Karin Cox: ‘de band van een oud, gebruikt boek is niet egaal. Dat is een schakering van verschillende kleuren. ’
#8
1
S’dam maakt, vermaakt, hermaakt en droomt Wij nemen u graag mee de Schiedamse binnenstad in. Er gebeurt daar veel. Veel meer dan we zien, meer dan we weten. Blij zijn we met de reacties die we naar aanleiding van de vorige s’MAAK ontvingen. Uw complimenten, aandachtspunten en tips blijven welkom. Hieronder een aantal reacties ‘Tot mijn verrassing ontving ik uw blad, ik heb geen idee hoe ik er aan kom. Ik vind het erg leuk om te lezen. Nee ik woon niet meer in Schiedam maar ik mag toch zeggen dat ik best tot een bekende familie uit Schiedam kom. Wie kende Willems & Ernsting niet in die tijd, dat was dus mijn vader. Veel succes met jullie blad, ik hoop dat ik het de volgende ook weer toegestuurd krijg.’ Hans Willems Beste Hans, wat een leuke reactie! Als u niet in Schiedam woont krijgt u niet automatisch de s’MAAK in de brievenbus. Maar we weten dat een aantal winkeliers de s’MAAK meestuurt bij een internetbestelling. Anderen zien de s’MAAK buiten Schiedam in een horecagelegenheid liggen om mee te nemen. We krijgen reacties uit Enschede, Amersfoort en laatst van iemand uit Groningen. En hoe het magazine daar dan weer komt? ‘Hoe kom je eigenlijk in de s’MAAK? Ik wil er namelijk ook wel in, heb allerlei leuke verhalen te vertellen.’ ‘Mijn vrouw en ik hebben onlangs een zaak geopend. We krijgen regelmatig s’MAAK binnen en vroegen ons af of er ook een keer een artikel over ons geschreven kan worden. Zijn hier kosten aan verbonden?’ ‘Ik woon al mijn hele leven in Schiedam, heb er ook mijn mening over. Waarom word ik niet gevraagd?’ diverse personen Wij krijgen vaak tips van Schiedammers. Ook hebben we een, wat we op de redactie noemen, ‘geheime dienst’, die ons van leuke verhalen en onderwerpen voorziet. Of wij vragen aan hen of ze nog iets weten. Niemand betaalt om in de s’MAAK te komen. Bij een redactievergadering stellen we de inhoud samen, waarbij we allerlei zaken in overweging nemen. Een verhaal komt erin omdat wij denken dat het leuk is, en goed voor de samenhang van het magazine. Maar wilt u iets vertellen, uw verhaal kwijt, laat het ons weten. Op die manier zijn verschillende columns geschreven of zijn er mensen geïnterviewd. Zo zijn bijvoorbeeld Richard Sauerbier, Annelies Prins, Bob van der Lugt en Hans Pasztjerik in de s’MAAK gekomen.
Heeft u tips voor s’MAAK of denkt u: ‘Jullie moeten écht die persoon spreken voor het volgende nummer?’ We horen het graag! Laat het ons weten via smaak@schiedam.nl of schrijf naar de redactie van s’MAAK, Postbus 1501, 3100 AE Schiedam.
colofon initiatief & Eindredactie Gemeente Schiedam (smaak@schiedam.nl) concept, ontwerp & beeldredactie FORT (wijzijnfort.nl) Schrijvers & fotografen Birgit Bekker, Helene de Bruin, Deirdre Carasso, Suzanne Stam, Sanne Donders, Ossip van Duivenbode, Raffaella Huizinga, Peter de Krom, Rafael Philippen, Bob van der Vlist, Willem de Kam coverfoto Bob van der Vlist drukker Segers Drukkerij oplage 33.000 (Huis aan huis) verspreiding Schiepost, Stroomopwaarts MVS uitgave winter 2017
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch mechanisch, door fotokopieén, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende.
2
3 ‘Het gaafste is dat je echt iets kunt veranderen’
ik kom uit... nieuwland
8
John en Anneke
12
‘Een boek is inhoud, maar ook een object’
Schiedams water op de kaart
22
Verlokkelijke leegte
6
24
Gevelsteen De Gaper
14 Schiedam door de ogen van ...
26
Het Wenneker wenkt
1
Ik kom uit... Nieuwland
De bevlogen Youness Laraj (20 jaar) is geboren en getogen in Schiedam. Voetballen op straat, dat is zijn jeugd, zijn liefde en zijn leven. Bij kapsalon Karim op de Broersvest komt hij wekelijks. ‘Daar is de klant koning.’ ‘Ik ben opgegroeid in Nieuwland, ik woon er nog steeds met mijn ouders, twee broers en zusje. Vroeger was het best een harde buurt. Veel grote gezinnen die het niet breed hadden. We waren altijd op straat te vinden, dan gingen we voetballen. Op het pleintje bij het Frans Halsplein en de Vlaardingerdijk. Met die jongens vormen we nog steeds een grote, hechte vriendenclub. We zijn succesvol en hebben goede dingen bereikt, werken en studeren. Ik ben echt trots op mijn vrienden. Sommige zijn succesvol in het betaalde voetbal. Dat komt ook door sociaal werker Ismail Celen. Hij is zelf voetballer en heeft ons goed begeleid. Ik voetbal nog steeds op straat als ik vrij ben en soms help ik Ismail met activiteiten.’
Youness is begaan met het lot van vluchtelingen. ‘Ik wil een initiatief starten om vluchtelingen te helpen. Ik heb veel kleding en mijn PlayStation gedoneerd aan het vluchtelingencentrum. Thuis heb ik geleerd om ook voor mensen te zorgen die niets hebben. Zo ging dat in onze buurt, we gunnen ieder een goed leven.’ Schiedam volgens Youness: ‘Een rustige stad waar veel activiteiten worden georganiseerd. Waar iedereen zijn ding kan doen en zich veilig voelt, ook de oudere mensen.’
2
tekst Suzanne Stam foTo Raffaella Huizinga
Youness komt niet veel in de binnenstad. ‘Ik zit in het eerste jaar van de mbo opleiding International Business in Rotterdam. Ik heb veel huiswerk en opdrachten dus daar heb ik het druk mee. Het zou leuk zijn als er wat meer mooie kledingzaken voor heren komen in Schiedam. Ik kom wel wekelijks bij Kapsalon Karim. Karim en Mohammed zijn twee hele goede kappers. Ze zijn heel klantvriendelijk en aardig, bij hun is de klant koning.’
‘Het gaafste is dat je echt iets kunt veranderen’ tekst Birgit Bekker foToGRAFIE Willem de Kam
Dimitri Roels ( D ) , ooit chef-kok in diverse Michelinsterrenrestaurants, koos 21 jaar terug voor het bakkersvak. Sindsdien is hij op missie: ‘zo veel mogelijk mensen laten proeven van het lekkerste, gezondste brood dat er is’. Zijn vrouw Diante is ‘partner in crime’. Schiedam is al 23 jaar hun thuis. Marcel Houtkamp ( M ) belandde 40 jaar geleden in deze stad. ‘Dat kan ik ook’ dacht hij op een dag over politiek en voegde de daad bij die gedachte. In 1990 kwam hij namens D66 in de gemeenteraad. Sinds 2014 is hij wethouder met zes beleidsterreinen in zijn portefeuille.
Marcel en Dimitri kwamen elkaar niet eerder tegen. Deze ontmoeting is gearrangeerd. Toch hoeft tussen de mannen geen ijs gebroken te worden. Dimitri brengt belegde boterhammen mee. De locatie is de Co-operatie, Lange Haven 89. Eigenaar Louis en de Co-operatieleden creëren een gastvrije ambiance.
M: Heel leuk om je te ontmoeten. Mooi kistje met boterhammen staat hier op tafel. Ziet er smakelijk uit.
Met natuurlijke souplesse beschrijft Dimitri de uit- en inheemse variaties.
D: … en allemaal vooral erg lekker. Eet smakelijk. M: Ik maak even een foto voordat ik aanval. Zulk beleg eet ik niet elke dag. D: Nee, ik ook niet hoor.
M kiest spicy chicken. D’s favoriet is de rilettes van makreel.
