Uitgave van Forfarmers Nederland
NR 2 2017
VOer
taal
Hittestress: denk ook aan de droge koeien
2
Onkruidbestrijding in grasland
6
“Hoe bereik ik een hoge melkproductie per koe?� Hoge melkproductie met gezonde koeien
9
2
Inhoud 02 Aandacht voor hittestress
Aandacht voor hittestress
Hittestress: vergeet droogstaan
03 Column Meer melk 04 Samenwerking met Dairy Academy 06 Onkruidbestrijding grasland 08 De communicatiespecialist 09 Hoge productie met gezonde koeien 10 Praktijksituatie Hans Wever 11 Praktijksituatie Cees Posch 12 Praktijksituatie Bas Schellekens 13 A groscoopbokaalwinnaar Holmer 14 Veiligheid op het boerenerf
Hittestress tijdens de droogstand heeft invloed op de weerstand van het kalf na de geboorte.
15 Korte berichten
Bij hittestress gaat de eerste aandacht
Recent is in Amerikaans onderzoek het
vaak uit naar de melkkoeien. Daar
effect van hittestress op droogstaande
worden aanvullende maatregelen
koeien onderzocht. Droogstaande
genomen om de negatieve gevolgen van
koeien die dankzij intensieve ventilatie
hittestress te verminderen. Maar ook bij
en koeling geen last hadden van
droogstaande koeien heeft hittestress
hittestress werden vergeleken met
negatieve effecten. Zowel het nog
droge koeien die hier wel onder leden.
ongeboren kalf als de melkproductie na
De meest opvallende uitkomst van het
afkalven lijden eronder. Herkenbaar?
onderzoek is dat kalveren die in de
Wellicht heeft u zelf ook ervaren dat
baarmoeder hebben geleden onder
afgelopen jaar uw najaarskalveren
hittestress, in hun eerste lactatie
minder weerstand hadden vanwege de
gemiddeld 1.200 kg melk minder
warme nazomer van 2016. Lees hier
produceren. Koeien met hittestress
onze tips.
hebben een hogere lichaamstempera-
16 Column Yvon Jaspers
Colofon Voertaal is een uitgave van ForFarmers. Voor meer informatie kunt u terecht bij de regionale ForFarmers dealer of bij ForFarmers, Lochem. Tel. 0573 – 288 800 E-mail: voertaal@forfarmers.eu www.forfarmers.nl Overname van artikelen is mogelijk na toestemming van de redactie en met bronvermelding. Gedrukt op milieuvriendelijk papier.
Column
nde koeien niet tuur en een versnelde ademhaling. Uit
Verder blijkt de doorlaatbaarheid van de
dit onderzoek blijkt tevens dat drachtige
darmwand niet optimaal te functioneren
koeien met hittestress een verlaagde
bij kalveren geboren uit koeien met
weerstand hebben. De gevolgen? Die
hittestress. Er worden daardoor minder
ijlen door tot na afkalven. Want naast een
afweerstoffen (IgG) in de bloedbaan
kortere draagtijd en minder uierontwik-
opgenomen, wat resulteert in een lagere
keling in de late dracht, zijn in de
weerstand. Ook leidt hittestress tijdens
opvolgende lactatie ook een verminderde
de dracht tot een lagere voeropname en
drogestofopname van 1,5-2 kg per dag,
minder goed drinkgedrag van de kalfjes.
een ruim 15% lagere melkproductie en een lagere voerefficiëntie vastgesteld.
Permanent effect Hittestress tijdens de dracht blijkt ook
Invloed op ongeboren kalf
van invloed op de uitval bij kalveren: 4%
Hittestress tijdens de droogstand
meer doodgeboorten en bijna 15% meer
beïnvloedt ook de ontwikkeling van het
uitval door ziekte en groeivertraging
kalf in de baarmoeder en zijn/haar
gedurende de opfok. In totaal was de
weerstand na de geboorte. Het verschil
uitval van deze kalveren tot en met de
in geboortegewicht tussen ‘gewone’ en
eerste lactatie ongeveer 20% hoger dan
‘hittestress’ kalveren kan oplopen tot
in de controlegroep.
zelfs 5,7 kg.
Meer melk met gezonde koeien De melkprijs is goed, het totaal aantal koeien wordt op veel bedrijven lager en melk per kg fosfaat belangrijker. Logisch dus dat de vraag naar productieverhoging aan de orde van de dag is. Dit blijkt ook uit ons recente marktonderzoek: 60% van de veehouders gaf aan te willen optimaliseren via melkproductieverhoging per koe. Uit de Agroscoop-cijfers blijkt dat veel ForFarmers-klanten de afgelopen maanden niet hebben stilgezeten: de gemiddelde meetmelkproductie is inmiddels gestegen naar 30 kg per koe per dag. Vandaar dat dit nummer in het teken staat van een hoge productie met gezonde koeien. Naast voeding kan de productie ook via andere
Tips tegen hittestress voor droogstaande koeien . Zorg voor een koele stal (isolatie, ventilatie, koeling).
. Zorg voor een fris en smakelijk
. Verstrek voldoende vers drinkwater (minimaal 2 drinkbakken per groep).
. Verlaag het drogestofgehalte van het
aanpassingen in de bedrijfsvoering worden verhoogd. Denk aan het verbeteren van de jongveeopfok of transitiemanagement, verbetering van de vruchtbaarheid en daardoor kortere tussenkalftijd of drie keer daags gaan melken. Drie boeren vertellen via
rantsoen:
rantsoen naar rond de 40% voor een
welk plan van aanpak zij productieverhoging
- Voer elke dag vers, accepteer 10%
hogere drogestofopname en minder
hebben gerealiseerd.
restvoer én verwijder restvoer. - Voer in de ochtend bij lage buitentemperaturen. - Voeg Selko TMR toe aan het rantsoen om broei tegen te gaan.
selectie.
. Verlaag het aandeel structuur,
Onze specialisten stellen samen met u het
energiedichtheid verhoogd worden.
juiste plan van aanpak voor uw bedrijf op. Met
. Voer voldoende eiwit waardoor de
- Gebruik Smulextra stroop of natte
voeropname en de passagesnelheid in
producten die de opname stimu-
de pens worden verhoogd. Daarnaast
leren en selectie voorkomen.
is dit noodzakelijk voor een goede
- Overweeg het maken van een mengkuil voor droge koeien.
