s'MAAK maart 2016 by FORT

BABITA VERSLUIS ‘SOMS HUILEN MENSEN ALS ZE SAMEN MET MIJ HUN PERSOONLIJKE GEUR SAMENSTELLEN.’

S’DAM MAAKT, VERMAAKT, HERMAAKT EN DROOMT Wij nemen u graag mee de Schiedamse binnenstad in. Er gebeurt daar veel. Veel meer dan we zien, meer dan we weten. We zijn heel blij met de reacties op de vorige s’MAAK! Uw complimenten, klachten en tips blijven welkom. Als we er nu niets mee hebben gedaan, gaan we er wellicht volgende keer wel wat mee doen. Zo staan er in deze s’MAAK twee tips van onze lezers. HIERONDER EEN AANTAL REACTIES ‘Interessant om te lezen over de stadssmid, moet de heer Rookbaard geen beschermende kleding, handschoenen en bril e.d. dragen bij het lassen en smeden?’ Els Padmos-Visser Luuk Verzijden (stadssmid Rookbaard): ‘Tijdens het lassen en slijpen draag ik altijd handschoenen en een laskap of een vol gelaatsmasker tegen de vonken en het laslicht. Met smeden draag ik nooit handschoenen omdat zonder handschoenen beter te voelen is wat ik doe, zeker in de hand waarmee ik mijn hamer vasthoud. Een groter probleem is dat als ik een warm stuk metaal beetpak met een handschoen, het te lang duurt voordat ik voel of het warm is. De kans op verbrande handen wordt hierdoor groter. Ik moet het staal laten vallen en de hete handschoen met mijn andere hand uittrekken. Zonder handschoen kan ik, door de stralingswarmte, al van een afstand voelen of het staal heet is.’ ‘[...] Jammer dat de artikelen voor een deel onleesbaar zijn. De drukletters zijn veel te klein, i.p.v. zwart worden ze in grijs gedrukt. Verder wordt het hoe langer hoe meer mode om een gekleurde ondergrond te gebruiken, wat de leesbaarheid niet ten goede komt. [...] Alsjeblieft, volgende keer wat minder design en wat meer leesbaarheid.’ Leo Heinsbroek Ook nog een andere lezer heeft ons verteld dat de gekleurde tekst in de vorige s’MAAK niet fijn te lezen was. Wij hebben op het allerlaatste moment de kleur veranderd in het magazine en niet goed gekeken naar de consequentie. Onze excuses daarvoor. De zwarte tekst wordt echter gewoon zwart gedrukt. We hebben bij dit nummer goed gekeken naar de leesbaarheid van de gekleurde teksten. Eén van de eerste nederlandse grafisch ontwerpers Piet Zwart (1885-1977) en ook Willem Sandberg (1897-1984) experimenteerden al met composities van gekleurde de typografie. Het gebruik van kleur(vlakken) in combinatie met typografie is dus geen kwestie van mode van de laatste tijd. We hebben het design dus wel gehouden en hopen dat u het toch kunt waarderen.

Heeft u complimenten of klachten over S’MAAK? Heeft u tips of denkt u: ‘Jullie moeten écht die persoon spreken voor het volgende nummer?’ We horen het graag! Dit kan via smaak@schiedam.nl of schrijf naar de redactie s’MAAK, Postbus 1501, 3100 AE Schiedam.

COLOFON INITIATIEF & EINDREDACTIE Gemeente Schiedam (smaak@schiedam.nl) CONCEPT, ONTWERP & BEELDREDACTIE FORT (wijzijnfort.nl) SCHRIJVERS & FOTOGRAFEN Birgit Bekker, Helene de Bruin, Geert Medema, Oud Wasgoed, Suzanne Stam, Annet Delfgaauw, Raffaella Huizinga, Peter de Krom, Casper Rila, Bob van der Vlist COVERFOTO Bob van der Vlist DRUKKER NPN drukkers OPLAGE 35.000 (HUIS AAN HUIS) VERSPREIDING Schiepost, Stroomopwaarts MVS UITGAVE maart 2016 s’MAAK ONLINE ISSUU.COM/FORT10/DOCS/S_MA AK-MA ART2016

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch mechanisch, door fotokopieén, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende.

IK KOM UIT... NOORD

KIJK, ER DRIJFT EEN TREIN IN DE HAVEN

12 HET HUMEUR VAN DE PARFUMEUR WEERSPIEGELT IN EEN GEUR

ONDERNEMERS KIJKEN NAAR DE HORIZON

MAAKPLAAT

22 ZWART SCHIEDAM – DE DIKKE ROOK EN JENEVERWALM VAN PAALTJENS, MAK EN BORDEWIJK

SCHIEDAM DOOR DE OGEN VAN...

RICHARD SAUERBIER

29 STOMPETOREN, PEPESAN EN HEB JIJ DE PAARDENWORST AL GEPROEFD?

IK KOM UIT... NOORD

WAT VINDT GERJANNE VAN DE BINNENSTAD? ‘Ik hou niet van minirokken en tattoos dus ik heb er niet veel te zoeken’, grapt ze. ‘Maar er zitten ook nog kleine bijzondere winkeltjes. Zoals boekerij Ringeling, één van mijn favoriete plekken. Die man heeft alles om te tekenen en tovert uit één van zijn duizend doosjes altijd precíes wat ik nodig heb.’ Gerjanne komt vooral voor cultuur naar het centrum. Zo is ze lid van kunstenaarscollectief Stichting KunstWerkt, gevestigd in het gebouw van Ruimte in Beweging aan de Boterstraat. ‘Een prachtig pand waar dans- en theatervoorstellingen worden gegeven en wij exposities verzorgen. Verder ga ik regelmatig naar het Stedelijk Museum en naar het Wennekerpand voor een film of voorstelling. Ook de Sodafabriek vind ik een hele fijne plek, een charmante puinhoop, waar veel kleinschalige gekkigheid georganiseerd wordt zoals stamppotavonden. En als ik weer behoefte heb aan rust, ga ik graag naar het oudste stadspark van Nederland, De Plantage. Een supermooi park waar ook veel beeldende kunst te vinden is. Timmie en ik kunnen daar heerlijk ronddwalen.’

Schiedam volgens Gerjanne: ‘Een beetje zoals ik, aan de ene kant een bak vol chaos en aan de andere kant superleuk en mooi.’ 2

TEKST SUZANNE STAM FOTO RAFFAELLA HUIZINGA

Het leven van beeldend kunstenares GERJANNE BEUMER (41 jaar) is goed verankerd in Schiedam: ze woont in Schiedam Noord en haar atelier ligt aan de Gustoweg. Waar Gerjanne gaat, gaat haar hond Timmie. Van oorsprong is Gerjanne landschapsarchitect maar twee jaar geleden besloot ze om zich alleen nog met haar kunst bezig te houden. ‘Ik maak sculpturen van dieren die zich staande proberen te houden in een veranderende wereld. Bij mij komen geluiden, kleuren, geuren en details, net als bij dieren, ook veel intenser binnen. Mijn sculpturen zijn een soort zelfportretten.’ Sinds 2008 woont Gerjanne aan de Polderweg. ‘Hier in Noord heb ik alle voorzieningen onder handbereik. En als ik naar buiten loop, sta ik met een paar stappen midden in natuurgebied Midden-Delfland. Die rust is heerlijk. En de hond vindt het geweldig om daar te struinen.’

JOHN VAN DOORN, VASTGOEDONDERNEMER TEKST HELENE DE BRUIN

John van Doorn is een Schiedammer pur sang. Niet alleen omdat hij er geboren en getogen is. Of omdat hij er samen met zijn middelbare schoolvriend en compagnon wijlen René Salari groot geworden is, als mens en als vastgoedondernemer. Schiedam, de Schiedammers, het water, de gebouwen…. Ze liggen hem na aan het hart. Die betrokkenheid laat hij ook via zijn werk zien. Verwaarloosde panden herstelt hij, vaak in historisch perspectief. Als kroon op zijn werk beschouwt hij de Korenbeurs. ‘Wekelijks bezoeken zo’n 3000 Schiedammers deze parel.’

Aanvangs- of ingroeihuren of huren die meegroeien met de omzet. Dat is voor ons echt bespreekbaar. Als Schiedammer, maar ook als ondernemer ben ik gebaat bij een gezellige winkelstraat.

Een korte periode woonde John van Doorn buiten de stad. Hij en zijn gezin waren blij weer in Schiedam terug te zijn. ‘Het is de sfeer, de gebouwen, de grachten, het theater... Als ik wel eens met mensen van buiten de stad een rondje vaar met een fluister– boot dan zie ik ze genieten. En zich verwonderen. Schiedam weet zich nog onvoldoende te verkopen. Zonde, want het is een pracht van een stad.’

Schiedam weet zich nog onvoldoende te verkopen. Zonde, want het is een pracht van een stad.’