M: Kom jij van oorsprong uit Schiedam? D: Nee, uit Sluis, West-Vlaanderen. Ik deed een bakkersopleiding, een koksopleiding en mocht koken in de mooiste keukens van Europa. Toen ik terug wilde naar Nederland, kon ik als chef-kok aan
de slag in restaurant La Duchesse. Zo ben ik Schiedammer geworden. M lacht: Bijzondere route. En Schiedammer blijf je? D lacht ook: Jaaa, zeker wel, Schiedam is lekker voetjes aan de vloer. En onze kinderen zijn hier geboren en opgegroeid. D gaat verder: Na het eerste jaar terug op Nederlandse bodem wist ik het: ik wilde mensen het beste brood laten proeven. In de Calandstraat zijn we gestart met de bakkerij van Vlaamsch Broodhuys. Ons bedrijf is dus in Schiedam ontstaan. Nu nog maalt Theo de molenaar het spelt voor ons brood (Theo de Rooij, molenaar van De Vrijheid, red.). En jij, was jij altijd al Schiedammer? M: Ik kom uit Rotterdam. M’n eerste baan, in 1977, was medewerker Sportzaken hier bij de gemeente. Schiedam beviel me. Ik vond een flat. Alleen paste die baan niet erg bij mij. Ik begon me te interesseren voor politiek. Sommige mensen denken dat het met macht te maken heeft. Dat is niet zo. Het is gewoon ontzettend fijn om mee te beslissen wat er binnen je eigen gemeente gebeurt. De kunst is om wel een visie te hebben, maar geen overspannen verwachtingen. Los daarvan: ik vind goed, transparant bestuur heel belangrijk. Naar buiten gaan, laten zien waar je voor bent.
M zwijgt. Neemt een kleine hap.
D: Wat vreemd eigenlijk dat wij elkaar nooit eerder hebben ontmoet. M: Nou misschien toch wel. In de tijd dat rondom de Grote Markt geregeld culinaire markten waren? D: Oh ja, daar stonden wij ook. Om je te overtuigen van de smaak, moet je van ons brood kunnen proeven. Dat is altijd onze filosofie geweest. De markt was daar bij uitstek geschikt voor.
3
M: De mix van producten en activiteiten vind ik leuk. Brood, groente … worsten, dat spreekt mij dan weer aan. Maar ook bloemen, dat je er kan eten en er muziek wordt gemaakt. Een culinaire of oogstmarkt zou ik hier wel graag terug willen. D: Ja, zo’n sfeer is goed. Als je de deelnemers benadert die hier toen stonden … ik denk dat ze zo weer komen. In Schiedam? Wij wel. Zeker! Dat is echt heel leuk. Goed publiek.
‘Vlaamsch brood’ wordt op zaterdagen verkocht bij de Co-operatie. De vraag hangt in de lucht wanneer Dimitri en Diante een vestiging in de binnenstad zullen openen.
D: Vorig jaar wilden we open gaan in een eigen pand op de Korte Haven. We waren er heel dicht bij. Maar in de zomer van 2016 werd Diante plotseling erg ziek. Het kwam goed, maar we beseften ook dat het tijd was om ‘ho’ te zeggen tegen doorhollen. We hebben vijftien eigen vestigingen, 230 mensen in dienst. De plannen die we voor de Korte Haven hadden, zijn nog steeds heel gaaf, maar we hebben ze in de koelkast gezet. M: Zodra je ze daar uit haalt, staan we in de rij.
D verschuift z’n stoel.
D: Het pand is prachtig … Schiedam heeft een binnenstad vol potentie. Mijn onderbuikgevoel zegt dat er ‘iets’ staat te beginnen. Dit is het moment voor ondernemers om in te stappen. M: Schiedam heeft afgelopen jaren al veel bereikt met kracht van binnenuit: ondernemers in de stad die investeren in de stad. De keuzes vanuit de gemeente zijn ook gemaakt om daar toe te verleiden. Pandeigenaren in de Hoogstraat kregen via het project Werk aan de Winkel subsidie bij het opknappen van hun panden. De Lange Haven is klaar. Nog iets minder verkeer op de kades zou ik mooi vinden, maar ik weet dat daar ook anders over wordt gedacht. Hoogstraat-plus is in gang gezet, de herinrichting van de Korte Haven is gestart. Het Wennekerpand, de musea … op veel terreinen zijn investeringen gedaan.
M: De positieve energie die jij voelt, Dimitri, die is er echt. En die moeten we vasthouden.
D kijkt M aan.
M: Elke positieve stap ontlokt een nieuwe positieve stap. Er zijn ook mensen die zeggen: ‘Schiedam voert de verkeerde lijstjes aan.’ Anderen, buiten Schiedam, praten ze graag na. Die invalshoek belemmert ons een beetje. D: Ik weet wat je bedoelt. Die houding irriteert mij ook. Je hebt elkaar nodig. Ik ken wel ondernemers met de wil om te investeren. De rente staat historisch laag. Banken kunnen daar best beter bij helpen. Ze kunnen ondernemers het juiste steuntje in de rug geven.
D kucht even.
D: Iets anders, Marcel, zijn de vergunningen. Het stelsel klopt echt niet meer bij deze tijd. Onze bakkerswinkels, bijvoorbeeld, hebben altijd een lunchroom. En op de Korte Haven wilden we ’s middags en ’s avonds open kunnen zijn. Tijdens verjaardagen heb ik vrienden wel laten lachen om de bizarre ambtelijke problemen in het vergunningentraject daarvoor. Al zeg ik er ook eerlijk bij: dankzij de bemiddeling van de procesmanager Binnenstad kwam alles voor het pand aan de Korte Haven wel rond! M: Hmm, ik ken de discussie. Je werkt aan waar je in gelooft. Jij, ik, iedereen die zich betrokken voelt. Soms zijn er lastige problemen. Het leukste van alles is om resultaat te zien van je werk. D: Ik heb nog iets begrepen, vorig jaar, na Diantes herstel en toen we twintig jaar bestonden. Je moet met elkaar kunnen vieren wat je al bereikt hebt! Het gaafste is dat je echt iets kunt veranderen.
De opmerking echoot nog even in de hoofden na. De tijd is om. Marcel trekt z’n jas aan voor een volgend overleg. Louis laat Marcel en Dimitri met een vriendelijke groet uit.
M leunt voorover.
‘Een culinaire of oogstmarkt zou ik hier wel graag terug willen.’ 4
‘Mijn onderbuikgevoel zegt dat er ‘iets’ staat te beginnen.’
‘De.’
interview met een schiedamse prikploeg: John en Anneke tekst Suzanne Stam foTo Bob van der Vlist
Zwerfvuil, dode duiven en overvolle vuilnisbakken, John Gardien (62 jaar) en Anneke Boot (57 jaar) ruimen het allemaal op. Samen houden ze Schiedam schoon. Ze zijn niet alleen een gouden prikduo, ook buiten het werk zijn ze goede maatjes. John werkt 15 jaar voor Irado en Anneke 17 jaar. ‘En sinds zes jaar werken we met elkaar samen. We zijn goed op elkaar ingespeeld, we weten precies van elkaar wie wat doet en hoe. We hebben een goed tempo erin’, vertelt Anneke. Het duo werkt veertig uur per week samen, verspreid over de dagen van de week. John: ‘We beginnen om zes uur ’s ochtends. Dan rijden we met de auto de stad door om de prullenbakken te legen en de straten schoon te maken met de prikstok. Maar we werken ook bij evenementen en bij mooi weer extra in de parken.’ Anneke: ‘Met evenementen zoals de Brandersfeesten is het gekkenhuis hoor!’
