Klart det! Arbeidsbok NYN(9788211022851) by Fagbokforlaget

SPOR 2 OG 3

• Tema som motiverer • Rikeleg med lytteøvingar • Eigen grammatikkdel • Diskusjonsoppgåver • Visuelt uttrykk som

engasjerer • Mange autentiske tekstar • Gradvis progresjon frå B1 til B2 Gølin Kaurin Nilsen har lang undervisningserfaring innan språkopplæring for minoritetsspråklege og har utgitt fleire læreverk, blant anna Norsk nå!, Ny i Norge og Mer norsk.

Klart det! dekker nivå B2 etter Læreplan i norsk og samfunns kunnskap for vaksne innvandrarar (2012) og leier fram til Norskprøven B1–B2 eller Test i norsk – høgare nivå (Bergenstesten). Verket passar for opplæring på spor 2 og 3 med normal eller rask progresjon.

GØLIN KAURIN NILSEN

KLART DET! er skreddarsydd for vaksne som vil lære meir norsk eller ønsker å bestå ein av språk testane på høgare mellomnivå (nivå B2).

www.fagbokforlaget.no/klartdet

ARBEIDSBOK

www.fagbokforlaget.no

,!7II2B1-accifb!

GØLIN KAURIN NILSEN

ARBEIDSBOK

Læreverket består av: • Tekstbok • Arbeidsbok inkludert lytteøvingar • Gratis nettressurs •D igital utgåve av tekstboka med tekstar som er lesne inn og ordlistefunksjon • Lærarrettleiing • Eigen nettstad for læreren •L ydbøker tilgjengelege på nett ressursen eller CD (på bestilling)

ISBN 978-82-11-02285-1

NYNORSK

NYN

GØLIN KAURIN NILSEN

KLART DET! NORSK PÅ HØGARE NIVÅ – SJØLVSTENDIG BRUKAR

Arbeidsbok

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 1

2015-09-14 09:14:55

Copyright © 2015 by Fagbokforlaget Vigmostad & Bjørke AS All Rights Reserved 1. utgåve / 1. opplag 2015 ISBN: 978-82-11-02285-1 Graﬁsk produksjon: John Grieg AS, Bergen Omslagsfoto: Kieran Kolle Omslagsdesign: Amund Lie Nitter Foto og andre illustrasjonar: Sjå side 216 Nynorsk omsetjing: Bernt Haug Med støtte frå NFF (Norsk faglitterær forfatter- og oversetterforening). Boka er utgitt med støtte frå Vox

Spørsmål om denne boka kan rettast til: Fagbokforlaget Kanalveien 51 5068 Bergen Tlf.: 55 38 88 00 Faks: 55 38 88 01 E-post: fagbokforlaget@fagbokforlaget.no www.fagbokforlaget.no

Materialet er verna etter åndsverklova. Utan uttrykkeleg samtykke er eksemplarframstilling berre tillate når det er heimla i lov eller avtale med Kopinor.

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 2

2015-09-14 09:14:56

INNHALD

B2a 1

FRÅ BARN TIL VAKSEN

SIDE 7

Tekstarbeid (oppgåve 1–11) 7–12 Grammatikk (G1–G4) 13–14 Leseforståing («Livets gang») 15–16 Parsetningar 17–18 Skriftleg produksjon 19–20 Lytteøvingar (L1–L3) 21–24

HER BUR VI

SIDE 25

Tekstarbeid (oppgåve 1–13) 25–30 Grammatikk (G1–G7) 31–34 Leseforståing («Vistehola») 35–36 Parsetningar 37–38 Skriftleg produksjon 39–41 Lytteøvingar (L1–L4) 42–45

KORLEIS HAR DU DET?

SIDE 46

Tekstarbeid (oppgåve 1–11) 46–51 Grammatikk (G1–G6) 52–55 Leseforståing («Ærlegdommen lever») 56–57 Parsetningar 58–59 Skriftleg produksjon 60–61 Lytteøvingar (L1–L5) 62–66

INNHALD

00 Forord.indd 3

2015-09-14 09:35:26

B2b SKULE OG UTDANNING

SIDE 67

Tekstarbeid (oppgåve 1–14) 67–74 Grammatikk (G1–G7) 75–79 Leseforståing («Kva er gale i norsk skule?») 80–81 Parsetningar 82–83 Skriftleg produksjon 84–85 Lytteøvingar (L1–L4) 86–91

ARBEID OG ARBEIDSLIV

SIDE 92

Tekstarbeid (oppgåve 1–18) 92–100 Grammatikk (G1–G9) 101–106 Leseforståing («– Folk er lykkelegare») 107–108 Parsetningar 109–110 Skriftleg produksjon 111–112 Lytteøvingar (L1–L4) 113–118

DET FRIE ORD OG BILDE

SIDE 119

Tekstarbeid (oppgåve 1–13) 119–125 Grammatikk (G1–G6) 126–129 Leseforståing («Kringkasting i Noreg») 130–131 Parsetningar 132–133 Skriftleg produksjon 134–135 Lytteøvingar (L1–L4) 136–140

INNHALD

00 Forord.indd 4

2015-09-14 09:38:28

B2c 7

POLITIKK OG SAMFUNN

SIDE 141

Tekstarbeid (oppgåve 1–14) 141–148 Grammatikk (G1–G6) 149–154 Leseforståing («Menneskerettane») 155–156 Parsetningar 157–158 Skriftleg produksjon 159–160 Lytteøvingar (L1–L4) 161–166

