NB6sept

NIEUWSBRIEF N°6 SEPTEMBER 2002

F O N D S PA S C A L D E C R O O S VO O R B I J Z O N D E R E J O U R N A L I S T I E K

Kolonel Bourgstraat 90, B-1030 Brussel

Inhoud 1

2 3 4

Samenwerking tussen kranten- en TV-journalisten Geert Sciot

TEL:

+32 2 705 59 19 info@fondspascaldecroos.com www.fondspascaldecroos.com

Samenwerking tussen kranten- en TV-journalisten

Met stille trom Marleen Teugels Auteuropa Filip Huysegems Koranroute Rudi Rotthier Bubble Business Aart De Zitter

5

6 7

Niemand mocht het weten Anne Wislez

In mei verscheen, met steun van het Fonds Pascal Decroos, het boek “De Crash van Sabena”.

Lezersbrief Peter Verlinden

Al een jaar lang volgden we dag

De Vlaamse Scriptieprijs Vereniging voor onderzoeksjournalistiek Conferentie Onderzoeksjournalistiek 8 en 9 november 2002

8

e-shop fotoreeks Karl Deckers

Volgende deadline aanvragen werkbeurs Het Fonds beschikt in de volgende juryronde over een bedrag van 43.150 euro.

De deadline voor de volgende aanvragen is 31 oktober 2002.

Alle vormen van bijzondere journalistieke projecten voor de audiovisuele of geschreven pers komen in aanmerking: reportages, documentaires, reeksen, boeken, ...

VZW

in, dag uit de langzame doodstrijd van Sabena. Steven Decraene en Peter Denruyter voor VTM, ikzelf voor de krant.

De pijnlijke ondergang van de luchtvaartmaatschappij bracht ons samen. Steven en Peter werden door hun nieuwsdienst in de mate van het mogelijke vrijgesteld om het nieuws in Zaventem te volgen, ikzelf mocht dat van mijn hoofdredactie al zes jaar doen.

We leerden elkaars werk waarderen. Af en toe zat er zelfs eens een samenwerking in. Mijn tvcollega's konden met microfoon en camera mensen benaderen die ik niet altijd kon aanspreken of ze werden spontaan aangeklampt, zélf was het voor mij dan weer veel makkelijker om 'off the record'‚ mijn ding te doen en mijn uitgebreide bronnenkring aan te boren.

Samenwerken tussen krant en tv is niet bepaald simpel want de diverse media hebben nu eenmaal hun eigen wetmatigheden.

Televisie heeft niets aan een verhaal zonder beeld. Samen een primeur delen is een haast onbe-

gonnen zaak wanneer je voor een krant werkt die 's ochtends verschijnt en je collega's voor een tv-station presteren dat 's middags en 's avonds haar nieuws moet te grabbelen gooien. Maar het is ons enkele keren gelukt. En dat creëert uiteraard een band.

Alledrie werden we 'gepakt' door het verhaal Sabena met zijn onwaarschijnlijke wendingen.

Maar we waren als journalisten ook genoodzaakt de nodige afstand te bewaren. Eenvoudig is dat niet als je dagelijks opnieuw telefoontjes moet plegen naar dezelfde mensen waarvan sommigen op de duur echte vertrouwenspersonen en zelfs vrienden worden. Eenvoudig is het evenmin om in één minuut dertig of tachtig krantenregels de vaak ingewikkelde en complexe nieuwsfeiten van de dag vlotjes, verstaanbaar en vulgariserend weer te geven. De ingrediënten

“Samenwerken tussen krant en tv is niet bepaald simpel want de diverse media hebben nu eenmaal hun eigen wetmatigheden.” van het Sabena-verhaal waren immers erg veelzijdig: morrende aandeelhouders en onvoorspelbare koerswijzigingen, deadlines die om de haverklap verstreken, politieke invloeden en vakbondstoestanden. Vaak produceerde dat nieuws zich dan ook nog eens vlak voor de deadline. En dan begaven we ons ook nog eens in een slangenkuil waarin heel wat mensen nestelden die je uit puur eigenbelang bepaalde

informatie gaven. Met alle risico's vandien.

Toen Sabena dan begin november vorig jaar defintief vleugellam werd, groeide meteen het idee om iets meer te doen met het verhaal dat we als waarnemers aan de zijlijn zo intens hadden beleefd. Tientallen en tientallen nieuwsfeiten, wetenswaardigheden en anekdotes konden we immers niet kwijt in onze dagelijkse tv-journaals en kranten.

Dan maar een boek schrijven, zo besloten we. De 12.000 werkloze Sabeniens en de burgers van dit land mochten toch wel wat meer weten over het hoe en het waarom van 's lands grootste faillissement en sociale drama. Geloof het of niet, maar het was een beetje een idealistische gedachte die ons motiveerde. Er waren vlak voor, tijdens en na het faillissement zoveel beschuldigingen heen en weer gestuurd dat je als buitenstaander amper nog begreep waarom Sabena overkop was gegaan. Piloten beschuldigden management, management beschuldigde piloten, politici gaven minderheidsaandeelhouder Swissair de schuld, ...

En het verhaal sleepte al zo lang aan dat ook de lezer en kijker het wellicht moeilijker en moeilijker kreeg om te volgen. Een boek kan in die context verhelderen, zo dachten we.

Drie auteurs, één boek Een uitgever vinden was niet echt een probleem. André Vanhalewyck was meteen geïnteresseerd en gaf ons volledige carte blanche. En dan werd het zoeken naar de juiste formule.

Een boek maken met nieuws in dat zowel voor de man in de straat als voor de betrokken exwerknemer en manager k

nieuwsbrief fo n d s

p a s c a l d e c ro o s vo o r b i j z o n d e r e j o u r n a l i s t i e k

Steven Decraene Steven Decraene (1976) is journalist bij de VTM Nieuwsdienst en bracht maandenlang verslag uit van de lange doodstrijd van Sabena.

