NAF-magasin

MAGASINET

2012

Kjære lesar!

Dei fire NAF avdelingane i fylket er stolte over å kunne gje ut eit NAF-magasin for fylket for første gong. Her vil me freiste å vise kva arbeidsoppgåver avdelingane er opptekne av.

Dei fire avdelingane, Årdal, Indre Sogn, Fjordane og Ytre Sogn og Nordfjord har til saman ca. 13 500 medlemer. Den største avdelinga er Fjordane og Ytre Sogn og Årdal den minste.

Avdelingane har ulike aktivitetsnivå, men alle prøver å tilby medlemene ulike tilbod dei kan ha god nytte av.

NAF seier i formålsparagrafen sin at me skal «ta ansvar og gjere Noreg til eit tryggare og betre land å vere trafikant i». Dette prøver me på ved å arbeide inn mot styresmaktene på ulikt vis. Ved nokre høve vinn me fram, medan me i andre saker føler at me til tider kan stange hovudet mot veggen.

Alle veit at vegstandarden i vårt fylke langt frå er tilfredsstillande. Mange stader køyrer ein med hjartet i halsen i redsle for å få stein over seg. Arbeidet med å sikre farlege vegar mot ras går, etter vår meining, diverre ikkje fort nok. Me gler oss over at det sentralt i NAF dagleg vert

Tenk tryggleik side 4

arbeidt mot styresmaktene for å få avsett meir midlar til vedlikehald og rassikring.

Samferdsleministeren har lufta tanken om at bompengar innkravd på veg kan nyttast til å finansiere bygging av jernbane. NAF v/administrerande direktør gjekk i Dagsrevyen klart imot dette, noko me i Sogn og Fjordane er heilt einige i. Regjeringa må sjekke ut om ei slik innkrevjing er i strid med EØS-avtalen, noko me i vår region håpar er tilfelle.

Om det er saker av lokal interesse de som medlemer ynskjer å ta opp, ta kontakt med den lokale avdelinga, eller lokallagsleiaren. Gå ikkje rundt med gode idear til tiltak utan å gjere noko med dei; me kan formidle vidare til dei rette instansane.

Me håpar at dette NAF-magasinet er til glede for medlemene våre, og at de som ikkje er medlemer, tykkjer dette er så bra at de får tankar om å melde dykk inn.

Motorsport side 15

Med venleg helsing Kåre Øvstetun, leiar NAF avd. Årdal

Nye bilar side 8, 24 og 34

Kotelettar i Årdal 4 Vil ha grunnkurs i trafikk 6 Best i byen 8 Avgifter på bærtur 10 Kort om førstehjelp 12 Motorsport i Nordfjord, Førde og Sogn 15-19 Viktig vinterskjekk 22 Ei svensk folkevogn 24 Historia til NAF 26 Saknar kart for syklistar 28 Med eitt godt auge til NAF 30 NAF sine kampsaker 32 Mazda i medvind 34 NAF-kryssord 36 Forsikringar i NAF 38 Barnas NAF 39

Ansvarleg utgjevar: NAF sine avdelingar i Sogn og Fjordane Produksjon, utforming og annonsar: Findriv AS | Trykk: Sogn og Fjordane Avistrykk | Opplag: Ca. 42 000

2

NAF-MAGASINET 2012

NESTE GENERASJON ALL ROAD

508 RXH FRĂ… KR

499.900,VERDENS FĂ˜RSTE DIESELHYBRID

HYbrid4 FRĂ… KR

407.800,URBAN CHIC GOES OUTDOORS. 4008 4X4 FRĂ… KR

347.800,Ein reindyrka kompakt SUV med ďŹ rehjulstrekk.

Den er robust og sprek nok til ü handtere røffe vegar pü same tid som den gir oversikt og komfort i byen.

Sjü video og bestill prøvekøyring her.

Du kan og sende SMS kodeord: 4008 til 2262 for prøvekøyring. Œ

Ä´$ Â¤Ä°ÄŻÄŻÂƒÄŻÄŻÄŻ Âł ƒ Âľ

ƒ

´ ƒ Š Š ¤ Y $ į„IJij ¤ ƒ ¨´Ĺ $ ġĜ ¤ ƒ ÂŚ

ƒ §

ƒ Ž Y § ´ƒ ¸

Som den første bilprodusent i verda, sel Peugeot no ein heilt ny dieselhybrid-teknologi med modellane 508 RXH og 3008 hybrid PĂĽ desse ďŹ rehjulsdrivne modellane med automatgir kan du velje mellom ďŹ re køyremodus: Automatisk-modus - styrer overgangen mellom dieselmotor/elektrisk motor ZEV-modus -100% elektrisk køyring, Sportsmodus - maks yting og kontroll og 4WD-modus -trekk pĂĽ alle hjula med auka tryggleik.

Ăź Äľ ‰ ľġįį ÂŤY š ƒ… Ä´Äś ĜĹ ijİ ÄŻÄŻ ƒ ƒ

¸ Äł ‰ ľġġij Ăź Ăˆ š ƒ… Ä´Äś ľij ġĴ ĸį ‰ ÂŤ Â… Ä´Äś ľij ġĴ ĸİ ƒ

ƒ

NAF-MAGASINET 2012

3

Utrykkingspolitiet er med, og 15-åringane får prøve fartsmålaren.

Folkehelsekoordinator i Årdal, Steinar Drægni.

Blokkfrosne kotelettar og brotne lårhalsar Blokkfrosne kotelettar og brotne lårhalsar er stikkord for NAF sin nye samarbeidspartnar i Årdal. Resultatet er formidabelt.

Kriminelle er ein utdøyande rase i Årdal. Kotelett-sår finst ikkje lenger, og snubleskadene blir sjeldnare og sjeldnare. Årdal Tenk Tryggleik (ÅTT) har skulda.

Kort veg til handling – Hydro kom med ideen om å ta HMS frå fabrikken og ut i gatene. Dette var på slutten av åttitalet, og starten på ÅTT. Tanken er enkel: Den som ser eit problem, rapporterer det, og eg tek det vidare til rett instans og sørger for at det blir følgt opp. Og alle får svar raskt, seier folkehelsekoordinator Steinar Drægni.

Drægni er nærast hyperaktiv, svært lite byråkrat-aktig og formidlar små og store problem til dei rette instansane. Det kan vere eit øydelagt gatelys, ein hekk som hindrar sikt i trafikken, hærverk eller eitt av mange hol i asfalten som fungerer som lårhals-feller for gåande.

Budsjett: 1 stk. lårhals – Då vi starta i 1988, kosta eit lårhalsbrot samfunnet 250000 kroner. Det var årsbudsjettet vårt. I dag kostar ein lårhals 380000 kroner.

Kor mykje vi har spart Årdal-samfunnet, har eg ikkje tal på, framleis er det stort sett berre forsikringsselskapa som ser den reelle verdien av førebyggande arbeid. Vi må framleis på tiggetur til næringslivet kvart år for å hanke inn eit par hundre tusen kroner. At NAF no er med på å støtte oss, er eg svært glad for, seier Drægni.

NAF si avdeling i Årdal er ei av landets minste, med pluss minus 500 listeførte medlemer.

– Vi er for små til å gjere ting heilt på eiga hand, difor har vi valt å støtte det positive arbeidet ÅTT gjer med nokre slantar. Vi håpar å kunne hjelpe ÅTT også i åra framover, seier Kåre Øvstetun, leiar i NAF Årdal.

Må importere kriminelle?

Arbeidet ÅTT har gjort, har vekt oppsikt landet rundt. Og det er på tide. For folkehelsekoordi-

4

NAF-MAGASINET 2012

natoren vart til slutt truga med politiet: – Leiaren i Årdal Utvikling gjekk så langt at han truga med å melde meg dersom eg ikkje fortalte til andre kommunar om jobben vi gjer her i Årdal. Og vi har begynt, no er eg på farten til Troms fylkeskommune, som er nysgjerrig på det vi driv med.

Lensmann Morten Knudsen i industribygda er ein av dei trufaste lagspelarane til ÅTT. Han veit å sette pris på duracell-mannen Drægni.

– Tala taler for seg. Tidlegare var eit normalår for oss 500 oppretta saker. I 2010 vart 88 saker loggført, og i fjor 129 saker. Det er ein ønskt oppgang, for vi sette oss som mål å slå ned på narkotikasaker i 2011, og statistikken viser at vi klarte det. No har vi kapasitet til å ta oss av andre saker, og hjelpe politiet i nabokommunane, seier Knudsen, som er i dialog med Vadsø-politiet for å formidle erfaringane frå Årdal.

Dialog er noko Knudsen trur på, han er ikkje typen til å lure i buskene med laser. Ein telefon er ofte alt som skal til for å få farts- og andre syndarar på betre tankar. Som då ein trailer-

sjåfør med hastverk vart kontakta.

– Då han svarte, sa eg at han måtte ha feil sertifikat. Med den farta han heldt, burde han nemleg vore utstyrt med flysertifikat. Etter ein prat skjønte han poenget. Mange saker kan løysast med ein telefon frå politiet. Det er betre og enklare for alle partar, meiner Knudsen.

Det har spøkefullt vorte hevda at politiet må oppfordre kriminelle til å flytte til Årdal, slik at dei får meir å gjere på jobben.

Ja frå kotelett-industrien Snubleskadar er sjølvforklarande. Like enkelt er det vel ikkje å skjøne at frosne kotelettar ofte kunne føre deg frå kjøkkenet til systova.

– Vi kikka på hovudgrunnane til at folk måtte oppsøke legevakta. Skadar i samband med matlaging var ein gjengangar, og kotelettane hadde skulda. Tidlegare var kotelettar frosne i blokker. For å skille kotelettane, sette ein dei på høgkant og brukte kjøkkenkniven. Den glapp altfor ofte, med stygge kutt som resultat.

Det vi gjorde var å ta kontakt med Gilde og informere om problemet, fortel Drægni.

Dermed vart det slutt på skadane, kotelettane du finn på marknaden i dag er nemleg singelfrosne, takka vere ei hjørnesteinsbedrift, ein hyperaktiv byråkrat og mange blødande årdøler.

72 år med NAF Årdal Den første leiaren i NAF si avdeling i Årdal var «Herr Maskinmester» Gunnar Hansen. Det skulle ta 15 år å vekse frå 11 medlemer i 1935 til 29 medlemer i 1950. Mykje av grunnen var krigen, og strenge restriksjonar på både bilar og drivstoff. Deretter skaut det fart, i 1960 kunne 199 årdøler briske seg som NAF-medlemer. Med etableringa av verket i Årdal, skaut biltrafikken fart i takt med folketalsauken. Toppunktet så langt vart nådd tidleg på 70-talet, både for folketalet og NAF sine med-

lemstal i industribygda. På det meste har det vore 848 NAF-kort samla i Årdal som grunna dårlege kommunikasjonsliner med omverda vart ståande som ei eiga NAF-avdeling.

Det tok berre eitt år for NAF å starte campingplass, lokalisert på Svalheim i 1936.

Denne vart avløyst av camping på Tangen, som opna våren -67. Grunnen var eigd av ÅSV, men NAF Årdal kjøpte ut området i 1982. Seinare vart drifta overlaten til andre, men NAF Årdal eig framleis grunnen.

Politibilen Pia er i dagleg bruk på lensmannskontoret.

Den vart pussa opp og sett i drift etter nokre års pause no i 2012, då Politikameratane var 10 år.

Årdal tenker

tryggleik Tanken bak prosjektet Årdal Tenk Tryggleik (ÅTT) var å ta HMS tenkinga frå fabrikkane i Årdal, ut til innbyggarane, og såleis få alle til å tenke tryggleik 24 timar i døgeret. Ein ville òg gje folk ei adresse for innmelding av uønskte situasjonar, hendingar og avvik. Og her skulle òg vere mogleg å komme med forslag til løysingar og endringar. Ca. 100 saker vert no melde inn årleg, i tillegg kjem saker som vert avdekte ved synfaringar. Det aller meste vert ordna, og alle får ei tilbakemelding.

Trafikktryggleik øvst på dagsorden Ein stor del av arbeidet i ÅTT handlar om trafikktryggleik. Her er politi, kommune, Statens vegvesen og NAF si lokale avdeling viktige samarbeidspartar. Det vert mellom anna gjort synfaringar i heile gatenettet to gonger årleg. I tillegg vert ei rekke situasjonar som er melde inn av innbyggarane, også synfart. Alt vert logga, ansvar vert fordelt, tiltak sett i verk, og meldar får tilbakemelding. ÅTT sitt fotoarkiv har i dag vel 2900 bilete, og mange av desse er svært gode før/etter-bilete.

Det startar i barnehagane Årleg vert delt ut refleksvestar i barnehagane.

Det er påbode at både born og vaksne i barnehagane skal nytte vestar når dei er ute og går, sjølv om sola skin frå blå himmel.

Neste post er førsteklassane, og alle seksåringane får refleksvestar og ein god prat med politiet om refleksbruk. Så kjem det nytt besøk i fjerde klasse, då får alle sykkelhjelmar, og FAU stiller med sykkellykter. Denne dagen er det sykkelkontroll, og gjennomkøyring av ferdigheitsløype. Etter dette har elevane lov til å sykle til skulen.

å frigjere folk frå eit bilvrak. Dei besøker Norsk Folkehjelp og får lære om førstehjelp. Utrykkingspolitiet er med, og alle får prøve fartsmålaren deira, og erfarer at laseren ikkje er eit instrument det nyttar å diskutere med. Overnatting på fjellgard, rappellering og mykje meir høyrer og med. Nancy Hestetun var ein av elevane i første kullet, og går no på politiskulen.

I tvil?

Under den store, årlege Målrockfestivalen, som i 2012 hadde vel 5000 besøkande, stiller ÅTT med stor Blås Grønt-aksjon begge netter. Dette er eit tilbod til ungdom mellom 15 og 19. Ungdomsrådet gjer jobben, og politiet låner ut utstyr. I tillegg inviterer ÅTT/politiet alle på rockecampen til friviljug og gratis promillekontroll begge festivaldagar mellom kl. 10 og 14, under mottoet: Køyre bil … litt i tvil?

i barnehagen, på sykkelkontroll i skulen, eller i samtale med russen.

Lensmann Magne Knudsen i Årdal er tydeleg på at dei i ei årrekke har sett gode effektar av arbeidet i ÅTT. Kvar einaste ungdom i kommunen er på fornamn med dei lokale politifolka, og dette er svært verdifullt.

Å bygge gode haldningar tek tid Det er svært hyggeleg å registrere at lokalt næringsliv, lag og organisasjonar i Årdal jobbar saman med ÅTT på det praktiske plan, og at dei bidreg med betydelege midlar til arbeidet.

Lokalt næringsliv profilerer seg gjerne i lys av dette arbeidet, og er stolte av det. Idear til nye aktivitetar kjem og ut av slikt samarbeid.

Det er stor løn for strevet å oppleve at russen år etter år gjev alle sine inntekter frå russeavis og revy til lokale lag og organisasjonar som jobbar for tryggleiken i Årdal.

