Næringsmagasinet

MAGASIN MAL 1

Næringsmagasinet - eit vedlegg til Avisa Nordhordland 4. september 2013

FOKUS PÅ

KLIMA - av isa for distriktet

2 MAGASIN MAL

Nordhordland Handverk- og Industrilag (NHIL) er ein medlemsorganisasjon for 270 bedrifter i regionen, desse bedriftene har om lag 4500 arbeidsplassar.

INNHOLD: SIDE 4-5

INVESTERER 800 MILLIONAR I VASSKRAFT SIDE 8-9

M

ongstadområdet er eit industrielt lokomotiv og får ofte mykje merksemd. Bildet er nyansert – der er mange små og store bedrifter som jobbar godt og målbevisst i heile det geografiske området.

NHIL vart stifta i 1972 og har gjennom desse åra vore samlande for mange bedrifter – ein god arena for nettverksbygging og fagleg utvikling. Det har igjen bidrege til ei positiv samfunnsutvikling.

Frå dei tidligaste åra var det utbygginga av Mongstad som var ein viktig oppgåve – både gjennom samarbeidsløysingar, men også for å utnytta moglegheiter. Ein av desse moglegheitene var framsynte i NHIL som såg at etablering av ein forsyningsbase var fornuftig. Mongstadbase er i dag Norges største forsyningsbase med nesten 3000 skipsanløp årleg.

Andre viktige arbeidsoppgåver har vore innan fagopplæring. TAFordninga vart etablert for 20 år sidan, dette er ei 4-årig utdanning som gir både studiekompetanse og fagbrev. Samarbeid skule – næringsliv har i alle år stått sentralt, der er ikkje mange andre regionar som kan visa til eit så godt samarbeid som Nordhordlandsregionen!

I dag har vi ein egen kompetansekoordinator som jobbar med tiltak som støttar opp under dette arbeidet. Bedriftene treng gode, kompetente arbeidstakarar, skulane er sentrale som kjelde i dette kompetanse- og rekrutteringsarbeidet.

Gode vegløysingar er viktig for mange – det er eit anna område som står sentralt i laget sitt arbeid.

Det at medlemsbedrifter forskotterte 60 Mkr til Fv 57 gjorde det mogleg å etablera ein ny parsell på strekninga Espeland–Herland.

Saman med Lindås kommune, som forskotterte 10 Mkr, er dette eit godt eksempel på både samarbeid og samfunnsutvikling.

Vi er no opptekne av å få realisert Nyborgtunnelen, den er svært viktig for den vidare utvikling i Nordhordland.

NHIL er ein møtestad for fagleg utvikling og nettverksbygging.

Våre 2 leiarnettverk (Tryggare styring og Link) har totalt 90 deltakarar, desse kjem saman 4 gonger i året. Kvar samling er på 24 timar.

Næringskonferansen på Mongstad er blitt eit omgrep. Vi har valt å gjennomføra den kvart anna år–veka før valet. Som møteplass for ca 600 personar er det blitt eit stort arrangement som vert lagt merke til langt utover Nordhordland. Årets tema er KLIMA. CO2 er ein klimagass som Norge har tatt mål av seg til å redusera utsleppa monaleg av. Det er i det bildet Teknologisenteret (TCM) er viktig–fangstteknologi må utviklast og forbetrast.

NHIL bruker ofte Nordhordlandsbrua visuelt. Årsakene er mange: Det er ei bru som sprengde teknologiske grenser, den har ei fin form og den bind saman. Men ikkje minst: den gjer Nordhordland meir attraktiv. I den sørlege delen er det ein monaleg vekst og med eit attraktivt næringsliv og gode lokalmiljø er det ein god stad både å bu og arbeida i!

Svein M. Nordvik

VIL SKAPA LOKALE ARBEIDSPLASSAR SIDE 12-13

GOD MOTTAKING FOR NYTT KURSSENTER SIDE 20-21

TESTAR MED KJØLT AMMONIAKK PÅ TCM SIDE 22-23

STÅR I KØ FOR Å BRUKA TESTSENTERET SIDE 24-25

TESTAR AMINBASERT TEKNOLOGI PÅ TCM SIDE 28-29

FRÅ MILJØPROBLEM TIL MATPRODUKSJON SIDE 34-35

NYTT LIV FOR AVFALLET DITT

Nordhordland Handverkog Industrilag

SIDE 38-41

STRAUM, VATN ELLER BENSIN? Idé, produksjon og layout: Avisa Nordhordland.

Grafisk design: Kathrine Ask Kvingedal. Forsidefoto: Morten Sæle Trykk: Sogn og Fjordane Avistrykk AS

2 / NæringsMagasinet 2013

MAGASIN MAL 3

NĂŚringsMagasinet 2013 / 3

4 MAGASIN MAL

INVESTERER 800 MILLIONAR I

vasskraft

FÅR AVLØYSING: Dei tre gamle aggregata frå 50-talet får avløysing når den nye kraftstasjonen står ferdig i 2016. (Alle foto: Morten Sæle)

MAGASIN MAL 5

1

2

3

4

1. ERFARNE: – Her har vi bora inn og festa 140 boltar, så no er det trygt for dei som skal jobba vidare, fortel Vidar Trengereid (t.v.) frå sin plass i den store boreriggen. Saman med Jan-Otto Andvik står han for sikringa av inntakstunnelen i Godbotsvatnet. 2. INNTAKSTUNNEL: – Totalt er det mellom 20 og 30 mann i sving på anlegget no, fleire kjem til når betongarbeidet startar, seier byggeleiar Jostein Foldnes (t.h.) saman med Ivar Kjøde. 3. NEDTAPPA: For å få god tilkomst er Godbotsvatnet tappa ned så mykje ein kan. – Det er trongt mellom det eksisterande inntaket og demninga, og vi må difor vera forsiktige og ikkje sprenga for store salver, men alt har gått veldig bra, seier byggeleiar Jostein Foldnes. 4. LØNSAMT: – Etter å ha vurdert ulike alternativ konkluderte vi med at det var lønsamt å bygga ny stasjon i staden for å oppgradera den gamle. Ein av fordelane er at vi kan ha drift heile tida og unngå vasstap, seier prosjekteringsleiar Ivar Kjøde, her framfor eit av dei gamle aggregata som skal skiftast ut.

«Kapasiteten på anlegget vert dobla, og vi får utnytta vatnet på ein god måte» Ivar Kjøde MATRE: – Med relativt små inngrep i naturen får vi henta ut ein stor gevinst i auka kraftproduksjon, seier Ivar Kjøde, prosjekteringsleiar for BKK.

SIKRINGSARBEID

Totalt er det mellom 20 og 30 mann i sving på anlegget no, fleire kjem til når betongarbeidet startar. Inne i inntakstunnelen finn vi Vidar Trengereid og Jan-Otto Andvik, to av dei mest erfarne mannskapa BKK har i stallen som driv med tunneldriving. Denne dagen er det sikring av tunnelopninga som står på programmet.

– Her har vi bora inn og festa 140 boltar , så no er det MORTEN SÆLE trygt for dei som skal jobba vidare, fortel Vidar morten.saele@nordhordland.no Trengereid frå sin plass i den store boreriggen. Som eit av svært få produksjonsselskap har BKK vald å behalda ein del kompetanse og utstyr i eigne rekkjer. rbeidet med det nye produksjonsanlegget på Matre – No blir det tunneldrift fram til desember , då startar er no i full gang, og er eit av dei største prosjekta BKK arbeidet med å sprenga ut fjellhallen. Betongarbeidet er har gjennomført dei siste åra. På sjølv e Matre er planlagt med oppstart september 2014, og ho vedhovudentreprenør Skanska 350 meter inne i fjellet, og montasjen av den nye kraftstasjonen startar juli 2015. tunneldrivinga går heilt etter planen. Ved demninga i Målet er å ha stasjonen i drift innan mai 2016, seier proGodbotsvatnet er BKK sine eigne mannskap i full gang sjekteringsleiar Ivar Kjøde. med å laga det nye inntaket til kraftstasjonen. Totalt er det 350 000 kubikkmeter fjell som skal sprengast ut.

FRÅ 50TALET – Det er trongt mellom det eksisterande inntak et og Den eksisterande kraftstasjonen på Matre får v atn frå demninga, og vi må difor v era forsiktige og ikkje både Matrevassdraget og Haugsdalvassdraget. Den vart sprenge for store salv er, men alt har gått v eldig bra, bygd på 50-talet og er etter kvart moden for utskifting. seier byggeleiar Jostein Foldnes. For å få god tilkomst – Etter å ha vurdert ulike alternativ konkluderte vi med er vatnet tappa ned så mykje ein kan. Inntakstunnelen at det var lønsamt å bygga ny stasjon i staden for å oppvert driven inn 40 meter frå oppsida, resten av arbeidet gradera den gamle. Ein av fordelane er at vi kan ha drift vert gjort frå nedsida av praktiske grunnar. heile tida og unngå vasstap, seier Kjøde. Den gamle sta– Det blir ein bratt tunnel, med stigning ein på seks, sjonen skal halda fram med produksjon frå Matrevassfortel Kjøde. Det vil seia at tunnelen går ein meter opp draget, men dei tre generatorane som får v atn frå for kvar sjette den går fram.

Haugsdalvassdraget skal fasast ut og erstattast a v den

A

nye stasjonen.

– Kapasiteten på anlegget vert dobla, og vi får utn ytta vatnet på ein god måte. Vi får ein betre virkningsgrad og kan henta meir energi ut av vatnet enn vi kan i dag, seier han. Med større kapasitet kan ein produsera meir straum når prisane er gode. Kapasiteten i dag er 96 Me gawatt (MW), den blir nær dobla til 180 MW. – Når tilgangen på vatn er god, er ofte prisane lave. Med magasinkapasitet og auka kapasitet i kraftverket kan ein samle opp vatnet og heller produsera meir når prisane er høgare, forklarar Kjøde.

– Den samla produksjonen er v enta å auka frå 540 Gigawatt-timar (GWh) til 610 GWh i året, det tilsvarar straum til om lag 30 000 einebustader, seier Kjøde.

SMÅ INNGREP

Det nye anlegget fører berre med se g små inngrep i naturen, det mest synlege i sjølve Matre blir det nye utløpet.

– Det kjem eit nytt utløp for vatn mellom det som er no og Matretunnelen, fortel Kjøde. For å få dette på plass må vegen leggast om i periodar , og f iskehytta og parkeringsplassen ved utløpet må flyttast.

– Brua over utløpet er ein ynda fiskeplass, og fiskarane vil nok kunna bli berørt av arbeidet med det nye utløpet, men når alt står ferdig skal det bli vel så bra som det er i dag, lovar Kjøde. Statens vegvesen har sett som krav at både E39 og vegen til Indre Haugsdal skal vera open i anleggsperioden, og kun stengast i kortare periodar.

NæringsMagasinet 2013 / 5

OPEL VAREBILER Movano m. Mesterpakke Movano Mesterpaakke Pris P ris fra fra kr

286 90 900,0,eks. m va mva

Vivaro m. M Vivaro Mesterpakke esterpakke P ris ffra ra kr Pris

248 8 500,-

Combo varebil Combo varebil P ris ffra ra kr Pris

eks. m va mva

157 900,eks. mva mva

OPEL NYTTEKJØRETØY

KLAR K LAR F FOR OR A ARBEID RBEID. Pålitelig P ålitelig g for for alle størrelser størrelser av jobb j med 5-års Opel O garanti. g ranti. ga Opel C Combo ombo v varebil arebil

Opel Movano Movano M Mesterpakke esterpakke

Opel V Vivaro ivaro M Mesterpakke esterpakke

• • • • • • • • • •

• Klimaanlegg • ESP Radio/CD • R adio/CD 35,m.

Bluetooth MP3 aux.og Blu etooth betj.

• El. b etj. vinduer foran foran Komfort • K omfo ort førersete førersete m. 6. veis veis just. just. passasjersete • Dobbelt passasje ersete innfelbart og d dreibart bord m. in nfelbart e reibart bo rd Uttrekkbar hylle dashbordet • Utt rekkbar h ylle i dashbo rdet panel • LLyddempende yddempende pa anel i skillevegg skillevegg • Solbrilleholder uttak lasterom • 12V ut tak i las terom o Heldekkende • Heldek kende hjulkapsler hjulkapsler

• • • • • • • • •

Klimaanlegg ESP Radio/CD R adio/CD spiller Høyde/lengde just.

Hø yde/lengde jus t. av rratt att Sentrallås betj.