Geert Sciot Geert Sciot (1971) is journalist bij De Morgen en volgt al jarenlang de luchtvaartsector.

Peter Denruyter Peter Denruyter (1967) is journalist bij de VTM Nieuwsdienst en bracht maandenlang verslag uit van de lange doodstrijd van Sabena.

Werkbeurs Werkbeurs Fonds Pascal Decroos: 5.000 euro, toegekend op 20 februari 2002.

Publicatie TITEL: ‘De Crash van Sabena’, de geschiedenis, de intriges, de getuigen AUTEURS: Steven Decraene & Geert Sciot & Peter Denruyter UITGEVERIJ:

Van Halewyck,

non-fiction VERSCHIJNT:

6 mei 2001 Paperback 17x22 cm / ca. 280 blz. / ISBN 90 5617 378 2 PRIJS:

ca. 19.91 euro

Marleen Teugels Na een jarenlange carrière in de reclame (o.m. Garbarski-EuroRSCG), stapte Marleen Teugels (1959) resoluut over naar de journalistiek. Ze was adjuncthoofdredactrice van Onze Tijd/Notre Temps (1994-1996) en werkt sinds 1996 bewust freelance voor onder meer Knack en De Morgen.

Werkbeurs Werkbeurs Fonds Pascal Decroos: 14.000 euro, toegekend op 13 september 2000 en 30 november 2000.

Publicatie UITGEVERIJ:

Nijgh & Van Ditmar

VOORPUBLICATIE:

Knack

Op woensdag 18 september 2002 wordt het boek voorgesteld in het federale parlement.

2

N°6 SEPTEMBER 2002

(vervolg pagina 1)

verteerbaar is, is niet bepaald makkelijk. Enerzijds wilden we het economisch verhaal brengen, anderzijds ook het diepmenselijke drama. Het risico op een saai boek of daarentegen een te populistisch verhaal is groot. We hebben dan maar 'boeiend' als maatstaf en uitgangspunt genomen. Alles wat we in het boek kwijt wilden, moest kunnen boeien. Dan kwam er het ook nog eens op aan om onze diverse stijlen te laten samensmelten.

Stijlen die grondig verschillen.

Steven en Peter zijn dag in dag uit met spreektaal bezig, ikzelf vrijwel uitsluitend met schrijftaal. Zij maken korte, gebalde zinnetjes, ikzelf durf al eens snel overschakelen op nevenschikking. Probeer dat maar eens te combineren. Het werd moeilijker dan we zelf dachten. Urenlang hebben we zitten zwoegen op het 'finetunen' van de teksten. We zijn zelfs een weekje in volledige afzondering getrokken. Het heeft onze productie zeker enkele weken vertraagd. Snelheid was een grote bekommernis. Onze uitgever wou uiteraard dat het boek zo snel mogelijk in de winkels lag nu Sabena nog zo fris in het geheugen van het land rondfladderde. Toen we vernamen dat er bij een andere uitgeverij ook nog eens een boek werd klaargestoomd steeg de druk.

Toch hebben we besloten om onze tijd te nemen. Een verhaal over de ondergang van één van 's lands monumenten verdient immers meer dan een haastig bij elkaar geflanst werkstuk.

Uiteindelijk lag ons boek zes

PROJECT

maand na de laatste vlucht in de winkel. Al bij al toch nog snel, concluderen we heel bescheiden.

Onze concurrent lag er al na minder dan 4 maanden en heeft dus enkele maanden voorsprong gekregen. Wie vergelijkt zal merken dat het twee totaal verschillende boeken zijn geworden.

Hoe zijn we nu te werk gegaan?

In totaal hebben we tijdens onze voorbereidingsfase een zestigtal mensen geïnterviewd. Vrijwel iedereen die we contacteerden hapte toe. Sommigen stonden erop om volledig 'off the record' te praten, anderen zagen heel graag hun naam in het boek verschijnen. Alleen enkele Zwitsers zagen niet in waarom ze met ons zouden moeten praten. Alle interviewtjes werden opgenomen op cassette en een vriendelijke typist die onze uitgever had ingehuurd tikte de interviews uit op papier. Zo kregen we honderden en honderden bladzijden getuigenissen waarop we dan met kleurtjes de belangrijkste passages hebben aangeduid. Een monikkenwerk maar, daar zijn we vandaag van overtuigd, absoluut noodzakelijk.

Naast die 'orale' bronnen hebben we een beroep gedaan op interne documenten. Die zijn moeilijk vast te pakken na een faillissement omdat een curator nu eenmaal beslag legt op alle bedrijfsbezittingen. Het Sabenaarchief was bijvoorbeeld helemaal ontoegankelijk. Toch zijn we erin geslaagd om heel wat cruciale interne nota's en verslagen van de Raden van Bestuur

vast te krijgen dankzij onze bronnen. Ze hebben ons die interne nota's gegeven omdat ook zijzélf van oordeel waren dat er nieuwe gegevens mochten aan het licht komen.

Economisten hielpen ons bij de interpretatie van de financiële gegevens. En urenlang hebben we zelf zitten discussiëren. We hebben ons afgevraagd of mensen ons niet om de tuin leidden, ons afgevraagd waarom bepaalde geïnterviewden bepaalde dingen zegden.

Die kritische benadering was absoluut noodzakelijk om te vermijden dat het boek een pamflettair karakter zou krijgen.

Hadden we dit boek kunnen tot stand brengen zonder het Fonds Pascal Decroos?

Ik vrees van niet. Een non-fictie boek schrijf je in dit kleine Vlaanderen sowieso al niet om geld te verdienen. Als je het dan nog eens met drie auteurs doet, dan hou je er niets aan over. En de kosten liepen snel op. Het vliegticket naar Zwitserland, de tientallen verplaatsingen, de duizenden fotokopieën en honderden telefoontjes.