Politiet er med heile vegen Det vert som regel meir trøkk i formidlinga til unge menneske når ein uniformert polititenestemann er med. Om det er med politibamsen Eddi

Utdeling av hjelmar til 4. klasse. Årdal Tenk Tryggleik har delt ut meir enn 1000 hjelmar til no

Politikameratane viktig milepæl Prosjektet Politikameratane hadde 10-årsjubileum i 2012. Prosjektet er no i fast drift, og er ein del av undervisninga i Årdalsskulane. Her er det snakk om avgangskullet i ungdomsskulen, 15-åringane. I løpet av to dagar i juni får dei vere med på litt av kvart. Ei rekke foredrag frå politi, kriminalomsorga og folkehelsekoordinator, mellom anna med tema rus, fart og konsekvensar. Besøk på beredskapsavdelinga ved Hydro, der dei får sjå utstyret som vert nytta til NAF-MAGASINET 2012

5

Dekkoperasjon i Årdal Kvar vår og haust er det tid for dekkskifte. Det bekymrar ikkje NAF-medlemene i Årdal. Med 500 medlemer er Årdal ingen gigant i NAF-samanheng, men 72-åringen skiftar 500 dekk i året – gratis.

To velutdanna og 125 luringar – Sidan vi er ei av dei minste avdelingane i landet, er vi avhengige av samarbeid med lokale bedrifter. Og det fungerer svært godt, dei tre verkstadene skifta dekk for 125 av medlemene våre i fjor, seier Kåre Øvstetun som neste år har vore leiar i NAF avdeling Årdal i to fulle tiår.

Dei 125 er smarte. Eit medlem som nyttar tilbodet to gonger i året, sparer nemleg inn heile NAF-kontingenten berre på dekkoperasjonane.

I tillegg kjem testvogna til Årdal innom ein gong i blant og ser etter at lys, lading, speedometer og bremsevæske held mål.

Robert Krüger er ein av dei som skiftar dekk for NAF-medlemene i Årdal. Til høgre leiar i avdelinga, Kåre Øvstetun.

Det var dei smarte i NAF. To utanfor er smartare – i alle fall smartare enn før.

– Eit anna viktig satsingsområde er ungdommen i Årdal. Vi vil gjerne at dei får trafikkopplæring i skulen, og har difor betalt utdanning for to av lærarane slik at dei kan halde trafikalt grunnkurs for tiandeklassane, fortel Øvstetun.

Seks bilar og tre tyskarar Det første året var det berre seks personbilar og elleve NAF-medlemer i Årdal. Dei kunne boltre seg på i alt 14 kilometer veg av heller dårleg standard. For å kome frå Øvre til Tangen

måtte ein krysse Årdalsvatnet. Det tok sju år frå NAF såg lyset i Årdal i 1935 til vegen stod ferdig i 1942, «takka vere» tyskarane sine planar for industri i Årdal.

I dag er tyskarane tilbake. Denne gongen er dei færre og væpna med verktøy.

– Eg kom for fem år sidan, og no er vi tre tyskarar på verkstaden, sistemann kom for eit år sidan, seier Robert Krüger som sjølv er frå gamle DDR. Medlemer i NAF Årdal kan gjennomføre dekkoperasjonen hos Indre Sogn Bil, Vee Bensin & Bilrekvisita AS og S. Dahl Berge AS. Vi fann tyskarane hos førstnemnde.

Vil ha grunnkurs i trafikk -Trafikkopplæring bør starte tidleg, gjerne i fireårsalderen. Barnehagane gjer mykje bra, no må skulane få faget på timeplanen.

Det seier Øystein Jarle Wangen og Atle Lerpold.

Dei har til saman 85 års fartstid frå grunnskulen, og meiner at klasserommet er rett arena for framtidas trafikantar.

På rett veg – Alle skal på eit eller anna tidspunkt ut i trafikken, anten som sjåførar, syklistar eller gåande.

Trafikkskulane gjer ein god jobb med den praktiske opplæringa, men er spesialisert på teoretiske enkelttema for elevar som skal ta førarkort anten på moped, bil eller andre køyrety. Ved å få trafikalt grunnkurs inn i skulen blir gode haldningar i trafikken innarbeidd over lang tid og ein kan fokusere på fleire delar av trafikken. At læraren i tillegg kjenner elevane godt og veit kva behov den enkelte har, er også eit av mange gode argument for å få obligatorisk opplæring inn i skuleverket, meiner Wangen.

Dei påpeiker at Barnas NAF, den nye satsinga til organisasjonen er eit steg i rett lei, men meiner at NAF bør gå tøffare til verks: – NAF bør utfordre både utdanningsdirekto-

6

NAF-MAGASINET 2012

ratet og politikarar for å få fram kor viktig dette er. Mange syklar til og frå skulen, så kva er meir naturleg enn at sykkelopplæring blir ein del av det elevane lærer allereie frå 1. klasse? Mopedopplæring og trafikalt grunnkurs bør følge seinare, på ungdomsskulen og vidaregåande skule. Kanskje kan skulen lære litt av barnehagane som er flinke til å ta med seg ungane ut i trafikken på ein trygg måte, seier Wangen.

Atle Lerpold og Øystein Jarle Wangen (t.h.).

Disiplin, økonomi og fråvær Lerpold og Wangen meiner eit skulefokus på trafikk kan bli eit kinderegg og ei økonomisk sparebøsse. Og dei vil at mange skal ta sertifikat på moped.

– Ta mopedlappen. Dei som har den, ser gjerne annleis på trafikken som heilheit når dei får førarkort på bil. Som mopedførar er ein blant dei mjukare trafikantane og ein veit kor utsett andre er. Truleg blir ein som har hatt mopedførarbevis ein mjukare bilist. Også samfunnsøkonomisk kan dette løne seg, færre ulukker betyr mindre utgifter for helsevesenet, seier aurlendingen

Wangen med bustad i Årdal.

Ekspertisen peikar på to andre bonuspoeng for skular som har trafikk på timeplanen: – Ifølge professor Frank Aarebrot vil vidaregåande skular der elevane får bilsertifikat som ein del av obligatorisk opplæring truleg oppleve mykje mindre avhopp og truleg også færre disiplinproblem. Bilsertifikatet er gulrota som får ungdommane til å oppføre seg og å halde ut på skulen, meiner Øystein Jarle Wangen og Atle Lerpold.

Konklusjonen? Meir trafikk, takk.

Best rabatt hos

TOTAL RABAT T K

1,74*

R

pr. lite Rabatt r N A F Rabatt .. kortut .............. 30 ø s r Best b onus ... teder 44 øree ............ . 100 ø re * Ved p um kr 14,7 pepris 4 pr.lit er

Albert Skildheim, dagleg leiar, Best Centrum Bensin, Førde

Best Centrum Bensin AS Førde, tlf. 57 72 55 40 Naustdal Bensin & Service AS, tlf. 57 91 91 96 Auto-senteret AS Sandane, tlf. 57 86 55 39 * NB! Rabatten gjeld ved bruk av kortautomat og Best Bonus.

NAF-MAGASINET 2012

7

Best i byen Har VW laga den perfekte handlevogna?

Mykje tyder på det.

Up! er ørliten (3,4 meter lang), men har likevel god plass til handleposane. Minstemann frå Volkswagen er ei folkevogn for folk i byen.

Trygg i trafikken Bil nummer to i familien blir som regel brukt til å frakte det familien set størst pris på – borna.

Ofte er det slik at «konebilen» er mindre, eldre, billegare og farlegare enn fars meir prestisjefylte framkomstmiddel.

Up! fyller 50 prosent av vilkåra – den er mindre og billegare. Men heilt ny, og svært trygg.

Faktisk er den så trygg at den fekk fem stjerner i krasjtestane til Euro NCAP som ein av svært få småbilar. Og den har ein tendens til å stogge, til eigaren si store glede.

Bremsar i køen I og med at Up! er ein meir eller mindre reindyrka bybil, har den kvalitetar som høyrer heime i krabbefeltet. Og då tenkjer vi ikkje berre på motoren, som med sine 60 hk er som skapt for krabbefart. I køkøyring er det lett å bli uoppmerksam, noko tyskarane har tatt høgde for. Difor kjem Up! med nødbrems som standard. Er farten under 30 km/t og bilen framfor stoggar, slår

det automatiske bremsesystemet inn dersom ikkje du er med på notane. Dette er eit system som vil spare Up!-eigarar for ein del pengar og (kanskje viktigare) dei aller pinlegaste situasjonane der du må fylle inn punktet i skademeldinga om kva farten var i kollisjonsaugneblinken.

Rygg i ro Up! er som dei aller fleste andre bilar utstyrt med stereoanlegg. Men det er ikkje alltid det fungerer – noko tyskarane har gjort med vilje.

Det og viskaren på bakruta er nemleg kopla til girkassa. Set bilen i revers, og lyden blir borte så du kan høyre alarmen dersom sensorane registrerer noko bak bilen. I tillegg gjer bakruteviskaren eit sveip for å sikre deg godt syn bakover. Godt i vårt regnfulle fylke.

Så langt alt godt, med andre ord. Det som ikkje er til å stole blindt på, er GPS-en. Den kan nemleg koste deg både pengar og prikkar.

På skjermen ser du kvar du skal, og kva fartsgrense som gjeld til kvar tid. Det er nyttig i landet med dei mange 70-sonene. Vi køyrde bilen frå Førde til Sandane og konstaterte at den oppgitte og den reelle fartsgrensa ikkje alltid stemte overeins. I ei av 70-sonene var fartsgrensa oppgitt til 80 av kartlesaren på dash-

bordet, medan ei 60-sone var markert som 40sone på skjermen. Det skal til folkevogna sitt forsvar seiast at fartsgrensene nyleg er endra på begge strekningane som er omtala.

Basisvare Alt i alt inneheld VW Up! det same som handlekorga på butikken – basisvarer. Innstegsmodellen til litt under 140000 kroner er litt for basis, men du får alt du treng for godt under 200000 kroner. Varianten heiter High Up og er skodd med aluminiumsfelgar, skinnratt, fjernbetent sentrallås, varme i (dei svært gode) framseta og tåkelys.

Litt irriterande er dei elektriske vindauga framme. Sjølv om dei skal heilt ned eller heilt opp, er det ikkje nok med eit trykk på knappen.

Ein må pent vente til alt er på sin plass før fingeren får ferie. Mykje mindre irriterande er forbruk og kostnader. Denne bilen fraktar deg og dine ei heil mil på 0,4 liter bensin (ein elversjon kjem seinare). Med ein bensinpris på 15 kroner per liter betyr det seks kroner mila.

Det er også grunn til å tru at bilen blir billegare å eige enn dei fleste konkurrentane. Dei årlege vedlikehaldskostnadene er rekna å bli 2800 kroner, og bilen vil truleg også falle mindre i pris enn normalen for sin klasse.

Dersom 60 hestekrefter ikkje skulle vere nok, kjem Up! også med 75 gampar under panseret.

Til sn (by)bruk trur vi den mest motorsvake utgåva er nok for dei fleste.

)Uo

)Uo

)Uo

)Uo

)Uo

/$*(55<'',1*

.$12135,6$5 0DQJH NQDOOWLOERG So YoUH PRGHOODU

ZZZ RSHO QR )ยกOJ RVV So ZZZ IDFHERRN FRP 2SHO12 &2 XWVOHSS IUo J NP O NP *MHOG GULYVWRIIRUEUXN RJ XWVOHSS EODQGD Nยก\ULQJ (XUR )UDNW RJ OHY RPNRVW LQNO $YELOGD ELO NDQ KD HNVWUDXWVW\U ,PSRUWยกU 2SHO 1RUJH $6

Fรธrde Halbrendsรธyra, 6800 Fรธrde Tlf. 57 82 99 00 www.opusas.no

Sogndal Granden 23, 6856 Sogndal Tlf. 57 62 57 57 www.opusas.no

NAF-MAGASINET 2012

9

Avgifte – At det skal koste meir å omregistrere ein nyare bil enn ein gamal, er totalt feilslått. Dersom det hadde vore omvendt, ville vi ha spart både menneskeliv og miljø.

Det seier Geir Farsund ved Frydenbø AS i Førde.

Han meiner at bilparken i Norge kan fornyast med enkle grep, men at den politiske viljen manglar.

Politikken krev liv – Prisen for å omregistrere ein nesten ny bruktbil er i underkant av 17000 kroner. For ein 12 år gamal bil er prisen 1530 kroner. Jobben med omregistrering er den same uavhengig av alderen på bilen. Når vrakpanten i tillegg er låg, er det ikkje rart at gamle bilar framleis er eit vanleg syn i trafikken. Sjølv om det har skjedd nokre positive ting med avgiftspolitikken dei siste åra – då tenkjer eg spesielt på at avgiftene på bilar med lågt CO2-

10

NAF-MAGASINET 2012

utslepp har gått ned, er det ikkje gangbar politisk mynt å legge til rette for eller auke privatbilismen. Resultatet ser vi i dag, med gamle bilar og dårlege vegar. Det er ikkje spesielt kontroversielt å slå fast at dagens politikk kostar mange menneskeliv, seier Farsund.

– Bilseljaren er overraska over at så lite blir gjort for å få dei farlege bilane ut av trafikken.

Reknefeil?

– Eg kan ikkje sjå anna enn økonomiske motiv for dagens politikk. Å sette ned avgiftene på omregistrering av nyare bilar, samstundes som ein aukar vrakpanten, vil jo koste staten pengar på kort sikt. Tek ein med kva trafikkulykker

kostar årleg, og inntektene på auka nybilsal som er ein logisk konsekvens av at mangle gamle bilar blir fjerna frå trafikken, blir det eit anna reknestykke. Politikarane må sjå samfunnsøkonomien under eitt, ikkje berre sjå seg blinde på inntektssida, oppfordrar Farsund.

I følgje TØI (Transportøkonomisk Institutt) kostar ei dødsulykke i trafikken samfunnet 4 millionar kroner. Ei ulykke som medfører alvorleg skade, kostar 10,6 millionar kroner, og ulykker med lettare skade som resultat kostar samfunnet i gjennomsnitt 614000 kroner. I tillegg til det økonomiske aspektet, kjem dei menneskelege tragediane som vanskeleg lar seg oppsummere i kroner og øre.

– Nye bilar er så sikre at du kan gå på jobb dagen etter trafikkulykka som ville kosta deg livet i ein bil frå 80-talet. Det er på tide at politikarane tek dette innover seg og forandrar ein avgiftspolitikk som allereie har kosta for mange liv, seier Geir Farsund.

Visste du at... ...NAF har 73 avdelingar i Norge og fleire enn 2500 frivillige? ...du som NAF-medlem får hjelpa du treng sjølv om du køyrer lånt eller leigd bil? Organisasjonen stiller til overmål opp sjølv om du berre er passasjer i bilen som treng vegassistanse.

...innkalling til EU-kontroll ikkje lenger kjem automatisk? Du må sjølv passe på at bilen er godkjend innan tidsfristen. Men fortvil ikkje – du kan bestille varsling pr. epost eller SMS, og det er gratis hos NAF. Pass berre på at det er meir enn ein månad til neste kontroll, for varselet tikkar nemleg inn til deg to gonger; først fire månader før kontrollen må gjerast, og deretter ein månad før. ...du kan skifte batteri for ei krone hos NAF? Dette gjeld også skifte av olje- eller vindaugsviskarar. Kravet er at det er i samband med ein NAF-test (og sjølvsagt må du betale for dei nye delane eller oljen som blir skifta).

r på bærtur ...det beste for å lagre dekka på felg er å henge dei opp? Eit godt alternativ er å stable dei oppå kvarandre. Dekka bør oppbevarast tørt, mørkt og kjølig. Pass på at dei ikkje kjem i kontakt med bensin eller kjemikaliar.

