november - december 2016
nr 2
Astroreis MALAWI p 14
Dossier Armoede p4
Ik heet . . . . . . . . . . . . Klas: . . . . . . . . . . . . . .
fm-2.indd 1
Tijdschrift niet-confessionele zedenleer voor de tweede graad lager onderwijs
26/09/16 21:45
IN DE KIJKER
Het internationaal kinderfilmfestival Brussel is al aan zijn tiende editie toe en dat moet gevierd worden! De vertoningen vinden plaats in de herfstvakantie van 30 oktober tot en met 6 november 2016 in verschillende film- en cultuurhuizen in Brussel. Het festival biedt naast 100 films ook een heleboel creatieve filmworkshops en cinéconcerten aan. Britt Raes, één van de topillustratoren van de Fakkeltjes, presenteert op het festival haar animatiefilm ‘Catherine’. In dit bitterzoete verhaal groeit een jong meisje uit tot een gekke oude kattenvrouw. Een film voor kattenliefhebbers, maar ook –haters! Catherine speelt op donderdag 3 november. Meer info over de voorstelling en het filmfestival op www.filemon.be.
Catherine © Britt Raes & Creative Conspiracy
2 fm-2.indd 2
26/09/16 21:45
Colofon Fakkeltjesmagazine nr. 2 November - december 2016 Schooljaar 2016 - 2017, jg. 17 Tijdschrift niet-confessionele zedenleer voor de tweede graad lager onderwijs Fakkeltjeskrant, Fakkeltjesmagazine en Tienerfakkel zijn een uitgave van Fakkeltjes vzw. Ondersteunend comité Laurent Blonden, Annie Hermans, Ann Bogaerts, Filip Debrabandere, Luc De Ro, Robert Joncret, Marlene Stevens, Martine Konings, Erik Hurts, Tamara Festraets, Ingrid Soetewey, Christel Birchen en Anke Hurts
Inhoud
2 - 3 In de kijker
4 - 9 Dossier: Armoede
Hoofdredactie Bert Goossens Illustrator Floris De Smedt / www.mrfart.be
10 - 11 Vrij verhaal: Robinson Crusoe
Lay-out Wim Pauwels / www.silkentofu.org Druk N.V. Verbeke Lijnmolenstraat 34-36, 9040 Gent www.drukkerijverbeke.be
12 - 13 Kapitein Ansjovis
Abonnement Via de school: € 8 Persoonlijk abonnement: € 10 Bestellen: via www.fakkeltjes.be/bestellen
14-17 Astroreis: malawi
Contact Fakkeltjes vzw Brand Whitlocklaan 87 bus 9, 1200 Brussel 02 735 81 92 (ma-vrij tussen 9u en 16u) fakkeltjesvzw@demens.nu www.fakkeltjes.be
18-19 lunapark 20 - 21 Wegwijzer
22 Leugendetector
Meeschrijven of –tekenen? Neem contact met ons op!
23 Ezelsoor en oplossingen
V.U. Laurent Blonden Brand Whitlocklaan 87 bus 9, 1200 Brussel
of fakkeltjesvzw@demens.nu en win een leuke prijs!
Wedstrijd!
Stuur een tekening, verhaal of leuke mop naar: Fakkeltjes vzw Brand Whitlocklaan 87 bus 9 1200 Brussel
fm-2.indd 3
Vrijwilligerskern & redactie Ally Steven Severi, Anouk Leys, Britt Raes, Christel Birchen, Lieve Meiresonne, Mira Borghs, Mira Roos, Myriam Kalaï, Nicole Ledegen, Sarah Rathé, Steven Gryspeerdt, Karel Van Campenhout en Thomas Rotthier
Alle teksten en beelden in Fakkeltjeskrant, Fakkeltjesmagazine en Tienerfakkel zijn eigendom van Fakkeltjes vzw. Er steekt heel wat vrijwilligerswerk achter de Fakkeltjes. Niets uit deze publicaties mag zonder voorafgaande toestemming van de uitgever worden overgenomen, uitgezonderd beelden die aangeduid zijn met creative commons (c) (steeds auteur en oorsprong vermelden).
3 26/09/16 21:45
DOSSIER Armoede Wist je dat één op vijf Belgen arm is? Dat is ontzettend veel! En onder die mensen in armoede zijn er ook veel kinderen. Maar wat is dat eigenlijk ‘arm zijn’? Waarom is er zoveel armoede in Afrika? Wat kunnen we doen om armoede aan te pakken? In dit dossier gaan we op zoek naar oorzaken én oplossingen.
Een leven in armoede Wat is dat ‘arm zijn’? In de eerste plaats betekent het dat je weinig geld hebt. Te weinig om een normaal leven op te bouwen. Arme mensen hebben weinig of geen geld voor extraatjes zoals het kopen van een cadeautje of het maken van een leuke uitstap. Armoede kan heel erge vormen aannemen. Sommige mensen zijn zo arm dat ze honger lijden en ziek worden. Wat hoort bij het woord armoede? Bedenk 5 kernwoorden.
................. .................
.................
Armoede 4 fm-2.indd 4
.................
.................
