NB12nov

NIEUWSBRIEF FONDS PASCAL DECROOS VOOR BIJZONDERE JOURNALISTIEK stimuleert Bijzondere Journalistiek in de Vlaamse schrijvende en audiovisuele pers

N°12 november 2005

Rozenweg 4b

Inhoud 1

3

· Column · Wob

1731 Zellik

COLUMN

tel: +32 2 705 59 19

info@fondspascaldecroos.org

- Ides Debruyne

Onderzoeksjournalistiek behoudt pluralisme en democratie

· Jaarverslag

4 -7

· Werkbeurzen

· Scriptieprijs · Colofon © Stephan Vanfleteren

8

ZELLIK. De Vlaamse dagbladpers presteerde nog nooit zo goed als het afgelopen jaar, ook al daalt het totale volume verkochte dagbladen langzaam. De VUM haalde het beste resultaat ooit in 2003 en deed het in 2004 zowaar nog beter. De bedrijfsopbrengsten van de Pers-

WOB

Agenda • BOEKENBEURS 2005 Debat ‘Als sluiers vallen’ met Touria Aziz, Miriam Bouzid en Chia Longman.

Moderator: Greet Op de Beeck 11 november van 14 tot 15.30 u., zaal Architectura. k zie ook p.8

• PERSCONFERENTIE Twee juryleden stappen uit de anonimiteit in aanwezigheid van Vlaams minister van Media Geert Bourgeois op donderdag 22 december om 18 u., Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, Koningstraat 18, 9000 Gent. k zie ook p.1

www.fondspascaldecroos.org

groep stegen uitzonderlijk. De groep Concentra heeft in 2004 haar bedrijfswinst verdrievoudigd. Tegelijk is er één uitgever-concurrent minder op de Vlaamse markt. De Tijd werd door de Persgroep overgenomen. Nu zijn ze nog met drie.

De omgevingsfactoren voor de Vlaamse dagbladpers zijn nog nooit zo goed geweest. Het aantal krantentitels is zichtbaar geslonken. De groep van hooggeschoolden (hét profiel van de opiniebladlezer) groeide de laatste vijftien jaar spectaculair. In 1990 telde Vlaanderen nog 1.138.442 intellectuelen, eind 2003 waren het er al 1.835.338.

Ook het aantal gezinnen (particuliere huishoudens) is over die periode met 284.621 gezinnen gevoelig gestegen.

Naast forse winsten int diezelfde dagbladpers directe subsidies van de Vlaamse overheid. Het gaat in totaal over zeven miljoen euro over een periode van vijf jaar, en dat onder het waakzaam oog van mevrouw Neelie Kroes. Ik citeer uit een brief van de EU-commissaris voor Mededinging aan de minister k lees verder p.2

- Ides Debruyne

PERSCONFERENTIE

Moderne openbaarheidsregelgeving voorwaarde voor professionalisme in de journalistiek

2 juryleden maken zich bekend op 22 december

ZELLIK. Op 19 oktober 2005 meldden twee Vlaamse media, Knack en De Standaard, dat ze de voorbije maanden een beroep deden op openbaarheidsprocedures om licht te kunnen werpen op de begunstigden van EU-landbouwsubsidies in België en zijn regio's. Dat is uitermate goed nieuws voor de democratie én de journalistiek in Vlaanderen.

Op donderdag 22 december 2005 om 18.00 uur organiseert het Fonds Pascal Decroos een persconferentie te Gent. In aanwezigheid van Vlaams minister van Media Geert Bourgeois stappen twee juryleden uit de anonimiteit. Twee nieuwe ‘onbekenden’ staan klaar om hun plaats in te nemen. Tegelijk wordt een balans opgemaakt van vier jaar Fonds Pascal Decroos en vooruitgeblikt op mogelijke toekomstige projecten rond onderzoeksjournlistiek.

De toegang is vrij. Noteer deze datum alvast in je agenda. n

Vlaamse journalisten vinden langzaamaan – je kunt ze nog steeds op één hand tellen – de weg naar dat soort van officiële informatie dat nodig is om een gefundeerd dis-

cours op te bouwen. Als overheid en politici door journalisten professioneel willen worden benaderd, is transparantie een absolute voorwaarde. Alleen met een goed functionerende openbaarheidsregelgeving kan de onafhankelijkheid van de journalist ten aanzien van de politiek gegarandeerd worden.

Maar in de case van de landbouwsubsidies moeten we vaststellen dat de nieuwe openbaarheidswetgeving (2004) op Vlaams niveau op papier mooi oogt, maar in de praktijk niet werkt. k lees verder p.2

fondspascaldecroos.org/persconferentie/

N I E U W S B R I E F fonds pascal decroos voor bijzondere journalistiek

2

N°12 NOVEMBER 2005

(vervolg column p.1)

van Buitenlandse Zaken Karel De Gucht: “Volgens de Vlaamse autoriteiten is de voor-naamste reden voor de aangemelde steunregeling de belangrijke rol van de pers voor het behoud van pluralisme en democratie in Vlaanderen, op basis van kritische, kwaliteitsvolle en onafhankelijke journalistiek. Een onmisbaar element voor hoogstaande persproducten is de beschikbaarheid van goed uitgebouwde, kwaliteitsvolle en autonome redactieteams.” De overheidssteun moet het versnelde uitstoten van oudere journalisten uit de redacties tegengaan. Je leest hierover geen kwaad woord.

Maar toch klopt er iets niet. Het aantal freelancers groeit, hun inkomen daalt. De redacties zijn niet meer horizontaal maar verticaal georganiseerd, zodat redacteurs minder kunnen wegen op de redactionele lijn. De individuele journalist moet vechten voor zijn positie binnen die hiërarchische structuur.

