s'MAAK nr#10 - november 2018

MAAK

Rutger VismanS: ‘ik wil iedereen jenever leren proeven en zijn rijkdom leren waarderen, zoals mijn vrienden die roepen dat het een ouwe-lullendrank is.’

#10

1

S’dam maakt, vermaakt, hermaakt en droomt Wij nemen u graag mee de Schiedamse binnenstad in. Er gebeurt daar veel. Veel meer dan we zien, meer dan we weten.

Dit is ’m dan, de allerlaatste s’MAAK! Wij, alle mensen die aan s’MAAK hebben gewerkt, hebben veel plezier beleefd aan de afgelopen 10 nummers. Heel leuk was het om complimenten te krijgen over het magazine van ver buiten Schiedam (o.a. uit Groningen, Amersfoort, Enschede). Ook bijzonder is dat bijvoorbeeld een dochter elke keer s’MAAK ‘meepikte’ om hem te geven aan haar moeder met Schiedamse roots die niet meer in Schiedam woont. Helemaal leuk is dat meerdere mensen zo enthousiast raakten door het lezen van of werken voor s’MAAK, dat ze naar Schiedam verhuisden!

Wij willen de gemeente Schiedam, bedanken voor het initiatief, enthousiasme, durf en moed om s’MAAK te maken.

Om juist de Schiedammer in zijn puurheid en echtheid te laten zien. Geen promotie of marketing verhaal (of anders met een knipoog), maar de recht-door-zee mentaliteit van de Schiedammers in combinatie met de visie van de stad Schiedam.

Speciale dank aan onze ‘geheime dienst’. Deze Schiedammers vertelden ons verhalen, gaven ons tips en konden we lastig vallen als we informatie nodig hadden.

We zullen het maken van het magazine en de Schiedammers missen, maar voor nu... nog veel leesplezier gewenst!!

colofon initiatief & Eindredactie Gemeente Schiedam concept, ontwerp & beeldredactie FORT (wijzijnfort.nl) Schrijvers & fotografen Birgit Bekker, Helene de Bruin, Marjolein van Doorn, Laurens Priester, Suzanne Stam, Ossip van Duivenbode, Raffaella Huizinga, Willem de Kam, Geisje van der Linden, Eva Overbeeke, Annemieke Rodenburg, Jan Sluijter, Bob van der Vlist coverfoto Bob van der Vlist

drukker Segers Drukkerij oplage 33.000 (Huis aan huis) verspreiding De Persgroep Nederland uitgave winter 2018 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch mechanisch, door fotokopieén, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende.

6

10

14

16 ‘Ruik en proef de rijkdom van jenever’

Dogan Cipil

20

Ouwe liefde jonge liefde

Neem een voorbeeld aan bomen

Rudy Büchner

Hilly de Jonge

12

18

Jack Kerklaan

24

Dina Medina

28

Liat Magnezy

1

Ik kom uit... de Haven

Coert van Zijll Langhout verhuisde zijn bedrijf naar de haven van Schiedam. ‘De haven biedt zoveel kansen, er is onwijs veel en mooi werk.’

In 2001 startten Coert en zijn compagnon Navingo, mediabedrijf voor de maritieme- en offshore energie sector. ‘Offshore energie gaat over de winning van olie, gas en wind op zee.

Voor die sector maken wij onder meer de maritiemevacaturebank.nl en magazines.

Ook organiseren we netwerkevenementen voor bedrijven en carrièrebeurzen voor jongeren. We begonnen in een anti-kraakpand in Den Haag maar al snel verhuisden we naar Rotterdam. Daar hebben we bijna 14 jaar gezeten. In maart 2017 zijn we hierheen verhuisd omdat veel grote offshore energie bedrijven hier zijn gevestigd. En daar willen wij gewoon tussen zitten!’

Schiedam volgens Coert: ‘Het gaat steeds beter met Schiedam, er is een fijne leefomgeving gecreëerd. Ik nodig Schiedammers uit om de blik eens te verruimen naar de haven. Hier ligt niet alleen geschiedenis maar ook de toekomst.

Er zijn hier zoveel banen, op alle niveaus, van bedenker tot maker. Er is onwijs veel en mooi werk. Kom vooral eens kijken!’

2

tekst Suzanne Stam foTo Raffaella Huizinga

Coert is in 1970 geboren in Schiedam. ‘Ik weet nog dat ik een jaar of vijf was en dat mijn vader mij meenam om naar de schepen te kijken.

Dat was mijn eerste contact met de havens.

Nu zit ik met mijn bedrijf in Vijfsluizen, op het terrein van de voormalige scheepswerf WiltonFijenoord. Een gebied met een historisch tintje.

Toen we hier neerstreken, zijn we met het hele bedrijf eens goed de binnenstad van Schiedam ingedoken. Natuurlijk zijn we naar het Jenevermuseum geweest en we hebben een tocht met de fluisterboot gemaakt. De Grote Markt vind ik altijd een fijne plek, daar zitten leuke horecazaken. Maar mijn favoriete plek in Schiedam is toch in de haven.’

Check!

Echt Schiedams

tekst Birgit Bekker foTo Eva Overbeeke

Waaraan denk jij als je ‘Schiedam’ zegt? Een gok: jenever, gin, gedistilleerd. En vast ook aan molens. Voor de fijnproevers is er de Schiedamse gastvrijheid. En er is meer.

Onopgesmukt echt! Wij gingen ‘undercover’ onze neus achterna. Op zoek naar typisch Schiedamse producten. Soms raakten we in gesprek. We bestudeerden menu’s en websites.

Vul de lijst gerust aan met jouw vondsten.

Land van Belofte 13b Cheese Store , di-zo 9.00-17.00 uur Op de hoek met Broersveld zit – sinds een jaar – weer een volwaardige kaaswinkel in de binnenstad. Eigenaars Willem en Elly Bergkotte waren stomverbaasd toen ze ontdekten dat je alleen op de weekmarkt nog kaas vers van het mes kon kopen. Als professionele kaasliefhebbers hebben ze de koe bij de hoorns gevat. Behalve een fraaie selectie Hollandse en buitenlandse kazen, vind je hier Schiedamse Ouwe.

Niet te droog, sterk en toch zacht.

Eerlijk twaalf maanden gerijpt. Ook eerlijk: de kaas wordt speciaal voor Schiedam bereid in Bleskensgraaf, Alblasserwaard.

Lange Achterweg 18 Tapperij ’t Weeshuis, ma-za vanaf 12.00 uur, zo vanaf 14.00 uur Een paar trapjes omlaag vanaf de Hoogstraat, aan het knusse pleintje, vind je de kroeg waar Wees30 vandaan komt. Behalve dit jubileumbiertje van eigen recept vind je nog twaalf bieren onder de tap. Wie nieuwsgierig is naar meer gerstenat, kan rekenen op keuzestress. Er zijn talloze soorten extra op de fles.

Hoogstraat 52 La Salita , do-zo vanaf 17.00 uur Via de Broersveld slenter je op je gemak naar de Hoogstraat. Op nummer 52 is La Salita gevestigd. Het Argentijnse proeflokaal is sinds kort een verrassend lekker huwelijk aangegaan met Schiedams gedistilleerd, verwerkt in verschillende gerechten. En alsof deze ‘fusion’ nog niet prikkelend genoeg is, staat nog een verleidelijke combinatie op de kaart: Estofado Orfanato 30. Ofwel: stoofvlees met Schiedams bier Wees30.

Hoogstraat 139 Alambic, di-za 09.00-17.30 uur (do tot 20.00 uur) Denk je aan gin? Neig je naar fris, kruidig of meer naar bloemig? Of ben je eigenlijk op zoek naar een mooie jenever?

Eigenaresse Ria Kouwenoord van Alambic helpt je graag om de juiste keuze te maken. Ruiken mag. De moutwijnjenever Old Schiedam bijvoorbeeld. Waarschuwing: heb je eenmaal eraan geroken, dan ben je verkocht. Je waant je direct in een luie stoel naast een knus knetterend haardvuur. Koop er de juiste glaasjes bij, geschikt voor alle betere gedistilleerde dranken: het tulpkelkje. Daarin kun je de drank eerst goed ‘walsen’ en blijft het aroma beter gevangen.

Met glazen dekseltje voor de chic.

3

Lange Haven 54 Bonte Koe, ma vanaf 12.00 uur, di-za 9.00-17.30 uur Nog een op en top Schiedams ‘exportproduct’ is de chocoladekunst van de Bonte Koe. We zijn speciaal nieuwsgierig naar de bonbons en bouchées met moutwijn, gin of ander Schiedams gedistilleerd. Watertandend rekenen we af. De chocoladeproeverij met vrienden die avond wordt een succes: hmm, subtiel, oh en ah, en nog een hapje.

In de woorden van de verkoopster: ‘Schiedam is als een verloren schat die gelukkig steeds meer teruggevonden wordt.’ Klopt!

Lange Haven 71 Stadsvilla Mout, alle dagen Jarenlang is er gerestaureerd op Lange Haven nummer 71, en dan heb je ook wat. Het voormalige patriciërshuis is omgetoverd tot een comfortabel suite hotel. Salons dragen namen als Van Pelt en Arcade, verwijzend naar de historie van het pand.

