 1944 roku. Obecnie jest to nie tylko znany kurort nadmorski, ale również dynamicznie rozwijający się ośrodek życia społecznego i kulturalnego, o czym świadczy między innymi działalność licznych instytucji kulturalnych. Uroczystość podpisania porozumienia w sprawie współpracy pomiędzy Wieliczką i Fano odbyła się 27 lipca 2018 roku w sali wielickiego „Magistratu”. Porozumienie zawarli: Artur Kozioł, burmistrz miasta i gminy Wieliczka, oraz Massimo Seri, burmistrz miasta Fano. Ponadto w wy-

Pierwsza rocznica odsłonięcia i poświęcenia Pomnika Pamięci Żołnierzy ZWZ-AK z placówki „Sosna-Las”, Wieliczka 2014. 50

351

Dzieje Wieliczki

Nowe Å&#x203A;wietlice otwarto w Mietniowie, Sygneczowie i Kokotowie (fot. CKiT Wieliczka, FOTO Rogalska).

352

Kadencja 2014–2018

Położone nad Adriatykiem włoskie Fano jest piątym miastem partnerskim Wieliczki (fot. T. Warczak).

353

Dzieje Wieliczki

Tab. 69. Zadania rekomendowane do realizacji w ramach drugiej edycji Wielickiego Budżetu Obywatelskiego (lata 2015–2016) Liczba uzyskanych Szacunkowy głosów (punktów) koszt zadania (zł)

Zadanie Utworzenie miejsc rekreacji na miejskich osiedlach Zadory i Krzyszkowice oraz w sołectwach: Brzegi, Byszyce, Czarnochowice, Chorągwica, Grabie, Grajów, Golkowice, Gorzków, Jankówka, Janowice, Koźmice Wielkie, Koźmice Małe, Mietniów, Pawlikowice, Lednica Górna, Sułków, Sygneczów, Siercza, Węgrzce Wielkie i Zabawa

11 603

601 000

Budowa placów manewrowych (parkingów) w ośmiu sołectwach: Grajowie, Kokotowie, Małej Wsi, Podstolicach, Strumianach, Sułkowie, Śledziejowicach i w Węgrzcach Wielkich

7 604

590 000

Oznakowanie przysiółków w 18 wielickich sołectwach

6 810

500 000

Modernizacja siedziby TS Wieliczanka

5 466

290 500

Źródło: https://wbo.wieliczka.eu/ [dostęp 18.12.2018]

darzeniu uczestniczyli: zastępca burmistrza ds. inwestycji Piotr Krupa, zastępca burmistrza ds. społecznych Rafał Ślęczka, przewodniczący Rady Miejskiej w Wieliczce Tadeusz Luraniec, sekretarz gminy Adam Marek Panuś, radni Rady Miejskiej w Wieliczce oraz włoskiego Fano: Rosetta Fulvi, Carla Cecchetelli, Massimiliano Barbadoro51. Podobnie jak w poprzedniej kadencji, władze miasta dużą wagę przywiązywały do wspierania lokalnych inicjatyw. W związku z tym zaplanowały kolejne edycje budżetu partycypacyjnego. Stosunkowo późno ogłoszono nabór wniosków do drugiej edycji (2014 r.) i dlatego wybrane zadania miały być realizowane dopiero w 2016 roku. Kwota, która została przeznaczona do rozdysponowania, wynosiła 1,5 mln zł. Spośród zgłoszonych wniosków 14 spełniło wymogi formalne. W ich wyborze wzięły udział 8642 osoby. Spośród powyższych zadań do realizacji zakwalifikowano pierwsze, drugie i czwarte, gdyż wykonanie trzeciego wiązałoby się z przekroczeniem limitu środków finan-

sowych. Realizację inwestycji wybranych w głosowaniu zaplanowano na 2016 rok52. Kolejna edycja budżetu obywatelskiego znacznie różniła się od poprzednich. W 2017 roku można było zgłaszać tylko tak zwane miękkie projekty (wcześniej miały to być konkretne inwestycje). Jednocześnie zmniejszono pulę środków finansowych przeznaczonych do zagospodarowania do kwoty 600 tys. zł. Dofinasowanie nie mogło przekraczać 30% projektu, a maksymalne wsparcie – 30 tys. zł. Ostatecznie mieszkańcy gminy mogli głosować na 36 projektów. Do realizacji wybrano 21 zadań związanych między innymi z integracją miejscowych społeczności przez organizację różnego rodzaju imprez plenerowych oraz kultywowanie lokalnych tradycji. Nie brakowało też projektów związanych z rozwijaniem potencjału młodzieży, zakładających organizację warsztatów i szkoleń. Analizując dane dotyczące budżetu obywatelskiego, można stwierdzić, że bardzo Wielicki Budżet Obywatelski 2016 – rozstrzygnięty!, 9.11.2016, http://www.wieliczka.eu/ pl/201129/12231/wielicki-budzet-obywatelski216-rozstrzygniety-.html [dostęp 11.11.2017]. 52

https://www.wieliczka.eu/pl/201129/14552/ fano-miastem-partnerskim-miasta-wieliczka.html [dostęp 28.05. 2019].

354

dużą determinacją w pozyskiwaniu środków zewnętrznych wykazali się mieszkańcy takich wsi jak Brzegi, Grabie, Węgrzce Wielkie, Siercza, Mietniów i Grajów53. Warto wspomnieć, że w trakcie siódmej kadencji przyznano kolejne honorowe obywatelstwa. Wśród osób wyróżnionych tym tytułem znaleźli się: Jego Świątobliwość Ojciec Święty Franciszek54 oraz Jego Eminencja kard. Stanisław Dziwisz, arcybiskup, metropolita krakowski55. W uzasadnieniu obu tych uchwał odniesiono się do organizacji i przebiegu Światowych Dni Młodzieży 2016. W ten sposób wyrażono wdzięczność za osobistą obecność papieża Franciszka i poświęcenie przez niego Domu Miłosierdzia oraz Centrum Caritas „Chleb Miłosierdzia” w Brzegach. Kardynałowi Stanisławowi Dziwiszowi dziękowano zaś za wybór miejsca ŚDM 2016, a także za trud włożony w budowanie największego miasta młodych, czyli Campus Misericordiae. Uroczystość wręczenia dyplomu Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka odbyła się w trakcie Spotkania Noworocznego w „Solnym Mieście”, 14 stycznia 2017 roku. Podczas tej uroczystości uhonorowano również włodarza Wieliczki. Na wniosek kard. Stanisława Dziwisza, burmistrz Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka, Artur Kozioł, został odznaczony przez papieża Franciszka Orderem Świętego Sylwestra. W ten sposób wyrażono uznanie dla burmistrza za pracę włożoną w przygotowanie Światowych Dni Młodzieży 2016. Order Świętego Sylwestra – Ordo Sancti Silvestri

fot. FOTO Rogalska

Kadencja 2014–2018

Papae – został ustanowiony przez papieża Grzegorza XVI w 1841 roku i jest jednym z najwyższych odznaczeń papieskich przyznawanych osobom świeckim. Każdy, kto je otrzyma, jest przyjmowany do Rycerskiego Zakonu Świętego Sylwestra. To szczególne wyróżnienie łączy się także z przyznaniem osobistego szlachectwa i tytułu rycerza56. Kolejne honorowe obywatelstwo zostało nadane w 2017 roku. Otrzymał je ks. prałat prepozyt Zbigniew Gerle57. W uchwale nadającej honorowe obywatelstwo podkreślono jego zasługi związane z kompleksową odnową kościoła pw. św. Klemensa w Wieliczce, a także podejmowanie przez niego wielu projektów służących integracji społecznej. To cenne wyróżnienie zostało mu wręczone 18 czerwca w czasie koncertu, który odbył się w wielickiej farze58. Odznaczenie papieskie – Order Św. Sylwestra dla Burmistrza Wieliczki, 17.01.2017, https://www. wieliczka.eu/pl/201129/13238/odznaczenie-papieskie-order-sw-sylwestra-dla-burmistrza-wieliczki.html [dostęp 25.03.2018]. 57 Uchwała nr XXXVI/433/2017 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 14 czerwca 2017 r. 58 „Puls Wieliczki. Bezpłatny magazyn kulturalno-informacyjny”, 2017, nr 7 (42), s. 8. 56

Lista zadań przyjętych do realizacji w ramach trzeciej edycji Wielickiego Budżetu Obywatelskiego (2017 r.), http://wbo.wieliczka.eu/ [dostęp 29.12.2017]. 54 Uchwała nr XXVII/323/2016 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 10 listopada 2016 r. 55 Uchwała nr XXVII/324/2016 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 10 listopada 2016 r. 53

355

Dzieje Wieliczki

356

Kadencja 2014â&#x20AC;&#x201C;2018

357

Dzieje Wieliczki

W podziękowaniu za pracę włożoną w przygotowanie Światowych Dni Młodzieży 2016 papież Franciszek odznaczył burmistrza Artura Kozioła Orderem Świętego Sylwestra, jednym z najwyższych odznaczeń przyznawanych osobom świeckim. Odtąd burmistrzowi Wieliczki przysługuje tytuł rycerza (fot. FOTO Rogalska).

358

Kadencja 2014–2018

W podziękowaniu za wybór miejsca na Światowe Dni Młodzieży 2016, a także za trud włożony w budowanie największego miasta młodych, czyli Campus Misericordiae, kard. Stanisławowi Dziwiszowi przyznano Honorowe Obywatelstwo Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka. Dyplom wręczono w trakcie Spotkania Noworocznego w „Solnym Mieście” 14 stycznia 2017 roku (fot. FOTO Rogalska).

W czerwcu 2017 roku, w podziękowaniu za wiele lat posługi w wielickiej parafii, kompleksową odnowę kościoła pw. św. Klemensa w Wieliczce, a także za podejmowanie wielu projektów służących integracji społecznej, honorowe obywatelstwo otrzymał ks. prałat prepozyt Zbigniew Gerle (fot. FOTO Rogalska).

359

Dzieje Wieliczki

Osoby, które zostały wyróżnione Honorowym Obywatelstwem Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka w latach 1990–2018 1. Tadeusz Piekarz (wojewoda krakowski) W uznaniu ogromnych zasług, osobistego zaangażowania Tadeusza Piekarza, wojewody krakowskiego, w ratowanie miasta i kopalni soli, wspierającego Wieliczkę duchowo i materialnie w trudnych dniach katastrofy w roku 1992. Uchwała nr XXXIII/231/93 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 27 kwietnia 1993 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka wojewodzie krakowskiemu Tadeuszowi Piekarzowi

2. Kardynał Franciszek Macharski (arcybiskup, metropolita krakowski) W uznaniu zasług Jego Eminencji kard. Franciszka Macharskiego, arcybiskupa, metropolity krakowskiego, w szczególności za jego solidarność z mieszkańcami naszego miasta, zwłaszcza w trudnych dniach ostatniej katastrofy w kopalni soli w Wieliczce. Uchwała nr XI/124/95 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 29 kwietnia 1995 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka Jego Eminencji kard. Franciszkowi Macharskiemu

3. Ojciec Święty Jan Paweł II W dowód szacunku dla papieża Polaka Jana Pawła II, który jako biskup krakowski Karol Wojtyła wielokrotnie odwiedzał Wieliczkę. Uchwała nr XLI/486/98 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 18 czerwca 1998 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka Jego Świątobliwości Janowi Pawłowi II

4. Ojciec Ludwik Kurowski (gwardian, proboszcz parafii pw. św. Franciszka z Asyżu w Wieliczce) W uznaniu zasług o. Ludwika Kurowskiego wspierającego rozwój miasta Wieliczka w okresie pierwszych trzech kadencji samorządu oraz w związku z aktywną, pełną poświęcenia walką o uratowanie klasztoru podczas katastrofy górniczej „Mina”. Uchwała nr XXIV/320/2001 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 28 marca 2001 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka o. Ludwikowi Kurowskiemu

5. Ojciec Święty Franciszek W dowód szacunku i wdzięczności dla Ojca Świętego Franciszka za wybór miejsca na zorganizowanie Światowych Dni Młodzieży w 2016 roku, w 1050. rocznicę chrztu Polski, na Campus Misericordiae mieszczącym się na terenie miasta i gminy Wieliczka, w których wzięło udział ponad 2,5 miliona młodych ludzi z całego świata, a miliony osób łączyły się za pośrednictwem środków masowego przekazu, a w szczególności za osobistą obecność i poświęcenie Domu Miłosierdzia i Centrum Caritas „Chleb Miłosierdzia” mieszczących się w Brzegach. Uchwała nr XXVII/323/2016 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 10 listopada 2016 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka Ojcu Świętemu Franciszkowi

360

Kadencja 2014–2018

6. Kardynał Stanisław Dziwisz (arcybiskup, metropolita krakowski) W dowód wdzięczności za wybór miejsca oraz za pracę i trud włożone w budowanie największego miasta młodych, jakim stał się Campus Misericordiae. Uchwała nr XXVII/324/2016 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 10 listopada 2016 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka kard. Stanisławowi Dziwiszowi

7. Ks. prałat Zbigniew Gerle (dziekan dekanatu wielickiego, proboszcz parafii pw. św. Klemensa w Wieliczce) W dowód wdzięczności za inicjatywę oraz realizację kompleksowego zadania odnowy kościoła pw. św. Klemensa w Wieliczce wraz z otoczeniem, a także za podjęcie projektów społecznych służących integracji społeczności miasta. Uchwała nr XXXVI/433/2017 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka ks. prałatowi Zbigniewowi Gerle Źródło: Protokoły sesji Rady Miejskiej w Wieliczce 1990–2017

W 2015 roku została ustanowiona Odznaka Honorowa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka, którą wyróżniane są osoby podejmujące działania i inicjatywy na rzecz mieszkańców miasta i gminy Wieliczka, przyczyniające się do promocji, rozwoju gospodarczego, kulturalnego i naukowego Wieliczki (fot. FOTO Rogalska).

W czasie trwania siódmej kadencji została ustanowiona Odznaka Honorowa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka. Przyznawana jest ona, jak czytamy w regulaminie, „za działalność na rzecz miasta i gminy Wieliczka, która w sposób znaczący przyczyniła się do jego promocji, rozwoju gospodarczego, kulturalnego i naukowego, oraz w uznaniu dla działań i inicjatyw podejmowanych na rzecz mieszkańców

miasta i gminy Wieliczka”59. Wśród wyróżnionych osób spotykamy zarówno mieszkańców Wieliczki, jak i osoby pochodzące spoza terenu gminy. Lista osób uhonorowanych tym wyróżnieniem znajduje się w tabeli 70. 59 Zarządzenie nr 232/2015 burmistrza miasta i gminy Wieliczka z dnia 25 września 2015 r. w sprawie ustanowienia „Odznaki Honorowej Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka” nadawanej przez burmistrza miasta i gminy Wieliczka.

361

Dzieje Wieliczki

18 czerwca 2017 roku, w czasie koncertu, który odbył się w wielickiej farze, ks. Zbigniewowi Gerle zostało wręczone honorowe obywatelstwo. Licznie zgromadzeni wieliczanie dziękowali księdzu proboszczowi za wieloletnią służbę w wielickiej parafii (fot. FOTO Rogalska).

362

Kadencja 2014–2018

Tab. 70. Ewidencja nadania Odznaki Honorowej Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka Lp.

Imię i nazwisko

Opis zasługi

Numer zarządzenia

Edward Biernacki

za sprzyjanie rozwojowi lokalnej kultury, wspieranie działań twórczych i artystycznych, mających na celu pielęgnowanie narodowej tradycji i historii

233/2015 z dnia 25 września 2015 r.

Zofia Batko

w uznaniu szczególnych zasług dla rozwoju samorządu terytorialnego oraz wytrwałą pracę na rzecz wspólnoty lokalnej

241/2015 z dnia 1 października 2015 r.

Maria Idzi

za kultywowanie dziedzictwa kulturowego na terenie miasta i gminy Wieliczka, popularyzację piękna i różnorodności rodzimego folkloru, dbałość o tradycje wielickiej ziemi

275/2015 z dnia 1 października 2015 r.

Adam Dyrda

za działania i inicjatywy społeczne podejmowane na rzecz mieszkańców gminy Wieliczka

298/2015 z dnia 1 października 2015 r.

Eleonora Krawczyk

za 70 lat pożycia małżeńskiego

18/2016 z dnia 4 lutego 2016 r.

Piotr Krawczyk

za 70 lat pożycia małżeńskiego

19/2016 z dnia 4 lutego 2016 r.

Elisabeth MasseMajewski

za zasługi oraz działania na rzecz współpracy polsko-francuskiej

81/2016 z dnia 4 maja 2016 r.

Olivier Henno

za zasługi oraz działania na rzecz współpracy polsko-francuskiej

82/2016 z dnia 4 maja 2016 r.

Stephanie Dellecolle

za zasługi oraz działania na rzecz współpracy polsko-francuskiej

88/2016 z dnia 6 maja 2016 r.

10.

Roland Schäfer

za zasługi oraz działania na rzecz współpracy polsko-niemieckiej

101/2016 z dnia 1 czerwca 2016 r.

11.

Władysław Kucharski

za szczególne zasługi w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej oraz na rzecz rozwoju jednostek OSP gminy Wieliczka

104/2016 z dnia 2 czerwca 2016 r.

12.

Jadwiga Duda

za zasługi w upowszechnianiu wiedzy o wartości i znaczeniu lokalnego dziedzictwa kulturowego

113/2016 z dnia 17 czerwca 2016 r.

13.

Henryk Kozubski

za szczególne dokonania dla sztuki i kultury polskiej oraz zasługi w promowaniu Wieliczki i regionu

137/2016 z dnia 12 lipca 2016 r.

14.

Marcello Bedeschi

za zaangażowanie w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

183/2016 z dnia 6 września 2016 r.

15.

dr Piotr Kurek

w uznaniu szczególnych zasług na rzecz rozwoju patriotyzmu gminy Wieliczka oraz za dbanie o pamięć historyczną

231/2016 z dnia 10 listopada 2016 r.

16.

kard. Stanisław Ryłko

za zaangażowanie i wkład w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

9/2017 z dnia 5 stycznia 2017 r.

363

Dzieje Wieliczki

Sebastian Szostak

za zaangażowanie i wkład w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

9/2017 z dnia 5 stycznia 2017 r.

18.

ks. prałat Jan Kabziński

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

19.

ks. dr Wojciech Olszowski

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

20.

ks. Bogdan Kordula

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

21.

Piotr Krupa

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

22.

Rafał Ślęczka

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

23.

Piotr Ptak

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

24.

Krzysztof Kühl

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

25.

Adam Marek Panuś

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

26.

Kazimierz Hankus

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

27.

Magdalena Golonka

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

28.

Teresa Kuchnia

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

29.

Jolanta Sobol

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

30.

Henryk Wolak

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

Agnieszka Szczepaniak

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

17.

31.

364

Kadencja 2014–2018

32.

Dominika Chylińska

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka – Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

33.

Robert Gabryś

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

34.

Andrzej Garycki

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

35.

Tadeusz Luraniec

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

36.

Alojzy Brożek

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

37.

Małgorzata Krasoń

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

12/2017 z dnia 13 stycznia 2017 r.

38.

bp Damian Muskus

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

18/2017 z dnia 30 stycznia 2017 r.

39.

Józef Pilch

za zaangażowanie i wkład pracy w organizację Światowych Dni Młodzieży na Campus Misericordiae Wieliczka–Brzegi

18/2017 z dnia 30 stycznia 2017 r.

40.

Paweł Owczyński

za osobiste zaangażowanie i wkład pracy w organizację Memoriału Janusza Kuliga i Mariana Bublewicza

73/2017 z dnia 31 marca 2017 r.

41.

prof. Uri Shmueli

w uznaniu szczególnych zasług za działalność na rzecz upamiętnienia historii Wieliczki

108/2017 z dnia 18 maja 2017 r.

42.

Maria Kmiecik

z okazji jubileuszu 50-lecia Zespołu Charytatywnego

116/2017 z dnia 26 maja 2017 r.

43.

Janusz Kmiecik

za wieloletnią działalność na rzecz rozwoju Powiatowego Cechu Rzemieślników i Przedsiębiorców w Wieliczce

117/2017 z dnia 26 maja 2017 r.

44.

Roman Koszyk

za wieloletnią działalność na rzecz rozwoju Powiatowego Cechu Rzemieślników i Przedsiębiorców w Wieliczce

117/2017 z dnia 26 maja 2017 r.

Józef Wilkoń

w uznaniu szczególnych zasług za całokształt wybitnej pracy twórczej w dziedzinie kultury i sztuki promującej Wieliczkę w całej Polsce i na świecie

172/2017 z dnia 26 lipca 2017 r.

Krystyna Tylek

za zasługi w dziedzinie edukacji oraz za wieloletnią i pełną zaangażowania pracę na rzecz Szkoły Podstawowej nr 2 im. Tadeusza Kościuszki w Wieliczce

233/2017 z dnia 13 października 2017 r.

45.

46.

365

Dzieje Wieliczki

Agnieszka Zabawa

za wieloletnią działalność społeczną oraz promowanie dziedzictwa kulturowego poprzez popularyzację piękna i różnorodności polskiego folkloru

275/2017 z dnia 6 listopada 2017 r.

Jadwiga Szado

za wieloletnią pracę na rzecz Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia”, które przez swoją działalność na rzecz sztuki i kultury skutecznie promuje miasto i gminę Wieliczka

291/2017 z dnia 24 listopada 2017 r.

Jerzy Markowski

za wieloletnią działalność na rzecz Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia”, które przez swoją działalność na rzecz sztuki i kultury skutecznie promuje miasto i gminę Wieliczka

291/2017 z dnia 24 listopada 2017 r.

Jacek Krupa

za wspólne zrealizowanie projektów rewitalizacyjnych, komunikacyjnych oraz gospodarczych na terenie miasta i gminy Wieliczka. Obecnie z infrastruktury powstałej w Wieliczce korzystają miliony osób, w tym mieszkańcy i turyści

64/2018 z dnia 5 kwietnia 2018 r.

Wojciech Kozak

64/2018 z dnia 5 kwietnia 2018 r.

Stanisław Sorys

64/2018 z dnia 5 kwietnia 2018 r.

Grzegorz Lipiec

64/2018 z dnia 5 kwietnia 2018 r.

54.

Leszek Zegzda

64/2018 z dnia 5 kwietnia 2018 r.

55.

Jan Rzepa

za szczególne zasługi w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej oraz na rzecz rozwoju jednostek OSP gminy Wieliczka

80/2018 z dnia 24 kwietnia 2018 r.

56.

Marian Dębowski

za szczególne zasługi w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej oraz na rzecz rozwoju jednostek OSP gminy Wieliczka

80/2018 z dnia 24 kwietnia 2018 r.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

366

Kadencja 2014–2018

57.

Szczepan Dziewoński

za szczególne zasługi w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej oraz na rzecz rozwoju jednostek OSP gminy Wieliczka

80/2018 z dnia 24 kwietnia 2018 r.

58.

Kazimierz Lidwin

za szczególne zasługi w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej oraz na rzecz rozwoju jednostek OSP gminy Wieliczka

80/2018 z dnia 24 kwietnia 2018 r.