LOV OG RETT

SIDE 167

Tekstarbeid (oppgåve 1–13) 167–175 Grammatikk (G1–G6) 176–179 Leseforståing («Magnus Lagabøtes landslov») 180–181 Parsetningar 182–183 Skriftleg produksjon 184–185 Lytteøvingar (L1–L4) 186–190

NOREG I VERDA

SIDE 191

Tekstarbeid (oppgåve 1–17) 191–199 Grammatikk (G1–G7) 200–204 Leseforståing («Alternative energiformer») 205–206 Parsetningar 207–208 Skriftleg produksjon 209–210 Lytteøvingar (L1–L5) 211–215

Kjelder 216 Foto og andre illustrasjonar 216

INNHALD

00 Forord.indd 5

2015-09-14 09:40:53

Forord

Her i arbeidsboka finn du oppgåver til tekstane i tekstboka, grammatikkoppgåver, skriftlege og munnlege oppgåver og lytteøvingar. Leksjonane i arbeidsboka til Klart det! er delte inn slik at det først er oppgåver som følger tekstane i tekstboka og der ein skal arbeide med vokabular og tekstforståing. Oppgåvene som følger tekstane i tekstboka, er nummererte fortløpande, og overskriftene frå tekstboka blir også nytta her i arbeidsboka slik at det skal vere lett å finne fram. Deretter følger grammatikkoppgåver, ei leseforståing med fleirvalsoppgåve og spørsmål, 20 parsetningar, skriftleg produksjon til kvar leksjon og lytteøvingar. Oppgåvene vekslar mellom å vere individuelle oppgåver og samarbeidsoppgåver, og ein del av oppgåvene blir følgde opp av tips til korleis ein kan arbeide endå meir med oppgåva viss ein ønsker det. Det er viktig å vere språkleg aktiv også munnleg, og mange av oppgåvene oppfordrar til det. Det er for eksempel case-oppgåver, oppgåver der ein skal stille spørsmål til kvarandre, og oppgåver der ein skal diskutere omgrep eller problemstillingar. Men det er også viktig å ha tid til refleksjon og fordjuping. Nokre av oppgåvene passar til det, slik som blant anna parsetningane, leseforståinga og ein del av oppgåvene som går på arbeide med tekstane til tekstboka. Grammatikkoppgåvene følger opp den grammatiske gjennomgangen i tekstboka, og meininga er å først gå gjennom temaet slik det er framstilt i tekstboka for deretter å arbeide med oppgåvene. Fasit til oppgåvene finst saman med fasit for ein del av dei andre oppgåvene på nettressursen til Klart det!. Nokre av oppgåvene er spelt inn på lydboka. Etter at du har gjort oppgåvene og sjekka svara, kan du arbeide individuelt med oppgåvene på same måte som du gjer om du har ein samarbeidspartnar: Lydboka seier oppgåva, du lyttar utan å sjå i boka og seier svaret. Deretter seier lydboka svaret, og då kan du lytte og sjekke om du har gjort rett. I kvar leksjon er det også ei oppgåve der du trener på skriftleg produksjon. Denne oppgåva er ei oppfølging av arbeidet med påstandane under «Køyr debatt!» i tekstboka. Den skriftlege produksjonen blir bygd opp leksjon for leksjon, og alle leksjonane inneheld eksempeltekstar. Til slutt i kvar leksjon finn du lytteøvingane. Det er både korte og lange samtalar og meldingar, høyrespel, referat og intervju. Lydspora til lytteøvingane ligg på nettressurs. I tillegg til arbeidsboka finst det ein gratis nettressurs. På nettressursen kan du arbeide vidare med vokabular, uttale, grammatikk og lytte- og leseforståing. Det er fleire ikon som går igjen i arbeidsboka: lydbok snakk saman nyttig tips: Har du tenkt på at …?

Lykke til med arbeidet!

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 6

2015-09-14 09:14:57

LEKSJON 1

FRÅ BARN TIL VAKSEN Familien – samfunnets hjørnesteinsbedrift? 1 Spørsmål til teksten a) Kvifor har regjeringane etter krigen vore opptatte av familiepolitikk? ..............................................................................................................................................................................................................................

b) Kva var hensikta med tiltaka som blei sette i gang like etter krigen? ..............................................................................................................................................................................................................................

c) Kva er politikarane ueinige om når det gjeld lønna fødselspermisjon? ..............................................................................................................................................................................................................................

d) Korleis har arbeidsfordelinga i heimen endra seg frå 1950-talet og fram til i dag? ..............................................................................................................................................................................................................................

e) Kva har skjedd med barnehagane i løpet av dei siste 25 åra? ..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

f ) Korleis tolkar du ordet hjørnesteinsbedrift i overskrifta? ..............................................................................................................................................................................................................................

2 Ord og uttrykk Arbeid saman to og to. Forklar orda eller uttrykka som er understreka: Gjer greie for tyding, ordklasse og bøying (TOB) – sjå eksempelet. Bruk deretter orda eller uttrykka i nye setningar. Eksempel: Etter andre verdskrig har regjeringane i Noreg vore opptatte av familiepolitikk. å vere opptatt av: Uttrykket betyr at ein legg stor vekt på noko, at ein bruker mykje tid (og pengar) på det, ein er svært interessert i akkurat dette. Uttrykket er sett saman av tre ord: å vere = verb, opptatt = adjektiv (perfektum partisipp), av = preposisjon. Vi må bøye «å vere»: å vere, er, var, har vore, og vi må samsvarsbøye «opptatt». Nye setningar: Sonen min har vore veldig opptatt av Pokémon i det siste. Læraren vår er opptatt av grammatikk.