‘Als Schiedammer, maar ook als ondernemer ben ik gebaat bij een gezellige winkelstraat. Dus er zijn allerlei opties bespreekbaar.’ Bouwen aan de stad Aan die stad wil hij graag bouwen. Letterlijk. Als vastgoedeigenaar bezit hij vele panden. Zeker de historische panden zijn volgens hem een restauratie waard. ‘Onze architect bestudeert oorspronkelijke bouwtekeningen en oude foto’s om een pand weer allure te geven. De gevels zijn daarbij voor het stadsgezicht van belang’, aldus John van Doorn. Maar voor de stad is het ook van belang dat panden, vooral in de binnenstad, weer gaan leven. ‘Met nieuwe, goede winkels. Met termijnen en huren die kloppen bij de onderneming.

We proberen het ook met wonen-boven-winkels. In de Hoogstraat hebben we de bovenetages van winkels weer een woonfunctie gegeven. Jaren stonden die panden leeg of dienden de bovenverdiepingen als magazijn. Door bewoning in het winkelgebied, houd je ook na sluitingstijd wat levendigheid in de binnenstad.’

Levendigheid En aan die levendigheid heeft de stad behoefte, meent Van Doorn. ‘Als er een evenement is of een festiviteit, dan komen daar echt veel Schiedammers op af. Het zou mooi zijn als we met een vitaler centrum, elk weekend veel mensen uit en van buiten Schiedam op de been krijgen. Ik vind eerlijk gezegd dat de randvoorwaarden er zijn. We hebben een mooi theater, de horeca is sterk verbeterd en de komst van de passantenhaven brengt ook reuring in de stad. Ik heb begrepen dat we zelfs weer een hotel in het centrum krijgen! Ik ben ook oprecht blij met de nieuwe bestemming van de Korenbeurs. Samen met de gemeente en de bibliotheek hebben we ervoor kunnen zorgen dat het gebouw een publieke en openbare functie kreeg. De bibliotheek en uiteraard ook de horeca trekken veel mensen. Zelf spreek ik er ook wel eens af, voor een kopje koffie of een lunch. Of ik lees er de krant. Het is in veel opzichten een bijzonder gebouw. Een monument onder de rijksmonumenten. En die parel staat in Schiedam.’

‘DE KORENBEURS IS EEN PAREL VOOR DE STAD.’ 3

KIJK, ER DRIJFT EEN TREIN IN DE HAVEN TEKST BIRGIT BEKKER FOTOGRAFIE RAFFAELLA HUIZINGA

Zagen, boren, schroeven en zandzuigen: de indrukwekkende hersteloperatie aan de Lange Haven kan niemand ontgaan. Hoofduitvoerder Frank Hout van Boskalis Nederland spreekt over een logistieke trein die door de haven drijft. Eerst langs de buitenbocht. En in juni steken de wagons over naar de binnenbocht van de Lange Haven. WAT? DRIJFT ER EEN TREIN IN DE LANGE HAVEN? Ja, het gaat om vijf werkploegen op drijvende platforms. We noemen de verschillende werkploegen wagons. Zodra de eerste wagon zijn werk aan een kadedeel heeft gedaan, trekt een sleper de bijbehorende platforms door. De tweede wagon haakt aan en voert de volgende stap uit. Als alle wagons zijn aangekoppeld, werken we op zo’n dertig platforms tegelijkertijd vanaf het water aan het kadeherstel. De zesde werkploeg doet zijn werk op de kade. Die verzorgt de herbestrating en inrichting met het uitgekozen nieuwe straatmeubilair. WAT VOOR WERK DOEN DIE DRIJVENDE WAGONPLOEGEN? De eerste wagonploeg zaagt en sloopt de rollaag van de kademuur – dat is de bovenste steenlaag – en boort verticale gaten door de kademuur. De tweede ploeg doet grondwerkzaamheden – met een zandzuiger – achter de kadewand. De derde

ploeg schroeft – jawel schroeven, niet heien – funderingspalen in de kadewand en nog eens een rij palen parallel daaraan, zo’n 2 meter van de kaderand af. In totaal schroeven we 17.000 meter aan funderingspalen de grond in. De vierde ploeg vakmensen verbindt de funderingspalen met een staalconstructie en brengt daar betonnen afdekplaten op aan. Ze maken zo een tafelstructuur – later niet meer zichtbaar – die de kademuur ontlast. Deze nieuwe constructie vangt druk op van boven en opzij en leidt deze weg naar beneden. De vijfde wagon vervoert een ploeg metselaars die de eerder gesloopte rollaag met nieuwe stenen opmetselen. WAT MAAKT DIT SCHIEDAMSE PROJECT UNIEK? Nou, het principe van de tafelconstructie is al vaker toegepast, maar nog niet eerder in deze context van kadeherstel. En meer dan in nieuwbouw komen er in renovatieprojecten onvermijdelijk verrassingen voor. Uiteraard hebben we alles in kaart gebracht wat er in kaart te brengen viel. Met duikers zijn we al tot op de bodem van de haven gegaan. Alle gedumpte koelkasten, fietsen en een scooter zijn eruit gehaald. De uitdaging is om verrassingen voor te zijn of anders zo snel mogelijk op te lossen. Pas achteraf zal ik zeggen dat ik trots ben op het werk. Nu wil ik de werkwagonnetjes volgens planning laten voortbewegen.

WAT IS DE UITEINDELIJKE BELOFTE VOOR SCHIEDAMMERS? Na afloop van het hele project kunnen Schiedammers trots zijn op hun historische haven met authentieke uitstraling die weer 50 tot 100 jaar meekan! GOEDE VOORBEREIDING, PRACHTIGE TECHNIEK, MOOIE BELOFTE. EN DE OVERLAST? Hinder is er. Met name het geluid van de draaiende machines, het sloopwerk en het verdichten van de ondergrond zal overlast geven. Maar we doen wat we kunnen om de hinder zo beperkt mogelijk te houden. Daarom hebben we er bijvoorbeeld voor gekozen om de funderingspalen te schroeven, in plaats van ze te heien: minder geluidsoverlast én minder trillingen. Ook werken we met veel vooraf gefabriceerde onderdelen, waardoor we op de kade minder handelingen hoeven te verrichten. Voor extra tijdwinst hebben we na overleg met de bedrijven geen zomerstop ingelast. HÉ, ZAG IK DAAR EEN TUK-TUK OVER DE LANGE HAVEN RIJDEN? Dat is geen tuk-tuk, maar onze lichtgewicht e-shuttle die we inzetten voor personen- of vrachtvervoer. Tot half juni is er namelijk geen autoverkeer mogelijk in de buitenbocht (oneven nummers) van de Lange Haven. Daarna tot november is de binnenbocht (even nummers) volledig afgesloten voor

auto’s. Alleen hulpdiensten hebben toegang. Bedrijven en bewoners aan de Lange Haven kunnen de e-shuttle reserveren voor het vervoer van mensen die slecht ter been zijn, of het afleveren van vracht. WAT TE DOEN BIJ VRAGEN, OF HEEL MISSCHIEN KLACHTEN? Op Lange Haven 70, direct naast de Havenkerk, is het informatiecentrum ingericht. Iedere woensdag is tussen 10 en 12 uur inloop mogelijk, en is omgevingsmanager Irene van Oudenniel van Boskalis Nederland aanwezig. Daarbuiten is het mogelijk een afspraak te maken met het omgevings- & communicatieteam van Boskalis. INFORMATIE@LANGEHAVEN.NL | 06 21 82 57 89

EN EEN KIJKJE OP DE BOUWPLAATS, IS DAT MOGELIJK? Door de halfopen bouwhekken heen is al veel te zien van het werk. Wij zullen tijdens de periode van het kadeherstel een open dag organiseren. Dan zullen er op dit project speciale rondleidingen zijn voor het publiek. Meer weten? FACEBOOK.COM/LANGEHAVENPLUS W W W.YOUTUBE.COM/USER/GEMEENTESCHIEDAM

‘WE SLOPEN DE ROLLAAG, BOREN GATEN, SCHROEVEN FUNDERING, VERBINDEN MET STAAL, DEKKEN AF MET BETONPLATEN EN METSELEN DE ROLLAAG WEER OP.’

FIETS Voor het eruit draaien van de slag in je wiel. Voor hen die nooit van hun vader of moeder geleerd hebben hoe een band te plakken of er gewoon te lui voor zijn... is er natuurlijk de fietsenmaker! TE REPAREREN BIJ HOPPSTEIN RIJWIELHANDEL Dam 16a of JONA & KO BIKE SHOP Hoogstraat 28a

REPARATIE?

KLEDING Ook al is het weer hip de scheur(en) in je jeans. Je ritst je jas dicht en, ja hoor, blijft-ie halverwege hangen en beweegt met geen mogelijkheid meer. TE REPAREREN BIJ DEFNE KLEDINGREPARATIE Broersvest 4A tegenover de ingang van de Passage.