Zijn we vandaag tevreden met het resultaat? Een boek is uiteraard nooit af. Altijd zijn er dingen die beter kunnen. Maar het verheugt ons dat zowel stewards als topmanagers ons schouderklopjes geven en dat we een boek hebben geschreven dat kwistig wordt gebruikt in de parlementaire onderzoekscommissie. n

Geert Sciot www.fondspascaldecroos.com/ sabenacrash/

- Marleen Teugels

Met stille trom

Haast bij toeval komt Marleen Teugels in aanraking met het leed van zieke Balkanveteranen.

Hun verhalen waren zo schokkend dat ze sinds het najaar van 1999 steeds dieper is afgedaald in de spelonken van die - voor haar - vreemde militaire wereld.

Stilaan is zij erachter gekomen dat die klachten, duistere dossiers en gruwelijke feiten één

– de naweeën van de nieuwe oorlog

groter verhaal vormen. Het gaat om de nietigheid van een mensenleven. Voor blinde doctrine, economische en politieke belangen moet alles wijken.

Soldaten en burgers zijn even weinig relevant.

Marleen Teugels schreef in 2000 tal van artikelen over wantoestanden in het Belgische leger.

Maar die ophefmakende stukken volstonden niet om het verhaal volledig te vertellen. Daar was een boek voor nodig, 'Met stille trom', en anderhalf jaar onderzoek. Marleen Teugels: "De zoektocht naar de mogelijke oorzaken van de kwalen van de blauwhelmen leidde naar de verschrikkelijke ervaringen van hun collega's in de Golf. k

nieuwsbrief fo n d s

p a s c a l d e c ro o s vo o r b i j z o n d e r e j o u r n a l i s t i e k

3

N°6 SEPTEMBER 2002

(vervolg pagina 2)

De aanwijzingen dat toxische oorzaken mede aan de basis liggen van de ziekten van tienduizenden zieke Golfoorlogveteranen en Irakese burgers stapelen zich op. Toch weigert het Amerikaanse Department of Defense halsstarrig die verbanden te onderzoeken. Het financiert hoofdzakelijk onderzoek door psychiaters. Een commissie in het Amerikaanse congres heeft daarom geadviseerd het onderzoek uit de handen van Defensie te nemen en het onder te brengen bij een onafhankelijk multidisciplinair onderzoeksteam bij een ander ministerie."

"Ook in de Balkan werden burgers en militairen ziek lang na de strijd is gevoerd en de camera's zijn verdwenen. Het leek mij de moeite te onderzoeken of tijdens de Balkanoorlogen mensen werden blootgesteld aan toxische vervuiling."

PROJECT

naast het leger, een nationaal vredesinstituut. Dit is noodzakelijk. De technologische vooruitgang maakt oorlogvoering in een geïndustrialiseerde wereld alleen maar giftiger en vernietigender. n

Heeft de enquête van het Belgische leger niet aangetoond dat het Balkansyndroom niet bestaat? "Deze enquête is op een zeer amateuristische wijze gebeurd", zegt Teugels. "Het onderzoek naar de Balkanziekten moet nog beginnen, bij voorkeur door onafhankelijke wetenschappers."

'Met stille trom' is het verhaal van een onderzoeksjournaliste die binnendringt in een gesloten mannenwereld. Aan de hand van persoonlijke getuigenissen, veldwerk, bronnenonderzoek en interviews beschrijft Marleen Teugels de allesvernietigende kracht van het militaire apparaat. Het is een overtuigend pleidooi tegen oorlog en voor conflictpreventie. Met een fractie van het defensiebudget kan men naast een Europese interventiemacht een Europees agentschap voor conflictpreventie oprichten

www.fondspascaldecroos.com/archief/ werkbeurzen/marleen_teugels/

- Filip Huysegems

Auteuropa Filip Huysegems

Werkbeurs Werkbeurs Fonds Pascal Decroos: 2.478,94 euro, toegekend op 28 november 2001.

Publicatie Elke maand verschijnt een aflevering van de reeks in De Standaard der Letteren, de boekenbijlage van De Standaard op donderdag.

VERSCHIJNINGSDATA TOT DE GROTE VAKANTIE:

24/1, 21/2, 21/3, 25/4, 23/5 en 27/6.

© Michiel Hendryckx

Filip Huysegems (°1964) werkt voor De Standaard der Letteren.

Daarvoor was hij journalist voor het persbureau IPS, voor BRTN Radio 1 en als freelancer.

Hij schreef twee boeken: - Latino's. Een reis door de nieuwe Verenigde Staten (Atlas, 1997) met Luc Verheyen, en - Nicaragua (Koninlijk Instituut voor de Tropen, 1998).

De Europese gedachte wordt meestal ingekleed in een economisch en politiek betoog. Het gaat dan over de nieuwe munt, de supranationale regelgeving, het soepeler circuleren van goederen en personen... Maar waar zijn de mensen van vlees en bloed in die verhalen? Wie zijn dat eigenlijk, onze medeEuropeanen? De reeks die Filip Huysegems gaat maken, bena-

dert die vraag vanuit de literatuur. Tussen januari en december 2002 zal hij in tien Europese landen een toonaangevend schrijver interviewen. Ze zullen het hebben over zijn of haar romans en de culturele scène in dat land.

Maar vooral zijn de gesprekken een aanleiding om een idee te krijgen van wat die samenleving bezighoudt. Zo worden de interviews tegelijk landenportretten:

het gestroomlijnde Zweden, het herenigde Duitsland, het perifere Griekenland, Frankrijk dat nog altijd groots wil zijn, Oostenrijk ohne Eigenschaften.

