Lørdag 30. oktober 2010
17
Framtida for Nordhordland
Over fire lørdagar har vi sett på det beste Nordhordland har å by på, og utfordringar vidare framover. I dag ser vi på framtida for Nordhordland.
>>>
Lørdag 9. oktober 2010
22
“
- Tidlegare tenkte eg at eg ville verta 50-60 år og så fekk gamal mange andre stader. Etter at eg flytta til Norge ser
Fann paradise
ELSKAR FISKE: Donatas er sportsfiskar på sin hals, og er ute med stonga så snart sjansen byr seg. Her med fin langefangst frå Fonnes.
RADØY: Donatas Jaraminas frå Litauen har budd mange stader i ulike land, men då han kom til Toska for litt under eit år sidan forelska han seg med det same. ENDRE HOPLAND endre@nordhordland.no
- Dette er ei perle. På Toska er det stilt og roleg, fantastisk flott natur og fine fiskeplassar like i nærleiken, seier Donatas. Litauaren fyller 25 den dagen nh er på besøk (torsdag). Saman med kjærasten leiger han eit eldre hus på idylliske Toska. Til dagen er han stillasarbeidar på Mongstad, og fritida likar han å bruka ute i friluft eller på basketballbana. Begge delar ligg like i nærleiken. - Vi har starta opp med basketballtrening i Hordabøhallen, og spelar fire gonger for veka. Vi er ein bra gjeng, men har plass til fleire, fortel han.
- Livet er godt Sin unge alder til tross har Donatas budd og jobba i mange land. Til Norge kom han
fordi han hadde ein kamerat som budde på Radøy og jobba på Mongstad. Kameraten reiste heim igjen til Litauen etter ei stund, men Donatas likte seg så godt at han vart verande. - Først budde vi på Manger. Eg fann raskt ut at eg ville bu og jobba vidare her i området, og eg byrja å sjå etter hus for meg og kjærasten min. Her på Toska fann vi plassen. Vi har hatt mykje hjelp frå gode naboar, også i husjakta, fortel Donatas. - Planen var i utgangspunktet å jobba her i nokre månadar, men vi liker oss så godt at vi har vorte verande. Kor lenge veit ein aldri, men slik det er no er livet godt, smiler han.
- Må fiska Basketball, foto og fiske er dei store interessene til Donatas. Med velvilje frå Bjørn Ove Myking og Hordabøhallen har basketsporten fått seg ein oppsving på Radøy, med Donatas som ein av dei største pådrivarane. Utanom basketballen er altså fiskestengene flittig i bruk. - Det er mange fine stader her i området, og eg fiskar både frå land og båt. Rekorden så langt er ein torsk på åtte kilo, men eg har vore borti langt større fisk. I Litauen kan du fiska, men du risikerer å
I PARADIS: Donatas Jaraminas frå Litauen har saman med kjærasten slått seg ned på Toska. Her har dei
møta på ein idiot som er ute og fiskar med elektrisitet. Her er det heilt annleis. Bur du i Norge berre må du fiska. Det er jo så flotte forhold her, seier han.
i Litauen. Det såg ut til å verta betring, men så kom finanskrisa, og alt fall saman igjen. Konsekvensen av dette er at folk må flytta utanlands for å finna arbeid, forklarar han.
- Unge må flytta ut Donatas fortel at grunnen til at han reiste frå heimlandet i utgangspunktet er økonomien i Litauen. For vanlege folk, og då særleg unge, er det nesten ikkje leveleg. - Prisane står ikkje i stil med inntektene
At ikkje alle følgjer lover og reglar i nye land dei kjem til synest han er trist og øydeleggjande. - Mange i Norge og andre land er skeptiske til austeuropearar som slår seg ned
Lørdag 9. oktober 2010
23
det vera nok, men det var basert på korleis det er å verta r eg litt annleis på ting.
et på
Toska
funne sitt eige paradis. (Foto: Privat)
her, og grunnen til det er dei som ikkje klarar å oppføra seg. Dei øydelegg for alle oss andre. Det er synd at det skal vera sånn, men det er altså slik det er, seier han.
- Alle kan engelsk Donatas har sjølv opplevd negative ting i løpet av tida i Norge, men dette prøver han å ikkje bry seg om. Dei positive hendingane er i klar overvekt.
- Det som er verkeleg spesielt med Norge, utanom naturen då, er at folk faktisk kan kommunisera med deg. I mange land eg har vore, særleg i Tyskland og Italia, er du heilt sjanselaus om du ikkje kan språket. Her i Norge kan alle engelsk, og om du til dømes spør nokon om vegen ein stad, så får du eit svar du forstår på engelsk. Det høyrest nok sprøtt ut, men slik er det slett ikkje alle andre stader, seier 25-
åringen og ler.
- Nytt perspektiv Etter eit år på Radøy legg ikkje Donatas skjul på at han også har fått eit litt anna perspektiv på ein del ting her i livet. For eksempel alderdomen. - Tidlegare tenkte eg at eg ville verta 50-60 år og så fekk det vera nok, men det var basert på korleis det er å verta gamal
mange andre stader. Etter at eg flytta til Norge ser eg litt annleis på ting. Her har ein jo faktisk fritid utanom jobben, og folk har tid til å nyta livet, fortel han. Sjølv føler han seg godt mottatt i bygda, og tonen med naboane er god. - Dei synest eg er litt sprø som ikkje et fisken eg fangar sjølv, og i staden gir den vekk til dei. Men det kan eg leva med, ler han.
Lørdag 9. oktober 2010
24
DVD -
SPEL -
1. Iron Man 2 Eventyr 2. Robin Hood Eventyr 3. Prince of Persia Eventyr
CD - TOPPEN
1. FIFA 11 PS3 2. FIFA 11 x-box360 3. Civilization V PC
1. Melodi Grand Prix jr 2010 2. Heimalanne Veien videre 3. Elin Gaustad Whole new beginning
Playcom/Galleriet, Knarvik
”
Mange spådde at vi gjorde ein tabbe då vi flytta hit, men vi er kjempegodt nøgde.”
Mil etter mil med køkjøring er byta ut med effektiv arbeidstid. - Nordhordland er perfekt for oss, seier dei tilsette i Anlegg & Industriteknikk AS.
Fann det
god
ARBEIDET GÅR SOM EIN LEIK: Irene Endresen, lærling Jonas Hagebø , dagleg leiar Geir Henning Nygå
ATLE VAAGE atle@nordhordland.no
I lokala til Anlegg & industriteknikk AS er det tid for litt leik, sjølv om dei fleste vekene sidan flyttinga til Nordhordland har bydd på hardt arbeid og overtid. - Å liggja i Knarvik er perfekt for oss, seier dagleg leiar Geir Henning Nygård. Verksemda han leiar har kundar frå Hau-
gesund til Stryn. Knarvik er eit perfekt utgangspunkt, sentralt i området og likevel utanfor området kor bergensarane stampar i kø kvar dag, seier han. Etter først å ha lagt i Sogn, prøvde dei eit år i Lønningen i Bergen. Det er no skifta ut med Nordhordland. Den direkte årsaka til at verksemda flytta til vårt område, er ein avtale om å forhandla merkene Doosan, Moxy og Bobcart. - Leveransar av maskiner kjem til Ber-
gen, difor måtte vi liggja nær byen. Samstundes er det veldig greitt å bu utanfor kø-området. Mange spådde at vi gjorde ein tabbe då vi flytta hit, men vi er kjempegodt nøgde. Til no i år har vi selt 25 nye og brukte maskiner frå Knarvik. Vi er og faktisk åleine som leverandør på denne sida av brua, fortel Nygård.
Mobil verkstad I Knarvik har dei etablert verkstad og delelager i første etasje i bygget som husar
mellom anna Nordhordland Transportkontor. Her føregår og klargjering inkludert montering av ekstrautstyr på nye maskiner. Reparasjonar som ikkje krev at maskina vert frakta til Knarvik, tek Øyvind Hope seg av. Nyleg fekk verksemda levert ein lett lastebil med bortimot komplett mobil verkstad. - For kundane våre er kvar time ei maskin står i ro tapte pengar. Kan vi reparera ute gjer vi det. Eg åleine tilbakelegg 6070 000 kilometer i året, totalt kjører dei
Lørdag 9. oktober 2010
25
ORD - og uttrykk
På denne dagen :
Gimmick
9. oktober
Dette ordet veit vi ikkje opphavet til, men det kom i bruk i engelsk underhaldningsindustri på 1920-talet. Det var tryllekunstnarar som dreiv med ”magiske” kunstar som kunne overraske publikum med eit påfunn, eit slagord eller ein gjenstand som vart kalla ein ”gimmick”. I våre dagar blir det flittig bruka om ulike triks som skal vekkje merksemd om teaterstykke, filmar, bøker eller i valkampar. Håkon Askeland
1000 – Leiv Eriksson oppdagar Vinland 1907 – samankopling av Bergensbana fødd (d. 1976) 1920 – forfattaren Jens Bjørneboe vert 2) 198 1940 – John Lennon vert fødd (d gig av Storbritannia 1962 – Uganda erklærer seg uavhen 8) 1967 – Che Guevara døyr (f. 192 1989 – Sametinget i Norge vert opna 1996 – Per Asplin døyr (f 1928)
de arbeidsliv i Knarvik
rd og mekanikar Øyvind Hope stortrivst med å driva verksemd med Nordhordland som utgangspunkt. Lærling Kim Andrè Nygård var ikkje til stades.
tilsette her om lag 200 000 km, fortel Hope.
Trur på vekst Den daglege leiaren tek seg av salsbiten gjennom deltaking på messer og direkte oppfølgjing ute i felten. Irene Endresen jobbar på kontoret, medan verksemda har to lærlingar i tillegg til Øyvind. - Lærlingar har vi valt å satsa på fordi det er vanskeleg å få tak i folk. Det vert utdanna for få maskinreparatørar, seier
Geir Henning Nygård. I november kjem ein ny seljar, på sikt trur han og det må tilsetjast fleire på servicesida. Selskapet rettar seg berre mot anleggsmaskiner, ikkje landbruket. Finanskrisa merka dei som alle andre, men ikkje på ein dramatisk måte. - For vår del var den største endringa at det vart meir service på gamalt utstyr, medan verksemdene tydeleg sette investeringar i nye maskiner på vendt, seier dei.
Dreiv åleine før Både Øyvind og Geir Henning har tidlegare drive i same bransje som enkeltmannsføretak. ”Kvar einaste dag, ” ler dei når vi spør om dei lengtar attende til det tidlegare tilveret. - Kostnadane og krava til dei som skal driva er så tøffe at det var svært vanskeleg å driva åleine. Anleggsmaskiner tek til å bli svært avanserte, dermed krevst det
store investeringar i utstyr for å driva service. Åleine er ein jo og sårbar for sjukdom, seier dei. Begge legg til at avtalar om å vera forhandlar for nokre av dei store merka og er avgjerande. Utan slike avtalar slepp ein rett og slett ikkje til for å ta ein del reparasjonar.
Lørdag 9. oktober 2010
26
”
- No tenkjer eg at dersom eg klarar eit år til så er det bra. Nå og dersom helsa held kan eg ikkje utelukka det eg heller.
aup hei r sjarken til Viktor Monsl ETEGILDE: Måsen følgje fiskeslo. og vert jamleg fora med
le dagen,
rden, og t mykje av i Lurefjo de på : Trollkrabbe er de go TN er VA sse T De UP – . DJ en Å FR ke kongekrabb uli ilt . he up je sla ikk on er e dei størst gjera, seier M enting i eit garn å ing r ha en m , ak sm
FIN FANGST: Sei og lyr på tosten denne dagen. Fisken fire kilo dominerer fangvert raskt bløgga i vatn, og sløyd mellom garnlenke ne.
IDYLL: Sjølv når vinden er hard er det nokså roleg inst i Lurefjorden, der Viktor Monslaup driv det meste av fisket sitt.
