Revista për fëmijë foleza jeshile nr 31 by Revista "Foleza Jeshile"

Dhëmbët e Sarës Origjina e Letrës

Kuriozi Bongo

4-5 Vjersha nga “Letërsia Shqipe” 6-7 Dhëmbët e Sarës” 8-9 Sekretet e abdesit 10-11 Kuriozi Bongo 12-13 Çelësi i artë 14-16 Origjina e letrës 17-18 Unë mund ta bëj 19-20 Miqësia e Iriqëve 21-22 Këshilla prindërimi 23 Fjalëkryq

Stafi ni : Afërdita Hyse Kryeredaktore Zejneb Zekaj : re to k a d re e Zv/Kry nita Hakrama Redaktore: Kre ut: Sara Shala Desing & Layo pija jana Saliaj Cele b u L : u g n ti e Mark rmida Plumbi A s: ia d e sm a m Përgjegjëse e

Adresa: Rr. Ali Demi, Tira në / P.O. Box: 290 5 Web: http://www .gruaja.org/ http://www.revis ta-familja.com/ E-mail: rfolezaje shile@hotmail.c om Cel: +355 67 40 99 567 ose +355 67 20 6 3 706

Rreth revistës për fëmijë “Foleza Jeshile’’ Të dashur fëmijë dhe ju prindër, ju ftojmë të jeni pjesë e revistës sonë në çdo numër të saj. Revista “Foleza Jeshile’’, është një revistë mujore për fëmijë. Kjo revistë i vjen në ndihmë të gjithë fëmijëve në parashkollorë dhe në klasat e fillores. Revista “Foleza Jeshile’’ përbëhet nga një staf i kualifikuar, të cilët japin kontributin maksimal në mësimin e fëmijëve në disa drejtime si: Të shkruajnë saktë gjuhën shqipe. Të mësojnë shprehi të reja në komunikim. Të frymëzojmë fëmijët të bëhen pjesë e kësaj reviste nëpërmjet konkurseve të ndryshme që kjo revistë zhvillon. Revista “Foleza Jeshile” ka si objektiv: Edukimin e fëmijëve nëpërmjet përrallave, vjershave, kuiceve, kurioziteteve si dhe tregimeve të cilat përçojnë një moral edukativ dhe atdhetar. Për një edukatë të mirë dhe për zhvillimin intelektual të fëmijëve tuaj zgjidhni revistën edukative “Foleza Jeshile’’. ”I fisnikëroni fëmijët tuaj dhe u jepni edukatë të mirë.” Muhamedi a.s.

ia s r etë pe L i ë h q s h r S Vje a ng

Të vegjëlit Lërini të gjithë të vijnë, Të vegjëlit pranë meje. Ah, mos i bëni të qajnë, Kurrë të mos mallëngjehen! Sytë ulur të mos mbajnë Dhe të meken e të ndehen Por të qeshin, të nxitojnë, Të bredhin e të gëzojnë, Te prehen e te kendojne, E kurrë të mos mendohen. Më vjen keq t'u mardhë dora e faqja bukuroshe. Kur bie e shkreta dëborë Dhe këmbëza vogëloshe Me k'ënda t'u mbaj në duar....

Naim Frashëri

N'atë sy kurrë mos shtjerë Lotin e hidhur e të shkretë Dhe mos e lerë të bjerë Po falu në buzët, gaz Dhe në sythit bukurinë E rriti caze nga caze Duke u dhënë urtësinë. Epu jetëzën e gjatë Edhe mos i lërë kurrë Pa mëmëzë e pa atë. Dhe në brengë e të sëmurë s'mund t'i shohë të mallëngjyer a të varfër a të mjerë! Dhe të grisur e të shqyer kurrë, kurrë mos i lërë! Falu gjithë mirësitë Të rrojnë me nder në jetë të mësojnë dituritë Të bëhen të vërtetë! Të nderojnë mëmëdhenë Vlerat t'ja lartësojnë Mbi gjithë botën ta ngrenë Si lule ta zbukurojnë!!