In één week brak de hak van een laars, scheurde iemand uit zijn broek en was niet het fietsventiel als kwajongensstreek los gedraaid, maar was het gewoon een lekke band! Tijd om op zoek te gaan naar de reparateurs in het centrum SCHOENEN van Schiedam. Je lievelingsschoenen zijn Want: toch echt lek nu en met die ‘Wie wat bewaart repareert regenplassen is dat niet echt fijn. die heeft wat!’ Of die hakken... die gaan altijd razendsnel kapot. TE REPAREREN BIJ SCHOENMAKERIJ HIGHSTREET Passage 8 of ED VAN PELT Hoogstraat 190.

MEUBELS Je kat heeft nu toch echt zijn nagels in je fantastische mooie bank gezet. Prachtige vintage stoel op de kop getikt, maar de bekleding zou toch wel een nieuw stofje kunnen gebruiken. TE REPAREREN BIJ MIEDEMA & ZN. op de Dam 22 of bij Maartje van de Water (maartwerkt) van PRO6 Hoogstraat 14-18.

KLOK De ouderwetse Friese klok kan wel een schoonmaakbeurt gebruiken of de Engelse tafelklok is er opeens mee gestopt... TE REPAREREN BIJ V LEENE Dam 14.

EEN BIJZONDERE PLEK? DE KOEMARKT EN DE HOOGSTRAAT De 58-jarige Ton Roos is al meer dan veertig jaar elke zaterdag met zijn draaiorgel te vinden op de Koemarkt en de Hoogstraat. ‘De Hoogstraat is mijn favoriete plek om met het draaiorgel te lopen. Het geluid klinkt daar gewoon lekker. Dat komt door de weerkaatsing tegen de gevels. Ik kom er al sinds mijn tiende toen ik nog met mijn vader en zijn orgel meeging. Kreeg ik een appel en een koekie van de mensen. Later met mijn eigen orgel dat getrokken werd door mijn paard Corrie. Daar kon ik mee lezen en schrijven. Toen ik verkering kreeg met mijn vrouw, was Corrie stikjaloers!

Sommige winkeliers vinden het niet leuk als ik voor hun zaak sta. En anderen weer wel: van het casino en de boekwinkel krijg ik altijd een lekker bakje koffie. Als er een evenement is, zoals de braderie, ben ik er ook. Dan zou ik wel een vaste plek willen in plaats van heen en weer te karren, dat is handiger als het druk is. Je ziet dat het orgel iets met mensen doet. Ze fluiten mee, kinderen gaan huppelen. Ik heb veel vaste trouwe klanten. Ik heb kinderen op zien groeien. Hun kinderen komen mij nu een muntje geven. Op een dag haal ik vijftig tot honderd euro op, daar moeten je kosten nog vanaf. Het is meer een hobby dan dat je ermee verdient. Maar iets anders wil ik niet. Het praatje met de mensen, ik neem de tijd voor iedereen. Langs de straat zwerven met een orgel is het mooiste wat er is!’

TEKST SUZANNE STAM FOTO ANNET DELFGAAUW

TIP VOOR

‘CONCESSIES DOEN TEN KOSTE VAN KWALITEIT? GEEN SPRAKE VAN!’ ONDERNEMERS KIJKEN NAAR DE HORIZON TEKST BIRGIT BEKKER FOTOGRAFIE PETER DE KROM

‘We begonnen gewoon, zagen geen spoken, want ondernemers zien de horizon’, zegt de één. ‘Ik stap over de verrotte planken heen en vertrouw erop dat het prachtig wordt’, zegt de ander. Al bijna 25 jaar geleden begon Carmel Klein samen met haar zwager Cees Klein het chocoladeatelier De Bonte Koe aan de Lange Haven. Volgend jaar hoopt Corina Waaijer aan de overkant de hoteldeuren te openen van Villa Schiedam . Twee verschillende ondernemers, beide met opgewekt elan. Ze delen een optimistische kijk op ondernemen. En verder: concessies doen ten koste van kwaliteit? Geen sprake van! Gastvrijheid en alleen het beste willen ze hun klanten bieden. Van slopershamer naar nieuwe grandeur Decennia lang werd het achttiende-eeuwse, rijksmonumentale theaterpand aan de Lange Haven 71 grof verwaarloosd. Tot hotelier Corina Waaijer vorig jaar verkoopfoto’s ervan op internet bekeek en op onderzoek uit ging. Het bleek een luguber spookhuis, ‘bovendien brandgevaarlijk door alle aan elkaar geknoopte elektrabedradingen.’ Intussen zag de ondernemer wel kansen voor de ooit zo vorstelijke ruimtes en liet als nieuwe eigenaar tien containers voor de deur in de haven leggen om alle slooppuin af te voeren. In het hele pand galmen nu sloopgeluiden. Stof slaat op je keel. Een plaat klettert naar beneden. Goed uitkijken waar je loopt, waarschuwt Corina kalm, voor je het weet stap je in een gat. Spijkers steken recht omhoog uit de vloer, en omlaag uit de plafondbalken. ‘Met een ploegje van drie zal het ongeveer een week werk zijn om die eruit te halen’, schat ze snel rekenend in. 8

Zwarte schimmel kleurt de muren. ‘Ik weet dat het goed wordt, daar vertrouw ik op. Kijk gewoon naar de tekeningen en laat je fantasie werken,’ zegt Corina met één oog naar het gestaag druppende regenwater in de gang. Voor een indruk: denk aan ruime klassieke suites in lichte kleuren en natuurlijke materialen. De beleving is er één van tijdloze elegantie vermengd met ongedwongen huiselijkheid.

‘Ik vind het belangrijk dat onze gasten steeds het plezier van een comfortabel, warm thuis ervaren.’ Villa Schiedam Vanochtend om half acht stond ze met griep en al op het dak, in de natte kou, om samen met de dakdekker het werk op te nemen. Een paar uur later sprak ze met de monumentencommissie. Want ziek of niet ziek, Corina wil niemand op zich laten wachten. Tussen de afspraken door komt er een dringende vraag binnen van de housekeeping uit Den Haag, waar ze haar boutique hotel Mozaic leidt. Hij gaat over een vlek in een tapijtkleed: ‘eerst lauw water, daarna tapijtreiniger’ bericht Corina terug. ‘Ik vind het belangrijk dat onze gasten steeds het plezier van ‘nieuw’ en van een comfortabel, warm thuis ervaren’, start ze het gesprek waarin ze de telefoon op stil zet. Persoonlijke aandacht en klasse staan Corina Waaijer ook voor ogen in Schiedam, plus een goede relatie met haar nieuwe buren. Ze benadrukt: ‘Villa Schiedam zal zeker een aangename rust uitstralen. Ronkende motoren of parkeerdruk willen we vermijden, dus heb ik voor de gasten overdekte

‘IK WEET DAT HET GOED WORDT, DAAR VERTROUW IK OP.’

TEKST BIRGIT BEKKER FOTOGRAFIE SANNE DONDERS

‘INEENS WIST IK HET. DAAR PASTE EEN CHOCOLADEATELIER.’

parkeerplekken op prettige loopafstand ingekocht. Het mooie daarvan is: de wandeling dompelt bezoekers meteen in de uitnodigende historische sfeer van Schiedam.’ Het hotel gaat luxe logies met ontbijt aanbieden en verder: ‘Voor diners willen we heel graag de verschillende restaurants aanbevelen die er op de Lange Haven en elders in de binnenstad zijn.’ Per leenfiets van het hotel kunnen gasten de omgeving verkennen. Uitzicht op … Toekomstige hotelgasten met een kamer aan de straatzijde kijken uit op de imposante Havenkerk. De gast die het hoofd meer naar rechts draait, ontdekt verderop in heldere letters: De Bonte Koe Chocoladekunst. Precies daar in een voormalige distilleerderij startte bijna 25 jaar geleden een ander ondernemersavontuur. Dat van zakelijk leider Carmel Klein en chocolatier Cees Klein.

‘Een chocoladezaak in Schiedam? Daar komt toch geen kip op af!’ Ingeving ‘Vriend en vijand verklaarden ons destijds voor gek’, vertelt Carmel Klein ontspannen op een rustige woensdagochtend in de winkel. Gastvrij wordt koffie met een lepeltje van chocola neergezet. Ondertussen komt een jonge vrouw met haar zoontje een bestelling plaatsen. Onbewust likkebaardend bekijkt het jongetje de toontafel vol sierlijke bonbonvariaties. ‘Een chocoladezaak op de Lange Haven in Schiedam?’, vroegen mensen aan Carmel Klein. Daar kwam toch geen kip op af! Hoe kwam ze eigenlijk op het idee? Al eerder hadden de Kleins met vrienden het pand op nummer 54 gekocht. Samen hadden ze eerst de bovenverdieping verbouwd om er te wonen. ‘Daarna broedde ik op het juiste plan voor het gebruik van de leegstaande ruimte op straatniveau. Toen, bij de geboorte van ons tweede kind kregen we van mijn zwager Cees, chocolademeester van beroep, een prachtig geproduceerd chocoladestuk cadeau. Een kunstwerk. En ineens was het duidelijk: daar in die oude distilleerderij paste een chocoladeatelier!’