‘Op vrijdag met de markt is het leuk om te werken, mensen herkennen ons en maken een praatje.’ John en Anneke werken door heel Schiedam en natuurlijk ook vaak in de binnenstad. Anneke: ‘Daar is het eigenlijk best schoon en zijn de mensen netjes. En op vrijdag met de markt is het leuk om te werken, mensen herkennen ons en maken een praatje. Wat hou je het fijn schoon, zeggen ze dan. Het centrum geef ik wel een 8!’ John: ‘In de wijken rondom de binnenstad kan het wel beter, daar is aardig wat zwerfvuil. En mensen gooien de dingen weg terwijl ze eigenlijk grofvuil moeten bellen. Je kan soms een heel huis inrichten met wat je vindt.’ Het duo maakt ook wel vervelende dingen mee. Anneke: ‘Dan gooien ze expres vuil op straat. Daar ben je toch voor, zeggen ze dan. In Japan krijg je een boete als je iets op straat gooit,
6
dat zou hier ook moeten! Maar ik heb een brede rug en trek me er niets van aan als ze schelden of dingen zeggen.’
‘Mensen gooien de dingen weg terwijl ze eigenlijk grofvuil moeten bellen. Je kan soms een heel huis inrichten met wat je vindt.’ John en Anneke houden van hun werk, ook al is dat soms best vies. ‘Die hondenpoepzakjes stinken wel natuurlijk, vooral als het warm is. Tijdens de Brandersfeesten had iemand in de vuilnisbak gebraakt. Dan zeg ik tegen John doe jij dat maar! En laatst hadden we ook een dode duif. Goeiemorgen, zei ik toen, even lekker soep van maken! Dan pakken we de prikstok en handschoenen en ruimen we het gewoon op. Het fijne van ons werk is dat je lekker buiten bent.’ John: ‘We gaan elke dag met plezier naar ons werk, we hebben veel plezier samen.’ Ook buiten het werk hebben John en Anneke het leuk met elkaar. John: ‘Mijn vrouw is blind en met z’n drieën doen we vaak iets leuk. Laatst hebben we hier nog bij de Griek gegeten. Of we gaan naar de dierentuin of een pretpark. Soms gaan we ook met elkaar op vakantie, we zijn in Parijs en Italië geweest en hebben ook een keer een huisje gehuurd.’
‘Met evenementen zoals de Brandersfeesten is het gekkenhuis hoor!’ Het werk is ook best zwaar natuurlijk. John: ‘Een bak kan wel tot 25 kilo wegen. Maar toch wil ik niet eerder met pensioen.’ Bij Anneke duurt dat nog wat langer. ‘Als John stopt, ga ik hem missen als collega. Dan wil ik lekker in de binnenstad blijven prikken!’
‘Het fijne van ons werk is dat je lekker buiten bent. we hebben veel plezier samen.’
7
7
drie waterstations MAKEN PER DAG 120.000 liter drinkwater uit zeewater op Sint Maarten. 8
Schiedams water op de kaart
tekst Birgit Bekker foToGRAFIE Peter de Krom
Drinkwater, gedistilleerd water, Maaswater, technisch zuiver water, vuurwater. Hoe je het ook bekijkt: vele soorten water verbinden Schiedam met de rest van de wereld. Peter Willem Hatenboer en Annemieke Loef vertellen er graag over, ieder vanuit een ander perspectief. Je mag hem best een techno-optimist noemen, geeft de president-commissaris van HatenboerWater en Hatenboer-Neptunus toe. Water is alles. Hatenboer kán en dóet alles om het schoon en zuiver te leveren, vertelt Peter Willem opgewekt nuchter. Eén druppeltje in een glas Als twintiger klopte Peter Willem eens aan bij de vermaarde prof. dr. Huisman. ‘Er lag een schip in de haven waar iedereen aan boord diarree kreeg. De kapitein had mijn hulp gevraagd en ik had ‘ja’ gezegd, al had ik nog geen idee van de oplossing. Daarna had ik bij een welwillende apotheek monsters uit de scheepswatertank op kweek gezet. De tank was erg vervuild met bacteriën, ontdekte ik. Bijvullen met ons schone water had geen enkele zin. Samen met de professor en anderen hebben we toen een veilig zuiveringsmiddel ontwikkeld. Nog altijd is het in Nederland het enige product met een toelatingsnummer voor desinfectie van drinkwater. Eén druppeltje in een glas en je kunt het veilig opdrinken.’ Hatenboertje Peter Willem is de vierde generatie in het familiebedrijf. ‘Mijn overgrootvader kocht in 1906 z’n eigen tankbootje en trok ermee de Rotterdamse havens in om schoon drinkwater leveren. Zijn naam werd al gauw een begrip bij de werven, schepen en cargadoors. Zelfs bij de inwoners van Hoek van Holland, waar ze tot in de jaren ’40 nog geen vaste drinkwaterleiding hadden. ‘Geef mij maar een Hatenboertje’, zeiden ze daar voor een glas water. ‘Ja, dat is verleden tijd. Nergens krijg je zo goed drinkwater uit de kraan als in Nederland. Toch heeft kwaliteit van water continue aandacht nodig. Alles groeit en bloeit erin: bacteriën, virussen, alg. Stoffen lossen erin op.’
Helder ‘Schoon drinkwater moet voor iedereen beschikbaar en betaalbaar zijn’, verklaart Peter Willem. Geregeld reist hij naar Kenia voor bezoek aan dochterfabriek Dutch Water Ltd. (DWL). Alle winst van DWL blijft in Kenia en wordt gebruikt voor gratis drinkwater in scholen, weeshuizen en voor het opzetten van meer waterzuiveringsfabrieken. Toen in 2006 de fabriek bij Mombassa opende, werd ze gerund door twee mensen. Nu werken er 140 mensen uit de directe omgeving.
‘Ingenieurs, biologen, chemici, tekenaars, lassers, enzovoorts. Allemaal werken we dag in dag uit aan de basis van alle leven: schoon water.’ Thuis in Schiedam Na zijn reizen, ook naar de vestiging in Singapore, komt Peter Willem graag weer thuis in Schiedam. De thuisbasis van Hatenboer-Water is op het oude Gusto-terrein aan de Nieuwe Maas. Aan de overkant is zicht op de RDM en de havens daarachter. Overslagkranen en bokken torenen hoog boven alles uit. Het panorama strekt zich uit naar Rotterdam. Peter Willem wijst: daar in de Koushaven liggen de ‘waterbootjes’ van watervoorziening Hatenboer-Neptunus, met op de kade een buffertank met 1,5 miljoen liter water. In 111 jaar tijd heeft het bedrijf veel ontwikkelingen doorgemaakt. Het levert al lang niet meer alleen drinkwater en technisch zuiver water aan schepen, de offshore en industrie. Het maakt ook alle typen filters en waterbehandelingsmachines, om waar ook ter wereld water te kunnen zuiveren. Na de orkaanramp op Sint Maarten werden in twee dagen tijd drie waterstations geleverd, die per dag in totaal 120.000 liter drinkwater maken uit zeewater. Wat Peter Willem vooral trots maakt, is de verscheidenheid die samenkomt in het bedrijf. ‘Ingenieurs, biologen, chemici, tekenaars, lassers, enzovoorts. Allemaal werken we dag in dag uit aan de basis van alle leven: schoon water.’ 9
‘Schiedam is gewoon de bakermat van ‘gedistilleerd’.’ Vrije tijd In zijn schaarse vrije tijd is Peter Willem er een fan van om zijn eigen stad in te gaan. Moeiteloos somt hij leuke zaken op die hij de afgelopen tijd heeft ontdekt, hoewel het jammer is dat sommige ‘van vroeger’ verdwenen zijn. Vrolijk wordt hij dan weer van de (her)geboorte van Schiedam als Distillers District. Een onmiskenbare motor achter deze opleving van Schiedam als distilleerdersstad is Stichting Promotie Schiedam (SPS). Directeur Annemieke Loef vinden we in de oude Waag aan de Lange Kerkstraat 39, waar het centrale I-punt S’DAM is gevestigd. Distillers District Met volle overgave heeft Annemieke sinds haar aantreden in 2009 de promotie van Schiedam in gang gezet. Toch vertelt ze verrast te zijn dat veel Schiedammers het herlevende beeld voor hun eigen stad al zo snel zijn gaan omarmen. ‘Het is geen geheim dat de herinnering aan Zwart Nazareth voor oudere stadsgenoten nog altijd negatieve beelden oproept. Niet over praten, werd vaak gezegd.’ Maar toen een paar jaar geleden ineens een hippe gin-cultuur ontstond, waagde de stadspromotor de sprong om het stokersverleden in een nieuw, fris daglicht te stellen: ‘Schiedam is gewoon de bakermat van ‘gedistilleerd’. Er is niks mis met mensen die het heerlijk vinden om in deze mooie historische omgeving te genieten van een gin-tonic, likeurtje of jenever. Van mooi ‘gedistilleerd’.’ Dat Schiedammers zich inderdaad optimistisch aansluiten bij deze comeback van ‘gedistilleerd’, spreekt wel uit de namen die gekozen worden voor bijvoorbeeld een nieuw festival, theatergezelschap, horeca en zelfs een nieuwe stadsbuurt. ‘Ken je het Meat Packers District in New York’ vraagt Annemieke dan, ‘De buurt van de oude vleesverpakkers? Wie naar New York gaat, wil daar geweest zijn. Nou Schiedam is het Distillers District van Rotterdam, van de Metropoolregio. Van de wereld zelfs! Zo was het vroeger, zo kan het weer worden.’ De mensen van Rotterdam Partners, de Cruise Terminal en tour operators 10