26/09/16 21:45
Oorzaken Armoede kent vele oorzaken. Op sommige plaatsen is er weinig rijkdom aanwezig en is het heel erg moeilijk om een job en dus een inkomen te vinden. Veel hangt ook af van in welk gezin je opgroeit. Kinderen die in een rijk gezin geboren worden, hebben vaak meerdere streepjes voor. Ze kunnen naar de beste scholen en universiteiten gaan en nemen deel aan naschoolse activiteiten waar ze veel uit leren. Als arme moet je veel meer knokken in het leven.
Pech Armoede is vaak ook een verhaal van pech. Sommige mensen verliezen hun job of worden zwaar ziek, en geraken zo in armoede. De overheid in België probeert oplossingen te bieden voor de pechvogels in onze samenleving. Mensen die hun job verliezen, kunnen bijvoorbeeld een vervangingsinkomen krijgen. Zieke mensen kunnen dan weer beroep doen op goedkope gezondheidszorg.
Zou jij superrijk willen zijn? • Heel graag! • Dat mag wel • Hoeft helemaal niet Heeft rijk zijn ook nadelen? Welke? ....................................... ....................................... ....................................... .......................................
Studeer en werk je rijk Je best doen op school is een belangrijke voorwaarde om niet in armoede te verzeilen. Wie een goed vak leert, maakt meer kans op werk en dus een inkomen. Hoe langer je studeert, hoe meer kans je maakt op een job waarbij je goed verdient. Mensen die na hun middelbare studies nog naar de hogeschool of universiteit gaan, komen in aanmerking voor jobs die beter verdienen dan mensen die enkel een diploma middelbaar onderwijs hebben. Wat zeg jij? o Logisch, sommige beroepen verdienen meer dan andere. o Raar, waarom verdient niet iedereen gewoon evenveel? o Andere mening: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ............................................................. Door ergens heel goed in te zijn, kan je veel verdienen. Denk maar aan topvoetballers, beroemde kunstenaars, topchirurgen, ambachtslui … Als ander mensen ervoor willen betalen natuurlijk.
fm-2.indd 5
5 26/09/16 21:45
Gat in je hand Even belangrijk als geld verdienen, is om er goed mee om te gaan. Ken jij de betekenis van ‘een gat in zijn hand hebben’? De betekenis is ‘geld te gemakkelijk uitgeven’.
OPLOSSING ► ► ►
Of je nu veel of weinig verdient, het is altijd goed om (een beetje) geld te sparen. Door geld te sparen kan je later grotere aankopen doen. Een spaarpotje is ook altijd goed wanneer je voor onverwachte kosten komt te staan. Sommige mensen laten zich makkelijk verleiden door schreeuwerige reclames en geven al het geld dat ze hebben direct uit. In dat geval is het goed om eens in en uit te ademen en jezelf enkele vragen te stellen: Heb ik dit echt wel nodig? Kan ik mijn geld niet beter aan iets anders geven? Ga ik er geen spijt van krijgen? Zowel rijke als arme mensen kunnen ‘een gat in hun hand’ hebben. Bij rijke mensen is dat niet zo erg, bij arme mensen zijn de gevolgen erger.
Wat vind jij van reclame op tv? o Interessant, zo weet ik wat er zoal te koop is. o Vervelend, daar wil ik niet naar kijken. o Andere mening: . . . . . . . . . . . . . . . . . ..............................
Verslaving Sommige mensen zijn arm omdat ze met een verslaving kampen. Ze geven bijna al hun geld aan één ding. Dat ding is meestal niet al te goed voor hen. Je hebt mensen die verslaafd zijn aan alcohol, drugs, gokken … Het is niet moeilijk om in te zien dat al die dingen niet goed voor je zijn. Maar als je verslaafd bent aan iets, is het niet zo makkelijk om daar van af te geraken. Mensen met een verslaving hebben hulp nodig.
6 fm-2.indd 6
Daklozen Hoe komt het dat er in een rijk land zoals België nog daklozen zijn? Elke dakloze heeft zijn eigen verhaal. Vaak zijn ze alles kwijtgeraakt. Niet enkel het dak boven hun hoofd, maar ook het contact met vrienden en familie. Veel daklozen hebben ook een verslavingsverhaal.
26/09/16 21:45
DOSSIER
Vluchtelingen Het is het nieuwsverhaal van de laatste jaren: de grote toestroom van vluchtelingen uit het Midden-Oosten naar Europa. Het gaat vooral om Syriërs, Irakezen en Afghanen. In die landen heerst er al jaren oorlog. Voor veel mensen is het onmogelijk om er te (over)leven. Ze hebben geen andere keuze dan op de vlucht te gaan. België is net als veel andere landen solidair met deze mensen. Ze worden opgevangen in centra tot ze een wettelijke verblijfsstatuut krijgen. Niet iedereen mag hier blijven, sommigen worden teruggestuurd. Voor de vluchtelingen is het niet vanzelfsprekend om hier een nieuw leven op te bouwen. Ze zijn al heel triest om wat er in hun geboorteland gebeurt. Ze moeten een nieuwe taal leren en werk vinden. Dat laatste is ook niet zo makkelijk aangezien hun diploma’s in België vaak niet erkend worden.