De chocolatier in de etalage Cees was het direct met Carmel eens. Goedbedoelende raadgevers zagen misschien spoken, zij niet. ‘Ach, je bent begin dertig en kijkt naar de horizon. Dáár werk je naar toe. Ons idee was: we zetten het chocolatiersvak letterlijk op een podium, in de etalage.’ Dat bij de opening de burgemeester een toespraak hield en alle distillateurs uit de omgeving waren gekomen, is iets wat de initiatiefnemers nog altijd een plezier doet. En dat ze voor hun aanpak al na drie jaar de Rotterdamse Ondernemersprijs kregen was voor de doorzetters ook een flinke opsteker.

‘We leiden jonge mensen uit alle invalshoeken op, omdat we het als onze verantwoordelijkheid zien om kansen te scheppen.’ Over een jaar is er al een kwart eeuw verstreken. Het team bestaat inmiddels uit 23 vaste medewerkers, er zijn extra winkels geopend. Een complete generatie Schiedammers is opgegroeid met De Bonte Koe Chocolade. ‘Hier stond ik als kind met mijn neus tegen de ramen’, vertellen klanten weleens, terwijl ze een chocoladekeuze maken voor hun huwelijksfeest. Anderen doen vooraf zelfs hun aanzoek met een schaal chocoladelekkernijen van deze Schiedamse meesters. ‘Met succes’, glimlacht Carmel, ‘tot nu toe is het antwoord steeds ‘ja’ geweest.’ Tijden en smaken veranderen Ondertussen zitten de chocolademeesters niet stil. Net als de tijd veranderen smaken. ‘Zout, peper, cranberry’s, twintig jaar geleden hadden we niet kunnen dromen dat klanten zulke smaakcombinaties zouden waarderen.’ En binnenkort zullen ze er weer zijn: de rabarberbonbons met oogst uit eigen moestuin. Een nieuwe generatie wordt klaar gestoomd. ‘We leiden jonge mensen uit alle invalshoeken op, omdat we het als onze verantwoordelijkheid zien om kansen te scheppen. En kijk daar’, blikt Carmel met een vleug moederlijke trots naar de keuken. ‘Ik wil je mijn zoon voorstellen, Connor.’ Later mag hij het familiebedrijf voortzetten …. maar zo ver is het nog niet.

‘ACH, JE BENT BEGIN DERTIG EN KIJKT NAAR DE HORIZON. DÁÁR WERK JE NAAR TOE.’ 11

HET HUMEUR VAN DE PARFUMEUR WEERSPIEGELT IN EEN GEUR

TEKST HELENE DE BRUIN FOTOGRAFIE BOB VAN DER VLIST

Op het bureau staat een potje met bruine vloeistof: tonkabonen op moutwijn. Dit esprit kan één van de vele grondstoffen worden voor een nieuwe geurlijn van een Italiaans pakkenmerk. Parfumeur Babita Versluis heeft de geur al in haar hoofd zitten; de ingrediënten moeten zich echter nog naar haar geurbeeld voegen. ‘Ik ben als een kok, als een brouwer, als een alchemist. Ik kook, destilleer, meng, ruik en ga door tot de samenstelling voldoet aan wat er in mijn hoofd zit. Ik ruik en zie de geur al in mijn hoofd, mijn neus is slechts het controlemiddel.’

‘Een geur wekt herinneringen sneller op dan het bekijken van een foto.’ Als meisje dacht en droomde Babita Versluis al in geuren. Haar ouders namen haar toen ze jong was mee naar verre oorden. Daar rook ze specerijen, kruiden, gerechten, bomen, bloemen, aarde, water... Haar vakantiesouvenirs sloeg ze, via haar neus, op in haar hersenen. ‘Op zich is dat niet verwonderlijk’, vertelt Babita. ‘Een geur komt binnen via de neus, die dicht bij het limbisch systeem zit. In dit hersengebied zijn onze herinneringen opgeslagen. Met een geur komen die herinneringen of de emoties die bij een herinnering horen spontaan boven. Via de neus gaat dat sneller dan via het oog. Een geur wekt herinneringen sneller op dan het bekijken van een foto. Geuren zijn heel krachtig; het kan enorme emoties teweeg brengen. Soms 12

huilen mensen als ze samen met mij hun persoonlijke geur samenstellen.’ Geuren in opdracht De Schiedamse parfumeur maakt geuren in opdracht. Van modemerken en particulieren tot retailers en theatergezelschappen. Daarnaast heeft ze haar eigen geurlijn Babita Versluis. ‘Deze geuren maak ik in zeer kleine hoeveelheden. Ze weerspiegelen mijn humeur van de dag waarop ik ze maak. Of ze worden gekleurd door een gebeurtenis of zijn geïnspireerd door een plek. Zo inspireert ook de stad mij. Ik gun Schiedam een eigen geur. Stel we hebben zo’n stadsgeur dan zou iedereen die Schiedam zou bezoeken, onze stad verlaten met dezelfde geurbeleving en zijn individuele herinnering aan of in Schiedam. En wie die geur weer ruikt, is weer even hier.’

‘Ik kook, destilleer, meng, ruik en ga door tot de samenstelling voldoet aan wat er in mijn hoofd zit.’ Parfum op basis van moutwijn en honing Een beetje Schiedam verwerkt Babita al in haar geuren. Was het eerst de pure alcohol die ze lokaal wilde betrekken via de jeneverstokers, nu experimenteert ze met moutwijn. ‘Toen ik binnenkwam bij de stokerij wilde ik meer dan alleen de alcohol die ik nodig heb voor de parfums. Zeker toen ik daar in het laboratorium, net als bij mij, ook

allerlei potten zag staan met esprits. Ook in zo’n laboratorium zijn vakmensen nieuwsgierig naar de smaak en geur van combinaties van niet alledaagse grondstoffen.’ Mede dat bezoek bracht de parfumeur weer op een nieuwe geurlijn: parfums op basis van moutwijn en honing. ‘Zo wil ik drie ambachten bijeenbrengen in een flesje.’

‘Ik wil mensen laten ontdekken en ervaren hoe gelaagd een geur kan zijn.’ Gelaagdheid Babita is gedreven. Ze wil niet alleen de grotere klanten bedienen. Ze gunt iedereen communicatie en mooie emoties via geur. Daarom startte ze onlangs in haar laboratorium annex winkel op de Hoogstraat met workshops. ‘Daar wil ik mensen laten ontdekken en ervaren hoe gelaagd een geur kan zijn. Hoe een grondstof in combinatie met een ander ingrediënt een heel andere geur teweeg brengt. En wie wil kan aan de hand van die ervaringen zijn eigen geur samenstellen. Ik vind het mooi anderen in mijn wereld toe te laten. Met anderen te kunnen praten over geur. Want collega-parfumeurs? Ik ken ze niet.’

— Babita Versluis heeft een winkel op de Hoogstraat 119. Ze is geopend van donderdag tot en met zaterdag. Op zaterdagmiddag organiseert ze workshops. Meer informatie vind je op BABITAVERSLUIS.COM

TEKST HELENE DE BRUIN FOTOGRAFIE BOB VAN DER VLIST

IK RUIK EN ZIE DE GEUR AL IN MIJN HOOFD, MIJN NEUS IS SLECHTS HET CONTROLEMIDDEL 13

‘ONZE UNIEKE BINNENSTAD KAN NOG VEEL MEER GEBRUIKT WORDEN VOOR AANTREKKELIJKE INITIATIEVEN’ KOM, WE MAKEN ER EEN FEESTJE VAN! TEKST BIRGIT BEKKER

Hamlet. Was dat niet een Schiedammer?

Het thuiszitten zat? Kijk op de uitagenda van sdam.nl wat er te doen is. Behoefte aan meer, iets anders, iets nieuws? Zet dan gerust je schouders onder een eigen idee. Deze mensen deden en doen het ook. Want in de binnenstad maken we er een feestje van!

R YO

IC K

Z WA R T, A C T E

—

FO TO

G R E ETJ E M U L

KOEN WO

ER SE

CTE

UR — F O T O KA

AT S , A C T R I C E —

N AN

Nee, natuurlijk niet, ken je klassiekers. Hamlet is de prins van Denemarken in een stuk van Shakespeare, vier eeuwen geleden. Of? Donders, jawel, we zijn ‘m tóch zelf. Nu. Hier. Wát een spektakel. Deze Schiedammer grijpt je meteen bij de keel, met rook en bliksem in de oude Korenbeurs. Daarna loop je door stegen en straten naar de volgende spektakellocatie. Een brassband en shantykoren wijzen de weg. Ineens sta of zit je midden in een scène. Borden vliegen over je hoofd. En wat gebeurt dáár? Romantiek. ’n List. Moord. Wraak. Doordrenkt met Schiedamse geschiedenis én specialiteiten. Te zien en (her)beleven van 2 T/M 26 JUNI, IEDERE DO-VRIJ-ZA-ZO . Schiedammers krijgen een fikse korting!