LEKSJON 1: Frå barn til vaksen 7

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 7

2015-09-14 09:14:57

a) Ein vil blant anna sørge for at fødselsraten blir halden oppe. b) I våre dagar samarbeider mor og far ofte om barneoppsedinga og oppfølginga av barna, og nokre gonger kan dagane bli i overkant hektiske for både foreldre og barn. c) Dette var ei universell trygd, det vil seie at ho blei utbetalt til alle uavhengig av inntekt. d) Nokre av tiltaka for å hjelpe barnefamiliane herskar det stor ueinigheit om, slik som kontantstøtta.

3 Omgrep Forklar desse omgrepa for kvarandre. Har de noko tilsvarande eller liknande i landet de kjem frå og på dykkar språk?

ei kontantstøtte ein fødselspermisjon eit tiltak

4 Ein reklameplakat frå 1940-talet Dette er ein reklameplakat frå 1940-talet i Noreg. Arbeid saman to og to eller i grupper på tre. Diskuter: Kva fortel plakaten om kjønnsroller i Noreg på 1940-talet, og om forventningar til kvinner? Korleis trur de folk i Noreg ville ha reagert på ein slik reklameplakat i dag? Vil de seie at reklame i dag er kjønnsnøytral? Kvifor / kvifor ikkje?

ei subsidiering ei barnetrygd

Håvamål 5 Visdomsdikt Då dikta i Håvamål blei laga, var dei bygde opp etter eit ganske strengt mønster – på gammalnorsk. Dette mønsteret er det ikkje så lett å få auge på i dag. No er nok rytmen det viktigaste, i tillegg til at nokre av dikta har bokstavrim: betre bør å bere, ros og vett her i verda. Dei fleste dikta følger ei oppskrift: Først blir temaet eller situasjonen introdusert (eller repetert). Deretter kjem det ei skildring eller ei utdjuping. Til slutt er det ein slags konklusjon. Med andre ord: kva, korleis, kvifor. Her er nokre eksempel på nyare (eigenproduserte) dikt: Vere saman og leike med barna er fantastisk og ﬁnt; nye opplevingar gir gode minne for heile familien.

Bruke regntøy og støvlar må alle når det regner og blæs; våt blir vennen som ikkje kler seg etter vêret.

LEKSJON 1: Frå barn til vaksen

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 8

2015-09-14 09:14:58

Prøv å skrive eit dikt kvar, og les dikta høgt for kvarandre etterpå. De kan for eksempel skrive om «å lære norsk», «gjere lekser», «gå på besøk», «drikke kaffi», «halde kontakt med familien» eller eit anna tema eller ein situasjon som de synest passar. .....................................................................................................................................................................................................................................

Kva skal barnet heite? 6 Namnet mitt Finn adjektiv som beskriv deg, og som startar på kvar av bokstavane i namnet ditt, for eksempel: EMMA

E = edel, M = modig, M = mild, A = artig

FILIP

F = ﬁlosoﬁsk, I = intelligent, L = lur, I = interessert, P = poetisk

Vis adjektiva til ein annan i gruppa, og forklar kvifor du har valt desse adjektiva. .....................................................................................................................................................................................................................................

7 Kva betyr det? Dei fleste namn har ei tyding. Mange namn i Noreg er ein del av ein felleseuropeisk arv. Det vil seie at dei opphavleg kjem frå gresk, latin eller tysk – eller andre språkområde i Europa. Så har dei blitt fornorska slik at dei kan uttalast på norsk. Nokre namn refererer til ting eller eigenskapar, andre til kva for nummer ein er i barneflokken. Her er nokre eksempel på forklaringar: Liv:

vern, liv. Namnet kjem opphavleg frå det norrøne ordet hlif.

Anne:

nåde. Namnet er ei form av Hannah, som kjem frå det hebraiske ordet Channah.

Geir:

spyd. Namnet er ein nyare versjon av Geirr, som er eit gammalt norrønt namn.

Bendik:

velsigna. Namnet er ein nordisk variant av det latinske namnet Benedictus.

Leonardo:

sterk som ei løve. Namnet kjem opphavleg frå tysk, men det ﬁnst også liknande variantar med opphav i gresk.

LEKSJON 1: Frå barn til vaksen 9

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 9

2015-09-14 09:14:58

Kva slags opphav har fornamn i landet du kjem frå? Og kva tyding har namnet ditt? Viss du ikkje veit det, så prøv å finne det ut på Internett. Du kan for eksempel søke på «namnetyding». Veit du kvifor du har fått akkurat det namnet? (Eg har for eksempel fått namnet mitt etter ein person i ei bok som faren min hadde lese). På Statistisk sentralbyrå sine heimesider kan du også finne ut kor mange det er i Noreg som har ditt namn: http://ssb.no/navn?fokus=true. For eksempel er det rundt 62 250 kvinner (og fire menn!) som har Anne som fornamn, 24 150 kvinner som heiter Liv, 22 440 menn som heiter Geir, rundt 2000 som heiter Bendik, og 162 som heiter Leonardo (men det er berre 26 personar som heiter Gølin).

8 Ein tale til … Det kan vere vanskeleg å halde talar, enten det er i eit bryllaup, til ein rund dag eller eit anna høve. Av og til kan det vere ein god idé å ta utgangspunkt i bokstavane i namnet til personen ein skal snakke til eller om, velje eit ord som begynner på same bokstav, og utdjupe kvifor ein har valt desse orda, slik du gjorde i oppgåve 1. Då kan ein sjølvsagt bruke forskjellige ord (adjektiv, substantiv eller verb). Arbeid saman to og to. De er arbeidskollegaer, og no skal de skrive ein tale til sjefen dykkar fordi han skal gå av med pensjon. De liker eigentleg ikkje sjefen så godt, men de ønsker likevel å lage ein hyggeleg tale. Finn på eit namn til sjefen, og bruk dette namnet som utgangspunkt for talen. Etterpå held de talen for dei andre i klassen. De må finne ein måte å framføre han på slik at begge får snakke. Hugs å snakke tydeleg og legge inn pausar. Det kan vere lurt å ha talen på A5-ark, med stor skrift, slik at det er lett å løfte blikket frå papiret nokre gonger i opplesinga. Det er litt kjedeleg å høyre på nokon som står og les rett frå eit manuskript.