Bij de verschillende kamers maak je kennis met Schiedamse spelers van vroeger en nu. We verklappen er een paar: Damen, Huisman, Mammoet, Nolet, Loopuyt en de Stokerij. Hoewel onze komst natuurlijk niet was aangekondigd, kregen we direct een vriendelijke rondleiding. ‘We vinden het leuk om meer te doen dan bezoekers van ons verwachten.’

4

Westvest 229 Molen de Walvisch, di-zo 11.00-17.00 uur Lekker zelf brood, pizza, pannenkoeken of cake bakken? Koop dan jouw favoriete versgemalen granen bij molen De Walvisch.

Het is er allemaal: roggebloem, tarwebloem, waldkornmix. Spelt, boekweit, gerstemeel.

En als je er toch bent, koop een ticket (€ 7,50) en ga alle trappen op naar de top.

In vogelvlucht maak je een reis door de Schiedamse geschiedenis. Vergaap je aan het uitzicht over de stad en tel de overige ‘Reuzen van Schiedam’. Ze zijn de hoogste ter wereld. Je komt alles te weten over de werking van de molen. En voor jou hierna geen geheimen meer over de standen van de wieken.

Tip: met een combinatieticket kun je de Museummolen, het Jenevermuseum én de Branderij bezoeken (€ 12,00).

Parkweg 406 Yokohama Ramen Saito, wo-za 17.00 21.30 uur, zo 11.30 - 15.30 uur (laatste bestelling 30 min. voor sluitingstijd) Tik in op je telefoon: ‘The Magic of Ramen Yokohama Ramen Saito’. Luister en zie hoe de innemende Toshimi Saitou Schiedam ontdekte als middelpunt van zijn nieuwe wereld. De huisgemaakte specialiteiten maakt Toshimi met meel van molen De Vrijheid (te koop bij molen De Walvisch).

Wedden dat je haast krijgt om zijn Yokohama ramen noodles zelf te gaan keuren? Je vindt het restaurant op de grens van de binnenstad, met zicht op molens De Vrijheid, De Noord en De Palmboom.

Lange Haven 78 Jeneverlogies ‘We zijn open als we open zijn.’ Zuivere logica op z’n Schiedams. Je leest de opgeruimde mededeling in de etalage van Jeneverlogies. Gasten beoordelen hun verblijf in dit voormalige koetshuis met romantisch uitzicht op de Lange Haven gemiddeld met een 9.2!

En vrees niet: geen gesloten deur als je even belt wanneer je bent gearriveerd.

Lange Haven 74 Nationaal Jenevermuseum, di-zo 11.00-17.00 uur Ja, hè hè, natuurlijk kun je het Jenevermuseum niet overslaan op een rondje door Schiedam. Leer hoe het precies zit met Schiedams gedistilleerd, vind de fraaiste jeneveralia of bottel je eigen fles. Hou je van een spannend verhaal en ben je competitief ingesteld: boek dan met je vrienden twee uur lang de Jeneverescaperoom.

Lange Haven 84 Nationaal Coöperatie Museum, wo-vrij 13.00-17.00 uur, za 11.00-17.00 uur Een verlokkelijk snoepwinkeltje aan de straat brengt je bijna honderd jaar terug in de tijd. Net als de sobere huiskamer erachter. Zo kom je binnen in een opmerkelijk museum dat je veel vertelt over praktische saamhorigheid die van oudsher goed gedijt in Schiedam.

Ineens begrijp je bijvoorbeeld waar de term ‘broodfonds’ vandaan komt. Door lid te worden van een gezamenlijke bakkerij wapende je je tegen slechte tijden.

Per kilo brood betaalde je een paar cent meer aan een gemeenschappelijke spaarpot. Bij ziekte of verlies van werk ontving je dan een bijdrage daaruit.

Meer ontdekken? Vraag een rondleiding door een van de vriendelijke vrijwilligers.

De toegang is gratis.

Appelmarkt 6 Holland Souvenir Shop, di-za 10.00-18.00 uur Het lijkt wel het tweelingzusje van het oudhollandse snoepwinkeltje. Maar dan goed gevuld met souvenirs. Bijvoorbeeld sleutelhangers, koelkastmagneetjes, puzzels, een theelepeltje of delftsblauwe tegel met typisch Schiedamse afbeeldingen. Een glazen presse papier met molen erin verwerkt. Of, met gezonde knipoog, ga naar huis met de Schiedam-shopper ontworpen naar de grootsteedse tassenserie Parijs-TokyoNew York. Ja, waarom niet!?

5

tekst Birgit Bekker foToGRAFIE SANNE DONDERS

‘Vroeger hadden we veel jongeren binnen, die mis ik nu wel bij de jamsessies.’

6

interview met een schiedamse poppodium eigenaar: Hilly de Jonge tekst Suzanne Stam foTo Bob van der Vlist

Ze is de langstzittende kroeghouder en gaat nog wel even door. ‘Ik heb hier zoveel meegemaakt.

Soms denk ik, ik had alles op moeten schrijven.

Misschien… ooit, maar waar begin ik?’

De 76-jarige Hilly de Jonge runt al 44 jaar poppodium de Graauwe Hengst.

‘In 1974 kon ik met mijn zus en twee vrienden het pand van distilleerderij de Graauwe Hengst aan de Lange Haven 28 goedkoop huren. Het waren de nadagen van de hippietijd en we wilden een zaak met muziek die anders was dan anders. Waar iedereen zichzelf kon zijn. Quibus werd het. Het café liep goed en in de jaren ’70 en ’80 waren we een hotspot in Schiedam voor livemuziek. Rock, blues, metal, punk, new wave, metal, jazz, rock-’n-rol maar ook theater, hier kon het. In 1977 hebben we een lp gemaakt, Live in Quibus, met bands die hier speelden. De hoes is gemaakt door een klant die hier nog steeds komt.’

‘De muziek hier is nooit veranderd.

We hebben nog wel house geprobeerd maar dat was van korte duur, dat vonden de bezoekers maar niks.’

‘In 1985 hield Quibus op te bestaan. Ieder ging zijn eigen weg maar ik bleef en veranderde de naam in Podium. De tijden veranderden en de mensen ook.

Er werd geklaagd over geluidsoverlast dus toen heb ik de boel geïsoleerd. De mentaliteit van sommige mensen veranderde waardoor we de teugels strakker moesten aantrekken. De muziek is nooit veranderd. We hebben nog wel house geprobeerd maar dat was van korte duur, dat vonden de bezoekers maar niks. Tuurlijk hebben hier ook ‘grote namen’ gestaan zoals Jules Deelder, Hans en Candy Dulfer, de Berini’s.’

‘Nu heet de zaak de Graauwe Hengst, naar de distilleerderij. We zijn zes dagen per week open.

Drie keer per week hebben we open jamsessies en

op zaterdag een live band. Ik doe het nu samen met mijn zoon Arthur. Het is een groot pand, we wonen hier allebei boven op een eigen verdieping. Door het rookverbod en het drinkverbod voor onder de 18 is er wel wat veranderd, jongeren blijven weg. Vroeger hadden we veel jongeren binnen, die mis ik wel bij de jamsessies. Door het rookverbod is het wel minder stoffig, dat is dan wel een voordeel!’

‘Met de Graauwe Hengst willen we gewoon doorgaan met leuke bands, theater en een gemêleerd gezelschap van klanten, van alle leeftijden.’

‘Zo druk als vroeger wordt het nooit meer. Maar met de Graauwe Hengst willen we gewoon doorgaan met leuke bands, theater en een gemêleerd gezelschap van klanten, van alle leeftijden.’

‘Ik heb Schiedam zien veranderen, het is een stuk mooier geworden. De kades en de panden zijn opgeknapt. De mensen zijn best aardig al denk ik bij een enkeling wel eens waarom doe je zo onverdraagzaam. Mijn favoriete plek is, hier op de Lange Haven. Van mij mag die wel autovrij. Soms zet ik de stoeltjes van het terras expres een beetje naar het midden zodat auto’s er niet met zo’n rotgang langsrijden.’

‘De mensen in Schiedam zijn best aardig al denk ik bij een enkeling wel eens waarom doe je zo onverdraagzaam.’

‘Ik wandel en fiets graag door Schiedam. Als je al zo lang verbonden bent met de stad, ken je veel mensen. Dat is toch leuk. Schiedam overleef je door gewoon vrolijk verder te gaan. En Schiedam: hou de muziek erin!’

7

TIP voor

teksT Suzanne Stam foTo Ossip van Duivenbode

een bijzondere plek?

8

De Appelmarkt Remco Meijer (37 jaar) is organisator, producent van evenementen en initiator van popfestival Where we’ve met. Voor Remco is héél Schiedam een bijzondere plek, maar van de Appelmarkt krijgt hij extra kippenvel.

‘Ik ben in Schiedam geboren en voel me ook écht een Schiedammer. Als 15-jarige puber hing ik altijd op de Appelmarkt rond, het bruisend middelpunt van de Hoogstraat. Later, als je een bepaalde leeftijd hebt, denk je dat het gras verderop groener is en zie je de schoonheid niet van waar je bent.