OD IN A

MIL

DE R

N D VA N D E R WA L

Wie die spektakelmakers zijn? Het initiatief komt van de acteurs Yorick Zwart, Anne Rats en Koen Wouterse. Al direct nadat Koen en Anne vorig jaar naar Schiedam verhuisden, zijn ze als een blok gevallen voor hun nieuwe thuisstad. De gedachte borrelde op dat Hamlet eigenlijk een Schiedammer van deze tijd is. Het trio wil zijn energie graag inzetten samen met Schiedamse ondernemers, muzikanten, amateurspelers en bekende collegaacteurs. Zin om mee te doen? Meld je aan! En, oh ja, we zeggen vanaf nu H-a-m-let, niet H-e-m-let. W W W.FACEBOOK.COM/HAMLETSCHIEDAM ANNE_RATS@HOTMAIL.COM

M E I J ER , O R G A N

Ontmoetingen zonder afspraak

M RE

RO J

R VE

RSL U YS, C

-O

VER

ID E

C ONCEP T O

Van harte brengt Sander een paar ervaringen over aan wie met een wild goed idee voor de stad in zijn hoofd rond loopt. ‘Begin niet in je eentje, maar met een groep mensen op wie je kunt bouwen. Overzie het geld. Maak veel tijd vrij. Denk aan de details, ben voortdurend flexibel. En het allerbelangrijkst: gá ervoor!’ W W W.VIMEO.COM/50491090 W W W. VIMEO.COM/75382007 W W W.FACEBOOK.COM/SCHIEDAM2014

Schiedamse makers dóen het ‘Onze unieke binnenstad kan nog veel meer gebruikt worden voor aantrekkelijke initiatieven’, zegt directeur Annemieke Loef van Stichting Promotie Schiedam (SPS). De stichting helpt bekendheid geven aan alles wat Schiedam sterk maakt. Samen met de gemeente wil ze graag mensen en organisaties met elkaar in contact brengen die elkaar kunnen versterken bij het uitdenken en maken van mooie stadsevenementen. SPS kan bijvoorbeeld meedenken over het bereiken van je publiek, met de communicatievormen en -kanalen die passen bij degenen die je wilt aanspreken. Initiatiefnemers kunnen via de gemeente Schiedam subsidie aanvragen. In 2016 kan dat tot 35% van de begroting (tot een maximum van 20.000 en 45.000 euro, afhankelijk van het soort evenement) Ronald Ultee, Accountmanager Evenementen, is een aanstekelijke sparringpartner met wie je snel een goed overzicht krijgt van zaken om rekening mee te houden. Hij en zijn collega’s van de afdeling Vergunningen zetten zich in om samen met jou de noodzakelijke voorschriften zo goed mogelijk in één keer aan te pakken.

R.ULTEE@SCHIEDAM.NL A.LOEF@SDAM.NL

Toegegeven, het lijkt een ‘ouwetje’, maar het record stáát wél nog steeds: het double lipdub world record van Schiedam. Hoe leuk dat is? Nou, haal ’m er nog eens bij, dan voel je spontaan de trots stromen. De lol spat van het scherm. Het is de langste lipdub die ooit gemaakt is, dwars door de historische binnenstad heen. En hij is ook nog eens gemaakt met 7300 Schiedammers, 7300! Een recordaantal deelnemers. ‘Totale gekte was het’, zegt Bart Noordegraaf, lid van de organiserende Ronde Tafel Schiedam. ‘Er kwam steeds meer bij kijken: veiligheid, regie …’ Toch flikten de mannen van de Ronde Tafel het nog eens om een groots evenement op te tuigen,

Tonight’s gonna be …

W W W.FACEBOOK.COM/WHEREWEVEMET

Volg de voorbereidingen op

samen met het (opgeheven) Maasboulevardfeest. ‘De Dutch Masters Shortboard in de Schiedamse Buitenhaven, met de beste shortboarders ter wereld’, roept Sander Versluys in herinnering.

RODUC E N T EN

Remco Meijer van Productiefront is één van de sponsoren die stichting MET ondersteunde bij de eerste editie van Where We’ve Met en draagt ook dit jaar weer vol overgave bij aan de professionele organisatie. ‘We willen dat iedereen zich thuis voelt. In kleine groepjes tref je elkaar op ludieke plekken.’ Het festival is mogelijk dankzij de inzet van het vrijwillige MET-kernteam, geholpen door nog eens 30 enthousiastelingen. Wil je ook meehelpen? Mag altijd!

Ook wat je te wachten staat houden we nog een even geheim. Een tipje van de sluier: spoken word, body percussion, de beste singer-songwriters en bands van hip-hop tot indierock. Vergeet vooral niet je gympen aan te trekken voor het hogere springen-danswerk. Jonge en oude harten gaan open, beloofd. Check het programma van vorig jaar op W W W.WHEREWEVEMET.NL en je kunt niet wachten tot het weer augustus is.

IA P

N SA

E C T- , P R O D

Where We’ve Met is een onvergetelijke ontmoeting in het hart van Schiedam. Niet nodig om precies een tijdstip af te spreken, want je weet zeker dat er vrienden zijn. Ook als je ze nu nog niet kent. Noteer maar vast: 26 EN 27 AUGUSTUS vanaf 4 uur ’s middags tot 12 uur ’s nachts. De plek? Die is nog geheim.

SCHIEDAM DOOR DE OGEN VAN ... FOTOGRAAF Casper Rilla

We wilden graag ‘de Schiedammer’ portretteren op een bijzondere en rauwe locatie in Schiedam. De Sodafabriek is perfect daarvoor. Stond leeg sinds 1975 en wordt nu door middel van sponsoren en vrijwilligers opgeknapt. De geportretteerde Schiedammers zijn, slechts een kleine selectie Schiedammers. Ze zijn, ieder op zich, op een eigen manier bijzonder. Omdat ze zich inzetten voor een ander of voor ‘een hoger doel’, of zich ‘bemoeien’ met een ander of gewoon omdat ze zijn wie ze zijn!

LISA BAAS (25 JR) BESTUURSLID SCHIEDAMSE MOLENS & VOORZITTER SCHIPPERSBELANGEN HISTORISCHE WOONSCHEPEN ‘Erfgoed in alle vormen is mijn passie. Ik woon op en vaar met een klipper uit 1896, samen met mijn vriend en onze ondeugende scheepskat.’

ANE KOCZ0ROWSKI (GEB. 1945) TEKENJUF & KUNSTENAAR ‘Ik ben 47 jaar geleden in Schiedam komen wonen vanwege de liefde... voor die ene man.’

ŞEREF KARAASLAN (54 JR) STAGECOÖRDINATOR LENTIZ | LIFE COLLEGE, GASTHEER VERPLEEGHUIS AAFJE, ‘SUPER’VRIJWILLIGER & BESTUURSLID MURADIYE MOSKEE SCHIEDAM ‘Ik werkte vroeger bij Gebr. Coster voor vader en zoon op de Hoogstraat. Wat een leuke tijd was dat, heb veel geleerd van meneer Koe!’

RENÉE HARTOG (32 JR) JOURNALIST/TEKSTSCHRIJVER & COÖRDINATOR COMMUNICATIE KROEPOEKFABRIEK ‘Ik ben geboren in Schiedam en na wat omzwervingen weer terug. Er zijn nu veel jonge ondernemers die op allerlei manieren mooie dingen doen in en voor de stad. Dat maakt het een fijne plek.’

AYFER ÜLKER (38 JR) OUDER- & WIJKCONSULENT BASISSCHOOL ’T MEESTERWERK ‘Schiedam is authentiek. Al die verschillende en gemengde culturen zijn voor mij een meerwaarde. Je leert van elkaar.’

EDITH GRUSON (55 JR) TENTOONSTELLINGSONTWERPER ‘Schiedam heeft een goede schaal. Ik woon natuurlijk ook op de mooiste plek aan de haven en het park. Bovendien wonen hier veel bijzondere ontwerpers en makers.’

BERTHUS BAAS (69 JR) PATISSIER HOLLAND AMERICA LIJN & VRIJWILLIGER SODAFABRIEK ‘Ik ben er nog niet geweest, maar de bibliotheek blijkt leuk te zijn. In ieder geval beter dan die dure toestand van Jan des Bouvrie.’

KAYLON SAÏ (11 JR) KINDERGEMEENTERAADSLID ‘Later word ik automonteur en ga ik naast De Kuip wonen!’