hëmbet e Sarës

Sara është 5-vjeçe. Ajo është një vajzë e bukur, me flokë të drejta, të gjata dhe me ngjyrë gështenjë. Asaj i pëlqejnë shumë ëmbëlsirat. Prindërit, gjithmonë e këshillojnë që të mos hajë shumë ëmbëlsira sepse ato e shëndoshin dhe ia prishin dhëmbët. Por Sara e ka të vështirë të shkëputet prej tyre. Një pasdite teksa po shijonte një lëpirëse, ajo provoi ta thyente me dhëmbë. O mami, ëëëë o mami, dëgjohej e qara e Sarës. E ëma shkon drejt saj dhe e shqetësuar e pyet se çfarë kishte ndodhur.

Teksa Sara po i tregonte se çfarë i kishte ndodhur, e ëma vuri re se nga goja e vogëlushes së saj po rridhte gjak. Ajo e mori vajzën në krahë, shkoi tek lavamani dhe nisi t’ia pastronte, gjatë kësaj kohe ajo vuri re se Sarës i kishte rënë një dhëmb. Pasi ia pastroi gojën, i vuri pak pambuk tek vendi ku kish qenë më parë dhëmbi. Pas kësaj të dyja u ulën në divan. Sara mbështeti kokën tek e ëma dhe nisi të kërkonte falje që nuk ia kishte dëgjuar fjalën. E ëma e puthi lehtë në ballë dhe i tha: Të kam falur shpirt i mamit, shumë shpejt do të dalë një dhëmb i ri dhe i fortë, por ti duhet të ushqehesh shëndetshëm dhe të heqësh dorë nga ëmbëlsirat e tepërta.

AfĂŤrdita Hyseni

Sekretet e

abdesit

Larja e gjymtyrëve, që vazhdimisht pluhurosen është shumë e rëndësishme për shëndetin e përgjithshëm të njeriut. Trupi i njeriut gjatë ditës preket nga miliona mikrobe dhe ato vazhdimisht e sulmojnë trupin e tij nëpërmjet pjesëve të zbuluara. Mirëpo gjatë abdesit pastrohen mikrobet, me një pastrim total të lëkurës së pjesëve të zbuluara, sidomos me fërkimin e mirë dhe marrjen e abdesit ashtu si duhet. Kështu që, pas abdesit nuk mbetet asnjë gjurmë e pluhurit apo mikrobeve në trupin e njeriut. Pastrimi i gojës na sjell këto dobi: Mbron gojën, dhëmbët dhe fytin. I pastron dhëmbët nga mbeturinat e ushqimit. Forcon disa muskuj të fytyrës, si dhe ia ruan fytyrës shkëlqimin. -

Shpërlarja e hundës E pastron hundën nga mikrobet dhe bakteriet e ndryshme që gjejnë vend të përshtatshëm në zbrazëtirat e hundës dhe me këtë e mbron trupin nga depërtimi i mikrobeve nga hunda në pjesët tjera të organeve të njeriut.

Larja e fytyrës dhe duarve i largon mikrobet, e largon djersën, e pastron lëkurën nga yndyrnat që i nxjerr lëkura. - Larja e duarve ndikon në higjenën e të ushqyerit dhe të prekurit. Larja e tyre është e domosdoshme pasi me duar kryejmë pjesën më të madhe të lëvizjeve, si: ushqehemi, vishemi, etj. Gjithashtu larja e duarve nxit qarkullimin e gjakut. - Larja e këmbëve me fërkim të mirë i jep njeriut ndjenja të qetësisë dhe rehatisë, sepse në këmbë kryqëzohen mbarë organizmat e njeriut, andaj njeriu gjatë larjes së këmbëve me fërkim është i barabartë me njeriun që ka shkuar tu bëjë masazh secilit organ të trupit të tij. Abdesi - Pastrim i vogël fetar (i detyrueshëm) i pjesëve të jashtme të trupit: duarve, fytyrës, kokës dhe këmbëve, me qëllim të kryerjes së disa ibadeteve fetare Islame.