Se ntrallås og el. b etj. vinduer v betj.

El b etj. og oppv. oppv. utv. utv. speil sp peil Utetemp.

U tetemp. emp måler Sky vedør med vindu, høy h re side Skyvedør høyre Op pvarmede fforseter orseter Oppvarmede Jus terbart førersete førersete Justerbart m. korsryggstøtte korsryggstøtte og aarmlene • LLyddempet yddempet skillevegg skillevegg

Klimaanlegg Klimaanlegg ESP Radio/CD Radio/CD 30 Sentrallås Sentrallås El. betj. vinduer betj. vin nduer Skyvedør høyre Skyvedør med vindu, høy re side Oppvarmet Oppvarmet fførersete ørersete Oppvarmet bakrute viskere Oppvarmet bakru te m. vis kere Tilhengerfeste Tilhengerfes e te

5

www.opel.no ww w.opel.no Co2-utslipp C o2-utslipp 126-195 g/km. Forbruk Forbrruk 4,8-7,4l/100km.

4,8-7,4l/100km. Gjelder utslipp- og forbrukblandet forbrrukblandet kjøring. Euro Euro 5.

Oppgit te priser er ink. frakt frakt a og leveringsomkostninger leveringsomkostninger Bergen Bergen Oppgitte

Åpningstider: Åpningstide r: Salg Man-fre M an-fre 09.00-17.00 09.0 00-17.00 Torsdag T o orsdag 09.00-19.00 09.0 00-19.00 LLørdag ørdag 10.00-14.00 10.0 00-14.00

Mobile Bergen Mobile Bergen AS Liaveien Lia veien 12, 5132 Nyborg Nyborg • Tlf.: Tlf.: 55 19 90 00 www.mobile-bergen.no E-post: salg-bergen@mobile.no salg-bergen@mo obile.no • ww w.mobile-bergen.no

6 / NæringsMagasinet 2013

Følg F ølg oss på

Verksted V erks e ted Man-fre M an-fre 08.00-16.30 08.00-16.30 6 Delelager Man-fre M an-fre 08.00-16.30 08.00-16.30 6 Torsdag 08.00-19.00 T orsdag o 08.0019.00

www.facebook.com/MobileBergen w www.facebook.com/MobileBergen

MAGASIN MAL 7

NĂŚringsMagasinet 2013 / 7

8 MAGASIN MAL

Vil skapa

LOKALE ARBEIDSPLASSAR

POSITIV OPPLEVING: – Etter at folk frå Polen og Litauen starta her ser vi ei heilt anna innstilling og arbeidsmoral, det har vore ei veldig positiv oppleving for verksem

BØVÅGEN: – Eg vil gjerne at neste generasjon skal ta over, men eg fryktar det kan bli tungt, seier eigar av SMP Marine Produkter, Asle Rikstad, som brenn for lokale arbeidsplassar for å halda liv i bygdene.

MORTEN SÆLE morten.saele@nordhordland.no

dei leverer er i hovudsak laksefilet i ulike variantar, men og 10 prosent med aure som utgangspunkt. Foredlingsbedrifta i Bøvågen le verer i ho vudsak produkta ut på den internasjonale marknaden, den

«Dersom vi klarar å få ein god avkastning på verksemda bidreg vi til å oppretthalda eit levande lokalmiljø» Asle Rikstad

norske marknaden er nesten null. Japan står som hovudmarknad, der dei har levert i 32 år. Dei leverer og til Sveits, Frankrike og Tyskland. sle Rikstad starta med oppdrett i 1976, og etter – Fleksibilitet i produksjonen er viktig for å kunna kvart med foredling a v eigen fisk. Seinare har opp- møta våre kundar sine kra v og produktspesif ikasjonar. Vår nye fabrikk vart bygd i 1995, og er bygd drettskonsesjonen blitt seld ut, og SMP Marine Produkter er no ei rein foredlingsbedrift. Produktet med tanke på produksjonsfleksibilitet, fortel Rikstad.

A

8 / NæringsMagasinet 2013

Fabrikken har 3500 kvadratmeter produksjonsareal, og har i tille gg 400 kvadratmeter fryselager og 100 kvadratmeter kjølelager. Total kapasitet på fryselageret er om lag 40 tonn per dag. Årleg produk-

sjonskapasitet er om lag 5000 tonn laks og aure.

NØDVENDIG ARBEIDSKRAFT Omsetninga ligg mellom 130 og 150 millionar kroner i året, og v erksemda har mellom 40 og 50 tilsette.

Tidlegare har dei vore så mange som 110 tilsette på bruket. Mange av dei som arbeider i produksjonen er

MAGASIN MAL 9

STORE INVESTERINGAR: Verksemda har investert mange millionar i produksjonsutstyr for å kunna tilby ein moderne og rasjonell produksjon.

LAKSEFILET: Produktet verksemda leverer er i hovudsak laksefilet i ulike variantar, men og 10 prosent med aure som utgangspunkt.

mda, seier personalansvarleg Aslaug Nøttveit. (Alle foto: Morten Sæle) arbeidsinnvandrarar frå mellom anna Polen og Litauen, alle busett i nærområdet. Aslaug Nøttveit er dotter til Asle Rikstad, og har vore i verksemda i 15 år, i dag som personalansvarleg.

– Utan arbeidsinnvandring trur eg det hadde v ore vanskeleg å få dette til. Dei første starta hos oss for fem år sidan. Etter at folk frå Polen og Litauen starta her ser vi ei heilt anna innstilling og arbeidsmoral, det har vore ei veldig positiv oppleving for verksemda, seier ho.

LEVANDE LOKALMILJØ

Verksemda eig sjølv fleire bustader for sine tilsette.

– Vi er heilt a vhengige av å kunna tilby b ustad for arbeidarane våre frå dag ein om vi skal få folk til å komma hit, seier Rikstad, som alltid har hatt eit mål om å skapa lokale, stabile arbeidsplassar.

– Dersom vi klarar å få ein god avkastning på verksemda bidreg vi til å oppretthalda eit le vande lo-

kalmiljø, seier Rikstad. Han meiner at pengane og krav til stadig høgare prof itt styrer alt for mykje i dag.

– Eigarane vil ha ut så mykje som mogleg, og store interesser kjøper opp dei små, grådigheita etter pengar er for stor, meiner Rikstad.

– Trenden i dag er nedgåande. Nokre år er det veldig bra, andre år er det raude tal i boka. Det kan sjå ut som det går mot meir raude tal, det blir stadig vanskelegare å få dei svarte, seier Asle Rikstad.

Stadig fleire av konkurrentane i foredlingsindustrien flaggar ut foredlinga til andre land der k ostnadsnivået er vesentleg lågare. Ei av hovudutfordringane for norske verksemder er lønskostnadane.

– Vi vil behalda arbeidsplassane lokalt, og opererer med ein lønskost på 270 kroner inkludert alt, k onkurrentane våre som har sett ut produksjonen til utlandet har 4 euro (om lag 33 kroner, journ. anm.). Då seier det seg sjølv at det er utfordrande, seier Riks-

FLEKSIBEL PRODUKSJON: – Fleksibilitet i produksjonen er viktig for å kunna møta våre kundar sine krav og produktspesifikasjonar. Vår nye fabrikk vart bygd i 1995, og er bygd med tanke på produksjonsfleksibilitet, fortel Asle Rikstad (t.v.), og viser fram ein ferdigpakka laksefilet til Arne Hjeltnes under eit besøk i august.

tad.

Likevel vil han ikkje mala det heilt mørkt.

HAR EIN DRAUM

– Vi har hatt stabile kundar i alle år . No er eg pensjonist, men eg vil stå på så lenge e g kan og er velkommen her, seier Rikstad.

– Draumen min er at det skal vera arbeidsplassar her i framtida, seier Aslaug Nøttveit.

– Når han sluttar forsvinn det ein dagle g leiar og to mekanikarar, det er han som står her og skrur på kveld og helg for at alt skal v era klart til neste dag.

Dette er kostnader eg må ta med i reknestykket, seier ho.

NæringsMagasinet 2013 / 9

10 MAGASIN MAL

Vi hjelper all d!

Vak elefon 97 01 00 92 Tlf 57 78 11 70 • faks 57 78 11 71 E-post: birkeland@sep k24.no www.sep k24.no

Alt i

RØRLEGGJARARBEID Industri G Varmeanlegg G Sanitæranlegg G Moder nisering G Ny-anlegg G

Johny Birkeland TRANSPORT

septik24.no

ISOLERE - DRENERE - FORSKALE?

www.lindaasvvs.no

Mobil: 977 01 342 Lager: 56 36 35 86 5955 Lindås post@lindaasvvs.no

UTLEIE AV PLATEVIBRATOR

• Ferdigbetong • Betongpumping • Sand • Singel • Veggrus • Pukk • Jern

5911 Alversund - Tlf: 56 35 00 05 - Mob: 901 18 290 / 48 19 70 08

5911 Alversund • TLF. 56 34 23 60

Nyhet! Forhandler nå spiker til luftverktøy!

Vi leverer isolasjon, drenering og armering

post@fossebruk.no - www.fossebruk.no

PPETROLEUM ETROLEUM HANDLER HANDLER O OM M ARBEID, ARBEID, VELFERD, VELFERD, MILJØ MILJØ OG SIKKERHET SIKK KERHET Norsk ooljeNorsk lje- oogg ggassvirksomhet assvirksomhet har har i 40 40 år år hhandlet andlet oom m kkompetanse, ompetanse, aarbeidsplasser, rbeidsplasser, verdiskaping, verdiskaping, ringvirkninger ringvirkninger og og velferd. velferd. Ikke Ikke minst minst handler handler Ogg ddet ddet et om om milliarder milliarder i iinn nnttekter ekter ttilil ffellesskapet ellesskapet oogg ppensjonsfondet. ensjonsfondet. O et hhandler andler oom m fiskeri, f iskeri, turisme turisme og og miljø. miljø.

Oljeut vinning skal Oljeutvinning skal foregå foregå på på en fforsvarlig orsvarlig måte. måte. FForsvar orsvarliligg ak aktivitet tivitet vvilil ggii vviktige iktige kkompetanse ompetansearbeidsplasser, arbeidsplasser, et et bredere bredere næringsgrunnlag næringsgrunnlag og og flere f lere bein bein å stå s tå på på for f or kysten kkommende ommende generasjoner generasjoner og og for for enda enda flere f lere llokalsamfunn okalsamfunn langs langs ky s ten vvår. å. år

Og det hhandler andler om miljø og sikkerhett arbeidsforhold t Vi Vi må ta ta vare på de de ansattes ansattes sikkerhet sikkerhhet og og arb eidsforhold t 7J 7J Nµ TUJMMF TUJMMF WFSEFOT WFSEFOT TUSFOHFTUF TUSFOHFTUF NJMK LSBW NJMK LSBW t 7J 7J Nµ TBUTF TBUTF FOEB FOEB N FS Qµ QQFUSPMFVNTGPSTLOJOH FUSPMFVNTGPSTLOJOH NFS t 7J 7J Nµ VUWJLMF VUWJLMF NPSHFOEBHFOT NPSHFOEBHFOT VOEFSWBOOTUFLOPMPHJ VOEFS WBOO W TUFLOPMPHJ t 7J 7J Nµ SFTQFLUFSF SFTQFLUFSF MPLBMCFGPMLOJOHFOT MPLBMCFGPMLOJOHFOT TZOTQVOLUFS TZOTQVOLUFS

IN INDUSTRI NDUSTRI ENERGI EN NERGI

Foto: Statoil

10 / NæringsMagasinet 2013

DESIGN: DESIG N: JEAN JJAHREN AHREN - 2011 2011

Det handler handler om arbeid arbeid og velf erd velferd IIndustri ndus tri Energi Energi vil vil presse presse på på for for verdens verdens strengeste s trenges te krav krav til til oljeutvinningen. oljeut vinninggen.

Uansett Det miljø, U anset t hhvor. vor. D et hhandler andler oom m ssikkerhet ikkerhet ffor or ddee aansatte nsat te oogg ttrygghet ryg ghet ffor or m iljø , ffiskeri iskeri og og livet livet i havet. hav e t .

MAGASIN MAL 11

MontĂŠr Knarvik Proff Jon Magne Gabrielli Salgssjef Proff, Tlf: 97975339 gabrielli@monter-knarvik.no

MontÊr Knarvik har lagerført Hordalands kanskje bredeste sortiment av byggevarer.

Vi vil gjerne gjøre hverdagen din enklere, med raske leveringer og god service. I tillegg har vi tjenester som gir deg frihet til ü bygge effektivt, uten for mye papirarbeid.