Word lid van het Fonds Pascal Decroos en bouw mee aan dit uniek project De steun van zijn leden is essentieel in de werking van het Fonds Pascal Decroos. Immers, het Fonds werkt volkomen onafhankelijk. Alle extra activiteiten zoals debatten, conferenties, worden met ledengeld betaald. Nieuwe initiatieven zoals de uitbouw van het Fonds tot een ‘infocentrum researchjournalistiek’ hangt van uw steun af. Als lid wordt u uitgenodigd op alle activiteiten (debat, lezing, conferentie ...) en u ontvangt twee keer per jaar de Nieuwsbrief van het Fonds en de e-brieven via e-mail.

PARTICULIEREN GEWOON LID 30 euro STEUNEND LID 60 euro ERELID 150 euro VVJ LID 15 euro STUDENT 10 euro BEDRIJVEN GEWOON LID 60 euro STEUNEND LID 150 euro ERELID 250 euro Gelieve uw bijdrage te storten op rekeningnummer: 422-8004971-11 met vermelding 'lidgeld 2006'.

(IBAN: BE30 4228 0049 7111 KBC Bank NV BIC: KREDBEBB)

Alvast bedankt!

Hij moet zijn drie stukken per dag afleveren en verder schiet er niet veel tijd meer over. Een stuk over het levenslang leren mag hij wel schrijven, maar zelf krijgt hij niet de kans om te studeren. Geen tijd.

Zo raakt de redacteur op zijn veertigste uitgeblust. Topjournalisten kiezen al snel voor de andere kant.

Ze treden in dienst van een bedrijf of een kabinet van een minister.

“Onderzoeksjournalistiek brengt een extra prikkel om een krant te kopen.”

De krant wordt geschreven met een minimum aantal redactieleden.

Hun teksten worden aangevuld met aangekochte stukken, veelal uit het buitenland over het buitenland en reeds verschenen in dat buitenland.

Kranten hebben zich volledig op verslaggeving geworpen, maar ze worden in snelheid overtroffen door de audiovisuele media. Lees

een maandagkrant en je weet wat ik bedoel. Je hoeft dus geen krant meer te kopen. Je mist niets, tenzij de commentaarstukjes. Maar die hoor je samengevat op Radio 1. De audiovisuele media houden je op de hoogte.

Nochtans kan onderzoeksjournalistiek het antwoord bieden op een tanende dagbladverkoop. Kranten kunnen breaking news brengen, als ze het zelf maken. Onderzoeksjournalistiek brengt een extra prikkel om een krant te kopen.

Daarvoor heb je op elke redactie slechts een paar onderzoeksjournalisten nodig die zich hiermee voltijds bezighouden. De kwaliteit hebben de redacties zeker in huis.

Veel redacteurs zouden niets liever willen dan één of ander dossier uit te spitten. Want wie anders dan de onderzoeksjournalist kan zorgen voor “het behoud van pluralisme en democratie in Vlaanderen, op basis van kritische, kwaliteitsvolle en onafhankelijke journalistiek”? n

(vervolg WOB p.1)

Enkele voorbeeldjes om dat te illustreren. Volgens het decreet is de Beroepsinstantie Openbaarheid van Bestuur een onafhankelijk en onpartijdig overheidsorgaan dat zelfstandig beslissingen moet nemen. Een dergelijke beslissing moet tegelijk worden meegedeeld aan beide partijen: de administratie en de aanvrager.

“De openbaarheidsregelgeving kan alleen maar verbeteren als méér journalisten er gebruik van maken.”

In ‘Wie melkt Europa’ (Knack, 19 oktober) lezen we over die Beroepsinstantie dat ze ‘tegen alle regels van de deontologie in lustig heen en weer zat te bellen met de administratie en met het kabinet’.

De lijsten die Vlaams ministerpresident Yves Leterme op 18 oktober 2005 heeft vrijgegeven, illustreren overigens een behoorlijk enge visie op transparantie vergeleken bij die van het Nederlandse ministerie van Landbouw. Het is totaal onduidelijk of subsidies zijn betaald in het kader van de rechtstreekse inkomenssteun aan de boeren (de zogeheten eerste pijler

in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid), het plattelandsbeleid (de tweede pijler), of nog andere Europese campagnes (zoals de promotie van land- en tuinbouwproducten via het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing).

De openbaarheidsregelgeving kan slechts verbeteren als méér journalisten er gebruik van maken. Alleen door keer op keer aan te tonen dat de overheid onwettig informatie afschermt, kan men op lange termijn evolueren naar een moderne en transparante maatschappij.

Het is in deze hoopgevend te vernemen dat premier Guy Verhofstadt van de minister van Landbouw Sabine Laruelle volledige transparantie eiste. Maar er is meer nodig. De openbaarheidsregelgeving op federaal niveau is – zacht uitgedrukt – toe aan een serieuze update. Maar voor de huidige regering is transparantie allesbehalve een prioriteit, in werkelijkheid is een moderne staat niet eens in zicht.

In een memorandum aan de nieuwe federale regering wees het Fonds Pascal Decroos in 2003 onder meer op het volgende: de Commissie voor de Toegang tot Bestuursdocumenten, die slechts

adviezen kan geven, is reeds vijf jaar niet meer rechtsgeldig aangesteld. Het secretariaat van de Commissie beschikt over onvoldoende middelen. De openbaarheid van bestuur kent wel een recht toe aan iedereen, maar weinig mensen zijn op de hoogte van het bestaan en de mogelijkheden van die wetgeving.