59.

Kazimierz Łazarz

za szczególne zasługi w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej oraz na rzecz rozwoju jednostek OSP gminy Wieliczka

80/2018 z dnia 24 kwietnia 2018 r.

60.

Maria Perlberger

w uznaniu szczególnych zasług za działalność na rzecz upamiętnienia historii Wieliczki

81/2018 z dnia 24 kwietnia 2018 r.

61.

Małgorzata Kornio

w uznaniu szczególnych zasług dla rozwoju edukacji na ziemi wielickiej oraz za trud i serce włożone w przekazywanie wiedzy i kształtowanie charakterów młodych pokoleń jako wieloletni nauczyciel i dyrektor szkoły w Dobranowicach

127/2018 z dnia 21 maja 2018 r.

62.

ks. Wiesław Popielarczyk

w uznaniu za zaangażowanie księdza proboszcza w wybudowanie świątyni pw. św. Pawła Apostoła w Wieliczce-Krzyszkowicach oraz za wieloletnią ofiarną posługę duszpasterską

132/2018 z dnia 27 czerwca 2018 r.

o. Krzysztof Bobak

za wkład w rozwój edukacji na terenie Wieliczki i dbanie o zachowanie wartości religijno-patriotycznych poprzez prowadzenie placówki oświatowej Prywatnego Liceum Ogólnokształcącego Franciszkanów

224/2018 z dnia 21 września 2018 r.

o. Szymon Bienias

224/2018 z dnia 21 września 2018

65.

Jacek Stankiewicz

prezesowi zarządu Elsta Sp. z o. o. za rozwój lokalnej przedsiębiorczości w Wieliczce oraz za aktywny udział we wspieraniu kultury poprzez sprawowanie mecenatu kulturalnego nad wieloma różnymi wydarzeniami kulturalnymi na terenie miasta i gminy Wieliczka

236/2018 z dnia 4 października 2018 r.

66.

Kazimiera Ciupka

za działania i inicjatywy społeczne podejmowane na rzecz seniorów miasta i gminy Wieliczka

246/2018 z dnia 12 października 2018 r.

67.

Hanna Kozioł

za wieloletnie zasługi i działania na rzecz rozwoju lokalnej kultury na terenie miasta i gminy Wieliczka, mające na celu pielęgnowanie narodowej tradycji i historii

258/2018 z dnia 26 października 2018 r.

68.

Józef Cichoń

z okazji jubileuszu 100-lecia urodzin

21/2019 z dnia 25 stycznia 2019 r.

63.

64.

Źródło: Urząd Miasta i Gminy Wieliczka

367

Dzieje Wieliczki

Przemiany społeczno-gospodarcze w latach 2014–2018

stu naturalnego. Do pozytywnych zjawisk można zaliczyć między innymi to, że w latach 2015–2016 w sposób znaczący wzrosła liczba urodzeń. Napływ ludności świadczy niewątpliwie o tym, że Wieliczka stała się miastem przyciągającym nie tylko turystów, ale również osoby pragnące zamieszkać na terenie tej podkrakowskiej miejscowości. Wskazują na to dane dotyczące liczby nowych budynków mieszkalnych. Otóż, w 2014 roku do użytkowania oddano 519 obiektów, z czego aż 279 było przeznaczonych na sprzedaż lub pod wynajem (z wyłączeniem budownictwa jednorodzinnego). W kolejnych latach budynków było mniej, ale i tak około z nich stanowiły obiekty wielorodzinne. Pomimo dużej liczby nowych budynków mieszkalnych, zaczął być odczuwalny brak lokali czynszowych, w których mogliby zamieszkać mniej zamożni mieszkańcy. Dlatego władze Wieliczki zdecydowały się na przystąpienie do rządowego programu „Mieszkanie Plus”. Zakłada on budowę lokali komunalnych przeznaczonych na wynajem za umiarkowany czynsz (10–20 zł za m kw.). List intencyjny w tej sprawie został podpisany w połowie grudnia 2017 roku. Wieliczka znalazła się w gronie 28 miast z całej Polski, które jako pierwsze przystąpiły do programu. Założono, że w mieście powstanie 100 lokali mieszkalnych o powierzchni 50 arów na gminnej działce przy ulicy Jasnej60. Oprócz tego w marcu 2018 roku zdecydowano, że mieszkania w ramach tego programu zostaną wybudowane również w Brzegach. Łącznie będzie 210 lokali mieszkalnych. Część z nich zostanie wybudowana w ramach programu „Mieszkania dla Rozwoju”61.

W omawianym okresie można zaobserwować systematyczny wzrost liczby ludności w gminie Wieliczka. Wynika on głównie z dodatniego salda migracji. Liczba osób, które meldowały się na terenie gminy, pięciokrotnie przewyższała wskaźnik przyro-

J. Białek, Wieliczka: „Mieszkanie Plus” już z umową. Będzie sto lokali, 18.12.2017, http://www. gazetakrakowska.pl/strefa-biznesu/wiadomosci/a/wieliczka-mieszkanie-plus-juz-z-umowabedzie-sto-lokali,12775480 [dostęp 28.03.2018]. 61 J. Białek, Wielickie „Mieszkania Plus” powstaną także w Brzegach, 12.03.2018, http://www. 60

W sierpniu 2018 roku, w setną rocznicę odzyskania niepodległości, odrestaurowano Pałac Przychockich, który dziś jest siedzibą starostwa powiatu wielickiego (fot. T. Warczak, FOTO Rogalska).

368

Kadencja 2014–2018

Tab. 71. Najważniejsze dane dotyczące ruchu ludności w Wieliczce w latach 2014–2017 Rok

2014

2015

2016

2017

Ludność

Małżeństwa

Urodzenia

Zgony

Przyrost naturalny

Saldo migracji

Miasto

21 676

205

161

343

Wieś

34 265

159

321

241

322

Ogółem

55 941

253

526

402

124

665

Miasto

22 086

280

212

334

Wieś

34 618

183

340

289

292

Ogółem

56 704

277

620

501

119

626

Miasto

22 442

101

275

190

314

Wieś

35 036

155

342

285

390

Ogółem

57 478

256

617

475

142

704

Miasto

22 946

102

346

214

132

442

Wieś

35 454

160

346

266

323

Ogółem

58 400

262

692

480

212

765

Obszar

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

W latach 2014–2016 nastąpił wzrost liczby ludności znajdującej się w wieku poprodukcyjnym. Jednocześnie znacząco zmalała liczba bezrobotnych, a systematycznie zwiększała się liczba zatrudnionych. O ile bowiem w 2014 roku na terenie gminy Wieliczka było 1878 bezrobotnych, o tyle w 2016 roku pozostało ich już tylko 1379, a w 2017 roku – 1152. W 2014 roku było 8816 osób zatrudnionych, a dwa lata później prawie o tysiąc więcej. Zmiany te są wynikiem dobrej koniunktury, co potwierdzają dane dotyczące podmiotów gospodarczych. W 2016 roku zarejestrowanych było ich 7756 wobec 7078 w 2014 roku. W zauważalny sposób wzrosła liczba mikroprzedsiębiorstw i średnich zakładów, nieznacznie spadła liczba małych firm. Dane te ujmują tabele 72 i 73. W omawianym okresie wzrosła długość czynnej sieci kanalizacyjnej i wodociągowej. Według danych GUS-u w latach 2014–2017 przybyło mniej więcej 16,5 km sieci wodo-

ciągowej i około 10 km sieci kanalizacyjnej, co jednak nie oddaje w pełni stopnia skanalizowania gminy, gdyż w zestawieniach nie ujęto odcinków zrealizowanych w ramach Funduszu Spójności. Bardziej miarodajnym wskaźnikiem wydaje się liczba przyłączy. Otóż w latach 2014–2016 do sieci kanalizacyjnej podłączono 2142 budynki. Oznaczało to wzrost o mniej więcej 45%. Tym samym różnica pomiędzy liczbą budynków korzystających z sieci wodociągowej a tych podłączonych do sieci kanalizacyjnej, zdecydowanie się zmniejszyła. W 2014 roku co trzeci obiekt na terenie gminy był podłączony zarówno do sieci wodociągowej, jak i do kanalizacyjnej, a dwa lata później już co drugi. Dzięki temu efekt ekologiczny wspomnianej inwestycji infrastrukturalnej zaczął być widoczny. Warto także przytoczyć dane dotyczące długości sieci kanalizacyjnej wybudowanej w ramach Funduszu Spójności. Według informacji przekazanych przez Urząd Miasta i Gminy Wieliczka długość sieci kanalizacyjnej na terenie gminy w latach 2010–2014 wy-

dziennikpolski24.pl/dom/wiadomosci/a/wielickie-mieszkania-plus-powstana-takze-w-brzegach,12999438/ [dostęp 15.04.2018].

369

Dzieje Wieliczki

370

Kadencja 2014–2018

Pałac Przychockich – perła miasta – odzyskał dawny blask. Zabytkowej budowli udało się przywrócić historyczną formę. Zachowano kamienne relikty w piwnicach, odtworzono polichromie na piętrze, a także mansardowy dach (fot. T. Warczak).

371

Dzieje Wieliczki

Tab. 72. Przedział grup ludności przyjęty dla potrzeb rynku pracy według GUS-u w odniesieniu do zjawiska bezrobocia w latach 2014–2017 Struktura demograficzna ludności gminy Wieliczka w odniesieniu do rynku pracy Rok

Wiek przedprodukcyjny (%)

Wiek produkcyjny (%)

Wiek poprodukcyjny (%)

Liczba bezrobotnych

Udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym (%)

Liczba zatrudnionych

2014

20,4%

63%

16,6%

1 878

5,3

8 816

2015

20,5%

62,4%

17,1%

1 528

4,3

8 912

2016

20,6%

62,1%

17,3%

1 379

3,9

9 729

2017

20,9%

61,5%

17,6%

1 152

1 Brak danych Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

Tab. 73. Podmioty gospodarcze w gminie Wieliczka według grup działalności i wielkości przedsiębiorstw (PKD 2007) w latach 2014–2017 Liczba podmiotów gospodarczych Rok

2014

2015

2016

2017

Ogółem

7 078

7 305

7 472

7 756

Wyrejestrowane

473

534

550

483

Zarejestrowane

642

693

674

675

Struktura podmiotów gospodarczych według grup działalności Rok

2014

2015

2016

2017

Ogółem

7 078

7 305

7 472

7 756

Przemysł i budownictwo

1 707

1 758

1 797

1 854

Pozostała działalność

5 351

5 530

5 657

5 882

Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo

Struktura podmiotów gospodarczych według wielkości przedsiębiorstw Rok

2014

2015

2016

2017

6 838

7 070

7 233

7 519

207

203

204

199

Średnie przedsiębiorstwo (50–249)

Duże przedsiębiorstwo (250–999)

Mikroprzedsiębiorstwo (0–9)

Małe przedsiębiorstwo (10–49)

W nawiasie podano liczbę zatrudnionych osób.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS-u

niosła około 149 km. Tym samym powinna liczyć 257,3 km. Śmiało można zaryzykować stwierdzenie, że dokonano skoku cywilizacyjnego. Standard życia mieszkańców znacznie

się poprawił, a przed miastem i gminą otworzyły się nowe perspektywy rozwoju. Szczegółowe dane dotyczące tej ważnej inwestycji infrastrukturalnej zawiera tabela 75. 372

Kadencja 2014–2018

Tab. 74. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna na terenie gminy Wieliczka w latach 2014–2016 Rok

2014

2015

2016

2017

Obszar Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem

Sieć w kilometrach

Podłączenia prowadzące do budynków

wodociągowa

kanalizacyjna

wodociągowe

kanalizacyjne

126 324,3 450,3 129,9 327,6 457,5 131,7 330,2 461,9 133,3 332,5 465,8

64,1 34 98,1 65,5 34,8 100,3 68,3 37,2 105,51 69,5 38,8 108,3

4 489 7 959 12 448 4 730 8 220 12 950 5 073 8 545 13 618 5 357 8 912 14 269

3 277 1 409 4 686 3 555 1 659 5 214 4 248 2 580 6 828 4 592 3 155 7 747

1 Zgodnie z danymi przekazanymi przez ZGK w Wieliczce stan sieci kanalizacyjnej na 31 stycznia 2017 r. wynosił na terenie miasta 69,5 km, a na obszarach wiejskich – 38,8 km, co daje łącznie długość 108,3 km.

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-u

Tab. 75. Sieć kanalizacyjna wykonana w ramach Funduszu Spójności, dzierżawiona przez Zakład Gospodarki Komunalnej w Wieliczce Zadanie

Wybudowana sieć [km]

Z1 Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Czarnochowice

12,50

Z2 Budowa kanalizacji sanitarnej w Wieliczce os. Bogucice

3,30

Z3 Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Chorągwica

16,00

Z4 Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Lednica Górna

8,80

Z5 Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Kokotów

15,30

Z6 Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Mietniów

5,50

Z7 Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Rożnowa

4,50

Z8 Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Śledziejowice

17,50

Z9 Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Zabawa

11,50

Z10 Budowa kanalizacji sanitarnej w Wieliczce os. Kościuszki

2,80

Z11 Budowa kanalizacji sanitarnej w Wieliczce os. Zdrojowe

2,90

Z12 Budowa kanalizacji sanitarnej w Wieliczce os. Lekarka

2,40

Z13 Budowa kanalizacji sanitarnej w Wieliczce os. Ogrodowe

14,10

Z14 Budowa kanalizacji sanitarnej w Wieliczce (obszar rozdziału kanalizacji)

21,10

Z15 Budowa kolektora „Złocień” (transport z Kokotowa i Śledziejowic)

9,50

Z17 Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Strumiany

1,30

Suma

149,00

Źródło: Urząd Miasta i Gminy Wieliczka

373

Dzieje Wieliczki

Obchody setnej rocznicy odzyskania niepodległości

realizacji idei odnowy pomnika mieszkańcy Krzyszkowic powołali do życia Społeczny Komitet Organizacyjny Obchodów 100-lecia Odzyskania Niepodległości RP „Wieliczka 1918–2018”62. Zorganizowali publiczną zbiórkę i wystąpili do rady miejskiej o wybudowanie skweru i nadanie mu nazwy „Skwer Niepodległości”. Renowacja krzyża i przeniesienie go w inne miejsce możliwe było dzięki pomocy finansowej gminy. Inicjatywę wsparł również Małopolski Bank Spółdzielczy. Skwer wydzielono nieopodal Szkoły Podstawowej nr 4, a stosowną uchwałę o nadaniu nazwy rada miejska podjęła 19 lipca 2018 roku63. Usytuowano tam obelisk z następującą inskrypcją: „1918–2018. W 100. rocznicę odzyskania niepodległości mieszkańcy osiedla Krzyszkowice”. Uroczystość odsłonięcia tablicy i poświęcenie krzyża miało miejsce 11 listopada 2018 roku. Podziękowano wówczas również Lucynie i Józefowi Świetlikom, którzy przez lata opiekowali się wspomnianym krzyżem64. Nie był to jedyny akcent obchodów tej ważnej dla wszystkich Polaków rocznicy. Nie brakowało imprez o charakterze kulturalnym czy też sportowym, których odbiorcami były różne grupy wiekowe, a także koncertów, podczas których wystąpiły m.in. Towarzystwo Śpiewacze „Lutnia”, Wielicka Orkiestra Kameralna, Reprezentacyjna Orkiestra Dęta Kopalni Soli w Wieliczce, Chór im. Jana Pawła II ze Strumian, Chór Camerata z Wieliczki, Zespół Pieśni i Tańca „Pogórze Wielickie”, zespół CHARAKTER.

Zwieńczeniem kadencji stało się zorganizowanie obchodów setnej rocznicy odzyskania niepodległości w Królewskim Górniczym Wolnym Mieście Wieliczka. Trwałymi pamiątkami tych wydarzeń, które zaistniały w przestrzeni publicznej, jest Skwer Niepodległości w Krzyszkowicach, a także tablica: „Na pamiątkę 100. rocznicy odrodzenia Polski”, wmurowana obok Pomnika Odrodzenia Polski na wielickich plantach. Tablica w centrum Wieliczki została poświęcona przez proboszcza parafii pw. św. Klemensa, ks. kanonika Wojciecha Olszowskiego, a odsłonięta przez burmistrza Artura Kozioła wraz z najmłodszymi mieszkańcami Wieliczki. Natomiast wspomniany skwer zawdzięcza swoje powstanie mieszkańcom osiedla Krzyszkowice, którzy wystąpili z inicjatywą renowacji symbolu odrodzenia Polski – kamiennego krzyża postawionego w ogrodzie szkolnym przez miejscową społeczność w 1928 roku. Akcję zainicjował ks. Władysław Popielarczyk w 2017 roku. W celu

62 https://dziennikpolski24.pl/wieliczkakrzyszkowice-buduja-skwer-niepodleglosci/ ar/13301399 [dostęp 23.03.2019]. 63 Uchwała nr LIII/636/2018 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 19 lipca 2018 r. w sprawie nadania nazwy skwerowi. 64 https://dziennikpolski24.pl/w-wieliczcepowstal-skwer-niepodleglosci-budowe-enklawy-wsparli-mieszkancy/ar/13658936 [dostęp 23.03.2019].

374

Kadencja 2014–2018

fot. FOTO Rogalska

Cykl imprez „Wieliczka na 100-lecie niepodległości Polski” rozpoczął koncert zorganizowany w rocznicę wybuchu II wojny światowej w Czarnochowicach. Zgromadzeni mogli wysłuchać występów połączonych chórów „Camerata” i im. Jana Pawła II ze Strumian, Wielickiej Orkiestry Kameralnej pod batutą Piotra Piwko oraz solistów: Izabeli i Konrada Szotów i Katarzyny Gabryś (fortepian). Kolejny koncert z tego cyklu odbył się 23 września w Wielickiej Mediatece, a następny 30 września w klasztorze ojców reformatów65. W tym ostatnim wystąpili uczniowie szkół muzycznych z Wieliczki i Gdowa, a także soliści, połączone chóry i Orkiestra Symfoniczna pod batutą Adama Czyżowskiego66. Ideę zorganizowania tego cyklu wydarzeń muzycznych dobrze charakteryzują słowa Artura Kozioła: „Podczas tych 65 https://www.wieliczka.eu/pl/201129/14649/ koncert-patriotyczny-w-wielickiej-mediatece. html [dostęp: 23.03.2019]. 66 http://www.smuzwieliczka.edu.pl/relacje/ koncert-z-cyklu-wieliczka-na-100-lecie-niepodleglosci-polski [dostęp: 23.03.2019].

375

Dzieje Wieliczki

wydarzeń chcemy spotkać się i wspólnie śpiewać, by poczuć wspólnotę, którą buduje tradycja i kultura. Tym samym pragniemy podziękować za wielki dar wolności”. Warto również wspomnieć o innych imprezach muzycznych. Wśród nich szczególne miejsce zajmuje wspólne śpiewanie pieśni patriotycznych w ramach projektu „Młodzież pamięta”, które zorganizowano w „Solnym Mieście”. W tym samym miejscu spotkali się najmłodsi mieszkańcy Wieliczki, którzy poprzez swój śpiew i taniec mogli wyrazić patriotyzm. Ciekawe widowisko słowno-muzyczne zatytułowane „Niepodległość Polski tańcem i pieśnią pisana” zorganizowała Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Raciborsku oraz Stowarzyszenie Zespołu Pieśni i Tańca „Pogórze Wielickie”. Nie można również pominąć koncertu „100 lat niepodległości”, który odbył się na terenie Kampusu Wielickiego. Wystąpiło Towarzy376

stwo Śpiewacze „Lutnia” oraz rockowy zespół CHARAKTER. W ten sposób połączono tradycyjne wykonanie utworów patriotycznych ze współczesną ich interpretacją i aranżacją. Oprócz tego na koncercie swoje umiejętności artystyczne zaprezentowali najmłodsi mieszkańcy gminy – dzieci z Przedszkola nr 5 oraz uczniowie Szkoły Podstawowej nr 3. Zwieńczeniem wydarzeń muzycznych był koncert „Odzyskali, co najlepsze. To Ojczyzna twa”. Utwory patriotyczne wykonali: Wielicka Orkiestra Kameralna, chór „Camerata”, chór im. Jana Pawła II ze Strumian, Męski Kwartet Wokalny Filharmoników Krakowskich w składzie: Mateusz Prendota (tenor), Dominik Czernik (tenor), Krzysztof Barczewski (baryton), Wojciech Tabiś (bas), Marek Pawełek (fortepian) oraz Andrzej Szełęga (gitara). Oprócz tego zgromadzeni mogli wysłuchać następujących solistów: Izabeli Szoty, Agnieszki Piwko, Marii Piwko, Krzysztofa

fot. FOTO Rogalska

Kadencja 2014–2018

377

Dzieje Wieliczki

Barczewskiego, Jasia Szełęgi, Antka Szełęgi oraz Jacka Piwko. Nad sprawnym przebiegiem koncertu czuwał Piotr Piwko, dyrygent Wielickiej Orkiestry Kameralnej. Społeczność Wieliczki uczestniczyła również w ogólnopolskiej akcji „Niepodległa do hymnu”, która polegała na wspólnym odśpiewaniu Mazurka Dąbrowskiego w dniu 11 listopada, w samo południe, w całej Polsce. Tego też dnia po mszy św. w intencji Ojczyzny odbył się tradycyjny przemarsz pocztów sztandarowych, który po raz pierwszy prowadzony był przez Krakowski Szwadron Ułanów im. Józefa Piłsudskiego. Ciekawą inicjatywą była zorganizowana w Wielickiej Mediatece dyskusja na temat wolności i niepodległości w ramach akcji „100/100/100: 100 refleksji o wolności na 100 godzin przed 100-leciem odzyskania niepodległości”. Uczestnicy tego wydarzenia zastanawiali się nad zależnościami pomiędzy wolnością a niepodległością i odpowiadali na następujące pytania: „Czy może istnieć jedno bez 378

Kadencja 2014–2018

https://www.powiatwielicki.pl/strefa-kultury,3987,100100100.html [dostęp 23.03.2019]. 67

W przypadku imprez sportowych zorganizowano m.in. mecz piłki nożnej i turniej szachowy oraz Bieg Niepodległości. Dla młodzieży ciekawa była również gra terenowa. Tego typu przedsięwzięcia to dobry przykład w kształtowaniu postawy patriotycznej wśród młodego pokolenia. Ze względu na rangę wydarzenia warto w tym miejscu przedstawić program imprez, jakie odbyły się w Wieliczce w związku z setnymi urodzinami „Niepodległej”.

fot. FOTO Rogalska

drugiego, czy te wartości są nierozerwalnie od siebie zależne, co nam dało odzyskanie niepodległości, co jest tego namacalnym skutkiem teraz, co oznacza dla nas wolność oraz czy i jakie są granice wolności, które „wolności” żyją obecnie w narodzie polskim, a których się jeszcze lub dopiero uczymy?”67. Wszystkie spotkania odbywały się w ważnych centrach życia kulturalnego i społecznego Wieliczki: w Wielickiej Mediatece, w Centrum Kultury i Turystyki, w „Solnym Mieście” i w Kampusie Wielickim. W pewien sposób odzwierciadlało to zmiany, jakie zaistniały w przestrzeni miejskiej w epoce samorządowej. Z jednej strony, widać, że dalej kluczową rolę odgrywa zabytkowe centrum, w tym Rynek Górny, kościół pw. św. Klemensa i okolice magistratu. Z drugiej zaś, coraz większe znaczenie w kształtowaniu życia społecznego mają obiekty, które powstały już w XXI wieku, takie jak: „Solne Miasto”, Kampus Wielicki, Wielicka Arena Lekkoatletyczna czy też Wielicka Mediateka.

