Hoe kan de financial inspelen op een succesvolle implementatie van passende zorg? Robin Schepers & Vincent Eversdijk

HOE KAN DE FINANCIAL INSPELEN OP EEN SUCCESVOLLE IMPLEMENTATIE VAN PASSENDE ZORG?

Het ministerie van VWS, het ZIN, de NZa en verschillende politieke partijen sorteren voor op toekomstbestendige, betaalbare zorg. Een van de meest actuele voorbeelden hiervan is het recent gepubliceerde rapport van de NZa en het ZIN Samenwerken aan passende zorg: de toekomst is nú. Passende zorg is zorg die van waarde is voor de gezondheid en het functioneren van het individu, tegen een redelijke prijs. Het is een stap weg van de traditionele volumeprikkels en een stap in de richting van een duurzaam zorgstelsel. Er lijkt voldoende animo in de bestuurlijke kringen, maar sluiten hun inspanningen ook op elkaar aan? In dit artikel distilleren we de visies, rode draad en voortvloeiende trends van deze partijen. Ook kijken we hoe zorgaanbieders en hun financials het beste kunnen voorsorteren op het veranderende zorglandschap.

Visies van stakeholders met zeggenschap

Wat zijn de visies van de belangrijkste landelijke partijen? Waar zetten zij de komende jaren op in? Hieronder zetten we het voor u op een rijtje.

Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en Zorginstituut Nederland (ZIN)

Op 30 november jongstleden publiceerden de NZa en ZIN gezamenlijk een rapport waarin gepleit wordt voor passende zorg1. Hiermee zetten de NZa en ZIN een werkagenda voor zichzelf uit om hun taken meer in lijn te brengen met de principes van passende zorg. Aansluitend daarop vragen de auteurs zorgverleners te innoveren in lijn met deze principes. Ze hebben als doel om deze afspraken in de toekomst vast te gaan leggen in een Kwaliteitskader passende zorg. Hoewel het verzoek aan zorgorganisaties om innovatie een terechte vraag is, worden er geen concrete handvatten geboden om dit op te pakken.

Ministerie van VWS

Het ministerie van VWS zet al enkele jaren in op programma’s als ‘Zorgevaluatie en Gepast Gebruik’, ‘Uitkomstgerichte Zorg’ en ‘de Juiste Zorg op de Juiste Plek’. Dit werd kortgeleden nog bekrachtigd met de discussienota Zorg voor de toekomst2. Daarmee sorteert VWS voor op waardegedreven zorg, met de laatste stand van zaken beschreven in het landelijk programma ‘uitkomstgerichte zorg’3. In de discussienota (als voorbereiding op een contourennota) staat de houdbaarheid van de Nederlandse gezondheidszorg centraal. De discussienota beschrijft de urgentie en de wijze waarop toekomstige veranderingen moeten worden vormgegeven. Daarna identificeert de discussienota drie overkoepelende thema’s waarop VWS maatregelen nodig acht: ‘preventie & gezondheid’, ‘organisatie & regie’ en ‘vernieuwing & werkplezier’.

Politieke partijen

Met de verkiezingen in het achterhoofd is het essentieel om de koers van de politiek mee te nemen in onze analyse. Wanneer we naar de verkiezingsprogramma’s kijken, zien we dat er breed wordt ingezet op regionale samenwerking en decentralisatie4. Daarmee wordt een stap in de goede richting gezet (in lijn met de juiste zorg op de juiste plek) maar daarmee zijn niet alle problemen in één klap opgelost. Het decentraliseren van zorg betekent immers niet inherent een doelmatig zorgstelsel. Het maatschappelijke debat over doelmatigheid van zorg is ondergeschikt geraakt aan systeemdiscussies over regie: voorbeelden zijn wel of niet meer macht naar de gemeenten of zorgverzekeraars en het al dan niet in loondienst zijn van medisch specialisten. Kortom: een plan voor het inrichten van een doelmatiger zorgstelsel met de juiste (financiële) prikkels mist jammer genoeg nog bij de politieke partijen.

De rode draad

Wat is de rode draad tussen de visies van de partijen? Waar zitten de eerdergenoemde actoren op één lijn en waar juist niet? Zijn deze pijnpunten overbrugbaar? Hieronder lichten we de belangrijkste punten toe.

Robin Schepers & Vincent Eversdijk, BDO

Waarover ALLE partijen op één lijn liggen: regionalisering

Wanneer we naar het grote plaatje kijken zien we dat alle partijen, inclusief de politieke partijen, inzetten op de regionalisering van zorg. Door zorgorganisaties méér te laten samenwerken wordt het mogelijk om de juiste zorg op de juiste plek te kunnen leveren. Daarmee wordt de zorg dichter bij de patiënt geleverd, met een hogere patiënttevredenheid én kostenbesparing als beoogd resultaat. Ook kunnen zorgorganisaties gezamenlijk de arbeidsmarktuitdagingen aan gaan.