Fakta frå fjoråret • 408304 brukte personbilar skifta eigar. 10% av desse var 0–3 år gamle, og utgjorde heile 30% av statens inntekter på omregistrering. Nesten 50% av bilane var 12 år eller eldre, men stod berre for 16% av desse inntektene.

av inntekta. I resten av Europa er talet 12%. I alt tek staten inn kring 55 milliardar kroner i form av bilavgifter, då er ikkje meirverdiavgift medrekna.

• 108000 personbilar vart levert til skraphandlaren, nesten 20% fleire enn året før.

• 168 menneske omkom i trafikken i 2011. Kring 25% var mellom 16 og 24 år. Talet på skadde er mellom 9000 og 13000 kvart år. Trafikkulykker kostar staten kring 28 milliardar kroner i året.

• Gjennomsnittsbilen er 10,5 år gamal, og personbilar som blir levert mot pant er i snitt 19,2 år gamle. Ikkje sidan målingane starta i 1985 har bilane vore så gamle før dei blir skrota.

Ungdomsbilar som er involvert i dødsulykker, var i 2011 gjennomsnittleg 13 år gamle – ein nedgang frå 16,7 år i 2010.

• Dersom alle bilar hadde hatt ESP (elektronisk stabilitetskontroll, som er vanleg på alle nyare bilar), ville 30 liv vore spart årleg. Halvparten av alle liv kunne vore spart dersom alle bilar var nye, og talet på alvorleg skadde ville bli redusert med ein tredel, syner ei dansk undersøking frå 2010.

• Bilhald kostar nordmenn gjennomsnittleg 18%

(Kjelde: Transportøkonomisk Institutt/Danmarks Tekniske Universitet)

...du truleg har eit pollenfilter i bilen? Dersom du har dårleg effekt i varmeapparatet, kan dette filteret vere syndaren. Filteret bør skiftast årleg, noko dei færraste bileigarar gjer. ...dei små farga skiltoblata som vi måtte klistre på plass kvart år, no er historie?

NAF-MAGASINET 2012

11

Kort om

førstehjelp Saman med NAF og Førde Røde Kors lærer tiandeklassane kva dei skal gjere om dei kjem først til ein ulukkesstad.

Veit du det dei veit? Her kjem ei kort hugseliste.

Sjå til at skadestaden og du sjølv er sikra • Skaff deg oversikt og vurder situasjonen • Parker i god avstand frå bilen/-ane som er involvert, slik at ambulanse og brannvesen får plass med sine køyrety.

• Sørg for at det blir sett ut varseltrekant på begge sider (helst 150 m vekke) • Skru av tenninga på bilane og pass på brannfare generelt

Ring 113 snarast råd • Hald om mogleg kontakt med 113 heile tida • Gje mest mogleg informasjon om dei skadde (kor mange er skadde, kor alvorleg skadde du vurderer dei å vere) og skadestaden (kvar er det, er det fare for drivstofflekkasje, sit det personar fast i vraket mv.). Personar som sit fast, bør bli sittande til profesjonell hjelp kjem fram.

• Prioriter skadane etter kor alvorlege dei er, hjelp dei verst skadde først

• Lytt etter pust frå pasienten – om naudsynt trekk underkjeven fram med fingrane – det gjer det mogleg for luft å passere. Pass på å framleis halde hovudet stødig for å unngå nakkeskadar.

• Medvitslause som er utanfor vraket bør leggast i stabilt sideleie.

• Kontroller regelmessig at pasienten pustar, ligg stabilt og at luftvegane er frie.

• Prøv å fjerne eventuell væske og framandlekamar frå munn og svelg.

Stopp varmetap og blødingar • Legg teppe eller klede over (gjerne også under) pasienten for å hindre varmetap.

• Legg trykkbandasje eller direkte trykk på større blødande sår – bruk hanskar dersom du har det tilgjengeleg.

Dersom den skadde ikkje pustar: 30 brystkompresjonar

Hald luftvegane frie • Løft opp hovudet til normal stilling og hald det stødig.

p

• Finn kompresjonspunktet midt i brystet.

• Plassér ei handrot rett på kompresjonspunktet. Plassér den andre handa oppå.

• Trykk ned 4–5 cm med ei takt på 100 i minuttet

To innblåsingar • Opne luftvegane ved å trekke underkjeven fram.

• Bøy hovudet litt bakover.

• Lukk nasebora med to fingrar og blås inn gjennom munnen. Du må gape så godt opp at din munn dekker den medvitslause sin munn.

• Blås til du ser brystet på pasienten hevar seg (kvar innblåsing skal vare kring eitt sekund).

• Gjenta seriar med 30 kompresjonar og to innblåsingar.

Hos born må du vere meir forsiktig med kompresjonane. Bruk berre ei hand eller to fingrar. Trykk brystkassa ned med 1/3-del.

Start med fem innblåsingar og 30 kompresjonar, fortsett så med to innblåsingar og 30 kompresjonar.

(Kjelde: Norsk Luftambulanse)

j p

La oss utføre service på bilen din... ...og få mobilitetsgarantien Bosch Service Assistanse med på kjøpet.

Tlf. 57 74 01 30 For everything your car needs.

12

NAF-MAGASINET 2012

Fรธrjulsaktivitetar pรฅ Skei Hotel

รฃ -XOHERUG NYDU ODXUGDJ IUยง QRYHPEHU WLO GHVHPEHU รฃ )UHGDJDU MXOHPLGGDJDU RJ P\NMH DQQD JRG MXOHPDW รฃ -XOHKDQGHO VยบQGDJV MXOHPLGGDJ RJ JUDWLV EDGLQJ NYDU VยบQGDJ IUDP WLO MXO รฃ 7RUVGDJ GHVHPEHU ยงUHWV SRSXOยจUH 3HQVMRQLVWMXOHERUG รฃ /DXUGDJ GHVHPEHU ยงUHWV VLVWH MXOHERUG Sยง 6NHL RJ ฤฅRWW MXOHNRQVHUW PHG (JLO (OGยบHQ IยบU MXOHERUGVGDQVHQ 'HQQH NYHOGHQ VDPODVW P\NMH IRON IUยง -ยบOVWHU RJ E\JGHQH LNULQJ WLO VWRU IยบUMXOVIHVW

Velkommen til den ekte, gode julestemninga pรฅ Skei Hotel!

NAF-rabatt

1$) PHGOHPPHU IยงU *) Sยง DOOH RPWDOD DUUDQJHPHQW RJ DNWLYLWHWDU L SURJUDPPHW 2SSJMH 1$) PHGOHPV QXPPHU YHG EHVWLOOLQJ GLUHNWH WLO KRWHOOHW 1$) PHGOHPPHU IยงU RJVยง UDEDWW Sยง RUGLQยจUH URP IUXNRVWSULVDU Sยง DOOH %HVW :HVWHUQ KRWHOO L 1RUHJ

Sjรฅ vรฅrt haustog juleprogram pรฅ www.skeihotel.no

NDQ LNNMH NRPELQHUDVW PHG DQGUH UDEDWWDU

รฃ LQIR#VNHLKRWHO QR

Hรธst kampanje

-20%

pรฅ hele sortimentet til Vedum

Kampanjen gjelder t.o.m. 31/10-12.

57 72 55 90

BESร KSADR. FLOVEGEN 4, 6800 Fร RDE NAF-MAGASINET 2012

13

!

JØ

KK

EN

ET 4

0 Å R | J U BILE U

MS

TIL

B

UD

JU

BIL

EU M

RØ S TIL B U D ! | D

MM

EK

Tradisjonsrikt julebord kvar helg frå laurdag 17. november Årets julebord kan du kombinere med humorshow m/Sturla Berg Johansen og Lisa Tønne, Vamp-konsert, Nordic-Tenorskonsert, familiekonsert med Aasmund Nordstoga eller Klypa-show.

Nyheit: Lutefisk-kveld i Hugleik fredag 23.november og 7.desember.

God dansemusikk til norske orkester i Barthold Bar alle helgar.

Familiejulebord sundager frå 25.november (nissebesøk og underhaldning for borna)

• Skadereparasjon • Glass, frontrute reparasjon/skift • Lakkering • Klimaanlegg reparasjon/påfyll • Solfilm • Skadereparasjon • Glass, frontrute reparasjon/skift Vi takserar skade for privat og forsikring kvar dag, • Lakkering Klimaanlegg reparasjon/påfyll • Solfilm og kan • hjelpe med skademeldinga om du ynskjer.

Vi takserar skade for privat og forsikring kvar dag, og kan hjelpe med skademeldinga om du ynskjer.

TA KONTAKT FOR TILBOD: 57 83 40 00 rica.sunnfjord.hotel@rica.no

Opningstider: Mandag - fredag 730 - 1600

Riis Bilglass og Bilskadesenteret AS, Sogn Opningstider: Mandag - fredag 730 -og 1600Fjordane

14

NAF-MAGASINET 2012

Det gode vertskapet

Populære

hindringar Nordfjordingane set pris på kronglete vegar, takka vere NAF. Motorsportavdelinga på Nordfjordeid arrangerer nemleg kjeglerally (nordfjordsk for autoslalåm) for bilistar med eit sterkt ønske om å kunne kalle seg best bak rattet.

Kamp mot klokka Autoslalåm høyrer heime i bilsport-klassa, men krev ikkje dei store investeringane. Faktisk har dei fleste det dei treng allereie – ein godkjend og registrert bil og gyldig sertifikat. Skulle du mangle det siste, kan du skaffe deg lisens og likevel delta frå du er 16 år gamal (sjå faktaboksen).

– Vi arrangerer tre-fire løp kvar sesong, og alle løp tel. Eit løp går over tre runder, og ein stryk den dårlegaste rundetida. For kvar gong ei kjegle blir treft, er straffa to sekund, seier Arild Hoddevik og Øystein Heimsæter i NAF Motorsport Nordfjord.

Treng deg Ein klubb i vekst har planar. Store planar. Det krev folk.

– Pådrivarar som har interesse for bil og motorsport og vil hjelpe litt på fritida, kan kontakte oss. Vi har blant anna planar om å arrangere eit stort løp i Stardalen neste år, for å sjå om sunnfjordingane kan slå oss. Her i Nordfjord er nivået høgt, vi får nemleg konkurranse frå noregsmeisteren frå Sunnmøre i stort sett kvart løp, seier Heimsæter som legg til at sunnfjordingane også er velkomne til dei andre løpa i Nordfjord-regi.

Dersom du vil hjelpe NAF i Nordfjord, kan du kontakte Arild Hoddevik på 916 42 124.

Du kan også halde følge med den spreke avdelinga frå sofakroken. Eit kjapt søk på facebook etter NAF Motorsport Nordfjord fører deg inn i den eksklusive klubben. Eller du kan taste nafmotor.com, og resultatet skulle bli nokonlunde likt.

Dette er autoslalåm Deltakarane skal på kortast mogleg tid manøvrere bilen gjennom ei bane med hinder. Bana blir merkt opp med kombinasjonar av plastkjegler som er plasserte etter faste reglar. Dersom ein køyrer feil eller kjem borti kjegler, blir ein straffa med tillegg i tid.

Bilen må oppfylle vegtrafikklova sine krav, og deltakarane må ha gyldig førarkort. Ein kan delta frå ein er 16 år dersom ein har lisens (då må ein person over 20 år, som har hatt førarkort i minst to år vere med som rettleiar).

Meininga er at deltakarane blir kjende med bilen under trygge tilhøve og utviklar seg til betre førarar når det gjeld reaksjons- og vurderingsevner.

Det blir tevla i fleire klassar:

Småbil til leige NAF Motorsport Nordfjord har 20 el-bilar i småskala. Desse er til deg.

– Ein dag kvar veke har vi open kveld. Vi har 20 radiostyrte bilar som vi leiger ut. Våre svært viktige eldsjeler Yngve Kjørstad og Geir Kjøde stiller bokstavleg tala med nylada batteri kvar

måndag mellom 18 og 20. Det krev korkje medlemskap eller feit lommebok å leige ein av desse, og det er stort sett ledige bilar, opplyser Øystein Heimsæter.

Dermed skulle planane for måndag vere spikra.

Klasse 1: Standard bil med minimum 9 kg/hk Klasse 2: Modifisert bil med trimma/senka/sportsunderstell Klasse 3: Debutantar. Gjeld inntil fem løp før overgang til andre klassar Klasse 4: Sportsbil produsert før 1966 Klasse 5: Sportsbil produsert etter 1966

NAF-MAGASINET 2012

15

Stødig 80-åring Takka vere mange trufaste medlemer har NAF-avdelinga til Nordfjord auka jamt og trutt til om lag 4000 i dei seks Nordfjord kommunane.

– Alle har kvar sitt arbeidsutval, vi har alltid hatt ein samlande og god dialog for dei ulike sakene i Nordfjord, seier leiaren for avdelinga Alf Erik Vereide.

– Då vi var 75 år, laga avdelinga eiga bok, Det blir ikkje noko ny bok, men vi vil nok markere jubilanten litt på neste årsmøte. Vi har dessutan fleire bøker på lager, så det er berre å ta kontakt om nokon skulle ha interesse, seier Vereide.

– Vi vil gjerne gjenta utmerking for dei som har vore NAF-medlem i 50 år eller meir. Denne markeringa vil vi planlegge saman med årsmøtet, som for i år skal haldast i Vågsøy.

Refleks Den vesle blinken er ei særs god forsikring! Det mørknar om kveldane og vegbana er våt, det er mange som er ute og går tur. Mange er flinke og har på seg refleksvest og lyser godt opp.

Likevel ser ein mange som går utan refleks i det heile. Den vesle refleksbrikka er viktigare enn nokon gong. Den er lett å sjå og heng gjerne lågare enn den meir lysande vesten. NAFleiaren oppfordrar alle å sjekke refleksbrikka på yttertøyet. Skulle nokon mangle brikke, så er det berre å ta kontakt. NAF-avdelinga har delt ut brikker i mange år og har vanlegvis desse på lager.

Vil ha trygg vinterveg austover – For Nordfjord er det viktig å ruste opp vegen over Strynefjellet. Nye tunnelar og betre veg vil gje ein sikker heilårsveg austover, sjølv om vi nok må bite i det sure eplet og betale bompengar for å få på plass dette alternativet.

Flaskehalsen Olden–Innvik burde ha vore

ferdig for lenge sidan. Brualternativet er berre konsekvensutreidd og vil i beste fall stå klart om mange år. Elles er ei opprusting av E39 viktig, uavhengig av om politikarane går for indre eller ytre alternativ,– seier Petter Roset i NAF avdeling Nordfjord.

Visste du at...

20: Antal år det maksimum skal ta for å få tipp-topp samferdsle, i følgje tidlegare samferdsleminister Magnhild Meltveit Kleppa.

– No er det viktig at den nye samferdsleministeren Marit Arnstad held fram med dei gode prosessane rundt alternativ finansiering og meir effektive planprosessar, seier administrerande direktør i NAF, Stig Skjøstad, då Arntveit starta i ministerposten 18. juni. Han vonar at NAF sitt samarbeid med Arnstad blir like positivt som med forgjengaren Meltveit Kleppa.

249: Prisen for eit års medlemskap i Barnas NAF.