“De bestaande Commissie die slechts adviezen kan geven, is reeds vijf jaar niet meer rechtsgeldig aangesteld.”

Er is nog een lange weg te gaan, maar misschien is via dit Belgische luik in het openbaar maken van de Europese landbouwsubsidies een opening gecreëerd? n Lees meer:

http://www3.vlaanderen.be/ openbaarheid/ fondspascaldecroos.org/memorandum/ fondspascaldecroos.org/organisaties/ officiele_instanties/ctb.html www.evertvermeer.nl www.dicar.org www.birb.be www.ewg.org

N I E U W S B R I E F fonds pascal decroos voor bijzondere journalistiek

3

N°12 NOVEMBER 2005

JAARVERSLAG 2004

Fonds Het Fonds Pascal Decroos verhuist naar Zellik Het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek vzw is sinds begin mei te vinden in de Rozenweg 4b, 1731 in Zellik. fondspascaldecroos.org/fonds/ contact.html

Werkbeurzen kunnen de kwaliteit ernstig bevorderen ZELLIK. Het Fonds Pascal Decroos is inmiddels vijf volle jaren aan de slag. Tijd om even achterom te kijken. Het gemiddeld aantal beursaanvragen ging in stijgende lijn.

Het aantal toekenningen ligt nu op 34,2 per jaar. Een journalistiek project ontvangt gemiddeld een kleine 4.000 euro. In totaal keerde het Fonds in 2004 146.205 euro aan werkbeurzen uit. Dat is het hoogste bedrag ooit sinds het bestaan van de organisatie. Toch blijft dat natuurlijk veel te weinig wil het Fonds Pascal Decroos op korte termijn een merkbaar verschil maken, zeker op het vlak van de onderzoeksjournalistieke documentaire.

Dat er bij journalisten veel vraag is naar subsidiëring, bewijst het totaal gevraagde budget: 587.488 euro of viermaal het beschikbare bedrag (125.000 euro). Voor de jury is het dan ook geen sinecure om de juiste projecten eruit te vissen en af en toe een berekend risico te nemen.

Dat die jury haar werk goed doet, bewijzen de vele erkenningen die journalisten met hun gesubsidieerd journalistiek product mochten ontvangen. Zo is er Els De Temmerman die de filmrechten van haar Meisjes van Aboke aan Horizon Pictures kon slijten, David Van Reybrouck belandde met De Plaag bij de laatste

vijf genomineerden voor de Gouden Uil en ontving de Debuutprijs 2002, de documentaire Kongomani van Marc Hoogsteyns bekoorde vele internationale jury’s, We blijven erin geloven, de documentaire over de jeugdrechtbank van Karl Martens kreeg de Dexiaprijs 2002 voor de Nederlandstalige audiovisuele pers, Rudi Rotthier won de eerste Bob den Uylprijs met De Koranroute, de artikelenreeks ‘Van Dortmund naar Zhangjiagang’ van Wouter Rawoens en Hans Brockmans nomineerde de jury van de Dexiaprijs 2004 zowel voor de categorie persfotografie als voor de categorie financiële en economische pers, Hans Brockmans kreeg voor deze reeks ook de Citigroup Prijs voor Journalistiek Talent (2005), de televisiedocumentaire Moskou-Brussel enkele reis van Wim Van den Eynde, An Berger en Luba Uvarova won de 42e Dexiaprijs TV (2004) en wordt nu voorgedragen door de VRT om mee te dingen naar de prestigieuze Prix Italia 2005.

En dan hebben we het nog niet over de maatschappelijke effecten die sommige journalistieke projecten hebben teweeggebracht. De crash van Sabena van Steven Decraene, Peter Denruyter en Geert

Sciot werd de bijbel voor de leden van de Belgische parlementaire onderzoekscommissie Sabena.

Zowel op Vlaams als Belgisch niveau werden er op kabinetten ervaringsdeskundigen in de armoede aangesteld na het verschijnen van het boek Armoede in België van Bart Demyttenaere. Het ministerie van Defensie erkende de veteranenziekte na de publicatie van het boek De ziektes van het leger van Marleen Teugels, die ook de Belgische openbaarheidswetgeving toetste aan haar degelijkheid in ‘de Rodin-case’. Inge Ghijs wees op moderne slavernij in Vernederd, verkracht, verborgen, Anne Wislez vestigde de aandacht op het analfabetisme in Vlaanderen, ...

We kunnen dus zonder blozen stellen dat projecten die het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek steunt, een hoge kwaliteit halen. Zij die de mond vol hebben over kwaliteitsbevorderende initiatieven voor de Vlaamse pers, roepen we dan ook op om het Fonds te steunen in zijn vraag naar meer middelen en zijn zoektocht naar meer leden. (ID) n fondspascaldecroos.org/fonds/ publicaties.html

DE VLAAMSE SCRIPTIEPRIJS

Zit er nieuws in je scriptie?

STUUR JOUW SCRIPTIE SAMEN MET EEN ARTIKEL VÒÒR 1 OKTOBER OP EN MAAK KANS OM 2.500 EURO TE WINNEN Reglement en inschrijving: www.scriptieprijs.be

Onder de auspiciën van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten en de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde.

Met de steun van Radio 1, Klasse, Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek en Jobat.

Vlaamse Scriptieprijs gaat solo ‘Zit er nieuws in je Scriptie?’ Met die vraag daagde het Fonds Pascal Decroos de afgelopen vier jaar tal van jongeren uit om hun eindverhandeling door een professionele jury te laten beoordelen op haar journalistieke waarde. Steeds meer laatstejaarsstudenten lieten zich overhalen en dropten hun scriptie in de postbus. Alle inzendingen werden mettertijd samengebracht op de Scriptiebank: een online verzameling van onderzoekswerken geschreven door jongeren met journalistieke ambities en met meer dan eens een behoorlijke dosis talent.