fm-2.indd 7
7 26/09/16 21:45
Armoede in ontwikkelingslanden Congo, Liberia, Zimbabwe, Burundi, Malawi … De armste landen van de wereld zijn te vinden op het werelddeel Afrika. Dat komt doordat Afrika altijd een zeer wisselvallig klimaat heeft gehad. Mensen leefden er lang als eenvoudige landbouwers. Vroeger gebeurde het al te vaak dat oogsten mislukten. Daardoor kon een hongersnood uitbreken en stierven veel mensen. Door wetenschappelijke ontdekkingen wordt dit risico steeds vaker beperkt. Maar er is nog meer. Europa heeft in de 19de en 20ste eeuw Afrika gekoloniseerd. Simpelweg betekent dat, dat ze met schepen en een klein leger naar Afrika trokken en zeiden: “Wij zijn vanaf nu de baas hier.” Doordat de Europeanen veel betere wapens hadden, lukte dat redelijk makkelijk. De European plunderen grote delen van Afrika leeg.
8 fm-2.indd 8
De Afrikanen lieten zich echter niet kennen. Zij wilden zelf beslissen over hun leven. In de jaren zestig van vorige eeuw kwamen ze in opstand. De Afrikaanse landen werden één na één onafhankelijk. Ze kregen een eigen bestuur.
26/09/16 21:45
Licht aan de horizon Niet dat dan alle problemen daarmee van de baan zijn. Oorlog, ziektes en slechte leiders die geld bedoeld voor de gewone mensen in hun eigen zakken stoppen, zorgen ervoor dat Afrika nog steeds veel armoede kent. Maar er is ook vooruitgang. Door samenwerking tussen verschillende landen worden ziektes teruggedrongen en vermindert de armoede. Toch is er nog een hele weg te gaan.
Solidaire steentjes Armoede is een probleem zowel dichtbij als ver van ons bed. Ook jij kan je steentje bijdragen aan de strijd tegen armoede.
► Koop eerlijke producten.
Niet alle producten, van eten tot speelgoed, zijn even duurzaam. Soms komen ze uit landen waar de mensen niet goed betaald worden, waardoor ze in armoede blijven. Daarom heb je ook Fair Trade producten. Van deze producten weet je 100% zeker dat de makers ervan een eerlijk loon krijgen.
► Draag zorg voor het milieu
Ons milieu staat onder druk, dat kon je al lezen in het vorig dossier ‘Energie’. Door het gebruik van slechte brandstoffen warmt onze aarde onnatuurlijk snel op. Dit zorgt voor een klimaat dat heel snel verandert. Op sommige plaatsen wordt de grond droog en onvruchtbaar, op andere zijn er veel overstromingen. Het zijn vaak arme mensen die hier de dupe van zijn.
► Betaal (als je volwassen bent) je belastingen
Iedereen die werkt betaalt belastingen. Een groot deel van het loon (zowat de helft in België) dat mensen verdienen gaat naar de overheid. Die betaalt met dat geld allerhande dingen die goed zijn voor iedereen zoals onderwijs of gezondheidszorg. Belastinggeld wordt ook direct ingezet voor armoedebestrijding. Sommige mensen en bedrijven doen er echter alles aan om weinig of geen belastingen te betalen. Dat is uiteraard niet erg solidair.
Solidair zijn met iemand wil zeggen dat je die persoon steunt uit een gevoel van verbondenheid. Vrijzinnighumanisten vinden dat iedereen ter wereld recht heeft op een menswaardig bestaan. Ze zijn solidair met alle mensen.
► Steun een organisatie.
Je kan een beetje van je zakgeld, of later van je loon, afstaan aan organisaties die armoede bestrijden, in België en/of in de hele wereld.
► Ga over tot actie
Je kan ook zelf de handen uit de mouwen steken. Heel veel Belgen zijn vrijwilliger bij een vereniging die het leven van een bepaalde groep mensen (of dieren, of het milieu …) wil verbeteren. Je kan zelf een actie organiseren (met je klas niet-confessionele zedenleer bijvoorbeeld!) om geld op te halen voor een goed doel.
Music for Life is een jaarlijkse actie van de Vlaamse radiozender Studio Brussel en Rode Kruis-Vlaanderen in de week voor de kerstvakantie. Een hele week worden verzoekplaatjes gedraaid in ruil voor geld voor het goede doel. Tussendoor komen heel wat mensen ook vertellen over de goede doelen die ze steunen en de acties die ze opzetten.
9 fm-2.indd 9
26/09/16 21:45
VRIJ VERHAAL Robinson Crusoe
De avonturier Robinson Crusoe lijdt schipbreuk. Hij komt terecht op een onbewoond eiland. Na enkele jaren ontdekt hij er een voetafdruk die niet van hem is ... Dit is het tweede deel van zijn verhaal. Ik kan de slaap maar niet vatten. Van wie komt die voetafdruk? Vroeger was ik bang omdat ik hier alleen was. Nu ben ik bang omdat ik hier niet alleen ben ... De volgende ochtend wandel ik terug naar het strand. De voetafdruk is zo goed als verdwenen. De wind heeft z’n werk gedaan. Ik speur wat rond. Achter enkele varens ontdek ik iets heel griezelig ... De beenderen en een schedel van een mens! Ze liggen in een hoopje as. Dat kan maar één ding betekenen ... Menseneters! Ik maak een kamp in een boom. In m’n tent voel ik me niet langer veilig. Menseneters … op dit eiland. Wat komen ze hier doen? Hoe zijn ze hier geraakt? Ik ontdek het gauw. Op een dag zie ik rook. Waar rook is, is vuur, denk ik bij mezelf. Aan de andere kant van het eiland zie ik twee kano’s. Iets verderop zitten er negen mensen, gezellig aan een vuurtje. Ze roosteren iets. Je raadt wel wat … De menseneters komen naar dit eiland om te peuzelen! Ik bespied ze vanuit het gewas. Als ze hun buikje hebben rond gegeten, vertrekken de menseneters opnieuw. Ik huiver. Weken, maanden en jaren gaan voorbij.