150: Barn må sitte i tilpassa barnestolar i bil til dei er 150 centimeter lange. Det er rådet frå NAF sentralt. Det er atskilleg tryggare å sitte med ryggen mot køyreretninga, så følg denne praksisen så lenge det er praktisk mogleg.

63793: Antal bilar her i landet i 1934. Året etter misser 100 menneske livet i den norske trafikken. Med dagens bilpark skulle det tilsvare over 4000 omkomne årleg. I 2011 tok trafikken 168 liv.

16

NAF-MAGASINET 2012

600: Talet på norske bensinstasjonar langs norske vegar, som gir rabattar dersom du er utstyrt med NAF-kort. Statoil, Best og 1-2-3 er kjedene som gir deg prisavslag.

08505: Telefonnummeret til NAF dersom du treng hjelp eller vil melde deg inn i den framifrå organisasjonen.

Bilhistorie frå Nordfjord 1898: «...anses distriktets interesse bedre ivaretatt ved bygging av motorveier end jernbaner.» Kommunestyret i Innvik med ordførar Rasmus Slinde i spissen, var svært framtidsretta då dei gjekk inn for å satse på biltrafikken i Nordfjord. Jernbanen stod øvst på ønskelista dei fleste andre stader i landet på denne tida.

1914: Vegen til Hornindalsvatnet stod ferdig.

1925: Den (truleg) første personbilen i Nordfjord vart kjøpt av B.A. Lødemel.

1927: O.K. Henden frå Gloppen fekk drosjeløyve.

Dette kan ha vore det første i sitt slag her i fylket.

1932: NAF avdeling Nordfjord blir stifta. Tannlege John R. Myklebust frå Nordfjordeid er ein av dei få med bil i området. Difor blir han første leiar og sit i vervet i fire år. Heilt frå starten var camping viktig for NAF. Litt av medlemsavgiftene avdeling Nordfjord fekk inn, gjekk difor til å betale lokale bønder for å avsjå overnattingsplass for vegfarande. Dette året er bensinavgifta seks øre literen, ei dobling frå 1931.

Myklebust er aktiv NAF-medlem også i femtiåra, og sentral då avdelinga starta opp att etter krigen.

1938: For å få eigen bil på tunet, måtte ein ut med to normale årsløner.

1980: NAF si øvingsbane i Stardalen i Jølster blir opna.

Bråstopp

og full fart NAF-avd. Fjordane og Ytre Sogn samlar kvar 16. mai avgangselevar ved ungdomsskulane i området til spanande, lærerikt og rusfritt arrangement i Kråkenesmarka.

Gode samarbeidspartnarar er NAF-avd. Nordfjord, Førde Røde Kors, NMK Sunnfjord, Lammetun Ferie & Fritid og Førde Skyttarlag. Det meste er moro og fartsfylt med gokart og paintballkrig i skogen, men ein og annan frontkollisjon og bilvelt høyrer også med når NAF inviterer på festaftan frå kl. 18.00 til over midnatt. Arrangementet er no så populært at ein gjennomfører om lag same opplegg også 31. april.

Kråkenesmarka/Førde – Bråstoppen og rulla var sjokkerande sjølv om eg har prøvd det før, konkluderer Gaute Dvergsdal. Han og over 220 andre tiandeklassingar frå Førde kolliderte i NAF-regi.

Målet? Å redde liv.

Viktig er også veltepetteren Nikolai Sommer Os og Ola Nordeide heng opp ned. Bilen dei sit i, har nett gått rundt fleire gonger, men dei har bilbelta på og ser ut til å ha greidd seg godt etter velten. No skal dei fri seg frå belta og komme seg ut medan bilen ligg opp-ned. Etter litt om og men der dei brukar teknikken instruktøren har forklart dei, er bilbelta utløyste, Nikolai og Ola har falle ned i taket og strevar med å komme seg ut.

Vraket er gult, er merkt med NAF sin logo og har som heiltidsjobb å gå rundt for å gje passasjerane ein skikkeleg støkk. Og støkken er gjennomtenkt, for statistikken er ikkje nådig med dei unge.

Farleg for ferskingar Litt alvor – Det er viktig for NAF å tilby eit rusfritt og underhaldande alternativ til dei unge. Det er like før desse tiandeklassingane er å finne i trafikken seier Atle Lerpold, leiar for NAF Fjordane og Ytre Sogn.

Livet i trafikken kan vere dødsens alvor, noko NAF meir enn gjerne viser i praksis. Eit effektivt verkemiddel er Bråstoppen, eit bilsete med bilbelte montert på skinner. Farten når setet treffer hinderet i enden av skinnene, er kring 12 km/t.

Skulle du smile litt av sniglefarten til Bråstoppen og tenkje at dette må vere for dei verste pysene, kan vi fortelje at dette er eit godt stykke utanfor komfortsona til dei aller fleste.

– Bråstoppen er ein vekkar for elevane. Dei som tykkjer det er ok å ikkje bruke belte, kjem på andre tankar etter å ha prøvd denne. Kring 50 dødsulukker (1 av 4, red. adm.) kan unngåast kvart år om alle bruker bilbelte. Bråstoppen viser i praksis kor viktig bilbeltet er, og kor farleg det er å kollidere, sjølv om farten i utgangspunktet er låg. For oss er Bråstoppen særs viktig når vi er ute blant elevane, seier Alf Erik Vereide frå NAF Nordfjord.

Å vere nybakt sjåfør er nemleg svært farleg. 18åringar med rykande ferskt sertifikat har 40 gonger større sjanse for å køyre av vegen enn meir røynde sjåførar. Då kan det også vere godt med førstehjelpskurset som er ein del av arrangementet, i tett samarbeid med Førde Røde Kors.

Bjarte Lending, frivillig hjelpar og far til Thomas Hole Lending, er glad for NAF sitt initiativ: – Dette er eit godt og viktig tiltak. Thomas og dei andre har gledd seg i vekevis, og det med god grunn. NAF stiller med eit skikkeleg profesjonelt opplegg som fortener ros. For meg var det heilt annleis, eg tok ikkje i eit ratt før eg hadde køyrelærar og skulle køyre opp, seier Lending.

Thomas fyller 16 i november og er i gang med trafikalt grunnkurs. Han set stor pris på NAF allereie.

– Det er eit positivt og lærerikt tiltak. Og så er det ikkje noka ovanfrå-og-ned-haldning. Tidlegare har eg berre køyrt nokre få rundar gokart, så eg trur det er nyttig med ein slik kveld før eg og dei andre skal ut i trafikken, seier Thomas.

Veit DU kva du skal gjere om du kjem først til ein ulukkesstad? Det veit truleg småen. Det har han nemleg lært av gjengen frå Førde Røde Kors som er til stades med førstehjelpskurs.

Gaute Dvergsdal testar bråstoppen og veltepetteren. I sistnemnde har han selskap av Adrian Osland.

Veltepetter Bilen er montert på ein tilhengar og har ein gjennomgåande aksling slik at han kan snurre rundt sin eigen akse. Velten går raskt, og når bilen heng opp ned skal elevane få av bilbeltet, orientere seg og komme seg ut.

Bråstoppen Bilsete er montert på ei skråande skinne som ender i ei hindring. Skinna kan justerast slik at vinkelen blir bratt eller slak – dette for å auke eller minske farten setet treff hindringa i. Sjølv om farten er låg (10-15 km/t), er stoppsona svært kort og Bråstoppen gir difor eit godt bilete av korleis det er å vere med i ein frontkollisjon.

NAF-MAGASINET 2012

17

Driftige sogningar 6-700 hestekrefter og opp mot 1000 Nm er alt som skal til for å more seg på Kaupanger.

trafikken, seier Malin.

Dersom du har 700 hestekrefter som treng ein real luftetur, finn du NAF si motorsportavdeling i Indre Sogn på Facebook.

Som einaste avdeling i fylket, har NAF Motorsport Indre Sogn satsa på dei som helst ser ut sidevindauget når dei vil framover.

– Vi vil ha flest mogleg unge på bana under trygge tilhøve. Dette er ein flott måte å samle ungdom på og driftarane i klubben har etter kvart også hevda seg blant dei 15–20 beste i landet, seier Malin Øvrebø (24), som for NAF si skuld tek jobben som «babe» på panseret til ein av versting-bilane.

Mindre tylkøyring

Inga enkel sak Bana på Kaupanger er bygd for fart – men ikkje for drifting. Driftingbilane er mykje større enn gocartane bana i utgangspunktet var laga for.

Det veit dei 6–7 aktive driftarane i klubben å setje pris på.

– Bana har fått mykje skryt fordi det er svært vanskeleg å drifte på ei smal og svingete gocartbane. Det gjer det utfordrande og lærerikt. På stemnet i fjor (årets stemne gjekk av stabelen forrige helg, etter at NAF-magasinet gjekk i trykken) trekte vi kring 700 tilskodarar og deltakarar frå Bergen, Voss, Førde og Austlandet, seier den unge kasseraren i NAF Indre Sogn.

Avdelinga kombinerer motorsport med trafikktryggleik og ser at driftarane fungerer som positive førebilete for dei litt yngre.

Trygg i trafikken Ein kveld med familien må ikkje vere taco og Ludo – i alle fall ikkje dersom postnummeret er 6854 (Kaupanger) eller deromkring.

– Miljøet er godt og inkluderande, og ofte er både foreldre og søsken med på moroa. I eit område der fotballen tek mykje merksemd, er mange glade for at vi kan stille opp med eit godt alternativ, opplyser Malin. Øvrebø håper at driftarane skal ta noko med seg frå bana og ut på vegen: – Dei som driftar får betre kontroll over bilen og meir kunnskap om kva som skjer når ein er ute på glatta. Det kan vere livsviktig å vite kva ein skal gjere for å ta seg inn dersom ein kritisk situasjon oppstår. Tilbakemeldingane vi får frå dei som nyttar bana, er at dei blir tryggare ute i

18

NAF-MAGASINET 2012

Leiar i NAF Indre Sogn, Jon Fimreite, meiner motorsportsatsinga er positiv både for NAF og nærmiljøet.

– Det har vore få ulukker blant ungdom i Sogn dei siste åra. Om det er bana på Kaupanger si forteneste skal vi ikkje garantere, men det er ifølge politiet mindre tylkøyring på vegane enn før. Det ser ut til at avreageringa kjem på bana og ikkje ute i trafikken.

Politiet, brannvesenet, ambulansetenesta og Statens Vegvesen stiller velvillig når vi kvart år (i mai) har NAF-dag. Møtet mellom etatane og dei unge blir annleis enn om dei skulle treffe kvarandre under andre omstende: – Det blir eit positivt møte og ikkje noko peikefingermentalitet. Og vi får gjerne meir respekt for kreftene som blir utløyste i kollisjonar når vi ser brannvesenet klippe opp eit bilvrak etter ei tenkt ulukke. At dei demonstrerer dette på motorsportbana, er lærerikt både for dei som er på veg ut i trafikken, og for oss som ferdast der til dagleg. Vi set stor pris på at dei stiller opp saman med NAF, seier Malin Øvrebø.

Dei små kjem sist Sjølv om ein heil del er gjort, er framleis mange småvegar rasfarlege. Det bekymrar Jon Fimreite.

– Mange farlege strekk, som Kjøsnesfjorden, Stedjeberget og Fatla, er borte. Men ein heil del står att, og det er dei mindre vegane som kjem lengst nede på prioriteringslista. Rasfare og -sikring er etter kvart eit høgt prioritert område for NAF, både lokalt og sentralt.

Dersom du les denne avisa når ho er sylfersk (12. oktober), er E16 over Filefjell kanskje opna etter å ha vore stengd i fire veker på grunn av fleire ras frå fjellet ovanfor Maristova.

Er du ikkje allereie medlem i heidersorganisasjonen frå 1924, kan du trygt melde deg inn slik at dei får gjort endå meir enn i dag. Medlemsavgifta sparer du inn berre på bensinrabattane du får ved å vise det gylne kortet på utvalde stasjonar.

Store planar Framtida for NAF er ungdomen. I Sogn veit dei det betre enn dei fleste.

– Vi har hatt god rekruttering frå 4H, der medlemene har verdifull røynsle frå organisasjonsarbeid. Samarbeidet med Kaupanger speidargruppe er såpass tett at vi i desse dagar byggjer felleslokale saman ved motorsportbana, seier Jon Fimreite.

Og det ligg fleire byggeplanar på teiknebordet, skal vite.

– Vi skal lage ei flat grusbane med hinderløype. Då kan born frå 6–7-årsalderen køyre sykkel (50 ccm) i trygge omgjevnader og vere varme i trøya lenge før dei skal ut i trafikken.

Dagens bane er for dei litt eldre som køyrer ATV eller motorsykkel, og samlar kring 20 aktive tre gonger i veka. Tohjulingane er 125 eller 250kubikk og underlaget er snø eller grus.

Det ser lyst ut for motorsportklubben også på lang sikt. Ei leigeavtale som sikrar 40 års samvere med grunneigar vart underteikna i 2011.

– Som NAF sentralt satsar vi på motorsport fordi det engasjerer veldig blant dei unge. I Indre Sogn bruker vi mesteparten av dei tilgjengelege midlane på dette området. Får vi det vi ønskjer, skal det stå ei godkjend drift-bane klar om nokre år. Prislappen blir kring to millionar kroner. Ein heil del må finansierast med lån, resten håpar vi kan kome gjennom tippemidlar, seier leiaren i den spreke NAF-avdelinga.

Treng du elektrikar? s s s s s

Boliginnstallasjon Næringsbygg Service Alarmar, tele-/data El-kontroll

Kontakt Bravida på tlf. 57 72 29 70

Sogn & Fjordane Tlf. 02407

DEKKHOTELL Vi tar vare på dekka dine

Vår eminente fotograf Malin Øvrebø.

- Hjulskifte - Dekksjekk

Sjeldne fuglar i Sogn Kvinner er ettertrakta i NAF-krinsar. Organisasjonen blir nemleg ofte sett på som litt forgubba. Men ikkje i Sogn.

– Det er gledeleg å sjå at NAF Indre Sogn har draget på damene. Tre av ni i styret vårt – inkludert vararepresentantar – er jenter, og leiaren før meg var Siv Tufte (også aktiv styremedlem, i tillegg til Malin Øvrebø og Gro Nundal Buvik). Det er ikkje tvil om at jentene tilfører eit anna og veldig positivt fokus for NAF-avdelinga vår, slår Jon Fimreite fast.

- Vask av dekk og felg - Sikker oppbevaring - Forsikring BESØKS ADRESSE

TELEFON & FAX

WEB & MAIL

Halbrendsøyra 9 6800 Førde

Tlf: 578 30 800 Fax: 578 30 801

firmapost@fordevulk.com www.fordevulk.com

NAF-MAGASINET 2012

19

Kom og opplev ein ny generasjon Hyundai i30 Frå kr 215.950,-

Hyundai ix35 ­ slik ein moderne SUV skal vere.

Frå kr 299.950,-

Hyundai i40 ­ Gjer deg klar for ei reise på første klasse!

Frå kr 293.950,-

Sjå bilane utstilt på nybilmessa i Førdehuset 20. og 21. oktober

20

NAF-MAGASINET 2012

www.rikoforde.no

o -z

o}

zo} o}

o o

z

o} o z

o -z

framtida startar med den nye mazda cx-5 VI VISER DEG FRAMTIDA I FØRDEHUSEt 20. og 21. oktober.