MontÊr Knarvik Kvassnesveien 45, 5914 Isdalstø Tlf. 56 35 79 70. Åpningstid 7 - 20 9-16

t #ZHHTZTUFNFS &OLFM TBMHTLBMLZMF NFE QSJTHBSBOUJ GVMM NBTTFVUSFHOJOH PH QSF DVU CZHHTZTUFNFS t '%7 o EPLVNFOUBTKPO QĂŒ BMMF QSPTKFLUFS t ).4 o EBUBCMBEFS UJMHKFOHFMJH J QFSTPOMJH EBUBCBTF QFS QSPTKFLU t %V CZHHFS o WJ UBS PTT BW SFTUFO

Knarvik Senter Shell

Møbelringen

Fjord Instruments

Statoil

Reklamehuset Møbelringen lager

Nordhordland Kraftlag

StudioNOR

monter.no

NĂŚringsMagasinet 2013 / 11

12 MAGASIN MAL

TRYGGLEIK OG KVALITET: – Instruktørane våre på Fedje har lang og solid erfaring innan desse felta, og har stort fokus på tryggleik og kvalitet, seier dagleg leiar Elisabeth Wolff. (Foto: UNIKO)

SOLIDE AKTØRAR: – Vi har jobba grundig og godt med dette eit års tid, og det er solide aktørar som står bak. At desse no finn saman i eit sånt prosjekt er nybrotsarbeid i seg sjølv, seier styreleiaren i UNIKO, Kåre Inge Christiansen, saman med dagleg leiar Elisabeth Wolff. (Foto: Morten Sæle)

OFFSHORE: Fedje Sikkerhetssenter er og blitt ein del av nyetablerin

GOD MOTTAKING FOR – Vi har alt fått fleire telefonar frå lokale verksemder som set pris på at dei kan få kurstilbod lokalt, og vil bruka oss i tida framover, seier dagleg leiar Elisabeth Wolff i det nystarta kurs- og kompetansesenteret UNIKO. MORTEN SÆLE morten.saele@nordhordland.no

D

et er seks store lokale verksemder som står bak nyvinninga; Frank Mohn Mongstad, Statoil Mongstad, Nordhordland handverk og Industrilag (NHIL), PSW Group, Mongstadbase og Fours.

– Vi har jobba grundig og godt med dette eit års tid,

12 / NæringsMagasinet 2013

og det er solide aktørar som står bak. At desse no finn saman i eit sånt prosjekt er n ybrotsarbeid i seg sjølv, seier styreleiaren i UNIK O, Kåre Inge Christiansen.

Fedje Sikkerhetssenter er og blitt ein del a v nyetableringa med sine lokalitetar på Fedje retta mot opplæring innan maritimt og of fshore. Her vil UNIKO arrangera kurs for alle som skal of fshore, både for enkeltpersonar og verksemder.

– Instruktørane våre på Fedje har lang og solid er faring innan desse felta, og har stort fokus på tryggleik og kvalitet, seier dagleg leiar Elisabeth Wolff, som trekkjer fram kort reiseveg til naturskjønne Fedje som ein stor fordel for kursdaltakarar frå regionen.

– Utover dei to tilsette på Fedje vil vi knyta til oss instruktørar og kurshaldarar etter behov, fortel ho.

FLEKSIBEL

– Verksemdene slepp å senda medarbeidarar av garde på kurs, noko som vil v era kostnadsbesparande. Vi kan koordinera kurs med fleire v erksemder, og kan

nytt k

tilby både lovpålagde og obligatoriske kurs lokalt, seier Wolff.

At dei er ein liten organisasjon ser ho og på som ein stor fordel.

– Vi vil vera fleksible og kan snu oss rundt på k ort varsel for å levera spesialtilpassa kurs etter ønske og behov retta mot den enk elte verksemd, og vi vil utvikla ein kursportefølje tilpassa v erksemdene i regionen, seier Wolff.

Dei vil og tilby re gistrering i eige register for gjennomførte kurs. På den måten kan v erksemdene få melding når det er beho v for oppdatering og sertifisering.

TRUR PÅ SAMARBEID

Mange av eigarverksemdene driv i dag med kurs og kompetanseheving i eigen regi, og har ressursar som kan nyttast i det n ye samarbeidet. Fours vil legga heile sin kursportefølje innan kran og løft i det n ye selskapet. Dagleg leiar i Fours, Bjarte Fosse, har stor tru på det nye samarbeidet.

MAGASIN MAL 13

nga med sine lokalitetar på Fedje retta mot opplæring innan maritimt og offshore. Her vil UNIKO arrangera kurs for alle som skal offshore, både for enkeltpersonar og verksemder. (Foto: UNIKO)

kurssenter – At vi får lagt heile vår kursportefølje inn i eit større system ser vi på som udelt positivt. Dessutan har eg ei genuin tru på at samarbeid ofte fører til betre resultat enn at vi skal sitja med vårt på kvar si grein, seier han.

– Dette er veldig positivt for heile regionen. Det er tunge aktørar i marknaden som har gått inn i dette samarbeidet, som e g trur blir interessant og spennande, seier Terje Bjørge, avdelingsleiar i Fours. Deira instruktørar er sertif iserte til å driva med sikkerheitsopplæring innan dei ulike felta etter retningslinjer frå Arbeidstilsynet.

– Dette trur eg vil gi oss mange nye moglegheiter i tida framover, seier Bjør ge. Innan kran og løft leverer dei kursing for mellom anna kranførarar , truckførarar og gravemaskinførarar.

– Vi har og stort fokus på haldningsskapande kurs, oppfriskingskurs og regelverkskurs til dei nemnde kursa, seier han.

– Dei haldningsskapande kursa har fått mange gode tilbakemeldingar på at det er nyttig, relevant og til

ettertanke, fortel Elisabeth Wolff. Kursa har lik ramme, men vert tilpassa den enkelte kunden etter ønske og erfaringsutveksling frå verksemda.

– Gode prosedyrar hindrar ingen ulukk er. Det arbeidstakarane faktisk gjer er det som a vgjer om nokon kjem til skade eller ikkje, seier Wolff.

GODT I GANG

– Vi trur behovet for kurs vil bli stort i åra som kjem, og ser lyst på framtida. Sølv om ho vudverksemda vil bli kurs retta mot industrien på Mongstad vil vi vidareutvikla oss med generelle kurs retta mot næringsliv og offentleg sektor. Vi har ikkje sett nokre a vgrensingar verken fagleg eller geografisk, seier Wolff.

Det nystarta kurs- og kompetansesenteret har kontor på Mongstad. Første kurs gjekk a v stabelen i førre veke hos Statoil Mongstad, der inntil 300 mann vart kursa i eit spesialtilpassa opple gg med grunnleggjande førstehjelp og branntrening.

TRUR PÅ SAMARBEID: – At vi får lagt heile vår kursportefølje inn i eit større system ser vi på som udelt positivt.

Dessutan har eg ei genuin tru på at samarbeid ofte fører til betre resultat enn at vi skal sitja med vårt på kvar si grein, seier dagleg leiar i Fours, Bjarte Fosse. (Foto: Morten Sæle)

NæringsMagasinet 2013 / 13

14 MAGASIN MAL

Foto: Kimm Saatvedt

Du ser litt ekstra etter de som har store ting på gang Ola Kolnes er HSE Manager i Martin Lingeprosjektet. Han jobber med både mennesker og teknologi for å ivareta helse, sikkerhet og miljø.

Det er mange ting vi i Total skal gjøre på Martin Linge-feltet i Nordsjøen som ingen har gjort før oss.

Da er det viktig at folk som Ola er tydelig til stede og gjør oss helt sikre på at vi skaper et trygt og godt arbeidsmiljø. Utbyggingen pågår for fullt, og produksjonen starter i 2016.

Vi er Total, et av verdens største olje- og gasselskap, med nærmere 50 års erfaring i Norge. Nå leter vi også etter flere flinke folk, for vi har mange storetingpågang.no

14 / NæringsMagasinet 2013

MAGASIN MAL 15

NĂŚringsMagasinet 2013 / 15

16 MAGASIN MAL

DETTE ER FOURS AS Fours AS er en internasjonal leverandør av inspeksjon, testing, NDT, engineering og sertifiseringstjenester.

Konsernet består av:

Fours AS Fours AS leverer tredjeparts industrielle sikkerhetstjenester til olje-og gassindustrien, marine – og shippingindustrien og andre relaterte næringer.

Selskapet leverer også sertifisert sikkerhetsopplæring gjennom vår samarbeidspartner UNIKO.

Fours Solution AS Fours Solution AS leverer engineeringstenester innenfor struktur, design analyser, løfteoperasjoner og marineoperasjoner. Selskapet er lokalisert i nærheten av Fours AS sitt hovedkontor i Meland, og sysselsetter ingeniører med bred nasjonal og internasjonal erfaring.

Fours International AS Fours International AS er et norsk registrert HMS- og tredjeparts inspeksjonsselskap basert i Dubai, UAE. (tidligere MTI Middle East).

When Experience and quality matter Address: Mjåtveitflaten 25, 5918 Frekhaug 24 t • Tel: +47 91 00 14 44 Email: admin@fours.no • www.fours.no

16 / NæringsMagasinet 2013

MAGASIN MAL 17

Helland Elektro AS har bygd opp betydeleg kompetanse innan planlegging, konstruksjon og montasje av sterk- og svakstraumsinstallasjonar.

Avd.leiar Lindås arild.reigstad@ helland-elektro.no mobil: 934 30 018

Saksbehandlar Lindås Bent Arne Rognaldsen, bar@helland-elektro.no mobil: 924 63 946

Butikksjef Lindås Grete Natås butikk@hellandelektro.no Tlf.: 56 34 24 37

Saksbehandlar Ostereidet Geir.andre.bjoersvik@ helland-elektro.no mobil: 928 60 534

Installasjonsleiar Avd.leiar Ostereidet knut.hindenes@ helland-elektro.no mobil: 930 30 158

TROND HELLAND Mobil: 930 30 267 Aut.Elektroinstallatør Daglig leiar og eigar av Helland Elektro AS Epost: trond.helland@helland-elektro.no

«Me treng sjefen innatt på kontoret», og har behov for

fleire elektromontørar Lindås: Tlf. 56 34 24 30 Ostereidet: Tlf. 56 34 24 45 Direkte til butikk: Tlf. 56 34 24 37 e-post: post@helland-elektro.no

www.helland-elektro.no EL. INSTALLASJON • INGENIØRTJENESTER • SERVICE • BUTIKK

En entreprenør til å stole på. www.htb.no

Industribygg, forretningsbygg og næringsbygg generelt!

H

elgesen Tekniske ble grunnlagt i 1981 som et enmannsforetak. Enmannsforetaket har gjennom årene utviklet seg til Htb AS (Helgesen Tekniske-bygg AS) med mer enn 30 ansatte.

Hovedkontoret har adresse på Valestrandsfossen, ett av tettstedene i industrikommunen Osterøy. Kjernen i vår virksomhet er høy kompetanse. Vår stab består av høyt kompetente arkitekter, ingeniører, byggeledere og erfarne tømrere / montører.

Siden starten for mer enn 25 år siden, har vi vært ansvarlig for mer enn 500 byggeprosjekter innen industri, forretning og næringsbygg generelt.

De fleste prosjekter er gjennomført i totalentrepriser.

Våre byggeprosjekter er sterke bevis på at vi har den kompetanse som trengs for å levere. Fra ide til ferdig bygg.

Vi i Htb AS ønsker å være en konstruktiv samarbeidspartner med våre kunder. Sammen skaper vi bygg som er tilpasset kundens behov.

NæringsMagasinet 2013 / 17

18 MAGASIN MAL

Vil gå dugå Villdu vekt? ned ner i vikt?

Gå

2-4nkeidlo i uken

!

Nå starter vi to nye vektreduksjonsgrupper for 30 deltagere som vil gå ned i vekt.

Med vårt effektive vektreduksjonsprogram går du raskt ned i vekt samtidig som du trener inn nye og bedre vaner for et langsiktig resultat.

Meld deg på før 20/9 så tilbyr vi deg en Kick start pakke som består av balanseball, gummibånd og 7 ulike treningsprogram.

Mjåtveit Næringspark – skreddersydde næringsarealer med god tilkomst 2 km fra Frekhaug kommunesenter Visjonen for Mjåtveit Næringspark er å fremme gode synergier, et trivelig miljø som stimulerer til nyskapning og vekst i lokalsamfunnet. Salget av næringstomter er i full gang og de første tomtene er grovplanert og overlevert til kjøper.