Sjangertrekk ved ein tale er: Innleiande fraser: «Kjære …» «Takk …» Repetisjon: Særlege tema eller namn på den som talen blir halden til, blir repetert. Munnleg språk: Talen er ein munnleg-skriftleg sjanger, men sidan han ofte blir lesen opp, er han prega av at setningane ikkje er for lange, og av at det er tydeleg samanheng mellom setningane. Han skal vere lett å følge. Talen skal ikkje vere for lang. Han må vere poengtert og klar, og ein tale bør aldri bli kjedeleg. Legg gjerne inn nokre morsomme poeng. Avslutning: Ein avsluttar med å takke, gratulere eller ønske lykke til endå ein gong – alt etter kva for høve talen er skriven til. Ein tale har alltid ei svært tydeleg avrunding.

Tett inntil dagane 9 Spørsmål til teksten a) Kor kjem familien Can opphavleg frå? ..............................................................................................................................................................................................................................

b) Kva for yrke har Mustafa? ..............................................................................................................................................................................................................................

c) Kvifor meinte Güllü at Britt måtte vere litt kurdisk? ..............................................................................................................................................................................................................................

d) Kvifor tok Mustafa mora med på Britt sin restaurant? ..............................................................................................................................................................................................................................

10 LEKSJON 1: Frå barn til vaksen

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 10

2015-09-14 09:14:58

e) Kvifor drog dei ikkje opp i avisredaksjonen? ..............................................................................................................................................................................................................................

f ) Kva syntest Güllü om familien Wallenberg sitt hus? ..............................................................................................................................................................................................................................

g) Korleis skildra Güllü opplevingane sine den dagen? ..............................................................................................................................................................................................................................

h) Kvifor tenker Mustafa på denne dagen? ..............................................................................................................................................................................................................................

10 Uttrykk Arbeid saman to og to. Uttrykka under er henta frå teksten. Vel tre uttrykk kvar. Finn uttrykka i teksten og forklar for kvarandre kva dei betyr. Prøv å bruke uttrykka på andre måtar enn slik dei er brukte i teksten. å utspele seg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . å svinne bort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . å bli med inn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . å sette av . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . å ta avskjed med . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . å ha dårleg/god smak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

For å forstå eit uttrykk betre kan de bruke ein søkemotor på Internett, skrive inn uttrykket (utan å) og starte søk. Då kjem det opp samanhengar som uttrykket blir brukt i, og de får fleire eksempel på korleis det kan brukast.

11 Feilkonstruksjonar Arbeid saman to og to. I parentes framfor desse setningane står det kor mange feil kvar setning inneheld. Finn feila og skriv setningane korrekt. Prøv å forklare for kvarandre kvifor setningane er feil. (2) Boka handlar på ei kvinne som fødd i Kurdistan. ............................................................................................................................................................................................................................

(1) Mor syntest at var bygningane stygge. ............................................................................................................................................................................................................................

LEKSJON 1: Frå barn til vaksen 11

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 11

2015-09-14 09:14:58

(2) Eg ofte tenker at burde eg ha vore meir aktiv. ............................................................................................................................................................................................................................

(2) Ho ville gjerne treffe avisvenner mine, men skamma ho seg. ............................................................................................................................................................................................................................

(2) Mor likte å går på restaurant og et børek. ............................................................................................................................................................................................................................

(3) Ho ikkje kan forstår at dei små dyra smaker så god. ............................................................................................................................................................................................................................

(1) Det hadde vore ein lærerik dagen med sonen, syntest Güllü. ............................................................................................................................................................................................................................

(2) Etter nokre minutta slappa henne av og koste seg på restauranten. ............................................................................................................................................................................................................................

12 LEKSJON 1: Frå barn til vaksen

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 12

2015-09-14 09:14:58

grammatikk G1 Ubestemt eller bestemt form? Set inn substantivet til venstre i rett form i setningane. Substantivet sitt kjønn er ikkje gitt opp, så først må du vere sikker på at du veit kva det er: ein, ei eller eit. Du må også finne ut om det skal stå i eintal eller fleirtal. Det kan du innimellom sjå av andre ord i setninga. Kva for ord er det? a) meining

Eg synest at han kan halde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sine for seg sjølv.

b) namn

Dei vanlegaste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i Noreg i 2013 var Emma og Filip.

c) mor

I dag er det vanleg at både . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . og far er i lønna arbeid.

d) mål

Gode forhold for småbarnsforeldre er eit viktig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . for mange politikarar.

e) tiltak

Nokre av . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . er politikarane ueinige om.

f ) politikar

Mange . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . arbeider mykje med å legge til rette for småbarnsfamiliar.

g) dikt

Har du lese desse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ?

h) vegg

Ho heldt seg helst innanfor husets ﬁre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

i) gitar

Ho begynte å spele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . som barn.

j) vindauge

Til hausten må vi sette inn nye . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

k) besteforelder

...............................................................

l) far

Nokre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . er ﬂinke til å hjelpe til heime, men langt frå alle.

m) vaffel

Mor steikte alltid ein haug med . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . på laurdagane.

n) barn

Sjølvsagt er ho like glad i alle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sine!

må stille opp for barnebarna sine.