Mazda CX-5 frå kr 297.100,-

I Førdehuset kan du også sjå andre spennande Mazda-modellar www.rikoforde.no

Suveren på vinterføre.

Suveren på sommarføre.

Subaru - rett og slett suveren!

Subaru Outback

Frå kr 482.900,Subaru Forester

Frå kr 430.400,-

Subaru XV Frå kr 312.900,-

Ta turen til Førdehuset 20. og 21. oktober og finn ut meir om kvifor Subaru er så suveren! www.rikoforde.no

NAF-MAGASINET 2012

21

Visste du at... ...du får Motor i postkassa åtte gonger årleg som NAF-medlem – og det heilt utan bråk eller oljelekkasjar? Motor er medlemsbladet til NAF, og eit av landet største med ein million lesarar.

Her finn du viktig informasjon og gode råd om bilhald, testar av dekk, ferietips og andre emne som fell seg naturleg dersom du er ein av landets mange bileigarar.

Viktig

vintersjekk Det er enkelt, billeg, raskt og kan spare deg for mykje trøbbel. Sjekk bilen før vinteren kjem.

...over 290 campingplassar i Norge samarbeider med NAF? Dermed er NAF Camp den største campingkjeda i landet. Som medlem får du sjølvsagt rabattar dersom du vil bruke natta på campingplass. Skulle du vere ein av dei meir reiselystne, finst det fleire enn 640 campingplassar i 29 land som også gir avslag til NAFmedlemer. Utanfor høgsesong er det snakk om store avslag – opptil 60 prosent. Sjekk heimesidene til NAF. Ein fordel med camping er at du kan ta med hunden på ferie. ...berre i årets påske var det over 10000 bilistar som trong (og fekk) hjelp frå NAF? Kvart fjerde minutt høgtida gjennom vart det berga ein bil.

Oppfordringa kjem frå senterleiar Øyvind Dvergsdal ved NAF si avdeling i Førde. Han har lista som bør gjennomgåast før Kong Vinter tek over fylket.

Lad batteriet – Det første ein kan gjere, er å lade batteriet.

Sjølv om det fungerer fint i plussgrader, er det langt frå sikkert at bilen vil starte i vinterkulde.

Ein bør faktisk lade batteriet minst ein gong årleg, gjerne to gonger om bilen oftast blir brukt på korte turar, seier Dvergsdal.

Gamle batteri blir aldri som nye sjølv om ein lader dei aldri så mykje. Prisen for eit nytt batteri varierer, men rekn med kring ein tusenlapp. Merk deg at kvaliteten på bilbatteri kan variere sterkt. I ein test utført av Svenske Testfakta tidlegare i år, vart berre tre av åtte batteri stempla godkjend.

Piggane skal ut

...det ikkje berre er her heime du får hjelp som NAF-medlem? I 2011 fekk 184 norske bilistar assistanse i Frankrike, og over 500 fekk hjelp i Tyskland. Men du slepp å vente på NAF sine eigne bilar, det er systerorganisasjonane i dei respektive landa som tek bergingsjobbane. ...NAF veibok er eit glimrande utgangspunkt for den som vil på bilferie i heimlandet? Oppslagsverket er på over 800 sider. Den første NAF veibok kom i 1928, fire år etter at organisasjonen vart stifta i Oslo. z

22

NAF-MAGASINET 2012

Diskusjonen om pigg eller piggfritt kjem opp kvart år. Senterleiaren tek ikkje side, men veit kva han sjølv vil ha: – Vi har to bilar, ein med og ein utan piggdekk. Når det skal skiftast dekk neste gong, blir det piggfritt på begge, slår Dvergsdal fast.

Han trur det er mykje psykologi bak dekkval, men framhevar at piggdekk kan ha sine positive sider.

– Mange har berre hatt piggdekk og vegrar seg mot å skifte. Og når det er spegelglatt is med vatn på toppen, gir piggdekk best styring og nokolunde lik bremselengd samanlikna med piggfritt. Under dei fleste andre forhold kjem piggfrie dekk best ut i og med at kontaktflata mot vegen er større. Ein må vurdere kva underlag ein køyrer mest på, og ta valet deretter.

Dekk er ferskvare, spesielt piggdekk. For å halde piggane på plass, har desse i utgangspunktet hardare gummi. Gummiblandinga gjer at gamle piggdekk bør skiftast sjølv om mønsterdjupna held lovlege mål. Du finn produksjonsåret på sida av dekket.

Også piggfrie dekk har sine svake sider.

– Når det blir varmt, kan piggfrie dekk bli som gele. Grunnen er den mjuke gummibland-

inga som gir godt veggrep på vinterføre. I og med at dekka er mjuke, blir dei også slitne fortare, seier Dvergsdal.

Sikt mot sola Vestlendingen sine to beste vener er vindaugsviskarane. Dei kan trenge omsorg.

– Sjekk at viskarane ligg godt mot vindauget, og ikkje set striper. Vegsalt har ein tendens til å løyse opp asfalt som igjen slit ut viskarane, så kanskje er det på tide å skifte? Når det gjeld viskarar får du vanlegvis det du betaler for, dei beste fjernar den fine filmen på frontruta som gjer sikten dårleg i låg haustsol. Viskarane bør skiftast oftare enn du trur – gjerne både vår og haust, informerer senterleiaren.

Pass også på å ha spylarvæske om bord. Det er stort sett ikkje kvalitetsskilnad frå merke til merke, så kjøp gjerne den billegaste.

Lys er også viktig, skift lyspærer som ikkje lyser og sjekk at tåkelysa fungerer som dei skal.

Tåkelys skal berre brukast når det er svært dårleg sikt, påpeiker NAF sin mann i Førde.

Ein liten døropnar Ein middels haust i trivselsfylket har eitt sikkert kjenneteikn – regn. Når slusene opnar seg og det går over til kuldegrader kan dørene lukke seg.

– Fastfrosne låsar er ein gjengangar. Smør låsane med låsolje og gummilistene rundt dører og vindauge med silikonstift før kulda kjem. Det er ein god og billeg inngangsbillett til varmen, seier Øyvind Dvergsdal.

Den siste olje – Olje bør skiftast kvart år, og bruk syntetisk olje. Også her avspeglar pris kvalitet, så ikkje kjøp den billegaste du finn. På dei aller fleste bilar kan du peile oljen (nokre nye bilmodellar har ikkje peilepinne, så ikkje oppsøk augelegen om du t.d. køyrer nyare Mercedes og ikkje finn pinnen). Har du bensinmotor og oljen er svart,

er det eit dårleg teikn. På dieselmotorar kan oljen bli svart utan at det treng å vere noko i vegen, så her er det vanskelegare å diagnostisere ut frå farge, fortel Dvergsdal.

Mange køyrer med alt for lite olje på motoren, blant anna bilen som stod i kontrollhallen til NAF-senteret då vi var innom. Ein halv liter var att på motoren som bør ha fire liter tyntflytande og smørande væske på (olje-)tanken.

– Lite olje kan i verste fall føre til motorhavari. Olje er med på å kjøle motoren, og lite olje fører til at motoren blir for varm. Dette varmar resten av oljen, som dermed misser smøreevna. La ikkje oljelampa vere indikatoren for når du bør opne panseret og sjekke oljenivået, seier jølstringen, som kvart år får 3500–4000 bilar gjennom portane på NAF-senteret.

Rustar frå innsida Det siste punktet før bilen er klar for vinteren, er sprit. Og vatn. No er ikkje NAF vanlegvis dei

som oppfordrar til kombinasjonen sprit og bil, men dei har eitt unntak: – Sjekk fargen, og at det er nok kjølevæske.

Det kan vere ein fordel å få målt kjølevæska slik at ein veit at den held god nok kvalitet. Er kjølevæska brun, kan det tyde på at motorblokka rustar frå innsida. Dette kan føre til at varmeapparatet misser effekt (dei fine kanalane i radiatoren blir tetta av partiklar) og at termostaten går tett. Ein bør vere på den sikre sida dersom kjølevæska blir skifta kvart fjerde år, seier Dvergsdal.

Ein liten pris Dersom du er ein av oss som sjeldan eller aldri opnar panseret, og umiddelbart får problem når peilepinnen skal lokaliserast, kan vintersjekken utførast hos verkstaden din eller hos NAF. Det bør ta ein halvtimes tid og koste rundt fire hundrelappar.

NAF-MAGASINET 2012

23

Ei svensk

folkevogn

Svenskane strøymer til landet, og den mest populære i fylket lyder namnet Volvo. Det er overraskande.

Tal om trafikk

På E39 er V70 det mest vanlege synet, ingen bilmodell har selt meir i Sogn og Fjordane i år.

Folkevogna har med andre ord blitt svensk, og det er overraskande av minst to grunnar – pris og landsgjennomsnitt.

1896: Den første bilen, ein Benz (frå 1901 Mercedes-Benz), kom til landet. Dei første trafikkreglane såg dagens lys tre år seinare. 15 km/t var lovleg toppfart for bilar under to tonn og 12 km/t for tyngre køyrety. Ein måtte vere 21 år for å køyre bil.

Langt over snittet For på ein gjennomsnittleg dag i moderlandet trillar nesten to VW Golf-ar (juli 2012: 612 stk.) ut av butikkane for kvar Volvo V70 (juli: 340 stk.). Volvoen held med det sjetteplassen på salslistene. Hos oss tronar svensken derimot suverent på topp. Halvannan V70 for kvar Golf er fasit i trivselsfylket.

Søta bror har også ein litt over gjennomsnittleg prislapp samanlikna med gjennomsnittsGolf-en. Du må nok rekne med å tømme sparegrisen for mellom 50000 og 100000 meir (alt avhengig av motor og utstyr) dersom det skal stå ein svenske på tunet og vente på at du skal ta han med på tur.

til svensken så lenge han kan. Berre Mercedes (22,5 år) er meir seigliva enn Volvo-en, som blir 22,1 år gamal før han blir sendt til si siste kvile.

Gjennomsnittsbilen blir til samanlikning kring 18 år gamal.

På vår korte test med bilen gjekk tankane tilbake til skulen, for svensken er kanskje litt lærar-aktig. Kryss ei kvit line, og du blir høfleg åtvara med eit pling. Skulle det vere noko bak deg, eller har du gløymt å spenne deg fast?

Fleire pling.

Vi skjøner likevel godt at dette er ein bestseljar, men ikkje rekn med å skille deg ut i mengda – i alle fall ikkje i Sogn og Fjordane.

Teknisk sjef: Aktiver adaptiv cruise-kontroll, og bilen bremsar om du nærmar deg bilen framfor. Det neste blir vel at bilen svingar av seg sjølv? Jepp, det er ekstrautstyr på Volvo sin nye 60-serie – som allereie er på marknaden.

Heilt heime Du gamla, du fria...

Den er populær på bruktmarknaden, men den er ikkje lett å bli kvitt. For eigaren klamrar seg

24

NAF-MAGASINET 2012

Broderfolket er populære her heime. Spesielt i Sogn og Fjordane, her toppar Volvo V70 salsstatistikkane med god margin.

1926: Dette året vitjar 18000 utanlandske bilturistar landet. Samstundes kom fartsgrenser på alle vegar: 25 km/t i byar, 35 km/t på landevegen og 45 km/t på nokre utvalde strekningar.

NAF var sterkt imot fartsavgrensingane.

1912: Dei første avgiftene på bil kjem. Bilar med motor opp til 6 hk må ut med fem kroner per hestekraft, seks kroner opp til 12 hk og sju kroner per hk for bilar med sterkare motor.

Fartsgrensene går opp til 35 km/t, og aldersgrensa for å føre motorisert farkost langs landevegen går ned til 18 år.

9,1: Prosentdelen av NAF-medlemer i Sogn og Fjordane som syklar dagleg i sesongen. Det held til andreplass i landet, berre slått av Nordland (9,4 prosent). I nabofylket Møre og Romsdal er talet berre 0,8 prosent. Landsgjennomsnittet er 4,4 prosent.

Gjer ein god og trygg bruktbilhandel hos Berge & Co AS

2008 Audi A4 TDI 143 HK MLT AVA, 71.000 km Kr 280 000,-

2005 Audi A3 102HK BUSINESS SB, 105.000 km Kr 139 700,-

2010 Skoda Superb GREENLINE 105HK TDI, 69.000 km Kr 265 000,-

2009 Skoda Roomster STYLE 105HK TDI, 44.278 km Kr 175 000,-

2006 Skoda Octavia STV L&K 140HK TDI, 68.000 km Kr 259 000,-

2010 Skoda Yeti AMBI 110HK 4X4 CR, 48.000 km Kr 315 000,-

2009 Volkswagen Caravelle 174DPF 4MO, 88.060 km Kr 559 000,-

2008 Volkswagen Tiguan 2,0 140 TIP SPORT, 98.900 km, kr 329 000,-

2009 Volkswagen Touran 2,0 140 DPF HIGH, 80.000 km Kr 289 000,-

2010 Volkswagen Golf 105 TDI 5D BMT, 28.000 km Kr 225 000,-

2010 Volkswagen Caddy 105 DPF 4MO VARE, 51.823 km Kr 199 000,-

2006 Audi A3 2,0 TDI DSG AMBIENT SB 2006, 40.000 km, kr 229 000,-

Tid for hjulskift!

4 stk

4 stk

7990

2490

2990

For veggmontering. Skruer med plugg medfølger.

Lengde: 210 mm. 33-400

For ren og praktisk transport og oppbevaring av dekk. 39-021

For merking av hjulene ved skifte av sommer-/vinterdekk. Trykkes enkelt fast over ventilskaftet. 33-935

Dekkhenger

Dekkposer

Dekkmerkingssett

199,Garasjejekk

3 kg

109,-

399,-

Med 2 svingbare hjul og dreibar løftesadel Ø 55 mm. Høyde: 135–335 mm.

Lengde: 470 mm. Skaftlengde: 430 mm. Vekt: 8,5 kg. 15-826

e!

Mye for pengen

119,-

ktriske trekkerne ... ”Sterkest blant de ele Servo 11/2011 (SE) mye for pengene!”

Dekkpåfyller

Hjulmuttertrekker IW 450

For dekk. Maks. trykk 8 bar.

Nippel for hurtigkobling medfølger. Luftforbruk ved 6 bar: 170 l/min. 17-395

Med 1/2” drivtapp. 1010 W, turtall (ubelastet): 2200 rpm. Praktisk plastkoffert. 17, 19, 21 og 22 mm kraftpiper medfølger. Vekt: 3,9 kg. 230 V. 17-185

Frostvæske

Gir svært god beskyttelse mot frost og korrosjon. Fortynnes med vann. 36-1784

FØRDE, Kronborgveien 5, 6800 Førde Man-fre 9-20, lør 9-18 815 32 815 - www.biltema.no

NAF-MAGASINET 2012

25

NAF i Sogn og Fjordane Norges Automobil-Forbund vart skipa 21. mai 1924. Då hadde Kongeleg Norsk Automobilklubb vore einerådande i 15 år.

På den tida var det 400–500 bilar/køyrety i heile landet.

Initiativtakarane til NAF tykte nok at KNA hadde litt for høg «sigarføring», og ville ha ein meir folkeleg bilorganisasjon.

Men det var også rimeleg høg «sigarføring» på NAF-tilskipingar på den tida. Tale for kongen og smoking var standard i festmiddagar. Det var også helse- og emblemsplikt den gongen.