379

Dzieje Wieliczki

fot. FOTO Rogalska

Wydarzenia towarzyszące:

Program: 10:00 – Msza święta w intencji Ojczyzny z udziałem Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia” (kościół pw. św. Klemensa w Wieliczce) 11:00 – Złożenie wieńców pod Pomnikiem Odrodzenia Polski 12:00 – Odśpiewanie hymnu Polski w ramach ogólnopolskiej akcji „Niepodległa do hymnu” 13:00 – XVI Wielicki Bieg Niepodległości pod patronatem burmistrza miasta i gminy Wieliczka 9:00–14:00 – XIII Młodzieżowy Turniej Piłki Nożnej o Puchar burmistrza Wieliczki z okazji Dnia Niepodległości (Orlik, Aleja Solidarności) 18:00 – Koncert muzyki polskiej „Odzyskali, co najlepsze. To Ojczyzna twa” w wykonaniu Wielickiej Orkiestry Kameralnej, chóru im. Jana Pawła II ze Strumian, chóru „Camerata” z Wieliczki („Solne Miasto”, ul. Tadeusza Kościuszki 15) 380

6 listopada (wtorek) 17:00 – Wykład „Życie codzienne i niecodzienne w niepodległej Polsce” (Wielicka Mediateka, pl. M. Skulimowskiego 3); 18:20 – „100/100/100: 100 refleksji o wolności na 100 godzin przed 100-leciem odzyskania niepodległości” – wspólna rozmowa na temat wolności i niepodległości (Wielicka Mediateka, pl. M. Skulimowskiego 3) 8 listopada (czwartek) 14:00 – Tradycyjne śpiewanie pieśni patriotycznych (organizator: Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów, aula Centrum Kultury i Turystyki w Wieliczce, Rynek Górny 6) 9 listopada (piątek) 10:00 – VI Przedszkolne Obchody Święta Niepodległości „Śpiewanie Patriotyczne Przedszkolaków” („Solne Miasto”, ul. Tadeusza Kościuszki 15); 12:30 – „Wspólne śpiewanie” w ramach programu „Młodzież pamięta” („Solne Miasto”, ul. Tadeusza Kościuszki 15); 17:30 – Patriotyczne śpiewanie ze Szkołą Podstawową nr 2 (Wielicka Mediateka, pl. M. Skulimowskiego 3) 10 listopada (sobota) 10:00 – XVI Otwarty Powiatowy Turniej Szachowy z okazji Święta Niepodległości o Puchar starosty wielickiego (Kampus Wielicki, ul. J. Piłsudskiego 105); 18:00 – Koncert „100 lat niepodległości” z udziałem Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia” oraz zespołu CHARAKTER, Przedszkola nr 5, Szkoły Podstawowej nr 3 (Kampus Wielicki, ul. J. Piłsudskiego 105) 11 listopada (niedziela) 15:45 – Poświęcenie Krzyża, odsłonięcie pamiątkowej tablicy oraz nadanie nazwy „Skwerowi Niepodległości” na os. Krzyszkowice (naprzeciwko Domu Ludowego) 13 listopada (wtorek) 13:00 – XII Bieg Harcerski „Śladami Bohaterów” – gra miejska dla harcerzy i uczniów szkół z gminy Wieliczka

fot. FOTO Rogalska. T. Warczak

Kadencja 2014â&#x20AC;&#x201C;2018

381

Dzieje Wieliczki

382

fot. FOTO Rogalska

Kadencja 2014â&#x20AC;&#x201C;2018

383

fot. FOTO Rogalska

Dzieje Wieliczki

384

fot. T. Warczak

Kadencja 2014–2018

− zastępcy przewodniczącego: Alojzy Brożek, Małgorzata Krasoń i Damian Konieczny.

Wykaz władz miasta i gminy Wieliczka siódmej kadencji (2014–2018) − burmistrz: Artur Kozioł, − zastępca burmistrza ds. społecznych: Rafał Ślęczka, − zastępca burmistrza ds. inwestycji: Piotr Krupa, − pełnomocnik ds. komunalnych: Piotr Ptak, − skarbnik: Zofia Batko.

Radni: Aleksandra Bocheńska, Tomasz Broniowski, Alojzy Brożek, Adam Dyrda, Ludwik Gawor, Włodzimierz Hartabus, Piotr Klimczyk, Damian Konieczny, Małgorzata Krasoń, Krzysztof Krochmal, Paweł Krysa, Jan Kubas, Bogdan Lizak, Tadeusz Luraniec, Piotr Marzec, Paweł Popiołek, Michał Roehlich, Marek Słowik, Elżbieta Sendor, Aleksander Starowicz, Sebastian Szostak, Kazimierz Windak, Agnieszka Zabawa.

Rada Miejska w Wieliczce (23 członków) Prezydium w latach 2014–2018: − przewodniczący: Tadeusz Luraniec, 385

Dzieje Wieliczki

W maju 2015 roku zainaugurowano cykl wydarzeń kulturalnych w ramach projektu „Rynek w centrum kultury”, obejmujący koncerty, kino plenerowe, spektakle teatralne oraz niedziele familijne (fot. CKiT Wieliczka).

386

Kadencja 2014â&#x20AC;&#x201C;2018

387

Dzieje Wieliczki

388

U progu kadencji 2018–2023

Wybory w 2018 rOKU Wybory samorządowe w 2018 roku odbyły się według nowej ordynacji wyborczej, która wprowadziła dość istotne zmiany. Po pierwsze, wydłużona została kadencja władz samorządowych do lat pięciu. Jednocześnie ograniczono możliwość piastowania urzędu burmistrza przez daną osobę do dwóch kadencji. Nowy kodeks wyborczy przewidywał także istotne zmiany w zakresie przeprowadzenia samego głosowania, np. stosowanie przeźroczystych urn. Pewnym novum było również wprowadzenie zasady, że w jednym lokalu wyborczym będą pracowały dwie komisje. Jedna z nich będzie odpowiedzialna za prawidłowe przeprowadzenie głosowania, a z kolei druga przeliczy głosy. Oprócz tego w gminach liczących powyżej 20 tys. mieszkańców wybory do rad gmin odbyły się w wielomandatowych okręgach wyborczych przy zastosowaniu ordynacji proporcjonalnej. Wymusiło to konieczność ustalenia zasięgu terytorialnego okręgów wyborczych. W Wieliczce utworzono trzy okręgi, z których mieszkańcy mogli wybrać 23 radnych. Zasięg terytorialny i liczbę mandatów przedstawia tabela 76.

W Wieliczce zarejestrowano łącznie sześć komitetów wyborczych, które zgłosiły 119 kandydatów na radnych. Tylko trzy z nich zaproponowały kandydatów na burmistrza. Do rywalizacji o fotel włodarza miasta i gminy Wieliczka przystąpili: Artur Kozioł (KWW Artura Kozioła), Urszula Rusecka (KW Prawo i Sprawiedliwość) i Joanna Kordula (Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska). Wyborcy mieli możliwość zapoznania się z programem wyborczym m.in. na łamach „Dziennika Polskiego” . Mieszkańcy Wieliczki mogli również uczestniczyć w debacie przedwyborczej, która odbyła się na terenie Kampusu Wielickiego. Była ona zorganizowana przez Radio Kraków i transmitowana na antenie wspomnianej rozgłośni. Debata była podzielona na dwie części. Najpierw każdy odpowiadał na tak samo sformułowane pytania, które zostały przygotowane przez dziennikarzy radiowych. Z kolei w drugiej części kandydaci mogli zadawać pytania swoim rywalom . Analizując programy wyborcze, należy stwierdzić, że każdy z kandydatów dostrzegał konieczność rozbudowy infrastruktury oświatowej. Z jednej strony, był to jeden ze skutków reformy systemu (przywrócenie

Wielicka Mediateka – najważniejsza inwestycja zakończona u progu ósmej kadencji – stanowi zwieńczenie działań ukierunkowanych na rozwój życia kulturalnego miasta i jego mieszkańców. To nowe, tętniące życiem centrum społeczne miasta i gminy Wieliczka (fot. FOTO Rogalska).

https://dziennikpolski24.pl/wybory-samorzadowe-2018-jedna-wieliczka-trzy-pomysly-kandydaci-na-burmistrza-o-sobie-i-miescie/ar/13533078 [dostęp: 10.01.2019]. https://www.radiokrakow.pl/debaty-wyborcze/debata-przedwyborcza-w-wieliczce/ [dostęp: 10.01.2019].

389

Dzieje Wieliczki

Tab. 76. Zasięg terytorialny okręgów wyborczych w Wieliczce w wyborach samorządowych w 2018 roku Numer okręgu

Liczba mandatów

Zasięg terytorialny

Miasto Wieliczka – osiedla: Bogucice, Kościuszki, Przyszłość, Szymanowskiego, Krzyszkowice, Lekarka, Sienkiewicza, Asnyka, Wincentego Pola, Śródmieście, Zadory, Zdrojowe.

Sołectwa: Byszyce, Dobranowice, Golkowice, Gorzków, Grabówki, Grajów, Jankówka, Janowice, Koźmice Małe, Koźmice Wielkie, Mietniów, Pawlikowice, Podstolice, Raciborsko, Rożnowa, Siercza, Sygneczów.

Miasto Wieliczka – osiedle Ogrodowe; sołectwa: Brzegi, Chorągwica, Czarnochowice, Grabie, Kokotów, Lednica Górna, Mała Wieś, Strumiany, Sułków, Śledziejowice, Węgrzce Wielkie, Zabawa.

Źródło: Uchwała nr XLVIII/596/2018 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 27 marca 2018 r. w sprawie podziału gminy Wieliczka na okręgi wyborcze oraz ustalenia ich granic, numerów i liczby radnych wybieranych w każdym okręgu wyborczym

8-letniej szkoły podstawowej), a z drugiej, wynikało to ze zwiększonej liczby osób osiedlających się na terenie gminy. Drugą kluczową kwestią, zasygnalizowaną w programach wyborczych wszystkich ubiegających się o urząd burmistrza, był problem transportu. Dotyczyło to przede wszystkim upłynnienia ruchu w obrębie miasta i związanej z tym organizacji komunikacji zbiorowej. Ponadto kontrkandydaci urzędującego burmistrza krytykowali sposób zarządzania przez niego gminą. W programie wyborczym Artura Kozioła wymienione zostały inwestycje związane z budową i rozbudową istniejącej infrastruktury edukacyjnej. W sposób szczególny podkreślono konieczność stworzenia dwóch kompleksów. W obrębie każdego z nich zaplanowano powstanie nowych placówek szkolnych. Pierwszy z nich zostanie wybudowany przy ulicy Jedynaka, gdzie będzie nowa szkoła podstawowa. Z kolei na Psiej Górce zaplanowano wzniesienie kompleksu edukacyjno-sportowego, który będzie się skła-

dał z obiektu dydaktycznego, hali sportowej oraz stadionu miejskiego . Oprócz budowy nowych szkół nie zapomniano o modernizacji już istniejących. Przystąpiono do rozbudowy Szkoły Podstawowej nr 4 w Wieliczce, zaplanowano również inwestycje w Mietniowie, Janowicach, Byszycach, Grabiu, Sygneczowie i Dobranowicach. W zakresie komunikacji urzędujący burmistrz przedstawił wyborcom kompleksowe rozwiązania dotyczące rozbudowy wewnątrzgminnego transportu zbiorowego, a także budowy parkingów wielopoziomowych. Charakteryzując program Artura Kozioła, nie można nie wspomnieć o projekcie budowy nowoczesnego Centrum Medycznego składającego się ze szpitala i oddziału ratunkowego. Inwestycja miałaby być współfinansowana przez powiat wielicki i województwo małopolskie. Projekt ten został https://dziennikpolski24.pl/wieliczka-musibudowac-nowe-szkoly-obecne-sa-za-ciasne/ ar/12915853 [dostęp: 10.01.2019].

390

Kadencja 2018–2023

Komitet Wyborczy Wyborców Artura Kozioła był jednym z sześciu komitetów startujących w tych wyborach samorządowych w Wieliczce (fot. FOTO Rogalska).

uznany za priorytet w najbliższej kadencji. Nie zapomniano również o rozbudowie infrastruktury mieszkaniowej, m.in. w ramach programu „Mieszkania dla Rozwoju” . Z kolei Urszula Rusecka podkreśliła, że oprócz modernizacji szkół należy wybudo-

wać nową placówkę na osiedlu Krzyszkowice, a przede wszystkim powiększyć sieć publicznych przedszkoli i żłobków. Zarzuciła burmistrzowi Arturowi Koziołowi, że nie zadbał należycie o jej rozbudowę. W swoim programie nie zapomniała o seniorach. Wskazała, że należy zwiększyć ofertę dla osób starszych i niesamodzielnych, a także wybudować sieć domów dziennego pobytu.

„Razem jesteśmy dla… dla mieszkańców” (materiał KWW Artura Kozioła), Wieliczka 2018.

391

Dzieje Wieliczki

Urszula Rusecka podkreśliła konieczność stworzenia komfortowego centrum obsługi mieszkańca. W sferze komunikacji, podobnie jak Artur Kozioł, wskazała na niewystarczającą liczbę parkingów. Zaznaczyła również, że nie może być mowy o rozwiązaniu problemów komunikacyjnych miasta bez budowy bezkolizyjnego wyjazdu z ulicy Krakowskiej na DK 94. Według kandydatki KW PiS Artur Kozioł w sposób niewystarczający wykorzystał dostępne środki rządowe na budowę i remont dróg lokalnych. Z kolei za najważniejszy problem Wieliczki uznała „brak zrównoważonego rozwoju i myślenia o podstawowych potrzebach mieszkańców. Obawiam się, że największy problem Wieliczki to ogromny dług i ryzykowne zobowiązania” . Urszula Rusecka była kandydatką wspieraną przez Prawo i Sprawiedliwość. Warto podkreślić, że nigdy wcześniej podczas wyborów samorządowych nie było widać tak bezpośredniego zaangażowania polityków rządzącej partii. Kampania Urszuli Ruseckiej rozpoczęła się od wizyty wicepremier Beaty Szydło w Wieliczce, która ją bezpośrednio poparła. Tuż przed wyborami dwie wizyty złożył premier rządu RP Mateusz Morawiecki, odwiedził Węgrzce Wielkie i Wieliczkę (18 września 2018 r., 14 października 2018 r.) . Jednakże, jak pokazały wyniki wyborcze, nie przełożyło się to na sukces wyborczy kandydatki PiS-u. Z kolei Joanna Kordula w cytowanym już artykule podkreśliła: „myślę, że należy spojrzeć na Wieliczkę z innej perspektywy, obecny burmistrz zrobił wiele, ale jesz-

cze dużo jest do zrobienia” . Jednocześnie wskazała, że wciąż brakuje inwestycji, które ułatwiłyby mieszkańcom codzienne funkcjonowanie. W tym aspekcie wymieniła brak ciekawych miejsc do odpoczynku, m.in. ścieżek spacerowych i rowerowych. W programie wyborczym, podobnie jak w przypadku innych kandydatów, sporo miejsca poświęciła sferze edukacji. Przede wszystkim zwróciła uwagę na konieczność rozbudowy infrastruktury oświatowej, w tym żłobków i przedszkoli. Odniosła się także do zintegrowanej polityki senioralnej. Joanna Kordula podkreśliła również, że Wieliczka potrzebuje dużego miejskiego parkingu. Wskazała także sposób finansowania wspomnianych inwestycji. Oprócz środków własnych, rządowych i unijnych dostrzegała możliwość wykorzystania instrumentów partnerstwa publiczno-prawnego. Uzasadniając zgłoszenie swojej kandydatury, podkreśliła, że „jest mnóstwo niewykorzystanych szans na rozwój, masę niedociągnięć i wiele niedopuszczalnych błędów, które mnie bolą jako mieszkańca” . Z kolei za najważniejszy problem uznała smog. Należy również odnotować aktywność kandydatów na burmistrza na portalach społecznościowych, w tym przede wszystkim na Facebooku. Tym samym kampania wyborcza przybrała nieco inną formę od dotychczasowej, tj. bardziej interaktywną. Poza tym można było cały czas śledzić poczynania każdego z kandydatów. Największą aktywność w tym względzie przejawiał KWW Artura Kozioła. Na profilu komitetu wyborczego dotychczasowego burmistrza

https://dziennikpolski24.pl/wybory-samorzadowe-2018-jedna-wieliczka-trzy-pomysly-kandydaci-na-burmistrza-o-sobie-i-miescie/ar/13533078 [dostęp: 10.01.2019]. https://krakow.tvp.pl/39061981/premiermorawiecki-spotkal-sie-z-przedstawicielkamikol-gospodyn-wiejskich; https://www.facebook. com/155215041806300/videos/1081225205385613 [dostęp: 5.05.2019].

https://dziennikpolski24.pl/wybory-samorzadowe-2018-jedna-wieliczka-trzy-pomysly-kandydaci-na-burmistrza-o-sobie-i-miescie/ar/13533078 [dostęp: 10.01.2019]. https://dziennikpolski24.pl/wybory-samorzadowe-2018-jedna-wieliczka-trzy-pomysly-kandydaci-na-burmistrza-o-sobie-i-miescie/ar/13533078 [dostęp: 10.01.2019].

392

Kadencja 2018–2023

Komitet Wyborczy Wyborców Artura Kozioła przed Wielicką Mediateką (fot. FOTO Rogalska).

umieszczono wiele filmów, w tym również tych ze spotkań z mieszkańcami, w trakcie których podpisywane były kontrakty. W każdym z nich wymieniono konkretne inwestycje czy też działania dotyczące danej miejscowości, które KWW Artura Kozioła zobowiązał się zrealizować, np. w przypadku sołectwa Brzegi: rozbudowa Domu Ludowego, modernizacja boiska sportowego, budowa wielofunkcyjnego boiska ze sztuczną nawierzchnią, a w odniesieniu do sołectwa Golkowice: budowa kanalizacji, rozwój komunikacji autobusowej, modernizacja budynku Ochotniczej Straży Pożarnej. Oprócz tego na Facebooku umieszczane były krótkie filmy z odpowiedziami na pytania dotyczące najważniejszych wyzwań przed jakimi stoi Wieliczka. Analizując treści zawarte na wspomnianym profilu, należy podkreślić, że burmistrz Artur Kozioł realizował strategię, którą kilka miesięcy wcześniej przedstawił na łamach „Pulsu Wieliczki”, co oddają między innymi słowa: „Bycie burmistrzem to podpisanie kon-

traktu z mieszkańcami na określony czas. To oni są najważniejsi, to oni podpowiadają, co należy zrobić, jakie są potrzeby, a moim zadaniem jest słuchanie ich i realizowanie tych potrzeb” . Z jednej strony, ten artykuł jest podsumowaniem osiągnięć samorządu Wieliczki z lat 2014–2018, a z drugiej strony, zarysowaniem najważniejszych wyzwań, przed jakimi staną przedstawiciele miasta w nowej kadencji. Warto również przytoczyć inne słowa urzędującego burmistrza, który w taki sposób charakteryzuje to stanowisko: „Bycie burmistrzem to zaszczytne stanowisko, spotykam wielu ciekawych ludzi, ale też ta funkcja wymaga niesutannego rozwoju. Burmistrzem nikt się nie rodzi. Potrzeba bardzo dużej wiedzy. Nagle okazuje się, że trzeba być i inżynierem, i doktorem nauk ścisłych, i humanistą w jednym, bo ludzie przychodzą do ciebie z pytaniami, na które trzeba natychmiast odpowiedzieć”10. „Puls Wieliczki” 2018, nr 4 (52), s. 13. Tamże, s. 14.

393

Dzieje Wieliczki

Na początku kadencji burmistrz Artur Kozioł powołał swoich zastępców. Agnieszka Szczepaniak zajmuje się sprawami społecznymi, a Piotr Krupa – inwestycjami (fot. T. Warczak).

Wybory samorządowe w 2018 roku cieszyły się najwyższą frekwencją z dotychczasowych wyborów do władz lokalnych. W przypadku Wieliczki frekwencja była wyższa niż w powiecie (45,48%), w województwie małopolskim (52,2%) i w kraju (48,3%) – wyniosła ponad 54%. Frekwencja wyborcza w mieście i w miejscowościach północnej części gminy była wyższa o około 3 punkty procentowe. Ujmuje to tabela 77. W przypadku wyborów na urząd burmistrza zwyciężył i to w pierwszej turze Artur Kozioł. Wyborcy pozytywnie ocenili jego wcześniejsze osiągnięcia i poparli przedstawioną przez niego wizję rozwoju Wieliczki. Ponadto, okazało się, że dotychczasowy burmistrz może wygrać wybory nawet bez poparcia partii politycznej. Na początku kadencji powołał swoich zastępców. Agnieszka Szczepaniak została zastępcą burmistrza ds. społecznych, a Piotr Krupa – zastępcą burmistrza ds. inwestycji.

Wyniki wyborów do rady miejskiej potwierdziły rozstrzygnięcia w zakresie obsadzenia stanowiska burmistrza Wieliczki. KWW Artura Kozioła uzyskał 11 mandatów, KW Prawo i Sprawiedliwość – 8, a Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska – 4. Radni wybrani z list KWW Artura Kozioła utworzyli klub Porozumienie Samorządowe. Jednocześnie zawiązano koalicję z radnymi koalicji obywatelskiej. W ten sposób radni z PIS-u znaleźli się w opozycji11. W czasie I sesji, która odbyła się 22 listopada 2018 roku, wybrano prezydium Rady Miejskiej w Wieliczce. Przewodniczącym został Tadeusz Luraniec, a wiceprzewodniczącymi: Rafał Ślęczka, Bogdan Lizak i Robert Skowronek. Szczegółowe wyniki wyborów do rady miejskiej przedstawiają tabele 79 i 80. https://dziennikpolski24.pl/rada-miejskawieliczki-po-nowemu-ugrupowanie-burmistrzama-partnera-pis-w-opozycji/ar/13686744 [dostęp 15.01.2019]. 11

394

Kadencja 2018–2023

Tab. 77. Frekwencja wyborcza w wyborach samorządowych w Wieliczce z podziałem na okręgi (21 października 2018 r.) Okręg

Liczba

Frekwencja

Liczba głosów ważnych

uprawnionych

kart wydanych

głosów oddanych

16 085

8 868

8 864

55,11%

8 661

14 938

7 820

7 815

52,32%

7 598

13 886

7 662

7 656

55,13%

7 434

Suma

44 909

24 350

24 335

54,19%

23 693

Źródło: https://wybory2018.pkw.gov.pl/ Tab. 78. Wyniki głosowania na burmistrza Wieliczki (21 października 2018 r.) Lp.