De geïnterviewden zijn auteurs die verder kijken dan hun eigen navel. Het zijn stuk voor stuk mensen met een scherp oog voor wat rondom hen gebeurt, en die er in hun boeken in slagen iets van tijdsgeest en volksaard te vatten. In de reeks komen onder meer aan bod: de Zweedse journaliste en thrillerschrijfster Liza Marklund, Antonio Muñoz Molina, wiens romans het Spanje van na Franco ten voeten uit tekenen, Robert Menasses gedachten over Oostenrijk, de DDR-auteur Thomas Brussig en Giuseppe Culicchia's satirische kijk op Italië. n www.standaard.be/auteuropa www.fondspascaldecroos.com/archief/ werkbeurzen/filip_huysegems/

nieuwsbrief fo n d s

p a s c a l d e c ro o s vo o r b i j z o n d e r e j o u r n a l i s t i e k

Rudi Rotthier Rudi Rotthier (1957) is tussen 1980 en 1989 werkzaam bij De Morgen op verschillende redacties (nieuws, politiek, buitenland). Sindsdien maakte hij talloze reportageseries in De Morgen, De Standaard Magazine, De Volkskrant, Wereldwijd, De Wereld Morgen.

Meestal gaan de thema’s over arbeid, uitbuiting, religie, ... .

PROJECT

Aart De Zitter Aart De Zitter (°1966) begon aan een carrière als taalkundige bij Lernout&Hauspie (toen dat bedrijf zelf nog een hightech starter was). Na een schuchtere poging zelf te ondernemen (in het toerisme), werd hij economisch journalist. In 2000 ging hij een jaar zelf aan de ondernemerskant staan en startte in Noorwegen een business incubator voor technologische bedrijven op. Sinds 2001 werkt hij als journalist voor de Financieel-Economische TIJD, Jobat en De Standaard. Hij specialiseert zich in het raakvlak tussen economie, psychologie en politiek. Daarnaast schrijft hij over jonge hightech ondernemingen, luchtvaart en toerisme. Hij publiceerde eerder het boek ‘Het avontuur van Sabena’. Voor Bubble Business sprak hij met tientallen bevoorrechte getuigen in binnen- en buitenland: bedrijfsleiders, investeerders, psychologen, sociologen, investeerders, analisten, economen.

Werkbeurs Werkbeurs Fonds Pascal Decroos: 7.436,81 euro, toegekend op 28 november 2001.

Publicatie Het boek wordt gepubliceerd bij Uitgeverij Lannoo Tielt en ligt op 9 oktober 2002 in de winkel.

N°6 SEPTEMBER 2002

- Rudi Rotthier

Koranroute

© rr

Werkbeurs Werkbeurs Fonds Pascal Decroos: 5.000 euro, toegekend op 29 mei 2002.

Publicatie Die verhalen worden op drie manieren gebracht: - in dagelijkse stukjes op pagina twee van de krant De Morgen; - in maandelijkse artikelen voor Zeno, de bijlage van De Morgen, waarin een moslimgebied nader wordt toegelicht; - in een boek dat in de loop van 2003 bij uitgeverij Atlas zal verschijnen, met daarin de grotere verbanden, de vergelijkingen tussen verschillende landen, de evolutie in zijn denken over de moslimwereld.

4

Naar aanleiding van de gebeurtenissen rond 11 september 2001 is Rudi Rotthier, ruwweg vanaf 1 januari 2002, aan een wereldreis door moslimlanden begonnen.

Hij is vertrokken in Marseille, en zal de volgende landen aandoen: PROJECT

Tunesië, Algerije, Marokko, Mauretanië, Nigeria, MiddenOosten, Turkije, Iran, Kasjmir, Bangladesj, Indonesië om uiteindelijk in Afghanistan te eindigen.

Het uitgangspunt van de trip was: al te veel wordt gedacht in termen van dé islam, of dé moslims, terwijl het uiteindelijk om ruim een miljard mensen gaat, die verschillende talen spreken, verschillende gebruiken hebben, en zelfs verschillende vormen van islam belijden. Dé moslim is bovendien doorgaans in een slecht licht geplaatst, hij is ofwel agressief, ofwel makkelijk manipuleerbaar, en zij is onderdrukt.

Zijn grote hoop is dat hij, tijdens deze reis, die een jaar zal duren,

'dé islam' kan versplinteren in verhalen van gewone mensen, geen terroristen, geen machthebbers, maar mensen die hun lot ondergaan, of die er zich op een bescheiden niveau tegen verzetten, die hun droompjes koesteren, of hun dromen hebben opgegeven, die moeten scharrelen om rond te komen, of die welvarender zijn dan Rotthier zelf, mensen die bezeten zijn van de Palestijnse kwestie of die het allemaal geen barst meer kan schelen, die inderdaad verdrukt worden, of die juist democratische hervormingen hebben afgedwongen. n www.fondspascaldecroos.com/archief/ werkbeurzen/rudi_rotthier/

- Aart De Zitter

Bubble Business

De

economie heeft het tegenwoordig zwaar te verduren. Tot voor kort heette het nog dat het Internet de wereld radicaal zou veranderen. Vandaag spatten bedrijven open die voorheen de lucht in werden gejubeld.

Financiële schandalen brachten

enkele toplui handenvol geld op maar lieten de economie én de kleine belegger met een zware kater achter. Het tij lijkt daarbij nog lang niet gekeerd, want met de regelmaat van de klok komen nieuwe hypes als schandaal bovendrijven. De Sky is vandaag niet langer de Limit.

Bubble Business beschrijft hoe hypes in de economie ontstaan.

Zowel in de zogeheten Oude Economie als de Nieuwe Economie worden bedrijven – meestal moedwillig – overgewaardeerd. Hoe wordt de waarde van een bedrijf dan wél correct bepaald? Hoe komt het dat iedereen die hoeraverhalen zo makkelijk gelooft? Waar begint een hype? En wanneer komt het omslagpunt waar het even snel bergaf gaat als voorheen bergop? Wie profiteert van een economische hype en wie is

Boek van Dirk Barrez finalist

het slachtoffer?