Het enthousiasme en het potentieel

van de studenten vormden een aanzet om de Scriptieprijs verder uit te bouwen. Sinds augustus 2005 huist het geesteskind van het Fonds Pascal Decroos niet langer onder zijn moederlijke vleugels, maar is de organisatie ervan in handen van een aparte vzw, de Scriptie vzw.

Bedoeling is verder te gaan op het ingeslagen pad en alle mogelijkheden te benutten om de Vlaamse Scriptieprijs verder te ontwikkelen tot een waardevol project dat kansen biedt aan jonge getalenteerde onderzoeksjournalisten. (GG) n Meer info: www.scriptieprijs.be

N I E U W S B R I E F fonds pascal decroos voor bijzondere journalistiek

4

N°12 NOVEMBER 2005

WERKBEURZEN - Gerealiseerd met de steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek

– De Morgen

De tragedie van alAndalus. 1 jaar na 11-M – Rudy Pieters Rudy Pieters ging op zoek naar de historische achtergrond van 11-M op een reis van het noorden naar het zuiden van Spanje. ‘De tragedie van al-Andalus’ verscheen op 10, 11 en 15 maart 2005 in De Morgen. fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/rudy_pieters/

dat uitgebreide veldwerk is dat niemand in België echt zicht heeft op de activiteiten die buitenlandse inlichtingendiensten hier ontplooien. En wat men weet, wordt ver van elke transparantie gehouden.

‘Buiten-landse inlichtingen in België’ verscheen op 30 maart 2005 in het aprilnummer van MO*.

MAANDBLAD

Apartheid in Libanon – Mashid Mohadjerin

fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/kristof_clerix/

WEEKBLAD

– Knack

Libanon is weer volop in het nieuws. Honderdduizenden Palestijnse vluchtelingen blijven echter vergeten. Mashid Mohadjerin geeft hen een gezicht. De fotoreportage ‘Apartheid in Libanon’ verscheen in de aprileditie van MO* .

De prijs van luxe – Knack

Zo sterven mensen – verhalen uit de palliatieve afdeling – Michael De Cock Van augustus 2004 tot januari 2005 vertoefde Michael De Cock op de afdeling palliatieve zorg in het Antwerpse Stuivenberg- en Middelheimziekenhuis. Hij voerde er lange gesprekken met patiënten, dokters en verpleegkundigen en volgde hen in hun dagelijkse activiteiten. Drie verhalen over mensen die, zo goed en kwaad ze kunnen, afscheid trachten te nemen van het leven, en anderen die hen daarbij begeleiden, verschenen in Knack vanaf 11 maart 2005, drie weken lang. fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/michael_de_cock/

MAANDBLAD

– MO*

Buitenlandse inlichtingen in België – Kristof Clerix Kristof Clerix dook onder in de schimmige wereld van inlichtingendiensten en spionnen. Gedurende drie maanden interviewde hij tientallen hoge ambtenaren, politieverantwoordelijken, ambassadeurs, asielzoekers, politici, bedrijfsleiders.... De conclusie van

– Hans van Scharen & Dieter Telemans Ooit was Antwerpen hét centrum van de wereld voor de handel en het bewerken van diamant. Anno 2005 is de handel er nog wel, maar de roemruchte Antwerpse diamantnijverheid is op sterven na dood. In een globaliserende context is het bewerken van diamant hier te arbeidsintensief en dus te duur geworden.

fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/mashid_mohadjerin/

WEEKBLAD

Het epicentrum van de diamantbewerking is bijna volledig verschoven van Antwerpen naar het Indiase Surat. Surat – een uitpuilende stad van 2,5 miljoen zielen ten noorden van Bombay – geldt als een van de sterkst kloppende harten van de booming Indiase economie. Een stad die nooit slaapt.

Reporter Hans van Scharen en fotograaf Dieter Telemans maakten er een reportage over schitterende luxe en barslechte arbeidsomstandigheden. ‘De prijs van luxe’ verscheen in Knack van 30 maart 2005. fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/dieter_telemans/ fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/hans_van_scharen/

– Campuskrant

Vlaamse brains in Boston – Karen Verschooren © 2005 Dieter Telemans

WEEKBLAD

– MO*

© 2005 Mashid Mohadjerin

KRANT

Elk jaar kiezen heel wat Europeanen ervoor om hun academische carrière in de VS verder te zetten. Vooral de Amerikaanse oostkust lijkt aantrekkelijk, met Boston als dé universiteitsstad bij uitstek. Voor de vijf Vlaamse doctoraatsstudenten uit de reportage van Karen Verschooren werd deze stad de nieuwe academische thuishaven. Ze vertellen over hun drijfveren, hun al dan niet ingeloste verwachtingen en hun toekomstperspectieven in de Campuskrant nr.