• Tenker du og din virksomhet på nye lokaler?

• Behov for mer plass?

• Behov for mer effektive lokaler?

Verdi: 489,-

Ring nå!

00 00 00 00

Kontakt Lene Haug mob 47 64 61 93, lene@liegruppen.no eller se mer info på www.mjaatveitparken.no

Tlf. 56 35 64 64 post@xtravaganza,no www.sprekogblid.no/knarvik Sted, By

STUDIO NOR TRENINGSSENTER

Mongstad

Eit kraftsenter i Nordhordland Vel 1100 personar har sitt daglege arbeid knytt til Statoil sine aktivitetar på Mongstad.

Ringverknadene av dette er mellom 4000 og 5000 arbeids-plassar totalt.

Statoil sine aktivitetar på Mongstad omfattar drift av eit oljeraffineri, eit prosessanlegg for foredling av våtgass, ein råoljeterminal og eit kraftvarmeverk som er tett integrert med raffineriet og drive av Dong Generation Norge. På Mongstad er òg Statoil medeigar i det største teknologisenteret for CO2-fangst i verda.

På Mongstad produserer vi langt meir drivstoff enn vi brukar i Noreg, er nest største oljehamn i Europa og er med det ei av dei største eksportbedriftene i landet. Vi produserer òg straum tilsvarande meir enn 10 prosent av forbruket i Hordaland.

18 / NæringsMagasinet 2013

MAGASIN MAL 19

NORGES ENESTE produsent av snurpenotlin!

• • • • • •

Notlinproduksjon Montering av nøter Reparasjon av nøter Lagring av nøter Flær, tauverk, wire etc.

24 timers service bøteri

Kvassnesv. 27, 5914 Isdalstø

Tlf. 56 34 25 00

MANGER

BERGEN

www.fiskenett.no Gps posisjon: N060 38, 403 E0 05 00, 406 AS Fiskenett, 5936 Manger Tlf: 56 34 98 60 - Fax: 56 34 98 70 - Døgnvakt: 952 17 660

Vi dekker det meste

Gamle tradisjoner mot nye horisonter

Magne Hope AS ynskjer NHIL

LUKKE TIL

med Næringskonferansen 4. september!

Litlåsveien 197, 5954 Mongstad • Tlf. 56 16 76 50

www.magnehope.no

Med en historie som går helt tilbake til 1868, er Seilmaker Iversen AS en bedrift med lange tradisjoner. Fra primært å være leverandør til handelsflåten og fiskerne, har vi kontinuerlig tilpasset virksomheten i takt med tilveksten av nye kundegrupper.

I løpet av nærmere halvannet århundre i bransjen, har vi etablert oss som en viktig problemløser for kunder med ulike behov. Ikke bare leverer vi alt den moderne båtentusiasten trenger – vi tilbyr også en rekke produkter og tjenester til kystfart, havbruk, offshore og annen industri.Ved å kombinere lang erfaring med moderne fremstillingsteknikker og produktutvikling, fremstår Seilmaker Iversen som et naturlig valg for deg som verdsetter kvalitet.

Med fornøyde kunder ombord, skal vi fortsette vår tradisjonsrike seilas videre inn i fremtiden.

• • • • • • • • •

Tildekking og presenningsløsninger for transport og lagring Produkter for offshorebransjen Miljøløsninger for deponi og oljevern Løsninger for subseabransjen Innovative løsninger for helse/fysioterapi Spesialløsninger for seismikk Avlusingsskjørt og håver til fiskeoppdrettsnæringen Skillevegger og ”gardin” løsninger for næringsbygg ”Flexible connections”(dukmansjetter) for ventilasjonskanaler og vifteanlegg.

• Spesialbager og vesker

Mjåtveitflaten 31 5918 Frekhaug Tlf: 55 55 74 58 Sandviksboder 1A Tlf: 55 55 74 50

NæringsMagasinet 2013 / 19

20 MAGASIN MAL

Arne Ellestad, ansvarleg for Alstoms CCSaktivitet i Norge: (Foto: Byråservice)

20 / NæringsMagasinet 2013

MAGASIN MAL 21

(Foto: Helge Hansen/TCM

Testar

MED KJØLT AMMONIAKK PÅ TCM

Om teknologien – Prosessen vi tester på TCM er basert på bruk av kjølt ammoniakk-teknologi. I denne prosessen bruk er vi ammoniakk som bindemiddel for å fjerna CO2 frå røykgassen. Denne teknologien har mange fordelar .

Ammoniakk er eit stabilt stoff, og det vert ikkje danna nokre biprodukt som er helseskadele ge i prosessen, avfallsproduktet er ammoniumsulfat som kan v erta brukt som gjødsel. I tillegg er ammoniakk ein lettare tilgjengeleg handelsvare, og er rimele g i forhold til kjemikalier som andre bruker i sine prosessar. Denne teknologien har tidle gare vore testa på anle gg i Sverige og USA med gode resultat, og det er denne erfaringa vi no bygger vidare på. Vi trur vår prosess vil vera svært konkurransedyktig i forhold til ener giforbruk.

Om status så langt

eventuelt gjera endringar dersom vi finn ut at ting kan gjerast smartare enn det vi gjer i dag.

skalanlegga som fortsatt lever, så å få testa på dette anlegget er veldig viktig for oss. Gode erf aringar frå TCM er derfor svært viktig, og vi i Alstom satsar for fullt på å bli den le verandør Statoil vil samarbeida vidare med med tanke på karbonfangst i full skala.

– Det er viktig at dette prosjektet går vidare, det er få – Vi har avtale med TCM om å halda fram med testing prosjekt innan CO2-fangst som det er liv i for tida. fram til november 2014, så vi har godt med tid til å eventuelt gjera endringar dersom vi finn ut at ting kan MORTEN SÆLE gjerast smartare enn det vi gjer i dag.

Om vegen vidare

morten.saele@nordhordland.no

Om TCM – Vi har eit eige team på site som er ansv arlege for sjølve testinga, TCM sine folk dri v sjølve prosessanlegget, og vi jobbar nært med dei. Vi fortel dei kva vi ønskjer å få til, og dei kjører anle gget slik vi ønskjer. Samarbeidet med TCM har fungert utmerka.

– TCM er det største anle gget for testing av karbonfangst i verda, og vi kan testa røykgass både frå gasskraftverk og frå gass som er lik røykgass frå kolkraftverk . Dette gir oss verdifulle moglegheiter for vidare forbetring og finjustering av vår prosess.

– Vi har hatt anle gget vårt gåande med høg virkningsgrad med tanke på fjerning av CO2. Vi kjører vidare testar for å v alidera vårt design for karbonfangst, og målet vårt er å k omma fram til eit anle gg som fungerer så bra som mogleg.

Om vegen vidare – Vi har avtale med TCM om å halda fram med testing fram til november 2014, så vi har godt med tid til å – Fullskalaanlegget på Mongstad er eit av dei få stor-

Om fullskala

Fakta om...

Alstom • Testar prosessar basert på kjølt ammoniakk • Har oppnådd høg virkningsgrad på fjerning av CO2 • Held fram med testing på TCM fram til november 2014

NæringsMagasinet 2013 / 21

22 MAGASIN MAL

STOR KAPASITET: – Utover anlegga til Alstom og Aker har vi stor kapasitet til å ta i mot andre, på eit område der all tenkeleg infrastruktur er lagt til rette, seier administrerande direktør i TCM, Frank Ellingsen. (Foto: Morten Sæle)

UNIKT: – At vi har så stor interesse stadfestar at anlegget her på Mongstad er unikt i verda, seier kommunikasjonssjef i TCM, Vegar Stokset. (Foto: Morten Sæle)

Står i kø FOR Å BRU – Aker sin testkampanje vert avslutta i april neste år, og vi står framfor ein ny tung testkampanje frå Alstom. I tillegg har vi fått 15 forespørslar frå andre leverandørar som vil testa sin teknologi her på testsenteret, seier administrerande direktør for TCM, Frank Ellingsen.

miljøvenleg. Går gassprisane ned går kraftproduksjonen frå gass opp. Det å ha tilgjengeleg CO2-rensing på gasskraft blir ein viktig strate gi for å bevara verdien, seier Stokset.

For å nå to-graders klimamålet er det berekna at om lag 18 prosent a v CO2-reduksjonen må skje med karbonfangst-teknologi, kjend som CCS (Carbon Capture and Storage).

RIS BAK SPEGELEN

leire store internasjonale aktørar har meldt si interesse for å ta i bruk det ledige arealet på TCM. – Utover anlegga til Alstom og Aker har vi stor kapasitet til å ta i mot andre, på eit område der all tenkeleg infrastruktur er lagt til rette, seier Frank Ellingsen. På det ledige arealet har leigetakarar tilgang til straum, damp og eksosavgassar frå både prosessanlegget og gasskraftverket.

– Då blir det viktig å kunna testa under k ontrollerte forhold og finna ein måte å halda oppe v erdien på gass. Mykje gassressursar må ligga att i ha vbotnen om vi skal nå målet på andre måtar. Ein av grunnane til at det ikkje er blitt skikkeleg fart i dette så langt er at det er for bille g å sleppa ut CO2 i dag. Med eit skikkeleg ris bak spegelen vil løysingane tvinga seg fram, seier Stokset.

Erfaringsutveksling er eit viktig ledd i arbeidet som vert gjort på testsenteret.

– Klimautfordringane er globale, og det er eit uttalt mål frå staten at vi skal dri va med mest mogleg erfaringsutveksling. Alt som ikkje er besk ytta informasjon ønskjer vi å dela så langt som vi kan, seier Stokset.

STOR INTERESSE

UTVEKSLA LÆRDOM

MORTEN SÆLE morten.saele@nordhordland.no

F

– Per no har vi 15 ulike førespurnader inne frå ulike firma, og vi er no i gang med eit løp der dei v ert evaluerte. Vi skal ha ein shortlist klar i oktober , og beslutninga om kven som får plass blir tatt nærare jul.

I løpet av tredje og fjerde kvartal 2014 er det klart for oppstart om alt går på skinner, seier Ellingsen.

– At vi har så stor interesse stadfestar at anlegget her på Mongstad er unikt i v erda, seier k ommunikasjonssjef i TCM, Vegar Stokset.

– Store internasjonale firma som Hitachi, Mitshubishi og Siemens er blant dei interesserte, dette er v erksemder som er toneangivande innan CO2-fangst, seier Stokset. Han seier at det finst andre testsenter i verda som har tilgang på kullkrafta vgassar, men ingen andre enn TCM har tilgang på gasskraftavgassar.

VIKTIG STRATEGI

– I eit klimaperspektiv er det meir populært enn frå kull. Dette er sjølvsagt ein del av eit større bilde, men utgangspunktet er å gjera gassproduksjon meir

22 / NæringsMagasinet 2013

I vinter vart det etablert eit testsenternettv erk med medlemmer frå USA, Canada, Europa ogAsia, og eit møte er planlagd i løpet av hausten.

– Her blir det rom for å utv eksla lærdom og er faringar. På nokre felt er vi konkurrentar, men ved å skapa slike arenaer og snakka saman v ert mykje viktig kunnskap delt. På dette feltet er det gjort mykje banebrytande arbeid her på TCM som andre kan nyta godt av, seier Stokset.

TCM har mange delegasjonar på vitjing, alt frå politikarar, miljøorganisasjonar og industri.

– Det er eit bredt spekter som kjem på besøk til oss.

Førre veke hadde vi folk frå Saudi Arabia, denne veka kjem det folk frå Japan, og vi har hatt dele gasjonar frå land som ein kanskje ikkje tenk er på i denne samanheng, som Columbia og Russland, seier Frank Ellingsen.