Bubble Business wil dat alle betrokken partijen – ondernemers, grote investeerders, media, kleine beleggers én politici – lessen trekken uit het hypeklimaat.

Iedereen moet ervoor zorgen niet in slaap gewiegd te worden door het zoete gezang van economische goochelaars die ons het walhalla beloven maar eigenlijk niet meer dan wat door hebzucht gedreven gebakken lucht verkopen. De vraag blijft altijd dubbel: wie zijn die keizers in hun protserige naakt, zoals in het bekende sprookje van H.C. Andersen? En vooral: wie zijn de durvers die roepen dat het naaktlopers zijn? Zullen zij het economisch neerwaartse tij ten goede kunnen keren? n www.fondspascaldecroos.com/archief/ werkbeurzen/aart_de_zitter/

'De antwoorden van het antiglobalisme. Van Seattle tot Porto Alegre', in het Frans vertaald onder de titel 'Une autre mondialisation est possible. De Seattle à Porto Alegre' blijft niet onopgemerkt in Frankrijk. Het boek is geselecteerd als finalist voor de Prijs van het Economische Boek. Die 'Prix du Livre d' Economie' bestaat sinds 1999 en is een initiatief van ondermeer de Franse Senaat. Het is de voorzitter van die Senaat die hem in het najaar uitreikt.

nieuwsbrief fo n d s

p a s c a l d e c ro o s vo o r b i j z o n d e r e j o u r n a l i s t i e k

Anne Wislez Anne Wislez (1966) is sinds 1988 freelance medewerker bij Sanoma Magazines (vroeger Mediaxis) (Flair, Feeling, Libelle, Fit&Gezond/Evita) en bij Roularta (weekend Knack).

PROJECT

5

N°6 SEPTEMBER 2002

- Ginette Geenens & Anne Wislez

Niemand mocht het weten – Het leven van een laaggeletterde vrouw

Werkbeurs Werkbeurs Fonds Pascal Decroos: 3.718,40 euro, toegekend op 28 februari 2001.

Publicatie Paperback 208 p formaat 14 bij 22 cm omslag Jan Hendrickx ISBN 90 5240 672 3 NUR 770/840 Verschijnt in september 2002 bij Houtekiet.

Niet kunnen lezen of schrijven, het lijkt onmogelijk in deze tijden van massacommunicatie. En toch treft het meer mensen dan we denken. Ginette Geenens, bijvoorbeeld. Zevenenvijftig jaar

lang heeft ze geleefd zonder letters. Van haar prille kindertijd tot haar pensioen heeft ze school gelopen, gewerkt, geld verdiend, haar huishouden gerund, haar kind opgevoed – zonder dat iémand buiten haar gezinsleden het wist. Want niemand mocht het weten. Niemand mocht zien onder welk verschrikkelijk en oneigentijds juk zij gebukt ging.

Dus leefde ze zo dat niemand het kon ontdekken: stil, klein, anoniem. Onzeker, geïsoleerd en routineus. Alles liever dan de schaamte te moeten ervaren van het 'anders zijn'.

De dood van haar man veranderde alles. Ginette maakte kennis met basiseducatie, een alfabetiseringscursus voor volwassenen.

Beetje bij beetje leerde ze haar diepgewortelde schaamte en haar oude afkeer voor letters

overwinnen. De dag dat Ginette de school betrad, ging er een ongekende wereld voor haar open.

Na jarenlang zwijgen ging Ginette eindelijk praten.

Journaliste Anne Wislez (die sinds 1988 interviews publiceert in magazines als Flair, Feeling, Libelle, Fit & Gezond / Evita) luisterde naar haar zo lang ingehouden geheim en schreef het neer. Eerst mocht niemand het weten, nu iedereen. In Ginettes moedige tocht van schaamte naar zelfvertrouwen is het publiceren van haar levenverhaal een gigantische mijlpaal. Tegelijk schetst dit aangrijpende egodocument het leven van een textielarbeidster uit de Vlaamse Ardennen in de jaren zestig. n www.fondspascaldecroos.com/archief/ werkbeurzen/anne_wislez/

LEZERSBRIEF

Peter Verlinden reageert op artikel van Marc Hoogsteyns (NB4 | oktober 2001) Door een toeval krijg ik uw geregeld door de VRT-TV- antwoorden zijn. Deze reportaNieuwsbrief nr. 4 van oktober 2001 in handen, waarin een interview met collega Marc Hoogsteyns naar aanleiding van zijn documentaire 'Kongomani'.

Daarin haalt de documentairemaker zwaar uit naar de "de Afrikaberichtgeving op deze laatste zender" (de VRT) die "erg politiek gekleurd is en dat eenieder die zich met een andere ingesteldheid op dit terrein begeeft vroegtijdig wordt getackeld".

Als chef Buitenland van de VRTTV-Nieuwsdienst protesteer ik formeel tegen deze ongefundeerde uitlatingen, tenminste wat de Afrikaberichtgeving in Het Journaal en Terzake betreft, waarvoor ik sinds 1998 als chef Buitenland verantwoordelijk ben én geregeld ook persoonlijk als verslaggever. De opnamen van collega Marc Hoogsteyns in Rwanda, in de periode dat hij daar als zelfstandig cameraman/reporter actief was, zijn

Nieuwsdienst aangekocht en uitgezonden. Daarnaast heeft collega Hoogsteyns nooit een concreet voorstel gedaan voor een afgewerkte reportage over een Afrikaans thema voor Het Journaal en/of Terzake. Er is dus

Nooit is door wie ook ingegrepen in een inhoudelijk element van een reportage ook nooit enig voorstel geweigerd, laat staan "vroegtijdig getackeld". En inderdaad: de VRT-TV-Nieuwsdienst geeft aan de VRT-journalisten zoveel mogelijk kansen om zelf op het terrein te gaan. Dat hoort bij onze opdracht. Wat CongoRwanda-Burundi betreft lukt ons dat zeer aardig, omdat er nu eenmaal -gelukkig- een grote belangstelling voor deze materie is, waardoor de hoge investeringen voor eigen reportages te ver-

ges zijn de afgelopen jaren gemaakt door verschillende journalisten (sinds 1994, de Rwandese tragedie, o.m. door Gui Polspoel, Katelijne Hermans, destijds VRT-correspondente Els De Temmerman, Jan Ouvry, Rudi Vranckx en ikzelf), elk met zijn/haar eigen ingesteldheid en zin voor nuance en onpartijdigheid, zoals ons redactiestatuut ons voorschrijft.