11 van 20 april 2005. fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/karen_verschooren/

WEEKBLAD

– Knack

Seks en de moslima – Marleen Teugels & Najat Amerrouss In Frankrijk en Nederland klimmen moslima’s op de barricaden om te protesteren tegen hun schrijnende onderdrukking, het geweld k lees verder p.5

N I E U W S B R I E F fonds pascal decroos voor bijzondere journalistiek

5

N°12 NOVEMBER 2005

(vervolg pagina 4)

TITEL:

Accidenten van een zaalwachter AUTEUR: Geert Sels UITGEVERIJ: Van Halewyck ISBN: 90 5617 643 9

Kan het regenen in Parijs, zonder dat het minstens druppelt in Brussel? Marleen Teugels ging samen met Najat Amerrouss poolshoogte nemen. Ook in België schrijven gynaecologen maagdelijkheidsattesten en doen ze maagdenvliesherstellingen. Een aantal mannen uit de Brusselse moslimgemeenschap verbiedt hun vrouwen zich te laten behandelen door een mannelijke arts en sommige Brusselse moskeeën propageren dat. Dergelijke fanatiek religieuze eisen brengen echter soms wel het leven van zwangere moslima’s in gevaar. ‘Seks en de moslima’ verscheen in Knack van 18 mei 2005. fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/marleen_teugels/ fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/najat_amerrouss/

– De Groene Amsterdammer

WEEKBLAD

Het literaire leven in Iran – Nafiss Nia & Ronald Bos Het literaire klimaat in Iran verandert samen met de politiek. Wat twintig jaar geleden literaire avantgarde was, en voor een deel taboe, is nu niet alleen vrij, maar heeft zijn publiek. De jonge generatie Iraniërs houdt zich niet aan de regels van het huidige politieke systeem en leest wat ze leuk vindt – er wordt meer dan ooit onder de toonbank verkocht. Daarnaast is er een nieuwe stroming van populaire romans die voortdurend op de bestsellerlijst staan. De jongeren willen makkelijk leesbare, spannende en minder filosofische verhalen lezen. De auteurs en uitgevers gaan blijkbaar in op die wens: zo worden regelmatig veel van die populaire werken herdrukt.

Iran is altijd een land met veel schrijvers en dichters geweest, maar het lijkt of het er met de dag meer worden. Er bestaat echter onenigheid tussen de deskundigen over wat goed is en wat niet. Die hangt samen met de verschillende meningen op politiek niveau, over de te bewandelen weg naar de toe-

komst. De verscheidenheid in literaire smaak heeft ook te maken met de schaarse vrijheid waarvoor het volk de laatste tien jaar heeft moeten vechten.

‘Het literaire leven in Iran’ verscheen in De Groene Amsterdammer, jaargang 129, nummer 6, vrijdag 11 februari 2005. fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/nafiss_nia/

MAANDBLAD

– MO*

De migrant is koning – Samira Bendadi De migrant heeft een complexe relatie met zijn land van herkomst.

Hij pronkt over het land waar zijn leven zich afspeelt, en geeft kritiek op het land dat hij bezoekt en waarmee hij de banden maar niet verbroken krijgt. Zijn landgenoten in Marokko noemt hij lamgarba: de Marokkanen. Zij spreken over hem als de nas del garij, de mensen van het buitenland, of fakansia naar het franse woord vacançiers. De migrant irriteert, komt door zijn vergelijkingen en commentaren arrogant over en wordt niet alleen verantwoordelijk gesteld voor de stijging van de prijzen, maar ook voor de drukte in de soeks en voor de talrijke verkeersongevallen. ‘De migrant is koning’ verscheen in MO* van juni 2005.

voor het gezicht’ verscheen in Knack van 31 augustus 2005. fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/an_bogaerts

BOEK

– Van Halewyck

Accidenten van een zaalwachter – Geert Sels Accidenten van een zaalwachter brengt de kleurrijke carrière van theatermaker Luk Perceva in beeld.

Het boek belicht Percevals acteursjaren, het borstgeroffel en de schelmenstreken, de uitbouw van zijn unieke werkmethode, de overnamepogingen van grotere theaters en de sprong naar het buitenland. Met journalistieke pen, maar met de expertise van een theateranalist, geeft auteur Geert Sels de verbanden aan tussen veertig producties die Perceval speelde of regisseerde. fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/geert_sels/

BOEK

– Houtekiet

Als sluiers vallen – Nadia Dala

fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/samira_bendadi/

WEEKBLAD

– Knack

Een sluier voor het gezicht – An Bogaerts In tegenstelling tot de commotie in Nederland eerder dit jaar, blijft het in Vlaanderen opvallend stil rond de evolutietheorie van Charles Darwin. Toch gaat die theorie regelrecht in tegen tal van scheppingsverhalen. An Bogaerts peilde naar de creationistische ideeën van de Vlaamse moslims. Ze deed een enquête onder 200 studenten van het secundair onderwijs en ging op zoek naar moslims die een hogere wetenschappelijke opleiding volgen. Houden zij nog vast aan een schepping door Allah? ‘Een sluier

© 2005 Johan Jacobs

van mannen in de voorsteden en het maagdelijkheidsprincipe dat hun vrijheden beknot.

Over gesluierde moslima’s wordt veel gezegd, maar we geraken nooit voorbij het zompige welles/nietesdiscours. Om aan die tweesprong te ontsnappen, laat journaliste Nadia Dala Vlaamse en Nederlandse moslima’s met hoofddoek zélf aan het woord. Ze zocht extreem orthodoxe moslimvrouwen, ‘verlichte’ islamfeministen, brugfiguren tussen 2 culturen én ex-moslima’s op.

De vrouwen in dit boek hebben niets met elkaar gemeen behalve de controversiële hoofddoek. De tien moslima’s geven geen eenduidige k lees verder p.6

N I E U W S B R I E F fonds pascal decroos voor bijzondere journalistiek

6

N°12 NOVEMBER 2005

(vervolg pagina 5)

antwoorden op onze vragen. Er is sprake van verdrukking, maar ook van zelfontplooiing, generatieverschillen, mode, politieke islam en van afwijzing van westerse waarden. fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/nadia_dala/

Chris Vermeire en Marleen Teugels.