Toen ik in de evenementenbranche ging werken, zag ik weer hoe mooi Schiedam is. Elke stoeptegel, daar kan ik wel wat mee. In 2013 ben ik voor mezelf begonnen en heb ik in 2015 de eerste editie van ‘Where we’ve met’ georganiseerd. Stichting MET, die toen in het Monopole-pand zat, gaf mij alle ruimte om samen met hun het festival én mezelf te ontwikkelen. Hier op de Appelmarkt, hier is het begonnen... Kijk, ik krijg er een beetje kippenvel van als ik het zo vertel.’

Volgend jaar is het jubileumjaar van Where we’ve met. ‘Dan organiseren we de 5e editie. We zijn een reizend festival. We willen zoveel mogelijk mooie plekken in en rondom de binnenstad laten zien. Elk jaar groeit het festival weer, in bezoekersaantallen maar ook in beleving. Geen editie is hetzelfde, blijven veranderen is onderdeel van onze identiteit.’

‘Schiedam heeft moeilijke jaren gekend maar verandert weer in de stad die we van vroeger kennen. Van buiten wordt er echt wel naar Schiedam gekeken hoe we hier dingen aanpakken. Ik heb alles aan mijn stad te danken dus voor mij zal het altijd Schiedam blijven. Ja, ik ben nog steeds straalverliefd op mijn stad!’

ColUmn —

Marjolein van doorn Proost!

Genietend van mijn favoriete Schiedamse mix: gin & tonic, blader ik de vorige negen nummers van s’MAAK weer eens door.

Een overzicht van vier jaar beweging in de Schiedamse binnenstad. Mooie verhalen over echte mensen, Schiedammers, bekend of onbekend, aangevuld met pure foto’s.

Trots kijk ik naar de stappen die worden gezet. Vooruitgang die niet altijd met een vanzelfsprekendheid wordt omarmd. Veelal met een sneer, een wanklank of tenminste een opgetrokken wenkbrauw. Om het resultaat vervolgens bijna altijd als vanzelfsprekend, niet meer weg te denken, te beleven. De opgeknapte panden in de Hoogstraat, kades aan de Lange Haven, mooie evenementen op bijpassende plekken. De Taanbrug, de Kloosterplaats en de bibliotheek in de Korenbeurs. Leuke, eigentijdse en authentieke winkels gesetteld in de ruimte die het verleden heeft gecreëerd.

Aangekomen bij nummer 10, een mijlpaal, is de vraag hoe verder. Is de ontwikkeling van de binnenstad genoeg aangejaagd om zonder verteller s’MAAK te kunnen? Ik durf het wel aan. Interessanter is de vraag of de verdere ontwikkeling van de Schiedamse binnenstad zonder Schiedammers kan? Volmondig is mijn antwoord hierop nee; elke Schiedammer is hoofdrolspeler in de binnenstad en gelijktijdig figurant, deel van het decor en aanwezig als publiek. Iedere Schiedammer heeft een mening over de binnenstad, maar niet elke schiedammer voelt zich betrokken bij diezelfde binnenstad. Dus Schiedam pak je rol en omarm het hart van je stad.

Kom, zie en ervaar. Waardeer de mensen die zich inzetten voor de binnenstad en koop bij de ondernemers die hier hun winkels openhouden.

De binnenstad leeft. Met elkaar creëren we de Schiedamse binnenstadmix: winkelen, wonen, werken en beleven. Een mix waarmee zomaar historie kan worden geschreven. Ik hef mijn glas. Proost, op een binnenstad vol leven!

9

tekst Birgit Bekker foToGRAFIE SANNE DONDERS

‘Ik heb vaak in de Lange Haven gelegen om mensen te redden die door het ijs waren gezakt.’

10

interview met een schiedamse brandweerman: Rudy Büchner tekst Birgit Bekker foTo Bob van der Vlist

Wachtcommandant Rudy Büchner (56) dient al 32 jaar bij de brandweer in Schiedam. Redden van mens en dier in gevaarlijke situaties gaat boven alles. ‘Goede brandweerlieden hebben geen doldriest karakter.’

Her en der in de kazernehal liggen kluitjes kleding over robuuste laarzen gedrapeerd. De deuren van de tankautospuit staan wijd open. De buitenstaander vermoedt chaos. Maar professionals herkennen de strakke organisatie. Elk paar laarzen, iedere jas, helm en masker ligt of hangt strategisch.

Alle brandweerlieden in uitrukdienst zullen in minder dan twintig tellen hun uitrusting aan hebben. In maximaal zestig seconden na een melding rukt de hele ploeg uit.

Rudy is net terug in de kazerne. Om 07.37 uur was er een brandmelding vanuit het Schiedamse stadskantoor. Oorzaak: een smeulend plafondspotje.

‘De melding kwam op tijd. Het gebouw staat er nog’, zegt de wachtcommandant geruststellend.

Zijn 24-uursdienst zit erop.

‘Toen ik 32 jaar geleden in de Schiedamse binnenstad kwam, leek het wel een middeleeuws avonturenpark’, vertelt Rudy. Een bijzondere ervaring: ‘De krappe steegjes, op elkaar gepakte huizen, brug hier bruggetje daar. En dan de Lange Haven, ik heb er vaak in gelegen om mensen te redden die door het ijs waren gezakt.’

Alle brandweerlieden hebben in minder dan twintig tellen hun uitrusting aan.

In die tijd voerde elk korps alle brandweertaken binnen de gemeentegrenzen zelf uit. Als eerste een brandje blussen bij de buren – bijvoorbeeld Rotterdam of Vlaardingen – dat werd niet gewaardeerd.

Ieder zijn eigen terrein. ‘Op zich best begrijpelijk. Je bent geen pyromaan, maar wel brandweerman om branden te willen blussen. Dat is je roeping.’

Er is veel veranderd. Het korps betrok in 2014 de nieuwe kazerne aan de ’s-Gravelandseweg. Rudy toont het uitrukmaterieel: twee tankautospuiten,

een hoogwerker, duikwagen en haakarmwagen met dompelpomp. ‘Je hoeft niet meer ieder apart het hele arsenaal in huis te hebben. We delen onze slagkracht met de andere korpsen. Samen zijn we in heel de Veiligheidsregio Rotterdam Rijnmond inzetbaar.’

‘Bij brand vallen alle rangen en standen weg. Dan vinden we in paniek geraakte bewoners vrijwel altijd bij hun buren terug.’

Heimwee naar de oude kazerne in de Breedstraat heeft Rudy niet. ‘Uitruktechnisch zitten we hier veel beter. En de afwisseling van ons werk is uitgebreid.

Onze springbemanning kan met verschillende voertuigen overweg. Het ene moment is er een oproep om brand of gevaarlijke stoffen te bestrijden. Het andere moment rukken we uit met de politie voor reddingswerk na een ongeval. Als de ambulance er nog niet is, beginnen wij met reanimatie van slachtoffers als dat nodig is.’ 27 jaar was Rudy zelf bovendien duiker binnen de ploeg, nu begeleidt hij ze. Onlangs slaagde zijn team erin een jongetje van acht uit het water te halen: ‘Hij heeft het gered, tegen alle verwachting in. Daar doe je het voor!

Je voortdurende training en voorbereiding.’

‘Maar we halen ook katten uit bomen, koeien en paarden uit sloten. Er is eens een kat geweest die het leuk leek te vinden om gered te worden. Die klom elke week een keer in dezelfde boom en ging zo zielig zitten miauwen dat er wel iemand was die ons belde.’

Wat Rudy het meest aan Schiedam bindt? ‘Elk stadsdeel heeft z’n eigen charme. Hoe dichter een buurt bewoond is, hoe closer de mensen met elkaar omgaan. Naarmate de huizen groter worden, verschijnen er meer hekjes in de wijk. Je hebt mensen die aan hun buurtje hechten en mensen die op hun privacy gesteld zijn. Maar bij brand vallen alle rangen en standen weg. Dan vinden we in paniek geraakte bewoners vrijwel altijd bij hun buren terug.’

11

Neem een voorbeeld aan bomen Voeg duurzaam iets toe tekst Birgit Bekker foToGRAFIE Willem de Kam

Bomenspecialist Huib Sneep beschermt de ‘groene longen’ in onze stenige stadsomgeving.Aannemer Boskalis benutte zijn expertise voor een belangrijke ambitie van de gemeente: behoud zo veel mogelijk bomen bij de renovatie van de Lange Haven. Ook bij de herinrichting van de Korte Haven zal Huibs bomenkennis goed van pas komen. Hoogste tijd voor een paar vragen aan deze Schiedamse bomendokter.

Hoe is jouw liefde voor bomen ontstaan?

Ik was een jaar of veertien, toen op een boom bij mijn ouderlijk huis een enorme paddenstoel opkwam. Knalgeel, zwavelgeel, en wel 30 centimeter in doorsnee. Ik was erdoor gebiologeerd. Wat deed die paddenstoel op die boom? Van het geld dat ik met mijn allereerste vakantiebaantje verdiende, kocht ik twee bomenboeken. Prachtige boeken.

Toch duurde het nog 25 jaar voordat ik de relatie tussen de zwam en de boom beter begreep. Bij een gezonde boom is zo’n zwam de natuurlijke snoeier.

Sommige takken sterven af. Nieuwe takken kunnen groeien. Daardoor verjongt de boomkroon zich.

Bomen in stad zorgen vaak voor ongemak.

Een tak op je dak. Minder licht in huis. Pluizen in de lucht. Plakkerige troep op je stoep.

Waarom zijn ze toch belangrijk?