AUSTRHEIM/LINDÅS: Det er - Eg har fiska på denne måten i Lureikkje mange sjarkfiskarar igjen i fjorden og elles i Nordhordland sidan 1964. Tidlegare år var det mange som Nordhordland, men Viktor dreiv, men no er vi berre to båtar som går Monslaup (67) frå Austrheim her inne, fortel han. held koken. Han har hatt sjøen som arbeidsplass nesten heile - Bestemmer sjølv livet, og det har han aldri angra Monslaup har også jobba på land tidlegare, både hjå Hope og AS Tobias, men på. han har heile tida fiska ved sida av. Midt ENDRE HOPLAND endre@nordhordland.no
- Det er ikkje alltid det er like mange kroner å henta, og det har uansett aldri vore mykje pengar i denne jobben. Men eg er min eigen herre og gjer som eg sjølv vil, lufta er frisk og naturopplevingane flotte. Eg trivst utmerka, og det har eg alltid gjort, seier Monslaup til Nh. Den no 67 år gamle fiskaren frå Monslaupen på Bakkøy i Austrheim er oppvaksen på sjøen. Alt frå ung alder av var han med faren og broren på fiske, og når faren vart dårleg var det han og broren som dreiv vidare. Garnfiske frå sjark har vore geskjeften stort sett heile vegen.
på 80-talet hadde han sin lengste landperiode hjå nemnde AS Tobias. Denne varte i fem-seks år. Men havet kallar alltid på ein fiskar med saltvatn i årene. - Då eg var hjå Tobias fiska eg i helgane. Eg må på sjøen uansett. Men eg har familie, så eg tar meg jo fridagar.. No fiskar eg ofte i helgane, men då tar eg meg fri i veka. Det er fint sånn. Ingen fortel deg kva du skal gjera og når du skal gjera det, seier fiskaren, medan han manøvrerer båten inntil ei av dei raude blåsene som ligg berre eit lite steinkast frå land, ikkje langt frå den gamle meierikaien på Myksvoll.
Lyr og sei Rutinerte hender får blåse og tau om bord, med garnlenka på slep. Det tar ikkje lang
tid før dei første fine lyrane finn kvile i kassen. Ein sei i trekilosklassen følgjer same veg, men det er lyren som dominerer her. 15-20 fiskar på 90 meter med garn er godkjend. - Det er lyr og sei eg fiskar etter her inne i fjordane. Eg går ein del etter hysa også, men det er lenger ute i havet. Lange får eg også litt av, men ikkje så mykje lenger, fortel Monslaup, i det han set båtshaken i neste blåse. Denne garnlenka er ikkje like innbringande. Nokre fine lyrar, men elles mest taskekrabbe og trollkrabbe. Ein lyr har også hatt slimålbesøk, og vert raskt kasta over bord.
EIGEN HERRE: Viktor Monslaup halar lyr og sei opp av L
Eige
Oppe klokka 04.00 Monslaup var oppe klokka 04.00 denne torsdags morgonen, og klokka 05.00 tøffa den 27 fot store sjarken hans frå Monslaupen mot Lurefjorden. - Båten går ikkje fort, men den er solid og motoren brukar lite drivstoff og olje. Eg brukar halvannan time inn her, så då må eg vera tidleg oppe. Første garnet dreg eg rundt 06.30, akkurat i grålysninga, fortel han, medan fangsten vert sløyd med vande hender.
Den enorme måseflokken som følgjer båten går amok, og hundrevis av fjørkledde meskar seg med innvolar og ufordøydd sild.
Økonomisk utilrådeleg At det minkar på sjarkfiskarane i distriktet skjønar 67-åringen godt. Dette er nemleg ikkje nokon åtte til fire-jobb, og i forhold
Lørdag 9. oktober 2010
27
år det er sagt er det mange som held på til dei passerer 70,
”
Havet kallar alltid på ein fiskar med saltvatn i årene
Lurefjorden, som han har gjort det i heile sitt vaksne liv. Han er ein av få sjarkfiskarar igjen i distriktet, men har aldri angra ein dag på at han byrja i dette yrket.
n herre i eigen sjark til arbeidstid er det ikkje noko å verta rik av. - Nei, det er nok ikkje tilrådeleg å byrja på denne måten i dag, men det har med det økonomiske å gjera. Skal du tena pengar på fisket må du på større båtar. Men for mitt vedkomande har dette vore og er framleis eit flott yrke. Eg har i grunnen aldri angra, fortel han.
Viktor Monslaup har nådd alderen der dei fleste går av med pensjon, men sjølv har han ikkje tenkt å gi seg enno. Nokon tiårsplanar opererar han likevel ikkje med. Den mangeårige garnfiskaren tar det framtidige arbeidslivet i små etappar.
- God støtte i kona - No tenkjer eg at dersom eg klarar eit år
til så er det bra. Når det er sagt er det mange som held på til dei passerer 70, og dersom helsa held kan eg ikkje utelukka det eg heller. Eg har ei veldig grei kone som har støtta meg heile vegen, og det hjelper, det, seier han og smiler. Klokka nærmar seg lunsjtider for åtte til fire-folket. Monslaup sjølv har snart vore på farten i seks timar. Enno har han
nokre garnlenkjer igjen på Lindås-sida, før ferda heim igjen til Monslaupen startar. Fisken gjer han opp i båten, og vel inne på kaien vert den pakka i bilen og kjørt til fiskemottaket i Bøvågen. Klokka er gjerne seks eller sju før dagen er omme. - Det går tid med dette, men så er det også ein livsstil, seier 67-åringen.
Lørdag 9. oktober 2010
28
Patrijcjia Trzakowska, Espeland. - Vi flytta hit frå Polen fordi far min fekk jobb her. Synne Kristin Søvde Holmaas, Sandnes. - Eg har ikkje noko val fordi foreldra mine bur her, dessutan er det veldig fint her.
Helene Litleskare Eknes, Knarvik. - Fordi mor og far bur her, og eg bur heime.
Kvifor bur du i
Nordhordland? Daniella Svindal Fernando, Knarvik. - Eg har alltid budd her, har venene mine og familien her, og trivs veldig godt. Dessutan er det ein fin plass å bu.
Darius Bacvinka, Hundvin. - Jobb førte meg hit for seks år sidan.
Terje Grønhaug, Dale. - Fordi eg er fødd og oppvaksen på Dale, og har alltid budd der.
Nina Lovise Høsteland, Knarvik. - Eg bur på hybel her i Knarvik på grunn av skule. Foreldra mine bur på Hosteland.
Sofie Øvretveit, Lindås - Fordi eg synes det er ein nydeleg plass. Eg har det meste som eg treng, og har familien min her.
Hege Therese Rasmussen, Manger - Fordi eg trivs. Eg er dessutan fødd og oppvaksen på Radøy.
Oddlaug Bertelsen, Austrheim. Fordi mannen min fekk jobb på Mongstad i 1975, og då flytta vi frå Bergen. Sidan har vi budd i Austrheim.
Lørdag 9. oktober 2010
29 Val Spence, England. - Å reise, god mat, vin og shopping.
Kva er
det gode liv
for deg?
Frida Gjerstad Eide, Knarvik. - Ferie, skulefri og reise på turar. Siw Thorsen, Frekhaug. - Gå på tur i fjellet, og tid saman med familien.
Andrea Aas Vestnes, Molde - Familie og vener gjer meg lukkeleg.
Preben Neumann, Litlebergen - Å vera lukkeleg og ha det du treng. Familien er også viktig.
Harald Eidsheim, Eikanger. - Det gode liv er å bu på ei strand på Jamaica. Audun Tveringen, Sletta. Å trena masse og vera saman med vener.
Diane Grey, Dalemarka. - God mat, god vin mange gode stader å shoppe.
Hans Marius Andersen Skurtveit - Eit liv der du har det du treng, grei inntekt, og ein grei stad å bu. Vener og familie er også viktig.
Malin Thorsen, Holme. - Å ha familien og gode vener rundt meg.
Lørdag 16. oktober 2010
22
DVD -
SPEL -
CD - TOPPEN
1. Iron Man 2 Eventyr
1. FIFA 11 PS3
1. Elin Gaustad Whole new beginning
2. Robin Hood action
2. Mafia 2 PS3
2. Odd Nordstoga November
3. Dagfinn Lygbø: Evolusjon Stand-up
3. Dead Rising 2 PS3
3. Phil Collins Going back
Playcom/Galleriet, Knar vik
Gründar og marketing manager, Peter Keilen viser fram topp moderne lokaler.
“
Planen vår var enkel. Vi tenkte; sjå vekk frå alle avgrensande faktorar, kva er det vi vil ha her? Så gjekk vi etter det.”
MONGSTAD: Frå oppstarten med ein verkstad i ei brakke, har nokre unge gründarar med forankring på Mongstad bygt opp ein subseaverkstad blant dei mest avanserte. PSW GROUP har vore gaselle-verksemd fleire år på rad.
med vedlikehald av subsea- utstyr. Dei har etter kvart opparbeidd god kompetanse og eit stort nettverk, og oppdraga strøymer på. No er det ”do” eller ”die”, for karane. Dei kan halda fram med å jobba i Nordsjøen eller satsa for fullt på vedlikehald. Dei vel å satsa. - Vi sette oss ned og tenkte på korleis vi skulle byggja draumeselskapet. I staden for å leiga eit gamalt bygg bestemte vi oss for å teikna eit bygg som har alle fasilitetar, fortel drivkrafta bak selskapet, Oddbjørn Haukøy.
GRO ANETTE FANEBUST KITTANG
Investerte 100 millionar
gro@nordhordland.no
Året er 2008. Finanskrisa når Norge. Nedbemanning, permitteringar og oppseiingar vert daglegdagse ord i media. På same tid smell det hjå verksemda PSW GROUP på Mongstad. Medan industrien i Norge er i krise, opplever dei eit industrielt eventyr mange berre kan drøyma om. Med ekspandering, utbygging og tilsetjingar baksar dei mot straumen. Og kjem i land. Omsetnaden året etter seier sitt; 100 millionar kroner.
Bygde draumeselskapet Det heile starta med nokre unge subseaarbeidarar med forankring på Mongstad, som i fri-periodane tok på seg oppgåver
100 millionar er investert i fasilitetane på Mongstad og i dag disponerer selskapet 30 000 rutemeter her. Bebygd areal er 7500 rutemeter, og her finn ein mellom anna verkstad, topp moderne kontorfasilitetar og klasserom. For å nemna noko. - Vi er oppteken av at vi skal ha dei fasilitetane som finst på ein rigg. Vi har til dømes to lugarar som vi kan disponera på seine kveldar, eller dei kan disponerast av besøkande, fortel Haukøy. Her står også HMS sentralt. - Når vi har eit oppdrag står vi på til vi er ferdige. Då kan det vera tryggare å overnatta på jobben, enn å sitja seg bak rattet for å kjøra heim, supplerar gründar og marketing manager, Peter Keilen. Han har bupel i Bergen, og har ofte hatt nytte av ”luggen”.
Avdelingsleiar, Klaus Magnus Wergeland, innkjøpssjef Jan Harry Moldøen, leiar for operasjonar i PSW-g
Eit industr for unge gründarar Byggjer boretårn på land Dei unge gründarane i PSW GROUP har i løpet av kort tid klart å skapa eit spesialist-selskap innan subsea-industrien med to av Norges største investorar på si side. Dei har vore på dei fleste riggane i Nordsjøen, anten dei har levert personell eller hatt vedlikehald. Dei har også vore innom Houston- Texas, Tanzania, Singapore, Angola og England. Dei har ei avdeling på
Ågotnes, samt eit hovudkontor på Kokstad. - Essensen er å bruka erfaring frå å nytta utstyret offshore. Innanfor subsea må ein skaffa kompetanse gjennom praksis. Difor kallar vi dette eit subsea- og kompetansesenter. Selskapet har nyleg fått grønt lys til å byggja eit komplett, 59 meter høgt boretårn for opplæring og strekktesting på Mongstad.