Zij verenigden zich onder de naam Investigative Reporters Network Europe (IRENE), een initiatief dat speciaal voor grensoverschrijdend onderzoek werd opgericht..

Lees meer:

www.irene-reporters.org WEEKBLAD TITEL:

Grenzeloos India Patrick De Vos UITGEVERIJ: Van Halewyck ISBN: 90 8553 0138 AUTEUR:

– Knack

Leidingwater kan de gezondheid schaden – Marleen Teugels, Luuk Sengers, e.a.

TITEL:

In de greep van de angst SUBTITEL: De Europese sociaaldemocratie en het rechtspopulisme AUTEUR: Rinke van den Brink UITGEVERIJ: Houtekiet ISBN: 90 5240 6995

Drinkwater is waarschijnlijk een van de best gecontroleerde voedingsmiddelen. Het is immers van levensbelang en wordt dagelijks in grote hoeveelheden genuttigd. Het water dat Europese waterbedrijven door hun pijpleidingen pompen, is schoon. Maar geldt dat ook voor het water dat er aan de andere kant van de leiding uit komt? Drie journalisten, uit België, Nederland en Denemarken, laten zich met de stroom meevoeren en ontdekken hoe uit de kunststof waterleidingen die tegenwoordig vaak in woningen worden gelegd, verdachte chemische stoffen in het drinkwater lekken die potentieel schadelijk zijn voor de mens. Het Vlaamse luik van het onderzoek verscheen in Knack van 14 september 2005. fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/marleen_teugels/

BOEK

– Van Halewyck

Grenzeloos India – Patrick De Vos Grenzeloos India is een combinatie van reiservaringen, reflecties en reportages waarin verschillende facetten van het moderne India aan bod komen: de globalisering, de computerindustrie, religie en politiek, armoede en uitsluiting, politiek extremisme, toerisme en de opkomst van de Indiase middenklasse. Patrick De Vos realiseerde een onderhoudend overzicht vol observaties, analyses en reflecties die de lezer vertrouwd maken met de actualiteit van de grootste democratie ter wereld. fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/patrick_de_vos

Het recht van de rijkste John Vandaele UITGEVERIJ: Houtekiet ISBN: 90 5240 8483 AUTEUR:

fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/georges_kamanayo/

BOEK

– Houtekiet

In de greep van de angst – De Europese sociaal-democratie en het rechtspopulisme – Rinke van den Brink

TV-DOCUMENTAIRE

La fille du grand monsieur – Georges Kamanayo Gengoux

fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/luuk_sengers/

TITEL:

ouders omkwamen, werd Emma toevertrouwd aan de familie van de eerste Belgische gouverneur in Rwanda, Joseph Dardenne, met wie ze op haar twintigste naar België verhuisde. Emma reisde nog tweemaal naar haar geboorteland, op zoek naar nog levende familieleden, maar zonder succes. Op 95jarige leeftijd besluit ze om eindelijk de waarheid te achterhalen omtrent haar kinderjaren en keert ze samen met haar dochter en kleinzoon en cineast Georges Kamanayo terug naar Rwanda.

Naar de oevers van het prachtige Kivumeer, daar waar men haar nog steeds ‘de dochter van de Grote Meneer’ noemt. De première van La fille du grand monsieur was te zien op 1 oktober in het Wereldculturencentrum Zuiderpershuis in Antwerpen.

Ruim tweeënhalf jaar lang onderzocht Rinke van den Brink in zes Europese landen hoe de sociaaldemocraten reageerden tegenover de opkomst van het rechtspopulisme. Hij sprak met tientallen kenners uit België, Denemarken, Frankrijk, Nederland, Oostenrijk en Zweden en bestudeerde er de partijprogramma’s.

Investigative Reporters Network Europe (IRENE)

fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/rinke_van_den_brink/

Het drinkwaterproject dat leidde tot het artikel ‘Leidingwater kan de gezondheid schaden’ is het eerste onderzoek waarbij journalisten uit verschillende Europese landen intensief hebben samengewerkt.

Het kreeg niet alleen de steun van het Fond Pascal Decroos in Brussel, maar ook van het Fonds voor Bijzondere Journalistieke Projecten in Amsterdam.

Het recht van de rijkste – John Vandaele

Het onderzoeksteam bestond uit Kaare Gotfredsen, Luuk Sengers,

BOEK

Emma Dardenne, geboren in Rwanda in 1908, is de dochter van een kapitein in het Duitse leger en van de kleindochter van een exofficier in het leger van de koning van Rwanda. Nadat haar beide

– Houtekiet

Mondialisering. Velen denken daarbij aan een wild, ongrijpbaar proces. Toch is de politiek minder machteloos dan meestal wordt beweerd. In internationale instellingen als de Wereldhandelsorganisatie, het IMF, de Wereldbank, de Internationale Arbeidsorganisatie en de Verenigde Naties wordt door k lees verder p.7

N I E U W S B R I E F fonds pascal decroos voor bijzondere journalistiek

7

N°12 NOVEMBER 2005

(vervolg pagina 6)

TITEL:

Het land dat zichzelf bemint Rudi Rotthier UITGEVERIJ: Atlas ISBN: 90 450 1492 0 AUTEUR:

de sterkste landen, waartoe ook België en Nederland behoren, het internationale (en dus ook het nationale) beleid ontwikkeld op het vlak van veiligheid, handel, milieu, ontwikkelingssamenwerking en sociale rechten. Dat beleid raakt ons allemaal. Maar hoe werken die internationale instellingen? Waarom weten wij er zo weinig van?

Hoe democratisch zijn die mondiale instellingen? Veel vragen waar Het recht van de rijkste heldere antwoorden op geeft.

