Mój Przedszkolak by Forum Media Polska

Mój Przedszkolak Bezpłatny magaz yn dla rodziców

numer 10 • wiosna 2014

Rozwój d z iec ka

TE MAT N U M E RU

Przyjmę nianię. Jak znaleźć idealną opiekunkę?

Kreatywne dziecko, szczęśliwe dziecko Zd rowie d z iec ka

Jak przygotować dziecko na pobyt w szpitalu?

Wywiad n u meru

Zdrowy uśmiech przedszkolaka

Rozmowa z doktor Elżbietą Dobrzykowską-Harmacką

Mój Przedszkolak

W Drodzy Czytelnicy!

iosna, wiosna, wiosna, ach to ty… Te słowa piosenki, śpiewanej przez Marka Grechutę, na pewno przypominają się wielu z nas, gdy po długiej, szarej zimie przychodzi czas cieplejszych i słonecznych dni. Wiosna to niestety też pora alergii, która jest dużym pro-

blemem dla maluchów i ich rodziców. Przypadłość ta dotyka coraz więcej dzieci i należy wiedzieć, jak się przed nią bronić. Dlatego w bieżącym numerze podpowiadamy, w jaki sposób okiełznać alergię wraz z nadejściem wiosennych dni. W artykule: „Odporność! Ważna sprawa” znajdą rodzice informacje na temat tego, jakie działania podjąć, by wzmocnić system odpornościowy przedszkolaka. Choroba dziecka jest ciężkim przeżyciem zarówno dla samego malucha, jak i jego rodziców. Czy wiemy, jak przygotować dziecko na wizytę u lekarza, tak by przebiegła bez zbędnego stresu? Co robić, gdy dziecko musi pozostać w szpitalu? Zamów bezpłatną prenumeratę na

www.mojprzedszkolak.com.pl

Na te i inne pytania znajdziecie Państwo odpowiedź w tym numerze. Przyjście na świat dziecka to dla rodziców wielkie wydarzenie. Starsze dziecko może jednak czuć się w tej sytuacji niepewnie. Co zrobić, by przygotować malucha do nowej roli starszego brata lub siostry?

Jesteśmy już na Facebooku! Dołącz do nas!

Mój Przedszkolak Bezpłatny magaz yn dla rodziców

Wydawca Wydawnictwo FORUM Sp. z o.o. ul. Polska 13, 60-595 Poznań www.mojprzedszkolak.com.pl redakcja@mojprzedszkolak.com.pl Prezes, Dyrektor Wydawnictwa Magdalena Balanicka Członkowie Zarządu Anna Morawska Radosław Lewandowski

Zapraszam do lektury. Daria Poniedziałek Sekretarz Redakcji

Redaktor Naczelny

Katarzyna Grunt-Segień Koordynacja projektu

Anna Gruszczyńska-Radecka anna.gruszczynska-radecka@e-forum.com.pl

Projekt graficzny/DTP

Reklama

Druk

Ewa Mokrzycka 61 66 83 103 ewa.mokrzycka@e-forum.com.pl

ORTIS

Iza Łagódka 61 66 55 779 iza.lagodka@e-forum.com.pl Infolinia

0 801 88 44 22 61 66 55 800

Yezioro

Nakład

120000 egzemplarzy Serwis zdjęciowy

Dreamstime

Spis t reśc i

Z d r owi e d z i e c k a

Te m at n u m e ru

Przyjmę nianię…

Wywiad n u m e ru

Szczotka, pasta, kubek, zimna woda… Rozmowa z dr Elżbietą Dobrzykowską-Harmacką

ZACZAROWANA KRAi NA WRóŻE K W WALiZECZC E J EdNOROŻCA

Zd rowie d z iec ka

11 14 16 21 28

Boso przez świat Jak dobrać obuwie? Alergia. Jak okiełznać ją na wiosnę? Odporność – ważna sprawa! Jak przygotować dziecko do pobytu w szpitalu?

Rozwój d z iec ka

31 38

Kreatywne dziecko to szczęśliwe dziecko Mamo, ja się wstydzę

N owe tec h n o l og ie

Czytnik frekwencji

Szc zęś l iwy rod z ic

Będę miał/a rodzeństwo!?

S E N S po l eca

omantyczna przenośna walizeczka ze świata czarujących wróżek. Dwie latające wróżki oraz okazały jednorożec pilnują bramy do swojego królestwa. Towarzyszą im zwierzęta takie jak łabędź, sarenka, króliczki, wiewiórki oraz sowa. Ze skały wypływa źródełko, tworząc romantyczny wodospad, a na kwiecistym pnączu wisi huśtawka. W ciemności drogę do bramy oświeca lampka kwiatowa. Wróżki ozdobione są kamieniami strassu, a jednorożec pięknymi kwiecistymi ornamentami. Aby zamknąć walizeczkę wystarczy umieścić zieloną podkładkę na tylniej ścianie wejścia do bramy. Wymiary po rozłożeniu to 43 x 21 x 24 cm.