Dat is waar. Mensen en bomen kunnen last hebben van elkaar. Een boom kan voor mensen zelfs een gevaar worden als hij ziek is. In een stad, bij een huis of langs de weg moet je hem dan weghalen.

Maar zonder bomen hadden we nog veel meer problemen. Ze geven natuurlijke verkoeling bij hitte, in een stenige omgeving geen overbodige luxe.

Ze maken schone lucht, verzachten het straatbeeld en kunnen bijdragen aan ontspanning. Belangrijk genoeg dus.

Wist je trouwens dat overzeese bomen in de achttiende eeuw een statussymbool waren? Met een sequoia in je tuin liet je zien dat je geld had voor

verre reizen. In Schiedam staan zo’n honderd boomsoorten. Daarvan zijn maar vijf soorten na de ijstijden spontaan opnieuw ontstaan in deze omgeving. De rest is geïmporteerd.

Wat kun je vertellen over de bomen aan de Lange en Korte Haven?

Aan de Lange Haven staan lindes van 50 tot 90 jaar oud. Schiedam is de allereerste stad in Nederland waar de bomen zijn blijven staan toen de kademuren gerestaureerd werden. Ik maakte deel uit van het team van Boskalis dat een bijzondere techniek ontwikkelde. De toegepaste constructie vermindert niet alleen de druk op de kademuren maar ook op de boomwortels, zodat ze opgelucht kunnen ‘ademhalen’. Veel straatzand is vervangen door een luchtig grondmengsel (boomgranulaat).

Bij de herinrichting van de Korte Haven zal ook waarschijnlijk zo’n mengsel worden toegepast om de groeiplaats van de bomen te verbeteren.

Kunnen wij iets van bomen leren?

Een boom kent het verschijnsel restafval niet. Alles wat hij produceert of loslaat wordt weer gebruikt, bijvoorbeeld door bacteriën en insecten. Hij leeft 100 procent op zonne-energie en de helft geeft hij door aan organismen in de grond om hem heen.

Hij past zich aan als de leefomstandigheden veranderen. Een boom voegt altijd duurzaam iets toe aan z’n omgeving.

Heb jij eigenlijk een ‘guilty pleasure’ die niet zo past bij duurzaam gedrag?

Ik hou heel erg van skiën en ik weet dat veel skitoerisme ten koste gaat van de natuur. Toch ga ik, moet ik toegeven. Maar daar staat tegenover dat ik niet vlieg naar vakantiebestemmingen en al twintig jaar vegetariër ben. Als ik iets aanschaf, kies ik steeds vaker voor tweedehands. Of ik hergebruik oude materialen en maak er iets nieuws van.

‘overzeese bomen waren in de achttiende eeuw een statussymbool.’

12

‘Een boom kent het verschijnsel restafval niet. Alles wat hij produceert of loslaat wordt weer gebruikt.’

13

tekst Birgit Bekker foToGRAFIE SANNE DONDERS

‘Het geheim van goede Turkse baklava zit ’m in de kwaliteit van de ingrediënten.’

14

interview met een Schiedamse patissier: Dogan Cipil tekst Birgit Bekker foTo Bob van der Vlist

Dogan Cipil (49) miste de levendigheid van Turkije. Maar terug in zijn geboorteland besefte hij: Schiedam is de plek waar ik hoor. Samen met zijn gezin bouwt hij alweer ruime tijd hier voort op een familietraditie als patissier.

maakt het ondernemersgezin Cipil daarom nog een keer een ommezwaai. Schiedam wordt definitief hun thuis. Dogan legt zich volledig toe op het vervaardigen van baklava. Hij introduceert recepten die al sinds 1964 in zijn familie zijn.

In de vitrines glimlacht het gebak je van alle kanten toe: eet mij! Ondertussen schenkt dochter Zeynep donkere thee in een rank glas. Vers, heet en niet bitter. De thee is gezet op de Turkse manier, volgens strenge eisen van Zeyneps moeder Songul.

‘Desnoods gooi je een volle kan thee weg als de smaak niet bevalt, zegt ze altijd tegen ons’, lacht Zeynep. ‘Klanten vragen speciaal: mag ik je moeders thee effe.’

‘Ik wil met de zaak graag iets toevoegen aan de stad. Maar onze klanten komen ook van ver daarbuiten.’

De geschiedenis van de Turkse familie in Nederland start omstreeks 1970. Songuls vader besluit om in de Schiedamse havens te gaan werken. ‘Hij was nieuwsgierig, wilde het leven in Europa leren kennen.’ Zijn gezin komt later bij hem in Schiedam op de Rotterdamsedijk wonen. Songul is dan negen jaar.

‘Ik was veel meer aan Schiedam gehecht geraakt dan ik dacht. Aan de vrijheid en zelfstandigheid.’

Dogan ontmoet Songul als ze op vakantie in Turkije is. Songul: ‘Het was liefde op het eerste gezicht.

Niemand kon mij daarna nog vragen om met een andere man te trouwen.’ Dogan komt uit Turkije naar Schiedam en het jonge stel is gelukkig. Dogan zet een eigen bakkerij op. Toch valt de nieuwe manier van leven hem zwaar: ‘Je leeft hier op jezelf, bemoeit je niet met anderen. Op straat is het stil. In Turkije komt iedereen naar buiten. Je kent elkaar.’

Met zijn jonge gezin keert hij daarom midden jaren ’90 naar Turkije terug.

Daar volgt onverwacht een nieuw besef: ‘Ik was veel meer aan Schiedam gehecht geraakt dan ik dacht.

Aan de vrijheid en zelfstandigheid.’ Korte tijd later

Sinds 2016 is Atelier Pare Baklava aan de Broersveld gehuisvest. Dogan is meestal in het atelier aan het werk. Zijn oudste dochters helpen vaak in de winkel en met de bedrijvigheid daaromheen.

Ze hebben het ondernemersbloed van hun vader geërfd. En ze delen de liefde voor de klassieke familierecepten. ‘Het geheim van goede Turkse baklava zit ‘m in de kwaliteit van de ingrediënten’, verklapt Zeynep. ‘Geen gerommel, dus 100 procent pistachenoten uit Antep. Door de zon en de aarde in die streek heeft de noot karakter dat je nergens anders vindt. Het meel dat we gebruiken, bevat geen conserveermiddelen of andere bijproducten.

Want van verkeerd meel krijgt gebak een kaksmaak.

En we voegen geen honing toe, omdat het gebak daar te zoet en zwaar van wordt. Suikerwater, met suiker van de suikerbiet, is een beter en zachter middel. We gebruiken wel minder suiker dan in Turkije. Dat past beter bij de smaak waar mensen hier aan gewend zijn. En natuurlijk wordt de baklava gebakken in een steenoven.’

Qua ondernemersklimaat in Schiedam kijkt het gezin de kat nog uit de boom. Dogun: ‘Ik wil met de zaak graag iets toevoegen aan de stad. Maar onze klanten komen ook van ver daarbuiten.’

Zeynep: ‘En we staan eigenlijk versteld als we een parkeerboete krijgen wanneer de auto even voor de deur staat om een kwetsbare bruidstaart met vier verdiepingen in te laden. Op die manier wordt ondernemen wel een kwestie van overleven.’

15

‘Vergeleken met deze vakmensen, ben ik kletsnat achter mijn oren.’ 16

‘Ruik en proef de rijkdom van jenever’ tekst Helene de Bruin fotografie bob van der vlist

Rutger Vismans (36) is brandersknecht. Hij helpt de hoofdstoker bij het maken van het beslag en het stoken van moutwijn en jenever. Volgens het middeleeuwse meester-gezelprincipe wordt Rutger door de hoofdstoker opgeleid tot distillateur.

‘Ten opzichte van een leek weet ik veel. Maar vergeleken met deze vakmensen, ben ik kletsnat achter mijn oren.’

In de eeuwenoude stokerij van het Jenevermuseum sjouwt Rutger zakken rogge en vermoute gerst de stokerij binnen. Het is vrijdag: beslagdag. ‘Twee keer per maand maken we de basis van de jenever. We stoken het vuur op om het water aan de kook te brengen. Dat duurt even, want het gaat hier om zevenhonderd liter. Het kokende water pompen we in een grote kuip waar we honderd kilo rogge aan toevoegen. En dan? Roeren maar, twintig minuten lang. Dat gaat tegenwoordig met een mixer! Dan voegen we koud water aan het beslag toe, om het goedje af te koelen tot 74 graden Celsius.

Volgens het middeleeuwse meester-gezelprincipe wordt Rutger door de hoofdstoker opgeleid tot distillateur.

Vervolgens voegen we er tweehonderd kilo vermoute gerst aan toe. Gemalen door Schiedamse molens. Dat mixen we 2,5 uur om er vervolgens bakkersgist aan toe te voegen.’ Dit beslag staat dan drie dagen te gisten; de enzymen heb-

ben het suiker van de granen in die tijd omgezet in alcohol. ‘Als ik op dinsdagochtend binnenkom, ruikt het hier naar vergeten oliebollenbeslag. Totdat je door het beslag roert…’ Rutger geniet zichtbaar bij de gedachte. ‘Dan komen er mooie geuren vrij. Rogge ruikt naar rozijntjes en een licht appeltje.’

‘Als ik op dinsdagochtend binnenkom, ruikt het hier naar vergeten oliebollenbeslag. Totdat je door het beslag roert...’