Wilt u ook de melkproductie per koe verhogen?
waardoor de smakelijkheid en
als belangrijkste doel behoud van gezonde koeien. Ik wens iedereen een mooie zomer toe!
ontwikkeling van het kalf tijdens de dracht.
Gertie Klein Hegeman Verkoopleider melkvee
3
4
De kracht van partnerschap
Samenwerking ForFarmers en Dairy Acad brengt innovaties sneller naar het boeren
Dairy Academy Oenkerk.
Melkveehouders hebben baat bij
Royal A-ware en de Nieuw-Zeelandse
schil is wel dat de partners van DAO hier
innovaties die het rendement en de
zuivelcoöperatie Fonterra. Zij ontwik-
continu nieuwe concepten en technieken
duurzaamheid van de bedrijfsvoering
kelden de praktijkschool door tot wat nu
in de praktijk testen, alleen of in samen-
versterken. Hoe sneller innovatie en
Dairy Academy Oenkerk (DAO) heet: een
werking met andere partners. De kennis
kennis beschikbaar komen voor de
wereldwijd kenniscentrum voor melk-
die hieruit voortkomt wordt gedeeld met
praktijk, hoe beter dus. Precies om die
veehouderij en zuivel. In 2014 sloot DAO
de melkveehouders die leveren aan Royal
reden hebben ForFarmers en Dairy
een samenwerkingsverband met andere
A-ware en de klanten van ForFarmers en
Academy Oenkerk onlangs besloten om
partners in de keten, waaronder Lely
andere partners. Het melkveebedrijf wordt
de in 2014 gestarte samenwerking met
(agrotechniek), Kamps de Wild (mecha-
intensief begeleid en geadviseerd door
vijf jaar te verlengen.
nisatie), Semex (genetica), Kromwijk
onder meer specialisten van ForFarmers
Electro, BP, Dairy Training Centre en
en ForFarmers-dealer Weidse Blik.
Het Friese ‘Oenkerk’ is een begrip in
ForFarmers, met als doel om de ontwik-
‘Nederland - zuivelland’, maar ook ver
keling en overdracht van kennis een
Samenwerking met meerwaarde
buiten onze landsgrenzen. In 1962 ging
extra impuls te geven.
“De samenwerking met DAO heeft voor ons zijn meerwaarde bewezen”, zegt
in Oenkerk de ‘Praktijkschool voor de Veehouderij en het Weidebedrijf’ van
DAO melkveebedrijf
Théjan Benders, verkoopleider melkvee
start. De praktijkschool maakte wereld-
In de samenwerking tussen ForFarmers
voor ForFarmers in Friesland. “Naast
wijd furore en kreeg in 1987 een officiële
en DAO staat het melkveebedrijf van DAO
alles wat ForFarmers doet op het gebied
erkenning voor internationaal onderwijs.
centraal. Met 190 melkkoeien en 95 stuks
van innovatie en praktijkonderzoek, kun-
De laatste belangrijke mijlpaal is de
jongvee is dit een normaal praktijkbedrijf
nen we op het melkveebedrijf van DAO
overname van Praktijkschool Oenkerk
dat net als ieder ander bedrijf financieel
continu testen of nieuwe concepten en
door de noordelijke zuivelonderneming
de eigen broek moet ophouden. Het ver-
productvernieuwingen het technisch al
5
demy Oenkerk nbedrijf
kunnen A-ware-melkveehouders en
samenwerking van het praktijkbedrijf
onze klanten het hele jaar deelnemen
met de partners. “De betrokken partners
aan workshops die we organiseren in
wisten elkaar gemakkelijk te vinden en
Oenkerk.”
konden hierdoor in korte tijd een professionele proef opzetten en uitvoeren.”
Gezamenlijke praktijkproeven Niet in de laatste plaats voeren partners
Bij DAO is men zeer te spreken over het
goed draaiende melkveebedrijf verder
bij DAO ook gezamenlijk praktijkproeven
partnerschap met ForFarmers. De Jong:
vooruit helpen. Zo komt op DAO snel
uit. Zo is onlangs een voerproef afge-
“Net als ForFarmerswil Dairy Academy
kennis vrij waar onze klanten direct
rond met Shredlage gehakselde mais
Oenkerk bijdragen aan een hoger ren-
wat aan kunnen hebben. Daarnaast is
(zie kader). Dit is een gezamenlijk
dement voor melkveehouders en hen
het uniek dat we met andere partners
project van Kamps de Wild (Shredlage
helpen om steeds beter grip te krijgen
van DAO, zoals Lely, Kamps de Wild en
hakseltechniek), Semex (sensor-
op de kostprijs, met oog voor koeien,
Semex kunnen sparren over innovatie.
metingen koegedrag), DAO melkvee-
milieu en omgeving. Inmiddels hebben
Zo leren we van elkaar en kunnen we
bedrijf (proefkoppels melkkoeien) en
we op DAO al diverse innovaties getest
elkaar versterkenin het streven om
ForFarmers (proefopzet, rantsoen-
waaraan ForFarmerseen belangrijke
de efficiency en het rendement van
samenstelling en analyse resultaten).
bijdrage heeft geleverd. De kennis en
de melkveehouder te verhogen. De
ervaring die we hiermee opdoen delen
opgedane kennis delen we via onze
Annemarie de Jong, projectleider bij
we graag met A-ware-melkveehouders
melkveespecialisten en ons netwerk van
DAO noemt deze proef een goed voor-
en ForFarmers-klanten.”
dealers overal in Nederland. Hiernaast
beeld van de meerwaarde van de
Voerproef Shredlage: melkproductie gelijk bij rantsoen met laag maisaandeel Shredlage mais heeft bij een laag
Geen verschil in melkgift, lager ureum
melk, pens-pH, herkauwtijd, mest-
aandeel mais in het rantsoen (vijf
De voerproef is uitgevoerd met twee ver-
score en pensvulling. Wel resulteerde
kilo drogestof) geen significante
gelijkbare groepen melkkoeien. Aan het
het rantsoen met Shredlage gehak-
voordelen voor de melkproductie,
einde van de voerproef was tussen beide
selde mais in een significant lager
herkauwtijd, pens-pH, mestcon-
groepen geen significant verschil te zien
ureumgehalte in de melk van 1 mg per
sistentie en pensvulling. Wel is het
in productieresultaten en gehaltes in de
100 gram melk.
ureumgehalte in de melk significant lager. Dit blijkt uit de eerste professionele voerproef in Nederland met Shredlage gehakselde mais die afgelopen winterseizoen plaatsvond op de Dairy Academy Oenkerk (DAO). De voerproef was een initiatief van ForFarmers en is uitgevoerd in samenwerking met DAO, Kamps de Wild (distributeur van o.a. Claas landbouwmachines) en Semex (genetica en sensortechniek).