Lørdag 16. oktober 2010
23
ORD - og uttrykk
På denne dagen :
Allereie Når vi vil fortelje at noko viktig er ferdig på eit tidlegare tidspunkt, seier vi til dømes: ”Det har eg allereie gjort”. På bokmål heiter det ”allerede”, det har samanheng med det danske ”rede” og det svenske ”redan”. På engelsk heiter det ”allready”. Opphavleg er det ei samansetjing av to ord ,”all” som tyder det heile., og ”reie” som tyder ferdig. Håkon Askeland
lusjonen vert henretta under den franske revo 1793 – Marie Antoinette av Frankrike ) (d. 1900 1854 – forfattaren Oscar Wilde vert fødd godkjent ved kongeleg resolusjon vert ebog salm Kirke s stad Land – 1869 retta 1907 – Menighetsfakultetet vert opp II pave og tek namnet Johannes Paul som valt vert yla 1978 – Karol Jozef Wojt 1989 – Jan P. Syse si regjering tiltrer 1994 – Finland stemmer ja til EU
Lugaren på Mongstad.
Arbeid pågår.
gruppa Oddbjørn Haukøy, og marketing manager Peter Keilen har vore med på eit industrieventyr mange berre kan drøyma om.
rieventyr “
Vi er heilt frampå plogen heile tida.”
- Dette vil gjera Mongstad unikt i opplæringssamanheng, fortel Keilen til Nh.
Mykje på beddinga PSW GROUP overtok i fjor dessutan Fedje Sikkerhetssenter. - Vi trur at krava for opplæring innan sikkerheit vil endra seg i framtida, og det vil verta krav til
meir realistiske øvingar. På Fedje har dei drive med sikkerheitsopplæring sidan 1983, og dei har enorm kompetanse og gode fasilitetar, fortel Keilen. Mange planar er på beddinga for selskapet som har blitt kåra til gaselle-verksemd fleire år på rad, men desse er enno i planleggingsfasen. - Vi er heilt frampå plogen heile
Klaus Magnus Wergeland i klasserommet med utsikt over verkstadhallen.
tida, og det har vi tenkt å fortsetja med. I framtida skal vi veksa både i inn- og utland og koma opp med eigen teknologi, forsikrar Oddbjørn Haukøy og nyttar høvet til å rosa alle dei tilsette som har vore med på å dra lasset. Hastejobb i verkstadhallen
Lørdag 16. oktober 2010
24
Går for gull i
yrkes-NM Michal Poniewaz, Tormod Ulvatn, Markus Fossdal og Martin Alexander Gundersen kjempar måndag om å bli norgesmeistrar på CNC maskiner.
DAGRUN STOKKE dagrun@nordhordland.no
Unge Michal Poniewaz frå Osterøy vidaregåande skule sikra seg i vår tittel som nordhordlandsmeister i CNC. Når han i desse dagar stiller i NM i yrkesfag på Lillehammer, møter han hard konkurranse frå Tormod Ulvatn, Markus Fossdal og Martin Alexander Gundersen, alle TAF-elevar ved Knarvik vidaregåande skule. - Då læraren kom og drog oss ut av ein matematikktime og spurde om vi ville vera med og konkurrera i yrkes-NM for skuleelevar, sa vi heilt klart ja til det, seier dei to klassekameratane Tormod og Markus. - Konkurransen blir god å ha på CV-en, slår Markus fast. Etter at han er ferdig med vidaregåande skule, har han planar om å studera ingeniørfag.
Viktig erfaring - All erfaring vi får med oss, kjem vel med, seier han. Verken Tormod eller Markus har førebels lagt nokon strategi for korleis dei skal slå Michal som altså vann den lokale tevlinga. Yrkes NM samlar mange elevar og lærlingar i ulike fagretningar. Men dei fire elevane frå Nordhordland skal konkurrera mot kvarandre, då ingen andre skular stiller lag i den klassen dei stiller i. Difor vil ein av dei fire verta vinnar. CNC er ei forkorting for Computer Numerical Control. Omgrepet betyr datastyring og kontroll av bevegelse med fart, posisjon, retning og tilstandsprosessar på maskiner. Faget skal leggja grunnlag for yrkesutøving i datastyring av maskiner for produksjon av mekaniske delar og komponentar.
Høg kvalitet Både den nasjonal og internasjonal industri set i dag høge kvalitet til standarisering, prosedyre, kontroll og dokumentasjon. Faget medverkar til å utvikla fagkompetansen som tilfredsstiller slike krav. Dei lokale deltakarane øvde torsdag og fredag på Osterøy vidaregåande. På Lillehammer får dei åtte timar på seg til å programera og laga ein del etter oppdrag.
Litt nervar - Vi har litt nervar, no seier Markus, Tor-
mod og Michal, men dei verkar alle til å vera rolege og sindige karar, slik at kon-
kurransen nok heilt sikkert til å gå bra. Forutan dei fire TAF-elevane, deltek
Lørdag 16. oktober 2010
25
Yrkes-NM WorldSkills Norway står bak Yrkes-NM. Dette er ein ideel organisasjon som jobbar for å høyna statusen, interessa og kvaliteten på norsk yrkesutdanning. Bak organisasjonen står NHO, LO, Utdanningsdirektoratet, KS og ei rekke andre landsforeiningar, fagforbund, opplæringskontor, skular og fylkeskommunar. WorldSkills Norway har og ansvar for det norske Yrkeslandslaget som annakvart år deltek i den internasjonale konkurransen WorldSkills Competition (Yrkes-VM) og EuroSkills (Yrkes-EM). Tevlinga på Lillehammer går frå 18. -21. oktober, og vert opna av kronprinsesse Mette Marit. 250 deltakarar konkurrerer i Kristins hall, Håkons hall og på to vidaregåande skular. Besøket til arrangementet er stort, mellom anna kjem 7000 elevar frå heile Oppland til yrkesmessa som går samstundes.
Bar
n og over vekt
V
i veit at dersom barn har foreldre der anten ein eller begge lider av overvekt, har dette barnet sjølv større sjanse for å bli overvektig. Men det finst også andre sjølvpåførte faktorar som spelar inn. Ein et meir enn ein forbruker, rett og slett. Kven sitt ansvar er dette?
Mykje fastfood i butikkane og billege, usunne alternativ gjer at det er lettare å eta usunt. Små barn forstår ikkje konsekvensane av ein usunn livstil. Og om dei gjer det, er det ikkje alltid så lett å vita korleis ein endrar den. Hjelper du ditt barn å tenka sunt, kan du førebyggja meir enn du anar. Barn med overvekt har mykje lettare for å pådra seg sjukdomar som mellom anna astma, leddproblem, søvnproblem, dårleg hud, og sosiale og kjenslemessige problem. Ein ønskjer ikkje å slanka barn, men å stoppa ei eventuell vektauke, slik at barnet kan ”veksa inn i” kroppen sin. Dersom du trur at ditt barn er overvektig, kontakt barnet sin lege eller helsesøster. Dei kan svara på om det er behov for uro og vidare kartlegging. I følgje helsestyresmaktene, treng barn og ungdom minimum 60 min fysisk aktivitet kvar dag, ei av årsakene er nettopp for å redusera eller førebyggja overvekt. Stillesitjande aktivitet som TV-spel og TV-titting, er med på å minka barna sitt aktivitetsnivå. Planlegg aktivitetar saman med barnet og ver gjerne med på desse sjølv. Gjer det heile til ein familieaktivitet. Oppmoda barnet til å vera aktiv og la det utforska ulike aktivitetar slik at det finn noko det likar og har lyst å gjera. Idrettslag har ofte ulike felles treningar, anten det er turn, handball eller fotball. Er du usikker på kva som finst i din kommune, kan du kontakta det lokale idrettslaget for å forhøra deg. Dersom ditt barn får niste med seg på skulen eller i barnehage, sørg for at den er sunn og variert. Dette er med på å auka konsentrasjonen til barnet og heldt det vakent og opplagt gjennom dagen. Lyst brød med nugatti gir ikkje kroppen nok næring, men er heller med på å skapa ubalanse i blodsukkeret. Lær barnet ditt å bry seg om si eiga helse, skap gode vanar rundt kosthald og fysisk aktvitet, dette tar dei med seg vidare i livet!
God helg! Gry Dyblie Øvsttun
Connie Tolleshaug i klassen for lærlingar. Ho er til dagleg å finna i jobb for Radøygruppen på Vetås.
KLARE: Tormod Ulvatn (frå venstre), Markus Fossdal og Michal Poniewaz viser den type maskin som dei skal konkurrera på under yrkes-NM som over helga vert arrangert på Lillehammer. (Martin Alexander Gundersen var ikkje til stades)
Mail: gry_dyblie@hotmail.com Tlf: 93 88 93 56 Blogg adr: topp2fitness.blogg.no
Lørdag 16. oktober 2010
26
Fakta om EBML • • • • • • • •
Eikanger Musikklag vart stifta 28.2.1949 Bjørsvik Musikklag stifta 17.02.1951 Korpsa formelt slått saman i 1971 Første NM-siger i 1981 Europameister i brass 1988 og 1989 Offisielt OL-korps Lillehammer 1994 Spelar på opningsførestellinga Festspela i Bergen saman med Carte Blanche 2002 Mottek som første brassband ensemblestøtte frå Norsk Kulturråd 2004
Elitetonar frå strilelandet Ikkje eit einaste NM i brass går av stabelen utan at Eikanger Bjørsvik eller Manger Musikklag ligg i toppen.
DAGRUN STOKKE dagrun@nordhordland.no
Frode Rydland (39) er med sine 24 sesongar den som har vore lengst samanhengande i Eikanger Bjørsvik. Ti år gamal starta han som aspirant i Seim skulekorps. Med dirigent Knut Harald Rydland som far, fekk Frode sjansen til å byrja i Skodvin, som hadde eit langt betre korps på den tida. Frode var flink og ville satsa på musikken. 15 år gamal gjekk han over til EikangerBjørsvik Musikklag (EBML). Saman med Manger Musikklag er EBML flaggskipet i det norske brass band miljøet. Begge har eit vel av NM-titlar på merittlista. EBML har også to europameisterskap bak seg.
Musikalsk nivå - Å gå inn i EMBL var noko heilt anna den gongen enn i dag. I åra som har gått, har det musikalske nivået berre blitt høgare, seier Frode Rydland. - Men du må ikkje gå til elitekorpsa for å få musikalsk utvikling. I Radøy Brass og Oster Brass, som begge er førstedivisjonskorps, får du mange kjekke og spennande utfordringar, legg Frode til.
Søk vaksenkorps - Det som er viktig for unge som vil satsa på korpsmusikken, er at ein så tidleg som mogeleg byrjar å spela i eit vaksenkorps. Slik får du på langt tidlegare tidspunkt sjansen til å øva inn vanskelegare repertoar, forklarar Frode som til våren kan feira 25
års jubileum som medlem i landets kanskje aller best kjende korps.
Oppbacking - Eg var heldig som hadde familie som støtta meg opp frå første dag. Skal ein ung gut eller ei ung jente få sjansen til å utvikla talentet sitt, er det viktig at foreldra stiller lojalt opp. Det gjeld både oppbacking og kjøring til og frå aktivitetar, slår han fast. Konkurransar har hatt sterk fokus i EMBL. Men dette er berre ein del av det heile. På korpsprogrammet står mange spennande konsertar.
Gøyale ting - For oss handlar det ikkje berre om å vera best. Vi må også ha på planen gøyale ting. I samband med at EBML vart offisielt OL-korps, fekk vi oppleva Lillehammer i fantastisk sigersrus. Vi har spelt under opning av Festspela i Bergen og i 1. maitoget i Oslo, for å nemna nokre av arrangementa vi har teke del i, seier Frode. Korpset kviler ikkje på laurbæra. For eit av måla dei jobbar mot er å sikra ny rekruttering. Feriespel har EBML arrangert i ei rekkje år. Her får unge skulemusikantar anledning til å verta betre på sitt instrument. EBML er også utpeika som ”Born to Play” ambassadørar. Det vil seia at musikkorpset skal aktivt medverka til å skapa gledeglede, fellesskap og mangfald for dei som ønskjer å driva med korpsmusikk. Frode føler at korpset har gitt han mykje, og noko av det han sjølv har opplevd, vil han gjerne gje vidare til komande generasjonar. Det gjeld òg dei andre i EBML. Dei representerer det beste frå Nordhordland, og det er ein arv dei ønskjer å formidla vidare.