Liczba uzyskanych głosów (% ważnych głosów)

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Joanna KORDULA

Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska

Artur KOZIOŁ

KWW Artura Kozioła

Urszula RUSECKA

KW Prawo i Sprawiedliwość

3 391 (14,07%) 13 730 (56,99%) 6 972 (28,94%)

Źródło: https://wybory2018.pkw.gov.pl/ Tab. 79. Lista komitetów wyborczych i rozkład mandatów w wyborach do Rady Miejskiej w Wieliczce (21 października 2018 r.) Lp.

Komitet wyborczy

Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska

KWW Kukiz’15

Liczba głosów Liczba Liczba % głosów na kandydatów kandydatów mandatów ważnych komitetu 4 501

19,00%

796

3,36%

KW Prawo i Sprawiedliwość

6 999

29,54%

KWW Artura Kozioła

10 352

43,69%

KWW „Niezależni”

873

3,68%

KWW Forum Wieliczki

172

0,73%

23 693

119

100%

Suma Źródło: https://wybory2018.pkw.gov.pl/

W przypadku wyborów do Rady Powiatu Wielickiego pięć komitetów wyborczych zarejestrowało swoich kandydatów. 135 osób ubiegało się o 25 mandatów. Zdecydowanie wygrał KW Prawo i Sprawiedliwość, który zdobył 12 mandatów. KWW Porozumienie

Samorządowe otrzymało ich siedem, a Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska – sześć mandatów. Wyniki ilustruje tabela 81. Co prawda, PiS nie zdobył większości, ale w czasie sesji inauguracyjnej okazało się, że Adam Kociołek zdecydował 395

Dzieje Wieliczki

Tab. 80. Wyniki wyborów do Rady Miejskiej w Wieliczce (21 października 2018 r.) Liczba głosów (% ważnych głosów w okręgu)

Lp.

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Barbara CZAJKA

Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska

369 (4,26%)

Andrzej DYGA

KWW Artura Kozioła

467 (6,28%)

Stanisław DZIEDZIC

KW Prawo i Sprawiedliwość

373 (4,91%)

Ludwik GAWOR

KWW Artura Kozioła

384 (5,05%)

Włodzimierz HARTABUS

KWW Artura Kozioła

513 (6,75%)

Kamil JASTRZĘBSKI

KW Prawo i Sprawiedliwość

388 (5,22%)

Piotr KLIMCZYK

KW Prawo i Sprawiedliwość

555 (6,41%)

Joanna KORDULA

Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska

598 (7,87%)

Artur KOZIOŁ1

KWW Artura Kozioła

1 142 (13,19%)

10.

Małgorzata KRASOŃ

KWW Artura Kozioła

356 (4,79%)

11.

Krzysztof KROCHMAL

KWW Artura Kozioła

435 (5,85%)

12.

Paweł KRYSA

KW Prawo i Sprawiedliwość

285 (3,29%)

13.

Bogdan LIZAK

Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska

14.

Tadeusz LURANIEC

KWW Artura Kozioła

15.

Małgorzata PRZETACZEK

KW Prawo i Sprawiedliwość

575 (7,57%)

16.

Piotr PTAK

KWW Artura Kozioła

387 (4,47%)

17.

Michał ROEHLICH

KW Prawo i Sprawiedliwość

652 (7,53%)

18.

Elżbieta SENDOR

KWW Artura Kozioła

362 (4,76%)

19.

Grzegorz SENDOREK

KW Prawo i Sprawiedliwość

381 (5,13%)

20.

Elżbieta SIKORA

KWW Artura Kozioła

324 (3,74%)

21.

Robert SKOWRONEK

Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska

692 (9,31%)

22.

Rafał ŚLĘCZKA

KWW Artura Kozioła

23.

Kazimierz WINDAK

KW Prawo i Sprawiedliwość

871 (10,06%) 1 124 (15,12%)

1 019 (13,41%) 393 (5,17%)

1 W związku z wyborem Artura Kozioła na burmistrza, zgodnie z ordynacją wyborczą, radnym został Marek Paweł Słowik, który uzyskał 227 głosów (2,62% głosów w skali okręgu). Zob. Postanowienie Komisarza Wyborczego w Krakowie II z dnia 13 listopada 2018 roku w sprawie obsadzenia mandatów radnych (Dz. Urz. Woj. Małopolskiego poz. 8047 z dn. 29 listopada 2018 r.). Źródło: https://wybory2018.pkw.gov.pl/

396

Kadencja 2018–2023

Wykres 7. Podział mandatów w Radzie Miejskiej w Wieliczce po wyborach w 2018 roku KWW Artura Kozioła KW Prawo i Sprawiedliwość Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PKW

Tab. 81. Lista komitetów wyborczych i rozkład mandatów w wyborach do Rady Powiatu Wielickiego (21 października 2018 r.) Lp. Komitet wyborczy

Liczba głosów na kandydatów komitetu

Liczba Liczba kandydatów mandatów

% głosów ważnych

KW Polskie Stronnictwo Ludowe

3 545

6,92%

Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska

11 804

23,03%

KWW Kukiz’15

2 219

4,33%

KW Prawo i Sprawiedliwość

19 900

38,83%

KWW Porozumienie Samorządowe

13 777

26,88%

Suma

51 245

135

100%

Źródło: https://wybory2018.pkw.gov.pl/

się przejść do klubu radnych PiS-u. W ten sposób Prawo i Sprawiedliwość przejęło rządy w powiecie, a nowym starostą został Adam Kociołek, który w przeszłości już piastował ten urząd12. Skład Zarządu Powiatu Wielickiego uzupełnili: Henryk Gawor (wicestarosta), Tomasz Broniowski (członek), Stanisław Kyrc (członek), Aleksandra Ślusarek (członek). Z kolei przewodniczącym rady został

Tomasz Tomala, a wiceprzewodniczącymi: Jadwiga Skoczek i Zdzisław Prochwicz. W wyborach do Sejmiku Województwa Małopolskiego mieszkańcy miasta i gminy Wieliczka głosowali na zgłoszonych kandydatów w okręgu nr 2. Do zdobycia było sześć mandatów, z czego trzy otrzymali kandydaci startujący z listy Prawa i Sprawiedliwości. Wśród nich był między innymi Rafał Bochenek, który został wybrany na przewodniczącego Sejmiku Województwa Małopolskiego (19 listopada 2018 r.). Szczegółowe wyniki wybranych radnych przedstawia tabela 83.

https://dziennikpolski24.pl/wieliczkaadam-kociolek-znow-starosta-powiat-dla-pisu/ ar/13681226 [dostęp 15.01.2019]. 12

397

Dzieje Wieliczki

398

Kadencja 2018–2023

Uroczyste ślubowanie nowo wybranego burmistrza (już na czwartą kadencję) oraz radnych Rady Miejskiej w Wieliczce (fot. FOTO Rogalska).

399

Dzieje Wieliczki

Tab. 82 . Wyniki wyborów do Rady Powiatu Wielickiego w 2018 roku Lp.

Liczba głosów (% ważnych głosów w okręgu)

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Tomasz BRONIOWSKI

KW Prawo i Sprawiedliwość

1 177 (13,72%)

Piotr BURDA

KW Prawo i Sprawiedliwość

455 (3,90%)

Janusz CHLEBDA

KW Prawo i Sprawiedliwość

466 (3,13%)

Katarzyna CIĘŻAREK

KW Prawo i Sprawiedliwość

1 044 (6,47%)

Henryk GAWOR

KW Prawo i Sprawiedliwość

2 129 (14,31%)

Jacek JUSZKIEWICZ

KWW Porozumienie Samorządowe

831 (9,69%)

Maciej KŁUSEK

KWW Porozumienie Samorządowe

633 (5,43%)

Adam KOCIOŁEK

Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska

1 117 (6,93%)

Zuzanna KURTYKA

KW Prawo i Sprawiedliwość

947 (6,37%)

10.

Stanisław KYRC

KW Prawo i Sprawiedliwość

1 835 (11,38%)

11.

Piotr NOWAK

KWW Porozumienie Samorządowe

1 271 (10,90%)

12.

Jakub PALUCH

Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska

789 (6,77%)

13.

Lech PANKIEWICZ

Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska

2 172 (25,32%)

14.

Anna POLAŃSKA

Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska

1 484 (9,98%)

15.

Zdzisław PROCHWICZ

KW Prawo i Sprawiedliwość

771 (4,78%)

16.

Ewa PTASZNIK

Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska

617 (4,15%)

17.

Aneta RYBICKA-KAJTOCH

Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska

394 (4,59%)

18.

Łukasz SADKIEWICZ

KWW Porozumienie Samorządowe

19.

Jadwiga SKOCZEK

KW Prawo i Sprawiedliwość

854 (5,29%)

20.

Szczepan STANEK

KWW Porozumienie Samorządowe

635 (4,27%)

21.

Aleksandra ŚLUSAREK

KW Prawo i Sprawiedliwość

1 312 (11,25%)

22.

Tomasz TOMALA

KW Prawo i Sprawiedliwość

985 (8,45%)

23.

Edyta TROJAŃSKA-URBANIK

KWW Porozumienie Samorządowe

769 (4,77%)

24.

Bogusław TRZASKA

KWW Porozumienie Samorządowe

693 (4,30%)

25.

Piotr WAJDA

KW Prawo i Sprawiedliwość

713 (4,42%)

Źródło: https://wybory2018.pkw.gov.pl/

400

1 664 (11,19%)

Kadencja 2018–2023

Tab. 83. Radni Sejmiku Województwa Małopolskiego wybrani z okręgu nr 2 (21 października 2018 r.) Lp.

Liczba głosów (% w skali okręgu wyborczego)

Imię i nazwisko

Komitet wyborczy

Elżbieta ACHINGER

Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska

Rafał BOCHENEK

KW Prawo i Sprawiedliwość

Wojciech KOZAK

KW Polskie Stronnictwo Ludowe

Jacek KRUPA

Koalicyjny KW Platforma. Nowoczesna Koalicja Obywatelska

Bogdan PĘK

KW Prawo i Sprawiedliwość

11 078 (5,50%)

Łukasz SMÓŁKA

KW Prawo i Sprawiedliwość

12 270 (6,09%)

8 256 (4,10%) 38 446 (19,08%) 17 631 (8,75%) 22 716 (11,27%)

Źródło: https://wybory2018.pkw.gov.pl/

kwencje demograficzne, gdyż mniejsza liczba kobiet może przełożyć się na mniejszą liczbę urodzeń. Stąd też rysuje się tu kolejne wyzwanie przed władzami samorządowymi w tej kadencji. Z jednej strony, powinno się zachęcać osoby do osiedlania się na terenie gminy, a z drugiej strony, trzeba zachęcać kobiety do decydowania się na posiadanie większej liczby dzieci. Obecnie bowiem liczba ludności systematycznie rośnie, ale jest to związane przede wszystkim z dodatnim saldem migracji.

Wieliczka u progu 2019 roku rysuje się jako dynamicznie rozwijające się miasto i gmina z dużym potencjałem ekonomicznym, ale i z rosnącą liczbą ludności. Wydaje się też, że rozbudowa infrastruktury społecznej, w tym oświatowej, będzie głównym wyzwaniem władz Wieliczki w najbliższych latach. Nie można przy tej okazji zapomnieć o dalszej budowie kanalizacji czy stacji uzdatniania wody, a także rozwoju Wielickiej Strefy Aktywności Gospodarczej „Kokotów–Brzegi”. Charakteryzując szczegółowo sytuację demograficzną Wieliczki na początku 2019 roku, warto odnieść się do danych ujętych w tabeli 84. Co prawda, uwzględniają one tylko osoby zameldowane na pobyt stały, niemniej jednak można na tej podstawie wysnuć pewne wnioski. Otóż liczba kobiet w zdecydowanej większości miejscowości przewyższa liczbę mężczyzn, choć w niektórych przypadkach różnice są niewielkie. Może to w przyszłości mieć pewne konse-

fot. T. Adamek

Wyzwania władz ósmej kadencji

401

Dzieje Wieliczki

Tab. 84. Liczba ludności zameldowana na pobyt stały na terenie miasta i gminy Wieliczka (stan na 1 stycznia 2019 r.) Lp.

Nazwa

Liczba domów

Liczba osób

Liczba kobiet

Liczba mężczyzn

3 895

22 334

11 761

10 573

Miasto Wieliczka

Brzegi

161

621

313

308

Byszyce

163

712

361

351

Chorągwica

236

928

475

453

Czarnochowice

360

1 416

739

677

Dobranowice

162

653

354

299

Golkowice

392

1 861

928

933

Gorzków

245

1 029

515

514

Grabie

191

763

391

372

10.

Grabówki

309

1 186

617

569

11.

Grajów

227

920

471

449

12.

Jankówka

404

203

201

13.

Janowice

308

1 293

659

634

14.

Kokotów

586

2 258

1 165

1 093

15.

Koźmice Małe

164

668

330

338

16.

Koźmice Wielkie

638

2 621

1 334

1 287

17.

Lednica Górna

386

1 486

749

737

18.

Mała Wieś

236

949

469

480

19.

Mietniów

273

1 161

624

537

20.

Pawlikowice

351

1 459

751

708

21.

Podstolice

222

1 039

515

524

22.

Raciborsko

300

1 249

641

608

23.

Rożnowa

109

412

199

213

24.

Siercza

386

1 491

775

716

25.

Strumiany

194

684

353

331

26.

Sułków

392

1 475

749

726

27.

Sygneczów

198

768

400

368

28.

Śledziejowice

489

1 872

960

912

29.

Węgrzce Wielkie

627

2 286

1 184

1 102

30.

Zabawa

287

1 093

556

537

12 577

57 091

29 541

27 550

Suma

Źródło: Dane Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka

402

Kadencja 2018–2023

Prawdopodobnie w żadnej gminie na świecie nie wydarzyła się tak bezprecedensowa historia, aby przez osiem kadencji samorządu funkcję skarbnika pełniła ta sama osoba. Zofia Batko z Wieliczki, pomimo że przepracowała w swoim życiu już ponad 50 lat, wciąż z wielkim oddaniem i sercem, każdego dnia, wypełnia zawodowe obowiązki (fot. FOTO Rogalska).

Radni: Barbara Czajka, Andrzej Dyga, Stanisław Dziedzic, Ludwik Gawor, Włodzimierz Hartabus, Kamil Jastrzębski, Piotr Klimczyk, Joanna Kordula, Artur Kozioł (po objęciu przez niego funkcji burmistrza – Marek Słowik), Krzysztof Krochmal, Paweł Krysa, Bogdan Lizak, Tadeusz Luraniec, Małgorzata Krasoń, Małgorzata Przetaczak, Piotr Ptak, Michał Roehlich, Elżbieta Sendor, Grzegorz Sendorek, Elżbieta Sikora, Robert Skowronek, Rafał Ślęczka, Kazimierz Windak.

Wykaz władz miasta i gminy Wieliczka ósmej kadencji (2018–2023) − burmistrz: Artur Kozioł, − zastępca burmistrza ds. społecznych: Agnieszka Szczepaniak, − zastępca burmistrza ds. inwestycji: Piotr Krupa, − skarbnik: Zofia Batko. Rada Miejska w Wieliczce (23 członków) Prezydium w latach 2018–2023: − przewodniczący: Tadeusz Luraniec, − zastępcy przewodniczącego: Rafał Ślęczka, Bogdan Lizak i Robert Skowronek. 403

Dzieje Wieliczki

404

fot. R. Suder

Kadencja 2018â&#x20AC;&#x201C;2023

405

Dzieje Wieliczki

406

Kadencja 2018–2023

Od maja 2019 roku, przy Wielickiej Arenie Lekkoatletycznej, powstaje kompleks edukacyjno-sportowy. Zajęcia rozpoczną się jesienią 2020 roku (wizualizacja: Centrum Edukacyjno-Rekreacyjne „Solne Miasto”).

407

Dzieje Wieliczki

Wraz z przywróceniem samorządu terytorialnego w Polsce lokalne społeczności zyskały możliwość samodzielnego decydowania o kierunkach rozwoju swoich małych ojczyzn. Obserwujemy to doskonale na przykładzie Wieliczki, miasta, którego rozwój determinowała kopalnia soli. Samorząd wielicki stanął przed bardzo trudnym zadaniem, jakim było przeobrażenie miasta, a także całej gminy w miejsce nowoczesne, przyjazne mieszkańcom i tętniące życiem. Od samego początku działania władz samorządowych ukierunkowane były na rozwój gospodarczy. Świadczą o tym między innymi inwestycje w infrastrukturę, dzięki którym podniósł się standard życia mieszkańców. Dużą wagę przywiązywano również do inwestycji w zakresie ochrony środowiska. Nigdy nie zapominano o szkołach i innych instytucjach oświatowych, a także o ośrodkach kulturalnych i sportowych. Należy podkreślić, że w centrum zainteresowania władz wszystkich kadencji byli młodzi ludzie i ich wszechstronny rozwój. Dzieje odrodzonego samorządu wielickiego związane są z osobami trzech burmistrzów. Pierwszy z nich, Zbigniew Zarębski, był szefem lokalnego komitetu obywatelskiego i jego rządy przypadły na lata tworzenia się struktur samorządowych, w tym również podstaw finansowania samorządu gminnego. W 1992 roku, kiedy zrezygnował z funkcji, obejmując stanowisko dyrektora Kopalni Soli „Wieliczka”, burmistrzem Wieliczki został Józef Duda. Zarówno Zbigniew Zarębski, już jako dyrektor kopalni, jak i Józef Duda musieli zmagać się z katastrofą, do której doszło w 1992 roku. Zmieniła ona diametralnie życie mieszkańców Wieliczki. Dla kopalni oznaczało to zakończenie działalności wydobywczej, a dla mieszkańców wiązało

fot. T. Kordula

Podsumowanie

się to z dużymi utrudnieniami komunikacyjnymi. Warto zaznaczyć, że ze względu na katastrofę Wieliczka była przez pewien czas omijana przez inwestorów. Koniec lat 90. i początek XXI wieku to z kolei czas aplikowania o fundusze przedakcesyjne, a od 2004 roku również akcesyjne. Z okresem urzędowania burmistrza Józefa Dudy związane są starania o przywrócenie powiatu wielickiego, które zakończyły się powodzeniem. Z kolei Artur Kozioł sprawuje urząd burmistrza w czasach największych możliwości ubiegania się o środki unijne. Pozyskane przez niego dofinansowania przeobraziły 408

Wieliczkę w nowoczesne miasto. Powstały liczne obiekty użyteczności publicznej, stworzono także warunki dla potencjalnych inwestorów. W Wieliczce zaczęto organizować wiele ważnych uroczystości i imprez kulturalnych. Największym i najbardziej prestiżowym wydarzeniem było spotkanie z Ojcem Świętym Franciszkiem w czasie Światowych Dni Młodzieży 2016, których centralne uroczystości odbyły się w podwielickich Brzegach. Podsumowując siedem kadencji samorządu terytorialnego Wieliczki, należy stwierdzić, że urzędowanie każdego burmistrza

wywarło olbrzymi wpływ na to, jak obecnie wygląda i funkcjonuje gmina. Przekształcenia dotknęły także sfery społecznej. Coraz wyraźniejsza aktywność obywatelska przejawia się przez podejmowanie wielu oddolnych inicjatyw. Wieliczanie zaczęli dostrzegać, że samorząd tworzą mieszkańcy i to od nich zależy przyszłość miasta. Między innymi dzięki temu coraz częściej postrzega się Wieliczkę jako miejsce pełne życia, stwarzające duże możliwości dla wszystkich mieszkańców, którzy starają się je wykorzystać. W taki oto sposób w ciągu niespełna 30 lat wykształciło się społeczeństwo obywatelskie. 409

Streszczenie

Summary

Celem niniejszego opracowania było ukazanie zmian, jakie zaszły w gminie Wieliczka na przestrzeni ostatnich 30 lat. W związku z tym na samym początku omówiono sytuację gospodarczą i społeczną miasta i gminy u progu lat 90. XX wieku. W celu zbadania zmian, analizie poddano dokumenty opracowane przez władze miejskie, w tym dokumenty strategiczne. Wykorzystane zostały także dane zawarte w rocznikach statystycznych. Ciekawym źródłem okazały się artykuły prasowe, m.in. z gazet lokalnych. Działania władz samorządowych zostały omówione z podziałem na poszczególne kadencje. Nie pominięto przy tym wyborów samorządowych. W ten sposób deklaracje zawarte w programach wyborczych można było odnieść do osiągnięć władz samorządowych. W każdym rozdziale szczegółowo omówiono inwestycje i to, jak wpływały one na rozwój gospodarczo-społeczny miasta i gminy. Ważną rolę w dziejach Wieliczki odegrali urzędujący w tym czasie włodarze gminy, tj. Zbigniew Zarębski, Józef Duda i Artur Kozioł. Niniejsza publikacja ma być źródłem i inspiracją dla kolejnych badaczy zajmujących się tą problematyką. Oprócz tego powinno to być kompendium wiedzy o przemianach, jakie dokonały się w przestrzeni miejskiej. Autor tego opracowania ma nadzieję, że umożliwi to w dalszej perspektywie na pełniejsze ukazanie przemian, jakie nastąpiły w sferze kultury.

The objective of this study is to show changes that the City and Commune of Wieliczka have undergone over the past 30 years. Therefore, the study begins with the report on the economic and social situation of the city and commune at the beginning of the 20th century. In order to examine the changes documents produced by municipal authorities, including strategy documents, were analyzed, also data included in statistical yearbooks were used. Press articles, among others, those published in local press, were an interesting source of information for the study. Actions of the local authorities were discussed broken down by terms. Also, local elections were taken into account in the study. This way declarations included in political agendas were compared with the accomplishments of the local government. In each chapter investments and their impact on economic and social development of the city and commune were discussed in detail. Mayors of Wieliczka played an important role in the history of the city: Zbigniew Zarębski, Józef Duda and recently Artur Kozioł. This study aims to be the source and inspiration for future researchers specializing in the subject as well as the compendium of knowledge on the changes which have occurred in the urban space of the city. The author of this study hopes that, in longer term, it will give opportunity to show the changes in the cultural sphere in more detail.