die ze ontmoet, zijn duidelijk gecharmeerd van het beeld dat Annemieke hen schetst. ‘Voorheen ging ik op m’n knieën om folders over Schiedam te mogen achterlaten. Nu komen ze vragen wanneer de nieuwe klaar zijn.’ Ook de molens zijn weer terug als publiekstrekker, in een hip jasje. Amerikanen, Chinezen en andere toeristen kijken aangenaam verwonderd rond en prijzen zich gelukkig ontsnapt te zijn aan de drukte van Amsterdam. Grote broek Een grote broek aantrekken, zo noemt Annemieke het. Dat moet je gewoon durven. De stad deed het ook bij de keuze van de stadsstijl, de inmiddels zeer bekende afkorting in kapitalen, haarscherp tegen een warm-gele achtergrond. ‘Je hebt A’dam en R’dam. We voegen gewoon S’DAM aan dat rijtje toe’, was de gedachte. Doordat het opvallende logo steeds weer opduikt, houdt het je aandacht vast. Steeds weer gekoppeld aan festivals of evenementen waarvan je denkt ‘echt iets voor mij’, nestelt S’DAM zich op een prettige manier in je hoofd. Dus: op een dag bevind je je in Schiedam, omdat je hier wil zijn. Hier wil wonen. Hier wil werken. Water door de Maas Het staat natuurlijk buiten kijf dat Schiedam nog veel meer is dan hét Distillers District. Precies dat is wat bezoekers gaan ontdekken zodra ze de weg naar Schiedam gevonden hebben, betoogt Annemieke. Een aspect waar ze in dat kader graag aan wil werken is de relatie met de bedrijven in de havens. Niet helemaal toevallig misschien. Eerder werkte ze tien jaar voor de Wereld Haven Dagen. En daarvoor in de Rotterdamse havens bij massagoedstuwadoors en andere havengerelateerde bedrijven. ‘Dus ja de havens hebben een warm plekje bij mij. Hier in Schiedam zitten de eerste werkhavens als je Rotterdam uit vaart. Met mooie bedrijven en innovatieve industrie, mooi.’ Dan een onverwachte overpeinzing. Of er een gevaar schuilt in ‘overpromotie’ van Schiedam, waardoor de stad vervreemdt van zichzelf? Nee, stelt Annemieke gerust. Voordat deze stad vervreemdt van zichzelf, zal er nog heel wat water door de Maas stromen.
‘in Schiedam zitten de eerste werkhavens als je Rotterdam uit vaart. Met mooie bedrijven en innovatieve industrie.’
11
‘Een boek is inhoud, maar ook een object’ tekst Helene de Bruin foToGRAFIE bob van der vlist
Op de tafel ligt een statenbijbel* van groot formaat. De band van leer is gehavend en uitgedroogd. De pagina’s hebben ezelsoren en hier en daar een scheur. De bladzijden van de 66 hoofdstukken van het 23e boek Jesaja zijn grauw. ‘Dit deel van de kanselbijbel uit 1756 genoot in de Grote Kerk blijkbaar veel populariteit. Dat heeft het fysieke boek geen goed gedaan. Veel bladzijden zijn hier losgeraakt van de binding.’ Karin Cox slaat pagina na pagina om. Met een zachte borstel verwijdert ze uit het hart stof, roet van kaarsen en zand en poeder van het drogen van de inkt van de ganzenveer. Ze strijkt met het ivoorkleurige ‘vouwbeen’ elk ezelsoortje en vouwtje weg. En het kleine sponsje gebruikt de boekrestaurator om het vuil van de randen en vlekken van de pagina te verwijderen. Pagina na pagina. Monnikenwerk. Zelf spreekt ze van ‘zen-klus’.
Je moet naast geduld en doorzettingsvermogen veel theoretische kennis hebben. Lijmen en oplosmiddelen Als boekrestaurator moet je naast geduld en doorzettingsvermogen veel theoretische kennis hebben. Over scheikundige verbindingen van lijmen en oplosmiddelen. Over leer12
soorten en de behandeling ervan. Over de constructie van een boek, papiersoorten en bindingen door de eeuwen heen, maar ook over het metalen boekbeslag. Daarnaast is handigheid noodzakelijk; een groot deel van het restauratiewerk is handvaardigheid. En een goed oog is onontbeerlijk. ‘Zeker bij het restaureren van een band. Je wilt de kleuren weer goed opbouwen. Maar de band van een oud, gebruikt boek is niet egaal. Dat is een schakering van verschillende kleuren. Om dat goed te kunnen restaureren kleur ik zelf mijn leer en papier met pigmenten.’
‘De makers van het Japanse Kozo papier, zijn eerst tien jaar in de leer voordat ze zelf hun eigen papier mogen scheppen…’ Lijm van tarwe Het papier dat Karin gebruikt is flinterdun: 18 grams. Ter vergelijking: ons printerpapier is 80 grams en het papier van de s’MAAK is 135 grams. ‘Maar het kan nog dunner. Het Japanse Kozo papier waarmee ik restaureer is heel bijzonder. De makers hiervan zijn eerst tien jaar in de leer voordat ze zelf hun eigen papier mogen scheppen… Van dit papier maak ik dunne strookjes die ik op een scheur plak; de plantenvezels in dit speciale restauratiepapier vormen een soort bruggetjes om de scheur heen. Dat zorgt voor nieuwe verbindingen. Die strookjes bevestigt de restaurator met lijm, meestal stijfsel. Ik maak veel van mijn lijmen zelf. Bijvoorbeeld op basis van gezuiverde tarwe.’ Maar voordat het echte restauratiewerk kan beginnen, is de restaurator
vaak uren kwijt met het verwijderen van ‘plakband’. ‘Ik kom alles tegen: cellotape, duct tape, dozenplakband en zelfs pleisters en leukoplast… Elke vorm van herstel vraagt om een eigen manier van verwijderen.’ Ethische code Maar, vraagt de restaurator zich wel eens af, in hoeverre mag je iets verwijderen? Plakband kan! Maar kun je een leren beschadigde band helemaal weghalen en er met nieuw natuurgelooid kalfsleer weer een nieuwe band om maken? ‘Dit vak kent ethische dilemma’s. Ik vind dat mijn restauratiewerk zoveel mogelijk het originele materiaal moet behouden. Ik kan om deze kanselbijbel niet zomaar een heel nieuwe band leggen. Of ontbrekende prenten uit een andere druk kopiëren op lompenpapier en deze inbinden. Dat gaat tegen de ethische code van het vak in. Als historicus weet ik dat een boek naast inhoud ook een object is dat ons veel vertellen kan. Drastisch ingrijpen kan sporen uit het verleden uitwissen. Tegenwoordig kan men door eiwitonderzoek bepalen waar het leer van een boek vandaan komt. Zo kunnen we bijvoorbeeld hele handelsroutes in kaart brengen. Restaureren vraagt naast theoretische kennis en praktische vaardigheid, ook een standpunt in ethische kwesties.’ — K arin Cox is naast boekrestaurator en handboekbinder ook docent boekrestauratie aan de Vakopleiding Handboekbinden en redacteur van het tijdschrift Handboekbinden. www.handboekbinderijarsligandi.nl
*Een ‘statenbijbel’ is de eerste officiële Nederlandstalige Bijbelvertaling, een bijbel die op de kansel ligt. Een ‘K anselbijbel’ geeft aan dat het een joekel van een ding is.