Kuriozi Bongo or në pllaka Pinguini Perand und të rrëshqasë në ujë e të kërcejë guini Perandor m

Pin si mahnitëse. m e mbron të e v jo , jo K . akulli me shpejtë la p pu y e mban ajrin në r o d n ra e ndësi të lëvizë d P i u in m u p g je i Pin e h d e r ohti ekstrem, po pinguinin nga i ft lëviz kaq shpejt? i S . jt e p ke lëshuar h u s d ë të m ë k rë e in h rr a e tr e i e os uin ugjeruar se ping s ë n a k t Ndërsa flluskat ti . e e d v e la t p ë u p të e Biolog v a sir e i, ndërmjet hapë jr a la g o v ulet fërkimi, e kjo të it a in k u s g in fllu p të e v ërfaqen e pupla lëshohen, në sip ejtësinë. lejon ta rrisë shp

Toka është planeti i tre Toka të nga Dielli, dhe i pest i nga tetë planetet në Sistemin Diellor. Toka është aktualisht i vetm i vend ku jeta është e nj ohur Planeti është formuar 4. të ekzistojë. 54 billion vjet më pare. Qendra e tokës njihet si Bërthama.Kohëzgjatja e ditës dhe natës është e barabartë në Ekuator Toka rrotullohet nga Per . ëndimi në Lindje.Toka nuk është tërësisht e rrumbullakët në formë perfekte.

Uji

ës. Uji rregullon temperaturën e tok e miliona vjet më parë. dh r su pa ka që uji si sa n jtë Toka ka të një I kripur apo ndryshe I htë ës të bo në t uji së ë sis sa Rreth 97 % e gjithë t e akullnajave; dhe 1 % mbete dh e ujv ak e së pje htë ës % 2 papijshëm; kollë dhe në shtëpi, ju mund të sh Në a. ton jat vo ne tha gji të për Mos lejoni harxhimin e ujit . re ujo a ton et rim bu ni ro mb ndihmoni të larë enët ndërsa jeni duke larë apo shpë

Rreth 95 % e Kand Kandili i Detit ilit të Detit përbëhe t n g kanë 65 tentakula a uji.Disa Kandilë Deti (këmbë).Ata lëvizi n në dy metra largësi një sekonde.Tenta brenda kulat e Kandilit të D etit mund të rriten dhe të arrijnë disa metra gjatësi.

Elefantët

jë balene

juha e n g e s k a p ë ëm

ve peshojn të n fa le e e Shumica cirku Rus. jë n i r ta ë s ë blu. flet është pje ë q të ti ka jetuar q o n b fa ë le n E t . n li a fa fj 0 I vetmi ele të deri në 2 o th ulojë tinguj të k ti d r n a u të m r t u n it r fa ar Ky ele zve dhe ka ë r je n s e m në vogëli të kërcejnë. d n u m k . u h n is ë njerëz t e vetëm q ë r ta ji g ë n ja Elefantët

Balena e Kaltër mun Balena e Kaltër d të peshojë 150 tonë . V et ëm gjuha e saj rënd një elefant i rritur. B on sa alena e Kaltër mund të arrijë një gjatësi pr metrash. Zemra e sa ej 30 j ka madhësinë e nj ë makine të vogël. K gjigant rreh vetëm 9 y organ herë në minutë. Të pa kt ën nj ë nga enët e gjakut balenës së kaltër ës të ht ë aq e m ad he , sa këmbadoras brënda që një fëmijë mund të ecë saj. Zemra i peshon më tepër se 450 kilo është në gjendje të gramë dhe pompojë rreth 6.400 kilogramë gjak në gj saj.Këto lloj balenash ithë trupin e mund lëvizin nëpër mahnitëse. Gjurmim oqeane me një shpe et me anë të satelitit jtësi treguan se një balenë përshkoi një largësi e kaltër prej më shumë se 16 .000 kilometrash pë r 10 muaj.

Çelësi i artë Në një ditë të ftohtë dimri dhe kur dëbora kishte shtruar mantelin e saj të bardhë e të trashë, një djalë i varfër vajti të kërkojë dru në pyll. Pasi mbodhi drutë, djali ndiente shumë ftohtë sepse dëbora ia kishte lagur rrobat. Ndaj para se të shkonte në shtëpi ai ndezi një zjarr dhe nisi të ngrohej. Teksa po ngrohej, djalit i zunë sytë një çelës të artë, i cili qëndronte në cepin e një peme. Ai e mori atë dhe mendoi të gërrmonte nën dëborë se mos gjente ndonjë kuti që të mund të hapej nga ky çelës.