411

412

Kronika

„Wieliczka Samorządowa 1989–2019” opracowana przez Urszulę Mróz, pracownika Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, i Pawła Figlewicza

1989

liczka zostaje wybrany na stanowisko burmistrza miasta i gminy Wieliczka  28 czerwca: uchwalenie statutu gminy – pojawia się nowa nazwa jednostki terytorialnej „Miasto i Gmina Wieliczka”  26 lipca: utworzenie policji lokalnej  Sierpień: opracowanie Raportu o stanie gospodarki miasta i gminy Wieliczka, wskazującego na najważniejsze problemy związane z rozwojem społeczno-gospodarczym Wieliczki oraz precyzującego główne kierunki rozwoju  Sierpień: rozpoczęcie wprowadzania zmian nazw ulic w Wieliczce jako widocznego procesu dekomunizacji, obejmującego przestrzeń publiczną  5 października: pojawia się nowa nazwa rady – „Rada Miejska w Wieliczce”; uchwała w sprawie nie dokonywania podziału zarówno miasta i gminy, jak i ich organów; uchwała w sprawie przejęcia szkół podstawowych na terenie gminy; uchwała w sprawie usunięcia pomnika wdzięczności Armii Czerwonej w Wieliczce oraz usunięcia nazw ulic nawiązujących do systemu komunistycznego  8 grudnia: uroczysta sesja Rady Miejskiej w Wieliczce z okazji 700-lecia nadania praw miejskich; wydanie monografii miasta Wieliczka. Dzieje miasta (do roku 1980)  Powstanie LZS-u „Strażak” Kokotów (od 1996 r. pod nazwą Ludowy Klub Sportowy „Strażak” Kokotów)

 Kwiecień: ukonstytuowanie się Komitetu Obywatelskiego Miasta i Gminy Wieliczka; jego przewodniczącym zostaje Zbigniew Zarębski  Maj: organizowanie przez Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka spotkań przedwyborczych w Wieliczce i w Koźmicach Wielkich z Krzysztofem Kozłowskim i Edwardem Nowakiem  4 czerwca: pierwsze częściowo wolne wybory w Polsce po II wojnie światowej do Sejmu i Senatu  24 sierpnia: Tadeusz Mazowiecki zostaje pierwszym niekomunistycznym premierem po II wojnie światowej  27 września: Komitet Obywatelski Miasta i Gminy Wieliczka zwraca się z prośbą do Przewodniczącego Rady Narodowej Miasta i Gminy Wieliczka, aby członkowie komitetu mogli uczestniczyć w pracach rady

fot. A. Lisowski

1990  15 lutego: ukazanie się pierwszego numeru „Wiadomości Wielickich. Gazety Komitetu Obywatelskiego”  8 marca: uchwalenie przez Sejm RP ustawy o samorządzie terytorialnym  27 maja: pierwsze samorządowe wybory w III RP (frekwencja w Wieliczce 44,9%)  6 czerwca: inauguracyjna sesja Rady Miasta i Gminy Wieliczka  8 czerwca: Zbigniew Zarębski podczas drugiej sesji Rady Miasta i Gminy Wie413

Dzieje Wieliczki

1991

 Otwarcie dobudowanego budynku biblioteki i uroczyste rozpoczęcie jej działalności połączone z wystawą Miejska Biblioteka Publiczna w Wieliczce – Dzieje – Ludzie – Miasto  Powstanie LKS-u Wiślanka Grabie

 29 stycznia: samorozwiązanie Komitetu Obywatelskiego Miasta i Gminy Wieliczka  1 września: oddanie do użytku nowego budynku Szkoły Podstawowej im. Kornela Makuszyńskiego w Gorzkowie  27 września: rejestracja Międzyszkolnego Klubu Sportowego przy Międzyszkolnym Ośrodku Sportowym w Wieliczce (od 2012 roku pod nazwą: Stowarzyszenie Międzyszkolny Klub Sportowy przy Międzyszkolnym Ośrodku Sportowym w Wieliczce)  Otwarcie Przedszkola Sióstr Urszulanek Unii Rzymskiej w Sierczy  Uroczyste obchody 700-lecia parafii pw. Ducha Świętego w Podstolicach

1993  18 lutego: uroczyste otwarcie budynku Szkoły Podstawowej nr 5 Specjalnej w Parku Kingi  27 kwietnia: nadanie Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka wojewodzie krakowskiemu, Tadeuszowi Piekarzowi  23 czerwca: utworzenie Międzygminnego Społecznego Komitetu na rzecz Powstania Powiatu Wielickiego  Powstanie Zespołu Pieśni i Tańca „Raciborsko”  29 sierpnia: uroczysta inauguracja nowego roku szkolnego w Szkole Podstawowej w Byszycach, połączona z oddaniem do użytku nowego budynku szkoły  Oddanie do użytku rozbudowanej Szkoły Podstawowej im. Anny Iskry w Mietniowie, nadbudowa II piętra, w tym czterech sal lekcyjnych, biblioteki i gabinetu logopedycznego  Powstanie Grupy Twórców Art-Klub  Pierwsze koncerty z cyklu „Popołudnie ze Straussem” na dziedzińcu Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka  Telefonizacja wsi Chorągwica  Grudzień: powstanie Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka

1992  13/14 kwietnia: pierwszy duży wyciek wody w poprzeczni „Mina” w Kopalni Soli „Wieliczka” (początek akcji ratunkowej)  24 lipca: rezygnacja Zbigniewa Zarębskiego z funkcji burmistrza w związku z objęciem przez niego stanowiska dyrektora Kopalni Soli „Wieliczka”  18 września: Józef Duda zostaje wybrany na stanowisko burmistrza miasta i gminy Wieliczka  14 września: kolejny duży niekontrolowany wyciek wody w poprzeczni „Mina”, który doprowadza do osunięcia się ziemi obok klasztoru i wygięcia torów (zawieszenie ruchu kolejowego do stacji Wieliczka Rynek)  24 września: informacja o ewentualnej ewakuacji ludności z zagrożonego rejonu  Zakończenie gazyfikacji i podstawowej sieci wodociągowej na terenie gminy  Powstanie Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej w Wieliczce  Odrestaurowanie Zamku Żupnego w Wieliczce z przeznaczeniem na siedzibę Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka oraz w celu organizacji wystaw stałych i czasowych

1994  11 czerwca: nadanie Szkole Podstawowej w Raciborsku im. Marii Konopnickiej  19 czerwca: wybory samorządowe, burmistrzem zostaje Józef Duda  28 sierpnia: oddanie do użytku nowej części Szkoły Podstawowej im. Zofii Stryszowskiej w Janowicach 414

Kronika – „Wieliczka Samorządowa 1989–2019”

 1 września: otwarcie i poświęcenie Szkoły Podstawowej w Sierczy przez kard. Franciszka Macharskiego  26 października: pobłogosławienie koron dla Matki Bożej Łaskawej Księżnej Wieliczki przez Jana Pawła II w Rzymie  Powstanie Towarzystwa Rozwoju Ziemi Wielickiej  19 grudnia: utworzenie samodzielnego stanowiska ds. promocji miasta, kultury i turystyki  Uznanie Kopalni Soli „Wieliczka” za Pomnik Historii Polski  Rozpoczęcie kompleksowych prac remontowych w kościele pw. św. Klemensa (renowacja wikarówki, dzwonnicy, organów oraz kaplicy Morsztynów)

 24 kwietnia: nadanie Szkole Podstawowej w Gorzkowie im. Kornela Makuszyńskiego  30 czerwca: zakończenie eksploatacji złoża w wielickiej kopalni soli, zmiana jej podstawowej funkcji z produkcji soli na ochronę zabytkowych wyrobisk, eliminowanie zagrożeń górniczych oraz dalszy rozwój turystyki  16 listopada: zorganizowanie przez Klub Przyjaciół Wieliczki uroczystych obchodów z okazji 400-lecia kościoła pw. św. Sebastiana w Wieliczce i wystawy obrazów autorstwa wieliczan  Przeprowadzenie remontu dachu w Przedszkolu Samorządowym w Strumianach, modernizacja szkoły w Grajowie  Otwarcie wodociągu w Koźmicach Wielkich  Powstanie Polskiego Towarzystwa Straussowskiego z siedzibą w Zamku Żupnym w Wieliczce, powiązanego z działalnością Orkiestry Straussowskiej „Obligato”, propagującej muzykę wiedeńską w Polsce  Powstanie Krakowskiego Centrum Taekwon-do (sekcja Wieliczka), od września 2016 roku: Wielicko-Gdowska Szkoła Walki Prime

1995  29 marca: podpisanie umowy partnerskiej z niemieckim miastem Bergkamen  29 maja: nadanie Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka kard. Franciszkowi Macharskiemu  4 czerwca: ukoronowanie koronami papieskimi cudownego obrazu Matki Bożej Łaskawej Księżnej Wieliczki  9 listopada: otwarcie stacji Pogotowia Ratunkowego w Wieliczce (obecni byli bp Kazimierz Nycz i wojewoda Tadeusz Piekarz)  Włączenie jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej w Chorągwicy do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego, jako pierwszej w gminie Wieliczka, z okazji jubileuszu 50-lecia jej powstania  Telefonizacja sołectwa Pawlikowice oraz miejscowości Węgrzce Wielkie

1997  12 lutego: uchwalenie przez Radę Miejską w Wieliczce Strategii Rozwoju Gminy Wieliczka  8 listopada: obchody jubileuszu 125-lecia działalności Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia” w Wieliczce  Modyfikacja sieci szkół, szkoła w Brzegach – filia Grabie, w Sułkowie – filia SP nr 2  Uruchomienie sieci wodociągowej w Pawlikowicach  Restrukturyzacja najstarszego przedsiębiorstwa solnego w Polsce, powstanie Kopalni Soli „Wieliczka” – Trasa Turystyczna Spółka z o.o.

1996  Kwiecień: powstanie Wielickiej Izby Gospodarczej  11 kwietnia: podpisanie umowy partnerskiej z miastem Saint-André-lez-Lille we Francji 415

Dzieje Wieliczki

 Powstanie Podziemnego Ośrodka Rehabilitacyjno-Kondycyjnego w komorze Jezioro Wessel w wielickiej kopalni soli  Otwarcie nowego budynku Szkoły Podstawowej w Dobranowicach, zainstalowanie ekologicznej oczyszczalni ścieków, umożliwiającej funkcjonowanie szkoły bez szkody dla środowiska naturalnego  30 sierpnia: uroczyste poświęcenie i otwarcie nowego budynku Szkoły Podstawowej w Podstolicach  Powstanie chóru „Camerata” (od 2008 r. pod nazwą Stowarzyszenie Muzyczne Chór „Camerata”)  Obchody jubileuszu 10-lecia powstania Orkiestry Dętej w Podstolicach, połączone z wyjazdem do Rzymu na prywatną audiencję u papieża Jana Pawła II  Powiększenie obszaru Cmentarza Komunalnego w Wieliczce

 1 września: otwarcie nowej części Szkoły Podstawowej nr 2 im. Tadeusza Kościuszki w Wieliczce z salą gimnastyczną, stołówką z zapleczem kuchennym, szatnią i dwoma salami lekcyjnymi  Powstanie Uczniowskiego Klubu Sportowego przy Szkole Podstawowej nr 2 w Wieliczce (do grudnia 2011 r.); aktualnie: Stowarzyszenie Uczniowski Klub Sportowy Regis Wieliczka  7–8 września: sesja strategiczna powiatu wielickiego  Telefonizacja miejscowości Raciborsko  Erygowanie parafii pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Sierczy, mieszczącej się w obrębie klasztoru ss. urszulanek, w dawnej kaplicy klasztornej  Likwidacja kopalni otworowej w Baryczy (istniejącej od 1924 r.)  11 października: wybory samorządowe na szczeblu gminnym, powiatowym i wojewódzkim; burmistrzem zostaje Józef Duda, starostą – Adam Kociołek

1998  17 stycznia: inauguracja posiedzeń Rady Miejskiej w Wieliczce w sali widowiskowo-konferencyjnej „Magistrat” (budynek po byłym Kinie „Górnik”)  28 stycznia: zorganizowanie przez Towarzystwo Przyjaciół Wieliczki pierwszego spotkania z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie”  3 maja: powstanie Społecznego Komitetu Powiatowego dla utworzenia Powiatu Wielickiego  2 lutego: nadanie Szkole Podstawowej w Sierczy im. Królowej Jadwigi, przekazanie sztandaru oraz uroczyste wykonanie hymnu napisanego przez prof. Grażynę Marię Kulkę  Czerwiec: otwarcie nowo wybudowanej Alei Jana Pawła II, biegnącej od ul. Daniłowicza do centrum miasta  18 czerwca: podjęcie uchwały o nadaniu Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka Jego Świątobliwości Janowi Pawłowi II

1999  1 stycznia: utworzenie starostwa powiatowego (siedziba „Sztygarówka”); powołanie do życia Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Wieliczce; powstanie Komendy Powiatowej Policji w Wieliczce  16 czerwca: kanonizacja bł. Kingi przez papieża Jana Pawła II w Starym Sączu  20 czerwca: nadanie Szkole Podstawowej w Podstolicach im. św. Kingi oraz uroczyste poświęcenie sztandaru  9 października: nadanie Szkole Podstawowej w Grabiu im. Macieja Szarka  Ustawienie w kaplicy św. Kingi solnego pomnika papieża Jana Pawła II, unikatowej rzeźby na światową skalę  1 września: w związku z reformą oświaty działalność rozpoczyna Gimnazjum nr 1 w Wieliczce, Gimnazjum nr 2 w Koźmicach Wielkich, Gimnazjum nr 3 w Węgrzcach Wielkich 416

Kronika – „Wieliczka Samorządowa 1989–2019”

 Utworzenie Gimnazjum Specjalnego w Wieliczce, przekształcenie Szkoły Podstawowej nr 5 Specjalnej w sześcioletnią szkołę podstawową, połączenie placówek w Zespół Szkół Specjalnych  Zmiana dotychczasowego patrona Szkoły Podstawowej nr 4 im. Indiry Ghandi w Wieliczce i nadanie jej imienia E.J. Jerzmanowskiego  Telefonizacja Koźmic Wielkich  Audiencja Chóru Parafialnego im. Jana Pawła II przy parafii pw. Niepokalanego Serca NMP w Strumianach u Ojca Świętego Jana Pawła II w Watykanie

 23 marca: nadanie o. Ludwikowi Kurowskiemu Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka  9 czerwca: przywrócenie komunikacji kolejowej do stacji Wieliczka Rynek  21 września: otwarcie nowego budynku Sądu Rejonowego w Wieliczce przy ul. Janińskiej  Przeniesienie małopolsko-świętokrzyskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej do odrestaurowanego Pałacu Konopków przy pl. prof. M. Skulimowskiego 1 w Wieliczce  1 września: oddanie do użytku nowego skrzydła budynku Szkoły Podstawowej w Golkowicach z czterema nowymi salami dydaktycznymi oraz dodatkową salą gimnastyczną i utworzenie tam oddziału zamiejscowego Gimnazjum nr 2 w Koźmicach Wielkich  Zainstalowanie sieci wodociągowej we wsi Chorągwica

2000  11 czerwca: poświęcenie Porcjunkuli przez kard. Franciszka Macharskiego  1 września: przeniesienie Zespołu Szkół Specjalnych do budynku przy ul. Niepołomskiej 26c, zaadaptowanego na potrzeby szkoły  1 września: otwarcie nowego budynku Gimnazjum nr 2 w Koźmicach Wielkich  11 września: wydanie rozporządzenia wojewody małopolskiego w sprawie uznania Grot Kryształowych, znajdujących się na obszarze wielickiej kopalni soli, za rezerwat przyrody  Październik: założenie Uczniowskiego Klubu Sportowego Gimnazjon przy Szkole Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 4 w Wieliczce  Listopad: przeniesienie siedziby Urzędu Skarbowego w Wieliczce do nowego miejsca przy ulicy Zamkowej 2  Erygowanie parafii pw. Matki Bożej Fatimskiej w Golkowicach  Generalny remont budynku Szkoły Podstawowej w Koźmicach Wielkich

2002  Styczeń: przekazanie do użytku części nowej siedziby Powiatowego Cechu Rzemieślników i Przedsiębiorców w Wieliczce (ul. Limanowskiego)  26 kwietnia: nadanie Zespołowi Szkół Specjalnych w Wieliczce im. Brata Alojzego Kosiby z okazji jubileuszu 30-lecia istnienia placówki  1 września: nadanie Szkole Podstawowej w Śledziejowicach im. Jana Pawła II, uroczyste przekazanie sztandaru z podobizną patrona  6 września: wmurowanie tablicy pamiątkowej w budynku Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Wieliczce z okazji 50. rocznicy powstania Oficerskiego Technikum Pożarniczego  27 października: wybory samorządowe; zgodnie z nową ordynacją burmistrz wybierany jest przez mieszkańców w spo-

2001  Styczeń: ukazanie się pierwszego numeru „Biuletynu Informacyjnego Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka” 417

Dzieje Wieliczki

2006

sób bezpośredni; burmistrzem zostaje Józef Duda, starostą – Adam Kociołek

 1 maja: przystąpienie Polski do Unii Europejskiej  22 grudnia: uchwalenie Planu Rozwoju Lokalnego (2004-2013) i Programu Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Wieliczka (2004-2007)

 1 lutego: przekształcenie Miejskiego Domu Kultury w Centrum Kultury i Turystyki w Wieliczce  25 marca: powołanie I Społecznego Komitetu Ratowania Zabytków Cmentarza Komunalnego w Wieliczce  1 września: rozpoczęcie działalności przez Szkołę Muzyczną I stopnia w Wieliczce  Inauguracja Wielickiego Wieczoru Kolęd  Rekonstrukcja Turówki – dawnego kompleksu warzelniczego, przekształcenie nowego budynku, nawiązującego do pierwotnego wyglądu, w luksusowy hotel (prace remontowo-adaptacyjne trwały od 2001 r.)  Wprowadzenie monitoringu wizyjnego na terenie gminy Wieliczka  12 listopada: I tura wyborów samorządowych. Do II tury przechodzi Józef Duda i Artur Kozioł (frekwencja w Wieliczce – 44,41%)  26 listopada: II tura wyborów samorządowych. Artur Kozioł zostaje wybrany na urząd burmistrza (frekwencja – 41,9%); starostą zostaje Jacek Juszkiewicz

2005

2007

 29 marca: podpisanie umowy partnerskiej z czeskim miastem Litovel  24 maja: uchwalenie przez Radę Miejską w Wieliczce Programu Wspierania Edukacji Uzdolnionych Dzieci i Młodzieży Gminy Wieliczka im. Jana Pawła II  Otwarcie Niepublicznego Ośrodka Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego przy Powiatowym Cechu Rzemieślników i Przedsiębiorców w Wieliczce  Oddanie do użytku nowego budynku Gimnazjum nr 3 w Węgrzcach Wielkich  Pierwszy „milionowy” turysta odwiedził podziemną Trasę Turystyczną wielickiej kopalni soli

 Inauguracja cyklu koncertów Summer Music Festival, wydarzenia muzycznego organizowanego przez Polskie Towarzystwo Straussowskie  Uroczyste rozdanie nagród w pierwszym konkursie na najlepsze prace magisterskie dotyczące Wieliczki  Rozpoczęcie działalności Koła Przyjaciół Gorzkowa (kultywowanie tradycji lokalnych poprzez uczestnictwo jego członków w różnych uroczystościach organizowanych w tej miejscowości)  Oddanie do użytku sal gimnastycznych w Gimnazjum nr 1 w Wieliczce i w Gimnazjum nr 2 w Koźmicach Wielkich

2003  1 września: rozpoczęcie działalności Gimnazjum nr 4 w Dobranowicach oraz Niepublicznego Gimnazjum w Podstolicach (Stowarzyszenie na Rzecz EkolRozwoju Wsi Podstolice)  4 września: podpisanie umowy partnerskiej z włoskim miastem Sesto Fiorentino  Powstanie Młodzieżowego Klubu Sportowego Kung Fu  Powstanie Podziemnego Ośrodka Rehabilitacyjno-Leczniczego w strukturach Kopalni Soli „Wieliczka”  Oddanie do użytku nowoczesnego zakładu utylizacji wód zasolonych (warzelni soli)

2004

418

Kronika – „Wieliczka Samorządowa 1989–2019”

 Wrzesień: pierwsze Dożynki Gminne (w 2007 roku odbyły się w miejscowości Grabie)  1 września: Gimnazjum w Golkowicach rozpoczyna swoją działalność  Powstanie Zespołu Pieśni i Tańca „Sułkowianie”  Powstanie chóru Gospel Voice, działającego pod patronatem Centrum Kultury i Turystyki w Wieliczce  Podpisanie aktu komercjalizacji kopalni jako przedsiębiorstwa państwowego; w wyniku przekształcenia powstaje jednoosobowa Spółka Skarbu Państwa – Kopalnia Soli „Wieliczka” Spółka Akcyjna  15 października: zakończenie zabezpieczania poprzeczni „Mina”  Listopad: uchwalenie przez Radę Miejską w Wieliczce Strategii Rozwoju Gminy 2007–2015; Planu Rozwoju Lokalnego 2007–2013; Wieloletniego Planu Inwestycyjnego 2007–2013  20 grudnia: podpisanie porozumienia w sprawie uruchomienia linii aglomeracyjnych łączących gminę Wieliczka z Krakowem (realizacja od 2008 r.)

cym z ziemi wielickiej (inicjatywa Stowarzyszenia Klubu Przyjaciół Wieliczki)  23 listopada: odsłonięcie pomnika papieża Jana Pawła II w alei jego imienia, w centrum Wieliczki  Powstanie stowarzyszenia wspierającego rozwój wsi Lednica Górna – „Ledniczanie” z inicjatywy mieszkańców chcących poprawy jakości życia oraz w celu organizowania wydarzeń w sołectwie  Gruntowne odnowienie budynku Szkoły Podstawowej w Janowicach  Powstanie Lokalnej Grupy Działania „Wielicka Wieś”

2009  7 stycznia: uroczyste otwarcie wyremontowanego Samodzielnego Publicznego Zespołu Lecznictwa Otwartego w Wieliczce  29 stycznia: otwarcie ośrodka zdrowia w Chorągwicy  24 marca: otwarcie ośrodka zdrowia w Węgrzcach Wielkich  7 maja: podpisanie porozumienia w sprawie realizacji projektu „Zintegrowany System Transportu Zbiorowego w aglomeracji krakowskiej dla potrzeb organizacji EURO 2012”  12 maja: oddanie do użytku pierwszego wielickiego orlika usytuowanego w Parku Miejskim im. Adama Mickiewicza  12–14 czerwca: pierwszy zjazd środowisk rodzin dzieci chorych na miopatię mitochondrialną, rzadką chorobę genetyczną, zainicjowany przez Jolantę Kuc  25 czerwca: przyznanie środków finansowych na dofinansowanie Lokalnej Strategii Rozwoju przez Stowarzyszenie Lokalnej Grupy Działania „Wielicka Wieś” w celu poprawy infrastruktury społecznej na obszarach wiejskich gminy  29 czerwca: przyznanie Wieliczce dofinansowania przedsięwzięcia „Budowa kanalizacji w gminie Wieliczka” w ramach

2008  Styczeń: pierwsze Spotkanie Noworoczne burmistrza z mieszkańcami, które na stałe wpisało się w kalendarz wielickich imprez  Rozpoczęcie prac przy modernizacji lokalnych dróg (od drogi wojewódzkiej nr 964 Wieliczka–Kasina Wielka)  Wrzesień: ukończenie prac nad Programem Rewitalizacji dla miasta Wieliczka na lata 2007–2015 z kompleksowym planem rewitalizacji i przebudowy najważniejszych obiektów w centrum miasta  11 listopada: posadzenie pierwszego symbolicznego dębu poświęconego wszystkim ofiarom zbrodni radzieckich, pochodzą419