VROE G & NU ER

ZWART SCHIEDAM – DE DIKKE ROOK EN JENEVERWALM VAN PAALTJENS, MAK EN BORDEWIJK TEKST OUD WASGOED

‘Mijn vader werd geboren op de 28ste september van het jaar 1899 in Schiedam, beter bekend als Zwart Nazareth, een kil rooknest aan de monding van de grootste rivier van het land. […] Een lauwe stank wasemde uit de muren van de drankfabrieken, de grachten dampten, de ogen van de arbeiders zwommen in de alcohol, de vrouwen waren mager en zwanger, de kinderen hoestten zich de longen uit het lijf.’ Zo beschrijft Geert Mak Schiedam in zijn boek De eeuw van mijn vader (1999). Schiedam zwart van de rook? Je kunt het je nauwelijks voorstellen als je de stad nu ziet, met haar groene straten en rustige grachten. Maar in 1899 is de stad aan de monding van de Schie het centrum van de jeneverindustrie in Nederland. Met name tussen 1870 en 1890 bloeit de jeneverproductie. Schiedam telt op dat moment liefst 385 branderijen en de jenever wordt over de hele wereld geëxporteerd. Op het hoogtepunt van deze bloei, in 1883, zijn circa 3.500 van de 24.000 Schiedammers hiervan afhankelijk. Veel branderijen liggen dicht bij elkaar tussen de Westerhaven, de Schie en de Noordvest, buurten die samen het ‘Zwart Schiedam’ vormen. Gezond is het leven er bepaald niet: het riool loopt in greppels door de smalle steegjes en straatjes; arbeiders wonen dicht op elkaar in hun eenkamerwoningen; cholera en andere ziektes hebben vrij spel; de lucht is zwaar omdat boven de stad constant een dikke rookwolk hangt, veroorzaakt door de honderden kleine en grote met steenkool gestookte branderijen, distilleerderijen en glasfabrieken.

Hier dwars doorheen draaien de graanmolens aan de Noordvest en de Westvest op volle toeren. Zakkendragers bevoorraden de molens vanaf de mouterijen. Daar wordt het graan op de verwarmde vloeren uitgespreid om te ontkiemen en er mout van te maken. Alcoholisme is een groot probleem. Aan het einde van iedere werkdag schenken de brandersknechten hun drinkbekers vol jenever. Veel van hen krijgen deels uitbetaald in drank. Op wasdag dragen de vrouwen emmers met moutwijn in plaats van emmers met dampend waswater mee naar huis. Tussen de jenevervaten spelen kleine kinderen. De Schiedamse gezinnen zijn groot, er is weinig te eten en het sterftecijfer is angstwekkend hoog, met name onder kinderen. Van alle overledenen is meer dan 60% jonger dan 12 jaar.

FOTO ’S VERK REGE N VIA GEME ENTE ARCH IEF SCHI EDAM | FOTO FRAN ÇOIS HAVE RSCH MIDT / PIET PAALTJEN S MAK ER C. AZ. GIPS | FOTO ACHT ER DE TEER STOO F MAK ER ONBE KEND

Als dichter en predikant François Haverschmidt (1835-1894) in 1864 naar Schiedam komt, maakt de geur in de stad grote indruk op hem. Hij bekommert zich om het lot van de arbeiders. De uitzichtloze situaties van zijn kerkgangers versterken zijn eigen sombere aard. Onder het pseudoniem Piet Paaltjens schrijft Haverschmidt in 1880 het melancholische gedicht Het Zwart Schiedam. Het Zwart Schiedam Een onafboenbre roetkorst kleeft (Dat ’s waar) er aan iederen gevel, En over havens en straten hangt Er een eeuwige steenkolennevel. Ook zou alleen een verkouden mensch Op zijn eerewoord durven ontkennen, Dat het makkelijk valt, om aan den geur Van deze stad te wennen.

Dichter en prozaïst F. Bordewijk (1884-1965) doet er later in 1944 onder het pseudoniem Emile Mandeau nog een schepje bovenop in zijn novelle Verbrande erven. Een plaatsbeschrijving: ‘Des zomers lag zij te midden van het sappigst Hollands weidelandschap te braken als een zwarte vulkaan. De zwarte vuren der glasblazerijen omkringden haar in een krans helse rozen.’ De titel verwijst naar de nog steeds aanwezige straten in de Brandersbuurt ‘Achter de Teerstoof’ en ‘Verbrande Erven’. In het verhaal van Neel uit Hazerswoude, die bij haar oom en tante logeert en op haar klompen Schiedam verkent, maakt de lezer kennis met Schiedam in de tijd van het gaslicht, waarin de stad de weinig vleiende bijnaam Zwart Nazareth krijgt. Een naam die tegenwoordig nauwelijks meer wordt gebruikt, maar die Geert Mak voor altijd aan zijn vader zal herinneren.

Hier mengt de gist haar zoetigen walm Met zure spoelingdampen, Wijl mestossenstal en beschadigde gerst Om den prijs van uw reukorgaan kampen. En voeg daar nu de wasems bij Die er onophoudelijk stijgen Uit glasblazerij en kaarsenfabriek Dan – genoeg zoudt ge er haast van krijgen.

VOOR HEN DIE MEER WILEN WETEN: DE STICHTING KUNSTWERKT ORGANISEERT REGELMATIG DE ‘PIET PAALTJENS WANDELING’.

INTERVIEW MET EEN SCHIEDAMSE DUIVENMELKER: RICHARD SAUERBIER TEKST SUZANNE STAM FOTO BOB VAN DER VLIST

Zijn duiven zijn alles voor hem. De 55-jarige Richard Sauerbier heeft roerige jaren achter de rug maar bij de grijsgevleugelde vogels vindt hij rust. Hij is dan ook veel te vinden bij duivenvereniging S.V. De Postduif in de Nieuwstraat. Daarnaast brengt hij vele uren door in de duiventil in zijn tuin. Zodra hij daar binnenstapt, begroet hij zijn duiven steevast met ‘Hallo moppies’. ‘Kijk’, zegt Richard terwijl hij zijn lievelingsduif laat zien, ‘aan de witte neusdoppen zie je dat een duif gezond is. Voor de duivensport heb je superduiven nodig, je kan het niet met wat wij de ‘Bram Ladage duiven’ noemen, die dikke duiven op straat.’ Wat is nou het mooie aan duivensport? Daar is Richard helder over: ‘Duiven hebben iets magisch. Als je een duif duizend kilometer van huis loslaat, vindt hij altijd de weg terug naar huis en dat ook nog in een rechte lijn. De meest geleerde professoren en wetenschappers kunnen niet verklaren hoe dat kan. Ze laten de duiven in grote groepen los en de duif die het eerst thuis is, heeft gewonnen. Ik heb al aardig wat prijzen gewonnen.’

‘Een gezonde duif heeft witte neusdoppen. Voor de duivensport heb je superduiven nodig.’ Richard rolde een beetje bij toeval in de duivensport. ‘In 2010 ben ik na mijn scheiding vanuit Beverwaard naar Schiedam verhuisd. Dit huis was van een duivenliefhebber en het hok stond er al. Ik werkte heel mijn leven als tegelzetter en stukadoor en was altijd vroeg thuis. Stilzitten kan ik niet. Omdat ik duiven kon overnemen van iemand die ging stoppen, ben ik me serieus gaan verdiepen in de duivensport. Ik heb het hok opgeknapt, heb een extra hok gebouwd voor de duiven van mijn zoontje en ben lid geworden van de duivenvereniging.’ Het jaar 2014 was voor Richard een heftig jaar. ‘Ik kreeg een hersenbloeding en werd volledig 24

afgekeurd. Sinds die tijd zijn mijn 38 duiven nog meer gaan betekenen voor me. Ik noem mijn duiven mijn kinderen. Naast het vrijwilligerswerk dat ik doe, ben ik per dag wel drie à vier uur bezig met de duiven. De hokken schoonmaken, waterbakken verversen, nieuw grit neerleggen, de eieren in de gaten houden, snoepzaad geven en de duiven ‘uitlaten’ door ze een rondje te laten vliegen. Ook inentingen checken, mijn kennis vergroten en diploma’s halen horen daarbij.’ In het vluchtseizoen, dat van april tot augustus loopt, is Richard wel vier keer per week ‘op de club’ te vinden. De club bestaat tachtig jaar maar heeft nog maar dertien leden. ‘Dit jaar kijken we het aan. Als er niet genoeg geld binnenkomt, is het waarschijnlijk het laatste jaar. We proberen de club natuurlijk nog wel overeind te houden. Het is nog de enige duivenvereniging in Schiedam.’

‘Het loslaten van die duizenden duiven in Barcelona, dat zou ik wel een keer van dichtbij mee willen maken!’ Terwijl Richard de duivensport steeds beter onder de knie kreeg, vond hij ook weer een nieuwe liefde. Via vrienden leerde hij zijn huidige vrouw kennen toen zij hier op vakantie was. ‘We zijn in Suriname getrouwd waar zij woont. Helaas kan ze niet hier komen wonen vanwege mijn inkomstendaling. We sparen hard zodat we elkaar één keer per jaar kunnen zien. Als ze hier is, gaat ze ook gezellig mee naar de club.’ Richard heeft een grote ‘duivendroom’: ‘Ik zou wel een keer mee willen met de vrachtwagen naar Barcelona. Die vrachtwagen haalt alle duiven uit onze regio op, wel negenduizend. Bij het loslaten komen er meerdere vrachtwagens met duiven bij elkaar. Als ze die dan loslaten … al die duizenden duiven in de lucht, dat zou ik wel een keer van dichtbij mee willen maken!’