Ratunku! Dzieci się kłócą!

Ka n a powe p rz y g od y

Mądre bajki, mądre dziecko

W NASTĘ PN y M N U M E RZ E

Wakacje, czas podróży! Dziecko w samochodzie. Jak umilić podróż przedszkolakowi? Ukąszenia owadów – jak pomóc dziecku? Ryby – jak je przyrządzić, by smakowały dziecku?

Mój Przedszkolak

SMARtFON VERtIS FAMY – DOŁĄCZ DO RODZINY FAMY!

zy masz już telefon dla swojej rodzinki?

Dołącz do wesołej rodzinki Vertis Famy! W bardzo korzystnej cenie dostajesz do ręki pełnowartościowy smartfon z dostępem do internetu, grami i możliwością odtwarzania swojej ulubionej muzyki. Prosta obsługa, kolorowa obudowa i dostęp do marketu bezpłatnych aplikacji to tylko niektóre z jego funkcji. W tym telefonie obejrzysz swój ulubiony klip na YouTube, nagrasz krótki filmik i zrobisz zdjęcia. Vertis Famy to idealny prezent dla Twoich rodziców, rodzeństwa.. i CIEBIE!

Smartfon dla chłopca i dziewczynki z darmowym internetem! Koniec z nudą! Dzięki kolorowym obudowom dopasujesz smartfon do swojego stylu. W telefonie zamontowano także moduł GPS (dzięki któremu nigdy się nie zgubisz), WiFi i 3G (obsługujący jedyny w Polsce darmowy internet). W zestawie z kompaktowym telefonem znajdziesz słuchawki, kabel USB (umożliwiający połączenie z komputerem) i folię ochronną na wyświetlacz (chroniącą przed zabrudzeniem). Smartfon dostępny w kolorach: białym, czarnym i niebieskim. Więcej informacji znajdziesz na: www.overmax.pl Smartfon kupisz m.in. w sklepie internetowym: www.overmania.pl oraz w największych sieciach handlowych w kraju. Cena ok. 250 zł

Prezentujemy nową kolekcję Wiatr w żagle na sezon wiosna–lato 2014 Zapraszamy do NICO –Swadzim i sklepu internetowego www.merryland.pl 3

Wa r t o wi e d z i e ć

NOWOŚĆ

VitaBox

Owocowe uderzenie witamin Producent: BioGarden Zawartość: 40 kapsułek Cena detaliczna: 40 tab. około 25 zł

Nie zawsze dostarczamy organizmowi odpowiedniej dawki minerałów i witamin. Niedobory skutkują bólem głowy, strzykaniem w łydkach czy spadkiem energii w ciągu dnia. Czasem bez powodu czujemy się osłabieni i częściej chorujemy.

J E D Y N Y N A R Y N K U produk t Z E K S T R A K T E M Z 6 O W O C Ó W !

wystarczy urozmaicić naszą dietę oraz wzbogacić ją preparatem wielowitaminowym i niedobory znikną. Jeśli chcesz zachować zdrowie i kondycję oraz wzmocnić odporność organizmu, stosuj przy okazji zdrowego odżywiania preparat wielowitaminowy, np. wzbogacony nową, owocową formułą VitaBox firmy BioGarden. To jedyny na rynku preparat wielowitaminowy zawierający oprócz niezbędnych witamin i minerałów także ekstrakt z 6 owoców: jabłka, truskawki, pomarańczy, żurawiny, dzikiej jagody oraz pestek winogron. Witaminy i minerały – nie są wytwarzane przez nasz organizm, ale niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania. Są konieczne dla wzrostu i rozwoju organizmu oraz prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych. Ich działanie biologiczne jest widoczne już przy bardzo małych stężeniach. Długotrwały niedobór którejś z witamin powoduje hipowitaminozę, a jej brak – awitaminozę. Już niewielkie niedobory mogą prowadzić do różnych chorób cywilizacyjnych – np. nadciśnienia, cukrzycy, otyłości, zaparć. Nawet dobrze zbilansowana dieta nie zapewnia często właściwej, dziennej porcji witamin i minerałów. Zwłaszcza, kiedy żyjemy w biegu, w stresie, nieregularnie spożywamy posiłki i stosujemy używki wypłukujące witaminy i minerały z naszego organizmu. Wtedy warto wspomóc dietę preparatem uzupełniającym niedobory tych związków. Firma BioGarden wprowadziła właśnie na rynek preparat VitaBox – to zestaw witamin i minerałów niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. VitaBox zawiera wapń, magnez, witaminę C, A, niacynę (wit. PP), witaminę E, żelazo, cynk, witaminy B2, B5 (kwas pantotenowy), B6, B1, B12, miedź, biotynę (wit. H). Jako jedyny na rynku preparat multiwitaminowy wzbogacony został ekstraktem z 6 owoców: jabłka, truskawki, pomarańczy, żurawiny, dzikiej jagody oraz pestek winogron. Przyjmowanie jednej kapsułki dziennie pomaga wzmocnić organizm, zachować zdrowie i odporność. Regularne stosowanie przynosi zmniejszenie uczucia zmęczenia, pomaga w prawidłowym funk-