Dzieje Wieliczki

Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (Fundusz Spójności)  Sierpień: założenie Wielickiego Klubu Karate Kyokushinkai  23 września: odsłonięcie tablicy upamiętniającej inż. Feliksa Piestraka na budynku Sztygarówki w Wieliczce  1 października: otwarcie Samorządowego Przedszkola nr 5 im. Brata Alojzego Kosiby w Wieliczce  8 października: oddanie do użytku basenu przy Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnym zarządzanym przez spółkę „Solne Miasto”  Wdrożenie Zintegrowanego Systemu Bibliotecznego PATRON w bibliotekach znajdujących się na terenie gminy Wieliczka  Budowa świetlicy środowiskowej oraz hali sportowej w Podstolicach

 9 września: podpisanie umowy na realizację projektu Szlaki nowej przygody w zabytkowej Kopalni Soli „Wieliczka” przez władze przedsiębiorstwa  Ukończenie prac remontowych i adaptacyjnych w obrębie kościoła pw. św. Klemensa  Wdrażanie innowacyjnego projektu e-usług medycznych we wszystkich obiektach Samodzielnego Publicznego Zespołu Lecznictwa Otwartego w Wieliczce (realizacja do 2012 r.)  21 listopada: wybory samorządowe, Artur Kozioł zostaje burmistrzem, a Jacek Juszkiewicz – starostą

2011  15 stycznia: uroczyste otwarcie Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnego „Solne Miasto”  24 lutego: otwarcie nowej sali gimnastycznej w Szkole Podstawowej im. Królowej Jadwigi w Sierczy wraz ze ścianką wspinaczkową  15–17 kwietnia: organizacja Dni Jana Pawła II w Wieliczce oraz VIII Spotkania Miast i Gmin Papieskich; wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę Kuchni dla Ubogich Sługi Bożego Brata Alojzego Kosiby; prezentacja publikacji Źródła nadziei. Jan Paweł II – mieszkańcom wielickiej ziemi. Nasza wdzięczność i zobowiązanie  15 maja: wybory bezpośrednie sołtysów, rad osiedlowych i rad sołeckich  1 czerwca: otwarcie orlika w Śledziejowicach  27 września: list intencyjny napisany przez burmistrza Artura Kozioła i prezesa zarządu Centrum Jana Pawła II „Nie lękajcie się” w sprawie utworzenia i rozwoju Uniwersytetu Trzeciego Wieku im. Jana Pawła II  Październik: zorganizowanie posiedzenia Zarządu Związku Miast Polskich w Wieliczce

2010  8 stycznia: zawarcie umowy dotyczącej dofinansowania projektu „Budowa kanalizacji w gminie Wieliczka”  9 kwietnia: uroczyste otwarcie świetlicy środowiskowej dla osób niepełnosprawnych w Bogucicach  10 kwietnia: ustawienie krzyża katyńskiego dla upamiętnienia ofiar zbrodni popełnionej przez NKWD na polskich oficerach w 1940 r. oraz ofiar katastrofy prezydenckiego samolotu  13 maja: uroczyste otwarcie zabytkowej kaplicy Morsztynów; poświęcenie przez kard. Stanisława Dziwisza kamienia jubileuszowego wmurowanego później w płytę Rynku Górnego  16–20 maja: powódź na terenie gminy Wieliczka  23 lipca: uroczysta sesja Rady Miejskiej w Wieliczce w Centrum EdukacyjnoRekreacyjnym z okazji 720-lecia lokacji miasta, w czasie której wmurowano akt erekcyjny 420

Kronika – „Wieliczka Samorządowa 1989–2019”

 Powstanie Stowarzyszenia „Nasza Chorągwica”  Powstanie Klubu Aktywnego Seniora przy wielickiej bibliotece

Ubogich im. Brata Alojzego Kosiby w Wieliczce  23 czerwca: rozszerzenie wpisu na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO o Zamek Żupny i Kopalnię Soli w Bochni. Od tej pory wpis brzmi: „Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i w Bochni”  Czerwiec: podpisanie umowy na realizację kanalizacji rozdzielczej w Wieliczce  Sierpień: początek budowy tężni solankowej, zlokalizowanej w pobliżu szybu Kinga  24 lipca: zakończenie przebudowy placu targowego, tzw. Bednarki, w ramach procesu rewitalizacji  Październik: organizacja Nocnego Rodzinnego Marszobiegu na Orientację  Listopad: przeniesienie Punktu Informacji Turystycznej, prowadzonego przez Centrum Kultury i Turystyki w Wieliczce, do nowej siedziby przy ul. Dembowskiego 2A  15 listopada: zarządzenie burmistrza miasta i gminy Wieliczka w sprawie Budżetu Obywatelskiego  5 grudnia: powołanie Komitetu Organizacyjnego Światowych Dni Młodzieży 2016 w Krakowie przez metropolitę krakowskiego kard. Stanisława Dziwisza

2012  24 marca: założenie Wielickiego Uniwersytetu Dziecięcego  2 maja: otwarcie orlika w Koźmicach Wielkich  6 czerwca–1 lipca: współuczestnictwo w EURO 2012 (hotel Turówka gościł reprezentację piłki nożnej Włoch)  13 czerwca: odsłonięcie malowidła 3D Solny Świat na płycie Rynku Górnego, autorstwa Ryszarda Paprockiego  27 sierpnia: odsłonięcie tablicy upamiętniającej zagładę wielickich Żydów  7 września: uroczyste otwarcie szybu Regis i Trasy Górniczej w Kopalni Soli „Wieliczka”  Rozpoczęcie działalności Wielickiego Uniwersytetu Dziecięcego objętego Honorowym Patronatem Rektora AGH w Krakowie  Początek inwestycji w Szkole Podstawowej w Dobranowicach, m.in. oddanie do użytku boiska ze sztuczną nawierzchnią, ułożenie chodnika, budowa przyszkolnego parkingu, wymiana okien, instalacji grzewczej oraz ocieplenie budynku szkoły (inwestycje prowadzone były do 2016 r.)

2014  Styczeń: ukazanie się pierwszego numeru bezpłatnego miesięcznika kulturalno-informacyjnego „Puls Wieliczki”, wydawanego przez CKiT w Wieliczce  Styczeń: oddanie do użytku Traktu Solnego usytuowanego w centrum miasta, biegnącego wzdłuż ulicy ks. Goliana, do ulicy E. Dembowskiego, łączącego stację kolejową Wieliczka Rynek ze stacją Wieliczka Park  24 stycznia: otwarcie Kampusu Wielickiego  30 stycznia: uroczysta inauguracja Wielickiej Karty Dużej Rodziny 3+

2013  27 marca: uchwała Rady Miejskiej w Wieliczce w sprawie wyodrębnienia funduszu sołeckiego  2 maja: odsłonięcie Pomnika Pamięci Żołnierzy Wyklętych ZWZ-AK z placówki „Sosna-Las” w Koźmicach Wielkich  21–22 czerwca: zebranie plenarne Konferencji Episkopatu Polski w wielickim Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnym „Solne Miasto”; poświęcenie Domu dla 421

Dzieje Wieliczki

 Luty: przeniesienie siedziby Zespołu Szkół Specjalnych im. Brata Alojzego Kosiby do budynku Kampusu Wielickiego  5 kwietnia: otwarcie świetlicy środowiskowej wraz z salą gimnastyczną w Podstolicach  Maj: ukończenie prac nad dokumentami: Strategia Rozwoju Gminy Wieliczka na lata 2015–2022 oraz Gminny Program Rewitalizacji Miasta Wieliczka 2016–2023  Czerwiec: otwarcie kawiarni Cafe Kultura wraz z ogródkiem na Rynku Górnym w Wieliczce  19 czerwca: pierwszy koncert „Solne Uwielbienie”; inauguracja działalności Wielickiej Areny Lekkoatletycznej przy ul. Boguckiej  28 czerwca: otwarcie świetlicy środowiskowej w Sułkowie  Sierpień: powołanie Wielickiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku  Powstanie Zespołu Pieśni i Tańca „Pogórze Wielickie”  Utworzenie Szkoły Specjalnej w Wieliczce  Opracowanie i wdrożenie programu „Wielicka Karta Seniora 60+” w celu integracji i aktywizacji seniorów mieszkających na terenie regionu wielickiego  Otwarcie placówki wsparcia dziennego – świetlicy „Aniołeczek” pw. św. Siostry Faustyny Kowalskiej i Sługi Bożego Brata Alojzego Kosiby  Uruchomienie nowoczesnego szynobusu kursującego na trasie Kraków–Wieliczka, obsługiwanego przez Koleje Małopolskie, oraz wprowadzenie dodatkowych linii autobusowych kursujących bezpośrednio do centrum Wieliczki  Powstanie Grupy Teatralnej w miejscowości Brzegi  16 listopada: wybory samorządowe, Artur Kozioł zostaje burmistrzem, a starostą – Jacek Juszkiewicz (frekwencja w Wieliczce – 46,29%)

 14 grudnia: uruchomienie lokalnych linii autobusowych w ramach projektu Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej

2015  31 stycznia: podpisanie umowy o współfinansowaniu ze środków unijnych projektu Utworzenie Wielickiej Strefy Aktywności Gospodarczej  Budowa dwóch rond wzdłuż dróg wojewódzkich nr 964 i 966  Rozpoczęcie prac związanych z przygotowaniem terenu w Brzegach przed zbliżającymi się Światowymi Dniami Młodzieży w Krakowie, budowa odpowiedniej infrastruktury mającej zapewnić lepszą komunikację oraz funkcjonowanie Campusu Misericordiae (lata 2015 i 2016)  Budowa domu środowiskowego wsparcia dziennego dla osób starszych i niepełnosprawnych „Misericordiae” oraz Centrum Caritas „Chleb Miłosierdzia” – magazynu żywności dla potrzebujących  Kwiecień: rozpoczęcie cyklu „W Gabinecie Filmowych Cieni”  27 kwietnia: rozpoczęcie budowy centrum kulturalno-społecznego (Wielickiej Mediateki), zlokalizowanego przy placu Skulimowskiego 3  Maj: inauguracja cyklu wydarzeń kulturalnych w ramach projektu „Rynek w centrum kultury”, obejmującego koncerty, kino plenerowe, spektakle teatralne oraz niedziele familijne  3 maja: osłonięcie odbudowanego Pomnika Odrodzenia Polski na wielickich plantach  1 września: uroczyste otwarcie rozbudowanej Szkoły Podstawowej w Grajowie i nadanie jej imienia siostry Emilii Podoskiej  5 września: zorganizowanie obrad Walnego Zgromadzenia Delegatów NSZZ „Solidarność” Regionu Małopolskiego i obchodów upamiętniających 35-lecie powstania NSZZ „Solidarność” w Wieliczce 422

Kronika – „Wieliczka Samorządowa 1989–2019”

 25 września: ustanowienie Odznaki Honorowej Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka  14 października: poświęcenie i oddanie do użytku hali sportowej przy Szkole Podstawowej im. Marii Konopickiej w Raciborsku  Październik: opracowanie Planu Funkcjonalnego Campusu Misericordiae  22 listopada: oddanie do użytku nowego budynku Przedszkola Samorządowego w Mietniowie  28 listopada: odsłonięcie i poświęcenie pomnika Światowych Dni Młodzieży w Brzegach  9 grudnia: poświęcenie na Placu Świętego Piotra w Rzymie kamienia węgielnego pod budowę Domu Miłosierdzia – Ośrodka Wsparcia Dziennego dla Osób Starszych i Niepełnosprawnych „Campus Misericordiae” w Brzegach  10 grudnia: na terenie Wielickiej Strefy Aktywności Gospodarczej jako pierwsza zainaugurowała działalność firma 7R S.A., rozpoczynając tworzenie parku logistycznego  Rozpoczęcie prac przy budowie kanalizacji we wsi Chorągwica (zakończone w 2016 r.)  Powstanie Stowarzyszenia Miłośników Koźmic Wielkich (SMK)  Powstanie Stowarzyszenia „Integracja” na terenie osiedla Bogucice w Wieliczce  Uroczyste poświęcenie sztandaru Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia” w Wieliczce, w kościele pw. św. Klemensa  Rozpoczęcie generalnego remontu pomieszczeń Samorządowego Przedszkola w Strumianach, obejmującego m.in. odnowienie sal, szatni, kuchni (prace zakończono w 2017 r.)

 20 stycznia: oddanie do użytku rond budowanych wzdłuż dróg wojewódzkich nr 964 i 966 (Rondo Armii Krajowej i Rondo Górników Wielickich)  Marzec: inauguracja cyklu spotkań „Literackie Widnokręgi” z cenionymi polskimi autorami  3 kwietnia: poświęcenie Dzwonu Miłosierdzia w Brzegach  26 lipca–31 lipca: Światowe Dni Młodzieży w Krakowie  26 lipca: oficjalne rozpoczęcie Światowych Dni Młodzieży 2016 uroczystą mszą świętą pod przewodnictwem kard. Stanisława Dziwisza na krakowskich Błoniach  27 lipca: przylot papieża Franciszka do Krakowa  27–29 lipca: Festiwal Młodych w ramach Światowych Dni Młodzieży 2016  28 lipca: oficjalne przywitanie papieża Franciszka przez uczestników Światowych Dni Młodzieży 2016 na krakowskich Błoniach, pierwsze przemówienie skierowane do pielgrzymów, przemarsz przedstawicieli wszystkich krajów biorących udział w ŚDM  29 lipca: wizyta papieża Franciszka w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu; Droga Krzyżowa na krakowskich Błoniach z udziałem Ojca Świętego  30 lipca: przejazd papieża Franciszka do Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Krakowie-Łagiewnikach; przybycie Ojca Świętego na teren Campusu Misericordiae Wieliczka–Brzegi, czuwanie młodych na wielogodzinnej modlitwie  31 lipca: odprawienie uroczystej Mszy Posłania przez papieża Franciszka z udziałem około 2,5 mln wiernych, ostatniej z centralnych wydarzeń Światowych Dni Młodzieży 2016, pożegnanie Ojca Świętego na lotnisku przed odlotem do Rzymu  Wrzesień: powołanie Wspólnoty Młodzieży Niepełnosprawnej przy parafii pw. św. Klemensa w Wieliczce

2016  10 stycznia: otwarcie rozbudowanego Domu Ludowego w Śledziejowicach 423

Dzieje Wieliczki

 1 września: oddanie do użytku rozbudowanej Szkoły Podstawowej nr 4 w Wieliczce  Otwarcie nowego budynku Samodzielnego Publicznego Zespołu Lecznictwa Otwartego w Wieliczce, przy ul. Szpunara 20  Listopad: nadanie nowym rondom nazw: Armii Krajowej, Górników Wielickich oraz Żołnierzy Wyklętych  10 listopada: nadanie przez Radę Miejską w Wieliczce Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka Ojcu Świętemu Franciszkowi oraz kard. Stanisławowi Dziwiszowi  12 grudnia: zakończenie renowacji i uroczyste otwarcie dworca kolejowego Wieliczka Park, wzniesionego na przełomie XIX i XX w.  Powstanie Miasteczka Ruchu Drogowego w Wieliczce  Powstanie Wielickiej Strefy Aktywności Gospodarczej  Przystąpienie Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka do Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków (ICOM), tworzącej standardy dla muzeów oraz instytucji związanych z zabytkami

 14 czerwca: nadanie Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka ks. prałatowi Zbigniewowi Gerle  7 lipca: dekret papieża Franciszka o heroiczności cnót Brata Alojzego Kosiby  Wrzesień: pierwsza w Wieliczce wystawa prac Józefa Wilkonia; wydanie książki „Klejnot Wieliczki” z ilustracjami Mistrza, autorstwa Jana Kerdena  1 września: utworzenie Szkoły Mistrzostwa Sportowego w Wieliczce  3 września: modernizacja węzła kolejowego Kraków–Wieliczka, ograniczenie częstotliwości kursowania szynobusów na trasie łączącej obydwa miasta  13 września: oddanie do użytku nowego obiektu sportowego – hali sportowej wraz z boiskiem przy Szkole Podstawowej nr 3 im. Mikołaja Kopernika w Wieliczce  25 listopada: uroczyste obchody jubileuszu 145-lecia działalności Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia”  Oddanie do użytku ronda przy ul. Adama Asnyka  Zaproszenie Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka przez Centrum Światowego Dziedzictwa UNESCO, jako jedynej organizacji z Polski, do udziału w projekcie finansowanym przez Komisję Europejską „Podróże do miejsc Światowego Dziedzictwa UNESCO”

2017  14 stycznia: Spotkanie Noworoczne, w czasie którego odbyła się uroczystość wręczenia Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka kard. Stanisławowi Dziwiszowi oraz Orderu św. Sylwestra – burmistrzowi Arturowi Koziołowi  13 maja: konsekracja kościoła pw. Matki Bożej Fatimskiej Golkowicach  25 kwietnia: otwarcie Miasteczka Ruchu Drogowego  3 maja: odsłonięcie tablicy poświęconej Tadeuszowi Kościuszce z napisem: „Dla uczczenia pamięci Wielkiego Polaka” z okazji 200. rocznicy śmierci bohatera, na placu jego imienia w Wieliczce

2018  19 lutego: podpisanie umowy w sprawie realizacji projektu Budowa kanalizacji w gminie Wieliczka – etap IV  19 lipca: nadanie skwerowi wybudowanemu nieopodal Szkoły Podstawowej nr 4 w Wieliczce nazwy „Skwer Niepodległości”  27 lipca: nawiązanie współpracy partnerskiej z włoskim miastem Fano  1 września: rozpoczęcie działalności Zespołu Szkół Muzycznych w Wieliczce, w skład którego weszły: Szkoła Muzyczna 424

Kronika – „Wieliczka Samorządowa 1989–2019”

I stopnia oraz nowo utworzona Szkoła Muzyczna II stopnia  16 września: otwarcie Wielickiej Mediateki  1 października: uruchomienie pierwszych linii Wielickiej Komunikacji Wewnątrzgminnej  5 października: podpisanie umowy na budowę Zakładu Uzdatniania Wody na osiedlu w Bogucicach  17 października: otwarcie świetlicy w Gorzkowie  21 października: wybory samorządowe, Artur Kozioł zostaje burmistrzem, a starostą – Adam Kociołek (frekwencja w Wieliczce – 54,19%)  6–13 listopada: uroczystości związane z setną rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości  11 listopada: poświęcenie krzyża i obelisku upamiętniającego setną rocznicę

odzyskania niepodległości na Skwerze Niepodległości, odsłonięcie pamiątkowej tablicy z okazji setnej rocznicy odzyskania niepodległości  Listopad/grudzień: oddanie do użytku dwóch rond zlokalizowanych przy wyjeździe z Wieliczki w stronę Krakowa. Jedno znajduje się na skrzyżowaniu ulic Krakowskiej i Kościuszki. Z kolei drugie – na zbiegu ulic Krakowskiej, Narutowicza i Dembowskiego

2019  26 stycznia: poświęcenie budynku Wielickiej Mediateki przez kard. Stanisława Dziwisza, połączone z inauguracją działalności w nowej siedzibie Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wieliczce

425

Dzieje Wieliczki

Bibliografia do rad na obszarze województwa małopolskiego oraz do Sejmiku Województwa Małopolskiego (Dz. Urz. Woj. Krak., rok 1998, nr 25, poz. 222). Obwieszczenie Wojewódzkiego Komisarza Wyborczego z dnia 29 maja 1990 r. o wynikach głosowania i wynikach wyborów do rad na obszarze województwa krakowskiego (Dz. Urz. Woj. Krak., nr 14, poz. 140, zał. 38). Postanowienie Komisarza Wyborczego w Krakowie II z dnia 13 listopada 2018 roku w sprawie obsadzenia mandatów radnych (Dz. Urz. Woj. Małopolskiego poz. 8047 z dn. 29 listopada 2018 r.). Protokół V sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z 5 października 1990 r. Protokół IX sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z 12 lutego 1991 r. Protokół nr 12/1991 sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 28 czerwca 1991 r. Protokół XXV sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z 18 września 1992 r. Protokół XXVI sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z 20 października 1992 r.Protokół XXIV/2001 sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 28 marca 2001 r. Protokół XXXIII sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 28 listopada 2001 r., załącznik nr 6. Protokół XLII sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 19 lipca 2002 r. Protokół XXXIX sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 25 kwietnia 2005 r. Protokół nr XLV/2005 sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 29 września 2005 r. Protokół XXIII sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 18 grudnia 2008 r. Protokół z XL nadzwyczajnej sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 25 maja 2010 r.