“
Skal ein ung gut eller ei un talentet sitt, er det viktig at
24 ÅR: Etter 24 år er Frode Rydland den musikanten som har vore lengst samanhengande i Eikanger-Bjørsvik Musikk
Lørdag 16. oktober 2010
ng jente få sjansen til å utvikla t foreldra stiller lojalt opp.”
lag. Tina Foseide Toklum ved sida av. (Foto: Torbjørn Dagestad)
27
SPØR ADVOKATANE: Som nh-lesar er du velkomen til å spørja advokatane i advokatfirma Romstad AS om juridiske spørsmål som måtte oppta deg.
Bustadkjøparar reklamer i tide! Tidlegare i år gav Høgsterett dom i ei sak som omhandla reklamasjon ved bustadkjøp etter avhendingslova. I dommen tok Høgsterett stilling til kva som må sjåast på som ”rimeleg tid” til å reklamera ved bustadkjøp. Etter avhendingslova må ein forbrukar reklamera innan rimeleg tid etter at han oppdaga eller burde ha oppdaga ein mangel ved bustaden, elles risikerer ein å mista kravet sitt. Kravet om at ein må reklamera innan rimeleg tid, må ikkje blandast saman med den absolutte reklamasjonsfristen etter avhendingslova, som er 5 år etter overtaking av bustaden. Eg har opplevd å bli kontakta av bustadkjøparar som har forholdt seg til den absolutte reklamasjonsfristen på fem år og difor har venta med å reklamera på mangelen dei har avdekka (den relative reklamasjonsfristen). Dette har medført at dei har tapt reklamasjonsretten ovanfor seljaren. I nemnde dom frå Høgsterett kjem det fram at det å reklamera 3-4 månadar etter at ein oppdagar mangelen ikkje er innan rimeleg tid, og dermed er for sein reklamasjon. I den saka dommen omhandlar, blei mangel oppdaga i juli/august og det blei reklamert i byrjinga av desember. Dette er i overkant av 3-4 månadar etter at feilen blei oppdaga. Høgsterett seier at i utgangspunktet er ikkje reklamasjonsfristen (den relative reklamasjonsfristen) ved kjøp av bustad lenger enn 2 månadar, men 3 månadar vil også ofte kunne bli godtatt. Vidare går det fram av dommen at sjølv om ein har desse utgangspunkta, så må det gjerast ei konkret vurdering i den enkelte sak. I denne vurderinga har det mellom anna betydning kor lenge det er sidan overtakelsen. Jo lenger det går frå overtaking av bustaden til feilen vert oppdaga, jo større grunn er det for kjøparen til å reklamera fort. Det er med andre ord viktig å undersøka bustaden nøye og reklamera så raskt som mogleg (den relative reklamasjonsfrist), dersom ein oppdagar ein mangel. Du treng ikkje kjenna skaden sitt fulle omfang. Skriv likevel eit brev til seljar/eigarskifteforsikringa, med tittel reklamasjon og angi nærare kva skade du har avdekka og at du reklamerer på denne. Brevet bør vidare innehalda opplysningar om at ein ønskjer å halda seljar ansvarleg for skaden, at ytterlegare undersøkingar om skaden sin årsak og omfang vil bli utført, at du tek unna retten til å krevje prisavslag tilsvarande utbetringskostnadane og at seljar må gje ei tilbakemelding innan to-tre veker dersom han ønskjer å nytta seg av sin utbetringsrett. Dag O. Hustvedt post@lov.no
Lørdag 16. oktober 2010
28
Berit Karin Lindelid, Sætre i Meland:
Christine Lillestøl, Knarvik:
- Her ikkje budd her så lenge, men roen og naturen synest eg er fin. Og så er det kjekt å bu i ein kommune som er i vekst.
- Elskar Håøytoppen! Eg er så glad i å gå tur og frå Håøytoppen har ein flott utsikt over den vakre naturen vår.
?
Einar Støldal, Lindås: - Har vore mykje på Fedje. Elles set eg stor pris på den fine skjergarden vi har i delar av Nordhordland. Vi har også fått eit fint Knarvik senter som skil seg ut frå andre butikksentra i regionen.
Kva er det beste Nordhordland
har å by på
Eivind Valestrand, Hordvik:
Trygve Mjøs, Gjervik:
- Knarvik Senter. Det er nærmare for oss enn Åsane Stor- - Nordhordland har fin natur frå fjord til fjell. senter. Nordhordland har også eit godt korpsmiljø.
Helge Nygård, Frekhaug:
Anne Marie Fanebust, Kløvheim:
- Det finaste vi har er Meland. Er så mykje trivelege folk der. Der likar eg meg best.
- Natur og friluftsområda som er lett tilgjengeleg for alle.
Magnar Skjelvik, Isdalstø: - Har no budd i Isdalstø sidan eg flytta ut for femti år sidan. Der har eg likt meg heile tida og det er veldig sentralt. I Knarvik får vi alt vi treng.
Rebekka Instebø, Sletta: - Det som er fint er at vi har alt vi treng i Nordhordland.
Thomas Didriksen, Bergen sentrum: - I Nordhordland er eg ein god del. Det eg synest er best er landskapet mot Manger og Radøy generelt.
Lørdag 16. oktober 2010
29
Elise Litleskare, Åsane:
Kåre Andre Hjartholm, Masfjorden:
Emilie Midtun, Nesttun:
- Eg er kristen så Jesus er lukka for meg. Mannen min, fred og glede gjer meg også lukkeleg.
Maja Reksten Holmen, Os:
- Å få driva på med mi store lidenskap, som er matlaging.
- Å ha med meg gode vener på hyttetur.
- Å vera saman med gode vener og familien min.
?
Kva er
lukke
for deg
Trude Dale Monsen, Dalemarka:
Aslak Gundhus, Eidsnes:
- At vener og familie har det bra, og at eg har vener og ikkje er uvener med nokon.
- Det er å ha det trygt og godt, og å vera saman med andre.
Hanne Sæbø, Beitingen:
Marit Hestdal, Lillebergen:
Kjersti Nordgulen, Gulen:
- Å vera frisk og ha familie rundt meg, samt å ha ein grei kvardag.
- Det er så mykje. Vanskeleg å svara på for det er så mange ting som speler inn.
Thorvald Furebotn, Knarvik:
- At ungane er friske, og at vi har det bra.
- Helsa er viktig for lukka.
Lørdag 23. oktober 2010
20
“
Trur mange kjenner på at det kan vera godt å koma seg og ser at graset ikkje er grønare på andre sida. Då kjenn
Satsar framtida på
Fedje FEDJE: - Eg er heimekjær, og har alltid tenkt at eg skulle attende hit, seier Kjerstil Nilsen Torstensen. Ho og mannen Odd har prøvd bylivet, og satsar framtida på Fedje. ATLE VAAGE atle@nordhordland.no
Kjersti er oppvaksen i ein fiskarfamilie på Fedje, Odd kjem frå Verøy i Lofoten. Dei møttest på sildefiske nordpå, medan Kjersti jobba om bord i faren og onkelen sin båt. Seinare har dei flytta rundt i landet, etter kvart som begge har skaffa seg utdanning. Kjersti er sjukepleiar på Fedje sjukeheim, Odd styrmann på losskøyta. Paret har budd mellom anna i Bodø og Bergen, før dei landa på Fedje. - Eg er veldig heimekjær, og har alltid tenkt at eg skulle attende hit. Utdanninga som sjukepleiar valde eg dels av interesse og dels fordi eg visste at det kunne gje meg jobb på Fedje. Heldigvis møtte eg ein mann som synest det var greitt å bu her, smiler Kjersti.
- Optimal stad å veksa opp Vi set på kjøkenet i det som var hennar besteforeldre sitt hus, og Kjersti dekkar til med vaflar. Her bur den vesle familien medan dei heldt på å byggja sitt eige hus på ein praktfull tomt med utsyn over innseglinga og hamna. Olai er litt oppjaga, han og mora har akkurat kome heim etter å ha vore på babysong i bedehuset. - Fedje er ein flott stad. Eg er ingen bymann, og samanlikna med staden eg kjem frå ligg Fedje faktisk sentralt, smiler Odd. Han jobba som fiskar inntil for halvanna år sidan, då han fekk jobb som fast vikar på losskøytene. - Godt å ha ein jobb som gjer at ein slepp reisa vekk, ikkje minst no når det er
småfolk i huset, slår han fast. Kjersti minnest at øya låg bada i sommarsol den første dagen ho hadde Odd med heim til Fedje. Begge er samde om at det vesle samfunnet har mange gode kvalitetar ein ikkje finn så lett på større stader. - Eg likar godt å ta ein tur til byn, men kunne aldri tenkt meg å bu der. Ein føler seg så veldig fri her ute. Særleg no når vi har fått barn. Ein stad som Fedje må jo vera bortimot den optimale staden på veksa opp, seier ho.
- Aldri kø Dei to meiner at dei har alt dei treng innan kort rekkevidde. Godt for ein småbarnsfamilie er det og å bu med den eine sin familie i nærleiken om ein treng ei hjelpande hand. ”Og så er det aldri kø verken på vegen eller butikken,” smiler Kjersti. Ho tenkjer med gru på byfamiliar som sveittar i køar for å nå levering i barnehagar og skular. - Her kan barna gå, anten det er til skulen eller på kveldstid. Alt er så trygt og godt her ute, seier ho. Negative sider slit dei meir med å finna, sjølv om Kjersti seier at det av og til kunne vore godt å vore ein stad kor ein var meir anonym. - Men verdien av at alle kjenner alle er så mykje større enn ulempene. Av og til kan det kjennest som om nokon bryr seg vel mykje, men eg trur no helst det er av godheit. Tenk på dei som set einsame i ei bustadblokk med fem hundre innbyggjarar – utan å kjenna ein av naboane, seier ho. Mangelen på jobbar for folk med høg utdanning er og viktig. - I dag tek dei aller fleste utdanning, vi kan jo forstå at dei ønskjer å bruka den etterpå. Då er moglegheitene begrensa her ute, seier dei. At Fedje er eit ekte samfunn, er og viktig. - Når noko skjer her, er alle frå 0 til 90
samla. Eg vil at Olai og skal få sjå folk med grått hår medan han veks opp, seier fiskardottera Kjersti.
På smertegrensa Odd og Kjersti er samde om at folketalet er det viktigaste for Fedje, kombinert med at ferja framleis gir gode kommunikasjonar innover. Dei to er og opptekne av at andre ungdomar skal koma heim. - Eg har tre søsken, ingen av dei bur her. Eg merkar at eg synest det er litt trist, sjølv om alle tre er flinke å besøka, seier ho. Begge meiner å merka ein positiv trend ved at fleire unge kjem attende. Medan vi er ein snartur bortom nyehuset for å sjå, dukkar snikkaren opp. Han er frå Rogaland, men gift med ei dame frå Fedje. Etter ti år ute, har dei tatt heile familien med til øya. ”Det var så lenge eg klarte å halda ho vekke herifrå,” smiler han.
- Trur fleire kjem heim - Kanskje eg berre ligg betre merke til ting no enn tidlegare, men eg har ei kjensle av at mange utflytta fedjingar er her på besøk oftare enn før, seier Kjersti. For ho og mannen er det viktig at det kjem så mange unge folk at barna har tilgang til jamnaldrande vener. - Eit par årstrinn er på smertegrensa. Fedje treng ein levande skule. Turisme er greitt nok og øya blomstrar om sommaren. Men det må bu folk i husa og, slår Odd fast. - Eg har jo sjølv prøvd å bu ute i den store verda. Trur mange kjenner på at det kan vera godt å koma seg litt bort etter ungdomsskulen. Men så får ein prøva seg, og ser at graset ikkje er grønare på andre sida. Då kjennest det godt å koma heim, seier Kjersti.