Karin Cox restaureert boeken. Van kanselbijbel* tot het bijbeltje van de Schiedamse predikant en dichter François Haverschmidt. Maar ook een dierbaar kinderboek waar generatie op generatie uit voorleest of een poëziealbum met grote emotionele waarde. ‘Een boek is inhoud, maar ook een object dat ons veel kan vertellen.’
‘Ik maak veel van mijn lijmen zelf. Bijvoorbeeld op basis van gezuiverde tarwe.’
13
Schiedam door de ogen van ... fotograaf Bob van der Vlist
In Schiedam heb je vele ‘helden’. Liduina is er één van natuurlijk, maar er zijn ook Schiedamse verzonnen ‘helden’. Zoals Pipo de Clown, bedacht door de Schiedammer Wim Meuldijk of Jip en Janneke van Annie M.G. Schmidt, die jaren op de Lange Haven woonde of de Kabouter van de in Schiedam geboren Rien Poortvliet. Iedereen ziet onmiddelijk deze figuren voor zich. Ze zitten in onze collectieve geheugen. Hoe zouden zij zich anno 2017 gedragen? En eruit zien? Zou de Kabouter niet meer naar de sterren te kijken, maar een selfie maken?
Liduina was een meisje dat leefde in de 15de eeuw. Mede door een val op het ijs is zij vanaf jonge leeftijd aan het bed gekluisterd. Gedurende haar ziekbed heeft ze allerlei visioenen en vinden er in haar bijzijn wonderen plaats.
[...] Jip liep in de tuin en hij verveelde zich zo. Maar kijk, wat zag hij daar? Een klein gaatje in de heg. Wat zou er aan de andere kant van de heg zijn, dacht Jip. Een paleis? Een hek? Een ridder? [...] Annie M.G. Schmidt
Baklava Atelier Pare Broersveld 66
Cooperatie museum Langehaven 84
Hier vindt u een grote vitrine die helemaal vol staat met de mooiste zoetigheden. Bij het oppeuzelen van de baklava kunt u ook een kop koffie drinken, maar eerst kiezen... ojee...
Eva’s Sweet Shop Broersveld 137
Het winkeltje is de entree Bij Eva’s Sweet Shop maken van het museum. Het winkeltje ze handgemaakte bonbons, verkoopt vooral zoete cupcakes en heerlijke ‘ouderwetse’ lekkernijen, zoals taarten zoals de Poolse zuurtjes, toverballen, cheesecake. Om de vingers tumtum, kokindjes en erbij op te eten. kaneelkusentjes. Nu het weer kouder wordt, willen wij het liefst opgekrult bij de (hout)kachel in een dikke trui zitten. En het liefst met iets lekkers en Mmm Jammie iets warms om te drinken. Broersveld 103 We hebben dus een heel goed excuus om op zoek te gaan naar lekkere Waarschijnlijk de grootse zoetigheden in de binnenstad. snoepwinkel van Schiedam. Want ook al weten we dat een taartje, Stiekem komen wij hier niet bonbonnetje, snoepje met mate gegeten vanwege de snoep, maar mag worden, hier op de redactie worden ze vanwege de fantastische - als het op tafel staat verpakkingen. met scheppen vol ‘gegeten’. Wat een kleur! Bakker Klootwijk Bonte Koe Lange Haven 54 Passage 21 Pita Het is natuurlijk ondenkbaar Voor de lekkere ‘ordinaire’ Delicatessen om de Bonte Koe over te slaan. slagroomtaart, moorkop Cakes Heerlijke ambachtelijke of schuimgebak en Hoogstraat 82 chocolade met een twist. zometeen natuurlijk Maar ook chocolademelk, de oliebol. Voor de feestelijke chocolade lolly’s, chocolade verjaardags- of fondue, hagelslag bruilofttaart. et-ce-te-ra.
snoepen in Schiedam
20
Schiedammer als...’ maakten wij deze ‘maakplaat’. Weet u alle locaties? Mail uw antwoorden naar smaak@schiedam.nl . We zijn benieuwd! Uit alle juiste antwoorden zullen we er één uit de hoge hoed ‘trekken’, diegene krijgt een binnenstadse goodybag.
TIP: Alle locaties zijn te vinden in de binnenstad van Schiedam en zijn plekken die al eerder in de s’MAAK belicht zijn.
maakplaat Geïnspireerd door de facebook pagina ‘Je bent een
1
2
3
4
5
6
7
8
9 21
Verlokkelijke leegte tekst Birgit Bekker foToGRAFIE rafaël Philippen
Fotograaf Jan Sluijter en ontwerperscollectief ARD/AtelierRuimDenkers zijn gefascineerd door lege gebouwen en stadse leegte. Ze organiseerden zelfs een festival rondom de kansen op vooruitgang dankzij leegstand in Schiedam. Wat willen deze ‘kanszoekers’ voor elkaar krijgen? Jan Sluijter en Vincent Tuinema leggen het uit. Wat doet leegte met jullie? Leegte maakt ons nieuwsgierig. Vincent: ‘Als tiener zwierf ik graag over uitgestorven industrieterreinen. Ik hield van de spanning. Het gefantaseerde verhaal. Dan stond je ineens in een verlaten loods, waar nog wel schoenen in een rij onder de kapstok stonden. Alsof de fabrieksarbeiders er gisteren nog waren.’
‘In elke stad komen lege, ongebruikte plekken en gebouwen voor. Rotte kiezen worden ze vaak genoemd.’ Jan: ‘Lege gebouwen roepen bij mij beelden op van toekomst. Ik hoor, proef en zie hoe een pand weer kan gaan leven. Ik kwam eens tijdens een fotofestival in een rauw, leeg pand aan de Schie. Je viel er flauw van de schimmelgeur, maar ik besefte ineens: in andere steden wordt gevochten om locaties als deze. Voor een hotel, iets anders nieuws voor publiek. Waarom in Schiedam eigenlijk niet?’ Jullie willen leegstand in een ander daglicht zetten? Volmondig ja. Vincent: ‘In elke stad komen lege, ongebruikte plekken en gebouwen voor. Rotte kiezen worden ze vaak genoemd. Of men is treurig om wat er niet meer is. Dat kan, maar ik word toch ook geen 16 meer? Ik treur niet zo om wat voorbij is. Maar het is wel zo: als je ongebruikte leegte negeert, krijg je een spookstad. Als architect en ruimtelijk denker wil ik zulke plekken ‘teruggeven’ aan het leven in de stad. Iets creëren waar iedereen blij van wordt. Dat begint met verborgen kwaliteiten ontdekken.
Dat betekent voor mij trouwens niet dat elke open plek altijd ‘vol’ gemaakt moet worden. Wel dat de ruimte (weer) een rol in het stadsleven krijgt. Dat thema houdt me al sinds mijn afstuderen bezig.’ Jan: ‘En vergis je niet. Oude straatjes die nu juist mooi gevonden worden, werden vroeger helemaal niet mooi gevonden. Men leefde er in erbarmelijke omstandigheden en er stond veel grauwe industrie tussen. Dat in Schiedam niet alles behouden is gebleven, daar hoeft heus niet altijd om getreurd te worden.’ Zeggen jullie: een stad kan steeds weer nieuwe vormen aannemen? Vincent: ‘Klopt.’ Jan: ‘Ik hou ervan om steden te bezoeken. Als fotograaf herken ik dan twee manieren van kijken: alleen willen zien wat er af en mooi is in een stad, of zoeken naar de kansen die er verscholen liggen. Ik hou van die tweede blik. Toen ik hier tien jaar geleden kwam wonen, kon het qua leegstand en verloedering in de binnenstad niet erger. Deze stad heeft al nieuwe vormen aangenomen. Hoeveel beter is het nu al! En gelukkig: hoeveel kansen liggen er nog!’