Përshtati nga italishtja: Krenita Hakrama

Gërmoi…gërmoi dhe gjeti një kuti të vogël prej hekuri. “Nëse ky çelës do të mund të hapë këtë kuti, me siguri do të gjej diçka me vlerë në të” – mendoi djali i vogël. Kështu ai po kërkonte vendin ku të fuste çelësin, për ta hapur kutinë, por nuk po e gjente. Papritur ai e vuri re vendin e hapjes së kutisë, por ajo ishte e vogël dhe mezi shihej. Ai provoi ta hapte me çelësin edhe pse e dinte se nuk do të hapej, por papritur çelësi u zvogëlua dhe kutia u hap. Brënda saj kishte monedha ari, të cilat djali i mori me vete dha ia dërgoi nënës në shtëpi. E që nga ajo ditë nëna dhe djali nisën një jetë të re dhe ndërtuan jo vëtëm shtëpinë e tyre të vjetër, e cila po prishej çdo ditë, por edhe shtëpitë e komshinjve të tyre të varfër.

Origjina e Letrës “Ajshe më prit!” Ajshja ndaloi së ngari biçikletës dhe u kthye të shihte se kush po e thërriste. “Kam disa minuta që po përpiqem të të arrij!” foli Amra, duke e lënë biçikletën pranë asaj të Ajshes. “Për ku je nisur me kaq nxitim?” “Po shkoj te shtëpia e gjyshes së Ruejdës. Asaj do t’i vijnë disa shoqe nga shkolla për të mësuar si bëhet letra, pasi kjo ishte detyra që u kishte dhënë mësuesja. Ato kishin kërkuar ndihmë nga gjyshja e Ruejdës. Por gjyshja e di që unë e dua historinë, prandaj ajo më kerkoi, që të shkoja e t’u shpjegoja atyre për historinë e letrës”. “Nëse më pyet mua, më duket pak si e mërzitshme,” tha Amra e zhgënjyer. Pasi që ajo shpresonte që Ajshja të ishte duke shkuar për të bërë ndonjë aventurë interesante. “Unë do të praktikoja stilin e ri të karates ose do bëja ndonjë eksperiment.” “Historia nuk është aspak e mërzitshme, Amra! Në veçanti për ne muslimanët.” Aishja menjëherë mori çantën e shpinës nga biçikleta, e hapi dhe nxorri një libër të madh me titull “1001 shpikjet”: “Trashëgimia Islame në botën tonë”.

“Shikoje këtë,” tha ajo, duke ia treguar librin Amrës. “Ua! Kjo me të vërtetë është shumë e rëndë,” tha Amra duke u perpjekur të mbante librin e madh pa i rënë biçikleta nga duart. Ajo menjëherë ja dha mbrapsht Ajshes. “Është i rëndë sepse muslimanët kanë shpikur aq shumë gjëra!” tha Ajshja. “Bota nuk do të ishte e njëjta nëse nuk do te ishim ne. Ty të pëlqen kimia, apo jo? Atëherë shikoje këtë…” Ajshja kërkoi në libër derisa e gjeti kapitullin për kiminë.

“Shikoje këtë: “Xhabir ibn Hajan është njohur në perëndim me emrin Geber dhe të gjithë shkencëtarët një zëri kanë rënë dakort që ai është themeluesi i kimisë.” Shumë bukur, apo jo?” “Një musliman, themelues i kimisë!” tha Amra. “Po kjo është shumë e bukur! Por çfarë do të thotë “ranë dakort një zëri”?” “Do të thotë që të gjithë bien dakort për diçka. Libri gjithashtu tregon që muslimanët kanë luajtur një rol të rëndësishëm në zhvillimin e letrës.” “Vërtetë? Por si? Pyeti Amra. “Epo, kur muslimanët shkuan në Kinë, fillimisht ata mësuan artin se si të bëjnë letrën. Ti e di se sa i rëndësishëm është mësimi në Islam, dhe letra e bëri shumë më të lehtë mësimin.