VEL FEDJE: Kjersti Nilsen Torstensen, Odd Torstensen o
Lørdag 23. oktober 2010
21
g litt bort etter ungdomsskulen. Men så får ein prøva seg, nest det godt å koma heim.”
og sonen Olai på sju månadar vel å satsa framtida på Fedje.
Kjersti Nilsen Torstensen.
Lørdag 23. oktober 2010
22 Stian Andrè Tolleshaug, Austrheim: Studerer til sivil økonom ved Norges Handelshøgskule i Bergen NHH
1.Kva skal til for at du flyttar heim etter studia?
- Det er ikkje lett å svara på, men jobbmoglegheit er viktig. I tillegg handlar det om familie og kjærasten min. - Heimstaden betyr mykje, her har eg familien, vener, fotballag og ein jobb som støttekontakt.
Hanne Nordø, Austrheim Tredje året på utviklingsstudier ved Universitetet i Bergen, er for tida i Cape Town, Sør Afrika.
2.Kva betyr heimstaden for deg?
- Først og fremst er det viktig at eg kan få ein relevant jobb for utdanninga, og jobb å trivast i. For det andre er viktig at det pulserer og skjer ting heime. Bør helst vera litt fleire val på fritida, som kino, restaurant, konsert og uteliv. At andre på min alder bur der er og viktig. - Å veksa opp der var veldig fint, med grøn natur og blått hav. I dag betyr heime familie, gamle vener, ro og rekreasjon. Tvilar på at eg flyttar attende i nær framtid, men det vil alltid vera viktig å ha moglegheita til å koma heim med jamne mellomrom.
Ida Marie T. Hindenes, Kløve: Studerer på Lillehammer. Vil bli advokat. - Det skal lite til, eg skal nemleg attende. - først og fremst tryggleik og nærleik, det er viktige ting.
Marit Myhre Fanebust, Austrheim: Studerer psykologi i Tromsø. - Eg trivst godt heime, og kan godt tenka meg å flytta dit att. Men dessverre er jobbmoglegheitene for meg begrensa. Om eg ikkje flyttar heim, er det jobb-marknaden som er årsaka. - Det er trygt og godt å bu der, og veldig fin natur. Familien er der, og mange av mine næraste vener kjem derifrå.
Anna Maria Hatland, Ostereidet: Studerer energi og miljø i nord, Universitetet i Tromsø. - For at eg skal flytta heim att vil eg ha eit godt og spennande jobbtilbud med ei god løn. Varierte og utfordrande arbeidsoppgåver. - Heimstaden betyr sjølvsagt veldig mykje for meg. Det er alltid godt å koma heim att når ein har vore borte ei stund.
Ingunn Aanes, Alversund: Studerer økonomi og administrasjon ved Norges handelshøgskule i Bergen. - Viktigast er at det finst jobbmoglegheit, og moglegheit for å koma seg lett og raskt til Bergen. Eg er glad i heimstaden og det kan godt tenkast at eg flyttar dit etter studiane. - Eg har alltid budd i Alversund og er stolt av å visa fram staden til andre. Eg likar at det ligg landleg, men likevel med kort avstand til Knarvik og Bergen. Mange av medstudentane endar nok opp i Oslo, eg vil definitivt halda meg vestpå. Så kvifor ikkje 5911 i Nordhordland! Vegard Soltveit, Manger: Studerer historie ved Universitet i Bergen. - Det er vel heller tale om kva som skal til for at eg ikkje flyttar heim. Utgangspunktet er at eg vil tilbake. - Heime betyr familie, kjente omgivnader og tryggleik.
Janne Silvelinn Kvamme Tjore, frå Namtveit, Radøy: Studerer historie ved Universitetet i Bergen.
Lisbeth Neteland, Ostereidet: Studerer idrettsvitenskap ved Norges idrettshøgskule i Oslo. - Det må vera garanti om vatn i symjebassenga! Gode tilbod til ungdom og barn vil vera avgjerande for om eg buset meg der eg kjem frå. - Bygda betyr mykje. Det er der eg kjenner folk og har dei gode minna frå. Eg føler meg trygg på Ostereidet.
- Planen er å flytta heim, men eg må sjølvsagt finna ein stad å bu og jobb. Trur eg vil strekka meg langt på jobbreise for å kunna bu på Radøy. Heime er der eg trivst aller best. Radøy er for meg den staden kor eg vil bu, helst jobba og stifta familie. Sjølv om det er eit stykke ut i distriktet, er det ganske ”alright” å bu på øya.
Frode Skag Storheim, Austmarka Radøy: Studerer bachelor i klassisk piano på Griegakademiet i Bergen - Eg flyttar nok uansett "heim att" til Radøy, i alle fall Nordhordland, etter endt skulegang. Det er viktig at eg får jobb nær der eg bur. - Eg er veldig glad i heimkommunen, og så er det ein fordel for meg at kommunen og regionen har eit rikt kulturliv sidan eg har min jobb i kulturen.
Lørdag 23. oktober 2010
23
Kristi Storemark, Fedje: Studerer internasjonal forretning i Frankrike.
Tone Marit Håland Dyrkolbotn, Austrheim.
Bjørn Inge Håland Dyrkolbotn, Austrheim:
Kjell Eivind Granbakk, frå Holmemarka i Meland.
- For at eg skal flytta heim krevst det først og fremst ein jobb relatert til studiet mitt. Aukande aktivitet mellom anna innan turisme kan vera eit trekkplaster. I tillegg hadde det vore kjekt om fleire frå min generasjon flytta tilbake til Fedje. - Heimstaden betyr mykje for meg då eg har hatt heile min oppvekst der, og har store delar av familien buande der. Det er alltid kjekt å komma heim og sjå kjente igjen. Kanskje spesielt i feriar då alle utflyttarar vert samla på øya.
Går på bibel og misjonsskulen ”Gå Ut Senteret” i Hurdal. Reiser til Ugande neste veke.
Studerer praktisk pedagogikk ved Høgskulen i Sogn og Fjordane.
Studerer til vernepleiar ved Høgskulen i Sogn og Fjordane (Sogndal)
- Førebels har eg ikkje bestemt meg for kva eg skal studera vidare, men det må jo uansett vera ein jobb for meg. Og så må miljøet vera like bra som det har vore medan eg har vakse opp. - Austrheim betyr utruleg mykje. Det er ein fantastisk plass å veksa opp, og eg set att med gode minne, kanongode vener og ein utruleg tryggleik.
- For at eg skal flytta heim skal det lite til, det handlar berre om jobb-moglegheiter. - Austrheim er staden kor eg høyrer til, rett og slett.
- Ingenting spesielt. Men eg ser ikkje vekk frå at eg buset meg i Meland. Mange vener frå oppveksten der etablert seg ned der. - Staden kor eg kjem frå betyr veldig mykje. Ikkje minst tryggleiken, og det å vita at eg alltid har nokon som støttar meg der heime, og ein stad å koma heim til.
Tina Fonnes, Fonnes i Austrheim: Studerer til veterinær på Norges veterinærhøgskule i Oslo. - Moglegheita til å få jobb er avgjerande, når ein tar ein såpass tung utdanning ønskjer ein jo å bruka den etterpå. - Heime er der eg har vener og familie, og alle gode minne frå oppveksten. Medan eg budde heime tenke eg at her hadde eg ikkje lyst å bu som vaksen. No har eg vore i Oslo og sett alternativet. Då har eg forstått kor stor pris eg set på heimstaden min, og at det er der eg ønskjer å vera.
Ingrid Eidsheim Daae, Austrheim: Bachelor i samanliknande politikk, studerer russisk i Bergen Emil Andrè Erstad, Manger: Avtenar sivilteneste, og studerer kommunikasjon og livssyn ved Gimlekollen i Kristiansand. - Gode kollektiv-løysningar til Bergen med rask reisetid er hovudutfordringa om eg skal bu på Radøy. - Heimstaden betyr veldig mykje. Eg kjem frå gard og har familie og vener der. Har og vore mykje engasjert i ungdomsarbeid på Manger. Eg er framleis mykje heime.
Rosmari Grindheim Valdersnes, Manger: Studerer til å bli kjemiingeniør ved Høgskulen i Bergen - Då må eg få ein jobb som gjer at eg kan pendla frå Radøy. - Eg likar meg svært godt på Manger, Manger kjem alltid til å vera ”heime” for meg.
- Eg må ha jobb! Synest Austrheim er ein god plass, men det kan bli kinkig med jobb for meg. Kanskje flyttar eg heim på sikt. Det er elles viktig å verna om den vidaregåande skulen for Austrheim. - Heimstaden betyr mykje, der har eg familien og røtene. Det er alltid veldig godt å koma heim.
Ådne Utkilen, Austrheim: Studerer skipsteknisk drift ved fagskulen i Ålesund. - Dersom ingenting heldt meg attende andre stader, er det god sjanse for at eg flyttar heim. Men det skjer neppe dei første åra. Austrheim vil vera ein fin stad å etablera familie, dersom det elles ligg til rette for det. - Heime er først og fremst ein friplass, og ein trygg og traust stad.
Lørdag 23. oktober 2010
24
”
Greitt å ha ein oppvekst som gjer at ein veit kva ein forhaustar er. Det er det slett ikkje alle ved denne skulen som veit.”
Naturleg at
ungdomen søkjer ut - Det er naturleg at ungdomen søkjer ut. Skal ein lokka dei heim att må det betre jobbar og fleire fritidstilbod til, seier NHH-student Marita Mjøs.
Sjølv er ho glad for at ho vaks opp der ho gjorde. -Greitt å ha ein oppvekst som gjer at ein veit kva ein forhaustar er, for å seia det slik. Det er det slett ikkje alle ved denne skulen som veit!
ATLE VAAGE atle@nordhordland.no
- Naturleg å søkja ut
Marita vaks opp på Mjøs nord på Radøy. Etter ungdomsskulen gjekk ho på vidaregåande i Knarvik, før ho no studerer ved Norges Handelshøgskule. På nyåret skal ho dessutan eit halvt år til verdskjente Berkley i California som del av eit utvekslingsprogram. - Eg valde NHH på grunn av at skulen har veldig godt ry og høg status. Berre dei siste dagane har vi hatt både utanriksministeren og Norwegian sin direktør her. Halvparten av studentane har jobbkontrakt før dei er ferdig med mastergraden. I tillegg studerer eg her fordi eg då får ei utdanning som gir mange valmoglegheiter. Aller helst håpar eg å få jobba internasjonalt i ei stor verksemd, kanskje innan marknadsføring, seier Marita. Ho er ein av rimeleg få strilar ved NHH, svært mange av studentane er frå austlandet. - Mange av dei kjem nok frå velståande familiar, mange har foreldre som har gått her før dei. Var litt redd for at det skulle vera for mange glatte typar, men miljøet er topp ved skulen. Og så passar eg jo på å bruka dialekta med litt ekstra trykk og å slå eit slag for utkanten så ofte eg kan, smiler Radøy-jenta.
ho bur i Bergen. Arbeidsplassar for folk med høg utdanning er likevel den store nøkkelen til å halda fleire unge i Nordhordland, slår ho fast. Marita ønskjer seg særleg at fleire av dei verkeleg store selskapa utanfor industrien på ein eller annan måte kunne vore etablert i vårt område.
Openheita, fridomen og det at folk ikkje bur som sild i tønne er det ho set størst pris på med heimstaden. Viktig er det og å ha familien rundt seg. Skal ho trekka fram noko negativ, er det at staden kunne vore litt større, og med fleire på hennar alder. - Det var ikkje slik at det var noko sakn, men staden kunne godt ha vore litt større, seier Marita.
- Når ein vel å satsa på ei lang utdanning ønskjer ein jo å bruka det ein har lært i jobb etterpå. Då er moglegheitene litt begrensa heime, seier ho. Ho trur likevel dei fleste heimanfrå som no er studentar, endar opp i eller nær Nordhordland. - Kanskje er det dei som no seier mest kategorisk at dei ikkje skal heim som endar der først, smiler ho.