In stilte roepen hier fantastische plekken en gebouwen: doe iets nieuws met mij! Een kwestie van kansen pakken dus? Hoe? Er zijn drie dingen nodig. Je moet je fantasie de vrije loop kunnen laten. Je hebt lef nodig om je droom na te blijven jagen. En je hebt een professionele omgeving nodig die helpt om goeie plannen mogelijk te maken. Gemeente, investeerders, klusbegeleiders, architecten die er net als jij in geloven, vragen willen beantwoorden en problemen helpen oplossen. Van een ding zijn wij alvast zeker. In stilte roepen hier fantastische plekken en gebouwen: doe iets nieuws met mij!
‘Soms is men treurig om wat er niet meer is. Dat kan, maar ik word toch ook geen 16 meer?’ 22
‘in andere steden wordt gevochten om locaties als deze. Waarom in Schiedam eigenlijk niet?’
23
WIST DAT?U
Gevelsteen De Gaper Tekst Helene de Bruin
In Museummolen De Nieuwe Palmboom kunnen we op de overloop van de tweede zolder de gevelsteen zien die ooit was ingemetseld in molen De Gaper. Deze steen is gered uit de brand in 1864. Sindsdien is de steen gaan zwerven door de stad; hergebruik avant la lettre. ‘In onze molenbijbel, handgeschreven door A.H. de Boer, lezen we dat de gevelsteen is ingemetseld in de straatmuur van de voormalige stoommolen/branderij De Gaper aan de Westvest. Op de plek waar de molen ooit stond’, zegt Rob Batenbrug.
Met slapen of geeuwen heeft het weinig van doen. De gaper heeft zijn mond open om een medicijn in te nemen. De tong steekt hij uit om de pil op te leggen. Iets vreemds Maar er is iets vreemds met deze gevelsteen. De gaper is in Nederland en België het symbool voor de apotheker. De afbeelding van de gaper deed dienst als uithangbord voor een apotheek of drogist. Aanvankelijk werd de gaper op de luifel gezet, maar vanaf de 17e eeuw werd de man, er zijn nauwelijks vrouwelijke gapers, die zijn tong uitsteekt steeds vaker aan de gevel bevestigd. De benaming is enigszins verwarrend, want met slapen of geeuwen heeft het weinig van doen. De gaper heeft zijn mond open om een medicijn in te nemen. De tong steekt hij uit om de pil op te
24
leggen. En de grimas die hij trekt, wordt veroorzaakt door de vieze smaak van het medicijn. In de zestiende en zeventiende eeuw was hier geen verwarring over. Had je iets onder de leden dan ging je naar de gaper.
Met wat fantasie zou je kunnen bedenken dat moutwijn als medicijn werd gezien. Dat dit symbool gedragen en begrepen werd, blijkt onder meer uit de hoeveelheid gapers. Vooral in Amsterdam zagen en zien we ze veel; zo’n 25 verspreid over de hoofdstad. De overige gapers, ongeveer tweehonderd in totaal, zijn verspreid over de rest van ons land en in België. Ook Schiedam heeft er een. Een bijzondere, want hier zat de gaper niet aan een apothekersgevel, maar aan een molen… Raadselachtig Waarom is de gevelsteen in de molen gemetseld? Rob Batenburg vertelt dat vrijwel elke molen een gevelsteen heeft. ‘De functie is tweeledig. Met de vorm of de afbeelding gaf je duiding aan het soort molen of de naam of eigenaar ervan. Daarnaast vermeldt de gevelsteen altijd het bouwjaar. Mede dankzij de gevelsteen weten we dat molen De Gaper in 1695 is gebouwd. De stenen molen wel te verstaan. Want De Gaper had een houten voorganger, uit 1634.’ De functie van de houten én de stenen molen was de stad - met toen nog zo’n 6000 inwoners te voorzien van meel. In de Molendatabase lezen we dat De Gaper ‘ook de branders binnen de omwalling van de stad voorzag’. Met wat fantasie zou je kunnen bedenken dat moutwijn als medicijn werd gezien. Kan dat de naam van de molen en de vorm van gevelsteen verklaren? Batenburg: ‘De naam van de molen De Gaper wordt al genoemd voordat er ook maar sprake van moutwijn was, dus dat is niet erg waarschijnlijk, maar we
Bronnen De Schiedamsche Molens, A.H. De Boer, Gevelstenen.net ( Gaper-collectie Herman Souer ) , Molendatabase Verdwenen Molens, Wikipedia
‘De gevelsteen van V16 vertoont een mannekop met uitgestoken tong. In den linker benedenhoek is een kleine ruimte, waar het getal 16 staat; in den rechter benedenhoek staat het getal 95.’ In deze feitelijke bewoordingen beschrijft A.H. de Boer in de jaren dertig van de vorige eeuw de gevelsteen van voormalig molen De Gaper. Maar wat doet dit symbool van de apotheker op een molen? Samen met molenmaker en restaurateur Rob Batenburg zoeken we het uit.
‘Vrijwel elke molen heeft een gevelsteen, daarmee gaf je duiding aan het soort molen of de naam of eigenaar ervan.’ weten het niet echt. Soms is de benaming van een molen een raadsel. De naam van molen De Kameel blijft ook raadselachtig. Zeer waarschijnlijk is deze vernoemd naar de belangrijke vinding van de ‘scheepskameel’ waardoor schepen ook ondiepe havens kunnen aandoen. De Kameel heeft een grot waar een schip naar binnen kon. Het lijkt een logische verklaring, maar zeker weten doen we het niet. En dat geldt ook voor de verschijning op de gevelsteen en de benaming van molen De Gaper.’ De gevelsteen de gaper is tot 1 januari 2018 te zien in Museummolen De Nieuwe Palmboom in Schiedam.
Op dit momen t wordt molen De Walvisch heringericht to t Museummol en en molenwinkel. Medio februari 2018 is de opening gepland. De fi nanciering va n de permanen tentoonstelling te M Molenmuseum olenwerk in de nieuwe is nog niet ro nd. U kunt he door een ‘mol lpen ensteentje’ bi j te dragen aa inrichting van n de deze tentoons telling.
M eer informatie en doneren ? www.jenevermuseum .nl /inzamelingsacties walvisch .html
-de -
25
ColUmn —
Deirdre Carasso Deirdre Carasso is directeur van het Stedelijk Museum Schiedam Suikerverslaving Ik herinner me die vergadering in het museum nog goed. Toen ik toch niet van de koekjes op tafel kon afblijven. Mijn goede voornemen om (nu echt!) vanaf de eerste werkdag van mijn nieuwe baan als directeur van het Stedelijk Museum Schiedam gezond te gaan eten, was mislukt. Uit frustratie riep ik: laten we een tentoonstelling over snoep maken! Mijn collega’s keken me een beetje verwonderd aan. Marije Vogelzang deed dat niet toen ik bij haar op bezoek ging op een regenachtige herfstmiddag. Marije heeft, als Nederlands bekendste eetontwerper en docent aan de Design Academy, een bomvolle agenda, maar haar ogen begonnen te glimmen bij het idee. Ze zei meteen ja op mijn vraag of ze de tentoonstelling wilde maken. Later vertelde ze dat ze zich voelde als een kind in een snoepwinkel. Nu, een jaar later, is het zo ver, de tentoonstelling Sticky Business. De verleiding van suiker in de kunst is in het museum te zien. Het begint met een metersgroot fluoriserend groen, roze, geel en oranje suikerlandschap op de vloer. Voor de liefhebbers een luilekkerland. Aan de muren hangen plankjes met tientallen lekkernijen van over de hele wereld. Dat laat zien hoe suiker verbonden is met ons dagelijks leven, onze feesten, godsdiensten en rituelen. Maar ook de keerzijde komt aan bod: het effect dat het op je gezondheid kan hebben en de slavernij die nauw samenhing met de productie van suiker. We zeggen niet dat suiker goed of slecht is, maar we willen met de tentoonstelling wel iets bijdragen aan het bewustzijn over suiker. We zijn daarom blij dat de Voorlichters Gezondheid nu elke week in het museum spreekuur houden en dat het Diabetesfonds onze partner is. Als u wilt, dan kunt u iets in hun collectebus doen. En we houden (gratis) lezingen over suiker en kunst door de hele stad; als u dat ook wilt bij uw vereniging, wijkcentrum of bedrijf, dan kan dat! En als u met ons (minder) suiker wilt vieren, dan bent u welkom, op onze site staan allerlei leuke activiteiten. Zo zie je maar, dan is mijn suikerverslaving nog ergens goed voor.