10 fm-2.indd 10
Van menseneters geen spoor meer. Het normale leventje op het eiland komt terug. Graan oogsten, geiten melken, met de papegaaien praten … Soms vraag ik me af of ik echt wel menseneters heb gezien. Was het niet gewoon een nare droom? Toch niet … Op een dag zie ik vijf kano’s liggen. Dat moeten wel dertig menseneters zijn! Ik sluip naar de heuvel. Daar kan ik ze goed zien. Ze hebben twee gevangenen mee. De eerste peuzelen ze op. Wat vreselijk! De tweede loopt weg. Twee menseneters gaan er achteraan.
26/09/16 21:45
Hij komt mijn richting uit. Ik moet hem redden! Ik neem hem bij de hand. Hij schrikt hard. Ik maak duidelijk dat ik hem geen kwaad wil doen. Samen lopen we naar één van de vele grotten op het eiland. Hier vinden ze ons nooit. “Wat is je naam?” vraag ik. Hij zegt iets, maar ik versta hem niet. Hij spreekt een andere taal dan ik. “Ik zal jou ‘Vrijdag’ noemen, want vandaag is het vrijdag.” Vrijdag lacht. Na enkele uren sluipen we uit de grot. De kano’s zijn weg. Nu weten de menseneters dat ik hier woon. Maar ik ben niet meer alleen om me te verdedigen! Enkele dagen later zijn ze terug. Ze hebben opnieuw twee mensen bij om op te eten. “We moeten ze redden, Vrijdag.” “Oké,” zegt Vrijdag. “Goed.” Hij kent al enkele woorden uit m’n taal. Ik geef hem een zwaard. We trekken ten strijde.
Vele weken gaan voorbij. Tot op een dag Vrijdag luid roept: “Kijk! Kijk!” Daar is het schip! Eindelijk kan ik naar huis gaan. Ik kijk om me heen. Ik ga het eiland missen. “Engeland!” zegt Vrijdag. Hij wilt meegaan. Hij neemt afscheid van z’n vader. Weg zijn we. In Engeland word ik herenigd met m’n ouders. Ik trouw en krijg kinderen. Iedereen vraagt naar m’n verhalen. Ik vertel ze graag. Als ik oud ben, ga ik terug naar het eiland. Hier wil ik de rest van m’n dagen doorbrengen. En ja, ook mijn goede vriend Vrijdag is terug mee! Het boek Robinson Crusoe is in 1719 geschreven door de Engelse schrijver Daniel Defoe. In de bibliotheek vind je een lange versie van het verhaal.
De menseneters zijn verrast. Ze vluchten naar hun kano’s en varen snel weg. Vrijdag knuffelt één van de gevangenen. “Papa,” zegt hij en hij wijst naar de man. Het is de vader van Vrijdag. De andere man heeft een baard, net als ik. Zijn huidskleur is bleek. “Bedankt om me te redden!” zegt hij. Hij spreekt m’n taal. “De menseneters hadden me ontvoerd!” Hij vertelt dat hij net als ik uit Engeland komt. Ook hij heeft schipbreuk geleden. En hij niet alleen: er zijn nog veel overlevenden. Ze bevinden zich hier niet ver vandaan, op het vasteland. Hij en de vader van Vrijdag nemen een kano om terug te gaan. Ze zullen samen met de andere overlevenden een nieuw schip bouwen. Met dat schip kunnen we allemaal terug naar Engeland.
fm-2.indd 11
11 26/09/16 21:45
12 fm-2.indd 12
26/09/16 21:45
13 fm-2.indd 13
26/09/16 21:45
ASTROREIS
MIEKE EN KOEN SPELEN EEN COMPUTERSPEL. OMA LEEST EEN BRIEF.