Van nat tot distillaat Als het beslag klaar is voor de stook gaat de brandersknecht aan de slag met het vuur. Hij sjouwt het hout naar de stookoven om de ketel op temperatuur te brengen.

Vervolgens wordt het beslag in de ketel geleid waar de geurige dampen uit het beslag worden gestookt en vervolgens als condens - en dus vloeistof - in het grondvat wordt opgevangen. Dit stookproces vindt drie keer plaats voordat het distillaat op oude eikenhouten Bourbon vaten wordt gelegd. De stoker in opleiding vat het maakproces kort samen: ‘Van beslag naar ‘ruwnat’, ‘enkelnat’ en ‘bestnat’. Bestnat, het derde distillaat, gaat op het vat’

‘We experimenteren nu met earl grey thee. Deze vormt een mooie neutrale basis waar we andere smaken bovenop kunnen leggen.’

Esprits Tijdens deze ‘rustperiodes’ zit de brandersknecht niet stil. Integendeel! In het laboratorium maakt hij ‘proefstukken’ van 200 ml. ‘Uit de grote flessen met distillaat haal ik de basis. Met de verschillende esprits van bijvoorbeeld jeneverbes, korianderzaad, sinaasappelschil, tijm en honing maken wij verschillende jenevers, branderswijn en stokerstrots. We experimenteren nu met earl grey thee. Deze vormt een mooie neutrale basis waar we andere smaken bovenop kunnen leggen. De ingrediënten worden zo als het ware opgetild. Deze lagen geven een jenever meer diepgang.’

Proefbar De brandersknecht start binnenkort met de theoretische opleiding tot distillateur. Om daarna volleerd stoker te worden duurt – net als het lageren – drie jaar. ‘Dan ben ik volleerd stoker en kan ik mijn eigen jenevers maken en samenstellen.

Mijn droom is niet alleen dit proces tot in de finesses te beheersen, maar ook iedereen te overtuigen van de hoogwaardige smaak van jenever. Ik doe het nu al thuis, met vrienden die roepen dat het een ouwe-lullen-drank is. Als ik dadelijk hoofdstoker ben, wil ik er naartoe werken om een eigen merk op te zetten. Hiermee wil ik iedereen jenever leren proeven en zijn rijkdom leren waarderen.’

— Wil je de brandersknecht en hoofdstoker aan het werk zien?

Meer weten over jenever stoken?

Bezoek het Jenevermuseum, Lange Haven 74 in Schiedam.

17

interview met de zoon van de melkboer: Jack Kerklaan tekst Helene de Bruin foTo Bob van der Vlist

Verslaggever, ‘brand ambassador’, journalist, entertainer, reporter, spreakerman… In dit rijtje had ook nog profvoetballer kunnen staan, maar dat gaat gezien zijn anciënniteit niet meer lukken. Jack Kerklaan is meer dan fifty & fit, maar nog steeds weet hij niet wat hij worden wil. ‘Er is zo veel leuks te doen en te beleven!’

De rode draad door het interview is hoe Jack Kerklaan Schiedam overleeft. Wie ooit met Jack te maken heeft gehad, weet wat er dan gebeurt. ‘Geef mijn onderkaak een douw en ik ga …’ En hij ging!

Want vertellen over Schiedam doe je niet in een uur, niet tijdens één interview. Dat begint met een inleiding en wordt vervolgd met een rondleiding door de stad. Jacks stad.

‘Ik ben hier geboren, ik leef en werk hier en ik ga hier nooit weg. Hoewel sommigen me mijn geflirt met Rotterdam kwalijk nemen. Schiedam is mijn hart, maar het lichaam omvat meer: het hele gebied rond de Waterweg; het is me allemaal even lief. Ik blaas zo naar de Maasvlakte voor een verhaal of aangenaam verpozen. Maar diezelfde afstand richting het Noorden? Ik verkies dit tochtgat boven dat openluchtmuseum. Ik ga niet minzaam doen over de hoofdstad, maar de Schiedamse havens staan me beter aan.’

‘We veroveren monden en harten, natuurlijk met de drank, de smaak, maar ook met de verhalen die ontstaan.’

Twee keer hard doortrappen Toch kraakt Kerklaan ook kritische noten. Hij maakt zich zorgen over bepaalde wijken die de aandacht hebben van de Veiligheidsregio. En de doe-maargewoon-houding en de bijnaam ‘Zwart Nazareth’ die kleeft aan Schiedam, staan volgens hem goede initiatieven in de weg. ‘Mijn behoud in deze stad is misschien wel mijn vlucht naar andere plekken rond de Maas. Daarnaast zijn de vele rollen die ik speel en de verschillende beroepen die ik uitoefen 18

mijn manier om Schiedam te overleven. Hoewel ik zeker niet pessimistisch ben over de stad. Integendeel, kijk hoe ze opknapt: de Taanbrug bij De Bonte Koe, de renovatie van de Lange Haven. En de Hoogstraat? Dat is een kwestie van tijd. Twee keer hard doortrappen en het is een straat met allure.’

‘Ik ben hier geboren, ik leef en werk hier en ik ga hier nooit weg. Hoewel sommigen me mijn geflirt met Rotterdam kwalijk nemen.’

Jack Kerklaan vertelt druk gebarend over ‘de eerste narcoticahoofdstad van de wereld’. Zijn spraakwaterval trekt de interviewer mee in zijn rollercoaster van verhalen, historische feiten en gebeurtenissen vol liefde over Schiedam. ‘Onze voetbalclub Hermès -oprichting 1884- is ouder dan Sparta, we hebben het mooiste volkspark van Nederland en maken het beste medicijn, mits met mate genomen zeer heilzaam.’

Monden en harten veroveren Zelf is hij als brand ambassador nauw betrokken bij een van die mooie Schiedamse merken. ‘Samen met mijn maat Jan van Stigt Thans maken we mooie verhalen, plannen en werelden rondom het merk Loopuyt, van origine een korenwijn uit 1772.

We hebben het weer opgepoetst en presenteren de gin glansrijk met een serehstengel in een bol glas met ijs en Loopuyt tonic. We veroveren monden en harten, natuurlijk met de drank, de smaak, maar ook met de verhalen die ontstaan in bijvoorbeeld de Fight Club in voormalig Pakhuis De Molukken.’

Jack Kerklaan geeft er een rondleiding langs de boxring, de installaties van kunstenaars, beelden, de geheime bar, vluchtgang naar het water…

Hier leeft de verslaggever-‘brand ambassador’journalist-entertainer-reporter in vele werelden die hij met zijn verhalen oproept. ‘Dit is spelen, hier ben ik op mijn best. Want nog steeds weet ik niet wat ik worden wil. Ik weet wél zeker wat ik ben: de zoon van de melkboer en een van de weinigen in Schiedam die weet wie z’n vader is.’

‘De doe-maar-gewoonhouding en de bijnaam ‘Zwart Nazareth’ die kleeft aan Schiedam staan goede initiatieven in de weg.’

19

‘Samen op ons dakterras buiten zitten. Wijntje erbij.

Dan voel ik me God in Frankrijk.’

20

Ouwe liefde jonge liefde De binnenstad palmt elke leeftijd in

tekst Birgit Bekker foToGRAFIE Geisje van der Linden

Jack Doejaaren is ruimschoots over de zeventig.

Willem de Kam heeft net dertig jaar aangetikt.

De een is hier geboren en getogen. De ander heeft het plezier in Schiedam pas ontdekt.

Lekker wonen in de binnenstad kent geen leeftijdsgrenzen.

‘Glazenwasserij Dozo. Sinds 6 sept 1962’, vermeldt de winkelpui op de Dam. Het pand zelf is van 1896.

Hier begon Jack Doejaaren 56 jaar geleden zijn eigen zaak, 21 jaar oud. Vriendelijk en helder Schiedams klinkt zijn stem: ‘In de stad liepen zo’n tien-twaalf glazenwassers, allemaal zelfstandigen.

Je liep achter een duwwagen met je ladder erop.

Emmer, zeem en wisser bij de hand. Heet water tapte je bij de distilleerderijen. Maar je keek wel even of de baas niet in de buurt was. Anders werd je weggestuurd. Dat water mengden we met koud water, soms uit de haven.’

In de etalage van de zaak staat een houten duwwagen in het klein. Een paar foto’s tonen de straat in de jaren ’60. ‘Kijk, we konden gewoon voor de deur parkeren toen’, wijst Jack. ‘De even dagen van de maand aan de ene kant van de straat. De oneven dagen aan de overkant. Er waren wel minder auto’s, dat is waar. Misschien had daarom niemand er moeite mee dat ze er stonden. Als ondernemer moet je toch kunnen laden en lossen, ook voor je klanten.’

‘Achter Jack’s huis is het een gezellige wirwar van daken, geveltjes, binnenplaatsjes en gangetjes als sporen naar het verleden van Schiedam.’

Cirkel rond Een deur verder woonde Jack al vanaf zijn tiende.

Daarvoor woonde het gezin Doejaaren een paar jaar op de Hoogstraat. Geboren werd Jack in de Jozef Israëlsstraat. Na een tussenperiode op de Snel-

liussingel keerde hij 27 jaar geleden terug naar de Dam. Hij nam zijn intrek boven de zaak. ‘Daarmee is de cirkel rond. Ik ga hier niet meer weg. Tegen m’n vrouw zeg ik altijd: Als ik niet meer kan lopen, dan blijf ik wel gewoon boven.’

