DATA

Formule-atlas

De formule-atlas van FoodPersonality: de afgelopen twee jaar hebben we nagenoeg alle als supermarkt aan te duiden formules in deze rubriek beschreven. De komende tijd zullen we in deze rubriek daarom vanuit een nieuw perspectief naar geografische aspecten van supermarktformules kijken. Om te beginnen met de impact van online boodschappen doen op de fysieke supermarktstructuur. De informatie is afkomstig van Bureau van der Weerd, adviesbedrijf in winkelonderzoek.

Online boodschappen doen nam ik 2020 een enorme vlucht dankzij het ‘aanjaageffect’ van corona. De online supermarktomzet gegenereerd door huishoudens nam in 2020 toe tot ongeveer 5 procent van de totale markt. De belangrijke spelers daarin zijn Albert Heijn, Jumbo en Picnic. Deze laatste formule opereert als ‘pure player’ uitsluitend online en rolt het concept steeds verder uit over Nederland. Inmiddels beschikt Picnic over bijna veertig hubs waarvan het merendeel in de Randstad is gesitueerd. Niet verwonderlijk, de belangrijkste doelgroep voor online boodschappen doen woont met name in het westen van het land en dan relatief vaak in de grotere steden. Er bestaat dan ook een sterke correlatie tussen de penetratiegraad van online boodschappen doen en stedelijkheid, zoals ook goed is terug te zien op onderstaand kaartbeeld (figuur 1).

De opmars van online zorgt op lokaal niveau voor een nieuwe vestigingsdynamiek

Niet omnichannel, wel ‘online boodschappers’

Vanzelfsprekend ondervinden diverse formules in meer of in minder sterke mate concurrentie van Picnic. Een aantal omnichannel formules is in staat om online direct met Picnic te concurreren terwijl andere formules – die niet online actief zijn – verhoudingsgewijs veel concurrentie ondervinden van Picnic. Zo blijkt uit onderzoek (Supermarkt & Ruimte, najaar 2020) dat formules die niet online actief zijn wel degelijk een groot aandeel ‘online boodschappers’ onder hun primaire klanten hebben. Uit figuur 2 blijkt dat Dirk en Lidl als belangrijke secundaire supermarkten onder hun primaire klanten resp. 27 en 20 procent online boodschappers hebben.

Lidl veel last van Picnic

Ingezoomd om de regio HaarlemAmsterdam-Almere beschikt Picnic nu over acht hub’s (en binnenkort wordt er nog een nieuwe in het Gooi geopend). Vanuit deze hubs omvatten de afzonderlijke marktgebieden van Picnic veel vestigingspunten van Albert Heijn (figuur 3). De daadwerkelijke concurrentie valt relatief mee omdat Albert Heijn, zeker in deze marktgebieden, ook online een sterke marktpositie heeft. Voor bijvoorbeeld de Lidl (maar dat geldt ook voor een aantal andere formules) ligt dit anders. Veel filialen van Lidl vallen binnen het verzorgingsbereik van een Picnic-hub (figuur 4). Dit in combinatie met de uitkomst dat onder primaire klanten van Lidl één op de vijf ook online boodschappen doet, laat zien dat Lidl verhoudingsgewijs flink wat concurrentie zal ondervinden van Picnic, die van de online aanbieders het sterkst op prijs concurreert.

De opmars van online boodschappen – het afgelopen jaar versterkt door de coronapandemie – doen brengt op lokaal niveau een nieuwe vestigingsdynamiek met zich mee. Het Nederlandse supermarktlandschap is enorm concurrerend. De impact van het online boodschappenkanaal op exploitaties van fysieke supermarkten neemt verder toe. Bureau van der Weerd brengt deze impact de komende edities van Foodpersonality letterlijk in kaart.

Figuur 1. Kaart met oriëntatie online boodschappen doen per 4-cijferig postcodegebied met daarin aangegeven de locaties van Pinic-hub’s.

Figuur 2. Grafiek met aandeel primaire klanten dat ook online boodschappen doet (van landelijk opererende formules).

Figuur 3 en 4. Kaart regio Amsterdam met verzorgingsbereik Picnic-hubs en vestigingspatroon Albert Heijn; zelfde kaart regio Amsterdam met verzorgingsbereik hubs Picnic en vestigingspatroon Lidl.