G2 Ubestemt artikkel eller ikkje? Set inn artikkel der det må vere artikkel. I kva for setningar er det mogleg å velje? a) Vil du bli med og bake . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . kake i ettermiddag? b) Kjenner du . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dyktig snikkar som kan ta på seg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . jobb for meg? c) Olsen er . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . rørleggar, men eg synest ikkje at han er . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . spesielt ﬂink rørleggar, viss eg skal vere ærleg. d) Sonen min seier at han skal bli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . lege når han blir stor. e) Vil du ha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . kopp kaffi, eller liker du . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . te betre? f ) Kor skal de reise på . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ferie i sommar?

LEKSJON 1: Frå barn til vaksen 13

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 13

2015-09-14 09:14:58

grammatikk G3 Gradbøying Set inn rett form av adjektivet til venstre. a) vanskeleg

Det blir stadig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . å ﬁnne ein stad å bu.

b) våt, sur, kald

Denne hausten er den . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vi har hatt på lenge, og i tillegg har det vore både . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . og . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c) ung

Kven er . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , jenta di eller guten din?

d) kort

Er det . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . frå Trondheim til Bergen enn frå Trondheim til Oslo?

e) stor, gammal

Oslo er Noregs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . by, men det er Tønsberg som er den ...............................................................

f ) høg, tjukk

byen i landet.

Anton og Eva er akkurat like . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , men Anton er ganske mykje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . enn Eva, vil eg seie.

g) gammal, dyr, billeg h) god, god

Kva for hus er . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , det . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . huset eller det . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . huset? Eg var på kino på laurdag og såg ein ﬁlm. Han var ganske . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , men det var langt frå den . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ﬁlmen eg har sett.

G4 Substantiverte adjektiv Set inn adjektivet i rett form i tekstane. Hugs artikkel i bestemt form. ung Det kan være vanskeleg for . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i dag å komme inn på bustadmarknaden. Derfor bur mange . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . lenge heime hos foreldra. Men nokre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ﬂytter heimanfrå for å studere. vaksen Mange . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . arbeider mykje og har hektiske dagar. Men slik er det å vere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Det hender heilt sikkert at . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . lengtar etter den tida dei var barn. tilsett Denne bedrifta har tretti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . No har . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ein konﬂikt med leiinga om arbeidstid. Nokre av . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . meiner at dei bør streike, men ikkje alle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . er einige i det. Somme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . synest at dei bør vente slik at leiinga kan komme med eit tilbod. fattig Heldigvis har vi ikkje mange . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . her i landet. Men andre stader i verda er fattigdom eit stort problem, og mange av . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . bur i bustader utan vatn, kloakk eller straum.

14 LEKSJON 1: Frå barn til vaksen

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 14

2015-09-14 09:14:58

leseforståing A: Rett svaralternativ Det er tre forskjellige ord eller uttrykk til kvar luke i teksten. Berre eitt av desse svaralternativa er rett i samanhengen. Set kryss ved det ordet eller uttrykket du meiner er rett.

Livets gang Vi kallar perioden frå 13–19 år for «tenåra». Dette er ein alder der [eks.] mange ting i ein ungdom sitt liv. I stadig [1] orienterer han eller ho seg ut av heimen og vidare i livet mot meir sjølvstende. Det finst mange [2] i denne perioden, og mange foreldre engstar seg for kva ungdommane deira [3] med på fritida. Somme foreldre vel å ha strenge grenser, mens andre vel å gi ungdommen sin stor grad av fridom. Det finst neppe noko fasitsvar på kva som er ei god og riktig løysing. Det vil nok [4] frå familie til familie, og frå person til person. Spesielt kan det vere vanskeleg i helgene. Då er det mykje som skjer, særleg i dei store byane. «Natteramnane» er ein frivillig organisasjon der vaksne går gatelangs saman i grupper og prøver å [5] i eventuelle konfliktar som oppstår. Slik vil dei forhindre at det skjer unødvendige valdsepisodar, for eksempel. Natteramnane har på seg gule vester eller jakker, og desse er tydeleg merkte med natteramnane sin logo. Mange [6] at det at natteramnane er til stades, verkar preventivt. Ein natteramn er eigentleg ei nemning på ein person som ofte sit oppe utover natta. Det er nok ikkje [7] å vere ung i dag. Internett, media og reklame fortel dei unge korleis dei skal sjå ut, kva dei skal ha på seg, og kva som er kult og ikkje kult å halde på med. Mange [8] arbeider mykje hardare med skulearbeid og deltar i fleire fritidsaktivitetar enn det som var vanleg tidlegare. Somme lykkast, men dessverre er det også nokre som fell utanfor. Tidlegare var det viktig at foreldra pressa på og stilte krav, men etter kvart blir det kanskje like [9] for foreldra å halde igjen og å lære ungdommane å slappe av og tru på seg sjølve? Å bli gammal er [10] ikkje det same i dag som det var før i tida. Ein har nok alltid snakka om å «halde seg godt», «vere i vigør» og «bere alderen godt», men kanskje har det aldri vore meir sant [11] no – i alle fall i mange vestlege land. Gjennomsnittleg levealder [12], og mange eldre er friske og raske og har eit høgt aktivitetsnivå. I Noreg har dette fått samfunnsøkonomiske konsekvensar. Blant anna har Stortinget vedtatt ei ny statleg pensjonsordning, og politikarane har sette i gang tiltak for å bygge fleire (og betre) alders- og sjukeheimar. Denne situasjonen burde kanskje [13] at stadig fleire småbarnsforeldre vil bu saman med barnas besteforeldre slik storfamiliane gjorde før i tida? Men det ser ikkje ut til å vere tilfelle. Kanskje situasjonen er snudd på hovudet: Der gamle foreldre tidlegare var ei byrde for aktive og travle barn, har kanskje dei travle barna no blitt ei byrde for friske og raske foreldre med både tid og økonomi [14] å reise og «leve livet»?