Oma: Chip, deze brief heeft me doen nadenken. Dit lezertje wil alles kopen wat wij hebben … Chip: Dat kan ik wel verstaan, wij hebben hier speciale dingen staan! Oma: Vroeger hadden we dit niet. We waren ook gelukkig. En … er zijn nog steeds mensen die in armoede leven. Chip, deze keer reizen we naar een arm land! OMA LICHT OOK KOEN EN MIEKE IN OVER HAAR PLAN. ZE WIL NAAR ÉÉN VAN DE ARMSTE LANDEN VAN AFRIKA: MALAWI. SOFIE MAG MEE. WANT OOK ZIJ MAG WETEN HOE HET LEVEN VOOR ARME KINDEREN IS. Chip: We steken de handen uit de mouwen en gaan daar een school helpen bouwen! Mieke: Bouwen?! Dat is toch geen vakantie. Oma: Je maakt je nuttig. En natuurlijk ben je daar niet alleen. Er zijn heel wat mensen die mee komen helpen. Ze willen dat kinderen in Malawi ook naar school kunnen gaan. Mieke: Ik ben blij wanneer het vakantie is en ik niet naar school moet! Koen: Ach, Mieke, zou je altijd vakantie willen? Wat ben je zonder kennis en diploma? Chip: En je moet ook weten dat wie niet naar school gaat, gewoon op de werkvloer staat. Ben je acht of negen? Je kan dan al stenen dragen of alles proper vegen! Mieke: En ik moet werken tijdens mijn vakantie! Bah… Oma: Dat duurt maar even. Bovendien, iemand anders helpen is nobel. MIEKE SLIKT. WERKEN ALS JE NEGEN BENT? DAT VINDT ZE ERG. MIEKE MOET GELUKKIG MAAR EVEN EEN BEETJE WERKEN. DE BOL VERTREKT. SOFIE WORDT IN BELGIË OPGEPIKT. DAN VLIEGEN ZE NAAR MALAWI.
fm-2.indd 14
Chip: Van à 1 van à 2 van à 3, We landen in Malawi. Mieke: We landen op het platteland! Hier valt maar weinig te beleven. Sofie: Daar komt iemand aangewandeld. Mesi: Moni! Moni! Sofie: Money? Dat is geld in het Engels. Die man wil mijn geld! Chip: Blip plop … mijn vertaalcomputer zoekt het op … Moni is ‘wees welgekomen’ in de taal van dit land. Ik stel voor: geef deze man een hand. MESI BRENGT DE BENDE EN SOFIE NAAR ZIJN WONING.
14 26/09/16 21:45
Mesi: Welkom in ons huis. Ik heb het zelf gebouwd! Met leem en riet. Koen: Proficiat. Wordt de school ook met leem en riet gemaakt? Mesi: Nee, met bakstenen! Het wordt een prachtig gebouw. Gisteren hebben ze nog een lading stenen geleverd. Mieke: Wat kriebelt hier aan mijn been? Eéék! Er zit een geit in huis! Mesi: ’t Is een lieve hoor. Sofie: En daar zitten kippen Mesi: Ja, natuurlijk. De dieren worden hier goed verzorgd. Hebben jullie geen dieren in huis? Sofie: Jawel, een hond of een poes, maar geen geiten en kippen. Mesi: Dit zijn nuttige dieren. Ze geven ons eten! Chip: Kotkedei! Morgenvroeg eten we een ei. DE BENDE KRIJGT HONGER. INDA, DE VROUW VAN MESI EN ZIJN ZUS THANDI MAKEN EEN STOOFPOT KLAAR. ZE KOKEN BUITEN OP EEN KACHELTJE. Sofie: Dus jullie hebben geen microgolfoven om eten op te warmen? Thandi: Nee, we maken elke dag iets vers. We hebben geluk. Sommige mensen hebben echt honger. Chip: Ik heb ook nog een vraag? Zijn er ook kinderen met een hongerige maag? Thandi: Helaas wel. Gelukkig zijn er ook dokters die de kinderen weer sterker maken. Koen: Met medicijnen? Thandi: Met een papje van pindanoten. Dat bevat veel vitaminen en mineralen. Inda: De pindanoot groeit hier in Malawi. Sofie : Hé, wij hebben een pot met pindakaas in huis! Chip: Sapperdelootjes, een hond eet geen nootjes. Mesi: Daar moet ik je verbeteren. Een pindanoot is geen noot! Het is een peulvrucht zoals erwten en bonen. Inda: Maar het lijkt wel wat op een noot. Hard en klein. DE BENDE EET MET SMAAK VAN HET STOOFPOTJE VAN BONEN, ZOETE AARDAPPEL EN VIS.
15 fm-2.indd 15
Sofie: Zet ik de rest in de ijskast? Mesi: Die hebben wij hier niet. We hebben hier geen elektriciteit, daarvoor moeten we naar een naburig dorp. Dat is hier vrij gewoon. Koen: Dus dan heb je ook geen televisie? Mesi: Klopt! Sofie: Dan kan ik mijn gsm ook niet opladen? Mesi: Klopt! Mieke: En ik kan geen muziek beluisteren? Thandi: Nee, je zal zelf moeten zingen! Haha! Sofie: Wat doen jullie dan de hele avond? Mesi: Na het eten vertel ik graag verhalen. Daarna gaan we slapen. NA HET ETEN VOLGT NATUURLIJK DE AFWAS. KOEN, SOFIE EN MIEKE GAAN HELPEN. Chip: Mijn pootjes zijn wat moe. Mijn oogjes vallen bijna toe. Sofie: Ik help mijn oma ook wel eens bij de afwas. Waar is de spoelbak? Mesi: We hebben hier geen water. Gaan jullie mee water halen bij de waterput? Koen: Natuurlijk, wij zijn niet lui! Mesi: Hier zet deze emmer maar op je hoofd! Mieke: Ik draag de emmer wel in mijn hand. Sofie: Ik ook, of er blijft geen druppel meer in. Mesi: Huspa. En nu het water naar boven pompen. Chip: Twee emmertjes water halen, twee emmertjes pompen!