I starten var det direkte medlemskap, men etter kvart vart det skipa lokalavdelingar kringom i landet. Første lokalavdelinga, Hamar og Omegn, kom alt i 1925, og etter kvart heile fire avdelingar i Sogn og Fjordane: Avd. Fjordane og Ytre Sogn, avd. Indre Sogn og avd. Nordfjord i 1932. Først 3 år seinare, i 1935, kom avd. Årdal.

I byrjinga var det litt andre grenser mellom NAF-avdelingane, med «Fjordane og Ytre Sogn» som ei «mammutavdeling» som dekte heile området mellom Nordfjorden og Sognefjorden med unntak av Olden og Loen som høyrde til avd. Nordfjord. Til avd. Indre Sogn høyrde alt innafor Leikanger. I 1938 fekk vi dagens grenser mot Indre Sogn, og først i 1953 dagens grense mot Nordfjord.

NAF ein maktfaktor Det var dårlege vegar i dei dagar, bratte, smale og svingete. I mange år var det bilens kamp mot hesten. Veglova, og særleg kommunestyra, la strenge restriksjonar på farten og bruken av hornet for ikkje å skremme hesten!

Mange stader berre 15–30 km/t.

NAF-avdelingane vart ein maktfaktor innan samferdslepolitikken i fylket. Dei dreiv ein tøff og kontinuerleg kamp for å betre vegnettet, og ikkje minst få bygd ut viktige ferjesamband.

Avdelingsstyra stod på med skriv og resolusjonar til så vel fylkesting, regjering og storting.

NAF-avdelingane hadde nok ein stor del av æra for etablering av storparten av ferjesambanda i fylket vårt, i tillegg ei rekkje av dei nye vegstrekningane.

Elles var skatt og avgifter knytte til bilen store kampsaker, som i dag, og det var ikkje berre diplomatiske skriv som vart sendt styresmaktene om dette. Ikkje utan ein viss trussel, som i eit brev på midten av 1930-talet: Såfremt fylkesveistyret eller fylkestinget ikke finner å ville ta vor henstilling til følge, vil vi allerede nu gjøre opmerksom på at saken vil

26

NAF-MAGASINET 2012

bli sendt Stortinget gjennom veidirektør og departementet til behandling.

Særleg skal nordfjordingen Olav K. Henden ha vore pågåande, og det vert fortalt at folk mora seg mykje med ei linje frå Henrik Ibsens vakre sang «Vi vandrer med freidig mot… La veien gå hvor Hen-den vil...»

Elles stor aktivitet med medlemsmøte der dei dreiv med informasjon og opplæring i trafikk og trafikkultur. Køyrde filmar om bilproduksjon. NAF starta også opp dei første campingplassane i fylket. Til og med turistkontor kom på plass på Sandane i 1935.

NAF dreiv også ein del aktivitet under krigen, m.a. informasjon og kurs om virkemåten til trekolgeneratoren og korleis bilen kunne byggjast om til å gå på «knott» eller trekol. Trass drivstoffmangel, inndraging av bilar og mange andre problem auka medlemstalet i krigsåra 1940–45 frå 61–89 medlemar.

I åra etter krigen arbeidde NAF-avdelingane vidare med å betre samferdsla, auka trafikktryggleik og medlemsaktivitet. Ulike billaup var årvisse aktivitetar, det same var lys- og speedometerkontroll. Vidare mykje arbeid med betring av campingplassane. No vart det arbeidd med å få bort ferjene og erstatte dei med vegsamband. Men medlemstalet stagnerte og var i 1953 berre 100, men etter at bilsalet vart fritt i 1961, auka bilparken, og NAFmedlemstalet likeins.

Ein fekk i stand testevognsamarbeid, testestasjon og glattkøyringsbane i Stardalen, naudtelefon i tunnelar og servicekontor for medlemene. Og i 2004 NAFs nye servicestasjon her i «byen».

Pr. utgangen av august d.å. er det i Sogn og Fjordane 13238 NAF-medlemer, herav er 29,2 prosent kvinner.

Avdeling Fjordane og Ytre Sogn Skipa 24. januar 1932. Første formann var tannlege Olaf Betten. I styret elles: lensmann Johan Askevold, Gaular, hotelleigar Tolleif Skrede, Jølster, hotelleigar Gunnar Øren, Høyanger, og kjøpmann Olav K. Henden, Gloppen.

Avdelinga var ei mannsterk forsamling, men

i 1935 vart første kvinne, Walborg Trædal, Vadheim, medlem. Ho slapp med halv kontingent, kr 5,00.

Fungerande styre: Atle Lerpold, Hyllestad, leiar, Jonvald Naustdal, Bremanger, Helge Råheim, Gaular, Ingelin Engen Skadal, Førde, Dennik Gnananantham, Flora og Bente Liabø Thorsen, Fjaler.

Av 6151 NAF-medlemer er 1847, eller 29,3 prosent, kvinner.

Avd. Indre Sogn Skipa 16. april 1932. Første formann: lensmann Johannes Brodwall. I styret: bankkasserar Anders R. Hauge, kjøpmann Julius Loftesnes, handelsbetent Sigurd Prestegård og byggmeister O. Hestetun.

Fungerande styre: Jon Fimreite, Sogndal, leiar, Siv Skogstad Tufte, Borgund/Lærdal. Stig Lerheim, Sogndal, Malin Øvrebø, Sogndal, Per Åretun, Sogndal.

Av 2705 NAF-medlemer er 791, eller 29,2 prosent, kvinner.

Avd. Nordfjord Skipa i 1932. Første formann var John Myklebust, Nordfjordeid (ikkje oversikt over styremedlemer). Fungerande styre: Alf-Erik Vereide, Nordfjordeid, leiar, Reidar Kjøde, Selje, Solveig Høydal, Nordfjordeid, Petter Magne Roset, Sandane, Reidun Korsbrekke Wågen, Cato Nordheim, Måløy, Arne Auflem, Stryn, Av 3881 NAF-medlemer er 1123, eller 28,9 prosent, kvinner

Avdeling Årdal Skipa 23. mars 1935. Første formann var Gunnar Hansen. I styret elles sat: Ole H. Hestetun, Sigurd Dahl Haug, Irgen O. Haug, Emil O. Midthun og Olaf O. Vee. Fungerande styre: Kåre Øvstetun, leiar, Odd Låksrud, Gina Vee, Øystein Jarle Wangen, Sigbjørn Rivedal, Olav Lerum og Eidar Andre Flugheim Av 501 NAF-medlemer er 100, eller 20,0 prosent, kvinner.

Det var i gamle dagar det...

Mange tykkjer vel det er vanskeleg, tidkrevjande og kostbart å ta førarkort i dag, og det er langt til glattkøyringsbana. Men kva før?

I 1921 reiste Anna Engel Bydal (f. 1886) frå Førde til Kristiania for å gå i mekanikarlære i seks månader, fordi ein «chauffeur» også måtte kunne reparere bilen sin før «førercertifikat kunde udstedes». Anna Bydal fekk førarkort nr.

9244 i 1921, og var tredje kvinne i Norge med førarkort. Anna køyrde bil til ho var 86 år i 1972; altså 51 år bak rattet.

ÅPEN DAG FOR NAF-MEDLEMMER

4ELEFONç ç ç ç sç"ERGINGçOGçTRANSPORTçAVçALLEçTYPARçK YRET Y sç!VTALEçMEDçALLEçFORSIKRINGSSELSKAP sç&ALCKç2EDNING sç.!&ç!SSISTANSE sç6IKINGç2EDNINGSTENESTE

TORSDAG 18. OKT KL. 16.00 - 19.00 Hjulskift kr. 250,Kun for NAF-medlemmer i dette tidsrommet

Kjøp 4 vinterdekk og få dekkhotell på kjøpet!

Kampanjen varer frem til 3. nov. Les mer på: www.dekkmann.no/no/kampanjer I samarbeid med

Sanderplassen 10, 6800 Førde. Tlf.: 57 83 72 60

www.fordebilberging.no – Øyrane 10, pb 42 – 6801 Førde

NYHEIT! YARIS HYBRID Bilen som har alt Yaris Hybrid Active har utstyr som: • LED-køyrelys og baklykter • Automatisk klimaanlegg • Toyota Touch multimediaskjerm • Ryggekamera • SmartStart • Trinnlaus automat • Høgdejusterbart bagasjeromsgolv + mykje, mykje meir.

Yaris Hybrid frå: 204 900,-*

*Inkl frakt- lev. og reg. omk.lev. Førde. Årsavgift kjem i tillegg. Forbruk blanda køyring, utslepp CO2 og NOx: Yaris Hybrid: frå 0,35 l/mil, frå 79 g/km, frå 6 mg/km. Avbilda modell kan ha ekstrautstyr. Vi tek atterhald om trykkfeil.

Toyota Førde AS

Toyota Sogn AS

Steinavegen 10, 6800 Førde Tlf. 57 72 10 00 - wwwtoyota-forde.no

Skarpeteigvegen 1, 6854 Kaupanger Tlf.: 57 67 66 66 - www.toyotasogn.no

NAF-MAGASINET 2012

27

– Fleire og fleire ser Sogn og Fjordane frå sykkelsetet. Tre ting må på plass – kart, skilting og lys i tunnelar, seier Ingemar Nordstrand.

Han sykla Horten–Marokko med tre gir i 1961, og syklar framleis fem-seks tusen kilometer kvart år. No krev han at syklistane får plass – gjerne i vegboka.

Saknar kart for

syklistar

Stoggar i Sogn – NAF skal vere for alle, også for syklistar. Vi har mange tunnelar her i fylket, ikkje alle kan forserast på sykkel. Skulle ein forville seg til Høyanger mot t.d. Balestrand, er det full stans ved Høyangertunnelen. Omkøyringsruta er Gaularfjellet, med andre ord må ein sykle eit godt stykke tilbake. Det bør difor vere skilta i Vadheim. Hordaland har fått sitt sykkelkart, vi treng sårt det same i Sogn og Fjordane. Skiltinga langs vegane er for dårleg sett frå ein syklist si side. Her har både NAF, Statens Vegvesen, fylkeskommunen, Syklistenes Landsforbund og turistkontora ei oppgåve å løyse. Kanskje kan dei gå saman om oppgåva?

Møtte veggen – såg lyset Nordstrand er uroleg for tryggleiken for dei syklande. Fjella på Vestlandet er gjennomhola av tunnelar, den eine mørkare enn den andre.

Det kan vere ei skikkeleg utfordring på to tynne hjul.

– Den gamle Bogstunnelen utanfor Vadheim mangla ein del lys i mange månader og har vore farleg for syklande. Medio april i år skulle eg sykle gjennom, men trefte tunnelveggen ca. hundre meter inne i den 636 m lange tunnelen der lyset hadde gått. Det var heilt svart og umogeleg å orientere seg. Heldigvis skjedde fallet på det korte stykket som er polstra, så eg slapp unna utan skadar, fortel veteranen.

Nordstrand har prøvd å kome i kontakt med dei ansvarlege for dei dårlege tilhøva. Det har ikkje vore heilt enkelt.

På vår tur gjennom tunnelane ved Vadheim kjem ei hyggeleg overrasking. Vi ser lyset, ikkje berre i enden av tunnelen, men heile vegen gjennom. Både omkøyringstunnelen ved den nye Bogstunnelen vest for Vadheim og Vadheimstunnelen mot Høyanger har etter ei lang mørketid fått lys.

Nye tunnelar er i kjømda, mellom anna ved Torvund, Dale i samband med Dalsfjordbrua, og mellom Innvik og Olden. Her må ein kunne vente at «gamlevegen» vert skikkeleg ordne for syklistar?

28

NAF-MAGASINET 2012

HIT, MEN IKKJE (SÅ VELDIG MYKJE) LENGER: Vadheimstunnelen har lenge vore utan lys, og dermed ikkje tilrådeleg å sykle gjennom. Skulle syklistane kome seg heilt til Høyanger, er det full stopp. Høyanger-tunnelen er forbode territorium for syklistar. Omkøyringsruta?

Gaularfjellet. - Eit eksempel på trongen for sykkelkart og skilting, meiner Ingemar Nordstrand.

Semje om sykkelsatsing Heile 70 prosent av NAF-medlemene meiner at det er viktig med ei auka satsing på sykkelvegar.

– For NAF er dette eit viktig tema, og undersøkinga stadfester at vi jobbar i tråd med medlemene sine ønskjer. Skal ein få fleire til å sykle, må sykkelvegnettet byggast ut slik at det er trygt å ferdast i trafikken, seier kommunikasjonsjef Inger Elisabeth Sagedal i NAF. Fleire kvinner enn menn meiner at denne gruppa bør få betre plass i trafikken.

– Generelt er kvinner meir opptatt av dei

mjuke trafikantane. Truleg er det trafikksikkerheit for born på sykkel som er utslagsgjevande, seier Sagedal.

Litt meir overraskande er det kanskje at dei som køyrer koreanske og japanske bilar i større grad tykkjer det er særs viktig å satse på syklistar enn dei som til dagleg sit bak rattet i ein europeisk bil.

I pressemeldinga frå NAF kjem det også fram at medlemene deira syklar meir enn gjennomsnittet i Norge. Dei aller ivrigaste syklistane held til i Nordland og Sogn og Fjordane.

Tips på (skule)vegen Det er mørkt og på tide å gå på skulen. Her er nokre tips for å kome trygt fram.

Gå til skulen Gå roleg på gangveg eller fortau. Gå på venstre side dersom du må gå i køyrebana, då ser du møtande bilar best. Bruk refleks!

Sykle til skulen Bruk sykkelsti eller fortau. Hugs å sjekke at vegen er klar før du syklar ned frå fortauet. Når du er i køyrebana, er du å rekne som køyrande og må halde deg til trafikkreglane som gjeld for desse. Bruk hjelm, refleksvest og lys!

Ta bussen til skulen Vent på haldeplassen heilt til bussen har stogga. Bruk bilbelte. Dersom dette ikkje finst, sitt riktig. Ein bråbrems kan gi stygge skadar dersom du sit feil i stolen.

Når du har gått av bussen, ventar du til den har køyrt før du kryssar vegen. Sjå til begge sider før du går over vegen.

Bli køyrt til skulen Bruk bilbelte. Born under 150 cm skal alltid bruke godkjent og tilpassa sikringsutstyr dersom det er tilgjengeleg i bilen. Er barnet under 135 cm, skal det alltid bruke barnesikringsutstyr. Når barnet er over 36 kilo, skal bilbelte brukast. Pass på når du går ut av bilen.

Atle Lerpold konstaterar at forbodsskiltet mot sykkel i Bogstunnelen frå Vadheimssida berre står få meter frå tunnelopninga.

– Uansvarleg! Det burde stått minst 50–60 meter før tunnellen, også med visningsskilt til omkøyringsvegen og den gamle tunnelen.

«Trygg skuleveg» har gode tips også til deg som skal køyre borna til skulen. Sjå meir på heimesidene www.naf.no. Målet er å redusere trafikkfarane på vegen til kunnskap.

NAF-MAGASINET 2012

29

Han er 87, tidlegare leiar og no æresmedlem i NAF avdeling Nordfjord. Det har sine grunnar.

Med eitt godt auge til NAF Då Erling Aabrekk var leiar i avdelinga frå 1974 til 1985, steig medlemstalet frå 1000-1200 til 3546, men stryningen vil ikkje ta all æra for det.