Når vi bed ho rekna opp blant dei næraste venene heimanfrå, finn ho fort ut at dei aller fleste no studerer og bur vekke. Flesteparten er i Bergen. Sjølv bur ho på Fagernes, like nedanfor skulen i søre enden av Eidsvågstunnelen.
- For meg vil det i så fall bli seinare, om eg vert etablert med familie. Eg veit at eg sjølv aldri kunne tenkt meg å ha oppveksten i ein by, og vil aldri finna på å slå meg ned i sentrum med familie, seier Marita.
- At dei unge søkjer ut er naturleg. Eg trur og det er bra for eigen utvikling å koma seg ut i verda og sjå nye ting og å vera sjølvstendig. Elles er det lett for å gro fast litt. Eg ser ikkje for meg at eg flyttar heimover dei første åra etter utdanninga, seier ho.
- Treng arbeidsplassar for folk med utdanning Utelivet og butikkane vert fort nemnt når vi spør etter ting ho er glad for å ha nær seg når
Kva trur du det betyr for heimstaden din at så mange unge vel å reisa vekk derifrå? - Det kan nok lett bli ein ond sirkel. For eit viktig argument for å få ungdom til å bu der, er jo at det er andre unge i nærleiken. Det får ein ikkje før tilbodet på fritida og jobbtilbodet vert betre. JOBBAR FOR FOLK MED UTDANNING: Fleire jobbar for dei som vel å ta høg utdanning er nøkkelen til å halda ungdom i Nordhordland, seier NHH-student Marita Mjøs (20) frå Radøy.
Lørdag 23. oktober 2010
25
Lørdag 23. oktober 2010
26
DVD 1. Robin Hood action 2. Iron Man 2 Eventyr 3. Dagfinn Lygbø: Evolusjon Stand-up
SPEL 1. FIFA 11 PS3 2. Mafia 2 PS3 3. Dead Rising 2 PS3
CD - TOPPEN 1. Henning Kvitnes For sånne som oss 2. Odd Nordstoga November 3. Heimalanne Veien videre
Playcom/Galleriet, Knar vik
Treng fleire jobbar for høgt utdanna
Lørdag 23. oktober 2010
27
ORD - og uttrykk
På denne dagen :
Borrelås I korgplantefamilien har summe artar eit blomsterhovud med mothakar som set seg fast i pelsen på dyr. Slik blir planten spreidd utover. Denne teknikken gav sveitsaren George de Mestral ideen til å lage ein tøylås av fløyelsstoff. Han tok patent på denne konkurrenten til glidelåsen alt i 1941, men først i dei seinare åra har nye kunststoff gjort låsen til ein rask og hendig måte å lukke att kle og sko. Håkon Askeland
23. oktober r, 6 år gammal 25 – Valentinian III vert romersk keisa ters skala rystar Kristiania Rich på 5,5 til opp på v skjel 1904 – eit jord (den italiensk-tyrkiske krigen) g 1911 – fly vert brukt i krig for første gon 1940 – fotballspalaren Pelé vert fødd i NATO som suveren stat og får medlemskap 1954 – Vest-Tyskland vert anerkjent 1958 – Liv Signe Navarsete vert fødd r vert offisielt opna. 1993 – Norsk Grafisk Museum i Stavange 700 gislar i Kulturhuset i Moskva lag om tek tar 2002 – Tsjetsjenske separatis
- For å halda på ungdomen treng regionen fleire verksemder for dei med universitets- og høgskuleutdanning. DAGRUN STOKKE dagrun@nordhordland.no
Det seier Elin Folgerø Styve, nytilsett dagleg leiar ved Regionrådet Nordhordland IKS. Folgerø Styve seier at det er viktig at ungdom får reisa ut og skaffaa seg utdanning og ikkje minst impulsar andre stader i landet eller utlandet. Ho ser og at ein god del av dei faktisk kjem tilbake og slår seg ned her når dei har vore ute og lufta seg nokre år. - Det er også viktig at regionen får tilflyttarar frå heilt andre stader. Det er med på å utvikla kulturen og samfunnet, slik at vi ikkje stivnar i gamle former og blir isolerte. Skjer det, vert regionen vår ein uinteressant stad for andre å koma til, seier Folgerø Styve.
Verksemder for høgskuleutdanna Fleire jobbar for dei med høg utdanning er akilleshælen til Nordhordland, slår ho fast. - For at det skal vera interessant å koma heim att må regionen kunna tilby både attraktive arbeidsplassar og gode stader å bu. I dag er det heilt vanleg å ta høgare utdanning. Nordhordland har mange, gode industriverksemder, men hadde vore tent med fleire verksemder som passar for dei med universitets- og høgskuleutdanning. I dag er det nesten berre det offentlege som tilbyr slike jobbar, slår ho fast.
Satsa på kultur - Satsing på kultur er også ein viktig faktor. Ein kvar tettstad eller region med respekt for seg sjølv, bør kunna tilby både kulturhus og symjehall innafor rekkevidde for innbyggjarane. Eg har nett sett det fantastiske kulturhuset på Voss som opnar snart, og det bygget vert garantert ein pull-faktor for folk og verksemder til å slå seg ned i området, seier ho.
Bybane til Mongstad Den daglege leiaren for regionrådet si verksemd meiner og at vi i endå større grad må sjå nærleiken til Bergen som ein konkurransefordel, ikkje som ein bakdel. - Regionen bør bruka bynærleiken til sin fordel og skapa tettare band til Bergen både kulturelt og kommunikasjonsmessig. Slik ville det vore mogeleg for folk å nyta det gode liv ved å slå seg ned her ute, utan å føla at ein bur ”langt ute på landet”. Å få bybana susande heilt til Mongstad ville fått fart på sakene, seier regionrådsleiaren til slutt.
MÅ MARKNADSFØRA OSS: - Mange unge kjem faktisk attende. Men kommunane må bli flinkare til å marknadsføra arbeidsplassane sine, seier rektor ved Knarvik vidaregåande, Inge Alver. (Arkivfoto: Dagrun Stokke)
- Må jobba meir med marknadsføring Kommunane må verta flinkare til å marknadsføra arbeidsplassane! Og musikkregionen Nordhordland må snart få musikkline! DAGRUN STOKKE dagrun@nordhordland.no
seg. - Elevar på allmennfag er dei som i størst grad forsvinn ut av distriktet, seier Alver. Han meiner det ikkje skulle vera naudsynt for denne gruppa å reisa ut, fordi det finst så mange spennande jobbar i kommunale system som krev høgare utdanning.
Då Inge Alver, rektor ved Knarvik vidaregåande skule, var ung, reiste ungdommar ut frå regionen. Det fanst få eller ingen arbeidsplassar på landet, slik at byen vart det einaste alternativet.
Ønskjer musikklinje
I dag har trenden snudd. Mange nye arbeidsplassar har kome i distriktet, og etter kvart også arbeidsplassar som krev høgare utdanning.
- Vi bur i ein region der musikken står sterkt. Det er ei skam at vi ikkje har eit vidaregåande tilbod til denne delen av elevane våre. I dag er det mange som reiser ut av regionen for å fa dette tilbodet. Dei kjem neppe att, seier Alver.
- Særleg i kommunane finst det ein del slike jobbar. Problemet er at elevane ikkje får vita om desse jobbane. Difor søker dei seg bort, seier Alver. Han kjem difor med ei sterk oppmoding til dei enkelte kommunane om å ta dette på alvor. - Dei må kort og godt verta flinkare til å marknadsføra jobbane sine ut mot ungdomen, seier Alver.
Yrkesfag vert verande Som rektor på Knarvik vidaregåande skule registrerer han at dei fleste på yrkesfagleg vert verande i distriktet, det meiner han er fordi den delen av næringslivet i Nordhordland som tilbyr slike jobbar har vore flinkare til å marknadsføra
Både Alver og assisterande rektor Kjell Eikemo ved Austrheim vidaregåande skule har lenge hatt ønske om ei musikkline i NOrdhordland.
Tilpassa behovet - Austrheim vgs har for tida ei utfordring med å halda oppe det tilbodet vi har. Men skulen skulle gjerne hatt eit maritimt linjetilbod, det ville vore naturleg for oss ut frå geografisk plassering, legg Eikemo til. Både Alver og Eikemo slår fast at eit sterkt skuletilbod er ein av dei viktigaste faktorane for å sikra at ungdom vert verande. - Vi legg vekt på å utvikla skuletilbodet for å vera tilpassa behovet i lokalt næringsliv, seier Eikemo.
Lørdag 30. oktober 2010
18
- Mongstad vil framleis vera
motoren MONGSTAD: - Både folk flest og lokalt næringsliv vil merka at tidene er tøffare for Statoil Mongstad, men anlegget vil framleis vera motoren i Nordhordland. ATLE VAAGE atle@nordhordland.no
Det seier Erik Abrahamsen som er administrerande direktør for Statoil Mongstad. Han vedgår at verksemda opplever ein tung periode, men beroligar dei som fryktar at raffineriet i verste fall vert lagt ned. - Vi er tett vevd saman i infrastruktur, med både røyrleidningar frå Troll, samhandling med Sture/Kollsnes og energiverket og no testsenteret her på Mongstad. Nedlegging ser eg på som lite realistisk dei næraste åra. Det vi derimot kan oppleva, og allereie har opplevd, er at delar av anlegget kan bli stoppa i periodar dersom marknaden tilseier det, seier Abrahamsen. På lengre sikt er det likevel avgjerande
at verksemda lukkast i å effektivisera drifta. - Også våre marknadar er i stadig endring. Dei fleste har nok merka seg at Norge dei siste åra har fått fleire og fleire dieselbilar. For oss betyr det at vi må gjera investeringar som tilpassar raffineriet auka dieselproduksjon. Har vi eit anlegg som år etter år tapar pengar, vil det bli vanskelegare å få eigarane med på slike nødvendige investeringar. Ei verksemd som vil leva lenge må skaffa seg investeringsmidlar, elles tørkar det heile rett og slett inn av seg sjølv, seier han.
- Full fokus på drift Raffineriet lever av marginane mellom prisen på olje og ferdig bensin og diesel. Desse marginane er no vært små. Dei tøffe tidene har vart ved sidan finanskrisa slo inn. Statoil sine analytikarar spår at situasjonen vil vera den same i fleire år framover. For tida vert det jobba intensivt med både kostnadskutt og moglegheiter for å auka inntektene på Mongstad. Regionen og underleverandørane vil best merka det på at den totale aktivite-
ten går ned. Vi har ei god stund hatt mange store prosjekt gåande, det har gjort det krevjande å samstundes ha merksemda på effektiv drift. No vert fokus retta mot drifta, men sjølvsagt skal vi gjennomføra alt nødvendig vedlikehald, seier StatoilMongstad direktøren.
Alltid betydeleg bidrag Også folk flest i Nordhordland vil merka endringar, Abrahamsen slår fast at alt frå lokale hotell til idrettslag og skulekorps vil måtta merka at industriverksemda snur på kvar krone. Statoil Mongstad skal likevel halda sin posisjon som ein viktig samfunnsaktør i Nordhordland, lovar Abrahamsen. Han framhevar særleg det gode samarbeidet med vertskommunane. Ein kan jo sjå for seg området her før industrien kom, og forsøka å tenka seg til kva Nordhordland ville ha vore i dag utan Mongstad. Anlegget sitt bidrag til lokalsamfunnet vil uansett vera betydeleg, både gjennom eigedomsskatt, inntektsskatt frå våre tilsette og omsetnad for lokalt næringsliv, slår han fast.