Was er trouwens nog wel sprake van een onderzoek nadat de toenmalige onderzoeksrechter van Dendermonde Freddy Troch het dossier van de bloedige aanslag in Aalst moest doorgeven aan zijn collega in Charleroi en diens speurders in Jumet? Hilde Geens zocht het uit. ‘De bende van Johnny’ verschijnt in HUMO en dit acht weken lang. De reeks startte op 10 oktober 2005. fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/hilde_geens/

fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/john_vandaele/ BOEK R A D I O – Alaska (Radio1 - VRT)

De droom van Veysel – Dirk Vermeiren TITEL:

Sprekende cijfers Technieken voor Computer Assisted Reporting AUTEUR: Daniël Van Nijlen & Bartel Volckaert UITGEVERIJ: Universitaire Pers Leuven ISBN: 90 5867 491 6 SUBTITEL:

40 jaar geleden emigreerde Veysel Biçeci vanuit het dorp Pörnek op het Turkse platteland naar België.

Zo onttrok hij zijn familie aan de schrijnende armoede, en maakte hij van zijn kinderen en kleinkinderen definitief Gentenaars. Eén van Veysels kleinzonen draagt de naam van zijn ondertussen overleden grootvader. Hij trouwt net als zijn vader, zijn grootvader en overgrootvader op het erf van de ouderlijke boerderij, met een meisje afkomstig uit het dorp. Of hoe sommige dingen in Pörnek nooit veranderen.

De reportage De droom van Veysel van Dirk Vermeiren werd op zondag 2 oktober 2005 op Radio1 uitgezonden.

TITEL:

De uitverkoop van het ACW AUTEUR: Didier Verbruggen UITGEVERIJ: Roularta Books ISBN: 90 5466 989 6

fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/dirk_vermeiren/

– Humo

De bende van Johnny – Hilde Geens

SUBTITEL: Niemands meester, niemands knecht SAMENGESTELD DOOR: Brigitte Raskin & Karel Anthierens UITGEVERIJ: Van Halewyck ISBN: 90 5617 650 1

Het land dat zichzelf bemint – Rudi Rotthier Amerikanen, bijna universeel verguisd, hebben nog altijd het idee dat hun land een missie heeft, en dat ze – in weerwil van enkele mankementen – op weg zijn iets ronduit fantastisch te realiseren.

Voor zichzelf en voor de wereld.

Het land dat zichzelf bemint is het relaas van Rudi Rotthier over vijftien maanden in een vrijwel vreemd land, waar de bedelaar een droom deelt met de president, en waar de realiteit vrijwillig wijkt voor hoop en ideaal. fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/rudi_rotthier/USA/

BOEK

– Universitaire Pers

Sprekende cijfers – technieken voor CAR – Van Nijlen & Volckaert

WEEKBLAD

TITEL: Johan Anthierens - Ooggetuige

– Atlas

Twintig jaar na de meest bloedige overvallen van de Bende van Nijvel besliste het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dat de Belgische staat een schadevergoeding moet uitkeren aan de jarenlange hoofdverdachte van deze nooit opgehelderde raids. Het onderzoek naar de betrokkenheid van Philippe ‘Johnny’ de Staerke had volgens het Hof onredelijk lang aangesleept.

Via vrij eenvoudige statistische manipulaties krijg je cijfers aan de praat en komen nieuwsfeiten aan het licht die op geen enkele andere manier te achterhalen zijn. Met het handboek Sprekende cijfers willen de auteurs zowel studenten als journalisten van vandaag stimuleren om op een andere manier ‘nieuws’ te maken. fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/daniel_van_nijlen/ fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/bartel_volckaert/

BOEK

– Roularta Books

De uitverkoop van het ACW – Didier Verbruggen De christelijke arbeidersbeweging ACW zette tussen 1992 en 2001 bijna al haar bedrijven in de uitverkoop. Zowat 8000 werknemers moesten het warme ACW-nest ruilen voor de wereld van het grootkapitaal. Meer dan 900.000 coöperatieve aandeelhouders stonden erbij en keken ernaar. Ook in de media was de stilte oorverdovend. Dit boek is een zoektocht naar verklaringen, naar het verhaal achter het verhaal.

In 2004 behaalde auteur Didier Verbruggen een diploma journalistiek aan de Antwerpse Lessius Hogeschool. Zijn eindverhandeling leverde hem een nominatie op voor de Vlaamse Scriptieprijs. Die scriptie ligt aan de basis van De uitverkoop van het ACW. fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/didier_verbruggen/

BOEK

– Van Halewyck

Johan Anthierens Ooggetuige – Brigitte Raskin & Karel Anthierens Johan Anthierens (1937-2000) zwierf zijn leven lang door de Vlaamse en Nederlandse mediawereld. De keitjes die hij onderweg uitstrooide, en die in Ooggetuige verzameld zijn, trekken een spoor door een halve eeuw geschiedenis van radio, televisie en pers, en van show, variété en kleinkunst. Ze leiden naar de wereld van de kunstenaars die Anthierens bewonderde, naar de chansonniers Brassens, Béart, Brel en Ferré, de Vlaamse schrijvers Boon, Claus, Elsschot en Van Nijlen.