26/09/16 21:45
WANNEER ZE TERUG AAN HET HUIS ZIJN, HEEFT MIEKE HEEFT EEN ANDER PROBLEEMPJE. Mieke: Sorry maar waar is jullie toilet? En moet ik dan ook water halen om het toilet door te spoelen? Thandi: Het toilet is buiten. Daar achter die schutting is een put. Hurk daar maar. Als je klaar bent, strooi er dan maar hooi over. Mieke: (in het kleine kamertje) He, iemand heeft de krant in stukjes gescheurd. Nog even het wc-papier zoeken … Mmm de rol is op. Koen! Kooeeen!!!! Koen: Een rol wc papier gebruiken ze hier niet, Mieke. Ik heb wat verse krantensnippers voor je meegebracht! Mieke: Aha! Dus hier moet ik mijn billen mee vegen! NA DE AFWAS WORDT HET AL SNEL DONKER. IN DE HUT WORDEN MATJES KLAARGELEGD. Sofie: Wat is dit groene gaas dat boven mijn bed hangt? Inda: Dat is een muskietennet of klamboe. Zo is het precies een tentje voor jou. Het zal je beschermen tegen de muggen. Koen: Een mug? Bwa, éen mep en pats … dood. Thandi: Wij hebben hier malariamuggen, Koen. Oma: En daar kan je erg ziek van worden. Soms is de ziekte zelfs dodelijk. Koen: In dat geval: geef maar een klamboe. Mieke: Slaapwel!
DE VOLGENDE MORGEN NA HET ONTBIJT, TREKT DE BENDE NAAR DE BOUWWERF. ENKELE MANNEN ZIJN ER AL AAN HET WERK. Mesi: Dit zijn de twee klassen die af zijn. Jullie helpen met klas drie. Kijk eens, hoe prachtig. Sofie: Het gebouw ziet er niet echt modern uit. Waar is het digitaal bord? Mesi: De kinderen schrijven op een lei. Dat is een klein bordje. Ze hebben een griffel om te schrijven. Dat is een soort krijtje. Mieke: Hihi; zo kan je de slechte punten gewoon weer wegvegen! Koen: Ik vind het hier wat donker. En er is geen licht … Oma: Je ziet het kinderen. Al die luxe die jullie zo gewoontjes vinden, bestaat hier niet! En ook hier zijn de kinderen gelukkig. Sofie: Dat weet ik niet. Dat zou ik wel eens aan een kind willen vragen! Mieke: Ja, misschien zijn ze wel erg ongelukkig omdat ze geen laptop hebben. Koen: Dan kunnen ze geen leuke spelletjes spelen. Mesi: Ik neem jullie straks mee naar mijn neefje Albert. MAAR EERST STEKEN DE JONGELUI DE HANDEN UIT DE MOUWEN. ZE HELPEN DE STOELEN NAAR BINNEN TE DRAGEN EN KOEN HELPT MESI OOK MET METSELEN, NET ZOALS CHIP. DAARNA NEEMT MESI HEN MEE NAAR ZIJN NEEFJE ALBERT.
16 fm-2.indd 16
26/09/16 21:45
Albert: Moni! Willen jullie mijn nieuwe auto zien? Chip: Gemaakt met draad, hout en een oud blik. Albert, jij bent een slimmerik! Koen: Rijdt hij echt? Albert: Jawel. Willen jullie er ook eentje maken? Kom, ik heb materiaal genoeg. KOEN EN MIEKE MAKEN EEN AUTO. SOFIE MAAKT EEN VLIEGTUIG EN CHIP EEN BOT VAN DRAAD. Koen: Ben jij eigenlijk erg ongelukkig? Je leeft in een arm land. Albert: Ik ben helemaal niet ongelukkig. Ik ben gezond en mijn ouders leven nog. Sofie: Die zijn nog jong! Albert: Ik ken kinderen die wees zijn. Hun ouders zijn aan aids gestorven. Dat is een heel erge ziekte. Mieke: Is er dan geen medicijn dat hen helpt? Albert: Die zijn te duur … helaas. Vinden jullie het leuk om de school te bouwen? Koen: Ja hoor, al is het metselen wel erg moeilijk. Albert: Ik ben 11 en ga al twee jaar naar school. Mijn ouders hebben geld. Ik hoop dat mijn vrienden binnenkort ook naar school kunnen. Sofie: Wel dom van de ouders om hun kinderen niet naar school te sturen. Albert: Als je moet kiezen tussen werken en eten op je bord krijgen of honger lijden, is de keuze snel gemaakt. Mieke: Nu snap ik waarom de school zo belangrijk is ... Albert: Wij rijden straks naar de markt. Rijden jullie mee?
• Malawi is één van de armste landen ter wereld. • Er wonen ongeveer 18 miljoen mensen in Malawi. • De hoofdstad van Malawi is Lilongwe. • In Malawi spreekt men Engels en Chichewa. Muli Bwanji! Zo zeg je ‘hallo’ in het Chichewa. In Malawi kan je op safari: je ziet er olifanten, nijlpaarden, neushoorns, leeuwen, krokodillen, aapjes … Je kan er ook veel bijzondere vogels spotten. • Malawi heeft een heel groot meer. Heerlijk om in te zwemmen!