Viktige ambassadørar for Mongstad - Målsetjinga var å gje stortingspolitikarane frå eige fylke grundig informasjon om det som skjer i samband med CO2utbygginga, seier næringsjef Hogne Haugsdal i Lindås og Austrheim. ARTHUR KLEIVELAND
Åtte av representantane på Hordalandsbenken i Stortinget fekk solid innføring i utbygginga av testanlegget (TCM). - Det er viktig at Hordalands-representanten er godt informerte om planane her, og at dei er gode ambassadørar for Mongstad, seier Hogne Haugsdal. - Vi formidla også kva vi gjer i regionen for å utnytta dei muligheitene i tilknytning til denne utbygginga. Vi fekk fram den enorme satsinga som skal vera med og gjera Mongstad til eit internasjonalt knutepunkt for alt som handlar om CO-fangst, transport og lagring. - I tillegg er CO2 er ein ressurs som også kan brukast i industrien, og her ser vi store muligheiter på sikt, seier Haugsdal.
Bergen må på bana Han er også opptatt av å få sentrale aktørar i heile bergensområdet til å forstå at ut-
viklinga på Mongstad er viktig for heile regionen. - Utvikling på Mongstad er ikkje berre viktig for Nordhordland, men også Vestlandets hovudstad og heile fylket, seier næringssjefen. - Mongstad kan bli eit internasjonalt knutepunkt for industriutvikling knytt til alt rundt fullskala-utbygginga. Utbygginga på Mongstad handlar om to ting, nemleg å utvikle ein god teknologi som kan fange CO2 i stor skala og få ned kostnadane med bygging av reinseanlegg. Det betyr at vi må utvikle nye og betre løysingar enn vi har i dag, og her er det store muligheter for næringsliv, leverandørindustri og utdanningsmiljø, seier Hogne Haugsdal.
CO2-knutepunkt på Mongstad Dei regionale moglegheitene som kjem i kjølvatnet av CO2-utbygginga er dei siste åra blitt kartlagt i eit stort regionalt prosjekt, kalla Mongstadprosjektet. Konklusjonane viser at Mongstad har eit stort potensial til å bli eit internasjonalt CO2knutepunkt. - Med eit teknologisenter (TCM) blir Mongstad i realiteten eit stort laboratorium for utvikling og forsking i åra framover. Tekniske løysingar – anten CO2-en skal lagrast i bakken eller på havbotnen, kan prøvast ut og forskast på her på Mongstad. Dette er også ein mulighet som Nordhordland må utnytta. Eg trur Mong-
NYTTIG MØTE: - Utruleg viktig at stortingsrepresentantane frå Hordaland kjenner planane for testsenter og andre store satsingar på Mongstad godt. Dei er våre ambassadørar, seier Hogne Haugsdal. Her ser vi blant anna stortingsrepresentane Erna Solberg (H) og Gjermund Hagesæter, saman med blant andre byggeansvarleg Sverre Overå.
stad på sikt kan få ulike miljø som er knytt til høgskule og universitet, seier Haugsdal.
Umoden marknad Prøving og testing av ny teknologi innan CO2 vil også gje industrielle moglegheiter, men i dag er dette er ein umoden
marknad. -Mongstad og Norge har likevel ein verdsleiande leverandør-industri og ein kompetanse til å etablera ny industri innanfor dette området. Vi håpar difor Mongstad i framtida kan bli sentral for denne type industri.
Lørdag 30. oktober 2010
19
FRAMLEIS MOTOR: - Mongstad-raffineriet vil framleis vera ein motor i Nordhordland i åra framover, forsikrar direktør Erik Abrahamsen. (Foto: Statoil Mongstad)
Testa dei hemmelege rom MONGSTAD: I lydtette rom og med låste dører og persiennene trekt godt igjen skal forskarane finna løysingar på nokre av verdas viktigaste miljøutfordringar. Her blir det eit kappløp om å utvikla den beste modellen for CO2-reinsing i fullskala format. ARTHUR KLEIVELAND
Her skal dei sitja bak lukka dører og betongmurar og gjera sine testar – og utvikla den framtidige ”månelandings-resepten”. Den aminbaserte teknologien i det eine rommet – nedkjøld ammoniakk i det andre. -Her skal det utviklast teknologi som blir halde innanfor fire veggar. Her blir det ingen kunnskaps-deling – ingen ting skal lekka ut frå det eine forskingsmiljøet til den andre, sjølv om dei blir sitjande i kvar sitt rom – side ved side. Eit veldig spesielt opplegg, men slik må det vera, seier Sverre Overå, som er ansvarleg for bygginga av teknologisenteret på Mongstad.
Helsefarlege utslepp? Stortingsrepresentantane frå Hordaland var innom både dei hemmelege rom og
MÅNELANDING-TEKNOLOGI: I dette anlegget skal det utviklast framtidas løysing for CO2-reinsing i full skala. Her skal ulike forskingsmiljø jobba fram sin ”månelandings-modell” – utan at det lek informasjon over i naborommet.
det som skal bli laboriatoriet på teknologisenter (TCM) under sitt besøk på Mongstad denne veka. Helsefarlege utslepp i samband med CO2-reinsing, blant anna i form av kreftframkallande stoff, var eit aktuelt spørsmål. -Kan du garantera at utsleppa ikkje vil medføra nokon helsefare, spurde blant andre Gjermund Hagesæter (FrP).
-Det blir ikkje sett i gang noko CO2reinsing her dersom det er helsefare. I utgangspunktet jobbar vi no utfrå eit så lågt nivå at vi føler oss veldig trygge på at vi vil vera klart innanfor dei utsleppsgrensene som styresmaktene set. Vi kan ikkje løysa ei global utfordring ved å skapa eit lokalt problem, svara Overå.
Stolar på forsikringar Også Lindås-ordførar Astrid Aarhus Byrknes føler seg trygg på at det ikkje blir noko helsefarleg utslepp. -Vi har fått veldig sterke forsikringar, og det stolar vi på. Vi aksepterer ikkje at folk i Nordhordland blir utsett for ein helserisiko, understreka Byrknes.
Lørdag 30. oktober 2010
20
DVD -
SPEL -
1. Robin Hood action/eventyr 2. Dagfinn Lygbø: Evolusjon Stand-up 3. Skjønnheten og udyret barnefilm
CD - TOPPEN
1. FIFA 11 PS3 2. Fifa 11 Xbox 360 3. Fallout: New Vegas Xbox 360
1. Henning Kvitnes For sånne som oss 2. Odd Nordstoga November 3. A1 Waiting for daylight
Playcom/Galleriet, Knar vik
“
”Vår særstilling takka vera olja vil vara enno mange år, men denne regionen
Miriam Louise Seim (15)
Astrid Aarhus Byrknes (47)
Bur på Seim, elev i tiande klasse ved Knarvik ungdomsskule Leiar i ungdomsrådet i Lindås Engasjert i ungdomsrådet fordi? – Ønskjer å få lov å vera med å bestemma korleis ting skal vera. Hjartesaker: Tryggare skulevegar og fleire fritidsaktivitetar.
Bur i Knarvik, ordførar i Lindås Kom frå jobben som institusjonsleiar ved Domkirkehjemmet i Bergen. Engasjert i politikk fordi? – Synest det er kjekt å få vera med og påverka korleis samfunnet skal utvilk seg og få til ting i samhandling med alle gode krefter.
Fleire folk, fleire bilar,
større hus - Mest redde for å mista dei trygge bygdene LINDÅS: Fleire folk, fleire bilar, større hus som står tettare saman. Ordføraren og leiaren i ungdomsrådet er sikre på vekst, og mest opptekne av ikkje å mista dei nære og trygge bygdesamfunna i straumen. ATLE VAAGE atle@nordhordland.no
”Om eg bur her som vaksen, det kjem an på kor eg finn drøymemannen!” smiler Miriam Louise Seim. Vi tok med den nyvalde leiaren i ungdomsrådet i Lindås på besøk til ordførar Astrid Aarhus Byrknes for å snakka om framtida for Nordhordland. Begge er samde om at den tilsynelatande ser lys ut, men dei delar uroa over at
vekst og framgang skal ta frå oss litt av det vi heldt kjærast ved heimstaden. - 20 år fram trur eg at Seim og delar av Radøy liknar meir på slik Knarvik er i dag. Her i Knarvik er det mykje meir hus,
“
trygg stad, det vil eg ikkje at skal mista. Det må ikkje bli for likt ein by. Når eg er vaksen og har fått barn vil eg at det framleis skal vera slik at eg kan sleppa dei ut utan å vera redd for dei, seier ho.
”Når eg er vaksen og har fått barn vil eg at det framleis skal vera slik at eg kan sleppa dei ut utan å vera redd for dei.” Miriam Louise Seim
vegar og bilar. Skal eg nemna ein ting i heimbygda eg føler meg trygg på at alltid vil vera der må det bli kyrkja, seier Miriam. Ho er positiv til vekst, men oppteken av at politikarane må styra den. - Eg opplever at heimstaden vår er ein
Som så mange andre unge ser Miriam for seg at ho kjem til å flytta ut for å gå på skule, men ho trur sjansen for at ho kjem heim att er god. - Eg trur mange av dei som flyttar ut til byar etter ei tid vil finna ut at det kanskje
var betre heime likevel, seier ho.
”Ja takk begge delar” Astrid Aarhus Byrknes er innflyttar, og vedgår at det tok ei tid å finna fram til særpreget og strilekulturen ho hadde høyrt om. - Å bu landleg så nær Bergen gjer at vi kan seia ”ja takk begge delar”. Nordhordland må framleis vera ”på landet”, men det betyr ikkje at vi ikkje kan vera moderne òg, seier ho. Ordføraren er elles samd med ungdomsrådet sin leiar i at ein kanskje må våga dempa farten i veksten, særleg sør i regionen. - Tryggleiken har mykje å bety, og Miriam kan nok ha rett i at den kan forsvinna om det går for fort, seier ho. Aarhus Byrnes trekkjer fram det landlege når vi spør kva ho ser for seg vil vera det same om 20 år. - Eg håpar og trur at det framleis vil vera slik at vi som bur her i Knarvik lett kan ha tilgang på natur, seier ho.
Lørdag 30. oktober 2010
21
ORD - og uttrykk
På denne dagen :
Även jag Även jag har varit ung, ja yngre ënn de flesta, - sa den svenske prins August, (1831-73), i ein tale til kadettane i marinen rundt 1870. Han var den yngste av sønene til kong Oscar I. og han skal ikkje ha vore den glupaste av dei. Han fekk eit damplokomotiv kalla opp etter seg og det blei opphavet til uttrykket ”dummare enn toget”. Det hender rett ofte at presidentar og politikarar blir hugsa for uttalar som er meir til moro enn det talaren hadde meint. Slik sett var ikkje minstemannen i den svensk-norske kongefamilien eit unnatak. Håkon Askeland
30. oktober i Wien. Danmark må Preussen og Østerrike blir underteikna 1864¬ – fredsavtalen mellom Danmark, avstå frå Schleswig og Holstein ”Tolvern” i opnar dørene, Kinematograftheatret 1904 – Norges første permanente kino Kristiania. n av Røde Kors, døyr (f. 1828) 1910 – Henry Dunant, grunnleggjare ritannia sin første fjernsynsmottakar 1925 – John Logie Baird skapar Storb FN av lem 1945 – India blir med lja, den største til då. bombe på 50 megatonn på Novaja Zem 1961 – Sovjetunionen detonerer ei atom ) ann døyr (f. 1922 2006 – skodespelaren Aud Schønem
n er likevel nøydd å byrja førebu seg på ei omstilling.
Astrid Aarhus Byrknes.
MÅ TENKA LANGT FRAM: Olja vil halda Nordhordland på den grøne greina enno i mange år, men likevel er det viktig å førebu seg på den omstillinga som må koma, seier Lindås-ordførar Astrid Aarhus Byrknes og leiar i ungdomsrådet Miriam Louise Seim.
Folket viktigare enn olja Ein kjem ikkje utanom Mongstad når ein skal snakka om framtida, Lindås-ordføraren slår fast at vi framleis har mange år med oljerikdom att, og at CO2-reinsing kan setja oss på verdskartet. Samstundes åtvarar ho mot å tru at noko varar evig. - Vi har nok hatt ei kvilepute, mykje har gått bra av seg sjølv. Denne regionen må førebu seg på at det ein gong fram i tid må skje ei stor omstilling, seier ho. Miriam er ikkje i tvil om kva ho trur vert den neste store næringa i Nordhordland. - For å seia det slik, eg ville bli miljøvernminister då eg var sju år. Naturen og
fridomen har stor verdi, seier ho. - Og folket, legg ordføraren til. Mongstad er svært viktig, men eit rikt kulturlivet og engasjerte innbyggjarar er faktisk den aller største verdien vi har til å byggja framtida på, seier ho.