6
Onkruid bestrijden in grasland
Reken af met ridderzuring in de nazomer De nazomer is één van de beste momen
soms wel drie keer ingrijpen om er vanaf
ten voor de bestrijding van veelvoor
te komen.”
komende onkruiden in grasland: ridder zuring en paardenbloem. Deze onkruiden
Laat of niet: de nazomer is hoe dan ook
groeien doorgaans goed in het vroege
een goede periode voor bestrijding van
najaar waardoor ze de middelen snel en
wortelonkruiden zoals ridderzuring en
goed opnemen. Hoe bepaal je wanneer
paardenbloem. Hannink: “In het vroege
onkruidbestrijding ook echt nodig is? Een
najaar vormen de planten nieuw blad en
rondje langs de velden met ForFarmers
dat helpt enorm bij de opname van de
teeltspecialist ruwvoer Paul Hannink.
middelen. In het najaar is er bovendien een neerwaartse sapstroom. De sappen
Met arendsogen tuurt Paul Hannink over
transporteren de middelen naar de
de percelen in het Twentse land. Nog
onderste delen, met name de wortels,
zonder de weilanden van dichtbij te zien
waardoor ze veel effectiever werken dan
weet hij dat ridderzuring alom aanwezig
in andere periodes van het jaar.’’
is. Bij sommige percelen is dat ook
Teeltspecialist ruwvoer Paul Hannink: “Je moet minimaal één keer per maand de wei in om te zien
overduidelijk en zie je het veelvoor
Minimaal één keer per maand de wei in
komende onkruid al op afstand ver boven
We passeren ook tal van weilanden die
het gras uitsteken. ‘’Dan ben je eigenlijk
vanaf de weg gezien vrijwel vrij zijn van
zijn belangrijkste advies aan veehouders: je
als veehouder veel te laat met onkruidbe-
onkruid en dicht begroeid zijn met mooi
moet de wei in om te zien hoe het werkelijk
strijding’’, vertelt Hannink. “Jonge
groen gras. Soms klopt dat beeld, vaak
is gesteld met een perceel. Eén keer per
ridderzuring heeft korte wortels en is
ook niet, weet Hannink. “Goed gras is
maand is echt het minimum, vindt de
met één onkruidbestrijding goed weg te
groen, slecht gras is groen en ook onkruid
teeltspecialist. Het kan immers hard gaan
krijgen. Volwassen planten hebben een
is groen, dus de schijn kan behoorlijk
met onkruid. Hannink: “Als een perceel in
wortel van 20 tot 30 cm. Dan moet je
bedriegen.” Dat brengt hem meteen op
februari voor 20% met onkruid is begroeid,
hoe het gesteld is met je perceel.”
Hubert Blenke: kan het in april zomaar 40% zijn.” Bij een
weer op peil te krijgen en dan ben je altijd
‘farmwalk’ hoort ook registreren - al is het
duurder uit.”
“Niet bestrijden kost altijd meer”
maar bijhouden in een notitieboekje - wat je ziet per perceel en bijhouden wat je hebt
Schade door droogte
gedaan. “Veel veehouders weten niet
Alle goede adviezen ten spijt, als
wanneer er voor het laatst een bestrijding
veehouder heb je niet alle factoren in
is uitgevoerd. Dat kan eigenlijk niet.“
de hand, erkent Hannink. Zoals zo vaak, moet ook het weer meezitten. In
Om de drie jaar onkruid bestrijden
het voorjaar van 2017 was het vaak te
Bij goed graslandbeheer hoort dat er elk
koud voor een vroege onkruidbestrij-
jaar bij een derde van het areaal, dus elke
ding, voorafgaand aan het maai-
drie jaar, onkruidbestrijding plaatsvindt,
seizoen. In mei en juni was het warm
stelt Hannink. De meeste bedrijven halen
en kurkdroog. Hannink: “Je kunt het
dat niet constateert hij en komen op z’n
nog zo netjes doen, maar bij langdu-
best uit op één bestrijding per 4 jaar.
rige droogte gaat gras gewoon dood en
Hannink: “Het gevolg is dan dat het
neemt het onkruid het over van het gras.”
Melkveehouder Hubert Blenke en zoon Julian
onkruid doorwoekert. Sommige soorten
Buiten kijf staat dat het loont om onkruid-
zijn gebrand op ‘schone’ weilanden. Hubert:
wortelen diep en zijn steeds moeilijker te
ontwikkeling structureel en nauwlettend in
“Waar onkruid staat kan geen gras staan en
bestrijden. Daarnaast worden de ruimtes
de gaten te houden en adequaat te
aan onkruid in de kuil hebben we niks.
die het onkruid inneemt groter. Na de
bestrijden. Hannink: “Op tijd en effectief
Voor het voerhek hebben we kwaliteit nodig.”
bestrijding krijg je dan ‘holle zoden’ waar
onkruid bestrijden kan altijd uit. Door
De familie Blenke is na een bedrijfsverplaat-
geen gras meer gaat groeien, ondanks dat
onkruid uit de percelen te houden bereik je
sing vier jaar geleden verdergegaan op een
de meeste grassen een goed uitstoelend
de beste opbrengst en kwaliteit per hectare
locatie in het Twentse Hertme, met 105 melk-
vermogen hebben. Lang wachten met
en draag je maximaal bij aan meer melk
koeien. Vanaf de start op het nieuwe bedrijf
bestrijden betekent uiteindelijk dat je
uit eigen ruwvoer. En dat wil uiteindelijk
zijn alle percelen opnieuw ingezaaid. De
eerder moet doorzaaien of vernieuwen om
elke melkveehouder.”
onkruidontwikkeling wordt nauwlettend in de gaten gehouden en Blenke heeft zelf een
de opbrengst en kwaliteit van het perceel
gedragen landbouwspuit gekocht. “We willen er meteen bij zijn als we denken dat het nodig
Bestrijden rendeert
is en stellen een onkruidbestrijding nooit
Onkruidbestrijding kost zo’n €90,- per
ridderzuring kunnen bestrijden.”
lang uit. Ik wil ook graag zelf pleksgewijs
hectare. Hoe zich dat precies vertaalt in meeropbrengst aan drogestof en
Lang rekenen voordat besloten wordt om in
VEM laat zich lastig exact berekenen.
te grijpen doen Blenke en zoon niet. “Als je
Combineer je onkruidbestrijding met
niets doet kost het altijd meer. Net zoals we
doorzaaien, dan ben je zo’n €320,-
streven naar een lange levensduur van onze
per hectare kwijt (spuiten, wiedeggen,
koeien, streven we naar een lange levensduur
doorzaaien, graszaad). Als dit resul-
van onze graspercelen. Een perceel kan best
teert in een verhoging van de drogestofopbrengst met 2 ton per hectare en een verbetering van de voederwaarde met 100 VEM/kg ds, zijn die kosten al in één seizoen ruim terugverdiend.