Më vonë, muslimanët kuptuan që liri ishte më i lehtë në përdorim, dhe shpikën edhe një çekiç automatik për ti rrahur copat dhe për ti bërë më të buta – në këtë mënyrë letra mund të bëhej më shpejt. Muslimanët gjithashtu krijuan forma për të dekoruar letrën, si për shembull vizatimet ujore sipërfaqësore.” “Mermeri, kam dëgjuar për të,” tha Amra. “Halla ime vizitoi Turqinë dhe më solli disa piktura me vizatime të tilla. Ishin shumë të bukura.” “Dëgjo, muslimanët kanë ndërtuar biblioteka me libra me dekorime të bukura, shumë më përpara se Europianët të fillonin të bënin letrën!” “Të gjitha këto i ke mësuar nga ai libër, “1001 shpikjet”? Shumë interesante,” tha Amra. “Shumicën e tyre. Libri është plot me zbulime të bëra nga muslimanët ndër vite. Pra a e sheh që historia nuk është aspak e mërzitshme.”

Përshtati nga anglishtja: Zejneb Zekaj

“Jo, nuk qenka,” ra dakort Amra. “A mund të ta marr hua këtë librin ndonjë ditë?” “Patjetër,” tha Ajshja, dhe e futi përsëri në çantë. “Mund ta marrësh pasi të bëj këtë takimin me shoqet e klasës së Ruejdës. Oh, prit se kam një super ide! Përse nuk vjen edhe ti te shtëpia e gjyshes së Ruejdës me mua? Mund të bëhesh ndihmësja ime.” Amra buzëqeshi. “Po do të vij, por me një kusht.” “Cili është ai?” “Që deri atje të bëjmë një garë me biçikletë. Gatiii, nisu!”

UNË MUND TA BËJ

Si të shohim ylberin pa rënë shi Për të realizuar këtë eksperiment, duhet të qëndojmë në një dhomë, ku hynë rrezet e diellit, ato duhet të jenë shumë të forta. Materialet: Një pasqyrë e vogël Një pjatë e thellë e mbushur me ujë dhe rrezet e diellit. Fillojmë me eksperimentin: Marrim pasqyrën dhe e vendosim mbi pjatën me ujë, më pas pjatën e drejtojmë nga rrezet e diellit.Menjëherë, do të vërejmë se rrezet e diellit kur bien mbi pasqyrë, reflektojnë mbi mur në 7 ngjyra të ndryshme. Pikërisht ato ngjyra, janë ngjyrat e ylberit.

eje

ë formë n e j i lul b a r u

Përbërësit për gurabije në formë luleje: 5 gota uji miell 1 gotë uji sheqer pluhur, (ose sheqer) 1 pako gjalpë (250 gr, I patretur) 2 të verdha veze, Gjysëm gote vaj, Gjysëm gote kos 1 lugë çaji pluhur pjekje 2 lugë gjelle kakao, v Për ta lyer sipër duhet e bardha e vezëve

Përgatitja: 1. Fillimisht kërkoni ndihmën e më të rriturve, në mënyrë që të shkrini gjalpin. Pasi të ketë shkrirë shtoni miellin ngadalë duke e perzier me dore. Pasi ti keni shtuar edhe përbërësit e tjerë vazhdoni ta përzieni mirë me dorë. 2. Ndaj një pjesë nga brumi dhe përzieje me kakao. Më pas ndaj nga brumi pjesë në madhësinë e arrës dhe formoni lule. Për cdo lule do jenë të mjaftueshme 6 ose 7 pjesë. Pasi të siguroheni që brumi ka mjaftueshëm vaj, vendoset në tepsi. Pasi ti keni lyer me të bardhën e vezës sipër. I fusni në furrë me ndihmën e një të rrituri në temperaturë 200 gradë. Dhe piqini derisa të skuqen.