Samanslåing? Lindås-ordføraren er ein av dei som no har sett i gang eit arbeid for å greia ut moglegheitene for kommunesamanslåing. Førebels vil ho ikkje seia bastant at ho er tilhengar av samanslåing, men at ho føler seg overtydd om at utgreiinga vil visa at fordelane er større enn ulempene. Ulemper vil det og vera, og det
er viktig at vi har opne prosessar, seier Aarhus Byrknes. Ho peikar særleg på moglegheita til å skapa betre fagmiljø i kommunane som positiv. - Sjølv Lindås som er størst slit med å rekruttera fagfolka vi treng. Større miljø kan gjera det meir attraktivt å koma hit. Og større fagmiljø kan igjen gje betre tenester, trur ho. For næringslivet handlar det om å ha ein kommune å forholda seg. Utad mot Oslo og Bergen snakkar regionen allereie godt med ei samla røyst, men også dette kan bli endå betre i ein samla kommune, trur Lindås-ordføraren. - Det er viktig å streka under at det aldri har vore tale om at Lindås skal sluka
nokon andre. Eg ønskjer at vi byrjar på null for å finna ut kva som er den optimale kommunen, seier ho. Miriam trur tenestene vil bety meir for folk enn kva kommunen heiter. - Er eg andre stader i landet og skal seia kor eg kjem frå, byrjar eg med å forklara ut frå Bergen, eg seier ikkje at eg kjem frå Lindås, seier ho. Men ungdomsrådet sin leiar er likevel redd for at eininga kan bli for stor. - I ein stor klasse er det meir vanskeleg å få hjelp av læraren, for å seia det slik.
Lørdag 30. oktober 2010
22
“
Vi er nøydde til å tenkja annleis, ikkje minst av
Ringer inn
tida etter olja
- Olja har gitt vår region eit kjempeløft, men det er viktig å innstilla seg på tida etter olja allereie no, seier Rotarypresident Dag-Tore Anfinsen. På nyåret heldt dei folkemøte om kva vi skal leva av når olja tak slutt.
ARTHUR KLEIVELAND arthur@nordhordland.no
Dei samlast kvar einaste mandag – på stadig jakt etter å utvida horisonten. Presidenten slår med gong-gongen kl.18.30 klar til å formidla ny kunnskap om viktige
Ny Rotary-klubb i nord Arbeidet med å få etablert ein Rotaryklubb i Mongstad-området er godt i gang. - Frå sentralt hald er vi oppmoda om å få fleire med oss i Nordhordland. Difor ønskjer vi å undersøkja om det er grunnlag for ein klubb i AustrheimMongstadområdet. Det kan gjera det lettare for folk frå Austrheim, nordre del av Lindås og Radøy, og gjerne også Fedje og Masfjorden, til å vera med, seier Dag Tore Anfinsen. Nordhordland Rotaryklubb blir i så fall fadderklubb for klubben i nord. Det er no lagt opp til fleire ”interesseskapande” samlingar ut året. Førstkomande mandag skal Lars Hellandssjø i Redningsselskapet til å snakka om ”styringsfart i Redningsselskapet”. Prosjektsjef Tore Amundsen i TCM på Mongstad skal i neste møte fortelja om ”løyndomen bak CO2-reinsing”.
samfunnsspørsmål. Kl.19.30 går gongen igjen – møtet ferdig. Då kan dei disponera resten av kvelden til andre ting. - Vi prøver å setja fokus på alle samfunnsområde og utfordringar vi står framfor både lokalt i Nordhordland og ute i den store verda, seier Dag-Tore Anfinsen, som i år er president i Nordhordland Rotaryklubb. På eit stort folkemøte på nyåret tar klubben opp spørsmålet om kva vi skal leva i Nordhordland når olja ein gong tar slutt. Den tidlegare Statoil-redaktøren er opptatt av at det er viktig å innstilla seg på ei ny tid alt no. - Aktivitetsnivået i oljesektoren er på veg ned. Produksjon og inntening vil dabba etter kvart. Samtidig har olje- og gassepoken gitt Nordhordland eit kjempeløft, ikkje minst gjennom det mest avanserte prosessanlegget i landet – Mongstad-raffineriet. I Mongstad-regionen sit med ein kunnskap og kompetanse som vi kan bruka til å utvikla nye næringar og nytt levebrød. Vi har mykje å vera stolte av, seier Rotary-presidenten.
CO2-fangst og ”månelanding” vil vi få fleire arbeidsplassar med høg kompetanse. Det er ein naturlov. Dag Tore Anfinsen framhevar kor viktig det er å visa evne og vilje til endring i god tid før olje- og gasseventyret tar slutt.
Må tenkja annleis Operativt knutepunkt Anfinsen nølar ikkje med å kalla eit litt utvida Nordhordland for eit operativt knutepunkt for norsk olje- og gassproduksjon. - Med installasjonane like utanfor stovedøra vår der olje og gass blir ført i land, det avanserte raffineriet, forsyningsbasar og ein betydeleg leverandør-industri, viser vi verkeleg musklar. Dette er avgjerande element også i utviklinga som må skje fram mot den tid når oljebrønnane er tomme, seier Dag-Tore Anfinsen.
- Internasjonal kompetanse 64-åringen sit sjølvsagt ikkje med fasiten på korleis Nordhordland ser ut om 50-70 år. Men då bør vi ha kome langt i utviklinga av nye næringar. Det ligg mykje kompetanse av internasjonal format i lokalt næringsliv. Med teknologisenter,
- Vi er nøydde til å tenkja annleis, ikkje minst av omsyn til neste generasjon, seier han. Han er imponert over korleis samfunnet har innretta seg på det nye Nordhordland – ikkje minst på utdanningstilbodet.
Brubyggar Dag Tore Anfinsen trur at også Rotaryklubben spelar ein rolle som brubyggar og formidlingskanal av kunnskap og kompetanse. Rotary set søkjelys på slike samfunnsspørsmål og hentar inn kompetente folk som kan mykje om sitt tema. Vi er opptatt av å få fokus på aktuelle problemstillingar – frå ulike innfallsvinklar. Det gir også betre forståing for ulike forhold, seier Anfinsen.
- Ingen “ Enkelte likar å framstilla Rotary-klubben som ”gutteklubben Grei”, men det har presidenten lita forståing for. ARTHUR KLEIVELAND
- Dette er ikkje lenger ein ”gutteklubb”. Her opnar vi meir enn gjerne for kvinner, seier Dag Tore Anfinsen, og legg til: - Her samlast personar frå ulike yrke – folk med stor integritet. Ei veldig engasjert forsamling, som vil bidra med noko i samfunnet. Du melder deg ikkje inn i Rotary – du blir spurd om å vera med. - Vi ønskjer medlemar som er aktive i lokalsamfunnet. Samtidig blir det utvikla gode relasjonar og venskap i mellom medlemane, seier han. Ingen kan ha med seg ektefelle eller sambuar som medlem i klubben, men dei blir ofte invitert med når det høver seg slik.
Lørdag 30. oktober 2010
23
omsyn til neste generasjon.” Hal d de g fr med isk mat
O
fte et vi mat utan å tenka over om den er bra for oss. Dersom vi er meir merksame på kva matvarer vi vel, kan vi mangedobla innhaldet av antioksidantar vi får i oss i løpet av ein dag. Høyrest det enkelt ut? Det er det og. Du må berre velja riktig mat!
Antioksidantar fangar opp overflødige frie radikalar i kroppen, og utslettar desse. Dei hjelper oss difor med å førebyggja mellom anna kreft, diabetes, hjarte- og karsjukdom. Mangel på antioksidantar kan føra til mellom anna for tidleg aldring og sjukdom. Du kan unngå dette ved å eta mat rik på antioksidantar. Det viser seg at samanlikna med kosttilskot, er vitaminar gjennom mat mykje tryggare å eta, og mykje betre. Men får du ikkje i deg nok, kan kosttilskot likevel vera ein god erstattar.
LOKALT OG GLOBALT: -Vi prøver å setja fokus på alle samfunnsområde og utfordringar vi står framfor både lokalt i Nordhordland og ute i den store verda, seier Dag Tore Anfinsen, president i Nordhordland Rotaryklubb.
“gutteklubb” Amerikansk Rotary har sitt utspring frå den amerikanske forretningsadvokaten Paul Harris, som samla gode vener med tverrfagleg bakgrunn for å starta humanitært arbeid. Dei kalla det for Rotary fordi møta deira gjekk på omgang hjå medlemmane. Frå dette miljøet har klubben arva både president-tittelen og bruken av kjede. I dag er det over 1,2 millionar rotaryanarar over heile verda. - For oss som kjem frå nøysame kår i Nordhordland kan dette virka litt framand og vidløftig med kjede og president-tittel , men vi har ingen problem med å innretta oss etter det internasjonale systemet, seier Anfinsen. Vervet som president går på omgang. Alle medlemane er med i ulike komitear, og både i styret og i komiteane blir det lagt ned eit stor innsats.
Politisk nøytral Rotary er ein politisk og religiøs nøytral organisasjon, men er opptatt av å få setja både po-
litiske, kulturelle og viktige samfunnsspørsmål på dagsorden. - Poenget med Rotary er at det vi gjer skal gagna andre, ikkje vera sjølvdigging, seier presidenten. - Rotary International har i år som mål ”å bygga lokalsamfunn, og bygga forståing mellom folkeslag”. Dette prøver vi å strekkja oss etter. Det blir for snevert om vi berre skulle konsentrera oss om vårt eige. Situasjonen i verda påverkar oss, og difor må vi engasjera oss også globalt, seier Dag Tore Anfinsen.
Døme på antioksidantar er b-vitamin, c-vitamin, betakaroten og selen. Frukt og bær inneheldt mykje av desse vitaminane. Granateple har ein svært høg konsentrasjon av antioksidantar, faktisk 10 gonger meir en appelsin og 40 gonger meir enn i eit eple. Men det kan vera vanskeleg å eta. Eit godt tips er å dela granatepla i to, legga dei i ei skål med vatn og plukka dei frå kvarandre under vatn. Då synk dei deilige raude frøa til botnen, medan resten flyt opp. Frøa smakar herlig i ein fruktsalat, vanleg salat, eller i middagsretten for ein søt/syrleg smak. Nyper inneheldt også rikeleg med antioksidantar og saman med blåbær, solbær, tyttebær, ananas, kiwi og druer, skulle du ha rikeleg også på lager. Grønsaker er også rik på antioksidantar og fargen på desse kan faktisk gje oss ein indikator på kor høgt innhald dei faktisk har. Jo mørkare farge, jo høgare konsentrasjon av dei gode vitaminene. For eksempel har brokkoli, raudkål og rosenkål eit mykje høgare innhald av antioksidantar enn kvit kål, agurk og squash. Valnøtt og solsikkefrø har også eit høgt innhald. Bruk dette i salatar og brød. Lagar du ein god kjøt- middag passar dette ypparleg til. Steik litt sopp, løk og valnøtt i panna saman med kjøtet. Det set ein fin smak. Og til slutt; raudvin og sjokolade er fulle av antioksidantar.
God helg! Internasjonalt har Rotaryklubben i Nordhordland vore ein sterk støttespelar for ein barneheim i Uganda, der dei har skaffa reint vatn og betalar for ein sjukepleiar. Rotary har også i fleire år engasjert seg sterkt for å utrydda polio i verda. Dette arbeid ser vi alt no resultata av, seier Dag Tore Anfinsen.
Gry Dyblie Øvsttun Mail: gry_dyblie@hotmail.com Tlf: 93 88 93 56 Blogg adr: topp2fitness.blogg.no