Leuk om een column in s’MAAK te schrijven of weet u iemand die belevenissen met de lezer wil delen? Wij horen het graag. Laat het weten via smaak@schiedam.nl
26
TIP voor
een bijzondere plek? Voormalige dansschool Sitton Quick, quick, slow… Hoeveel Schiedammers zullen dat denken als ze het pand op de Lange Haven 121 passeren? Bij Karin den Hartog komen de herinneringen aan dansschool Sitton in ieder geval naar boven.
teksT Suzanne Stam foTo Ossip van Duivenbode
De 47-jarige Karin is geboren in de Gorzen en eigenlijk nooit weggegaan. Ze woont er nog steeds met man en twee zoons. ‘Een dorpje in een stad, heel fijn.’ En zoals bijna elke Schiedammer van haar generatie ging ze op dansles bij Sitton. ‘Het was een hele leuke tijd, ik zat er ongeveer vanaf mijn twaalfde tot veertiende. Bijna alle meiden van mijn klas zaten op dansles. Van mijn moeder kreeg ik het lesgeld mee voor de maand. Dat vond ik doodeng, om met zoveel geld over straat te gaan. Al weet ik niet meer hoeveel het was. Het was altijd een beetje spannend voordat de les begon. Op straat wachtten we tot mevrouw Sitton de deur open deed. Een hele vriendelijke, gracieuze vrouw. In de gang stond een tafel waar je je leskaart af moest stempelen. Aan het eind was de danszaal, die was best groot.’ Het draaide niet alleen om het stijldansen maar ook om… : ‘Jongens natuurlijk! Wie danst er met wie? Dat was ook wel eng. Er waren ook jongens die we sukkels vonden, daar wilde je liever niet mee dansen. Er was een knappe jongen met een gele wollen trui waar ik graag mee wilde dansen, maar die ging met mijn vriendin. We gingen ook regelmatig naar de dansavonden op zaterdag, later waren die in de Monopole.’ Jaren later ontmoette Karin haar man. ‘Omdat hij niet kon dansen en ik wel een openingsdans wilde op onze bruiloft, zijn we op dansles gegaan. Weer bij Sitton natuurlijk! Dansen verleer je niet, ik doe het nog steeds graag. Als ik het ritme hoor, draaien we zo nog een foxtrotje.’
27
Het Wenneker wenkt tekst Birgit Bekker foToGRAFIE Sanne Donders
Fier. Zo staat ‘het Wenneker’ aan de Vijgenstraat erbij. Gebouwd rond 1950 als moderne distilleerderij. Twee decennia later door de stokers alweer verlaten. Anno nu springt van buitenaf een serie verlichte ‘stairways to heaven’ in het oog. Er wenkt een cultuurpaleis. We lopen met conciërge Paul een rondje. 12.00 uur: doe Paul begroet met een joviale handdruk. Achter de bar in het Grand Café zoekt gastvrouw Jacqueline de juiste muziek voor deze doordeweekse herfstdag. Bij de laad-en loszone staan basboxen, podiumstukken, lege fusten en statafels keurig in het gelid om te worden opgehaald. Om 07:30 uur stapte Paul al binnen, zijn normale tijd. Steevast maakt hij dan een rondje door het hele pand: is alles pico bello in orde? Zo niet, dan gaat hij erachteraan dat het wel in orde komt. ‘Klinkt gek’, zegt hij, ‘maar dit pand is m’n grote liefde.’ 12.10 uur: denk Ted, hoofdredacteur van Stadsomroep Schiedam, klapt zijn laptop open in het Grand Café. Gelijk heeft hij. Deze plek op dit moment van de dag heeft precies de goeie atmosfeer om een plan uit te werken. Een werkoverleg af te spreken. De wifi is gratis. Cappuccino? 28
12.15 uur: verbaas Wat is dat? Ligt er nu een uitgedruipte discoglitterbal gedrapeerd op het portaal naar zaal 1? Jazeker, dat soort dingen is hier heel gewoon. Nog een verrassing: zaal 1 leidt een dubbelleven. Op de agenda van Theater aan de Schie heet ze de Kleine Zaal. Voor het programma van Wenneker Cinema is ze de Grote Zaal. Wat blijkt: zaal 1 ontvangt publiek voor theater, film en ook festivals of evenementen. De tribuneopstelling kent twee vernuftige standen en nog een listige oplossing voor de verschillende soorten gebruik. Alle tweehonderd gerieflijke zitplaatsen zijn volledig inschuifbaar tot een compacte ‘gecapitonneerde’ rode achterwand. Moeilijk voor te stellen? Paul laat in een handomdraai zien hoe dat kan.
‘Klinkt gek, maar dit pand is m’n grote liefde.’ 12.25: vermaak Twee dagen terug waren de stoelen inderdaad nog tot wand verwerkt om ruimte te maken voor een bijzondere productie van Theater aan de Schie. Zappa was te gast in de vorm van een concertfilm, pubquiz en een theatraal verhaal. En er was live muziek. Ongedwongen kun je tijdens zo’n voorstelling de zaal inlopen, kijken, meedoen of een praatje maken. Gewoon met je drankje aan een statafel,
bitterballetje erbij. Paul was een van de bezoekers, al staat hij nooit helemaal ‘uit’ als conciërge. Zo kan het dat je hem gewoon ook even wat tafels ziet sjouwen. Hij schat dat er een mannetje of honderd was. ‘Gezellig sfeertje hoor.’ Voor wie de Zappaanekdotes kent: er waren ook stofzuigers.
‘Ons programma is wel breder dan arthouse, hoor. We selecteren aanbod voor iedereen.’ 12.35 uur: gluur Gerard is programmeur van het eerste uur voor het filmhuis, toen nog in het oude Theater de Teerstoof. Hij geniet van de hoogstaande technische inrichting van zijn eigen filmzaal nu. Toch koestert hij ook de klassieke projector voor analoge films. Heel soms opent hij als operateur graag ouderwets het blik om een historische arthouse film op te zetten. ‘Ons programma is wel breder dan arthouse, hoor. We selecteren aanbod voor iedereen’, zegt hij er meteen bij. Inderdaad, wie houdt van een bijzondere film in een gemoedelijke setting, voelt zich hier goed thuis. Een film als Tulipani bijvoorbeeld. En in de vakanties is er een extra kinderprogramma. Toegegeven, voor overweldigende spektakelfilms ben je op een grotere bioscoop aangewezen.
Geeft niks, die is er sinds kort ook in Schiedam. Geheimtip: bij de Kleine Ambassade zijn basisschoolleerlingen bezig om een (nieuwe) korte speelfilm te maken. Die film zal z’n première hier bij Wenneker Cinema beleven. 13.00 uur: breng Een tikkeltje verscholen treffen we in een van de verhuurde werkruimtes de stagiairs Mike, Luccardo, Robert en freelancer Tino aan achter hun schermen. Ze werken aan animaties, leaders, vormgeving, beeld- en geluidsmontages voor de uitzendingen van Stadsomroep Schiedam en Look TV. Hoofdredacteur Ted legt uit dat de omroep ‘drijft op stagiair(e)s’. Specials waar de jongens met plezier op terugkijken zijn de laatste tocht van de Hoekse Lijn en het festival Where we’ve met. Trots: tijdens het Brandersfeest stond Look TV vooraan op de kade van de Lange Haven voor verslaglegging van de eerste gondelvaart sinds jaren.
‘We willen graag groeien naar sterke journalistiek en ook meer nieuws brengen via online media.’ Op een bord staan de acties genoteerd voor deze week. Vanzelfsprekend elke dag aandacht voor de actualiteiten, vooral de Schiedamse.