– Det var sterk auke i biltrafikken og vi starta arbeidsutval i kvar einaste kommune, noko som førte til at vi fekk mange nye medlemer. I tillegg hadde eg god støtte frå kona som visste like mykje om NAF som eg gjorde, og alltid stilte opp.

26 fartsbøter Aabrekk er inga sinke i trafikken. Det har han heller aldri vore. Etter å ha jobba i NAF sentralt i Oslo, kom han heim med løpsbasillar i blodet.

– Vi starta med ferdigheitsløp i Stryn sentrum, isløp på eit vatn lenger oppe i dalen og økonomiløp der målet var lågast forbruk. Dette var svært populært, og på eit av økonomiløpa hadde vi 80 bilar på startstreken, fortel Aabrekk, som i forrige veke var på visning i jakta på nytt hus.

Dei fleste vil vel tenkje på økonomiløpet som dørgande kjedeleg og langt frå halsbrekkande hastigheiter. Men nei. Av dei 80 startande fekk nesten ein tredel fartsbot.

– Hehe. Vi varsla politiet, som velvillig stilte med radarkontroll. Bøtene gjekk til avdelinga, ler Erling.

Sjølv har han ei beskjeden fartsbot på rullebladet.

– Fire kilometer i timen over grensa, meiner eg å hugse. Bota var 45 eller 75 kroner. Men eg var heldig og hadde ein politimann som kartlesar i eit av økonomiløpa. Han såg ein bil i ein åker, og skreik ut at det måtte vere politiet. Eg bråbremsa og slapp unna fartsbot, seier Aabrekk.

Han har vunne tre av fire økonomiløp han har

vore med i – på forbruksfronten, vel å merke.

Bestenotering er 0,41 på mila – ikkje verst for ein dieselbil på 80-talet. Dilla på økonomiløpa har sidan smitta mesteparten av familien.

I vegen sidan -48 Aabrekk fekk sertifikat i 1948 og har vore NAFmedlem sidan -56. Han har med det vore å finne i vegen i 64 år. To gonger har han trunge veghjelp – begge gongene i Tyskland.

– Det var ganske utruleg. Det var iskaldt då vi skulle reise frå motellet på veg heim frå bilferie, og glødespiralen svikta. Eg lånte telefonen på motellet, ringte NAF i Noreg og då eg var på veg tilbake til bilen, kom veghjelpa. Det tok fem minutt. Også den andre gongen, då var stiftane i fordelaren øydelagde, kom hjelpa fort, minnest veteranen som har vore på bilferie i alle vest-europeiske land forutan Portugal.

Kva er etter di meining dei store utfordringane for NAF i Nordfjord?

– Å jobbe for gode vintervegar over Strynefjellet. Nye tunnelar må til, det held ikkje å lappe på dei gamle. Ei anna viktig kampsak er og har vore Olden–Innvik, men dette stykket ser no ut til å bli lagt i tunnel.

Så var det dette med det gode auget til NAF. Erling har vore blind på det eine auget sidan han var to. Men framleis er han å treffe i trafikken, med legen si velsigning.

– Vi over 70 må til legen kvart år for å behalde sertifikatet. Eg har gått gjennom nålauget kvar gong, og skal love at eg leverer inn sertifikatet med ein gong eg føler at eg ikkje har noko bak rattet å gjere.

Visste du at... garasjeporter

MARKISER, PERSIENNER, SCREEN, VEDLIKEHOLDSFRIE GARASJEPORTER OG SPROSSER

...det beste for å lagre dekka på felg er å henge dei opp? Eit godt alternativ er å stable dei oppå kvarandre. Dekka bør oppbevarast tørt, mørkt og kjølig.

Pass på at dei ikkje kjem i kontakt med bensin eller kjemikaliar. ...det beste i livet er gratis? Det beste du kan gjere når du skal kjøpe bruktbil, er å skrive skikkeleg kontrakt med seljaren. Kontrakten finn du på NAF sine heimesider, og den er fullstendig gratis.

Ove Veberg

Alt innen solskjerming og garasjeporter Fasadeprodukter er en av landets ledende leverandører av solskjerming og garasjeporter. Vi kommer gratis hjem til deg med gode råd og løsningsforslag.

Ring GRATIS: 800 80 488

Tlf. 908 67 031 www.fasadeprodukter.no

www.fasadeprodukter.no

30

NAF-MAGASINET 2012

NYHETER

s .Y AUTOMATIKK – kan styres via Iphone s 'LIDELÍS SCREEN – tåler opptil 100 km/t vind, egenprodusert s 3ELVRENSENDE markiseduk

plissê/lamellgardiner

...vinterdekka må ha mønster som er minst 3 mm djupt? Dersom du har piggdekk, kan du skifte 1. november. Har du piggfrie dekk, står du fritt til å skifte når du vil. Som bilførar må du likevel sørge for at bilen er skodd for føret – uavhengig av dato.

SESONGENS

Gode tilbud hos oss nå!

Krav til privat øvingskøyring Er det pĂĽ tide ĂĽ lĂŚre poden ĂĽ køyre? Dette er reglane før du kan overlate førarsetet til den hĂĽpefulle: Elev â&#x20AC;˘ MĂĽ vere fylt 16 ĂĽr (15 ĂĽr for moped) og ha godkjend trafikalt grunnkurs (kurset trengs ikkje dersom du har hatt førarkort tidlegare eller er over 25 ĂĽr) â&#x20AC;˘ MĂĽ ha med legitimasjon og prov pĂĽ at kurset er gjennomført â&#x20AC;˘ Kan ikkje ha sperrefrist pĂĽ førarkort Instruktør* â&#x20AC;˘ MĂĽ vere over 25 ĂĽr â&#x20AC;˘ Førarkortet ditt mĂĽ ha vore gyldig dei siste fem ĂĽra â&#x20AC;&#x201C; utan avbrot â&#x20AC;˘ Er den juridisk ansvarlege for køyretyet Køyrety â&#x20AC;˘ MĂĽ vere i same førarkortklasse som førarkortet eleven skal ta â&#x20AC;˘ MĂĽ vere i godkjend teknisk stand â&#x20AC;˘ MĂĽ ha gyldig forsikring som ogsĂĽ omfattar øvingskøyring â&#x20AC;˘ MĂĽ ha ekstraspegel som gir instruktøren tilstrekkeleg utsyn bak køyretyet â&#x20AC;˘ MĂĽ vere merka med raud ÂŤLÂť pĂĽ kvit bakgrunn under øvingskøyring Køyringa mĂĽ ikkje vere til ulempe for annan trafikk. Det er opp til instruktøren ĂĽ vurdere dette avhengig av eleven sine køyreferdigheiter. * Instruktøren blir sett pĂĽ som føraren av køyretyet og kan stillast strafferettsleg ansvarleg for køyringa. Eleven har likevel eit sjølvstendig ansvar for ĂĽ følgje trafikkreglane.

To i klubben Erling Aabrekk er ein av to med ĂŚresmedlemskap i NAF avdeling Nordfjord. Den andre er Albert E. Vereide frĂĽ Gloppen. Han var leiar i avdelinga frĂĽ 1965 til 1973.

Ta vintersjekken no!

Er du klar for vinteren? Gjer bilen klar for vinteren

Vintersjekken inneheld:

Med

lem s

kr 29

t i l bu

d

9,â&#x20AC;&#x201C;

ikkje s (JUL OG DEKK - med k r 49 l e m s "REMSEVIRKNING 9,s "ATTERI OG LADING s ,YS OG EVT LYSJUSTERING s &RONTRUTE OG VISKERE s -OTORENS FROSTVÂ?SKE OG OLJENIVĂ?

NAF-senteret i Førde

Tilbudet gjeld frĂĽ 08.10.2012 â&#x20AC;&#x201C; 31.01.2012

NAF-MAGASINET 2012

31

Kva meiner NAF om...

Finansiering av vegbygging?

Statens Vegvesen har rekna seg fram til at ein treng mellom 400 og 500 milliardar kroner for å ruste opp riksvegane til vegnormalen.

Stortinget løyver i år kring seks milliardar kroner til riksvegane, i tillegg kjem inntekter frå statlege og fylkeskommunale bompengeprosjekt – i overkant av ni milliardar kroner. Totalt 15 milliardar, med andre ord. Særavgifter på bil fyller statskassa med over 53 milliardar kroner i 2012, meirverdiavgift er ikkje rekna inn blant særavgiftene.

NAF meiner at finansieringa må skje utanom det årlege statsbudsjettet. Dette vil sikre at vegløyvingar ikkje blir ståande som taparar i kampen mot andre gode tiltak og viktige budsjettpostar. Samanliknbare land som brukar denne finansieringa, blant andre Sveits og Austerrike, har gode røynsler med ei slik finansieringsform. Det er ikkje nyskapande, påpeiker NAF. Posten, telenettet, breiband og oljesektoren er infrastrukturar som allereie blir finansierte på denne måten.

Vegnormalen bør vidare vere eit bindande minstekrav, og vegar med mange ulukker og stor trafikk bør prioriterast.

Med dagens takt (og utan bompengefinansiering) vil det ta nesten 100 år å ruste opp riksvegane her i landet. For å ruste opp dette vegnettet reknar Statens Vegvesen med at ein treng nesten 500 milliardar kroner. Då er ikkje fylkesvegar og kommunale vegar medrekna. I dag kjem rundt halvparten av alle veginvesteringane frå bompengar. Statens politikk er at alle vegar i byområda og vegar med fleire enn 4000 bilar i døgeret blir delfinansiert med bompengar i framtida, heiter det frå etaten.

Bompengefinansiering?

NAF er motstandar av bompengar som finansieringsform, i samsvar med Veglova som fastset at stat, kommune og fylkeskommune har ansvar for bygging, drift og vedlikehald av vegnettet. Når bompengar likevel bli brukt, bør berre reine byggekostnader finansierast på denne måten, og berre 50 prosent bør vere brukarbetalt. Det er då dei som reelt sett nyttar vegen som skal betale. Bompengar skal ikkje innkrevjast på forskot, men etter at vegen er ferdig bygt. Det bør vere alternative omkøyringsvegar. Til slutt må bompengeinnkrevjing sjåast i lys av det totale avgiftsnivået knytt til transport. NAF påpeiker at retningslinene for bompengefinansiering ofte blir brotne – anten ved at bompengeperioden blir forlenga eller at det blir kravt inn bompengar før prosjektet er sett i gang. NAF arbeider kontinuerleg mot bompengefinansiering.

Lokalt?

NAF-avdelingar i fylket innser at vegprosjekt som vert delfinansierte med bompengar gjev trafikantane ein betre og tryggare veg mykje raskare. Tryggare vegar trengst mange stader i vårt fylke.

Vrakpant?

Vrakpanten må aukast med mål om å få ned gjennomsnittsalderen på den norske bilparken til 7–8 år frå over 10 år i dag.

Auken (til kr 2000.–) i 2012 er ikkje på langt nær nok, minst 5000 kroner må til ifølgje NAF. I 1996 vart det gitt statleg tilskot til vrakpanten, som auka frå 1000 til 6000 kroner. Det førte til at alderen på bilparken gjekk ned frå 10,4 til 9,9 år, men effekten vart borte etter få år fordi ordninga var mellombels. Høgare vrakpant bør kombinerast med lågare eingongsavgift for å nå målet, meiner NAF.

Omregistreringsavgift?

NAF meiner at denne avgifta bør avspegle dei reelle kostnadene staten har ved omregistrering. Det vil gje ei fast, låg avgift.

Dagens avgift kan motverke måla om ein miljøvenleg og trafikksikker bilpark. Handel med brukte køyrety kan heller leggast under meirverdiavgiftssystemet for næringsdrivande og handel mellom privatpersonar bør vere fritatt for avgift.

FINDRIV PRESENTERER

ARRANGĂ&#x2DC;R:

i samarbeid med

2.

Foto: Lars K. Lande

IDRETTSHALLEN FĂ&#x2DC;RDEHUSET

Sogn og Fjordane Avistrykk AS er fylkets største avistrykkeri og trykkjer fast avisene Firda, Firdaposten, Sogn Avis, Ytre Sogn og Nordhordland.

I tillegg tilbyr vi trykk av eksterne aviser.

NOVEMBER

DĂ&#x2DC;RENE OPNAR KL 20.00 / BILL: KR 425,-

BILLETTSAL: FĂ&#x2DC;RDEHUSET/SERVICETORGET tlf. 57 72 19 00 E-billett www.fordehuset.no BILLETTSERVICE www.billettservice.no

Etterfest

Det blir levande musikk & disko pĂĽ TreskevĂŚrket og Barthold!

pĂĽ

i Sogn og Fjordane

Geddy Aniksdals sjølvbiograďŹ ske reise tilbake til Ă&#x2026;rdal 16.10 17.10 18.10 19.10 24.10 25.10 26.10 30.10 31.10 1.11 2.11

Sogn og Fjordane Avistrykk tilbyr: â&#x20AC;˘ Trykk av aviser og avismagasin i ulike format, sidetal og papirkvalitetar. â&#x20AC;˘ Effektive pakke- og distribusjonsløysingar tilpassa dine behov.

+@3= Ă 0TY\NKXO ,SV_^VOSQO p 4"/%"/& p 40(/%"p 453:/

Vi er eit svanemerka trykkeri â&#x20AC;&#x201C; Ta kontakt for meir informasjon!

LJĂ&#x2DC;MERKET MI

1

p '-03° p '°3%& p -&*,"/(&3 p .�-°:

â&#x20AC;˘ Mottak av sider via internett, eller eigen WebCourier-løysing.

24

UJMCZS CJMBS UJM EFJ Ă&#x161;FTUF GĂ?SFN½M TUBTKPOFSU Q½ GZMHKBOEF TUBEBS

â&#x20AC;˘ Avistrykk i følgjande format: Magasin (beskore format), tabloid og fullformat.

7

Alle framsyningar kl 1900.

Billettar i sal no.

SjĂĽ www.softeater.no

89

Vik Høyanger Florø Førde Sandane Brekke Hyllestad Sogndal Leikanger Ă&#x2026;rdal Aurland

Trykk

Tr y k k e ri

Sogn og Fjordane Avistrykk AS Pb. 160, 6801 Førde www.sofatrykk.no Tlf. 57 83 34 34 / 951 98 508

:\S]^SVLYN YQ \O]O\`K]TYX

^VP$ ! !

" YQ aaa K`S] XY

NAF-MAGASINET 2012

33

Mazda i medvind Både kundar og media har teke mot Mazda CX-5 med opne armar. Det kunne fort blitt eit problem.

oss. Kor mange bilar vi får her i fylket er enno ikkje klart, men vi reknar med at ventetida blir mykje kortare enn ni månader, seier dagleg leiar Steinar Fonn hos Riko Førde AS.

Etter mange år i skuggen er Mazda igjen høgt oppe på salslistene. CX-5 blir eit vanleg syn på vegane våre framover, mykje takka vere finanskrisa i Europa.

Fem får seks

Påsketur Det er lenge sidan ein måtte stå i kø for å sikre seg ein ny Mazda, men japanarane har treft

innertiaren med CX-5, og kjøparane går mann av huse for å pryde tunet med nykommaren.

Men ventetida blir likevel kortare.

– Dette er nok den bilen ein har måtta vente lengst på her i fylket. På det verste måtte kunden rekne med å vente på levering heilt til påske.