re me çora o b pe lak

Materialet: Çorape, material për mbushje (pambuk), litar, cope, gërshërë ngjitës, butona Fillimisht presim çorapet te pjesa e thembrave. Pjesën e çorapeve poshtë thembrës, e mbushim brënda me pambuk. E lidhim te pjesa e qafës me litar në mënyrë që të formojmë kokën. E lidhim edhe sipër kokës që të formohet një formë e rrumbullakët si kokë. Ndërsa pjesën e sipërme të çorapeve që premë e lidhim sipër dhe e bëjmë në formë kapeleje. Pasi tja vendosim te koka kapelen, marrim copën dhe ja vendosim rreth qafës në formë shalli. Në fund vendosini butonat për ta zbukuruar më shumë. Kështu ne mund të bëjmë edhe arusha të ngjyrave të ndryshme, jo vetëm plak bore.

Miqësia e Iriqëve

Ishte dimri më i ftohtë që ishte parë ndonjëherë. Shumë kafshë ngordhën për shkak të ftohtit. Por iriqët e kuptuan situatën dhe vendosën të bashkoheshin me njëri-tjetrin, për të qëndruar ngrohtë. Në këtë mënyrë ata mbuloheshin dhe mbronin veten e tyre nga i ftohti, por gjembat e gjithsecilit prej tyre, shponin shokët që kishin afër. Kështu pas një kohe qëndrimi bashkë, vendosën të distancoheshin nga njëri-tjetri dhe kjo bëri, që një pjesë e tyre të ngordhnin vetëm dhe nga i ftohti. Në këto kushte ata duhej bënin një zgjidhje: Ose të qëndronin larg njëri- tjetrit dhe të zhdukeshin fare si specie nga i ftohti ose t’i pranonin shokët bashkë me gjembat që ata kishin dhe të jetonin. Me zgjuarsi, ata vendosën të ktheheshin si më parë, të rrinin të gjithë së bashku. Duke u bashkuar përsëri ata mësuan të duronin gjembat e qëndrimit pranë shokëve, vetëm e vetëm për të qëndruar më ngrohtë. Kështu iriqët mbijetua n.

Zejneb Zekaj Morali: “Grupi më i mirë, nuk është ai që ka vetëm njerëz perfekt brënda, por kur secili individ mëson të jetojë me të metat e tjetrit dhe i admiron cilësitë e mira të shokut të tij”

Këshilla prindërimi Për të ndihmuar dhe për t’i orientuar prindërit për një prindërim emocionalisht, psikologjikisht dhe praktikisht të shëndetshëm, do t’ju informojmë nëpërmjet rubrikës sonë me disa këshilla të shkëputura nga libri “Fëmijë të sigurt” Ilira Gjika Prindër, edukatorë apo gjykatës të fëmijës? Të rritur, prindër, mësues dhe edukatorë! Ju nuk jeni gjykatësit e fëmijëve, por edukatorët e tyre. Ju shpesh tek fëmijët shihni të metat dhe jo arritjet e tyre. Është e vërtetë që arritjet janë më të pakta se të metat apo gabimet që ata bëjnë dhe demonstrojnë, por nuk është i lehtë të mësuarit dhe përvetësimi i njerëzores. Fëmijët po rriten dhe kanë nevojë për mbështetjen dhe aprovimin tuaj, për të mirën dhe sa e kanë arritur atë.

Evidentimi i mosarritjeve ju shpërqendron të dyja palëve. Ju të rriturve ju pengon të kuptoni dhe të testoni veten, sa mirë po e realizoni detyrën e edukimit, ndërsa fëmijive u vret besimin te vetja dhe tek e ardhmja. Edukimi është detyra më e vështirë me të cilën njeriu përballet, pasi ka të bëjë me një kombinim të komplikuar të gjuhës, fjalës, të së shkuarës dhe të së ardhmes, që bashkohen të gjitha në të tashmen, për t’u zhvilluar. Edhe pse edukimi është proces shumë i vështirë, njerëzit ia kanë dalë duke përdorur përgjegjësinë dhe vetëdijen, sepse ata janë edukatorët dhe edukimi është detyra e tyre.

(Ky material është shkëputur nga libri “Fëmijë të sigurt” botues: Irisoft

Gjeni 9 Planetet nË fjalËkryq S

W Q

W K