Waarover ALLE partijen op één lijn liggen: preventie

We zien ook dat meerdere partijen mogelijkheden herkennen in structurele hervormingen op het gebied van preventie. Een stap richting preventie wordt op dit moment tweeledig bemoeilijkt. Ten eerste bevindt preventie zich nu nog tussen de schotten van de Zvw, Wmo en Wet publieke gezondheid. De zeggenschap (en daarmee verantwoordelijkheid) wordt nu nergens belegd, waardoor ook doorzettingsvermogen op passende financieringsmodellen geen doorgang vindt. De tweede grote drempel ten nadele van preventie komt voort uit het feit dat maatschappelijke kosteneffectiviteit (bekend van de infameuze QALY’s en DALY’s) lastig te berekenen is. Inzet op preventie betekent dus dat beleidsmakers lef moeten tonen. Een vooraf wetenschappelijk vastgesteld effect kunnen we namelijk niet – of maar beperkt – verwachten.

Waarover DE MEESTE partijen op één lijn liggen: waardegedreven zorg

Een aantal organisaties beschrijft een vorm van waardegedreven zorg. Dit zijn met name de landelijke zorgorganisaties; politieke partijen zijn hier minder concreet in. Bij waardegedreven zorg structureren organisaties het zorgaanbod rondom datgene wat de patiënt nodig heeft. Zorgverleners hanteren daarbij een kritische blik op de effectiviteit van medische handelingen. Door in te zetten op vroege, multidisciplinaire ondersteuning wordt het mogelijk om mensen te helpen zonder dat daarvoor opname of zelfs medicatie nodig is.

Waarover de partijen NIET op één lijn liggen: regie & bekostiging

Waar de partijen het niet over eens zijn is waar de regie van passende zorg zou moeten liggen. Zelfs nu nog wijzen alle partijen (NZa, ZIN, VWS, maar ook zorgverzekeraars en UMC’s) naar elkaar. Met het uitblijven van beslissingsbevoegdheid en financiële prikkels is deze impasse niet onverwachts. Iedereen wil minder marktwerking met minder productieprikkels. Echter het hoe – en of dit gepaard moet gaan met een stelselwijziging – is iets dat de (politieke) partijen nog verdeelt. Door voor zichzelf een werkagenda op te stellen en het dialoog aan te zwengelen zetten de NZa en het ZIN een sterke eerste stap.

Effect op de zorgaanbieder en haar financials

Wat betekenen deze verschuivingen voor de zorgaanbieders? Hoe kunnen zorgfinancials het beste voorsorteren op de aankomende veranderingen?

Zoek de samenwerking op

Gezien het landelijk breed gedeelde enthousiasme over regionalisering lijkt het erop dat zorgorganisaties de komende vier jaar een vorm van regionale samenwerking op (moeten) gaan zoeken. Door de zorg nog actiever te verdelen naar nulde-, eerste- en tweedelijns zorgorganisaties is het mogelijk om een efficiëntieslag te maken. Ook wordt zodoende een pragmatische preventie-aanpak mogelijk doordat zorgorganisaties een hoger gezamenlijk verantwoordelijkheidsgevoel voelen voor de

gezondheid van de bewoners in hun regio. De eerste zorgorganisaties zijn al vooruitstrevend aan het werk geslagen met de uitwerking. Een voorbeeld hiervan is de samenwerking tussen zorgaanbieders in de Zeeuwse zorgcoalitie5 .

Succesfactoren

Het opzetten van een regionale samenwerking vraagt een hoge inzet en veranderbereidwilligheid van alle betrokkenen. Gebaseerd op ons eigen wetenschappelijk onderzoek beschrijven we zes succesfactoren voor een succesvolle implementatie van passende zorg in de regio6 .

1. Medewerkers moeten eigenaarschap over de aanstaande omslag voelen. Regionale samenwerking is namelijk geen kleine stap. We gaan van primaire focus op de individuele zorginstelling naar een gedeelde focus op zowel de zorginstelling als de regio. De impact gaat fors zijn: zorgtaken worden herverdeeld en er ontstaan nieuwe samenwerkingen die ook de dagelijkse operatie raken. 2. Om samenwerking te kunnen realiseren moet er voldoende capaciteit beschikbaar zijn. Dit betreft zowel behandelcapaciteit als capaciteit op financieel vlak.