10 jaar meegaan als je het maar goed Volwassen ridderzuring heeft wortels van 20 tot 30 cm. Ridderzuring bestrijden lukt daarom beter als het onkruid nog jong is en de wortels kort. Bestrijding gaat het beste als de bladeren een mooie volle rozet vormen (krop sla) en de bloemstengel bijna zichtbaar is.
onderhoudt.”
7
8
De specialist
Communicatiespecialist Loes ten Brummelhuis:
“Communicatie moet informeren, inspireren en boeien” Communicatie is voor mij geslaagd als
veel middelen om mee te communice-
en klantenservice. Samen realiseren
het een doel dient. Het moet informeren,
ren, denk aan deze Voertaal Melkvee,
we heel veel. Van de allereerste schets
inspireren en boeien. Dan raakt het de
onze website, social media, interne
voor een folder of evenement, tot het
ontvanger, dan is het relevant voor hem
communicatie, perscontacten, en niet te
benaderen van sprekers of opzetten van
of haar. En dán draagt communicatie
vergeten de vele evenementen, landelijk
een grootscheepse campagne. En dat
ook bij aan een hoger doel, namelijk een
én lokaal, die we organiseren om u te
sámen doen, dat vind ik het leuke aan
nog betere relatie tussen ForFarmers en
ontmoeten en bij te praten. Aan mij de
mijn vak. Ik krijg er energie van als we
haar (potentiële) klanten, of een betere
taak om de inhoud te verbinden aan een
op elkaars ideeën kunnen voortbouwen
binding met collega’s, pers, aandeelhou-
goede communicatieboodschap en daar-
en er uiteindelijk een resultaat is waar
ders en/of burgers.
bij de beste middelen in te zetten voor de
zoveel mogelijk mensen blij mee zijn.
juiste doelgroep.
Neem bijvoorbeeld de Ladies Day, waar
Er zijn veel onderwerpen waarover
we 800 boerinnen met een lach op hun
ForFarmers communiceert, zoals
Een mooie uitdaging, waarvoor ik nauw
gezicht huiswaarts zien gaan. Dat vind ik
productintroducties, resultaten,
samenwerk met andere collega’s van
fantastisch!
innovaties, of evenementen. En er zijn
marketing/communicatie, buitendienst
9
Hoge productie met gezonde koeien
Hogere melkproductie meer dan alleen hard voeren Uit recent marktonderzoek (2017) van
Een gezonde veestapel en een optimaal
ForFarmersblijkt dat maar liefst 60%
voermanagement zijn belangrijke
van de melkveehouders de melkproduc
randvoorwaarden voor een hoge en
Plan van aanpak
tie per koe wil verhogen om daarmee de
efficiënte melkproductie per koe.
Naast voeding kan de productie ook via
ceerd rantsoen is daarom erg belangrijk.
bedrijfsvoering te optimaliseren. Veel
andere aanpassingen in de bedrijfsvoering
ForFarmers-klanten hebben de eerste
worden verhoogd. Denk aan: het verbete-
maanden niet stilgezeten: de gemiddelde meetmelkproductie is inmiddels gestegen naar 30 kg per koe per dag. Wilt u ook de melkproductie (verder) verhogen met be houd van gezonde en vruchtbare koeien?
“Behandel een koe die 60 kg per dag geeft als een koningin.”
Met een speciaal ontwikkelde checklist
ren van de jongveeopfok of transitiemanagement, verbetering van de vruchtbaarheid en daardoor kortere tussenkalftijd of drie keer daags gaan melken. Met de eerder genoemde checklist komen de voor uw bedrijf best passende verbeterpunten naar boven. Kortom, er is niet één
bekijkt u samen met de melkveespecialist
Problemen zoals broei in de kuil,
weg de juiste. ForFarmers maakt daarom
waar voor uw bedrijf kansen liggen, maar
klauwproblemen, het hebben van teveel
samen met u een plan van aanpak die
ook wat de verbeterpunten zijn om het plan
oudmelkte koeien of te weinig ruw eiwit
past bij u, het bedrijf en uw koeien. Dit kan
van productieverhoging te laten slagen.
in het droogstandsrantsoen belemmeren
bijvoorbeeld met behulp van Melk€fficiënt
De checklist gaat in op vier belangrijke
een hoge efficiënte melkproductie. Een
(zie kader). Op de komende pagina’s
pijlers binnen uw bedrijfsvoering: Melkvee,
verhoging van de krachtvoergift leidt dan
vertellen drie veehouders over hoe zij de
Transitie, Jongvee en Ruwvoer.
niet tot het gewenste resultaat. Ook
productie-verhoging hebben bereikt.
vraagt meer of geconcentreerder voeren Smakelijk en uitgebalanceerd rantsoen
om (nog) nauwkeuriger werken, want de
Wilt u ook een hogere melkproductie per
Op dit moment zetten veel melkveehouders
kans op selectie in het rantsoen is groter
koe? Neem dan contact op met uw
meer en/of geconcentreerder krachtvoer in
bij meer krachtvoer. Bovendien moeten
specialist of accountmanager.
om meer liters melk en kilogrammen vet
de koeien meer drogestof op willen
en eiwit te realiseren.
nemen. Een smakelijk en uitgebalan-
Melk€fficiënt rekent productieverhogende strategieën door Met het programma Melk€fficiënt van ForFarmers zijn verschillende strategieën, zoals het verlagen van de tussenkalftijd of het drie keer daags melken, door te rekenen. Hierdoor weet u wat iedere strategie aan te verwachten extra voerwinst oplevert.