29
Verder: kindertv Studio PLU!S, de co-productie met Wieneke en kinderen van een basisschool. En, vaste prik: vrijdag naar de markt om meningen op te halen.
‘Hier heb je ruimte en is het gezellig’ Ondertussen wordt hard gewerkt aan een zender die past bij een nieuw stedelijk elan. ‘We willen graag groeien naar sterke journalistiek en ook meer nieuws brengen via online media,’ vertelt Ted. 13.15 uur: chill De leerlingen van Dansmavo Schravelant hebben het Grand Café ontdekt als chillplek. Ze hebben een vrij tussenuur, straks begint de les. ‘Hier heb je ruimte en is het gezellig’, vinden Nienke en Djazz. Voor hun opleiding staat per week veertien uur dans op het rooster: klassiek ballet, moderne, urban, Afrikaanse dans. Nienke houdt vooral van: ‘Modern. Eigenlijk een mix van alle stijlen. Je kunt er alles in kwijt, gek doen, blij zijn, alles.’ Djazz is het met haar eens, maar vindt toch ook de andere danslessen erg leuk. Er is trouwens ook een ruim open aanbod voor jong en oud. Zes dagen per week vult Ballet- en Dansstudio Schiedam en Vlaardingen de danszalen van het Wennekerpand met gevarieerde lessen.
30
13.40 uur: ssst Nee, niet binnenkomen in de artiestenfoyer. Koen en Debby zijn geconcentreerd bezig met de repetitie voor Debby’s vierde theatermonoloog ‘In mijn hoofd’. 14.00 uur: gloei Bijna alle leerlingen zijn klaar voor de les. De ‘dresscode’ is zwart. ‘He broer, kijk me legging shinen’, klinkt het snel nog even dollend. Maxime, docent en coördinator van de Dansmavo, vinkt aan wie er is. Dan: allemaal twee handen aan de bar, gezicht naar de spiegel. Hielen bij elkaar. Rechte houding. Muziek start. Gestrekte knieën. Op gestrekte voet rechts omhoog. En weer neer. Op gestrekte voet links omhoog. Vrolijk en geconcentreerd volgt iedereen de aanwijzingen om zich op te warmen.
‘Net kwam op deze plek nog de kindergemeenteraad bij elkaar. De jonge raadsleden onderzoeken wat beter kan in de stad.’
14.20 uur: groei Onder het industriële hoekige dak, in een zee van licht huist de Kleine Ambassade. Ongeveer honderd verschillende huiskamerplantenstekken, een keukentafel met klaarstaand theeservies, een lekkere bank met kussens en perzisch tapijtje op de grond bepalen de eerste indruk. De never-ending betrokkenheid van het ‘ambassadepersoneel’ bij alles wat kinderen en jongeren helpt groeien, sluit er naadloos bij aan. Hier verliest leren zijn traditioneel-schoolse betekenis.
14.45 uur: werk Hé, wat een boekenvoorraad. Ontdekking: de Schiedamse bibliotheek houdt hier kantoor. De publieke bibliotheek is in de Korenbeurs. 14.50 uur: maak energie Op het dak liggen meer dan 200 zonnepanelen, beheerd door Energiek Schiedam. Het startkapitaal is betaald door 137 kleine investeerders. Goed beschouwd een dubbel duurzaam gebaar: energie in het Wenneker maak je met elkaar!
Straks zullen er audities zijn voor de nieuwe Klassefilm, gebaseerd op een verhaal van de Bende van de Bieb. Net kwam op deze plek nog de kindergemeenteraad bij elkaar. De jonge raadsleden onderzoeken wat beter kan in de stad. Samen geven ze onderbouwde adviezen aan de gemeente. Eén ervan was: breng werk in de haven dichterbij voor kinderen. Straks zullen er audities zijn voor de nieuwe Klassefilm, gebaseerd op een verhaal van de Bende van de Bieb. Hij wordt gemaakt samen met de Stadsomroep Schiedam. Binnenkort is in het Wennekerpand de Start-Up 2017 van het jongeren-project I’ve got the Power. De voorbereidingen zijn in volle gang.
‘He broer, kijk me legging shinen’ 31
UITagenda donderdag 30 november & vrijdag 1 december
zondag 17 december
Terrein Nolet Distillery Beleef deze live videoclip en een non-stop concert over de cyclus van het leven in een wel heel bijzondere setting.
Westvest90 Jonge talenten staan garant voor een muziekmiddag vol verrassingen.
In Loving Memory - FRAU BAKKER
Laureaten Prinses Christina Concours
t/m zondag 3 december
woensdag 20 t/m zaterdag 23 december
Stedelijk Museum Schiedam Ontmoet Sinterklaas en lever je verlanglijstje in bij één van de pieten.
Theater aan de Schie Beleef dit Schiedamse kerstspektakel door De Stokerij Schiedam.
Sinterklaaspaleis
vrijdag 8 december
Disco & Dance Night
Grote- of Sint Janskerk Dansen tot ver na middernacht met DJ’s Coen en Sander. donderdag 14 december
Kaarsjesavond en Meezing Spektakel
Grote Markt De straatverlichting wordt gedoofd, overal branden kaarsjes en iedereen zingt kerstliedjes. Geniet van het magische, pittoreske decor. donderdag 14 t/m zaterdag 16 december
Winterlicht 2017 Schitterend
Julianapark Bijzondere lichtkunstwerken laten het Julianapark schitteren tijdens deze lichtmanifestatie. Donderdag 14 t/m zondag 24 december
Winter in S’DAM
S’DAM Centrum Met een Ice Carving Roadshow (16/12), veel lichtjes, levende kerststal en gezellige kinderactiviteiten is december in Schiedam nog leuker. VRIJDAG 15 T/M ZONDAG 24 DECEMBER 2017
Kunstkerst
Ruimte in Beweging De mooiste kunst, voor kleine prijsjes. Cadeautip voor onder de kerstboom! zondag 17 december
Extra Feestdagen Koopzondag S’DAM Centrum De leukste cadeaus koop je bij de bijzondere, ambachtelijke winkeltjes in S’DAM. 32
je en pr ik ee n ga at ge nd a op! hang de ui ta
Kleine Sofie en Lange Wapper
t/m zondag 24 december
Het Geheugentheater Niek Hendrix
de Ketelfactory Verdwaal in het labyrintisch geheugentheater van Niek Hendrix, winnaar van de Koninklijke Prijs voor de Vrije Schilderkunst. t/m zondag 7 januari
MARCEL VAN EEDEN - CIRCUS HENNY Stedelijk Museum Schiedam De internationaal geroemde kunstenaar Marcel van Eeden maakte een serie tekeningen met Schiedam in de hoofdrol. Resultaat: een fictief raadselachtig verhaal. t/m zondag 18 februari
Sticky Business
Stedelijk Museum Schiedam De verleiding van suiker in de kunst met likbare beelden, een kleurrijk suikerlandschap en stalagmieten van bijenwas. zaterdag 24 & zondag 25 maart
Nederlands Jeneverfestival Schiedam: Spring Time
S’DAM Centrum Genieten van nieuwe gins, excellente jenevers, cocktails en culinaire lekkernijen bij foodtrucks. t/m zondag 13 mei
1001 Etiketten de verbeelding van jenever
Nationaal Jenevermuseum Schiedam De verbeelding van jenever in meer dan 1.000 etiketten.
Kijk voor alle evenementen, activiteiten en tentoonstellingen in Schiedam op www.sdam.nl/uitagenda
Suikerzoet filmfestival (16-19 november) was ook dit jaar weer een succes. Ben je niet geweest of wil je meer films zien? Dan kun je het hele jaar terecht in het Wennekerpand. Ook kun je in de gloednieuwe EUROSCOOP terecht. Eerst lekker eten in de binnenstad, naar de film en vervolgens aan de Schiedamse G&T’s of jenever natuurlijk!
Chef Sjef en zijn gasten uit het kijk- en zoekboek Chef Sjef. Hij kan toveren met worteltjes maar heeft geen idee Illustratie EsmĂŠe van Doorn | www.pompidou-art.nl www.de-leukste-kinderboeken.nl
hoe je paddenstoelensoep of kaassouffles maakt.
Schiedams filmpje pakken?