Zbiory Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka (MZKW) Nr inwentaryzacyjny 1259/Zb. Spec.: Plakat wystawy z okazji 700-lecia lokacji miasta Wieliczki, 12.1990–01.1991 r., Wieliczka w kartografii i ikonografii. Nr inwentaryzacyjny 1271/Zb. Spec.: Zaproszenia na imprezy w Zamku Żupnym w Wieliczce, w tym: Sesja jubileuszowa z okazji 700-lecia nadania praw miejskich Wieliczce oraz wystawa Wieliczka w kartografii i ikonografii, 3.12.1990 r. Nr inwentaryzacyjny 1280/Zb. Spec.: Dokumentacja obchodów 700-lecia miasta. Ankiety Ankieta przesłana przez Gimnazjum w Dobranowicach. Ankieta przesłana przez Przedszkole Samorządowe w Mietniowie. Ankieta przesłana przez sołectwo Gorzków. Ankieta przesłana przez sołectwo Grabie. Ankieta przesłana przez Szkołę Podstawową w Golkowicach. Ankieta przesłana przez Szkołę Podstawową w Koźmicach Wielkich. Ankieta przesłana przez Szkołę Podstawową w Podstolicach. Ankieta przesłana przez Szkołę Podstawową w Śledziejowicach. Protokoły, uchwały, zarządzenia, obwieszczenia, sprawozdania Obwieszczenie Wojewódzkiego Komisarza Wyborczego w Krakowie z dnia 23 czerwca 1994 r. o wynikach wyborów do Rady Miejskiej w Wieliczce (Dz. Urz. Woj. Krak., nr 15 poz. 61, zał. 34). Obwieszczenie Wojewódzkiego Komisarza Wyborczego w Krakowie z dnia 18 października 1998 r. o wynikach wyborów 426

Bibliografia

Protokół nr XLV/2010 sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 26 października 2010 r. Sprawozdanie Zarządu przedstawione na XVI sesji Rady Miejskiej w Wieliczce z 11 grudnia 1991 r. Stanowisko Rady Miejskiej w Wieliczce przyjęte na sesji w dniu 20 marca 1992 r. dotyczące składowiska odpadów w Baryczy. Stanowisko Towarzystwa Rozwoju Ziemi Wielickiej w sprawie powiatu wielickiego z dnia 22 marca 1998 r. Uchwała nr 58/07 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 8 lutego 2007 r. w sprawie zatwierdzenia listy rankingowej projektów zgłoszonych do Działania 2.3: „Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego” w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004–2006”. Uchwała nr 58/07 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 8 lutego 2007 r. w sprawie zatwierdzenia listy rankingowej projektów zgłoszonych do Działania 2.3: „Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego” w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004–2006”. Uchwała nr IV/23/90 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 26 lipca 1990 r. w sprawie współdziałania z miastami bliźniaczymi z zagranicy. Uchwała nr IV/28/1990 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 26 lipca 1990 r. o utworzeniu „Policji lokalnej” w Wieliczce. Uchwała nr V/34/90 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 5 października 1990 r. w sprawie przejęcia szkół podstawowych na terenie miasta i gminy Wieliczka. Uchwała nr V/35/1990 Rady Miejskiej w Wieliczce w sprawie zmiany nazwy ulic oraz

usunięcia pomnika wdzięczności Armii Czerwonej w Wieliczce. Uchwała nr X/99/91 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 16 kwietnia 1991 r. w sprawie połączenia Miasta i Gminy Wieliczka. Uchwała nr XXI/160/92 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 12 czerwca 1992 r. w sprawie odrzucenia wniosku zarządu Osiedla Lekarka o przeprowadzenie referendum w sprawie rozdziału gminy od miasta. Uchwała nr XXXIII/231/93 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 27 kwietnia 1993 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka wojewodzie krakowskiemu Tadeuszowi Piekarzowi. Uchwała nr VI/67/94 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 10 grudnia 1994 r. w sprawie włączenia się gminy Wieliczka w przygotowanie i przebieg uroczystości Koronacji Papieskimi Koronami Matki Bożej Łaskawej Wielickiej. Uchwała nr IX/96/95 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 13 stycznia 1995 r. w sprawie umowy o partnerskich stosunkach z miastem Bergkamen. Uchwała nr XI/124/95 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 29 kwietnia 1995 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka Jego Eminencji kard. Franciszkowi Macharskiemu. Uchwała nr XXXIV/280/96 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 25 września 1996 r. Uchwała nr XXVII/339/97 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 12 lutego 1997 r. w sprawie Strategii Rozwoju Gminy Wieliczka. Uchwała nr XXXVII/455/97 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 30 grudnia 1997 r. w sprawie stanowiska rady miejskiej w kwestii przyszłego powiatu. Uchwała nr XLI/486/98 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 18 czerwca 1998 r. 427

Dzieje Wieliczki

w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka Jego Świątobliwości Janowi Pawłowi II. Uchwała nr VI/78/99 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 12 marca 1999 r. Uchwała nr XXXVIII/454/2002 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 26 marca 2002 r. Uchwała nr XXIII/316/2001 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 26 stycznia 2001 r. Uchwała nr XXIV/320/2001 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 28 marca 2001 r. Uchwała nr XXX/394/2001 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 21 września 2001 r. Uchwała nr XXX/395/2001 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 21 września 2001 r., załącznik nr 2. Uchwała nr II/4/2002 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 27 listopada 2002 r. Uchwała nr VII/41/2003 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 21 lutego 2003 r. Uchwała nr XXIII/182/2004 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 30 kwietnia 2004 r. Uchwała nr XXXIV/249/2004 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 22 grudnia 2004 r. Uchwała nr XXXIV/252/2004 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 22 grudnia 2004 r. Uchwała nr XLI/307/2005 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 24 maja 2005 r. Uchwała nr XLV/333/05 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 29 września 2005 r. w sprawie Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Wieliczka – obszar A – miasto Wieliczka. Uchwała nr XLVI/360/2005 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 27 października 2005 r. Uchwała nr LXI 505/2006 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 17 sierpnia 2006 r. Uchwała nr VII/47/2007 Rady Miejskiej z Wieliczce z dnia 29 marca 2007 r. Uchwała nr XIX/264/2008 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 24 lipca 2008 r. Uchwała nr XLIII/670/2010 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 23 lipca 2010 r.

Uchwała nr XLIII/671/2010 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 23 lipca 2010 r. Uchwała nr XXX/410/2013 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 27 marca 2013 r. w sprawie rozstrzygnięcia o wyodrębnieniu w budżecie gminy Wieliczka na rok 2014 środków stanowiących fundusz sołecki. Uchwała nr XXVII/323/2016 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 10 listopada 2016 r. Uchwała nr XXVII/324/2016 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 10 listopada 2016 r. Uchwała nr XXVII/325/2016 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 10 listopada 2016 r. w sprawie nadania nazw rondom. Uchwała nr XXXIII/404/2017 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 30 marca 2017 r. w sprawie dostosowania sieci szkół podstawowych i gimnazjów do nowego ustroju szkolnego. Uchwała nr XXXVI/433/2017 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 14 czerwca 2017 r. Uchwała nr LII/617/2018 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 13 czerwca 2018 r. Uchwała nr LIII/636/2018 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 19 lipca 2018 r. w sprawie nadania nazwy skwerowi. Ustawa z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim (Dz. U. nr 52, poz. 420 z późn. zm.). Załącznik nr 10 do Uchwały Budżetowej Gminy Wieliczka na rok 2014 nr XL/536/2013 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 30 grudnia 2013 r. Załącznik do Uchwały nr X/88/17 z dnia 5 grudnia 2017 r. rady stowarzyszenia Lokalnej Grupy Działania Powiatu Wielickiego. Zarządzenie nr 216/2013 Burmistrza Miasta i Gminy Wieliczka z dnia 15 listopada 2013 r. w sprawie wprowadzenia Budżetu Obywatelskiego Gminy Wieliczka na 2014 r. Zarządzenie nr 3/2014 Burmistrza Miasta i Gminy Wieliczka z dnia 9 stycznia 2014 r. w sprawie ustalenia Regulaminu Budżetu 428

Bibliografia

Obywatelskiego Gminy Wieliczka na rok 2014. Uchwała Zebrania Mieszkańców Osiedla Lekarka nr 1/92 z dnia 21 lutego 1992 r. Zarządzenie nr 232/2015 Burmistrza Miasta i Gminy Wieliczka z dnia 25 września 2015 r. w sprawie ustanowienia „Odznaki Honorowej Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka” nadawanej przez Burmistrza Miasta i Gminy Wieliczka.

Protokoły Sesji Rady Miasta i Gminy Wieliczka 1990–2018. Raport o gminie Wieliczka po I kadencji organów samorządu terytorialnego (osiągnięcia w latach 1990–1994), Wieliczka 2004. Raport o gminie Wieliczka. Osiągnięcia w latach 2002–2006, Wieliczka 2006. Raport o stanie gospodarki w mieście i gminie Wieliczka, Wieliczka 1990. Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2014–2020. Regulaminu Budżetu Obywatelskiego Gminy Wieliczka na rok 2014. Strategia Rozwoju Gminy Wieliczka na lata 2007–2015. Strategia Rozwoju Gminy Wieliczka na lata 2015–2022. Ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiośle (Dz. U., 1989 r., nr 17, poz. 92 z późn. zm.). Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U., 1990 r., nr 16, poz. 95). Ustawa z dnia 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U., 1990 r., nr 32, poz. 191). Ustawa z 18 maja 1990 r. o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym i innych ustaw (Dz. U., 1990 r., nr 34, poz. 199). Ustawa z 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim (Dz.U. nr 52, poz. 420 z późn. zm.). Wielicka Strefa Aktywności Gospodarczej. Raport dla Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka, oprac. PM Doradztwo Gospodarcze sp. z o.o., Kraków 2016.

Dokumenty i akty prawne Dziennik Urzędowy Województwa Krakowskiego 1989–1998. Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego 1999–2018. Gminny Program Rewitalizacji Miasta Wieliczka na lata 2016–2023. Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Wieliczka na lata 2004–2013. Porozumienie międzygminne w sprawie realizacji projektu pod nazwą „Instalacja systemów energetyki odnawialnej w gminach: Niepołomice, Wieliczka, Skawina oraz Kłaj, na budynkach użyteczności publicznej oraz w domach prywatnych w ramach „Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy”, sporządzone w Niepołomicach w dniu 30 lipca 2010 r. Program gospodarczy w zakresie rozwoju i modernizacji infrastruktury technicznej gminy Wieliczka na lata 2002–2006. Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Wieliczka 2004–2007. Program Rewitalizacji dla Miasta Wieliczka na lata 2007–2015. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014–2020, inicjatywa Leader, działanie „Wsparcie dla rozwoju lokalnego”, poddziałanie „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność”. Projekt koncepcji programowo-przestrzennej rewitalizacji zieleni miejskiej na terenie miasta Wieliczka 2004.

Czasopisma „Biuletyn Informacyjny Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka” 2002–2006. „Dziennik Polski” 1989–2018. „Echo Krakowa” 1989–1997. „Gazeta Krakowska” 1989–2018. „Gazeta Wyborcza” 1990–2018. „Głosy i Odgłosy. Gazeta odważna mieszkańców Powiatu Wielickiego” 2010–2011. 429

Dzieje Wieliczki

„Nasze Życie: Wieliczka, Niepołomice, Gdów, Kłaj, Biskupice. Bezpłatny Miesięcznik Informacyjny” 2015. „Panorama Powiatu Wielickiego. Miesięcznik Mieszkańców Powiatu Wielickiego: Biskupice, Gdów, Kłaj, Niepołomice, Wieliczka” 1998. „Panorama Wieliczki. Dwutygodnik Mieszkańców Miasta i Gminy Wieliczka: Gazeta Niezależna” (1994–1998). „Puls Wieliczki: Bezpłatny Magazyn Kulturalno-Informacyjny” 2014. „Wiadomości Wielickie” (1990–2002). „Wieliczka: Bogucice, Brzegi, Byszyce, Chorągwica, Czarnochowice, Dobranowice, Grabie, Grabówki, Grajów, Golkowice, Gorzków, Jankówka, Janowice, Kokotów, Koźmice Wielkie, Lednica Górna, Mała Wieś, Mietniów, Pawlikowice, Podstolice, Raciborsko, Rożnowa, Siercza, Sułków, Sygneczów, Węgrzce Wielkie, Śledziejowice, Zabawa”. „Zwiastun Kulturalny. Miesięcznik Miejskiego Domu Kultury – Wieliczka” (1999– 2003). „Życie Wieliczki i Powiatu: Wieliczka, Niepołomice, Gdów...” (2011–2014).

Aktualne problemy samorządu terytorialnego po 25 latach jego istnienia, red. R.P. Krawczyk, A. Borowicz, Łódź 2016. Barchański B., Polski górnik został świętym. Gwarek Karol Wojtyła, [w:] Poczet Gwarków Śląskich, z. 8, red. B. Barchański, Katowice 2016. Bariery, wyzwania i perspektywy przekształceń samorządu terytorialnego w Polsce, red. S. Sagan, M. Sitek, Józefów 1990. Brudnik K., d’Obyrn K., Ograniczanie zagrożenia wodnego przez stabilizację górotworu w centralnym rejonie Kopalni Soli „Wieliczka”, „Górnictwo i Geologia” 2012, t. 7, z. 4, s. 59–70. Brudnik K. i in., Kopalnia Soli „Wieliczka” – nauka i technika. Ratowanie zabytku, pod red. A. Goneta, Wieliczka 2017. Brzoza C. i in., Wieliczka. Dzieje miasta (do roku 1980), kol. red. S. Gawęda, A. Jodłowski, J. Piotrowicz, Kraków 1990. Duda J., Kociołek A., Szuro S., Dzieje powiatu wielickiego, Kraków 2004. Harańczyk A., Przekształcenia strukturalne w miastach Małopolski, [w:] Społeczne, gospodarcze i przestrzenne przeobrażenia miast, red. nauk. J. Słodczyk, Opole 2000, s. 43–58. Janicki S.B., Sługa Boży brat Alojzy Piotr Kosiba OFM (1855–1939). Historia – duchowość – aktualność, Kraków 2003. Kamiński R., Samorząd terytorialny w III Rzeczpospolitej Polskiej. Odbudowa i jej efekty, Łódź 2014. Maciejewski, J. Gierszewski, M. Brunka, Z problemów administracji. Wybrane zagadnienia z administracji publicznej, Zeszyt naukowy nr 5/2a/2012, Chojnice 2012. Miasto Młodych – Campus Misericordiae: Światowe Dni Młodzieży 2016: rozmowa z Arturem Koziołem, burmistrzem Miasta i Gminy Wieliczka, wywiad K. Wierzba, red. M. Golonka, A. Kozioł, A. Starzec, A. Szczepaniak, Kraków 2017. Ochotnicze Straże Pożarne w Mieście i Gminie Wieliczka, Wieliczka 2018.

Publikacje 92. spotkanie z cyklu „Wieliczka – Wieliczanie” pt. „25. rocznica powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” w Wieliczce i okolicy (1980– 2005)”, oprac. J. Duda, Wieliczka 2005. 141. spotkanie z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie” pt. „Związki Wieliczki i Akademii GórniczoHutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie w 90-lecie uczelni (1919-2009)”, oprac. J. Duda, Wieliczka 2009. 212. spotkanie z cyklu „Wieliczka – Wieliczanie” pt. „725. rocznica nadania Wieliczce praw miejskich (1290–2015): 25 lat samorządu gminnego w Wieliczce (1990–2015)”, z serii: ulice i place Wieliczki (1), oprac. J. Duda, Wieliczka 2015. 430

Bibliografia

Piasecki A.K., Władza w samorządzie terytorialnym III RP. Teoria i praktyka kadencji 1990–2002, Zielona Góra 2002. Piasecki A.K., Wybory w Polsce: 1989–2011, Kraków 2012. Pierwsza rocznica odsłonięcia i poświęcenia Pomnika Pamięci Żołnierzy ZWZ-AK z placówki „Sosna-Las”, Wieliczka 2014. Piotrowicz J., Krasnowolski B., Żyznowski W. i in., Siercza: dach Wieliczki, 2 wydanie zmienione i uzupełnione, Siercza 2017. Powódź w województwie małopolskim w 2010 roku, oprac. zbiorowe pod red. K. Jakóbika, Kraków 2011. Ratkowski F., Nowakowski S., Malanowski A., Spółdzielczość bankowa na Ziemi Wielickiej, Wieliczka–Warszawa 2015. Roczniki statystyczne województwa krakowskiego z lat 1989–1999. Roczniki statystyczne województwa małopolskiego z lat 2010–2015. Sroka A.B., Sanktuarium Matki Boskiej Wielickiej, Jarosław 1989. Swianiewicz P., Ocena podziału terytorialnego państwa z uwzględnieniem efektywności funkcjonowania urzędów organów jednostek samorządu terytorialnego – wnioski i rekomendacje. Raport przygotowany na zlecenie Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, https: //www.nist.gov.pl/files/zalacznik/1452372160_Ocena%20podzialu %20teryt-ekspertyza%20prof%20Swiani ewicz.pdf. Swianiewicz P., Łukomska, J., Sukces kadencji. Ranking najlepiej rozwijających się gmin i miast, [w:] Wspólnota. Pismo Samorządu Terytorialnego, nr 21 (2018). Światło dla młodych: Campus Misericordiae: Wieliczka–Brzegi, wywiad G. Starzak , red. M. Golonka, A. Kozioł, A. Szczepaniak, projekt B. Krużel, Wieliczka 2018. Turlejska H., Zasady GHP/GMP oraz system HACCP jako narzędzia zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego żywności: poradnik dla przedsiębiorcy, Warszawa 2003.

Wierzba K., Wielicka mozaika. Spacerem po gminie, Wieliczka 2012. Wierzba K., Wieliczka. Spacerem po mieście, Wieliczka 2010. Żydzi Wieliczki i Klasna 1872–2012. Teksty i fotografie, oprac. U. Żyznowska, A. Krzeczkowska, Siercza 2012. Źródła nadziei: Jan Paweł II – mieszkańcom wielickiej ziemi – Nasza wdzięczność i zobowiązanie, teksty K. Wojtyła, red. A. Dobrzyński, Wieliczka 2011. Prace magisterskie i licencjackie Garncarczyk R., Przemiany społeczno-gospodarcze i przestrzenne na terenie gminy Wieliczka po 1989 roku, Kraków 2008 (praca magisterska). Michalczyk P., Wykorzystanie funduszy unijnych w jednostkach samorządu terytorialnego na przykładzie gminy Wieliczka, Kraków 2009 (praca licencjacka). Łukasik T., Finansowanie jednostek budżetowych a ich zadania i kompetencje na przykładzie gminy Wieliczka (praca licencjacka). Materiały wyborcze „Gazeta Komitetu Wyborców Artura Kozioła” 2010. Program działania Regionalnego Komitetu Wyborczego „Samorządna Wieliczka” w zakresie rozwoju miasta i gminy na lata 1994–1998. Materiał wyborczy KWW „Porozumienie Samorządowe”, „Fakty Wielickie” 2006. Materiał wyborczy AWS-u w Wieliczce w wyborach samorządowych w 1998 roku. Razem jesteśmy dla… mieszkańców (materiał KWW Artura Kozioła), Wieliczka 2018. „Samorządowa Gazetka Wyborcza. Materiał KWW Lista Samorządowa” 2002. Publikacje prasowe Białek J., Autobusy na testach, „Dziennik Polski” 2014, nr 227 (Tygodnik wielicki). 431

Dzieje Wieliczki

„Biuletyn Informacyjny Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka” 2006, nr 9 (41). „Biuletyn Informacyjny Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka” 2006, nr 10 (42). Borek E., Na minie, „Dziennik Polski” 1992, nr 236. Brudnik K., Mina i jej zabezpieczenie, „Solanka”. Biuletyn Informacyjny Kopalni Soli „Wieliczka” (2017), s. 8–9. Decyzja i protest. Strefa 500-metrowa nie zadowoliła mieszkańców Baryczy. Nowy protest, „Dziennik Polski” 1992, nr 160. Duda J., Stowarzyszenie „Klub Przyjaciół Wieliczki” w 50-lecie działalności, „Małopolska. Regiony – Regionalizmy – Małe Ojczyzny” 2016, t. XVIII, s. 179–186. „Dziennik Polski” 1992, nr 38. „Dziennik Polski” 1992, nr 53. Dziękuję – silny mandat społeczny jest dla mnie zobowiązaniem, „Panorama Powiatu Wielickiego” 2014, nr 11 (261). „Echo Krakowa” 1990, nr 15. Gawor A., Jamróz E., Koncert Uwielbienia, „Panorama Powiatu Wielickiego” 2014, nr 7. Gloris R., Brak powodów do zadowolenia, „Panorama Wieliczki” 1995, nr 8. „Głosy i Odgłosy. Gazeta odważna mieszkańców Powiatu Wielickiego” 2010, nr 1. „Głosy i Odgłosy. Gazeta odważna mieszkańców Powiatu Wielickiego” 2010, nr 2. Hansel J., Profesor Zygmunt Kawecki – doktor honoris causa AGH, [w:] Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH, nr 108 (2002), s. 17–18. Historia Miny, „Panorama Powiatu Wielickiego” 2008, vol. 11, nr 193. Informacja z realizacji zadań społeczno-gospodarczych w latach 1988-1990, „Wieliczka” 1990, nr 2. Klasztorowi grozi katastrofa. Wielickie falowanie, „Dziennik Polski” 1992, nr 253. Klich A., Profesor Zygmunt Kawecki. Wspomnienie, [w:] Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH, nr 124 (2003), s. 15.

Koniec wysypiska w Baryczy? Dziura wygodna, ale zabezpieczająca, „Echo Krakowa” 1990, nr 64. Kraków nie utonie w śmieciach. Koniec blokady w Baryczy, „Dziennik Polski” 1992, nr 73. Kronika Wieliczki, „Gazeta Krakowska” 2005 nr 42 (53). Misior P., Kataklizm, „Dziennik Polski” 1992, nr 216. Misior P., Wieliczka: pieniądze albo potop, „Dziennik Polski” 1992, nr 100. Misior P., Woda w soli, „Dziennik Polski” 1992, nr 217. Nie ma pieniędzy na remont klasztoru, „Wiadomości Wielickie” 1993, nr 37. Pajdak M., Gminne bezrobocie – bilans półrocza, „Panorama Wieliczki” 1995, nr 2. Pajdak M., Nowa kanalizacja dla komunałki, „Panorama Wieliczki” 1995, nr 7. „Panorama Powiatu Wielickiego” 1998, nr 9 (70), dodatek bezpłatny nr 9 (71). „Panorama Powiatu Wielickiego” 2006, nr 11 (170). „Panorama Wieliczki” 1998, nr 5 (62). „Puls Wieliczki. Bezpłatny magazyn kulturalno-informacyjny”, 2017, nr 7 (42). „Puls Wieliczki. Bezpłatny magazyn kulturalno-informacyjny”, 2018, nr 4 (52). Podstolice – otwarcie świetlicy środowiskowej wraz z salą gimnastyczną, „Panorama Powiatu Wielickiego” 2014, nr 4 (254). Podsumowanie kadencji, wypowiedź burmistrza J. Dudy, „Biuletyn Informacyjny Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka” 2001, nr 2 (4). Raport o stanie gospodarki w mieście i gminie Wieliczka, „Wieliczka”, sierpień 1990. Referendum – za czy przeciw, „Wieliczka” 1992, nr 15. Rubiś J., Katastrofa w Wieliczce, „Dziennik Polski” 1992, nr 95. Sabatowicz M., Najpiękniejsze to miasto nie jest… Na rok przed 700-leciem Wieliczki, „Dziennik Polski” 1989, nr 181. Staniek K., Przegląd kazań wygłoszonych w czasie koronacji obrazów i figur Matki 432

Bibliografia

Bożej w Polsce w II połowie XX wieku, „Salvatoris Mater” 2003, t. 5, nr 2, s. 247–316. Sułków oburzony, „Gazeta Krakowska” 2001, nr 51. Trzy miesiące po blokadzie. Stan pełnej gotowości, „Wieliczka” 1992, nr 15. Tu zaczyna śmierdzieć, „Wieliczka” 1991, nr 11. „Wiadomości Wielickie” 1990, nr 1. „Wiadomości Wielickie” 1990, nr 5. „Wiadomości Wielickie” 1990, nr 7. „Wiadomości Wielickie” 1990, nr 14. „Wiadomości Wielickie” 1991, nr 15. „Wiadomości Wielickie” 1992, nr 29. „Wiadomości Wielickie” 1993, nr 36. „Wiadomości Wielickie” 1994, nr 41–43. „Wiadomości Wielickie” 1996, nr 58. Wieliczka zaprasza papieża Franciszka, „Panorama Powiatu Wielickiego” 2014, nr 7. Wieliczka może być piękna, wywiad ze Z. Zarębskim przeprowadzony przez K. Gacka, „Echo Krakowa” 1990, nr 156. Wybory samorządowe w Wieliczce i ich ocena, „Wiadomości Wielickie” 1994, nr 44–45. Wysypisko bez dna, „Dziennik Polski” 1991, nr 231. W Wieliczce chlupie… Dolary coraz bliżej, „Dziennik Polski” 1992, nr 220. Zapadlińska B., Kompleks Sportowy w Parku Mickiewicza, „Panorama Powiatu Wielickiego” 2008, nr 8 (190). Zapadlińska B., Mamy sąd, „Panorama Powiatu Wielickiego” 2001, nr 11 (109). Zapadlińska B., To już 3 lata działalności, „Panorama Powiatu Wielickiego” 2013, nr 2 (241). Zapadlińska B., Wracamy do Wieliczki, „Panorama Powiatu Wielickiego” 2001, nr 7 (105). Zarębski Z., Kopalnia soli. Akcja „Mina” i dalsze problemy zabezpieczenia kopalni soli, „Wiadomości Wielickie” 1993, nr 36. Zarębski Z., Raport dotyczący szkód górniczych powstałych w związku z awarią Kopalni Soli w Wieliczce (3 października 1992 r.), „Wiadomości Wielickie” 1992, nr 28.