10
Hoge productie met gezonde koeien
Extra aandacht voor transitie en goed ruwvoer Goede voeding en een hoge voeropname
vermindert. “Onze koeien starten goed
koeien nog een aanvullende gift Maxima-
is volgens Hans Wever een must om
op en nageboortes komen er altijd snel
brok Super. “Afgelopen najaar stond de
probleemloos een hoge productie te
vanaf.”
voeropname onder druk. Door twee keer
realiseren. Hij wil een stabiel rantsoen
daags te gaan voeren is de voeropname
en een rustige vertering. Eigen ruwvoer
Goed ruwvoerrantsoen
met 1,5 kg ds gestegen en de melkpro-
en transitiemanagement krijgen veel
Wever streeft naar een ruwvoerkwali-
ductie met ruim 3 liter toegenomen.”
aandacht.
teit boven de 940 VEM per kg ds (1.035
Met een gemiddelde voerefficiëntie van
MELK). Er wordt niet bezuinigd op de
1,55 kg meetmelk per kg ds voer gaan de
Met een jaarproductie van 10.800 kilo
drijfmestgift in het voorjaar, de eerste
koeien efficiënt met het voer om.
per koe kan op het bedrijf van Hans
snede krijgt minimaal 35 m3, aangevuld
Wever terecht gesproken worden van
met 300 kg GroGrass Stabiel.
Naast voeding is voldoende water essentieel voor een hoge productie.
een hoge productie per koe. De melkveehouder benadrukt dat om structureel
Wever hecht qua rantsoen veel waarde
Dat is altijd belangrijk, maar tijdens
een hoge productie te realiseren alles
aan continuïteit en een rustige vertering.
de hete dagen zorgt Wever voor extra
moet kloppen. Van genetica tot ruwvoer-
“Het voer mag niet te snel verteren. We
drinkmogelijkheden. In combinatie met
teelt en van huisvesting tot vruchtbaar-
willen geen te dunne mest zien.” Om
ventilatoren en buffermineralen is de
heidsmanagement. Van alle aspecten
rantsoenswisselingen te beperken,
productie goed op peil gebleven. Een
krijgt vooral de transitieperiode nét wat
kuilen ze de eerste en tweede snede
aspect dat blijvend aandacht vraagt is
extra aandacht. “Droge koeien zijn nog
gras over elkaar heen. Deze wordt jaar-
de vruchtbaarheid van de koeien. “Het
belangrijker dan melkkoeien. Een goede
rond aan de melkkoeien gevoerd, samen
tijdig drachtig krijgen blijft ook bij een
opstart is essentieel voor de gezond-
met 20 kg snijmais is dit de basis voor
hoge productie een aandachtspunt. Met
heid en toekomstige productie.” Een
een drogestofopname van 15 kg ds uit
focus van onszelf, de dierenarts en spe-
goede start begint al twee weken voor
ruwvoer. Dit wordt aangevuld met ont-
cialist van ForFarmers halen we op ons
het droogzetten. Dan wordt de melkgift
sloten tarwe, ProtiWanze (tarwegistcon-
bedrijf een tussenkalftijd van 420 en is
gecontroleerd en als de productie dan
centraat) en Blendix (maatwerkvoer) in
65% van de veestapel drachtig voor 150
te hoog is, gaat de koe al over op het
de mengwagen. In de melkstal krijgen de
dagen in lactatie.”
droogstandsrantsoen. Hans Wever heeft in Ruinerwold (Dr.) Rantsoen voor droge koeien
met zijn ouders een bedrijf met 145
Voor droge koeien is een hoge drogestof-
melkkoeien, 80 stuks jongvee en 55
opname, 14 kg ds uit ruwvoer, essentieel.
hectare grond in gebruik. De productie
Daarom krijgen ze smakelijk eerste
in 2016 was circa 1,45 miljoen kilo. Het
snede natuurhooi en minimaal 5 kg
rollend jaargemiddelde is 10.800 kilo
drogestof mais, aangevuld met graskuil
melk per koe met 4,42% vet en 3,50% ei-
en ProtiWanze (tarwegistconcentraat).
wit. Wever maakt gebruik van het Triple
Drie weken voor de geplande afkalfdatum
A fokkerijsysteem. Dat draagt volgens
krijgen de koeien 3 kg Transitiebrok Ca-
Wever bij aan een evenwichtig gefokte
binder. Hierdoor verbeteren de calcium-
koe ‘die niet zomaar omvalt’.
stofwisseling en het calciumniveau in het bloed waardoor de kans op melkziekte
Specialist Gerco Wolbink (r.) adviseert familie Wever.
11
Hoge productie met gezonde koeien
Hoge productie gaat prima op robotbedrijf Cees Posch heeft met zijn broer Jan in Westwoud (N.-H.) een bedrijf met circa 200 melkkoeien, 130 stuks jongvee en 100 hectare grond in gebruik. Het rollend jaargemiddelde is circa 11.000 kilo met 4,40% vet en 3,69% eiwit. De jaarproductie bedraagt 2,2 miljoen kilo melk.
Cees (l.) en Jan Posch streven naar stabiele productieomstandigheden (foto: Amber’s Fotografie).
De drie melkrobots en de voeraanschuif
maar ook omdat het rust en continuï-
bare mais die ze wat later oogsten. “Dat
robot op het bedrijf van Cees en Jan
teit geeft in de bedrijfsvoering. Om het
doet het geweldig in het rantsoen.”
Posch dragen bij aan de hoge melk-
systeem maximaal te benutten, selecte-
Op het gebied van ruwvoerwinning zijn ze
productie per koe van 11.000 kg melk
ren ze op onder andere melksnelheid en
secuur, maar Cees doet er vrij nuchter
per jaar. Automatisch melken stelt extra
productie.
over. Ze zijn zich bewust van het juiste
eisen aan de koeien, zo is hun ervaring.
maaimoment en inkuilen gaat met de
Deze manier van werken past de onder
Veel water in het voer
grootste zorg. Op de grond zijn ze zuinig
nemers prima.
Een ander moment dat de productie
en via veel eigen mechanisatie kunnen ze
excelleerde, was toen Posch vorig jaar
altijd op het juiste moment de bewerking
De hoogste melkproductie is volgens
overstapte naar ForFarmers. “Onze
toepassen.