Terwijl Jack gemoedelijk op straat staat te praten, groet de een na de andere buurtbewoner hem.

‘Sommigen noemen me de Damwacht’, grinnikt hij. ‘Als er ’s nachts rumoer of rottigheid op straat is, grijp ik in.’ Niet dat Jack zelf een saaie man is en vroeg naar bed gaat. Integendeel: ‘Het lijkt wel of de jeugd vroeger gaat slapen dan ik. Afgelopen zomer bleven mijn vrouw en ik vaak tot een uur of drie ’s nachts lekker boven op ons dakterras buiten zitten. Wijntje erbij. Dan voel ik me God in Frankrijk.

Maar om ons heen ligt iedereen voor twaalven al in bed, lijkt het wel.’

‘Ik ga hier niet meer weg. Tegen m’n vrouw zeg ik altijd: Als ik niet meer kan lopen, dan blijf ik wel gewoon boven.’

Achter Jack’s huis is het een gezellige wirwar van daken, geveltjes, binnenplaatsjes en gangetjes als sporen naar het verleden van Schiedam. Rondom kun je vijf molens tellen en in het oosten glimt de vertrouwde spits van de Korenbeurs. Voor de vogels in de stad heeft Jack speciaal een notenbakje neergezet: ‘Mussen, koolmeesjes, merels en houtduiven. Dat fluit en koert hier allemaal. Ik ben vroeger nog duivenliefhebber geweest.’

Wonen in Schiedam betekent voor Jack ook al zijn boodschappen doen in zijn eigen stad en geregeld wat drinken bij de barretjes of uit eten gaan bij de restaurantjes in zijn buurt. ‘Want ik kan mijn verdiende geld toch beter daar aan opmaken?

Ik wil wel graag dat iedereen kan blijven bestaan!’

Nieuwe stek Vierhonderd meter verderop treffen we fotograaf Willem de Kam bij zijn huis. Hij kan het soms nog 21

bijna niet geloven. Sinds een jaar is de Appelmarkt zijn stek. Het pand van rond 1840 was net gerenoveerd, toen hij en zijn vriendin het ontdekten.

‘Gek genoeg zag het appartement er op internet helemaal niet zo aantrekkelijk uit’, vertelt Willem.

‘Beetje bedompt zelfs, maar we gingen toch kijken.

Een paar maanden eerder had ik namelijk gemerkt dat het hier erg leuk kan zijn. Ik maakte toen een fotoserie voor s’MAAK over twintig-dertigers die Schiedam als werk- of woonplek hebben. Ook in de Monopole bij de Appelmarkt had ik portretten gemaakt. Ik was best verrast door de sfeer.’

De opengewerkte originele balkenconstructie – ‘lastig afstoffen’ – een vide en entresol zorgen voor licht en ruimte onder het dak. Volgens Willem kun je aan de meubels zien dat hij hiervoor gewend was om een stuk kleiner te wonen: ‘Vier hoog achter in Rotterdam, geen lift maar een smalle vieze trap naar boven. Het was er oud en vochtig. Je had geen zin om het buurjongetje tegen te komen, dat achteloos het halletje beneden onderrochelde. Na een vakantie gooide je eerst alle ramen in huis open.

Hier kom ik wel graag weer thuis. Alles is schoon, opgeknapt en ademt frisheid.’

‘Alles is scheef. Zie je hoe de lampenkap horizontaal hangt, maar de staander er schuin onderuit komt.

Als je een knikker op de vloer legt, gaat-ie vanzelf rollen.’

Lachend wijst Willem naar de schemerlamp als bewijs van de oorspronkelijkheid van het pand: ‘Alles is scheef. Zie je hoe de lampenkap horizontaal hangt, maar de staander er schuin onderuit komt.

Als je een knikker op de vloer legt, gaat-ie vanzelf

rollen. Dat is ook de charme. Net als de omgeving buiten, de bootjes aan de Lange Haven en de pandjes’. Natuurlijk word je in Schiedam lekker met je voeten op de grond gehouden, net als overal in deze regio, vindt Willem. ‘Laatst kwam ik bij de bloemist, op de Hoogstraat. Na wat rondscharrelen van mij vraagt hij: ben je er al uit?

Ja, dat boeket daar wil ik wel, zei ik. Hij: zou ik niet doen. Dat staat er al te lang …’ Willem klinkt nog verrast door die waarschuwing: ‘Ik ken wel winkels die hun oude spullen juist aan je proberen te slijten.’

‘Met een stoeltje en een boekje kun je ’s zomers lekker de middagzon pakken aan de kade.’

Vrolijk wordt Willem ook van andere zaken bij hem om de hoek. Als je bij ‘de Argentijn’ La Salita gaat eten, kan het gerust gebeuren dat je aan je tafel helemaal wordt bijgepraat over het reilen en zeilen in de straat. En als je in ’t Weeshuis komt, word je lekker melig gefopt met een vastgeplakte euro op de grond.

Op stand … een beetje toch Maar goed, er is een keerzijde aan het wonen op deze plek. Nee, niet de beperkte parkeerruimte: ‘Ik vind het niet zo erg om een stukje verder te moeten lopen.’ Het huis mist een eigen terrasje of (frans) balkonnetje zodat je ramen of deuren open kunt zetten. De originele staat stond dat kennelijk niet toe. Maar eigenlijk zit Willem daar ook al niet mee.

Hij heeft zijn eigen oplossing al lang gevonden: met een stoeltje en een boekje kun je ’s zomers lekker de middagzon pakken aan de kade van de Lange Haven. ‘Soms voelt het zo net of je op stand woont … een beetje toch.’

‘Hier kom ik wel graag weer thuis.’

22

‘in Schiedam word je lekker met je voeten op de grond gehouden.’

23

interview met een schiedamse zangeres: Dina Medina tekst Suzanne Stam foTo Bob van der Vlist

Dina Medina is een zangeres met Kaapverdiaanse roots, geboren en getogen in Schiedam. Schiedam is Dina’s geschiedenis, heden en toekomst. ‘Hier liggen mijn wortels.

Bijna mijn hele familie woont hier, ik weet niet anders. Schiedam is mijn rustpunt.’

De nu 43-jarige Dina is de jongste in een gezin van vijf kinderen. Zingen doet ze al zolang ze zich kan herinneren. ‘Ik weet nog hoe we met het gezin in ons groene busje altijd liedjes zongen als we op pad gingen. Toen ik twaalf was, nam mijn zwager mijn zus en mij mee naar zijn Kaapverdiaanse band Skysound. De band was onder de indruk en vanaf toen waren wij de achtergrondzangeressen. Dat was best bijzonder, onze vader was heel streng. Ik mocht niet veel buitenshuis.’

‘Ik reisde naar het buitenland en was vrij om te doen te laten wat ik wilde.

Een groot contrast met toen ik weer thuis was en nooit zomaar ergens heen mocht.’

‘Met de band maakten we verschillende albums.

Na een jaar of vier stapte ik over naar een andere band, Gil & Perfect2. De manager vroeg, strak in het pak, toestemming aan mijn vader om te mogen toeren. Ik reisde naar het buitenland en was vrij om te doen te laten wat ik wilde. Een groot contrast met toen ik weer thuis was en nooit zomaar ergens heen mocht.’

In 1995 brengt Dina (dan 20 jaar) haar eerste soloalbum uit en stelt een succesvolle band samen, Splash! Binnen twee jaar volgt haar tweede album en tegelijkertijd groeit ze uit tot een bekende popster in Kaapverdië en Portugees sprekend Afrika.

Enkele jaren daarna verdiept ze zich in de Morna, traditionele Kaapverdiaanse muziek, vergelijkbaar met de Portugese Fado. In 2010 brengt Dina het

24

album Mornamente uit. ‘Morna is de muziekstijl maar betekent in het Portugees ook lauwwarm, zachtjes. Mente betekent gedachte of mind. Het woord Mornamente kan je op meerdere manieren uitleggen. Dit album geeft weer hoe ik de Morna beleef en voel. Ik pretendeer namelijk niet de Morna honderd procent in pacht te hebben, ik ben geboren en opgegroeid in Schiedam. Ik woon hier nog steeds, ben nooit weggegaan. Maar ik heb vele culturen in me en dat hoor je. Dus zal ik ook nog popmuziek maken. Voor mij is het belangrijkste dat ik kan zingen!’

Naast haar zangcarrière werkt Dina als sociaal pedagogisch werker. Omdat ze het liefst toch elke dag met muziek bezig is, slaat Dina een nieuwe weg in. ‘Binnenkort start ik met de opleiding voor zangcoach. Daarna wil ik hier in Schiedam een plek zoeken waar ik les kan geven.’

Schiedam is de vanzelfsprekende factor in Dina’s leven. ‘Mijn leven is niet door Schiedam veranderd maar we hebben ons wel samen ontwikkeld. Ik weet nog wel dat ik met de bus naar Marconiplein ging, er was nog geen metro. Als Rotterdammers nu klagen dat Schiedam ver of saai is, vind ik dat gezeur.

We hebben nu zelfs een megabioscoop!’

‘Ik wil hier in Schiedam een plek zoeken waar ik les als zangcoach kan geven.’