Weetjes 17
fm-2.indd 17
MIEKE EN SOFIE WILLEN GRAAG WAT WINKELEN. ZIJ GAAN MET ALBERT EN MESI MEE. KOEN EN CHIP HELPEN VERDER OP DE BOUWWERF. DE WEG NAAR DE MARKT IS STOFFIG. MIDDEN OP DE WEG WANDELT EEN KUDDE KOEIEN. OP DE MARKT IS HET ERG DRUK. Mieke: Kijk eens wat een mooie gieters die man maakt. Ik koop er eentje voor Mesi. Hij is zo lief. Sofie: Goed idee! Mieke: Dat noem ik pas kunst! Vind jij die beeldhouwwerken mooi? Sofie: Absoluut. Ik koop er zo eentje voor mijn mama. Albert: Rijke meisjes! Mieke: Je hebt gelijk, we hebben centen en staan er niet altijd bij stil dat anderen niet zoveel kunnen kopen. Sofie: Maar met onze centjes hebben we de mensen wel een beetje geholpen.
DE BENDE BLIJFT NOG VIJF DAGEN BIJ MESI EN ZIJN FAMILIE. ELKE DAG WORDT DE SCHOOL EEN BEETJE GROTER EN MOOIER. OMA IS TROTS OP DE KINDEREN. Oma: Jullie hebben getoond dat jullie een gouden hart hebben! Ik vond dit een geslaagde reis. Mieke: Wij ook, is het niet Sofie? We zijn hier goed ontvangen. Ik heb me geen moment verveeld. Sofie: En ik heb mijn computer en gsm niet gemist. Koen: Missie geslaagd!
26/09/16 21:45
1 Chimpansee. Een staartloze aap met grote oren. 2 Kapucijnaapje. Dit aapje is gekend uit films en reclamespots. Met zijn wit-zwarte vacht is het net alsof hij een kostuum draagt. 3 Orang-Oetan. Deze zachtaardige mensenaap is genetisch het meeste verwant met de mens. 4 Gorilla. De grootste onder de apen en sterk genoeg om een kleine auto op te tillen. 5 Pygmee aapje. Dit schattige kleine aapje is nauwelijks een duim groot en is daardoor het kleinste aapje ter wereld.
Zoek de 5 verschillen.
Welke vogel staat hier geschreven?
18 fm-2.indd 18
26/09/16 21:45
Als je de letters door elkaar gooit, krijg je een nieuw woord. Een rijkelijke tip, gratis en voor niks: De eerste letter is de letter A.
Mieke schreef iets op een papiertje. Maar Chip heeft het verscheurt. Welk dier zoeken wij?
Wat staat hier geschreven?
Wat staat hier geschreven?
19 fm-2.indd 19
26/09/16 21:45
WEGWIJZER
windei “Dat legt hem geen windeieren!” Dit gezegde betekent: dat heeft hem veel (geld) opgeleverd. Waar komt dit gezegde vandaan? Een windei is een ei zonder harde schaal. Vroeger werd iets waardeloos ‘een windei’ genoemd.
maak zelf een windei
verklaring
1. Neem een rauw ei.
De schaal van een ei bestaat uit kalk.
2. Leg het in een glazen kommetje. 3. Vul het kommetje met azijn. Wat gebeurt er? 4. Wacht twee dagen. Wat zie je?
20 fm-2.indd 20
Het zure azijn lost de kalk langzaam op. Dit zie je aan de belletjes die ontstaan. Na twee dagen is de schaal helemaal verdwenen. Er komt ook een beetje bruine smurrie vrij.
26/09/16 21:45
kakelvers Hoe weet je of een ei vers is? Simpel. Leg het in een glas water. • Als het ei op z’n zij ligt, is het kakelvers. • Staat het ei (een beetje) op z’n punt? Het ei is dan al iets ouder, maar nog steeds eetbaar! • Drijft het ei naar de oppervlakte? Pas op! Het ei is rot.
acrobaat Uitdaging Kan jij een ei rechtzetten? Dat is heel erg moeilijk! Je moet minuten geduld hebben. En dan nog, bij sommige eieren werkt het niet.
tip Te moeilijk? Ik leer je een trucje hoe het makkelijker gaat. Leg wat zout op een tafel en plaats het ei erop. Staat je ei goed recht? Blaas nu het zout weg. Enkel de zoutkorrels waar je ei op steunt, blijven over.
fm-2.indd 21
21 26/09/16 21:45
LEUGENDETECTOR Wat weet jij over Malawi? Lees het verhaal van de Astrobende en doe de test.
1 Wat is de hoofdstad van Malawi? A Lilongwe B Istanbul C Kinshasa
2 Welke ziekte heeft al veel slachtoffers gemaakt in Malawi? A Hips B Aids C Kips
6
3
Waarom gaan sommige kinderen in Malawi niet naar school?
A Broccoli B Cacao C Pindanoten
22 fm-2.indd 22
1
Wat is een van de meest geteelde gewassen in Malawi?