Cees Posch geen doel op zich; het is
koeien hadden meer in hun mars dan
meer het gevolg van optimale productie-
eruit kwam. Melkveespecialist Nico
Stabiele productieomstandigheden
omstandigheden. “Dat begint al met
Langeveld van ForFarmers-dealer Agri
Mede vanwege de melkrobots blijven de
de koeien; die zijn robuust en weten de
Top rekende een nieuw rantsoen uit en
koeien het hele jaar op stal. Ook al is be-
melkproductie lang vast te houden.”
na een maand was de dagproductie al
weiding wel mogelijk; Cees kiest bewust
Posch verwacht dat juist dit type koe,
met 4 kilo gestegen.” Goede voeding is
voor stabiele productieomstandigheden
in combinatie met de juiste voeding,
zeker een speerpunt op het bedrijf en via
en het minimaliseren van risico’s. “We
bijdraagt aan de goede gehalten in de
een voeraanschuifrobot ligt er continu
lopen de weidegangpremie mis, maar
melk. Verder is de keuze voor automa-
voer voor het voerhek. Het basisrant-
onder de streep houden we meer over.”
tisch melken zeker een factor van belang
soen wordt gemengd en bestaat uit
geweest. “De productie ging na de
gras, mais, ProtiWanze, hooi en Blendix
Momenteel zitten de drie robots met elk
overstap op melkrobots zeker met 15%
(maatwerkvoer). Betrouwbare, stabiele
60 koeien aardig vol. De ondernemers
omhoog”, herinnert de melkveehouder
producten. “En er gaat veel water in de
denken aan toekomststrategieën waarbij
zich. “Dit is deels te verklaren omdat een
voermengwagen. Hierdoor blijft het voer
ook plaats is voor een extra robot. Cees
koe nu gemiddeld vaker dan twee keer
smakelijker en selecteren de koeien
verwacht dat de productie door de extra
gemolken wordt. Sommige hoogproduc-
minder.” Dit voer wordt aangevuld met
ruimte dan verder omhoog kan. “Een
tieve dieren gaan vier keer per dag naar
Maximabrok Subliem in de melkrobots.
productie van 40 kilo per dag wilde ik
de robot.” Robotmelken past goed bij de
Energie komt voornamelijk uit mais. De
nooit geloven maar we zitten er nu dicht
ondernemers en het bedrijf. Qua arbeid,
veehouders kiezen voor trager verteer-
tegenaan.”
12
Hoge productie met gezonde koeien
Dagelijks minimaal 2.000 kilo melk per robot Melkrobots hebben weinig geheimen
Het maximale uit de robot halen
met pensbestendige vetten. “Dat gaf
voor Bas Schellekens. Hij streeft naar
Het maximale uit robots halen is Schel-
250 tot 300 kilo meer melk per dag.
minimaal 2.000 kilo melk per robot per
lekens wel toevertrouwd mede omdat hij
Hierdoor kan het uit en blijven we het
dag en koeien die zich gemakkelijk laten
al zes jaar parttime service- en onder-
voeren.” Opvallend aan het rantsoen
melken. De veehouder verwacht dat de
houdsmonteur bij Lely is. Over de data die
is verder het relatief lage gehalte aan
productie verder kan stijgen.
met automatisch melken vrijkomen is de
ruw eiwit van rond de 150 tot 155 gram
melkveehouder enthousiast. Indien nodig
per kg ds. De koeien gaan er blijkbaar
De hoge productie op het bedrijf van
bespreekt hij deze met ForFarmers melk-
efficiënt mee om. Schellekens wijdt dit
Bas Schellekens en zijn ouders (11.000
veespecialist Rob Jacobs. In combinatie
o.a. aan fokkerij en het uitgebalanceerde
kg) is niet iets van de laatste tijd; ze heb-
met de meting van herkauwactiviteit heeft
rantsoen.
ben al jaren koeien met inhoud die veel
de ondernemer het hele proces inzichte-
ruwvoer kunnen verwerken. Met de bouw
lijk en in de vingers. Daarmee stuurt hij
Gezonde klauwen
van een nieuwe stal zes jaar geleden en
op productie, maar zeker ook op gezond-
Het afgelopen jaar is een inhaalslag
de overstap naar automatisch melken
heid. “Of de koeien het basisrantsoen
gemaakt rondom de klauwgezond-
(2 A4-robots) kwam er nog meer ruimte
aankunnen, blijkt onder andere uit het
heid. Koeien met gezonde klauwen
voor productieverhoging. “We streven
aantal bezoeken. Ook de kilo’s melk per
vreten gemakkelijkeren hebben minder
naar minimaal 2.000 kilo melk per robot
melkbeurt is een belangrijk kengetal. Dat
gezondheidsproblemen. Dat is een
per dag. Dat is veel, maar de robots
zegt veel over de efficiëntie van de robot.”
absolute voorwaarde voor een hoge productie. Daar komt bij dat juist bij
kunnen het aan. Dat vraagt om koeien met een snelle, efficiëntemelkgift. ”
Optimum zoeken
automatisch melken koeien een goed
Schellekens vindt het daarbij belangrijk
Schellekens streeft naar een stabiel
loopgedrag moeten hebben om regel-
dat de koeien geen seconde te lang in de
rantsoen maar staat open voor interes-
matig naar de robot te gaan. Problemen
robot staan. Met een vrij hoog basisrant-
sante aanpassingen. Met als uitgangs-
met klauwen bleken terug te voeren naar
soen blijft de krachtvoergift in de robot
punt het optimum tussen productie en
met name Mortellaro en stinkpoot. “Het
beperkt. “Het is geen voerbox”, aldus de
kostprijs. Zo hebben ze MilkPower HF180
begon bij de jonge kalveren, dus daar zijn
ondernemer.
van ForFarmers ingezet; een product
we als eerste gestart met de behandeling.” De veehouder is de problemen met de klauwen nu de baas.
Bas Schellekens heeft met zijn ouders Noud en Corrie in Riel
Puntjes op de i
(N.-Br.) een bedrijf met 125
Vorig jaar viel de productie tijdens hete
melkkoeien, 80 stuks jongvee
dagen terug; hij hoopt dit jaar met
en 32 hectare grond. Het rollend
ventilatoren problemen door hitte te
jaargemiddelde is 11.000 kilo
voorkomen. Ook blijft hij over de hele
melk met 4,10% vet en 3,48%
linie de puntjes op de i zetten. “Samen
eiwit. De ondernemer leverde
met mijn specialist Rob Jacobs, dat mag
vorig jaar 1,35 miljoen kilo melk
wel gezegd worden. Rob is een goede
af en streeft dit jaar naar 1,4
sparringpartner en werkt zeker mee aan
miljoen kilo.
ons resultaat.”
13
Agroscoopbokaal
De familie Holmer ontving onlangs de Agroscoop-bokaal uit handen van Yvon Jaspers tijdens een feestelijke uitreiking in Zwartsluis.