‘Mijn ouders wonen nog steeds in hetzelfde herenhuis als in mijn jeugd. Een huis met wel honderd trappen maar ze willen niet weg. Ook ik ben een echte huismus, ik ben het vanuit mijn jeugd gewend om niet de deur uit te gaan. Ik zoek de veiligheid van mijn eigen omgeving op. Schiedam is mijn rustpunt. Nee, ik ben niet van plan om hier weg te gaan.’

‘Voor mij is het belangrijkste dat ik kan zingen!’

25

25

Stedelijk Museum Schiedam

Liduina Basiliek

De klok in het torentje boven de kapel van voormalig Sint Jacobsgasthuis, is gemaakt door de befaamde klokkengieter A.J. van den Gheyn. Deze beiaard is de laatste van zijn hand.

Zakkendragershuisje

In de kruisingtoren hangt een klok (1880) van In het daktorentje hangt een klokkengieterij Petit & Fritsen, klok die de zakkendragers (diameter 61 cm). waarschuwde als er goederen op een Deze klokkengieterij is één van schip te laden of te lossen waren. foToGRAFIE Jan Sluijter de oudste familiebedrijven De zakkendragers snelden zich Is ’t u weleens opgevallen dat de Schiedamse van Nederland. dan naar het huisje om binnenstad opvallend veel torenklokken heeft? vervolgens met dobbelstenen te Dan bedoelen we niet de uurwerken, maar klokken ‘smakken’. Wie de hoogste met een klepel. Geregeld horen we ze luiden. ogen gooide, kreeg het Nu dachten wij dat kerkklokken alleen beieren om werk. de mensen op te roepen voor een kerkdienst.

Korenbeurs Maar niets is minder waar.

De klok hoort bij het uurZo blijkt dat een klok van de Grote of Sint-Janskerk Blauwhuis / werk van de Korenbeurs en is sinds 1573 elke dag om 12:00 uur werd geluid, voormalig Gymnasium ook gegoten door de befaamzodat de arbeiders wisten dat het schafttijd was. de klokkengieter A.J. van den Ook werd daarmee het begin Het verbeterhuis voor Gheyn. De klok diende alleen van de Beurs aangekondigd. gevallen vrouwen heeft een om de uren te slaan: het hele Om half twee werd de Beurs weer gesloten klok in het achtkantig houten uur volledig en het halve met het slaan van een klok van de klokkentorentje. uur met één slag.

Grote of Sint-Janskerk.

Enige wat we hiervan weten is dat het uurwerk van de tijdklok, zo ontzettend hard tikt Sint-Janskerk dat hij is uitgezet.

klokken

To

Lou is H a a gm a n

26

fo

In de Sint-Janskerk hangen drie zeer oude luidklokken.

Een kindklok, ‘Werckclok’ (1710), toon: Fis, een vrouwenklok, ‘brand- of noodklok’ (1455), toon: kleine Cis en een mannenklok, ‘grote luidklok’ (1519), toon: groot B. Bij een uitvaart wordt er slechts één klok geluid, afhankelijk van wie (kind, vrouw, man) er begraven wordt.

maakplaat

44

Een vogel(voeder) huisje van een melkpak Met een melkpak maak je heel makkelijk een vogel(voeder)huisje. Door het te verven, te beplakken of beide kun je het uiterlijk van het melkpak heel gemakkelijk veranderen en zelf vormgeven.

33

1 Spoel eerst het lege melkpak goed schoon en laat hem goed drogen. Het gaat ontzettend stinken als je dat niet doet.

2 Snijd de plastic schroefdop uit, of maak er de ‘schoorsteen’ van. Is het een melkpak zonder schroefdop? Plak dan het pak dicht met een plakbandje.

44

55

3 Teken een rechthoek op de zijkant van het pak en snijd deze uit. De uitgesneden rechthoek, kun je weer gebruiken als ‘afdakje’.

cc aa

4 Prik een gaatje in de bovenkant zodat je d.m.v. een touwtje of ijzerdraad het huisje kan ophangen.

dd

5 Snijd/steek een gaatje onderin het pak.

Op gelijke hoogte maak je aan de andere kant precies nog zo’n gaatje. (met een smalle puntige schaar kun je in één keer doorsteken) Steek er een takje of stokje dwars door het pak zodat er een vogel op kan zitten.

bb

6 Vanaf dit punt kun je het zo leuk, ingewikkeld of

55

simpel maken als je zelf wilt.

Een aantal tips - geef het melkpak eerst een egale kleur (met 4 karton of verf), zodat je daarna in de versiering nog alle kanten uitkan.

- beplak het huisje met ijslollie stokjes, takjes, knopen of ander kant-en-klaar materiaal.

- bekleed het met stof of cadeaupapier.

d

Schiedams uiterlijk?

- geef je huisje een historische trap- of klokgevel. (a) - plak stokjes voor de entree zoals de zuilen van de 3 Havenkerk, Korenbeurs of het Stedelijk Museum Schiedam. (b) - geef het een Schiedams torentje, d.m.v. een wc-rol en stokjes. (c) - Knip molenwieken uit karton en bevestig ze met een punaise of splitpen, zo kunnen de wieken ook nog draaien. (d)

5

27

tekst Birgit Bekker foToGRAFIE SANNE DONDERS

‘Hier vind ik totale rust en opperste concentratie. Dit alles heb ik nodig om te kunnen creëren.’

28

interview met een schiedamse choreograaf: Liat Magnezy tekst Helene de Bruin foTo Bob van der Vlist

In haar studio – een voormalige melkfabriek aan de Boterstraat – maakt choreograaf Liat Magnezy (44) stukken met professionele dansers vanuit de hele wereld. De premières hiervan vinden veelal plaats in het Wennekerpand Schiedam, Korzo Den Haag, Theater Rotterdam en Oostblok Amsterdam.

‘Schiedam biedt me ruimte om te creëren.

De stad geeft moderne dans een steeds groter en breder podium.’

In 2003 kwam Liat Magnezy vanuit Tel Aviv naar Nederland om aan Codarts choreografie te studeren. De liefde bracht haar naar Schiedam. Vanuit haar nieuwe woonplaats ging ze op zoek naar een repetitieruimte waar ze aan haar choreografieën en met dansers kon werken. Ze vond deze in een oude melkfabriek. Deze knapte ze samen met haar geliefde en zijn vader beetje bij beetje op. Inmiddels is de studio uitgegroeid tot een ‘space for creative people’. De studio in de Boterstraat biedt niet alleen ruimte aan dans, maar ook aan theater en beeldende kunst.

‘Samen met Schiedamse theaters draag ik bij aan de verjonging en diversiteit van de Nederlandse danscultuur.’

Focus en concentratie Maar Magnezy zelf houdt de focus op dans en beweging. Die concentratie heeft er mede voor gezorgd dat haar voorstellingen en producties steeds vaker en prominenter te zien zijn in de stad.

Niet alleen binnen haar studio, Ruimte in Beweging en de openbare ruimte, maar ook op gerenommeerde podia. ‘Samen met Theater aan de Schie en Wennekerpand ondersteun ik beginnende dansmakers op weg naar professionele zelfstandigheid als choreograaf. Mijn stichting DanceMotionPicture en de Schiedamse theaters dragen zo bij aan de verjonging en diversiteit van de Nederlandse danscultuur. Ik begeleid de choreografen en dansers tijdens de producties die hier in de studio worden gemaakt. Hoogepunt van zo’n traject zijn de dansvoorstellingen zelf.’

Meer moderne dans Met haar inspanning en inbreng heeft Magnezy de moderne dans in Schiedam op de kaart gezet.

‘Natuurlijk programmeerden de theaters gezelschappen als Conny Jansen Danst en Scapino Ballet, maar daarmee was de agenda met deze kunstvorm wel gevuld. Inmiddels zien we steeds meer moderne dans in de stad, bijvoorbeeld locatievoorstellingen in het Museumkwartier en de jaarlijks terugkerende uitvoeringen gemaakt in Schiedam!’ (zoals afgelopen oktober de voorstellingen WolFloW en Die Verwandlung in Theater aan de Schie)

‘Schiedam biedt me ruimte om te creëren. De stad geeft moderne dans een steeds groter en breder podium.’

Magnezy spant zich ook in om dans en beweging op een meer vrijblijvende manier te introduceren en te laten wortelen in de stad. Zo begint ze binnenkort met ContaKids, een beweegvorm voor kinderen van twee tot vier jaar, samen met hun (groot)ouders of verzorgers.

Rust en dynamiek Haar verbintenis met de stad is begonnen met de liefde en werd bestendigd door de dansproducties die ze hier maakt en begeleidt. ‘Schiedam biedt me totale rust en opperste concentratie. Dit alles heb ik nodig om te kunnen creëren. Tegelijkertijd is Schiedam voor mij te klein om er altijd te verblijven.

Ik kom uit een wereldstad en heb de dynamiek, het ritme en de indrukken van zo’n levenslustige en energieke omgeving nodig voor mijn inspiratie en ontwikkeling als choreograaf. Dat is de reden dat ik een aantal jaren geleden verhuisd ben naar Amsterdam. De combinatie blijkt optimaal.

Ik woon en verblijf heel graag in Amsterdam, maar Schiedam is de stad waar ik werk, creëer, produceer en dans.’