GRØNE MÅL: For å nå to-graders klimamålet er det berekna at om

MAGASIN MAL 23

FULL KONTROLL: Frå kontrollrommet passar tilsette i driftsstaben på at alt går som det skal. Totalt er det 55 tilsette i driftsavdelinga, dei fleste lokale. (Foto: Morten Sæle)

MYKJE BESØK: Testsenteret på Mongstad får mykje besøk frå både politikarar, miljøorganisasjonar og industri. Her er det teknologisjef Olav Falk-Pedersen (t.v.) som viser fram anlegget til partileiar i KrF, Knut Arild Hareide, og Lindåsordførar Astrid Aarhus Byrknes. (Foto: Morten Sæle)

UKA TESTSENTERET

lag 18 prosent av CO2-reduksjonen må skje med karbonfangst-teknologi. (Foto: Helge Hansen/TCM)

NæringsMagasinet 2013 / 23

24 MAGASIN MAL

Knut Sanden, leiar for karbonfangstavdelinga i Aker Solutions: (Foto: Aker Solutions)

24 / NĂŚringsMagasinet 2013

MAGASIN MAL 25

(Foto: Helge Hansen/TCM)

Testar

AMINBASERT TEKNOLOGI PÅ TCM

Om teknologien – Teknologien vi kjører på er aminbasert, den har vi gått for fordi den er nærast ei kommersiell løysing, og den mest modne teknologien. Amin består av meir enn halvparten vatn og resten er kjemikaliar , utvikla saman med SINTEF, som er spesielt eigna for å fange CO2. Grunnlaget for teknologien er tidle gare brukt i anna industriverksemd, men då gjerne under høgare trykk. Eksos som vi testar på no har la vt trykk, difor blir det store dimensjonar på anlegget.

– I eit absorbsjonstårn vert det kjørt motstraum, amin kjem frå toppen og eksos frå botn. På den måten får vi ein stor kontaktflate for absorbering av CO2. Resten av anlegget er for å drive ut CO2 frå aminen, med eit varmegjenvinningssystem for å gjera prosessen energieffektiv.

Etter fangst vert CO2 slept ut sidan dette er eit testanlegg, i storskala vert CO2 komprimert og pumpa ut til eigna lagringsstad, for Nor ge sin del i reserv oar under Nordsjøen.

Om status så langt – Vi har halde på med anlegget på TCM sidan 2009 då vi starta designarbeidet. Anlegget har vore i drift i over eit år, og vi har hatt veldig gode resultat, synest vi. Vi

har oppnådd verdiar vi i forkant hadde berekna, og an- på TCM meiner vi at vi er klare til å bygge fullskala legget har gått usedvanleg stabilt til å vera det første på Mongstad. Vi veit vi er i sterk k onkurranse frå industrianlegget i sitt slag i verda. leverandørar rundt omkring i v erda, ein konkurranse vi håpar å vinna både på teknologi og pris.

Om vegen vidare

– Vi skal fortsatt testa på TCM, vi har kontrakt utover i første og andre kvartal 2014. Vi har og eit lite anlegg på TCM, som er vår mobile test-eining. Den skal til Norcem i Breivik i løpet a v våren 2014, der vi vil kjøra testar mot sementindustrien.

Aktivitetane rundt karbonfangst har gått ned i USA og Europa, men vi har fått ei tilsv arande auka interesse frå Asia, så vi orienterer oss gjerne mot den marknaden.

Om TCM Den stabile drifta vi har hatt på anlegget er også takka vera god driftsstøtte frå TCM sin organisasjon, vi har hatt eit svært godt samarbeid der.

Om fullskala – Anlegget på TCM er kjørt som eit ledd i teknologikvalifisering for fullskala. Basert på resultata oppnådd

MORTEN SÆLE morten.saele@nordhordland.no

Fakta om...

Aker Solutions • Testar prosessar for aminbasert karbonfangst • Held fram med testing på TCM utover i første og andre kvartal 2014 • Skal kjøra testar mot sementindustrien med sin mobile test-eining • Overtok Aker Clean Carbon 17. juni i år

NæringsMagasinet 2013 / 25

26 MAGASIN MAL

VMS.SafePort AS er et serviceselskap lokalisert i Fensfjorden både på Mongstad og i Sløvåg.

VMS-SafePort disponerer flere kaier og tilbyr de fleste typer tekniske tjenester, vedlikehold og reparasjoner for skip og onshore arbeid. VMS-SafePort utfører arbeidet med fokus på sikkerhet og kvalitet og er ISO sertifisert i henhold til ISO 9001:2008. SafePort opererer ved ISPS godkjente kaier både på Mongstad og i Sløvåg. I tillegg har en reisemontører som enten følger skip eller utfører arbeid på de lokasjoner kunden ønsker oss.

BESTILL DITT KURS HOS OSS!

TJENESTER • Plate, Rørarbeid, Sveis

Uniko AS er et kurs og kompetansesenter i Nordhordland med kontor på Mongstad og Fedje. Som lokal kursleverandør har vi fokus på behovet til næringslivet i Nordhordland og leverer både obligatoriske, lovpålagte og skreddersydde kurs til konkurransedyktige priser.

• Motor og gear service • NDT tjenester

Eksempel på noen av våre kurs: • G11 Løfteredskap • G4 Bro og traverskran • G8 Lastebilkran • Truck (T1-T8) • Lift /nedfiring / fallsikring / riggeropplæring • Grunnleggende sikkerhetskurs for offshore (OLF godkjent)

• Livbåt service • Ventekai • Slop og tankvask • Elektrisk og IT service

Ta kontakt for bestilling eller mer informasjon

Tlf: 90 65 18 84 Epost: post@uniko.no Adr.: Mongstad Næringspark, 5954 Mongstad

Mongstad Sør 5954 Mongstad Tlf: + 47 56 36 32 22 • Fax: + 47 56 34 16 07 E-post: safeport@safeport.no

HVOR MYE SKAL TIL for å lykkes?

TRE METER.

Nye Transit Custom har en rekke Ford First Teknologier. Som en helt unik luke i skilleveggen, som gir mulighet for lasting av opptil 3 meter lange gjenstander – selv i modellen med kort akselavstand. Lang eller kort? Du finner ikke et arbeidsjern med smartere løsninger i dag.

235.982,ekskl. mva.

233.120,- ekskl. mva.

Pris Prisfra frakrkr

KVERNELANDBIL.NO

Transit Custom – International Van of The Year 2013.

Forhandler: Bergen (Minde) Fjøsangerveien 68B

SANGER VEIEN F. 55 98 43 4 00 Tlf.: 55 98 43 00 68B MINDE. TLF ager 09:00 - 16:30, 0, To Torsdag 09:00 - 19:00, Lørdag Lø 10:00

Våre underforhandlere: V å åre underforhandler e: Sotra Bil AS

E UNDER FORHAND LERE: Sotra Bil AS, tlf. 56 31 39 00 Verksted Isdalstø Auto AS | Øystese Mek. V e erksted ø Auto AS, tlf.Knarvik, 56 34 23 80 Isdalstø - Øystese Mek. Ve Verksted, e23 80 tlf.

5914 • Tlf. 56 34

26 / NæringsMagasinet 2013

NEOLAB FOTO: PAAL AUDESTAD

MAGASIN MAL 27

AMBISJONER FOR VESTLANDET. VI ER HER. SPV Vi har vært pådriver for næringsutvikling på Vestlandet siden 1823. Det skal vi fortsette med. spv.no / 05555

NæringsMagasinet 2013 / 27

28 MAGASIN MAL

FRÅ MILJØPROBLEM

til matproduksjon – Det fascinerande med dette prosjektet er at det tar utgangspunkt i eit problemavfall og gjer det om til ein matressurs, seier Nils Inge Hitland, dagleg leiar i Salmon Group.

Dei er ein av mange samarbeidspartnarar i prosjektet CO2Bio som har som mål å produsera omega3rikt fiskefôr av algar.

MORTEN SÆLE morten.saele@nordhordland.no

B

akgrunnen for prosjektet er ein kommande mangel på omega3-fettsyrer til bruk i fiskefôr. Hovudkjelda for dette til bruk i lakseoppdrettsnæringa er fiskeolje, ein allereie avgrensa ressurs som blir bestemt av fiskekvotar.

FÔR FRÅ ALGAR: Tanken bak prosjektet CO2Bio er å bøta på dette gjennom produksjon av omega3-rikt fiskefôr av algar. (Illustrasjonsfoto: EWOS)

28 / NæringsMagasinet 2013

OMEGA-3: – I dag er innhaldet av omega3 høgare i oppdrettslaks er det viktig at det høge nivået av dei sunne omega3-fettsyrene ve sjonsfoto: photos.com)

– Rapsolje har vore brukt som eit alternativ, men den inneheld ikkje omega3. I dag er innhaldet av omega3 høgare i oppdrettslaks enn i villaks, og ein stor grunn til at laks vert oppfatta som sunt. Då er det viktig at det høge nivået av dei sunne omega3-fettsyrene vert oppretthalde, seier Hitland.

– Vi forutsåg mangel på omega3 allereie i år, men den chilenske produksjonen av oppdrettslaks har ikkje auka som forventa, og den norske produksjonen har flata ut, så det oppstod ikkje ein prekær situasjon, seier Nils Inge Hitland. Eit ønsk e om auka produksjon gjer at det alt no er for liten tilgang på ome ga3 til fôrindustrien.

NASJONALT PILOTANLEGG

Tanken bak prosjektet CO2Bio er å bøta på dette gjennom produksjon av omega3-rikt fiskefôr av algar.

– Vi vil etablera eit nasjonalt pilotanlegg for å utvikla storproduksjon av algar. Planen er å etablera pilotanlegget på Mongstad der ein kan bruka CO2 som ein ressurs i denne prosessen, seier Hitland.

Prosessen tek utgangspunkt i dyrking på land. Gjennom fotosyntesen omdannar algane CO2 til biomasse som i neste omgang kan nyttast i fiskefôr. Algar har og ein mykje høgare produkti vitet enn plantar på land, med over 50 gonger høgare vekstrate.

– Ved å aktivt tilføra rein CO2 i lukka system kan vi produsera store mengder algar med høgt innhald a v omega3, ein kan gjerne seia at fotosyntesen er naturen sitt eige system for karbonfangst og lagring, seier Svein Nordvik i Nordhordland Handv erk- og industrilag, som og er involvert i prosjektet.

Denne måten å utn ytta algar på er utprøvd fleire andre stader i verda, men då i hovudsak i andre strøk med anna og meir eigna klima, og oftast med utvinning av drivstoff frå andre typar algar som formål.

– Når det gjeld produksjonsteknologien f inst det ei rekkje ulike system, det mest v anlege er basert på gjennomsiktige rør av plast som sollyset kan trenga gjennom. Så vert sjøvatn pumpa gjennom systemet før næring, CO2 og en liten startkultur a v ein spesifikk alge, fortel Nordvik.

Forprosjektet er no gjennomført, og dei er i gang med å skaffa finansiering til å få i gang pilotprosjektet på Mongstad.

CO2Bio-prosjektet vart tildelt SPIR-prisen for 2013.

Målet med prisen er å synleggjera små og store kommersielle konsept som vil kunne ha ein positiv effekt på klimaet.

PLASTRØR: Algar kan dyrkast i stor skala i gjennomsiktige plast

enn i villaks, og ein stor grunn til at laks vert oppfatta som sunt. Då ert oppretthaldne, seier Nils Inge Hitland i Salmon Group. (Illustra-

MAGASIN MAL 29

OPPDRETTSNÆRINGA: Bakgrunnen for prosjektet er ein kommande mangel på omega3-fettsyrer til bruk i fiskefôr.

Hovudkjelda for dette til bruk i lakseoppdrettsnæringa er fiskeolje, ein allereie avgrensa ressurs som blir bestemt av fiskekvotar. (Illustrasjonsfoto: photos.com)

rør som slepp gjennom sollyset. Via fotosyntesen omdannar algane CO2 til biomasse med høgt innhald av omega3. (Illustrasjonsfoto: digitaltrends.com)

NæringsMagasinet 2013 / 29

30 MAGASIN MAL

VEGGRUS • SAND • SINGEL • JORD • STEIN Kan også levera på kveldstid. Vert levert frå lager på Manger.

• Graving • Boring • Sprengning Transport • Maskinflytting • 20 t/m kran • Salg av sprengstein • Salg av jord og stein • Utleige av lift

5936 Manger • Kontor tlf. 56 37 35 60 • Mobil 952 40 841

UTFØRER ALT INNEN FAGET: • mur og puss • bad- våtrom-fliser • piper rehabilitering skifer • peis- og ovnmontering tlf. 56 35 25 25 • mobil 926 18 301

Litlåsveien 53. 5132 Nyborg. Tlf. 55 25 10 00

www.malthus.no

556 6 34 33 33 10 - ngir.no ngir.no - n ngir@ngir.no gir@ngir.no

Vi kjøper alle typer metaller, skrapjern og kabelavfall Vi utplasserer containere Større kvanta hentes Vi utfører også demontering Metallco Bergen AS, Damsgårdveien 95/97 5058 BERGEN Tlf: 55 34 17 70 • Faks: 55 34 32 32 E-post: bergen@metallco.com

30 / NæringsMagasinet 2013

Fått krav kravv om o avfallsplan? avffallsplan n?