‘SINDS MIJN HERSENBLOEDING, BETEKENEN MIJN DUIVEN, NOG MEER VOOR ME.’ 25

MAAKPLAAT Koffie is de laatste jaren weer helemaal ‘hip’. Vooral de bestellingen zijn bijzonder. Zoals een Latte Macchiato, Flat White, Doppio of Cortado. Maar ook de manier van koffiezetten is verheven tot een aparte ambacht. De enige koffiebrander van Schiedam Michael Boekholt van Schiedams Gebrand en De Beurs laat ons zien hoe je een echt goed kopje koffie zet. Grappig genoeg op de ouderwetse manier... En weet wel: een echte goede koffie begint met goed gebrande bonen! MEER WETEN OVER SCHIEDAMS GEBRAND? W W W.SCHIEDAMSGEBRAND.NL

BENODIGHEDEN

— koffiefilterhouder — koffiefilter — pot — water — vers gemalen koffie 1 Neem een papieren filter en vouw eventueel de randen om; 2 Doe het filter in de filterhouder; 3 Maak het filter nat met water; 4 Weeg de koffie af met een weegschaal en plaats de koffie in het filter; 5 Verhit ondertussen het water tot het kookpunt en laat het afkoelen tot 94 graden; 6 Giet een klein beetje water op de koffie en laat dit 30 seconden ‘bloomen’ zodat de koffie opwelt, giet vervolgens in een paar stappen de rest van het water in de koffie; 7 Vooral NIET de koffie aan de rand wegspoelen; 8 Doe dit tot de gewenste hoeveelheid is bereikt; 9 De koffie nog even doorroeren want de koffie onderin is sterker dan bovenin. Deze stap voor stap is ook online te zien W W W.YOUTUBE.COM/WATCH?V=DVEK ASW7HJK

KOFFIE SCHIEDAMSE (zonder suiker!) met

1 In kom slagroom

t stijfkloppen, garde of handmixer nie t slagroom nog maar zo dik en lobbig da net van lepel afloopt. met heet water. Beetje 2 Kopje omspoelen Mature erin basterdsuiker en Ketel schenken. en en al roerend 3 Koffie erbij schenk iker erin oplossen. de Ketel Mature-su naar boven vlak nt ka 4 Lepel met bolle met andere hand boven kopje houden en lepel op slagroom voorzichtig via koffie schenken.

COLUMN â&#x20AC;&#x201D;

GEERT MEDEMA Geert Medema is architectuurhistoricus en adviseur monumenten bij de gemeente Schiedam. ZWART ALS ROET Met de Zwarte Pietdiscussie nog vers in het achterhoofd, begin ik met wat schroom over een andere discussie over een traditioneel gezicht: het zwart beroete uiterlijk van de Schiedamse monumenten. Dit patina, opgebouwd door eeuwenlange roetwalmen, is een belangrijk kenmerk van onze stad. Uniek in Nederland. Met name de gevels opgebouwd uit ruwe, oorspronkelijk gele(!) IJsselsteen leenden zich uitstekend om een dik pakket aan vervuiling op te nemen, soms in spectaculaire patronen doordat de aanslag een reactie aanging met stoffen uit de steen of de voeg. Een analyse van de chemische samenstelling levert waarschijnlijk prachtige informatie op over de Schiedamse luchtkwaliteit in de vorige eeuwen, alhoewel je geen deskundige hoeft te zijn om te weten dat deze beroerd was. Beeldende achttiende-eeuwse beschrijvingen vermeldden al dat pas gewassen servetten met rouwranden op de tafels kwamen. Je moest dus vooral niet te proper willen zijn als Schiedamse huisvrouw. Klein leed in de eerste stad in Holland met luchtvervuiling. Het zwarte gezicht van de Schiedamse monumenten, toch al gauw een traditie van twee eeuwen, wordt niet altijd gekoesterd. Het vieze beeld spoort namelijk niet met ieders verwachtingen en zeker niet met die van gevelreinigingsbedrijven. Zij adviseren eigenaren het liefst een grondige behandeling met een hogedrukspuit om gevels terug te laten keren naar het pre-industrieel tijdperk. Het vraagt nogal wat overredingskracht om de betekenis van dat zwarte gezicht duidelijk te maken. Voordeel is dat, in tegenstelling tot het Sinterklaasfeest, in dit geval de bescherming van dit traditionele gezicht wel een wettelijke taak is van de overheid. Met dank aan de Monumentenwet. Handen af van ons Zwart Nazareth!

STOMPETOREN, PEPESAN EN HEB JIJ DE PAARDENWORST AL GEPROEFD? TEKST BIRGIT BEKKER FOTOGRAFIE PETER DE KROM

Lange Kerkstraat, Land van Belofte, Broersveld. Hé, het ‘oude’ loopje over de weekmarkt in de binnenstad is terug van weggeweest. Op een gure vrijdag gingen we eens op pad voor een kleine collage van marktimpressies. Morgen markt Verrassend, de marktdag van marktmeester Rob begint al op donderdag. Hij checkt alvast een paar logistieke zaken: Welke vaste kraamhouders hebben zich afgemeld? Hoeveel ‘meelopers’ zullen er zijn – markthandelaren zonder vaste plek? Welke standwerkers hebben zich gemeld? Rob geeft de kramenzetters instructies voor de opstellingen de volgende dag.

‘De inrichting kan stimuleren dat bezoekers alle hoeken van de markt willen ontdekken.’ Bij het afgeven van vergunningen wil de marktcommissie voldoende verschil in het aanbod creëren of vasthouden. ‘Eén handelaar in dekbedden is op deze markt wel genoeg, net als één kraam met Surinaamse broodjes’, legt hij uit. Nog iets waarover wordt nagedacht: stimuleren dat bezoekers alle hoeken van de markt willen ontdekken. Marktgeluiden Terwijl de kramen vrijdagochtend vanaf 7.00 uur neergezet worden, trekken de aanwezige standwerkers nummertjes. Wie het hoogste nummer trekt, mag als eerste een keuze maken uit de beschikbare plaatsen. De meelopers krijgen hun plek toegewezen. Luifel omhoog Het echtpaar Verkaik opent de luifel van hun goed gevulde kaaswagen op de Lange Kerkstraat. Vanochtend rinkelde de wekker om 5.00 uur.

Vanavond zal het 20.00 uur zijn voor het stel weer thuis is. Daarom nu eerst een heet bakkie van de mobiele koffieservice. De Verkaiks zijn al sinds 1977 een vertrouwd gezicht op de Schiedamse weekmarkt. De kaashandel van de familie bestaat zelfs 70 jaar, vertelt één van de twee broers die de binnenstad iedere vrijdag aandoen. Op dinsdag staan ze op het Bachplein. ‘Storm, regen, zomer en winter, wij zijn er altijd voor onze klanten.’ Pondje voor mezelf, ’n kilo voor de zaak Mooi, de waren zijn uitgestald. Laat de mensen maar komen. Anneke ‘van de administratie’ is vrij, maar denkt toch aan ‘de zaak’ wanneer ze bij haar favoriete kaashandelaar behalve 30+kaas nog een extra stuk oude Noord-Hollandse Stompetoren koopt. Smeuïg met net een lekker knispertje zout erin. ‘Heerlijk! Voor mij alleen heb ik vandaag niet veel van de markt nodig, maar op m’n werk zijn ze dolblij als ik maandag weer een goed stuk kaas meebreng voor de lunchtafel.’ Al 28 jaar De geboren Rotterdamse woont al 28 jaar met plezier in Schiedam en doet al net zo lang het liefst boodschappen op vrijdag. ‘Even een rondje over de markt en gelijk ook bij het Kruidvat naar binnen. Alleen mis ik steeds meer kledingzaken in de stad. Nee, de kleding op de markt is niet mijn smaak. Dat is zeker wel jammer.’ Gelukkig is er wél volop groente en fruit op de markt? ‘Dat wel, ja. Maar m’n vaste kraam is er niet meer, helaas. Nu heb ik bij een onbekende koopman een paar keer meegemaakt dat ik een portie de volgende dag al bedorven uit de koelkast pakte. Aardbeien bijvoorbeeld. Die hadden er op de plank in de kraam nog zó mooi uitgezien, maar ze werden ingepakt uit een kist van achter. Tja, dan ga ik de volgende keer toch maar naar de Lidl. Daar kies ik m’n doosje zelf uit.’ 29

Wie wél nog altijd op Annekes trouwe bezoek kan rekenen, is ‘haar’ aardappelverkoper. Dat wordt tweeënhalf kilo Bildtstar. ‘Stevige aardappel, u weet het, wordt van het koken aan de buitenkant iets kruimig, mevrouw.’ Ietsje verderop heeft ze een paar weken geleden een kraam ontdekt die ze niet kende, ‘daar kan ik nog wat koekjes voor m’n hond kopen.’