2
5
3
A Leem en riet B Pindanoten C Glas
4
Veel huizen in Malawi zijn gemaakt uit:
5
4
Oplossingen
6
A Door je goed te wassen B Met een muskietennet C Door een speciale dans te doen
A Omdat ze liever spelen. B Omdat ze thuis mee moeten werken om eten op het bord te krijgen. C Omdat ze lui zijn
A - Istanbul is een stad in Turkije, Kinshasa is de hoofdstad van Congo. B - Hips en kips zijn geen echte ziektes. B - Malaria wordt verspreid door muggen. De ziekte komt bij ons niet voor. A - Je hebt ook moderne gebouwen in Malawi, maar veel huizen zijn gebouwd met leem en riet. C - Van pindanoten wordt onder andere pindakaas gemaakt. B - Al zou je het niet altijd denken, je mag blij zijn dat je naar school kan gaan!
Hoe bescherm je je goed tegen de ziekte Malaria?
26/09/16 21:45
EZELSOOR Duifje
Inge Misschaert Illustraties door Seppe Van den Berghe Zonder is een half dorp. De andere helft heet Met. Met en Zonder hebben ruzie. Al heel lang. Niemand weet meer hoe dat precies kwam. Beer is de zoon van de leider van Zonder. Op een dag ziet hij Duifje. Ze komt niet uit Met. Ze woont niet in Zonder. Ze is een vreemde. Ze zit daar maar, op de grens van Zonder en Met. Om zich heen maakt ze een kring van stenen. Wanneer de leiders van Met en Zonder haar zien, sturen ze haar weg. Maar ze is nergens welkom …
WIN DIT BOEK DOOR EEN TEKENING OF ANDER KUNSTWERK TE STUREN NAAR:
OPLOSSINGEN
Fakkeltjes vzw Brand Whitlocklaan 87 bus 9 1200 Brussel of fakkeltjesvzw@demens.nu
23 fm-2.indd 23
26/09/16 21:45
Vrijzinnig humanistische jongeren met een kritische-en open geest
Dit is Hujo Grenzeloos eigenzinnige jeugdwerking
HELEMAAL HUJO
Vorming jeugdwerkers
Hujo daagt als humanistische jeugdvereniging sinds 1956 kinderen en jongeren van 6 tot 30 jaar uit om nieuwsgierig naar de wereld te kijken.
Hujo organiseert workshops en vormingen waarin we de begeleidershouding van onze vrijwilligers versterken. Ook hun creatieve-en speltechnieken helpen we verbeteren. Daarnaast vormen we (hoofd)animatoren en instructeurs. De meerwaarde van onze cursussen zit hem in ons humanistisch perspectief. We hechten veel belang aan eigen zingeving en leggen de nadruk op respect voor diversiteit onder kinderen en jongeren.
Respect voor de waardigheid van elk individu en een gevoel van maatschappelijke en ecologische verantwoordelijkheid staan steeds centraal.
Workshops en spelen
Vakanties
Bij Hujo ontleen je de ideale activiteit. We bieden een hoop onverantwoord interessante educatieve spelen, workshops en films aan, telkens met een vrijzinnig humanistische inslag. Ook voor lentefeesten en feesten vrijzinnige jeugd lenen we onze spelen of workshops uit, met of zonder begeleiding. Zo leren kinderen met ‘Op Stap met Darwin’ al spelend over de evolutietheorie, staan ze met het ‘Superoneerlijk armoedespel’ stil bij armoede of denken ze al spelend na over overbevolking.
Hujovakanties, das fun op jongerenmaat! We werken met vier vaste vakantieconcepten: Recreaxie: Vakanties met een mix aan creatieve en actieve bezigheden rond het thema ‘duurzaamheid’, onder meer via professionele recyclage-, upcycling- en fix-it-yourself workshops.
Lokale-en regionale werking Hujo-groepen zijn autonome lokale afdelingen van Hujo met elk hun eigen identiteit. Ze bepalen zelf hun beleid, zonder inmening van het landelijk secretariaat. Lokale Hujogroepen zijn daardoor heel divers in doelgroep, frequentie van activiteiten, werkmethoden en structuur. Bij Hujo zijn geen twee groepen dezelfde! Doorheen het jaar worden ook op landelijk vlak tal van kwaliteitsvolle en inhoudelijk sterke activiteiten georganiseerd voor kinderen en jongeren van 6 tot 30 jaar.
hujoofficial
fm-2.indd 24
hujo.be
HujoLabs: We dompelen ons onder in de wondere wereld van wetenschap en techniek en gooien ons op thema’s zoals evolutie, het ontstaan van de aarde of ethische vraagstukken. Hujo Outdoor: Actieve buitensport vakanties, met overnachting in of dicht bij de natuur. Dagelijks staan actieve en boeiende activiteiten op het programma, zoals bosspelen, schattenjachten, hoogteparcours... Hujo Switch: Grenzeloos wijs! Deze vakanties brengen vrijzinnig humanistische jongeren uit binnen- en buitenland met elkaar in contact. Ze leren elkaars leefwereld en cultuur kennen en werken samen aan creatieve en inhoudelijke projecten.
025 21 79 20
26/09/16 21:45