Me hj Me hjelper elper med dok dokumentasjon umentasjon og ttek ek kh hand and d om avf avfallet fallet ditt ditt..

MAGASIN MAL 31

Vi gratulerer Byggrengjøring med nytt flott bygg i Mjåtveit Næringspark!

Vi har stått for betongarbeid og gulvstøp

Tusen takk for oppdraga!

Elektriske installasjonar Dale, 5918 Frekhaug Tlf. 56 17 73 33 / 958 23 340 Mjåtveitflaten 45 • 5918 Frekhaug Tlf. 56 17 87 00 • Fax 56 17 87 09

Vi har prosjektert og utført varme- og sanitæranlegg

Vi har levert datasystem og datautstyr

Blombakken 1, 5911 Alversund Tlf. 56 35 44 55

Sæbøvågen - Tlf. 56 37 13 65 Faks 56 37 42 95 post@frydenlund.no www.frydenlund.no

Vi har bistått med søknadshåndtering mot arbeidstilsynet og kommunen, samt veiledning i tegningsprosessen.

Vi tilbyr fleksible næringsareal med god tilkomst og sentral beliggenhet.

Midtstegen Industri, 5382 SKOGSVÅG Tlf. 55 50 03 60 www.hillerenprosjektering.no

Vi har stått for alt grunnarbeid og asfaltering

5918 Frekhaug tlf. 97 19 38 54

Tlf.: +47 56 31 68 71 Fax: +47 56 31 68 69 Mobil: +47 476 46 193 E-mail: lene@liegruppen.no www.mjaatveitparken.no

NæringsMagasinet 2013 / 31

32 MAGASIN MAL

e g g y r B s å d n i L l i t n e Velkomm

Restaurant Selskap Pub Teambuilding Catering Blåtur

For forespørsel og booking: Veråsvegen 130, 5955 Lindås

Tlf: 56 36 09 99 post@lindasbrygge.no www.lindasbrygge.no

tlf: 952 13 012 ʹ med fokus på reiselivv, kulttur og opplevin ngar 32 / NæringsMagasinet 2013

Avisa Nordhordland

Med en av regionens beste beliggenhet, på bryggekanten på Lindås finner man Lindås Brygge.Vi brenner for det vi gjør og vi elsker begeistrende mennesker - gjester og medarbeidere. Dere er herved invitert til fest!

MAGASIN MAL 33

hd&KZD/E' h d&KZD/E' s s &&/ZD >K'K /ZD >K'K TTRYKKSAKER RYKKSAKER Z s Z<

Z s Z< <KEsK>hdd Z <KEsK>hdd Z s/^/dd<KZd s /^/dd<KZd BROSJYRER B ROS O JYRER /'/d >WZ/Ed

/'/dd >W Z/Ed /> <KZ

/> <KZ s/E h^ <KZ s /E h^ <KZ && ^ ^</>d ^ ^</>d

E> ''^^ ' </>d E> ''^^</>d >z^^ ^ </>d >z^^</>d ME SSESTANDS MESSESTANDS

REKLAMEHUSET REKL REK KLLLAME K LAM EEH LAMEH H HUSET HUS ETT

>d Z <> D zZ

Íł > >d &Z ^ DD ^ DD

Z <> Z <> D D zZ / <E Zs/<

< E Z E Zs/< <

FFor or vĂĽre vĂĽre kunder kunde undeer ogg samarbeidspartnere samarbeidspart id dspart d p tnere i Nordhordland, Nordhor dh h dland, hor Ber gen-omegn og o Hordaland Hordaland generelt, gener eneer e elt, opptrer opptrer R eklamehuse klaamehuse a t Bergen-omegn Reklamehuset Ć?Žž Ä&#x17E;Ĺś Ä&#x17E;Ĺś ŏŽžĆ&#x2030;ĹŻÄ&#x17E;ĆŠ ŏŽžĆ&#x2030;ĹŻÄ&#x17E;ĆŠ ŽžĆ&#x2030;ĹŻÄ&#x17E;ĆŠ ĹŻÄ&#x17E; Ç&#x20AC;Ä&#x17E;Ć&#x152;Ä&#x201A;ĹśÄ&#x161;Ć&#x2020;Ć&#x152; Ä&#x201A;Ä&#x201A;Ç&#x20AC;Ç&#x20AC; ÄŽĆ&#x152;ĹľÄ&#x201A;Ć&#x2030;Ć&#x152; ÄŽĆ&#x152;Ĺľ Ĺľ ŽĎůÍ&#x2DC; ĹľÄ&#x201A;Ć&#x2030;Ć&#x152; ŽĎůÍ&#x2DC; ĹŻÄ&#x17E;Ç&#x20AC;Ä&#x17E;Ć&#x152;Ä&#x201A;ĹśÄ&#x161;Ć&#x2020;Ć&#x152; ÄŽĆ&#x152;ĹľÄ&#x201A;Ć&#x2030;Ć&#x152;ŽĎůÍ&#x2DC; R eklamehuset i K narvik pr oduserer alt av av skilt og Reklamehuset Knarvik produserer Ä&#x161;Ä&#x17E;ĹŹĹ˝Ć&#x152;Ć&#x2030;Ć&#x152;Ĺ˝Ä&#x161;ƾŏĆ&#x161;Ä&#x17E;Ć&#x152;Í&#x2022; Ć?Ä&#x201A;ĹľĆ&#x161;Ć&#x161; Ĺ?Ć&#x152; Ĺ?Ć&#x152;Ä&#x201A;ÄŽĆ?ĹŹÄ&#x17E;Ͳ Ä&#x161;Ĺ?Ĺ?Ĺ?Ć&#x161;Ä&#x201A;ĹŻÄ&#x17E; Ć&#x161;Ć&#x152;Ç&#x2021;ĹŹĹŹÄ&#x17E;Ć&#x152;Ĺ?Ć&#x161;ĹŠÄ&#x17E;ĹśÄ&#x17E;Ć?Ć&#x161;Ä&#x17E;Ć&#x152;Í&#x2DC; Ä&#x161; Ä&#x161;Ä&#x17E; Ä&#x17E;ĹŹĹ˝Ć&#x152;Ć&#x2030;Ć&#x152;Ĺ˝Ä&#x161;ƾŏ Ä&#x161; ĹŹĆ&#x161;Ä&#x17E;Ć&#x152;Ć&#x152;Í&#x2022;Í&#x2022; Ć?Ä&#x201A;Ĺľ Ä&#x201A;ÄŽĆ?ĹŹ ÄŽ ĹŹÄ&#x17E; ĹŹÄ&#x17E;Ͳ Ĺ˝Ĺ? Ä&#x161;Ĺ?Ĺ?Ĺ?Ć&#x161; Ä&#x161; Ä&#x201A;ĹŻĹŻÄ&#x17E; ĹŻÄ&#x17E; Ć&#x161;Ć&#x152; Ç&#x2021;ĹŹĹŹĹŹÄ&#x17E;Ć&#x152;Ĺ?Ć&#x161;ĹŠÄ&#x17E;ĹśÄ&#x17E;Ć?Ć?Ć&#x161;Ä&#x17E;Ć&#x152;Í&#x2DC; Ç&#x20AC;Ä&#x160;Ć&#x152;Ć&#x161; Ç&#x20AC;Ä&#x201A;Ć&#x152;Ä&#x17E;Ć?Ĺ˝Ć&#x152;Ć&#x;ĹľÄ&#x17E;ĹśĆ&#x161; Ç&#x20AC;Ä&#x201A;Ć&#x152;Ä&#x17E;Ć?Ĺ˝Ć&#x152;Ć&#x;Ĺľ Ć?Ĺ˝Ć&#x152;Ć&#x;ĹľÄ&#x17E; ĹľÄ&#x17E;Ä&#x17E;ĹśĆ&#x161; ĎŜŜÄ&#x17E;Ć? Ĺľ ĎŜŜÄ&#x17E;Ć? ĎŜŜÄ&#x17E; Ĺ˝Ĺ?Ć?Ä&#x160; Ĺ?Ĺ?Ć?Ä&#x160; ĹŹĹŹĹŻÄ?Ć&#x152; ĹŻÄ?Ć&#x152; Ĺ˝Ĺ? ÄŽĆ&#x152;ĹľÄ&#x201A;Ĺ? Ä&#x201A;Ç&#x20AC;Ä&#x17E;Ć&#x152;Ć&#x152;Í&#x2DC; / Ç&#x20AC;Ä&#x160;Ć&#x152;Ć&#x161; ĎŜŜÄ&#x17E;Ć?Ć? Ĺ˝Ĺ? ÄŽĆ&#x152;ĹľÄ&#x201A;Ĺ?Ä&#x201A;Ç&#x20AC;Ä&#x17E;Ć&#x152;Í&#x2DC; dÄ&#x201A; Ĺ?ĹŠÄ&#x17E;Ć&#x152;ĹśÄ&#x17E; Ĺ?ĹŠ Ć&#x152;ĹśÄ&#x17E; ŏŽŜĆ&#x161;Ä&#x201A;ĹŹĆ&#x161; Ĺ?ĹŠÄ&#x17E; ŏŽŜĆ&#x161;Ä&#x201A;Ä&#x201A;ĹŹĹŹĆ&#x161; ĹľÄ&#x17E;Ä&#x161; Ç&#x20AC;Ä&#x160;Ć&#x152; Ç&#x20AC;Ä&#x160;Ć&#x152;Ć&#x152; ĹľÄ&#x201A;Ć&#x152;ĹŹÄ&#x17E;Ä&#x161;Ć?Ć?ĹŠÄ&#x17E;Ĩ ĹľÄ&#x201A;Ć&#x152;ĹŹÄ&#x17E;Ä&#x161;Ć?Ć?ĹŠÄ&#x17E; Ä&#x17E;Ä&#x161;Ć?Ć?Ć?ĹŠÄ&#x17E; Ä&#x17E;Ä&#x161; Ć?Ć?ĹŠÄ&#x17E;Ĩ sĹ?Ä?Ä&#x17E;Ä?ĹŹÄ&#x17E; sĹ?Ä?Ä&#x17E;Ä?ĹŹĹŹÄ&#x17E; <ĹŻÄ&#x17E;Ĺ?Ç&#x20AC;Ä&#x17E;Ĺś <ĹŻÄ&#x17E;Ĺ?Ç&#x20AC;Ä&#x17E;Ĺś Ä&#x17E;Ĺś ĨŽĆ&#x152; ĨŽĆ&#x152; ĹľÄ&#x17E;Ć&#x152; ĹľÄ&#x17E;Ć&#x152; dÄ&#x201A; Ĺ?ŜĨŽĆ&#x152;ĹľÄ&#x201A;Ć?ŊŽŜÍ&#x2DC; Ĺ?ŜĨŽĆ&#x152;ĹľÄ&#x201A;Ć?ŊŽŜÍ&#x2DC;

^dKZWZ/Ed W

h<Í&#x2022; &K>/ Í&#x2022; &K>/ Í&#x2022; Ws Í&#x2022; Ws Í&#x2022; ^dKZWZ/Ed W

h<Í&#x2022; ZK>>ÍłhW^ Z K>>ÍłhW^ ZÄ&#x17E;ĹŹĹŻÄ&#x201A;ĹľÄ&#x17E;Ĺ&#x161;ĆľĆ?Ä&#x17E;Ć&#x161;Í&#x2022; Z Ä&#x17E;ĹŹĹŻÄ&#x201A;ĹľÄ&#x17E;Ĺ&#x161;ĆľĆ?Ä&#x17E;Ć&#x161;Í&#x2022; <ĹśÄ&#x201A;Ć&#x152;Ç&#x20AC;Ĺ?ĹŹÍ&#x2DC; <ĹśÄ&#x201A;Ć&#x152;Ç&#x20AC;Ĺ?ĹŹÍ&#x2DC; Ç Ç Ç Í&#x2DC;Ć&#x152;Ć&#x152;Ä&#x17E;ĹŹĹ&#x161;ĆľĆ?Ä&#x17E;Ć&#x161;Í&#x2DC;Ĺś ŜŽ ÍŽ důĨÍ&#x2DC; důĨÍ&#x2DC; Ϲϲ ĎŻĎą ϲώ ϹϏ ϹϏ ÍŽ Ç&#x20AC;Ĺ?Ä?Ä&#x17E;Ä?ĹŹÄ&#x17E;Î&#x203A;Ć&#x152;Ä&#x17E;ĹŹĹ&#x161;ĆľĆ?Ä&#x17E;Ć&#x161;Í&#x2DC;ŜŽ Ç&#x20AC;Ç&#x20AC;Ĺ?Ä?Ä&#x17E;Ä?ĹŹ Ç&#x20AC;Ĺ?Ä?Ä&#x17E; ĹŹÄ&#x17E;Î&#x203A;Ć&#x152;Ä&#x17E;ĹŹĹ&#x161;ĆľĆ?Ä&#x17E; Ä&#x17E;ĹŹĹ&#x161;Ćľ Ä&#x17E;ĹŹĹ&#x161; ĆľĆ?Ä&#x17E;Ć&#x161;Í&#x2DC;ŜŽ ĆľĆ?Ä&#x17E; Ç Ç Ç Í&#x2DC;Ć&#x152;Ä&#x17E;ĹŹĹ&#x161;ĆľĆ?Ä&#x17E;Ć&#x161;Í&#x2DC;ŜŽ

&Ĺ˝Ć&#x161;Ĺ˝Í&#x2014; TÇ&#x2021;Ç&#x20AC;Ĺ?ĹśÄ&#x161; 'Ä&#x201A;ĹśÄ&#x17E;Ć?Ĺ&#x161; ĹŹĹśÄ&#x17E;Ć?