Nooit is door wie ook ingegrepen in een inhoudelijk element van een reportage, laat staan richtlijnen gegeven over een mogelijke 'ingesteldheid'. Dat kan niet volgens de journalistieke deontologie bij de openbare omroep.

Ik had verwacht dat wie aanspraak maakt op steun van het Fonds Pascal Decroos correcter zou omspringen met feiten. Ook als het over collega's gaat. n

Peter Verlinden, chef Buitenland VRT-TV-Nieuwsdienst

nieuwsbrief fo n d s

p a s c a l d e c ro o s vo o r b i j z o n d e r e j o u r n a l i s t i e k

6

N°6 SEPTEMBER 2002

De Vlaamse Scriptieprijs Elk jaar opnieuw kost het duiMeer info: De Vlaamse Scriptieprijs P.A.

Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek vzw Kolonel Bourgstraat 90 B-1030 Brussel

E-MAIL: info@fondspascaldecroos.com WEBSITE:

www.fondspascaldecroos.com/ scriptieprijs Onder de auspiciën van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten

zenden studenten bloed, zweet en tranen om een afstudeerscriptie af te leveren. En elk jaar weer verdwalen de meeste van die werkstukken voorgoed in de catacomben van onze academische instellingen.

Het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek wil graag een aantal scripties van dit droevige lot redden. Veel scripties verdienen immers een breder publiek. Daarom looft ze elk jaar een geldbedrag van 2.500 euro uit, voor een afstudeerscriptie die niet alleen van hoog wetenschappelijk niveau is, maar tegelijk als basis dient voor een opmerkelijk journalistiek verhaal/artikel. Dit artikel kan gepubliceerd worden in een aantal Vlaamse kranten.

Of misschien vist een uitgeverij een scriptie op en overweegt ze om het werk te publiceren.

Jongeren

Advertenties Dankzij de steun van Vlaamse kranten en tijdschriften in de vorm van gratis advertentieruimte ter waarde van 67.677,18 euro, mag het Fonds Pascal Decroos rekenen op een grote naambekendheid, zowel bij journalisten en uitgevers als bij het brede publiek.

EOS Film & Televisie Financieel Economische Tijd Grande Humo Punt Knack Maxim Menzo De Morgen Motoren en Toerisme Het Nieuwsblad De Standaard Tertio Vacature Het Volk Wereldwijd

De Vlaamse Scriptieprijs biedt jongeren de kans om hun onderzoek aan een breder publiek uit te leggen. Het zet hen aan om hun scripties, thesissen, eindwerken of verhandelingen in een

leesbaar, toegankelijk en publiceerbaar artikel te gieten. Met andere woorden, de Scriptieprijs helpt mee aan het vulgariseren van afstudeerprojecten in hogescholen en universiteiten. Het zal sommige studenten extra perspectieven bieden. De genomineerde scripties krijgen immers aandacht in diverse media. Het biedt het publiek de mogelijkheid om kennis te maken met een staalkaart van wat leeft onder de Vlaamse studenten.

Zuurstof aan uitgevers De Vlaamse Scriptieprijs stimuleert een nauwelijks bestaand genre in de Vlaamse literatuur: de literaire non-fictie. Uitgevers kunnen door die prijs het bovendrijvend talent snel en op een structurele wijze opvissen. De boekenuitgevers leveren twee leden van de vierkoppige jury.

De twee andere juryleden worden gerecruteerd uit de periodieke pers en de dagbladpers.

Interesse van de kranten en tijdschriften De Vlaamse Scriptieprijs biedt aan kranten en tijdschriften een

Stuur jouw scriptie vòòr 15 oktober 2002 op en maak kans om 2.500 euro te winnen.

Elk jaar opnieuw kost het duizenden studenten bloed, zweet en tranen om een afstudeerscriptie af te leveren. En elk jaar weer verdwalen de meeste van die werkstukken voorgoed in de catacomben van onze academische instellingen.

Het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek wil graag een aantal scripties van dit droevige lot redden.

Veel scripties verdienen immers een breder publiek. Daarom looft het Fonds elk jaar een geldbedrag van 2.500 euro uit, voor een afstudeerscriptie die niet alleen van hoog wetenschappelijk niveau is, maar tegelijk als basis dient voor een opmerkelijk journalistiek verhaal/artikel. Dit artikel kan gepubliceerd worden in een aantal Vlaamse kranten. Of misschien vist een uitgeverij een scriptie op en overweegt ze om het werk te publiceren?

Info: www.fondspascaldecroos.com/scriptieprijs

Onder de auspiciën van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten

Website Fonds De website kwam tot stand met de steun van UUNet. www.uu.net.

Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek vzw KOL. BOURGSTRAAT 90 B-1030 BRUSSEL

TEL

02 705 59 19

E-MAIL

INFO@FONDSPASCALDECROOS.COM

WWW.FONDSPASCALDECROOS.COM

mogelijkheid om kwaliteitsvolle stukken te publiceren over themata die jongeren interesseren en door jongeren werden geschreven. Door de prijs zullen media zich nog meer interesseren in wat jongeren studeren en wat het resultaat is van hun studies.

Op basis van een ingezonden journalistieke weerslag van de scriptie - in de vorm van een leesbaar, toegankelijk en publiceerbaar artikel - maakt de jury van de Scriptieprijs een preselectie.