Financials moeten hier ook rekening mee houden bij hun begrotingsproces en de meerjarenbeleidsplannen. Van hen zal daarom een proactieve houding nodig zijn. 3. Wat helpt bij deze verandering is dat zorgverleners een hoge intrinsieke motivatie hebben om gezamenlijk kwalitatief goede zorg te leveren. De coronacrisis heeft dit bewezen. Zorgorganisaties moeten gebruik maken van dit enthousiasme om zorgverleners te motiveren hun kennis en kunde gezamenlijk te laten verbeteren. 4. Een uniforme IT-opzet waarbij het delen van data op patiëntniveau vergemakkelijkt wordt, is essentieel voor een laagdrempelige multidisciplinaire samenwerking. Dit vereist dat de juiste informatie op de juiste plek beschikbaar is. Het betekent ook dat investeringen de komende jaren niet alleen betrekking hebben op vastgoed of apparatuur maar nóg meer

IT-gerelateerd zullen zijn. De rol van de financial hierbij zal onder meer liggen in het maken van business cases en het bewaken van voldoende (externe) financieringscapaciteit. 5. Het is belangrijk dat er een nauwe samenwerking is tussen zorgverzekeraar en zorgaanbieder. Deze samenwerking is nodig om kwaliteitscijfers boven water te krijgen. Dit creëert nieuwe aanknopingspunten voor een PDCA-cyclus ter bevordering van de zorgkwaliteit.

Ook hier heeft de financial een faciliterende rol: samenwerking met input van financials zal resulteren in structuren die juridisch en fiscaal goed gebouwd

zijn, met voldoende zicht op de impact op resultaat en kosten. Ook zullen klassieke KPI’s en sturingsinformatie worden verrijkt met nieuwe, meer op doelmatigheid- en kwaliteitgerichte informatie. Ook zijn financials essentieel om de effecten op zorgverkoop, productiecijfers en contractafspraken te duiden. 6. Organisaties moeten tijd nemen om relaties op te bouwen. Intensief samenwerken is een proces waarin elkaars agenda kennen en informatie-uitwisseling een belangrijke rode draad vormen. Intensieve samenwerkingen tussen zorgorganisaties moeten daarom gebaseerd zijn op wederzijds vertrouwen.

Wanneer vertrouwen mist, leidt dit tot extra controlemechanismen.

Voor financials is het van belang dat zij participeren in deze nieuwe netwerken. Zo kunnen zij meebouwen, kennen zij de achtergrond van de nieuwe ontwikkelingen, en ontstaat er een symbiose tussen de werkorganisatie en de “klassieke” backoffice.

Tot slot

De komende jaren staat verbindend leiderschap in de publieke sector centraal. Dit blijkt ook uit het recente BDO-rapport Publieke sector: waar komt de regie, waar komt de uitvoering?7. Wat kunt u daar nú alvast voor doen, als zorgfinancial? Ga actief de dialoog aan met uw collega’s binnen én buiten uw organisatie over de huidige stand van zaken in – en toekomstvisie op – passende zorg. Zoek elkaar op, en houd onze succesfactoren daarbij in het achterhoofd. Door het gedachtegoed over passende zorg van de NZa en het Zorginsti- tuut Nederland tijdig op de agenda te zetten kunt u nu alvast gaan meebewegen. Daarmee voorkomt u verrassingen en veranderstress binnen nu en vier jaar.

1 ZIN & NZa – Samenwerken aan passende zorg: de toekomst is nú. Te raadplegen op https://puc.overheid.nl/nza/doc/ PUC_624559_22/1/ 2 Ministerie van VWS – Discussiestuk ‘Zorg voor de Toekomst’. Te raadplegen op https://www.internetconsultatie.nl/zorgvoordetoekomst 3 Ministerie van VWS – Voortgangsrapportage II Uitkomstgerichte zorg 2018 – 2022. Te raadplegen op https://www.rijksoverheid. nl/documenten/rapporten/2020/10/21/voortgangsrapportage-iiuitkomstgerichte-zorg-2018-2022 4 BDO Advisory - Analyse verkiezingsprogramma’s 2021. Te raadplegen op https://www.bdo.nl/nl-nl/nieuws/2021/bdo-analyseverkiezingsprogrammas-verbindend-leiderschap-in-de-publieke-sector-cruciaal 5 https://www.zeeuwsezorgcoalitie.nl/ 6 Arteria Consulting (nu onderdeel van BDO Advisory) – Accountable Care in Nederland 7 BDO Advisory - Analyse verkiezingsprogramma’s 2021| Publieke sector - BDO. Te raadplegen op https://www.bdo.nl/nl-nl/ nieuws/2021/bdo-analyse-verkiezingsprogrammas-verbindendleiderschap-in-de-publieke-sector-cruciaal