<> Z < > Z K' ' dd <^d/> Z <^d/> Z ' s Zd/<> Z ' s Zd/<> Z INNBINDING INNBINDING ^^d DW > d DW W > DÍ&#x2DC;DÍ&#x2DC;

NĂŚringsMagasinet 2013 / 33

34 MAGASIN MAL

KJELDESORTERING: Det er viktig at heile familien bidrar for 책 f책 ned boss-mengda. (Fotos: Margrethe Myhrer)

MAGASIN MAL 35

I 2012 leverte kvar innbyggjar i gjennomsnitt 479 kg avfall til NGIR mot 480 kg i 2011 og 416 kg i 2010. Dette tilsvarar 9 kilo avfall per person kvar veke, eller 1.3 kilo kvar dag.

Nytt liv FOR AVFALLET DITT LINDÅS: Mykje av det du kastar i søppelspanna dine, eller leverer på gjenvinningsstasjonen får nytt liv. Hjå NGIR i Kjevikdalen kjem det kvar dag inn om lag 200 tonn avfall.

Gro Anette Fanebust gro.fanebust@nordhordland.no

A

lt avfall som kjem inn på anlegget i Kjevikdalen vert vege, og kvar dag kjem det inn avfall tilsvarande vekta av 20 Sea King- helikopter.

- Vi får inn svært mykje avfall, men mesteparten av dette går ut att, anten til gjen vinning eller til energiutnytting, kan Hans Rune Valle i NGIR fortelja. Han fortel at mengda resta vfall frå hushalda ikkje v art redusert i fjor , samstundes som mengda a vfall til gjenvinning frå hushalda gjekk ned, nok o som er urovekkjande.

RESTAVFALL TIL SVERIGE Restavfallet som kjem inn til Kje vikdalen vert lasta på vogntog og sendt som returlast til Sverige. Energiutnyttinga her er på heile 95 %. Deponiet i Kjevikdalen vert no stort sett fyld med tørrstof f frå olje-industrien etter at NGIR stoppa deponering a v nedbrytbart avfall i 2010.

Matavfallet som vert levert i dunken heime, vert sendt til Fitjar og kjem attende til NGIR som kompostjord, som vert seld i sommarhalvåret. I Nordhordland og Gulen er det også mange som v el å k ompostera heime.

KAN VERTA RIK AV SORTERING Papp og papir er ein viktig gjenvinningsressurs. Kvart år tek NGIR imot 3000 tonn papiravfall. Papiret vert sortert for hand, og sendt til sortering v ed Norske

Skog sitt anle gg i Trøndelag. Her v ert det til n ytt papir.

- Det er spesielt viktig at ein er flink til å sk ylja, og levera inn drikk ekartongane. Dei inneheld såkalla jomfrueleg fiber og er verdifull i resirkuleringa for å laga nye, gode produkt, fortel Valle. Stappar du seks kartongar i den sjuande, og skri v på namn og nummer, kan du dessutan vinna opp til 100 000 kroner gjennom returkartonglotteriet. I fjor v ar det ingen som vann stor-potten i NGIR sin krins, men tre av deira abonnentar vann delpremie på 10 000 kroner.

Valle fortel at NGIR får inn 450 tonn plast i året, som vert levert til gjenvinning. Plasten kjøper vi gjerne att i form av nye produkt, som leikar eller fleece-klede.

KARTONGBRETTING: Ein ivrig pode brettar kartongar. Er han heldig, kan han vinna pengar i kartonglotteriet.

FRÅ BIL TIL SPIKER NGIR har k onteinarar for innsamling a v glas og metall på meir enn 50 stader rundt i kommunane.

- Glaset og metallet vert resirkulert og metallet kan til dømes verta til delar på ein ny sykkel, medan glaset til dømes vert til Glava-isolasjon, forklarar Valle. I Kjevikdalen tek NGIR også imot bilvrak.

- Bilane vert tappa for væsk e, og pressa saman.

Metallet vert resirkulert, og den gamle bilen kan få nytt liv som til dømes spik er, eller ein lyktestolpe, fortel Valle. Han håpar at folk forstår k or viktig det er å sortera avfallet, og at det faktisk nyttar å gjera ein innsats heime hjå seg sjølv.

Kvifor sortera avfall Viktige råvarer, slik som metall, plast, papir, papp kan nyttast opp att.

Vi ureinar mindre.

Det vi ikkje har bruk for sjølve kan koma andre til nytte og på den måten sparer vi og ressursar.

Farlege stoff kjem ikkje på avvegar og skaper ureining, eller fører til at dyr og menneske får alvorlege skader.

Ved gjenvinning av 1 kg. plast sparer vi 2 kg olje, samstundes som vi reduserer CO2-utsleppa med 1 kg.

Matavfall og hage/parkavfall kan komposterast og bli til ny jord. Lagt i deponi, der vi får nedråt-

ning utan tilførsel av oksygen, fører det til produksjon av metangass som er 20 gonger farlegare klimagass enn CO2.

Korleis kan du bidra.

Ikkje kast før du er sikker på at det du kastar ikkje kan nyttast opp att.

Kjøp kvalitetsvarer.

Kjøp varer utan eller lite innpakning.

Sorter avfallet ditt så godt du kan før du leverer det til sorteringsutstyret heime eller til returpunkt, eller betente mottak.

Prat om sortering og kor viktig dette er blant vener og kjente.

NæringsMagasinet 2013 / 35

36 MAGASIN MAL

• Autorisert Regnskapsførerselskap • Skatt • Regnskap • Selvangivelse • Rådgivning

Regnskap og revisjon

Mjåtveitflaten 39B, 5918 Frekhaug oyvind@frekhaugregnskap.no www.frekhaugregnskap.no

VÅR KOMPETANSE - DIN FORDEL Søk profesjonell bistand • Revisjon • Årsoppgjør • Skatterådgivning • Bedriftsrådgivning Knarvik Senter: Kvernhusmyrane 13,2 etg.

Tlf.55 21 81 00 • Fax.56 35 19 12

G

• Revisjon • Skatterådgivning • Bedriftsrådgivning

Bergen:Damsgårdsveien 135, Tlf.55 21 81 00 • Fax.55 21 81 33

reidar.bjorsvik@nhr.no Kvassnesv. 23, Pb. 16, 5902 Isdalstø

Målvi Vågenes

• Regnskap/mva • Lønn • Årsoppgjør • Faktura

Ikenberget 10 5911 Alversund

Tlf. 920 58 655 Karl Vågstøl karl@activrevisjon.no

Tlf. 99 58 98 55

www.deloitte.no

• Budsjettering • Rådgivning • Effektiv dataflyt • Ligningspapirer

Maråsvegen 67, 5955 Lindås Lindås: 56 36 07 26 • Kolltveit: 56 33 26 12 www.mhkvest.no

www.activrevisjon.no

Credex Økonomi AS fusjonerer med AB Økonomiservice AS/Økonor Nordhordland

Regnskapskontor as

5936 Manger Tlf. 56 37 05 91 Fax 56 37 20 42 malvi@m-vagenes.no www.vaagenesregnskap.no

Økonor Nordhordland har dermed 27 medarbaidarar som vil skape eit sterkt kompetansemiljø i regionen med lokal forankring og eigarskap.

Vi skal stå på for våre kundar, ha framtidsretta løysingar og vil bidra til verdiskapning i regionen. I Økonor nasjonalt arbeider der no 1000 tilsette som også er vårt daglege nettverk.

For små og mellomstore bedrifter og bønder.

• • • •

Revisjon Skatterådgivning G Bedriftsrådgivning G

www.nhr.no

REGNSKAP ÅRSOPPGJER MOMSOPPGJER SJØLVMELDING M/SKATTEUTREKNING Autorisert regnskapsførerselskap

Vi er å finne: Brukhovdane 7 5914 Isdalstø

Kvassnesvegen 58 5914 Isdalstø

Idrettsvegen 3 5936 Manger

Velkommen til oss! ØKONOR NORDHORDLAND • tlf. 56 35 55 80 - AUTORISERT REGNSKAPSFØRERSELSKAP

• SKATT • SJØLVMELDING • REKNESKAP • BEDRIFTSUTVIKLING Komplekse utfordringer – tydelige løsninger Vi tilbyr tjenester innen: t Revisjon t Årsoppgjør

t Skatterådgivning t Bedriftsrådgivning

Kontakt oss: Knarvik Senter, tlf.: 04063 kjell.arne.eide@kpmg.no | helge.hellem@kpmg.no kpmg.no

36 / NæringsMagasinet 2013

Autorisert regnskapsførarselskap

Mongstad - Bergen • Tlf. 56 16 73 50

post@olemoen.no • www.olemoen.no

MAGASIN MAL 37

ME PRODUSERER: • Bøketrapp • Takbjelke • Sambatrapp • Spesialtrapp

• Rekkverk • Eiketrapp • Gelender

Ta kontakt!

5936 Manger • tlf. 56 37 40 74 - mob. 988 11 700 www.birketrapp.com

!

G N I D N I B N E TERN FEORNPLIKUTETLSER -TTREN PÅ DINE VILKÅR! ING D N M R P , 9 54

Vi utfører grunnog betongarbeid for: • Boliger/Landbruk • Industri/Forretning • Skoler/Off. bygg • Kaianlegg etc.

ig lse tid. ige N 1 mnd. opps a avtalegiro. KU via g .

13 lin ta 20 . t. be p pt se l med t le avta n gjelder til 30 jen nje setter løpende Kampan uttse Foru d tilkommer. tnad Startkosstn

STUDIO NOR TRENINGSSENTER MATHOPEN 55 33 44 77

MIDTUN 55 33 44 33

SKOGSVÅG

STRAUME

ÅGOTNES

56 90 19 08

56 90 19 00

56 90 14 70

Kvassnesvegen 63, 5914 Isdalstø OS DROTNINGSVIK DROTNINGS SVIK 35 64 64 / KNARVIK sprekogblid.no/knarvik 56 3056 22 66 56 35 64 64 55 33 44 88

FYLLINGSDALEN FYLLING GSDALEN 55 33 44 00 0

5915 Hjelmås • Tlf. 56 35 30 78 Fax: 56 35 35 73 Mobil: 970 19 634 • www.h-sandvik.no • h-sandvik@online.no

Over 40 års erfaring i vårt fag

• Vi utfører alt innen grunn- og betongarbeid • Gravemaskiner fra 1,6 - 32 tonn • Kranbiler 47 t/m med båtkrybbe

• Boring, saging i armert betong • Levering av sand, singel, grus og dekkbark 5954 Mongstad Tlf: 56 16 76 80 e-post: ngb@ngb.no l www.grunnogbetong.no

Rekruttering av ledere og fagspesialister

Se garuda.no eller ring 55 11 71 30

NæringsMagasinet 2013 / 37

38 MAGASIN MAL

MAGASIN MAL 39

DEN ELEKTRISKE

revolusjonen

ER HER

Kvifor ikkje (nesten) alle nordhordlendingar som pendlar til by’n køyrer el-bil er over mi fatteevne.

Yngve Garen Svardal yngve.svardal@nordhordland.no

K

var dag pendlar mange tusen nordhordlendingar til Bergen for å jobba. Dei køyrer åleine i bilen til jobb, set bilen frå seg og åtte-ni timar seinare køyrer dei heim frå jobb. Dei fleste køyrer truleg mellom tre og fem mil kvar veg.