De vijf genomineerden krijgen achteraf een tribune in een aantal Vlaamse kranten. De scripties zullen en kunnen uit alle onderzoeksdomeinen komen. Om er enkele te noemen: cultuur, sport, media, economie, toerisme, rechten, leefmilieu, onderwijs, huisvesting, geschiedenis, archeologie, welzijn, gezondheid, ... .

Werkwijze en timing De student stuurt een exemplaar van zijn/haar scriptie samen met een journalistieke weerslag naar het Fonds Pascal Decroos en dit vòòr 15 oktober 2002. Let wel, de student moet dit schooljaar afstuderen en bovendien slagen voor zijn eindexamen én thesis.

De student vergeet niet om zijn gegevens en coördinaten erbij te voegen. De genomineerden worden bekend gemaakt in de loop van november. De bekendmaking van de winnaar zal in het Paleis der Academiën plaats vinden. De Scriptieprijs wordt immers georganiseerd onder de auspiciën van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten. (http://www.kvab.be)

Scriptiebank De ingezonden scripties worden na de jurering overgedragen aan het Fonds Pascal Decroos die ze verzamelt in de Scriptiebank. Zo bevat deze bank in de toekomst vele honderden scripties. Die zal het publiek via de website kunnen doorzoeken op trefwoord, auteur of titel. Een prima en gratis databank voor iedereen. n

nieuwsbrief fo n d s

p a s c a l d e c ro o s vo o r b i j z o n d e r e j o u r n a l i s t i e k

7

N°6 SEPTEMBER 2002

Vereniging van Onderzoeksjournalisten voor België en Nederland Praktische informatie Conferentie Onderzoeksjournalistiek ORGANISATIE:

Vereniging Van Onderzoeksjournalisten

DATA:

8 en 9 november 2002

LOCATIE:

Ottone en Kasteel Oudaen in Utrecht. (Hoek Jansdam & Keistraat, 3512 HV Utrecht) TOEGANG: 215 euro per deelnemer (hierbij zijn de lunches inbegrepen en deelname aan alle lezingen, workshops en trainingen). Leden van het Fonds Pascal Decroos betalen 190 euro, leden VVOJ: 175 euro.

Contactpersoon voor geïnteresseerden in België is Guido Muelenaer (guido.muelenaer@trends.be).

Meer info kan ook gevonden worden op de website www.vvoj.be.

Het Fonds Pascal Decroos steunt VVOJ financieel en logistiek.

Begin dit jaar sloegen enkele Vlaamse en Nederlandse journalisten uit diverse media de handen in elkaar.

Vanuit de optiek dat men samen veel sterker staat, gingen zij over tot de oprichting van de 'Vereniging van Onderzoeksjournalisten' (VVOJ). Journalisten met elkaar in contact brengen, ideeën en methodes uitwisselen en eventueel tijdelijke samenwerkingsverbanden opzetten, is de voornaamste doelstelling van deze nieuwe vereniging.

Dat

nieuwsgaring steeds complexer wordt, hoeven we u vast en zeker niet meer te vertellen.

Nieuws krijgt steeds vaker een internationale component, lezers en kijkers verwachten van hun medium steeds vaker en ander nieuws dan de concurrent, marketing speelt een steeds grotere rol in de nieuwsselectie. Het wordt er met andere woorden voor de journalist niet makkelijker op. Verschillende landen gaven op deze ontwikkelingen reeds een antwoord: professionaliseren.

Verenigingen als Investigative Reporters and Editors (Verenigde Staten), Förenengin Grävande Journalister (Zweden) en Foreningen for Undersøgende Journalistik (Denemarken) vormen netwerken van journalisten die door internationale samenwerking, scholing, training en door het uitreiken van prijzen kritische en diepgravende journalistiek proberen te bevorderen. De VVOJ wil een soortgelijke vereniging worden voor het Nederlandse taalgebied. Door middel van het uitwisselen van kennis en ervaring tussen onderzoeksjournalisten, opleiding en training van

(aankomende) journalisten, het toekennen van prijzen voor onderzoeksjournalisten, discussie over journalistieke ethiek en de bevordering van openbaarheid van bestuur, zullen de oprichters van de VVOJ hetzelfde doel nastreven als hun buitenlandse collega-journalisten.

Wie? De VVOJ ontstond toen enkele journalisten uit verschillende media elkaar in 2001 ontmoetten op een internationaal congres over 'Investigative Journalism' te Kopenhagen. Ze vroegen zich af waarom onderzoeksjournalisten van het Nederlandse taalgebied niet meer samenwerken. Vanuit het idee dat 'men samen in ieder geval sterker staat', hebben zij de VVOJ opgezet. De VVOJ staat open voor professionele journalisten die voor Nederlandstalige media werken. Het enige criterium is dat de journalist journalistiek werk voor Nederlandstalige media uitvoert. Ook journalisten die voor nietNederlandstalige media werken, studenten journalistiek en docenten journalistiek zijn welkom.

Conferentie Onderzoeksjournalistiek Een eerste project van de VVOJ is de Conferentie Onderzoeksjournalistiek. Tijdens deze tweedaagse, die plaatsvindt op 8 en 9 november 2002, geven verschillende nationale en internationale en gerenommeerde onderzoeksjournalisten tientallen workshops, lezingen en trainingen.

Waar liggen de mogelijkheden en beperkingen van de onderzoeksjournalistiek? Hoe kan een moeilijk onderzoeksverhaal toegankelijk gebracht worden? Worden onderzoeksjournalisten niet vaak zelf gemanipuleerd? Op deze vragen zal de Conferentie Onderzoeksjournalistiek een antwoord trachten te geven.