Svaralternativ:

skjer det

det skjer

[1]

gradvis

ﬂeire og ﬂeire

større grad

[2]

freistinga

freistingar

freistingane

[3]

held på

gjer

ansvar for

[4]

verke

herske

variere

[5]

delta

løyse opp

forsvare

[eks.]

skjer

LEKSJON 1: Frå barn til vaksen 15

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 15

2015-09-14 09:14:58

leseforståing

[6]

meiner

foreslår

oppdrar

[7]

vanskeleg

så lett

opptatt

[8]

yngste

ungane

unge

[9]

viktig

viktigare

viktigast

[10]

også

verken

heller

[11]

frå

enn

som

[12]

styrker

minskar

aukar

[13]

føre til

gi opp

halde på

[14]

til

for

Når de har retta oppgåva, kan de nytte henne til lesetekst og lese henne høgt for kvarandre. Då sjekkar den eine om den andre hugsar kva for ord som skal settast inn.

B: Spørsmål til teksten Når de er ferdige med oppgåve A, kan de arbeide med desse spørsmåla til teksten. a) Korleis utviklar personlegdommen seg i tenåra? ..............................................................................................................................................................................................................................

b) Kva utfordringar møter ungdommar i dag? ..............................................................................................................................................................................................................................

c) Kven kan vere med i «Natteramnane»? ..............................................................................................................................................................................................................................

d) Kva er formålet med «Natteramnane»? ..............................................................................................................................................................................................................................

e) Kva er meint med at det ikkje ﬁnst noko fasitsvar på korleis foreldre bør vere mot ungdommane sine? ..............................................................................................................................................................................................................................

f ) Kvifor seier ein at eldre i dag «held seg godt»? ..............................................................................................................................................................................................................................

g) Kva for økonomiske konsekvensar har auken i levealder fått? ..............................................................................................................................................................................................................................

h) Kva forklaring gir teksten på at mange besteforeldre ikkje er så ivrige etter å passe på barnebarna sine? ..............................................................................................................................................................................................................................

LEKSJON 1: Frå barn til vaksen

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 16

2015-09-14 09:14:59

parsetningar Fyll ut setning B slik at ho betyr omtrent det same som setning A.

A Han uttrykker glede over å få vere heime saman med barna sine. B Han seier at han er . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . å få vere heime med barna sine.

A I byrjinga rørte ho knapt maten, men etter kvart åt ho med god appetitt. B I byrjinga rørte ho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ikkje maten, men etter kvart åt ho med god appetitt.

A Desse buksene er ikkje store nok for meg. B Desse buksene er for . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . for meg.

A Ikkje noko tiltak har vore så populært som dette. B Dette er det . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . tiltaket vi har hatt.

A Denne ﬁlmen er den beste eg har sett. B For . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !

A Det er mange dagar sidan eg har sett Anna. B Eg har ikkje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . mange dagar.

A Kva interesser har sonen din no for tida? B Kva er . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . av no for tida?

A Eg har aldri smakt så god mat før. B Dette er . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . eg har smakt nokon gong.

A Ho kan ikkje strikke på grunn av at ho har vondt i hendene. B Ho kan ikkje strikke på grunn av dei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 A Det er varmast her i juni. B Juni er . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . månaden her.

11 A Kva føretrekker du, kjøtt eller ﬁsk? B Kva liker du . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . og ﬁsk?

LEKSJON 1: Frå barn til vaksen 17

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 17

2015-09-14 09:14:59

parsetningar 12 A Han er ﬂinkast i klassen. B Han er den . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i klassen.

13 A Mange eldre begynner å reise meir når dei går av med pensjon. B Når dei går av med pensjon, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . å reise mer.

14 A Dei skal selje den gamle hytta si, for ho ligg så langt av lei. B Den gamle hytta deira ligg så langt av lei. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . selje henne.

15 A Barna til Pettersen har jammen blitt godt oppdratt! B Barna til Pettersen har jammen god . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !

16 A Mange er ueinige om dei nye byggeplanane. B Det herskar stor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . om dei nye byggeplanane.

17 A Kjærleiken hennar har ingen grenser. B Kjærleiken hennar er . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18 A Dei trener ikkje så mykje no som dei gjorde før. B Dei trente meir før . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . no.

19 A Politikarane understrekar ofte at dei støttar småbarnsfamiliane. B Politikarane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . på at dei støttar småbarnsfamiliane.

20 A Han er sjeldan saman med barna om ettermiddagen. B Han er ikkje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . saman med barna om ettermiddagen.

18 LEKSJON 1: Frå barn til vaksen

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 18

2015-09-14 09:14:59

skriftleg produksjon Å skrive om ei sak Når ein skriv om ei sak, må ein ofte presentere begge sider av saka. I denne oppgåva skal vi berre arbeide med å presentere éi side av ei sak. Det er ofte tilfellet i eit innlegg. Då presenterer ein ofte berre argument enten for eller mot saka. Arbeid saman to og to. Les eksempeltekstane og diskuter korleis dei er bygde opp: Kva for argument er tatt med? Kva for ord og uttrykk er nytta for å understreke om ein er positiv eller negativ til saka? Korleis er overgangen mellom avsnitta? Påstand: Det er viktig for barna å gå i barnehage. FOR

MOT

– mykje aktivitet, lærerikt

– hektisk miljø og mykje bråk

– barna er saman med andre barn

– mindre tid saman med foreldra

– foreldra kan arbeide

– passar ikkje for sjenerte barn

Eksempeltekst A: Innlegg FOR barnehagar Overskrift

Påstand: Det er viktig for barna å gå i barnehage

Innleiing (nøytral presentasjon av saka)

Barnehagane har forandra seg mykje frå 1960-talet og fram til i dag. Styresmaktene har laga både ei barnehagelov og ein rammeplan for barnehagane. Dette gir barnehagane andre rammevilkår enn før.