SPENNINGA STIG I NORDHORDLAND På vegen står dei i kø fleire plassar. Er det ei ulykke på Hylkje, som skjer med jamne mellomrom, står det kilometerlange køar med pendlarar . Går det utan ulykker kjem ein til Vågsbotn. Der er ein garantert å stå i kø. Dei som skal jobba i sentrum står mykje i kø eller ved lyskryss. Passerer du Danmarksplass og skal vidare sørover står du i alle fall i kø.

Og du forureinar. Mykje.

Tal frå Statens Vegvesen viser at det er litt o ver 17.000 bilar i Nordhordland, a v dei er rundt 55 elbilar.

Nordhordland har vore og prøvekøyrd den klart mest selde el-bilen i Nore g, Nissan Leaf. Me møtte opp som skeptikarar, men gjett ohm me vart positivt lada etter å ha køyrd rundt seks mil med bilen i bytraf ikk og i meir landlige omgje vnader ein fredag

føremiddag med trafikkkaos i byen.

Ikkje overraskande er bilen lydlaus og ja, den ser noko spesiell ut. Men herligheit så kjekk den er å køyra.

Me køyrde toppmodellen der ein får det aller meste av utstyr. Og den er ikkje billig. Rundt 280.000 kroner må du ut med.Men du får ein f amiliebil som har plass til fem personar og bittelitt baggasje.

Innvendig er bilen i Golf-klassen og ein mann på to meter kan køyra bilen utan problem, sjølv om seta manglar god støtte for lange bein. Og tru det eller ei, den opplevest som overraskande sprek samanlikna med kva du forventar av ein el-bil. I alle f all om du ikkje har den i eco-mode. Du gløymer nesten med ein gong at det ikkje er ein k onvensjonell bensinbil du køyrer, og då har vel strengt tatt bilen løyst oppgåva si?

KJØPARAR FRÅ ALLE SAMFUNNSLAG Og nordmenn har v erkjeleg trykt bilen til brystet.

Autocenteret i Bergen seier at deira to forhandlarar har til no i år solgt 444 personbilar , av dette er heile 337 den elektriske Nissan Leaf. På same tid i 2012 var det berre 188 el-bilar dei hadde seld. Det tilsvarar ein auke på heile 80 prosent.

På landsbasis er det no rundt 13.300 elbilar per i dag, det er ein auke på heile 5000 frå same tid i 2012.

Og kjøparen er i alle samfunnslag.

– I slutten av 2011 då bilen kom var det dei spesielt interesserte som kjøpte Leaf. Vi solgte ekstremt masse til dei som hadde lest om bilen, og slik var det eit stykke ut i 2012. Men frå midten av 2012 har stort sett alle meldt sin interesse, seier salssjef Daniel

Steinfeld hjå Autocenteret.

Han seier at dei og har merka ein auk bompengane i Bergen gjekk opp.

e etter at

TEORETISK SETT KJEM DU EIT STYKKE PÅ VEG Er forholda perfekte, skal ein Nissan Leaf klara teoretisk sett klara 199 kilometer før den må ladast.

Men det er sjølvsagt berre i teorien.Akkurat kor langt du kjem avheng av veret ute og køyrestilen din. Og ikkje minst om du har på klimaanlegget. Og det er her hovudskilnaden mellom ein tradisjonell bensin/dieselbil kjem fram. For det er ikkje berre til å stoppa innom næraste bensinstasjon og fylla på. Det krever litt meir planlegging enn som så.

Då Nordhordland overtok bilen hadde den 95 prosent batterikapasitet, men alt då me var komen til Landås var kapasiteten nede på 80 prosent.

– Nissan garanterer at batterikapasiteten skal v era hundre prosent dei fyrste fem åra. Etter det kan dei gå ned til 70 prosent har Nissan sagt, seier Steinfeld.

Dette året kjem det stadig fleire el-bilar på marknaden. Mellom anna Tesla, BMW I3, Volkswagen UP! Og spør du denne journalisten, så kan eg ikkje skjøna anna enn at om fem år bør alle som kjøper se g ein nummer to bil kjøpa seg ein el-bil.

Ikkje avvis tanken før du har prøvd ein!

NæringsMagasinet 2013 / 39

40 MAGASIN MAL

VIL DU KØYRA PÅ

straum, vatn ell Toyota Auris hybrid hadde nyleg verdspremiere. Den ser flott ut, men er den verd pengane?

Yngve Garen Svardal yngve.svardal@nordhordland.no

H

ybridsalet i Noreg skyt i vêret. Så også i Nordhordland.

Kvar fjerde bil som Eknes karroseri sel no er ein hybridbil. Og talet berre stig.

– Det har ikkje vore ein einaste barnesjukdom med dei bilane. Toyota legg utruleg mykje æra og krefter

40 / NæringsMagasinet 2013

ned i desse bilane slik at dei ikkje skal få ei ripa i lakken, seier han.

Dei sel både Yaris, Prius, Prius Se ven og Auris hybrid.

Aurisen som Nordhordland hadde på prøv e hadde ein bensinmotor på 100 hestekrefter og ein el-motor på 36 hestekrefter. Dei jobbar om ein annan og elmotoren vert lada mellom anna når ein bremser.

Ideell for bylufta El-motoren er i drift mest i låge hastigheiter , og er altså ideell for de g som tenker på lufta i dei store byane og nærområda.

Auris stasjonsvogn hybrid er ein n yheit på marknaden og er berre hakk et mindre enn Toyota Avensis. Og ei Auris er akkurat det same som å kjøpa

seg ein vanleg personbil. Berre billigare og mykje meir miljøvennleg.

– Desse bilane har rundt halve årsavgifta samanlikna

«Det har ikkje vore ein einaste barnesjukdom med dei bilane» med ein vanleg bensinbil, fortel Eknes.

Det er utan tvil med på å gjera dei populære. Fyrste

MAGASIN MAL 41

er bensin? kvartal 2013 auka hybridsalet med 150 prosent for Toyota, og rundt halvparten a v bilane dei sel no er hybridbilar. På Auris har det, før stasjonsvogna kom på marknaden, vore ein andel på heile 72 prosent.

I årets fyrste tre månader solgte Toyota 1940 hybridbilar, mot berre 775 stykk same tidsrom året før.

OVERRASKAR

Men korleis er ein hybridbil å køyra? Den overraskar.

Toyota Auris hybrid er ein ganske keisam bil å køyra.

Den er ekstremt nøytral og den innbyr ikkje til aktiv køyring akkurat. Overraskande nok bråkar den ein del innvendig.

Komfort og plassmessig er det relativt lite å utsetja på å kjøpa ein hybrid. Det er som å kjøpa ein vanleg bil.

Og ein slepp å tenkja på lading. Det fiksar bilen sjølv.

Tenkjer ein på miljøet bør alle vurdera ein hybrid-bil då ein får eit meir fullverdig tilbod enn kva ein el-bil gjer deg per i dag.

Auris hybrid har eit oppgitt forbruk 0,39 liter på mila. Men erfaringsmessig er det litt høgare. Så sjølv om drivstoffforbrukt imponerar få, har den mindre utslepp enn bensinbil. Den slepp ut lite co2 og ikkje noko nox i det heile, som omtrent renn ut a v dieselbilar.

Eknes er sjølv ein hybridmann. El-bilar har han ikkje trua på.

KAN DRA HENGAR

og for kort rekkevidde, peikar han på.

Nytt av året er at ein no kan dra hengar med Auris hybrid. Men ikkje med ei vekt på meir enn 380 kilo.

– Du dreg ikkje med deg campingvogna, men du får med deg bosset i Kjevikdalen, peiker han på.

Men Eknes trur ikkje det er hybrid eller el-bil som er framtida. Han trur at om 15 år er det hydrogenbilar me alle snakkar om.

Og alt i 2015 har Toyota planar om å sleppa ein slik bil på marknaden, og Noreg er mellom landa som er lova å få bilen fyrst.

Så om framtida går på straum, ei blanding av bensin og straum eller vatn, det får berre den som lever sjå.

Spanande er utviklinga i alle fall!

– El-bilar er for snevert. Dei har for lite ladekapasitet

NæringsMagasinet 2013 / 41

42 MAGASIN MAL

J

Julebord

ulebord 2013

Det er på tide å tenke på årets julebord/julemiddag!

Fra 1. november kan vi servere det dere måtte ønske av julemat, ring oss gjerne allerede nå for reservasjon og tilbud.

KJELSTRAUMEN VERTSHUS

anno 1610

Kilstraumen 1 • 5943 Austrheim Tlf.: 56 16 89 40 post@kjelstraumen.com • www.kjelstraumen.com

Julebordsesongen nærmer seg!

Vær tidlig ute med å sikre deg en fin plass i sjøkanten på Lindås Brygge.

Julebuffét

Det er vi som har den gode julematen...

Bestill julematen hos oss!

Vi har et stort utvalg i tradisjonsrik julemat, priser fra 295,- pr. pers.

Vi har blant annet julekoldtbord, julesnitter, svineribbe, pinnekjøtt og herlige juledesserter som multekrem og riskrem.

fredager og lørdager fra 22.11 til 14.12

Vi kan tilby eget lokale for grupper fra 10-60 pers.

Ta kontakt med oss for en hyggelig julebordsprat.

Veråsvegen 130, 5955 Lindås Tlf: 56 36 09 99 post@lindasbrygge.no www.lindasbrygge.no

BREKKESTRANDA FJORDHOTELL JULEBORD 2013 PINNEKJØTT, SVINERIBBE, LUTEFISK, MEDISTERKAKER, RØDKÅL, KÅLRABISTAPPE, POTETER, SURKÅL, RØKELAKS, EGGERØRE, POTETSALAT, WALDORFSALAT, KYLLING, SPEKEMAT, ROASTBIFF, RISKREM, MOLTEKREM, KARAMELLPUDDING OG MEIR...

LEVANDE MUSIKK OG DANS FOR BESTILLING KONTAKT 577 85 500 POST@BREKKESTRANDA.NO www.BREKKESTRANDA.no

Daglig leder, Hege Pettersen

Bestill på www. lekkerbisken.no eller ring 55 53 80 20

Salhusveien 175, 5107 Salhus - post@lekkerbisken.no

Velkommen til julebord på Stordalen Fjellstove!

5984 Matredal • Tlf. 56 36 62 05

Julebord på Sjøslaget!

I november og desember arrangere vi julebord på Sjøslaget fredager og lørdager.

Vær tidlig ute med å bestille plass.

Vi har plass til 60 spisegjester.

Julebordmeny med varm buffét med tradisjonell julemat, dessert og kaffe til kr. 460,-.

Sjøslaget Pub og selsakpslokale Skjelangervegen 819, 5917 Rossland • Tlf 948 37 755 post@sjoslaget.no • www.sjoslaget.no

42 / NæringsMagasinet 2013

MAGASIN MAL 43

ÅRETS ÅRE

R 18 NO VEM MB STARTER 18. N NOVEMBER Mer info og hotellpakker på: www.westlandhotel.no

TRADISJONSRIKT JULEBORD Rikholdig utvalg av julens deiligste varme og kalde retter.

Stort dessertbord.

Dans til levende musikk.

Nattklubb i Lux Bar. Kr. 725,- per pers.

BESTILLING

på tlf.: 56 34 21 00 post@westlandhotel.no

FAMILIEJULEBORD Rikholdig utvalg av julens deiligste varme og kalde retter.

Stort dessertbord.

Nissebesøk, julekino og moro for barna.

Kr. 490,- voksen Kr. 245,- barn

JULESHOW MED BJØRN JENSEN

JULEBUFFET Med julens varme delikatesser.

Stor dessertbuffet.

Nattklubb i Lux Bar. Kr. 595,- per pers.

Helgene 6,7 & 13,14 desember Pianobar og dans til Bergen Nachspielorkester HJERTELIG VELKOMMEN TIL WESTLAND HOTEL!

Westland Hotel· 5955 Lindås· westlandhotel.no

NæringsMagasinet 2013 / 43

44 MAGASIN MAL

Vinner du kampen om de beste hodene?

Det siste året har vi rekruttert et solid antall topp- og mellomledere for bedrifter i Bergen.

Vi leverer grundige og effektive prosesser som holder en høy etisk standard.

t 3FLSVUUFSJOH t &YFDVUJWF 4FBSDI t ,BOEJEBUWVSEFSJOH

,POUBLU PTT GPS Ì EJTLVUFSF EJUU SFLSVUUFSJOHTCFIPW Se garuda.no eller ring 55 11 71 30