Daarnaast schenkt het congres ook aandacht aan het uitwisselen van kennis en ervaringen van onderzoeksjournalisten, methoden van onderzoek zoals het achterhalen van overheidsdocumenten (wet op de openbaarheid van bestuur) en CAR (Computer Assisted Reporting). n

Lies Masscho

Drie starters kunnen GRATIS naar de Conferentie Onderzoeksjournalistiek 8 en 9 november te Utrecht Het Fonds Pascal Decroos wil graag dat ook startende journalisten de kans krijgen om dergelijke Conferentie bij te wonen. (Onderzoeks)journalistiek stimuleren bij startende journalisten is één van de missies van het Fonds. Daarom besliste het Fonds om drie plaatsen voor starters te betalen en tegelijk één jaar lidgeld bij VVOJ. Starters zijn journalisten met minder dan twee jaar ervaring.

Praktisch De aanvrager stuurt vòòr 30 september (effectief toegekomen op het adres van het Fonds Pascal Decroos) een publiceerbaar artikel (maximaal 7000 lettertekens) dat handelt over onderzoeksjournalistiek. (Dit kan van alles zijn: het belang, de problematiek als starter, technologie, wetgeving, ...).

Daarnaast moet hij kunnen aantonen dat hij journalistieke

aspiraties heeft. Bij de aanvraag wordt een CV gevoegd. Indien de aanvrager beschikt over enkele gepubliceerde artikels (in kranten, tijdschriften, web, maar ook audiovisueel materiaal mag), dan voegt hij best een bewijsexemplaar bij zijn aanvraag. n U stuurt alles naar: Het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek vzw Kolonel Bourgstraat 90, B-1030 Brussel

p a s c a l d e c ro o s vo o r b i j z o n d e r e j o u r n a l i s t i e k

Particulieren STUDENTEN: 12,50 euro GEWONE LEDEN: 25 euro STEUNENDE LEDEN: 60 euro ERELEDEN: 125 euro Bedrijven GEWONE LEDEN:

60 euro STEUNENDE LEDEN: 125 euro ereleden: 250 euro Gelieve uw bijdrage te storten op rekeningnummer: 422-8004971-11 van het Fonds Pascal Decroos met vermelding 'LIDGELD 2002'.

Uw voordeel Als lid wordt u nauw betrokken bij de werking van het Fonds: we nodigen u uit op alle activiteiten (debat, lezing, ...) en u ontvangt twee keer per jaar de Nieuwsbrief en de e-brieven via e-mail. Op 8 en 9 november 2002 organiseert het Fonds Pascal Decroos, samen met VVOJ, een Conferentie Onderzoeksjournalistiek.

Leden van het Fonds Pascal Decroos betalen 190 euro in plaats van 225 euro inschrijvingsgeld.

U krijgt een reductie op een reeks zw/w postkaarten en originele zwart/wit foto's (afmetingen 30/40 cm en gesigneerd) die u bij het Fonds kunt aankopen. Deze journalistieke foto's werden gerealiseerd met o.m. een werkbeurs van het Fonds Pascal Decroos.

e-Shop

www.fondspascaldecroos.com

Fotoreeks Karl Deckers – Burkina Faso

Set van 2 x 4 verschillende postkaarten

FOTO

5 l

FOTO

6 l

FOTO

7 l

FOTO

8 l

© Karl Deckers 2000

· Formaat: 11 x 15 cm · Gedrukt op bioset 300 gr · Prijs: 10,50 euro per set (inclusief verzending Europa)

· Prijs leden Fonds Pascal Decroos: 9,45 euro per set (inclusief verzending Europa)

4 foto’s formaat 30 x 40 cm De 4 foto's van Karl Deckers zijn op groot formaat te krijgen. 50 exemplaren zijn genummerd en gesigneerd door de fotograaf. · Formaat 30,5 x 40,6 cm (12 x 16 inch) · Afgedrukt op ‘pearl papier’ (Ilford) · Prijs: 150 euro per stuk

© Karl Deckers 2000

Door lid te worden, steunt u de vereniging die bijzondere journalistiek en onderzoeksjournalistiek in Vlaanderen wil stimuleren en waar ook u in gelooft! Lid worden van het Fonds Pascal Decroos betekent dat u het noodzakelijk vindt dat meer tijd wordt gespendeerd aan journalistieke projecten.

Door lid te worden, steunt u ons moreel en financieel: u deelt onze visie, u steunt onze projecten en zorgt ervoor dat we jaar na jaar onze projecten en engagementen kunnen uitvoeren.

N°6 SEPTEMBER 2002

(inclusief verzending Europa)

· Prijs leden Fonds Pascal Decroos: 125 euro per stuk (inclusief verzending Europa) [Het Fonds is niet BTW-plichtig.]

U wordt automatisch voor één jaar lid van het Fonds Pascal Decroos en ontvangt minstens twee maal per jaar de Nieuwsbrief van het Fonds PD. UW

© Karl Deckers 2000

Word lid

8

AANKOOP HELPT TOEKOMSTIGE FINANCIERING

VAN WERKBEURZEN AAN JOURNALISTEN.

Hoe bestellen? · Elektronische bestelling: k www.fondspascaldecroos.com/shop/ · Telefonische bestelling: k +32 2 705 59 19

Hoe betalen? © Karl Deckers 2000

nieuwsbrief fo n d s

Betaal het totale bedrag van uw bestelling op dit rekeningnummer: k 422-8004971-11 Gelieve te noteren dat we de postkaarten en/of foto's pas versturen NA de bevestiging van uw betaling.

Colofon Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap

vzw

Kolonel Bourgstraat 90, B-1030 Brussel - België T +32 2 705 59 19 - F +32 2 705 59 29 E info@fondspascaldecroos.com W www.fondspascaldecroos.com

Redactie: Ides Debruyne Voorzitter van de Raad van Bestuur: Paul Decroos Vorm: Anne Van Hootegem Druk: Printing Partners Alle rechten voorbehouden. Uit deze Nieuwsbrief noch de website mag niets worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaandelijke schriftelijke toestemming van de uitgever.