1. argument

Det er viktig for barn å vere i aktivitet. I barnehagane kan barna vere mykje ute. Når ein skal bu i Noreg, er det bra å lære at ein kan vere ute i all slags vêr. Dei lærer om naturen og om verda rundt seg. Men dei lærer også mykje anna i barnehagen. Dei får snakke mykje, dei lærer songar, og dei høyrer forteljingar. Mange barnehagar er også ﬂinke til å lære barna om mat, kosthald, resirkulering og slike ting.

2. argument

Barn treng å leike, og dei held ofte eit høgt tempo. Saman med andre barn kan dei få ut energien sin, ha det gøy og kose seg. Å ete saman er også viktig. Barna lærer å sitte ﬁnt ved bordet og vente på tur.

3. argument

Mange familiar er avhengige av to inntekter. Derfor må både mor og far arbeide. Då er det ﬁnt å vite at barna har det godt i barnehagen, og at dei er ein stad der dei kan lære mykje samtidig som dei har det ﬁnt.

Avslutning/ konklusjon

Etter mi meining er det bra at barn går i barnehage. Dei lærer sosial samhandling, og det kan bli nyttig for dei seinare i livet.

LEKSJON 1: Frå barn til vaksen 19

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 19

2015-09-14 09:14:59

skriftleg produksjon Eksempeltekst B: Innlegg MOT barnehagar Overskrift

Påstand: Det er viktig for barna å gå i barnehage

Innleiing (nøytral presentasjon av saka)

Barnehagane har forandra seg mykje frå 1960-talet og fram til i dag. Styresmaktene har laga både ei barnehagelov og ein rammeplan for barnehagane. Dette gir barnehagane andre rammevilkår enn før.

1. argument

I ein barnehage er mange barn samla på ein stad. Sjølv om det er vaksne til stades, blir det ofte mykje bråk og eit hektisk miljø. Mange barn blir veldig stressa av det. Dei merker kanskje ikkje stresset sjølve, men det kan vise seg i at dei er irritable, sure eller grinete.

2. argument

Mange familiar er avhengige av to inntekter, og ofte arbeider foreldra lange dagar. Då blir det også lange dagar i barnehagen for barnet. Somme dagar ser ikkje foreldra og barna kvarandre meir enn to, kanskje tre timar. Så må barna legge seg slik at dei er utkvilte til neste dag. Mange foreldre synest at dette er ein vond og vanskeleg situasjon. Dei vil heller sjølve vere saman med barna.

3. argument

I barnehagane må barna leike saman. Ikkje alle barn klarer å delta i slik «fri» leik. Dei er sjenerte, eller dei liker ikkje det same som dei andre barna. Då føler dei seg utanfor. Det kan vere vanskeleg for dei vaksne å fange opp slike problem fordi dei har så mange barn å passe på.

Avslutning/ konklusjon

Etter mi meining må mange foreldre spørje seg sjølve: Kva er det viktigaste? Å arbeide eller å bruke tid med barna? Slik eg ser det, bør ikkje barn gå i barnehage. Dei har det betre heime saman med mor eller far. Ein barnehagepedagog kan ikkje erstatte ein forelder.

No skal de skrive eit innlegg. Vel om de skal vere for eller mot påstanden under. Finn argument som støttar dykkar meining, og diskuter kvifor desse argumenta er relevante. Start med ei innleiing som presenterer temaet som påstanden tar opp. Deretter vel de ut tre av argumenta dykkar og skriv utfyllande om argumenta. Avslutt med ein konklusjon som rundar av teksten. Påstand: Noreg er eit godt land å bu i for småbarnsfamiliar.

20 LEKSJON 1: Frå barn til vaksen

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 20

2015-09-14 09:14:59

lytteøvingar

L1 Korte samtalar og meldingar Lytt til samtalane og meldingane, og set kryss ved rett alternativ. Du får høyre samtalane og meldingane éin gong.

Samtale 1 Kva får vi vite av samtalen?

Samtale 7 Kva får vi vite av samtalen?

Mannen har tre barn.

Det har blitt færre valdsepisodar.

Kona til mannen har fødd etter termindato.

Det er meir politi til stades i gatene etter at det blir mørkt.

Kona til mannen arbeider overtid.

Natteramnane har overtatt politiet sine oppgåver.

Samtale 2 Kva får vi vite av meldinga?

Samtale 8 Kva får vi vite av samtalen?

Guten overlevde ulykka.

Dei er kollegaer.

Barnehagen har opplevd liknande ulykker tidlegare.

Eva er aleinemor.

Dei tilsette i barnehagen vil miste jobben.

Den eldre kvinna var heimeverande.

Samtale 3 Kvinna bestemmer seg for å

Samtale 9 Kva får vi vite av samtalen?

kalle guten sin Lars

Dei skal bli pappa.

velje eit meir uvanleg namn

Begge to ser verkeleg fram til å ha pappapermisjon.

kalle guten opp etter faren

Dei har ikkje diskutert fordelinga av permisjon med konene sine.

Samtale 4 Kva får vi vite av samtalen?