Ooggetuige werd samengesteld door Brigitte Raskin en Karel Anthierens. fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/brigitte_raskin/

N I E U W S B R I E F fonds pascal decroos voor bijzondere journalistiek

8

N°12 NOVEMBER 2005

SCRIPTIEPRIJS

Winnende scriptie Vlaamse Scriptieprijs gepubliceerd

TITEL:

Adellijke levensstijl Dienstpersoneel, consumptie en materiële leefwereld van Jan van Brouchoven en Livina de Beer, graaf en gravin van Bergeyck (ca. 1685-1740) AUTEUR: Koen De Vlieger-De Wilde UITGEVER: Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten ISBN: 90 5466 989 6 SUBTITEL:

Colofon Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek vzw Rozenweg 4b B-1731 Zellik - België T +32 2 705 59 19 F +32 2 705 59 29 E info@fondspascaldecroos.org W www.fondspascaldecroos.org Eindredactie: Goedele Geeraert Voorzitter van de Raad van Bestuur: Paul Decroos Vormgeving: Anne Van Hootegem Druk: Printing Partners, Eeklo Oplage: 3.000 exemplaren Het Fonds Pascal Decroos voor bijzondere journalistiek is een onafhankelijke vereniging zonder winstoogmerk (vzw) en opgericht met als doel de herinnering aan Pascal Decroos levendig te houden en zijn levenswerk voort te zetten door: · het bevorderen van kwaliteitsen onderzoeksjournalistiek in Vlaanderen en daarbuiten; · het creëren van de mogelijkheid voor jonge mensen om journalistieke talenten in de praktijk te ontwikkelen; · het bijeenbrengen van mensen uit verschillende hoeken en lagen van de maatschappij.

Website Fonds De website kwam tot stand met de steun van www.persberichten.be en www.2mpact.be Alle rechten voorbehouden. Uit deze Nieuwsbrief noch de website mag niets worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaandelijke schriftelijke toestemming van de uitgever.

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap

Ze waren met zes, allemaal lang en smal, het ene al wat groter dan het andere: de huishoudjournalen van Livina de Beer (1656-1741), gravin van Bergeyck en barones van Laarne. Gedurende bijna een halve eeuw nam zij plichtsbewust de ganzenveer ter hand om alle uitgaven van haar huishouden te noteren.

Op basis van deze uitzonderlijke bronnen onderzocht Koen De

BOEKENBEURS 2005

Vlieger-De Wilde het dienstpersoneel, de consumptie en de materiële leefwereld van een achttiendeeeuwse adellijke familie.

De levensstijl van de familie de Bergeyck vormde het onderwerp van de thesis waarmee Koen De Vlieger-De Wilde het licentiaatsdiploma geschiedenis behaalde aan de Katholieke Universiteit Leuven.

In 2003 werd deze verhandeling

bekroond met de Vlaamse Scriptieprijs.

Adellijke levensstijl is vanaf 15 november 2005 verkrijgbaar bij de afdeling publicaties van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten. n fondspascaldecroos.org/scriptieprijs/ koen_devlieger/levensstijl.html

- Debat

Eén sluier, veel gezichten Begin oktober verscheen het boek ‘Als sluiers vallen’ van journaliste Nadia Dala. Daarin probeert de auteur te ontsnappen aan het alom gekende welles-nietes-discours, door tien gesluierde moslima’s uit Vlaanderen en Nederland zélf aan het woord te laten.

Op 11 november vormt ‘Als sluiers vallen’ de inzet voor een inspirerend debat. Greet Op de Beeck verzamelt twee geïnterviewden, Touria Aziz en Miriam Bouzid, en wetenschapster Chia Longman (Centrum voor Interculturele Communicatie en Interactie Universiteit Gent) rond de tafel voor boeiend gesprek

over en voorbij de traditionele opvattingen van de moslimvrouw.

Een initiatief van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek vzw in samenwerking met de Nederlandstalige Vrouwenraad. n Boekenbeurs, 11 november, 14 - 15.30 u., zaal Architectura.

Horizon Pictures koopt filmrechten van ‘De meisjes van Aboke’ Horizon Pictures, een filmmaatschappij waarvan Steven Spielberg mede-eigenaar is, heeft de rechten gekocht van De Meisjes van Aboke.

Dit boek van Els De Temmerman is het eerste project dat van het Fonds

FPD SECRETARIAAT Sinds 1 augustus 2005 is Goedele Geeraert de nieuwe adjunct van de directeur. Zij werkt deeltijds voor het Fonds Pascal Decroos.

U kunt haar bereiken via: goedele.geeraert@fondspascaldecroos.org of 02 705 59 19.

In het kader van een Leonardoproject werkt ook de Sloveense studente journalistiek, Katja Zizek, deeltijds voor het Fonds Pascal Decroos. Zij is tegelijk secretarisgeneraal van het ‘Forum for European Journalism Students’ (FEJS – www.fejs.org).

The Forum for European Journalism Students is een non-profit onafhankelijke studentenorganisatie die zich bezig houdt met het uitwisselen van informatie omtrent journalistiek. Het Forum organiseert ook meetings met studenten en mediaprofessionals.

Pascal Decroos een werkbeurs kreeg. Het zal dienen als script voor een Hollywood-productie over kindsoldaten. De film komt eind volgend jaar in de bioscoop en wordt door de Amerikanen voorge-

steld als de opvolger van de succesfilm Hotel Rwanda. (Bron: DS, DM, VRT)

n

fondspascaldecroos.org/archief/ werkbeurzen/els_de_temmerman/

“I am a firm believer in the people. If given the truth, they can be depended upon to meet any national crisis. The great point is to bring them the real facts.”

“Ik heb het volste vertrouwen in mensen. Op voorwaarde dat je hun de waarheid vertelt, kunnen ze elke nationale crisis aan. Het is zaak hun de echte feiten te bezorgen.”

– Abraham Lincoln

FONDS PASCAL DECROOS VOOR BIJZONDERE JOURNALISTIEK

fondspascaldecroos.org