Winnaar Agroscoopbokaal Melkvee: familie Holmer
Hoogste productie per koe per dag en grote efficiëntieslag Met fluctuerende melkprijzen en moge
hadden succes. De gemiddelde dagpro-
van graszaadkeuze en bemesting tot
lijke invoering van fosfaatrechten staat
ductie is afgelopen jaar gestegen naar
inkuilmiddel en uitkuilmanagement, we
één ding als een paal boven water:
41,5 kg per koe per dag en was over het
proberen dit zo goed mogelijk te doen.
een hoge efficiënte melkproductie met
laatste halfjaar zelfs ruim 42 tot 44 kg
En de rest van het plaatje moet ook
gezonde koeien loont. Met een rollend
per koe per dag.
kloppen, denk aan een uitgebalanceerd
jaargemiddelde over 2016 van 12.815 kg
rantsoen, een genetisch goede veestapel
per koe met 3,94% vet en 3,40% eiwit is
Met deze stijging heeft het bedrijf een
en veel aandacht voor jongveeopfok,
de familie Holmer uit Laren (Gld.) de win
grote efficiëntieslag gemaakt. Zo zijn
transitiemanagement en een uitstekende
naar van de Agroscoopbokaal Melkvee.
de rantsoenefficiëntie, de meetmelk uit
verzorging van de dieren.”
ruwvoer en de voerwinst sterk toegeno“Op advies van melkveespecialist Martin
men. Holmer weet een voerwinst van 370
Keuper zijn we overgestapt naar drie
euro per koe per jaar méér te realiseren
keer daags melken. We merkten dat de
dan bedrijven met een vergelijkbare
koeien meer aankonden en zagen via
melkproductie per hectare. Dit is met 80
een berekening met het programma
koeien zo’n 30.000 euro extra per jaar.
Melk€fficiënt dat de voerwinst hierdoor zou stijgen. Tevens hebben we het
Naast de omschakeling naar drie keer
rantsoen aangepast en geconcentreer-
daags melken, spelen andere factoren
der gemaakt door MilkPower te voeren”,
ook een belangrijke rol bij het behaalde
vertelt Gerrit Holmer. De aanpassingen
resultaat. “Het begint bij goed ruwvoer,
Achtergrond Agroscoopbokaal Agroscoop is een digitaal monitoringsprogramma van ForFarmers. Jaarlijks reikt ForFarmers in de sectoren melkvee, geiten, vleesvee, varkens, legpluimvee, vleespluimvee en loonwerk de Agroscoopbokaal uit aan een ondernemer die uitzonderlijk heeft gepresteerd.
14
Project Farm Risk
Een veiliger erf voor boer, chauffeur en buitendienst Verbeterpunten aanpakken Klanten vinden het over het algemeen zeer positief dat ForFarmers dit bespreekbaar maakt, zo wijst de praktijk uit. Jeroen: “Er zijn inmiddels zo’n 3.000 inventarisaties gemaakt en daarop heeft slechts een enkele klant negatief gereageerd. De meeste klanten bij wie we verbeterpunten constateren, zeggen toe dit voor de volgende voerlevering te regelen. En in de meeste gevallen zijn de verbeterpunten ook eenvoudig op te lossen. De laatste tijd hebben we meer meldingen ontvangen over collega’s die Op dit melkveebedrijf is de gevaarlijke situatie dat de bulkwagenchauffeur met een slang over het
gebeten zijn door een hond. Om dit te
looppad van de koeien moest, simpel opgelost door de vulslang te verlengen.
kunnen voorkomen gaan we hier de komende periode extra aandacht aan
Hoe bied je medewerkers een veilige
Inzicht in onveilige situaties
werkplek als zij een belangrijk deel van
Binnen dit project worden alle locaties
hun werktijd op boerenerven door
waar ForFarmers voer levert (aflever-
brengen; plekken die buiten de directe
adressen) bekeken en bepaald of er
invloedssfeer van ForFarmers liggen? En
sprake is van een laag, een mogelijk,
hoe kun je klanten wijzen op de gevaren,
een aanzienlijk of een (zeer) hoog risico,
ook voor henzelf of andere bedrijfsbezoe
legt Jeroen uit. “Voor de adressen die
kers? Met het project ‘Farm Risk’ onder
‘aanzienlijk’ of ‘(zeer) hoog’ scoren, stelt
zoekt ForFarmers de mogelijkheden om
de mentorchauffeur een actieplan op
Rond 13% van de adressen valt in
samen met de klant te zorgen voor veilige
voor de accountmanager of specialist
de risicocategorie ‘aanzienlijk’ of
werkomstandigheden op het boerenerf.
van de betreffende klant. Stel dat de
‘(zeer) hoog’. In bijna de helft van
chauffeur heeft vastgesteld dat de poten
alle gevallen is dat vanwege een
Een wankele silo, een onoverzichtelijke
van silo 2 in slechte staat zijn, dan luidt
ondeugdelijke silo.
uitrit, een openstaand luik van een
het actieplan: ‘Graag met de klant
Wat daarnaast veel voorkomt:
mestkelder; buitendienstmedewerkers en
bespreken dat de poten van silo 2 aan
- obstakels zoals bomen en schuren
bulkwagenchauffeurs komen dit tijdens
vervanging toezijn’. Op deze manier
hun werk allemaal weleens tegen. “Maar
krijgt u als klant dus te horen van
hoe vaak komt het nu echt voor? En op
mogelijk onveilige situaties op uw erf.
welke adressen? Met dit project willen we
Dit aanpakken is niet alleen van belang
daar meer duidelijkheid over krijgen,
voor onze medewerkers, maar ook voor
- contact met loslopende dieren.
zodat we ook gericht actie kunnen
uzelf of andere bedrijfsbezoekers.
- werken op hoogte bij het aanslui-
ondernemen”, aldus logistiek manager
Samen werken we zo aan veiligheid op
Jeroen Franck.
het boerenerf!”
schenken.”
Enkele risico’s op het boerenerf
die de werkzaamheden bemoeilijken. - gevaarlijke situatie bij de toegang tot de locatie vanaf de hoofdweg.
ten van slang en/of stofzak.
Korte berichten
Natuur en milieu beperkende factor in bestemmingsplan
“Dankzij SiloSolve is de maiskuil opvallend lang koel” ForFarmers introduceerde begin 2017 SiloSolve FC: het eerste allround inkuilmiddel voor gras en mais dat bewezen succesvol is bij zowel het voorkomen van broei als het verminderen van conserveringsverliezen. In recent onderzoek met maiskuilen is tevens aangetoond dat behandelde kuilen een hogere verteerbaarheid en daardoor betere voederwaarde hebben. Dit leidt tot een hogere voerefficiëntie en daarmee tot meer melk uit ruwvoer.