Publikacje dostępne w internecie VII Spotkanie Miast i Gmin Papieskich oraz posiedzenie Zarządu ZMP w Wieliczce, 16.04.2011, https://www.wieliczka.eu/ pl/201129/7541/viii-spotkanie-miast-igmin-papieskich-oraz-posiedzenie-zarzadu-zmp-w-wieliczce.html. Bezpieczeństwo publiczne (Konkursy Strażackie), https://www.malopolska.pl/urzad marszalkowski/departamenty/departament-srodowiska/bezpieczenstwo-publiczne. Białek J., Ruszył ruch w miasteczku, 26.04.2017, http://www.dziennikpolski24.pl/region/a/ wieliczka-ruszyl-ruch-w-miasteczku-zdjecia,12021510. Białek J., W Brzegach powstanie Dom Młodych. Wybudują go stowarzyszenia, 3.01.2018, dziennikpolski24.pl/region/wieliczka/a/ w-brzegach-powstanie-dom-mlodychwybuduja-go-stowarzyszenia,12812504/. Białek J., Wielicka Strefa Aktywności Gospodarczej „Kraków–Kokotów–Brzegi” ruszyła z przytupem, 3.06.2017, http://www. dziennikpolski24.pl/region/wieliczka/ a/wielicka-strefa-aktywnosci-gospodarczej-krakow-kokotow-brzegi-ruszyla-zprzytupem,12141482. Białek J., Wielickie „Mieszkania Plus” powstaną także w Brzegach, 12.03.2018, http://www. dziennikpolski24.pl/dom/wiadomosci/ a/wielickie-mieszkania-plus-powstanatakze-w-brzegach,12999438/. Białek J., Wieliczka: „Mieszkanie Plus” już z umową. Będzie sto lokali, 18.12.2017, http://www.gazetakrakowska.pl/strefa -biznesu/wiadomosci/a/wieliczkamieszkanie-plus-juz-z-umowa-bedziesto-lokali,12775480. Białek J., Wieliczka kupi 12 autobusów, 11.01.2017, http://www.dziennikpolski24. pl/region/a/wieliczka-kupi-12-autobusow, 11671950. Białek J., W Wieliczce zawrzało, 22.08.2014, http://www.dziennikpolski24.pl/arty433

Dzieje Wieliczki

kul /3547297,w-wieliczce-zawrzalo,id,t. html Budowa Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnego – etap I:budowa basenu, https://www. wieliczka.eu/pl/201129/5937/budowacentrum-edukacyjno-rekreacyjnego%E2%80%93-etap-i-budowa-basenu. html Budowa przedszkola na osiedlu Wincentego Pola, 23.04.2009, http://www.wieliczka.eu/ pl/201129/6238/budowa-przedszkolana-osiedlu-wincentego-pola.html „Dęby Pamięci”, 13.11.2009, https://www.wieliczka.eu/pl/201129/6604/index.html. Dzikie pola, 23.09.2004, http://krakow.naszemiasto.pl/archiwum/dzikie-pola, 797722,art,t,id,tm.html Historia Małopolskiego Banku Spółdzielczego, http://www.mbsw.pl/historia Historia Szkoły Podstawowej im. Królowej Jadwigi w Sierczy, http://sp-siercza.pl/ historia-szkoly-podstawowej-im-krolowej-jadwigi-w-sierczy. Kraków: przedstawiono Komitet Organizacyjny ŚDM 2016, http://naszemiasto.pl/ artykul/krakow-przedstawiono-komitetorganizacyjny-sdm-2016,4512960,artgal ,t,id,tm.html Wielicki Budżet Obywatelski 2016 – rozstrzygnięty!, 9.11.2016, http://www.wieliczka. eu/pl/201129/12231/wielicki-budzetobywatelski-216-rozstrzygniety-.html. http://gimnazjum.wieliczka.eu/szkola/historia http://krakow.wyborcza.pl/krakow/1,358 25,6769911,Wieliczka.html. http://mietniow.wieliczka.eu/?page_id= 328. http://starzaki.eu.org/~fans/vater/art/program.html http://szkola2.wieliczka.pl/index.php?page =historia-szkoly#1989. http://wbo.wieliczka.eu/ http://www.arturkoziol.eu/?s=home http://www.wieliczka-utw.pl

https://krakow.tvp.pl/39061981/premiermorawiecki-spotkal-sie-z-przedstawicielkami-kol-gospodyn-wiejskich https://www.facebook.com/1552150 41806300/videos/10 81225205385613 https://www.powiatwielicki.pl/strefa-kultury,3987,100100100.html https://www.wieliczka.eu/pl/201129 /14606 /wieliczka-na-forum-ekonomicznym-wkrynicy.html www.wspolnotawielicka.pl https://pl-pl.facebook.com/kw.wspolno-tawielicka/ https://www.youtube.com/watch?v=Bdc V8PWmQrI http://www.dziennikpolski-rumiencow.html. http://www.dziennikpolski24.pl/region/a/ wieliczka-ruszyl-ruch-w-miasteczkuzdjecia,12021510. http://www.fundusze20072013.malopolska. pl/prow http://www.janowice.wieliczka.eu/index. html?id=61000&site_id=59305. http://www.katyn-pamietam.pl. http://www.kmk.krakow.pl/liniebus.html. http://www.minrol.gov.pl/Wsparcie-rolnictwa/Program-Rozwoju-Obszarow -Wiejskich-2007-2013/Dzialania-PROW2007-2013/OS-4-LEADER. http://www.mko1989.info/index.php/show/ id/158/Wieliczka http://www.nbi.com.pl/kopalnia-soli-wieliczka-natura-i-technika-ratowanie-zabytku/ http://www.smuzwieliczka.edu.pl/relacje/ koncert-z-cyklu-wieliczka-na-100-lecieniepodleglosci-polski http://www.solidarnosc.org.pl/ws/?page_ id=1388&page=6 http://www.swzygmunt.knc.pl/CROWNedMARYs/HTMs/171CROWNedMARY_WIELICZKA_01.htm http://www.wieliczka24.info/nowa-karetkapogotowia-vt764.htm http://www.wieliczka-utw.pl 434

Bibliografia

https://dziennikpolski24.pl/budowarond-na-wjezdzie-do-wieliczki-od-12czerwca-beda-klopoty/ar/13231807 https://dziennikpolski24.pl/rada-miejskawieliczki-po-nowemu-ugrupowanie -burmistrza-ma-partnera-pis-w-opozycji/ar/13686744 https://dziennikpolski24.pl/wieliczkaadam-kociolek-znow-starosta-powiatdla-pisu/ar/13681226 https://dziennikpolski24.pl/wieliczka-bedzie-120-mieszkan-dla-rozwoju-ich -budowa-ma-kosztowac-25-mln-zl/ar/ 13482844 https://dziennikpolski24.pl/wieliczka-chceznow-zaslynac-linami/ar/3438421 https://dziennikpolski24.pl/wieliczkakrzyszkowice-buduja-skwer-niepodleglosci/ar/13301399. https://dziennikpolski24.pl/wieliczkamiejski-zlobek-ruszy-od-pazdziernika/ ar/13428297 https://dziennikpolski24.pl/wieliczkamusi-budowac-nowe-szkoly-obecne-saza-ciasne/ar/12915853 https://dziennikpolski24.pl/w-wieliczce -powstal-skwer-niepodleglosci-budowe -enklawy-wsparli-mieszkancy/ar/1365 8936. https://dziennikpolski24.pl/wybory-samorzadowe-2018-jedna-wieliczka-trzy -pomysly-kandydaci-na-burmistrza-osobie-i-miescie/ar/13533078 https://www.radiokrakow.pl/debaty-wyborcze/debata-przedwyborcza-w-wieliczce/ https://solnemiasto.eu/o-nas/ https://www.wieliczka.eu/pl/201129/12347/ otwarcie-rozbudowanego-domu-ludowego-w-sledziejowicach.html. https://www.wieliczka.eu/pl/201129/14306/ budowa-kanalizacji-w-gminie-wieliczka%E2%80%93-etap-iv.html. https://www.wieliczka.eu/pl/201129/27226/ index.html?out=print.

https://www.wieliczka.eu/pl/201129/14649/ koncert-patriotyczny-w-wielickiej-mediatece.html Informacja o założeniu OSP w Podstolicach, http:// www.osp.podstolice.eu/historia.html. Jubileuszowa sesja Rady Miejskiej w Wieliczce, 26.07.2010,http://www.wieliczka. eu/pl/201129/39586/aktualnosci.html. Kalendarium PSS „Społem” w Wieliczce, http://www.spolem-wieliczka.com.pl/index.php?i=2 Komisje Zakładowe NSZZ „Solidarność” Małopolska 1980–1981, http://www.sowiniec. com.pl Krypta kaplicy Morsztynów, http://www.wieliczkacity.pl/dzialy/atrakcje-turystyczne/ krypta kaplicy-morsztynow. Lata młodzieńcze Piotra Kosiby, http:// www.franciszkaniewieliczka.pl/?nazwa =historia3 Lista zadań przyjętych do realizacji w ramach trzeciej edycji Wielickiego Budżetu Obywatelskiego (2017 r.), http://wbo.wieliczka.eu/ Małopolska pełna „Orlików”, 7.12.2009, https://www.malopolska.pl/aktualnosci/ samorzad/malopolska-pelna-orlikow. Otwarcie Orlika podczas Dni Koźmic, 22.05.2012, https://www.wieliczka.eu/pl/201129/8317/ otwarcie-orlika-podczas-dni-kozmic. html Łaskawa Pani z Wieliczki – historia obrazu, http://www.franciszkaniewieliczka.pl/ ?nazwa=historia2. Nowa świetlica w Bogucicach już otwarta!, 14.04.2010, http://www.wieliczka.eu/ pl/201129/6878/nowa-swietlica-w-bogucicach-juz-otwarta-.html Odsłonięcie odbudowanego Pomnika Odrodzenia Polski, 4.05.2015, https://www. wieliczka.eu/pl/201129/11711/odsloniecie-odbudowanego-pomnika-odrodzenia-polski.html Odznaczenie papieskie – Order św. Sylwestra dla Burmistrza Wieliczki, 17.01.2017, https:// 435

Dzieje Wieliczki

www.wieliczka.eu/pl/201129/13238/odznaczenie-papieskie-order-sw-sylwestradla-burmistrza-wieliczki.html Oficjalne otwarcie nowej sali gimnastycznej, www.sp3wieliczka.pl/new/oficjalne-otwarcie-nowej-sali-gimnastycznej Orlik Park Mickiewicza, http://www.orliki. wieliczka.eu/pl/53720/0/Orlik_Park_Mickiewicza.html Patron i historia szkoły, http://sp4wieliczka. pl/szkola/historia-szkoly/ Program Dni Papieskich, https://www.wieliczka. eu/pl/201129/7936/dzien-papieski.html Ratusznik A., Wieliczka przed wyborami: perspektywy „sypialni Krakowa”, 7.11.2014, http: //www.radiokrakow.pl/wiadomosci/krakow/wieliczka-przed-wyborami-perspektywy-sypialni-krakowa/od-was/od-was/ Rewitalizacja ciągów komunikacyjnych, skwerów i placów w centrum miasta Wieliczka, http://www.rewitalizacja.wieliczka.eu/ pl/24874/0/O_projekcie.html Siostra Emilia Podoska, http://www.norbertanki. w.krakow.pl/siostra-emilia-podoska Solne Miasto – Centrum Edukacyjno-Rekreacyjne, http://www.wieliczkacity.pl/dzialy/

atrakcje-turystyczne/solne-miasto-centrum-edukacyjno-rekreacyjne/ Wieliczka – centrum chorób ultrarzadkich, https://www.wieliczka.eu/pl/201129 /7878/index.html?out=print Tajemnice wielickiego Pomnika Odrodzenia Polski, http://muzeum.wieliczka.pl/tajemnicewielickiego-pomnika-odrodzenia-polski/ Wielicka debata w „Dzienniku Polskim”, www. arturkoziol.eu/img/debata.pdf Wieliczka: poszło w eter – debata na antenie Radia Kraków, http://wieliczanie.pl /?p=185# Strony internetowe www.pkw.gov.pl www.stat.gov.pl www.fundusze.malopolska.pl www.wieliczka.eu www.minrol.gov.pl/Wsparcie-rolnictwa/ Program-Rozwoju-Obszarów-Wiejskich2007–2013 www.minrol.gov.pl/Wsparcie-rolnictwa/ Program-Rozwoju-Obszarów-Wiejskich2014–2020

436

Spis tabel i wykresów

Spis tabel Tab. 1. Komitety zakładowe NSZZ „Solidarność” działające w Wieliczce w latach 1980–1981 Tab. 2. Członkowie Komitetu Obywatelskiego Miasta i Gminy Wieliczka uczestniczący w obradach Rady Narodowej Miasta i Gminy Wieliczka Tab. 3. Lista komitetów wyborczych i rozkład mandatów w wyborach z 27 maja 1990 roku Tab. 4. Wyniki wyborów do Rady Miasta i Gminy Wieliczka z 27 maja 1990 roku Tab. 5. Zmiany nazw ulic wprowadzone w 1990 roku Tab. 6. Najważniejsze dane dotyczące ruchu ludności w Wieliczce w latach 1988–1994 Tab. 7. Zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej w 1988 roku Tab. 8. Przeciętne zatrudnienie pracowników podstawowych i placówki usługowe w usługach bytowych w 1988 roku Tab. 9. Zakłady i osoby pracujące w rzemiośle prywatnym (stan na 31 grudnia 1988 r.) Tab. 10. Prywatne zakłady usługowe w Wieliczce w maju 1990 roku Tab. 11. Liczba bezrobotnych w gminie Wieliczka w latach 1990–1994 Tab. 12. Liczba zatrudnionych na terenie gminy Wieliczka w 1994 roku Tab. 13. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna na terenie gminy Wieliczka (stan na 31 grudnia 1988 r.) Tab. 14. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna na terenie gminy Wieliczka w latach 1990–1994 Tab. 15. Lista komitetów wyborczych i rozkład mandatów w wyborach z 19 czerwca 1994 roku Tab. 16. Wyniki wyborów do Rady Miejskiej w Wieliczce (19 czerwca 1994 r.)

Tab. 17. Najważniejsze dane dotyczące ruchu ludności w Wieliczce w latach 1994–1998 Tab. 18. Przedział grup ludności przyjęty dla potrzeb rynku pracy według GUS-u w odniesieniu do zjawiska bezrobocia Tab. 19. Struktura zatrudnienia w gminie Wieliczka w latach 1995–1998 Tab. 20. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna na terenie gminy Wieliczka w latach 1994–1998 Tab. 21. Podział mandatów w Radzie Miejskiej w Wieliczce w wyborach samorządowych w 1998 roku Tab. 22. Wyniki wyborów do Rady Miejskiej w Wieliczce (11 października 1998 r.) Tab. 23. Podział mandatów w Radzie Powiatu Wielickiego w wyborach samorządowych w 1998 roku Tab. 24. Wyniki wyborów do Rady Powiatu Wielickiego (11 października 1998 r.) Tab. 25. Najważniejsze dane dotyczące ruchu ludności w Wieliczce w latach 1998– 2002 Tab. 26. Przedział grup ludności przyjęty dla potrzeb rynku pracy według GUS-u w odniesieniu do zjawiska bezrobocia Tab. 27. Pracujący według sektorów ekonomicznych (PKD 2004) w gminie Wieliczka w latach 1998–2002 Tab. 28. Podmioty gospodarki narodowej w Wieliczce w latach 1998–2002 Tab. 29. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna na terenie gminy Wieliczki w latach 1998–2002 Tab. 30. Wyniki pierwszej tury wyborów na burmistrza Wieliczki w 2002 roku Tab. 31. Frekwencja w wyborach samorządowych w Wieliczce w 2002 roku Tab. 32. Wyniki głosowania na poszczególne komitety wyborcze w 2002 roku 437

Dzieje Wieliczki

Tab. 33. Wyniki wyborów z dnia 27 października 2002 roku do Rady Miejskiej w Wieliczce Tab. 34. Wyniki wyborów do Rady Powiatu Wielickiego (27 października 2002 r.) Tab. 35. Radni wybrani z okręgu nr 2 do Sejmiku Województwa Małopolskiego (2002 r.) Tab. 36. Najważniejsze dane dotyczące ruchu ludności w Wieliczce w latach 2002– 2006 Tab. 37. Przedział grup ludności przyjęty dla potrzeb rynku pracy według GUS-u w odniesieniu do zjawiska bezrobocia w latach 2002–2006 Tab. 38. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna na terenie gminy Wieliczki w latach 2002–2006 Tab. 39. Wyniki głosowania w wyborach na burmistrza Wieliczki w 2006 roku w pierwszej turze wyborów (12 listopada 2006 r.) Tab. 40. Wyniki głosowania w wyborach na burmistrza Wieliczki w 2006 roku w drugiej turze wyborów (26 listopada 2006 r.) Tab. 41. Wyniki wyborów do Rady Miejskiej w Wieliczce w 2006 r. (podział mandatów) Tab. 42. Wyniki wyborów do Rady Miejskiej w Wieliczce w 2006 r. (lista radnych) Tab. 43. Wyniki wyborów do Rady Powiatu Wielickiego w 2006 roku (lista radnych) Tab. 44. Radni wybrani z okręgu nr 2 do Sejmiku Województwa Małopolskiego (2006 r.) Tab. 45. Dęby Pamięci wieliczan (stan na 23 lutego 2019 r.) Tab. 46. Najważniejsze dane dotyczące ruchu ludności w Wieliczce w latach 2006–2010 Tab. 47. Przedział grup ludności przyjęty dla potrzeb rynku pracy według GUS-u w odniesieniu do zjawiska bezrobocia w latach 2006–2010 Tab. 48. Podmioty gospodarcze w gminie Wieliczka według grup działalności

i wielkości przedsiębiorstw (PKD 2007) w latach 2006–2010 Tab. 49. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna na terenie gminy Wieliczka w latach 2006–2010 Tab. 50. Wyniki pierwszej tury wyborów na burmistrza Wieliczki (21 listopada 2010 r.) Tab. 51. Podział mandatów w Radzie Miejskiej w Wieliczce po wyborach w 2010 roku (21 listopada 2010 r.) Tab. 52. Wyniki wyborów do Rady Miejskiej w Wieliczce (21 listopada 2010 r.) Tab. 53. Wyniki wyborów do Rady Powiatu Wielickiego (21 listopada 2010 r.) Tab. 54. Radni wybrani z okręgu nr 2 do Sejmiku Województwa Małopolskiego (2010 r.) Tab. 55. Frekwencja w wyborach bezpośrednich sołtysów, rad osiedlowych i sołeckich (15 maja 2011 r.) Tab. 56. Zadania rekomendowane do realizacji w ramach Wielickiego Budżetu Obywatelskiego w 2014 roku Tab. 57. Środki zewnętrzne pozyskane przez władze samorządowe Wieliczki w latach 2007–2013 Tab. 58. Najważniejsze dane dotyczące ruchu ludności w Wieliczce w latach 2010–2014 Tab. 59. Przedział grup ludności przyjęty dla potrzeb rynku pracy według GUS-u w odniesieniu do zjawiska bezrobocia w latach 2010–2014 Tab. 60. Podmioty gospodarcze w gminie Wieliczka według grup działalności i wielkości przedsiębiorstw (PKD 2007) Tab. 61. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna na terenie gminy Wieliczka w latach 2010–2014 Tab. 62. Lokaty Wieliczki w Rankingu Gmin Małopolski w latach 2010–2014 (w poszczególnych kategoriach) Tab. 63. Wyniki wyborów do Rady Miejskiej w Wieliczce (16 listopada 2014 r.) Tab. 64. Wyniki głosowania na burmistrza Wieliczki (16 listopada 2014 r.) 438

Spis tabel i wykresów

Tab. 65. Wyniki wyborów do Rady Powiatu Wielickiego w 2014 roku Tab. 66. Radni wybrani z okręgu nr 2 do Sejmiku Województwa Małopolskiego (2014 r.) Tab. 67. Osoby odpowiedzialne za organizację i przebieg Światowych Dni Młodzieży 2016 na terenie miasta i gminy Wieliczka Tab. 68. Środki unijne pozyskane przez miasto i gminę Wieliczka na realizację ważniejszych zadań inwestycyjnych w latach 2014–2018 Tab. 69. Zadania rekomendowane do realizacji w ramach drugiej edycji Wielickiego Budżetu Obywatelskiego (lata 2015–2016) Tab. 70. Ewidencja nadania Odznaki Honorowej Królewskiego Górniczego Wolnego Miasta Wieliczka Tab. 71. Najważniejsze dane dotyczące ruchu ludności w Wieliczce w latach 2014–2017 Tab. 72. Przedział grup ludności przyjęty dla potrzeb rynku pracy według GUS-u w odniesieniu do zjawiska bezrobocia w latach 2014–2017 Tab. 73. Podmioty gospodarcze w gminie Wieliczka według grup działalności i wielkości przedsiębiorstw (PKD 2007) w latach 2014–2017

Tab. 74. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna na terenie gminy Wieliczka w latach 2014–2016 Tab. 75. Sieć kanalizacyjna wykonana w ramach Funduszu Spójności dzierżawiona przez Zakład Gospodarki Komunalnej w Wieliczce Tab. 76. Zasięg terytorialny okręgów wyborczych w Wieliczce w wyborach samorządowych w 2018 roku Tab. 77. Frekwencja wyborcza w wyborach samorządowych w Wieliczce z podziałem na okręgi (21 października 2018 r.) Tab. 78. Wyniki głosowania na burmistrza Wieliczki (21 października 2018 r.) Tab. 79. Lista komitetów wyborczych i rozkład mandatów w wyborach do Rady Miejskiej w Wieliczce (21 października 2018 r.) Tab. 80. Wyniki wyborów do Rady Miejskiej w Wieliczce (21 października 2018 r.) Tab. 81. Lista komitetów wyborczych i rozkład mandatów w wyborach do Rady Powiatu Wielickiego (21 października 2018 r.) Tab. 82. Wyniki wyborów do Rady Powiatu Wielickiego w 2018 roku Tab. 83. Radni Sejmiku Województwa Małopolskiego wybrani z okręgu nr 2 (21 października 2018 r.) Tab. 84. Liczba ludności zameldowana na pobyt stały na terenie miasta i gminy Wieliczka (stan na 1 stycznia 2019 r.)

Spis wykresów Wykres 1. Podział mandatów w Radzie Miejskiej w Wieliczce po wyborach w 1994 roku Wykres 2. Podział mandatów w Radzie Miejskiej w Wieliczce po wyborach w 1998 roku Wykres 3. Podział mandatów w Radzie Miejskiej w Wieliczce po wyborach w 2002 roku Wykres 4. Podział mandatów w Radzie Miejskiej w Wieliczce po wyborach w 2006 roku Wykres 5. Podział mandatów w Radzie Miejskiej w Wieliczce po wyborach w 2010 roku Wykres 6. Podział mandatów w Radzie Miejskiej w Wieliczce po wyborach w 2014 roku Wykres 7. Podział mandatów w Radzie Miejskiej w Wieliczce po wyborach w 2018 roku 439