Men finanskrisa har ført til lågare nybilsal i Europa, og Mazda sender difor ein del ekstra bilar til

Den som ventar på noko godt..., heiter det. Og CX-5 er det. God. Vi testa bilen på langtur til Årdal og kan slutte oss til hylekoret som lovpriser Mazda sitt nye tilskot i SUV-klassa. Terningkast seks er normalen når ekspertane i bilpressa er ferdige med analysen av asiaten.

Vår bil var fullspekka med utstyr og maks

dieselmotor på 150 hk (ein 175 hk diesel er tilgjengeleg i andre land, og kan vere på trappene også her heime). CX-5 er markant større og ein del dyrare enn konkurrentane, mykje på grunn av at den har sterkare motor enn klassekameratane Nissan Qashqai, Mitsubishi ASX og Subaru XV. CX-5 har den svært ettertrakta kombinasjonen diesel og automatgir. Kikkar ein på konkurrentar med same kombinasjon, blir ikkje prisen avskrekkande. Audi Q3 4x4, Ford Kuga og Hyundai IX-35 med diesel og automat må ein grave endå djupare i lommeboka etter.

Testbilen vår har ein prislapp på i overkant

av 430000 kroner levert i Førde. Den billegaste versjonen «Go» har bensinmotor, tohjulsdrift og manuell gir. Dei fleste bør og vil nok gå for ei noko dyrare utgåve enn denne lokkedua til 293000 kroner.

Lydlaus sparebøsse Ein stor, men gjerrig motor gjer Mazda-en til eit sjeldant syn ved dieselpumpene. Kraftkaren fraktar deg og dine ei mil på ein dryg halvliter drivstoff, sjølv med automatgir. Og den gjer det utan å mukke noko særleg. For meir stillegåande dieselmotor skal du leite lenge etter.

Dei Mazda-tilsette slit nok med ryggen på slutten av arbeidsdagen, for både skinnseter, stereo og interiør er henta frå øvste hylle i Mazda-konsernet.

Om ein skulle ønskje seg noko frå ein allereie god bil, er det ein ting: Mindre motor. 150 gampar er meir enn nok, og avgifts-Norge ville vore snillare mot ein Mazda med færre hestar på stallen.

Det er med andre ord berre å stille seg i kø og håpe at finanskrisa held fram og fører fleire firehjulstrekkarar nordover. Dei høyrer heime hos oss.

Mazda CX-5 Tekniske data Motor

2,2 diesel 4x4 R4, 16V, 2191 ccm Effekt 150 hk ved 4500 o/min Dreiemoment 380 Nm ved 1800–2600 o/min 0–100 km/t 9,4 sek Toppfart 197 km/t Forbruk 0,52 l/mil CO2-utslepp 136 g/km Tankvolum 58 liter Bagasjerom 463/1758 liter Vekt 1605 kg.

Tilleten hengarvekt 2000 kg.

Lengd 4,55 m Breidd 1,84 m Høgd 1,71 m

NAF-kryssord 2012 Løysinga sender du innan 26. oktober til: NAF Senter Førde, Fjærevegen 2, 6800 Førde

Namn: ............................................................................................................................................................

Adresse: ..........................................................................................................................................................

Merk sendinga: «NAF-kryssord» 1. premie: Årsmedlemskap i NAF, med veghjelp 2. premie: Årsmedlemskap i NAF 3. premie: Medlemskap i Barnas NAF

36

NAF-MAGASINET 2012

Postnr./stad: ................................................................................................................................................

Tlf.: ..................................................................................................................................................................

ANNONSE Hornnes agenturer 354905

Vi leverer hus frå Norske Hus Boligsystem Sjå våre modellar på www.norskehus.no eller www.fordebyggsenter.no Du kan teikne om etter dine ønskjer uansett modell.

Ta kontakt på tlf.: 40 14 09 80 og be om gratis befaring.

Vi kan også bidra med følgjande tjenester: T Innvendig og utvendig malearbeid T Flislegging T Prosjektering og byggeleiing T Grunn-, betong- og tømrararbeid T Piper T Garasje og tilbygg

Sagevegen 8 - 6847 Vassenden - Tlf. 916 75 566 - E-post: post@fordebyggsenter.no

Solskjerming og fasade Har du bruk for innvendig eller utvendig solskjerming?

Gå inn på www.ssg.as for og sjå utval av solskjerming.

Ta kontakt på tlf.: 57 82 63 90 og be om gratis befaring.

Vi leverer også rekkverk, trapper, ramper og liknande.

Hafstadvegen 45 - 6800 Førde - 57 82 63 90 / 95 04 16 50

Planlegg du/de

%OnWXU HOOHU ÀUPDWXU" Fjærevegen 9, 6800 Førde Tlf. 57 72 38 50 | www.aasen-ovrelid.no

TrafikkSkuleSenteret • Tore Kirketeig Trafikkskule • Odden Trafikkskole • Totto`s Trafikkskule Fjellvegen 10, 6800 Førde Tlf. 57 82 38 88/950 23 888

Du finn oss på: ATL.no

Vi skreddarsyr opplegg slik du ynskjer det, vi kan bl.a. tilby paintball, havrafting eller aktivitetar ute i naturen.

Kontakt Frode Haugen på tlf.: 47 28 36 34 eller besøk oss på vår heimeside: www.lammetun.no Du kan også følge oss på Facebooksida vår «Lammetun ferie og fritid».

7D WXUHQ WLO /DPPHWXQ YHVW L )MDOHU NRPPXQH

NAF-MAGASINET 2012

37

Dra til sjøs med NAF Automobilforbundet er slett ikkje berre for bileigarar.

Også seglbåten eller huset kan forsikrast hos NAF. Mange medlemer gir store rabattar, kanskje er det pengar å spare også for deg?

Best på bil Murphys lov er kjend for dei fleste – det som kan gå gale, vil gjere det (og som regel på verst tenkeleg tidspunkt).

Det gjeld i høgste grad i trafikken. Om uhellet er ute og du må bruke forsikringa, kan

du med NAF velje mellom å betale eller å tape bonus og heller betale litt meir i årspremie framover. Eit kjekt tilbod dersom lommeboka ikkje opnar for store utbetalingar utanom budsjettet. Det einaste kravet er at du må ha over 50 prosent bonus ved skadetidspunktet. Etter det vi veit, er NAF Forsikring åleine om å tilby kundane sine denne løysinga. Og den framifrå organisasjonen sjekkar også om verkstaden

Sjekk kor mykje du kan spare hos NAF Forsikring Med over ein halv million medlemer i ryggen, står NAF sterkt i forhandling om gode forsikringsavtalar. Sjekk kva du kan spare, det er to enkle vegar til Rom i dette tilfellet.

1. På www.naf.no under kolonna «produkter og tjenester» finn du forsikringskalkulatoren. Den er særs enkel i bruk. Pass berre på at du veit kva bonus og køyrelengd du har hos ditt noverande forsikringsselskap, då er prisane direkte samanliknbare. Du kan bruke kalkulatoren sjølv om du ikkje er medlem. Å sjekke forsikringspremiane på hus, reise eller båt er like lett. Vi har sjølv testa kalkulatoren, og NAF kom i vårt tilfelle best ut med tre-fire hundrelappar spart på

38

NAF-MAGASINET 2012

ein premie på kring 10000 kroner årleg. Det er ikkje sikkert det slår slik ut i ditt tilfelle, så samanlikn gjerne fleire selskap.

2. Har du tastaturskrekk, kan du ringe 08505 og du kjem raskt til ein sakshandsamar (vi har testa, og kom gjennom på under 15 sekund) som reknar ut årspremien for deg. Skulle du finne det lønsamt å skifte forsikringsselskap, er det inga sak å flytte kundeforholdet. Den jobben tek NAF.

har retta opp skaden på profesjonelt vis – utan at du må betale ei krone. Ver merksam på at forsikringa berre kan teiknast av kundar som har medlemskap med veghjelp.

Skulle bilkjøpet ende i retten, får du også advokathjelp hos selskapet.

Som medlem i meir enn seks månader, kan du flytte alle forsikringane dine. Hus, båt, bil, barn, MC, reise, innbu eller grasklippar for den del – NAF kan forsikre det. Og det skal ikkje forundre oss om du finn konkurransedyktige prisar.

Korleis du går fram, ser du ein annan stad her på sida.

Visste du at... ...den klassiske tabben med å fylle feil drivstoff på tanken ikkje ser ut til å «gå av moten»?

Tusenvis av nordmenn gjorde det i fjor. Det verste er å mate ein dieselmotor av nyare dato med bensin. Skadane kan fort koste titusenvis av kroner, og blir normalt sett ikkje dekt av forsikringa.

Er du derimot forsikra gjennom NAF og kjem i skade for å fylle feil, vil du få erstatta eventuelle skadar og leigebil så lenge bilen din står på verkstaden. ...du som er medlem får billån hos NAF? Dersom du ikkje har funne draumebilen, kan du få «Billånbevis» slik at du kan bestemme deg raskt dersom du kjem over eit godt kjøp. Beviset stadfester at du har finansieringa i orden, er gyldig i tre månader og kostar deg ingenting.

Barnas NAF – livsviktig læring Bilturen blir tryggare med glade born i bilen. Difor har NAF laga klubb for dei minste. Det gjer turen kortare.

Dei yngste er ikkje alltid like glade i lange bilturar. Løva Naffen, maskoten til Barnas NAF, har to oppdrag – å underhalde dei minste og å lære dei litt vegvett undervegs.

Digital bingo-ro 88-årige NAF har nemleg starta trafikkopplæring retta mot dei yngste. Og «gamlingen» er i aller høgste grad oppdatert. Mini-medlemene kan laste ned bilbingo på smarttelefonen eller nettbrettet og spelet er både interaktivt og lærerikt – alt pakka pent inn i digitalt gåvepapir. Og meir er i vente. Dermed ligg alt til rette for at roen skal senke seg i baksetet og med det blir det kanskje lågare blodtrykk også i førarsetet.

I tillegg får poden sitt eige NAF-kort, ei velkomstgåve frå klubben og medlemsblad fire

gonger i året med oppgåver og spel som både er morosame og førebur dei små på ei framtid i trafikken.

Vi ser eigentleg berre ei alvorleg bakside av denne medaljen – truleg blir dei små etterkvart betre skikka bak rattet enn du nokon gong har vore...

Viktig underhaldning Underhaldning i bilen kan auke tolmodet hos borna. Musikk, DVD-ar og lydbøker gir god avkopling. Skulle du ikkje vere utstyrt med digitale duppedingsar, kan ein ha konkurransar der ein t.d. skal tippe rett farge på første møtande bil.

Prat om hyggelege ting, eller syng ein song.

Hugs at humør (både godt og dårleg) har lett for å smitte frå framseta til baksetet.

Naffen er maskoten til Barnas NAF.

La borna vite kor langt det er til neste stopp, og ta hyppige pausar. Desse gode råda kjem frå Elisabeth Sagedal i NAF som til slutt minner oss om at tunge gjenstandar må sikrast godt – eit nettbrett blir fort tungt ved ein bråstopp, så ikkje legg dette på hattehylla.

Refleks redder liv Vi går nå inn i mørketiden og 18. oktober er refleksdagen. Alle oppfordres til å sørge for at både barn og voksne er utstyrt med denne lille livredderen. Målet med dagen er å sette fokus på viktigheten av å bruke refleks for å redusere antall ulykker med fotgjengere.

Medlemmene av Barnas NAF vil få refleksvester i posten.

Alle barn som meldes inn innen 1. desember vil få refleksvest i tillegg til velkomstgaven som er en kul buff med refleks og et sitteunderlag. Barnas NAF er en medlemsklubb for barn med fokus på trafikksikkerhet og opplæring. Her engasjeres barna gjennom morsomme spill, oppgaver og saker i medlems-bladet, på nettsiden og smarttelefoner.

Les mer på naf.no/barnasnaf

NAF-MAGASINET 2012

39

VOLVO V60

FRYDENBĂ&#x2DC; EDITION

SPAR 30.000,KAMPANJETILBOD s DIESELVARMAR M/TIDSUR s 3KINNINTEriør s !KTIve Xenonlys s â&#x20AC;? skjerm s "LUETOOTH (ANDSFREE s 2YGGESENSOR s 2EGNSENSOR s #ruise control s !LArm s %L VINDAUGE OG FJErnstyrt sentrallĂĽs s 2ADIO #$ 53" "LUETOOTH 3TREAMING s DAB + s %L. oppvarma baksete s SONA KLIMAANLEGG s #ITY 3Afety s Vinterhjul pĂĽ alufelg

VOLVO V60 DRIVe KR

364 900,-*

VEIL. PRIS KR 394.000,-

Vi har kort leveringstid

Tillegg for automatgir kr 19.900,Tillegg for Summum kr 10.000,Tillegg for R-Design kr 23.000,-

VOLVO V60

* Veil. pris inkl. frakt-, leverings- og adm. kostnader levert forhandlar. Gj.sn. forbruk 4.5 â&#x20AC;&#x201C; 10.2 l/100 km. CO2-utslepp 119 â&#x20AC;&#x201C; 237 g/km.

Alle Volvo sine dieselmodellar har partikkelfilter som standard. Atterhald om trykkfeil. Avbilda bil kan ha ekstrautstyr.

Treff Volvo pĂĽ facebook.com/volvocarsno og volvocars.no. For meir info skann QR-koden til venstre eller send SMS â&#x20AC;?VOLVOâ&#x20AC;? til 2330.

LAST NED NORSK VOLVO APP

M/AUTOMAT INKLUDERT I PRISEN VOLVO V70

FRYDENBĂ&#x2DC; EDITION

SPAR 47.900,KAMPANJETILBOD s DIESELVARMAR M/TIDSUR s Skinninteriør

s Aktive xenonlys s 7â&#x20AC;? skjerm, Bluetooth Handsfree s Ryggesensor s Regnsensor s Cruise Control s Alarm s El.vindauge og fjernstyrt sentrallĂĽs s Radio/CD/USB/Bluetooth Streaming s DAB + s El. oppvarma baksete s 2 sona klimaanlegg s City Safety s Vinterhjul pĂĽ alufelg

VOLVO V70 DRIVe KR

399 900,-*

VEIL. PRIS KR 447.800,-

Tillegg for Summum kr 12.000,Tillegg for R-Design kr 22.000,-

Vi har kort leveringstid

VOLVO V70 * Pris inkl. frakt-, leverings- og adm. kostnader levert forhandlar. Gj.sn. forbruk 4,5 â&#x20AC;&#x201C; 10,3 l /100 km. CO 2 -utslepp 119 â&#x20AC;&#x201C; 237 g /km.

Alle Volvo sine dieselmodellar har partikkelfilter som standard. Atterhald om trykkfeil. Avbilda bil kan ha ekstrautstyr.

Treff Volvo pĂĽ facebook.com /volvocarsno og volvocars.no. For meir info skann QR-koden til venstre eller send SMS â&#x20AC;?VOLVOâ&#x20AC;? til 2330.

LAST NED NORSK VOLVO APP

MINDE: 55 59 97 00

Ă&#x2026;SANE: 55 53 68 00

BERGEN VEST: 55 50 15 42

SANDANE: 57 86 84 00

SOGNDAL: 948 18 081

FĂ&#x2DC;RDE: 57 83 72 00

VOSS: 982 05 944 www.frydenbo.no