Samtale 10 Kva får vi vite av samtalen?

Ekteparet si vaskemaskin verkar ikkje.

Sandra har gifta seg.

Mannen si svigermor har ringt ein reparatør.

Sandra kjem ofte heim fordi ho ikkje liker leilegheita si.

Mannen har mykje å gjere.

Sandra har ikkje vaskemaskin.

Samtale 5 Kva får vi vite av samtalen?

Samtale 11 Kva får vi vite av samtalen?

Dei førebur eit selskap.

Kvinna skryt ofte av barna sine.

Mannen synest at kvinna stressar for mykje.

Mannen og kvinna er einige om at det er viktig å skryte av ungane sine.

Dei har ein hektisk kvardag.

Mannen synest at Laila har rett. Samtale 6 Kvifor er ekteparet sin son sur?

Samtale 12 Fødselsraten

Fordi foreldra har kjøpt ny båt.

har auka på landsbasis

Fordi han ikkje får hjelp.

går mest opp på det sentrale Austlandet

Fordi han skal på båttur i helga.

har gått litt ned på Vestlandet

LEKSJON 1: Frå barn til vaksen 21

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 21

2015-09-14 09:14:59

lytteøvingar Samtale 13 Erna

Samtale 15 Kva får vi vite av samtalen?

er deprimert

Lars og Amanda har god råd.

har det bra

Kvinna er oppgitt over Lars og Amanda.

leiter etter ein kjærast

Lars og Amanda ventar sitt tredje barn på kort tid.

Samtale 14 Kva får vi vite av samtalen? Dei skal sjå ﬁlmen. Kvinna er opptatt av aldersgrenser. Petter er 15 år.

L2 Kven, kva, kor? Lytt til samtalane og gjer oppgåvene. Du får høyre samtalane éin gong.

Samtale A 1) Set kryss Set kryss ved dei påstandane som er riktige ut frå det vi høyrer i samtalen.

Dei snakkar om ei bok dei har lese.

Agnes får besøk på laurdag.

Dei to kvinnene har vaksne barn.

Lovise har ikkje barn.

Begge to har barnebarn.

Både Lovise og Agnes brukte å lese høgt for barna sine då dei var små.

Lovise liker ikkje at barnebarna krev så mykje av foreldra.

Agnes og Lovise synest dagens foreldre må stå på meir for ungane sine.

Dei to kvinnene har lagt merke til at barndommen blir stadig meir organisert.

Agnes trur at både foreldre og barn har det for hektisk.

Lovise synest dagens barn får altfor mykje godteri.

2) Kvifor? Snakk saman to og to: Forklar for kvarandre kvifor nokre av påstandane er feil.

22 LEKSJON 1: Frå barn til vaksen

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 22

2015-09-14 09:14:59

lytteøvingar Samtale B 1) Spørsmål Svar på spørsmåla. a) Kvifor ringer Erik? ..............................................................................................................................................................................................................................

b) Kva har Erik og kona gjort i dag? ..............................................................................................................................................................................................................................

c) Kva lurer Eriks far på? ..............................................................................................................................................................................................................................

d) Korleis reagerer Eriks far på Eriks forslag til namn? ..............................................................................................................................................................................................................................

e) Kva synest Erik om farens reaksjon? ..............................................................................................................................................................................................................................

2) Samandrag Skriv eit kort samandrag av samtalen. Lever samandraget til læraren for retting.

L3 Natteramnane Lytt til intervjuet og gjer oppgåvene.

Oppgåve A Spørsmål a) Kvifor er Otto Olsen på besøk i studio? ..............................................................................................................................................................................................................................

b) Kva er hensikta med natteramnane? ..............................................................................................................................................................................................................................

c) Kor oppstod ideen med natteramnar? ..............................................................................................................................................................................................................................

d) Kor lenge har det vore natteramnar i Noreg? ..............................................................................................................................................................................................................................

e) Kva skjedde med sonen til Otto? ..............................................................................................................................................................................................................................

f ) Korleis påverka det Otto? ..............................................................................................................................................................................................................................

LEKSJON 1: Frå barn til vaksen 23

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 23

2015-09-14 09:14:59

lytteøvingar g) Var det natteramnar til stades då sonen til Otto hamna i slåstkamp? ..............................................................................................................................................................................................................................

h) Har sonen til Otto fått varige mein? ..............................................................................................................................................................................................................................

i) Kva dreidde slåstkampen seg om? ..............................................................................................................................................................................................................................

j) Kven kan bli natteramn? ..............................................................................................................................................................................................................................

Oppgåve B Samandrag Arbeid saman to og to eller i grupper på tre og fortel om igjen intervjuet for kvarandre. Kva var ny informasjon for dykk i intervjuet, og kva visste de frå før? Kva synest de om tiltaket med natteramnar? Grunngi synspunkta dykkar.

24 LEKSJON 1: Frå barn til vaksen

_KLART DET-ARBEIDSBOK [Nynorsk].indb 24

2015-09-14 09:14:59

SPOR 2 OG 3

• Tema som motiverer • Rikeleg med lytteøvingar • Eigen grammatikkdel • Diskusjonsoppgåver • Visuelt uttrykk som

GØLIN KAURIN NILSEN

KLART DET! er skreddarsydd for vaksne som vil lære meir norsk eller ønsker å bestå ein av språk testane på høgare mellomnivå (nivå B2).

www.fagbokforlaget.no/klartdet

ARBEIDSBOK

www.fagbokforlaget.no

,!7II2B1-accifb!

GØLIN KAURIN NILSEN

ARBEIDSBOK

ISBN 978-82-11-02285-1

NYNORSK

NYN