29

WIST DAT?U

Schiedam, stad van vis, jenever en schepen Tekst Laurens Priester

Het maakte een evenwichtige stedenbouwkundige ontwikkeling onmogelijk. De visserij duurde ruim drie eeuwen, de jeneverstokerij ongeveer twee en de scheepsbouw iets minder dan een eeuw.

Iedere hoofdnijverheid of –industrie stelde andere harde infrastructurele en bouwkundige eisen aan de stad, waardoor de opeenvolging van economische monoculturen de stedenbouwkundige en uiterlijke vormgeving van Schiedam beslissend heeft beïnvloed.

Kaarten en plattegronden maar ook topografische afbeeldingen zijn voor zo’n geschiedenis extra belangrijke bronnen. Daar is immers terug te zien wat een hoofdnijverheid of –industrie voor een stad ruimtelijk betekende, wanneer die werd opgevolgd door een nieuwe en wat daarvan de infrastructurele en bouwkundige gevolgen waren.

Zoals alle historische bronnen moeten ook plattegronden kritisch bekeken worden. Jacques de Gheyn laat in 1598 in detail zien waar welke nevenbedrijven van de visserij waren, maar wekt ook de indruk dat Schiedam aan het eind van de zestiende eeuw een belangrijke havenstad was. Dat was wellicht de wens van de stadsbestuurders die hem de opdracht gaven om een kaart van Schiedam te maken.

De overgang van de visserij naar de jeneverstokerij na 1650 en de stedenbouwkundige gevolgen die dat voor de stad had, zijn herkenbaar op de plattegrond van Jacob Kortebrant uit 1743. Hij voert de brandersmolens ten tonele, die in een cirkel rond de stad verrezen. Maar ook daar past een kritische blik, want de nauwkeurige kaart van Van Bol’es uit 1770 laat ook die molens zien, maar niet de grote bouwkundige ingrepen die de komst van de 30

klein- en grootschalige branderijen stedenbouwkundig had, zoals het ontstaan van de fameuze Brandersbuurt.

De komst van de scheepsbouw als derde hoofdindustrie kort na 1900 eeuw had ook grote gevolgen voor de stad. Daarvan getuigen de plattegronden die eerst door Dominicus in 1900 en later door Rebers in 1923-1930 zijn gemaakt. Deze laten zien dat door de vestiging van de scheepswerven de stad en zijn omgeving opnieuw op de schop gingen, zoals de inrichting van de polder NieuwMathenesse ten oosten van Schiedam tot industrie- en havengebied. Daarna liep alles anders dan voorheen en ook dan voorzien. Schiedam maakte voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog ambitieuze plannen om de groei die werd verwacht als gevolg van de bloei van de scheepsbouw op te vangen met grote stadsuitbreidingen, maar de scheepsbouw schrompelde ineen in plaats van verder te groeien.

Prachtige kaarten getuigen van die ambitieuze plannen.

Na de annexatie van de gemeente Kethel en Spaland in 1941 kwam ten noorden van Schiedam een royaal gebied beschikbaar voor uitbreiding van de stad met woonwijken. Aan het eind van de twintigste eeuw is het allerlaatste stukje Schiedams grondgebied volgebouwd met een nieuwe wijk die voortkomt uit de passie van een wethouder voor het Zweedse wonen. Schiedam lijkt daarmee af. Er zijn in de stad nog wel open plekken die het resultaat zijn van geplande uitgevoerde sloopplannen, maar ook van een haast onbeheersbare drift tot stadsvernieuwing in de jaren 1970-1980. Echte uitbreiding is niet meer mogelijk.

De opeenvolging van de economische monoculturen heeft de stad tenminste driemaal bouwkundig onder zulke zware druk gezet dat de oude stedenbouwkundige structuren steeds opnieuw werden bedreigd en aangetast. Om te voorkomen dat die aantasting kan doorgaan, is de binnenstad van Schiedam in 2005 aangewezen als Beschermd Stadsgezicht.

Bron Gemeentearchief Schiedam plattegronden Collectie Gemeentearchief Schiedam

De geschiedenis van Schiedam valt op door een opeenvolging van drie economische monoculturen, van de vijftiende tot het einde van de twintigste eeuw. Eerst de visserij met de daarbij horende nevenbedrijven, daarna de jeneverstokerij waarvoor hetzelfde gold en ten slotte de scheepsbouw- en reparatie.

Uitsnede uit de plattegrond van Jacques de Gheyn, 1598, met grote schepen in de haven.

De drie economische monoculturen maakten een evenwichtige stedenbouwkundige ontwikkeling van Schiedam onmogelijk.

met Jacob Kortebrant, Schiedam , 174 3 door in stellingmolens acht daarop aan de vesten opstand getekend .

Schiedam , 1930 , met daarop de

recent gegraven havens .

31

UITagenda t/m zondag 4 november

Reve Revue

De Bibliotheek Schiedam Dit najaar is Schiedam het toneel van de Reve Revue. Een literair festival dat draait om de bekende schrijver Gerard Reve. t/m zondag 23 december

series, series

Vrijdag 23 november & 14 december

Distillers District Special: Onder de Boompjes

Startpunt tour: I-PUNT S’DAM Een bezoek aan de historische branderij en de unieke kans om in de gin botanicals te duiken bij het moderne Onder de Boompjes.

ZATERDAG 1 december t/m ZONDAG 6 januari

de Ketelfactory Een expo over obsessie en vrijheid. Centraal staan de series Zelfportretten van Philip Akkerman en de White Box Paintings van Christiaan Kuitwaard.

Winter Village Schiedam

t/m zondag 3 februari

KunstKerst

Corneille, zijn wereld

Stedelijk Museum Schiedam Zeventig jaar na de oprichting van CoBrA eert het Stedelijk Museum Schiedam één van de prominente oprichters van deze beweging: Corneille (1922–2010). t/m zondag 3 maart

Familie

Stedelijk Museum Schiedam Wat betekent familie? Om die vraag draait het bij deze tentoonstelling. Met kunstwerken en verhalen die dat onderzoeken en je aan het denken zetten.

Zaterdag 10, 24 november & 8 december

Distillers Academy Schiedam Masterclass

Molen De Palmboom Na het volgen van deze distilleerzame Masterclass weet je van alles over gedistilleerd en Schiedams gedistilleerd in het bijzonder.

Stadserf Beleef het Stadserf als winters dorp.

Zondag 2 t/m Zondag 16 december

Stichting KunstWerkt Kunst voor onder de kerstboom. Tijdens KunstKerst kun je voor een kleine prijs werk kopen van de deelnemende kunstenaars.

ZONDAG 2, 16, 23 en 30 DECEMBER

EXTRA FEESTDAGEN KOOPZONDAG BINNENSTAD

Donderdag 13 december

Kaarsjesavond

Grote Markt Donderdagavond 13 december dooft de straatverlichting, branden de kaarsen en klinken er kerstliedjes. Beleef dit magische meezingspektakel!

Donderdag 13 december, 31 januari & 14 februari

Distillers District Special: De Kuyper

Zaterdag 17 november

Startpunt tour: I-PUNT S’DAM Koninklijke De Kuyper distilleerderij is voor het eerst open voor publiek! Breng een bezoek aan dit hypermoderne bedrijf, bekend over de hele wereld.

Maasboulevard en binnenstad Kom Sinterklaas uit volle borst toezingen, bij de Maasboulevard of tijdens zijn rit door de binnenstad.

Vrijdag 14 december

Donderdag 15 t/m zondag 18 november

’t Huis te Poort Een vrolijke en muzikale kerstvertelling door Klaartje van Veldhoven en het Rembrandt Frerich Trio.

Intocht Sinterklaas

Suikerzoet Filmfestival

binnenstad Voor de 14e keer vindt het gratis Suikerzoet Filmfestival plaats. Op unieke locaties worden meer dan 100 voorstellingen, oude en nieuwe films vertoond.

Kerstpassie voor jong en oud

Za 15, zo 16, za 22, zo 23, wo 26 & do 27 december

De Heksen (8+)

Zondag 18 november t/m dinsdag 4 december

Theater aan de Schie & de Stokerij Een unieke Schiedamse Kerstvoorstelling naar het gelijknamige boek ‘De Heksen’ van Roald Dahl.

Stedelijk Museum Schiedam Kom pepernoten bakken, bekijk de slaapzalen van de Pieten en bewonder de troon van de Sint.

Kijk voor alle evenementen, activiteiten en tentoonstellingen in Schiedam op www.sdam.nl/uitagenda

Sinterklaaspaleis

32

je en pr ik ee n ga at ge nd a op! hang de ui ta

illustratie Annemieke Rodenburg, Nieuwsgierig kalf | www.annemiekerodenburg.com

Soms vergeet je, dat er op een kort stukje fietsen van de binnenstad van Schiedam, een prachtig mooi gebied te vinden is. Dit kalf woont op het melkveebedrijf in Schiedam op de rand van Schipluiden, Delft en Vlaardingen. Kom de koeien bewonderen die in Schiedam nog rondlopen of doe de workshop ‘Tekenen tussen de koeien’.

‘Op een dag bevind je je in Schiedam, omdat je hier wil zijn.

Hier wil wonen. Hier wil werken. Hier wil je beleven.’

de makers van de s’MAAK

Ook verliefd (ge)worden op Schiedam?