Zodra een gemeente een bestemmings
een dergelijke natuurvergunning,
plan wil gaan wijzigen, is FarmConsult
dan wordt de uitstoot niet begrensd door
Naast onderzoek laten ook praktijk-
hiervan op de hoogte en informeert zij
de milieuvergunning of –melding, maar
ervaringen steeds weer zien dat met
haar klanten hierover. Maar waar moet u
door het (vaak lagere) feitelijk aantal
SiloSolve FC behandelde kuilen veel koeler
allemaal op letten wanneer uw gemeente
gehouden dieren.
zijn dan onbehandelde kuilen en langer
met een nieuw bestemmingsplan Buiten gebied komt?
bestand blijven tegen broei. Melkveehouder Tevens zien we steeds vaker dat gemeen-
Martijn Jansen paste SiloSolve FC in 2016
ten normen in bestemmingsplannen
voor het eerst toe in een maiskuil met 39%
Een bestemmingsplan omvat regels over het opnemen met betrekking tot de emissies
droge-stof en is zeer te spreken over de
gebruik van bedrijfsgronden en -gebouwen.
resultaten. “Ik zie totaal geen broei,
van geur en fijn stof.
Dit plan legt bijvoorbeeld vast welke
schimmels en andere narigheid en de kuil
agrarische- en nevenactiviteiten toegestaan
Beslis nu voor uw toekomst
blijft opvallend lang koel. Ik pas SiloSolve
zijn. Tevens heeft een bestemmingsplan
Onder de nieuwe Omgevingswet die over
nu ook in de graskuilen toe.”
mogelijk consequenties voor het bouwblok
een paar jaar in werking treedt, krijgen
Bekijk de video met Martijn Jansen en lees
waarbinnen gebouwd moet worden.
gemeenten nog meer vrijheid om zelf te
meer op www.forfarmers.nl/silosolve.
Controleer daarom altijd of uw bouwblok in
bepalen welke normen in het bestem-
het nieuwe bestemmingsplan nog even groot mingsplan (dan: het omgevingsplan) bij uw toekomstplannen.
ForFarmers levert Non-GMO voer
Minder bekend is dat gemeenten door
Heeft u nog plannen? Dan kan het
Nadat ForFarmers in 2016 in Duitsland van
strikte rechtspraak genoodzaakt zijn om er
verstandig zijn nu al met het vergunnin-
start is gegaan met de verkoop van melk-
in een bestemmingsplan voor te zorgen dat
gentraject te starten, voordat de spelre-
veevoeders met niet-genetisch gemodifi-
ammoniakdepositie vanuit het agrarische
gels verder aangescherpt worden. Neem
ceerde grondstoffen (VLOG-gecertificeerd),
bedrijf op Natura 2000-gebieden niet
voor meer informatie of bij vragen contact
worden deze melkveevoeders nu ook in
toeneemt. Een goede natuurvergunning
op met de specialisten bedrijfsontwikke-
Nederland aangeboden. Dit biedt melkvee-
(voorheen Nb(w)-vergunning) biedt
ling van FarmConsult via T: 0573 28 89 89.
houders die vanuit hun zuivelonderneming
op papier staat als nu het geval is.
worden vastgelegd. Wees hiervan bewust
Beschikt u over een natuurvergunning?
agrariërs in het kader van het bestem-
de mogelijkheid hebben om melk te leve-
mingsplan zekerheid over de hoeveelheid
ren volgens de VLOG-standaard, de kans
emissie die ze mogen uitstoten op
om hun voerwinst te verhogen.
Natura 2000-gebieden. Let wel, ontbreekt
15
Ingezonden brief
Lieve boeren, lieve mannen, lieve (groot)vaders, lieve (schoon)zonen, Onlangs heb ik voor de derde keer jullie
In de vroege ochtend liep het terrein van
Even een kleine duit uit het ‘Ladies Days
vrouwen, dochters en moeders op de
de Farm & Country Fair in Aalten vol met
zakje’: Vrouwen verzorgen bijna allemaal
koffie gehad tijdens de Ladies Days. Het
jullie schatjes. Daar werden ze langs
de administratie (en dat doen ze goed!).
evenement was binnen de kortste keren
hooibalen vol kleurige bloemen, via de
Ze doen het huishouden, de kinderen, de
volgeboekt, we moesten heel wat dames
koffie en taartjes naar hun stoel in de tent
boodschappen, de tuin en de was, maar
teleurstellen met een plekje op de
geleid. De zon scheen, ons feest kon
dat is zeker niet het enige. Ze zijn heel
wachtlijst.
beginnen. Met muziek, prachtige spreek-
vaak de drijvende en stabiele factor
sters, make-up, grappige momenten en
achter jullie. Ze ruimen op waar jij over
mooie verhalen.
struikelt, ze luisteren naar jouw plannen, ze denken mee over verbeteringen op het
Het is gek, maar de buitenwereld denkt
bedrijf, ze zeuren bijzonder weinig, ze zijn
als het gaat over de agrarische wereld
netjes en secuur, ze besteden nauwelijks
vaak aan jullie. Jullie, onze mannen,
tijd aan zichzelf, ze staan als een blok
broers en vaders. Onze boeren. Maar als
achter jou. Vol passie en overgave.
wij als vrouwen bij elkaar zijn (en zeker als we met z’n achthonderden zijn!)
Maar ze schreeuwen het niet van de
gebeurt er iets bijzonders. Voor mij voelt
daken. En daarom, lieve mannen van me,
het een beetje als familie onder elkaar.
doe ik dat voor hen. Ik ben zo enorm trots
Bijna als zussen of nichtjes. We hebben
op die vrouwen van jullie!! Door hén horen
aan een half woord genoeg en weten
jullie bij de top van de wereld!
precies waar de ander het over heeft. Zo, dat is eruit. Heerlijk. Ik verheug me nu We herkennen in de ander precies wat we elke dag beleven. Ik wil jullie, lieve mannen, niet aan de kant zetten hoor, zeker niet, waar zouden we immers zijn zonder jullie? Maar soms is het heel gezond om samen stil te staan bij de onmisbare rol die jullie vrouwen op de boerderij spelen.
alweer op volgend jaar…
Yvon Jaspers Meer Yvon www.trotsopboeren.nl