‘De markt is een uitje. Even onder de mensen komen, dat is belangrijk. Als je de hele dag binnen gaat zitten ben je eerder dood.’ Patatje met een praatje Op het Land van Belofte geniet Carlos (m’n vader kwam uit Spanje met de scheepvaart mee) zichtbaar van een ‘aardig zakkie patat’. ‘Ik kom vandaag ‘ns effe kijken of er nog iemand leeft in Schiedam’, lacht hij breeduit. ‘Maar het is stil, ik denk dat de mensen hun loon nog niet gehad hebben. Normaal kom je hier genoeg lieden tegen voor de gezelligheid. De markt is een uitje. Even onder de mensen komen, dat is belangrijk. Als je de hele dag binnen gaat zitten ben je eerder dood. Nee, kou doet me niks. Maar je merkt wel aan de stemming dat ’t crisis is.’ Vers uit de polder Aan de patatkwaliteit van Van Klaveren kan de door Carlos gesignaleerde stilte niet liggen. De aardappelen worden elke dag door Rob van Klaveren en zijn mensen vers geschild en gesneden. ‘Die aardappels haal ik zelf op uit de polder en ook het frituurvet is vers. Heb je het gelezen: in de nationale patattest van het AD kregen we een 9,5!’ Nieuwe klanten melden zich. Geroutineerd schuift hij de hoeveelheid voor drie patat in de frituur. Met een knipoog doet hij er een schepje bovenop, de aantrekkelijkheid van de markt. Al geeft hij toe: ‘De zomer is pas echt de beste tijd voor ons.’

Noem het toeval of niet, maar ook Van Klaveren is een familiebedrijf. ‘Mijn betovergrootvader bakte al patat. Voor de oorlog had hij zeven vaste zaken in Rotterdam. Daarvan werden er vijf gebombardeerd.’ In Schiedam staat de telg van de vierde generatie met zijn smakelijke patatkraam nu sinds een jaar of zes, zeven. Zijn plek op het Land van Belofte bevalt hem goed. Vraag en antwoord In november vorig jaar was er een enquête over de marktroute. 254 mensen gaven antwoord. Wat bleek: ruim tweederde zag liever het Broersveld terug dan het Stadserf als onderdeel van de markt. ‘Gezelliger, één aaneengesloten rondje, minder wind,’ beargumenteerden veel bezoekers. Marktkooplui, omwonenden en winkeliers reageerden daarop wat minder tevreden. Vooral de plekken van kramen op het Broersveld vindt nog niet iedereen geslaagd. Daar wordt aan gewerkt.

‘Het is gezelliger, één aaneengesloten rondje, minder wind.’ Ronald ‘van de evenementen’ gaf opdracht tot de enquête, maar loopt ook wekelijks even het stadskantoor uit om zelf de marktsfeer te proeven en ideeën voor meer verlevendiging en verbeteringen op te vangen. De verkoper van ambachtelijke paardenworst ziet het bijvoorbeeld wel zitten als zijn type aanbod uitgebreid zou kunnen worden, hoort Ronald als hij de marktmeester ontmoet. Qua ‘branchering’ op het eerste gezicht geen gekke gedachte. Pepesan of een barra kip? Ronald combineert zijn werkbezoek in lunchtijd vaak met boodschappen voor thuis en een lekkere snack aan de kraam. Op zijn lijstje vandaag: brood van bakkerij ’t Stoepje en ‘pepesan’ – makreel met zoete sambalsaus. In de hand: een bakje kibbeling… of toch een lekkere barra met kip? Hé, wat is dat, keuzestress op de markt!

‘HMMM, WAT ZAL IK DOEN? BAKJE KIBBELING OF TOCH EEN BARRA MET KIP?’ 30

UITAGENDA WOENSDAG 16 MAART

MATTHÄUS PASSION

GROTE- OF ST. JANSKERK Beleef de Matthäus Passion en ervaar wat de live uitvoering van Bachs bekendste compositie met je doet. ZATERDAG 2 EN ZONDAG 3 APRIL

OPEN TERRAS

2 T/M 26 JUNI, IEDERE DO-VRIJ-ZA-ZO

HAMLET, SCHIEDAMS STADSSPEKTAKEL

BIBLIOTHEEK KORENBEURS & SCHIEDAM CENTRUM Shakespeare zoals Shakespeare het bedoeld heeft: thriller, romantisch drama en volkstoneel in één. Door stadsgezelschap De Stokerij, met: John Buijsman, Debby Petter e.a.

CENTRUM Vier de start van het terrasseizoen met hapjes, drankjes en natuurlijk muziek.

( ZIE OOK PAGINA 14 )

ZATERDAG 16 APRIL T/M ZONDAG 17 JULI

JENEVERMUSEUM EN HAVENKERK Proeven en genieten van nieuwe gins, excellente jenevers, cocktails en culinaire lekkernijen.

SNAPSHOT OF A LARGER ORDER

NOLETLOODSEN Een indrukwekkende kunstmanifestatie. 6000m2 op het rauwe terrein van de Noletloodsen, werk van 20 kunstenaars, een pop-up restaurant en een theater. WOENSDAG 27 APRIL

KONINGSDAG

KETHEL, GROENELAAN EN CENTRUM Vier Koningsdag in de hele stad met muziek, uitmarkten, sportdemo’s en optredens. ZATERDAG 14 EN ZONDAG 15 MEI

NATIONALE MOLENDAG

DIVERSE MOLENS Ontdek hoe bijzonder molens zijn en beklim één van de grootste molens van de wereld. DINSDAG 24 T/M ZONDAG 29 MEI

ZATERDAG 11 EN ZONDAG 12 JUNI

JENEVER-EN GINFESTIVAL

ZATERDAG 18 EN ZONDAG 19 JUNI

MIDDEN-DELFLANDDAG

DIVERSE LOCATIES Lokale lekkernijen proeven op streekmarkten, genieten van het groen en vele kinderactiviteiten. Ontdek de vele kanten van Midden-Delfland.

T/M ZONDAG 20 MAART

LIDUINA, VAN SCHAATSSTER TOT STADSHEILIGE

JENEVERMUSEUM Verwonder jezelf hoe het leven van de stadsheilige Liduina en de jeneverindustrie samenkomen.

HAMLET

T/M ZONDAG 10 APRIL

ZATERDAG 28 MEI

DE KETELFACTORY Volg ontdekkingsreiziger en fotograaf Arita Baaijens op haar tocht door het Altai gebergte.

JULIANAPARK Ervaar Shakespeare’s Hamlet in een bijzondere, theatrale wandeling door het Julianapark.

WATERWEG WERKT!

40 BEDRIJVEN IN SCHIEDAM, VLAARDINGEN EN MAASSLUIS Creatieve workshops en spectaculaire rondleidingen op plekken waar je normaal nooit komt. ZATERDAG 28 MEI T/M ZONDAG 5 JUNI

WEEK VAN DE AMATEURKUNST

DIVERSE LOCATIES Bijzondere ontmoetingen binnen en buiten. Schiedamse amateurkunstenaars laten hun skills zien.

je en pr ik ee n gaat ge nd a op! hang de ui ta

‘SEARCH FOR PARADISE | ARITA BAAIJENS’

T/M ZONDAG 22 MEI 2016

‘HET ABC VAN DE COLLECTIE’

STEDELIJK MUSEUM SCHIEDAM Een inspirerende tentoonstelling over de collectie moderne en hedendaagse kunst van het museum, mogelijk gemaakt door subsidiënten, donateurs en anderen.

KIJK VOOR ALLE EVENEMENTEN, ACTIVITEITEN EN TENTOONSTELLINGEN IN SCHIEDAM OP WWW.SDAM.NL/UITAGENDA

HET ABC VAN DE COLLECTIE

Stedelijk Museum Schiedam 27 februari – 22 mei 2016

Bezoek het Stedelijk Museum Schiedam om naar de collectie van de stad te kijken en DOE MEE MET DE ACTIE ‘OOK VAN MIJ’. Maak een selfie voor je favoriete kunstwerk en post deze op social media #ookvanmij.

Stedelijk Museum Schiedam, Hoogstraat 112, 3111HL Schiedam

In de afgelopen 15 jaar heeft het museum meer dan 3.000 werken aan zijn collectie moderne en hedendaagse beeldende kunst toegevoegd. Deze collectie is van de gemeente Schiedam en de kunstwerken zijn dus eigenlijk van alle Schiedammers. Een groot aantal kunstwerken uit de collectie is in de tentoonstelling te zien.

Tijdens deze tentoonstelling is op vertoon van deze kaart, de entree op zondag tot 14:00 uur slechts € 2,50 pp (incl. een kop koffie of thee en maximaal twee personen per kaart).

VROEGER WAS ALLES BETER, TOCH?

Wij zijn erg benieuwd naar antwoord op de onderstaande vragen: Waarom ging u vroeger naar de binnenstad?

POSTZEGEL NIET NODIG

Waarom gaat u nu naar de binnenstad?

Wat zou de reden zijn om iedere week naar de binnenstad te komen?

Welke winkel mist u?

Help ons met informatie. We verloten onder alle inzendingen een s’MAAKvol Schiedams pakket.

REDACTIE S’MAAK ANTWOORDNUMMER 33 3100 VB SCHIEDAM

The end of the end, Esther Tielemans IS OOK VAN MIJ

#hadjewat?! in de binnenstad