cjonowaniu układu nerwowego i przyczynia się do zachowania zdrowych włosów i skóry. Wspomaganie diety preparatem VitaBox jest istotne szczególnie dla osób przeciążonych pracą, dużym wysiłkiem fizycznym, o obniżonej odporności i odczuwających sezonowe zmęczenie. Należy przyjmować 1 kapsułkę preparatu VitaBox dziennie, obficie popijając wodą. Preparat jest dostępny bez recepty w aptekach. Witaminowy niezbędnik VitaBox: qqBiotyna przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu energetycznego, pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. qqCynk utrzymuje prawidłowy metabolizm węglowodanów. qqKwas pantotenowy utrzymuje prawidłowy metabolizm energetyczny. qqMagnez wspomaga funkcjonowanie układu nerwowego, zmniejsza uczucie zmęczenia, znużenia. qqNiacyna utrzymuje prawidłowy stan błon śluzowych, wspomaga funkcjonowanie układu nerwowego. qqRyboflawina – wspomaga utrzymanie prawidłowego stanu czerwonych krwinek i prawidłowego widzenia. qqTiamina pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu serca. qqWitamina A odpowiada za prawidłowy metabolizm żelaza. qqWitamina B12 wspomaga funkcjonowanie układu nerwowego. qqWitamina B6 odpowiada za układ odpornościowy. qqWitamina C pomaga w produkcji kolagenu do prawidłowego funkcjonowania naczyń krwionośnych i chrząstki. qqWitamina E pomaga chronić komórki przed stresem oksydacyjnym. Dodatkowych informacji o preparacie VitaBox i innych produktach firmy BioGarden udziela Elżbieta Kamińska z agencji KAMELEO PR, tel. 507 561 780, e-mail: ekaminska@kameleopr.pl

Mój Przedszkolak

Przyjmę nianię… Większość dzieci w wieku od trzech do pięciu lat uczęszcza do przedszkola. Zdarza się jednak, że pracujący rodzice szukają dla swojej pociechy innej formy opieki, na przykład zatrudniają osobę, która będzie pełniła funkcję niani. Idealną opiekunką będzie taka, której podstawowe wartości w pracy z dzieckiem zbliżone są do wartości rodziców. Gdzie szukać odpowiedniej osoby i jak rozpoznać, która z kandydatek spełni nasze oczekiwania?

ielu rodziców rozpoczyna szukanie niani dla dziecka od rozglądania się w najbliższym kręgu rodziny i znajomych. Zdarza się, że ciocia czy kuzynka, którą zna i lubi nasze dziecko, właśnie szukają pracy i chętnie podejmą się opieki nad przedszkolakiem. Takie rozwiązanie ma wiele zalet, ale i wady (np. zwykle trudniej jest z członkami rodziny czy przyjaciółmi negocjować stawkę wynagrodzenia). Także znajomi, którzy znają nasze poglądy na wychowanie dziecka, mogą podzielić się informacjami o dostępnych opiekunkach pracujących w ramach podobnego sposobu myślenia o rodzicielstwie. Jeśli kandydatka na nianię opiekowała się dzieckiem przyjaciół, można dopytać ich przed pierwszym spotkaniem o ich doświadczenia współpracy, powód jej zakończenia, a przede wszystkim poziom zadowolenia z usług. Informacje o opiekunkach mogą również posiadać znajomi, będący rodzicami, z różnego rodzaju grup czy wspólnot, do których rodzina należy. Dobrym źródłem informacji bywa

ponadto zaufany specjalista współpracujący z rodziną, np. pediatra lub lekarz rodzinny, nauczyciel starszego rodzeństwa, osoba duchowna wspierająca rodziców w wychowaniu. Coraz większą popularnością cieszą się także usługi agencji pośrednictwa pracy, które jednak pobierają wynagrodzenie za znalezienie odpowiedniej dla danej rodziny niani.

Wstępna selekcja Zanim zaproponujemy spotkanie kandydatce na nianię, warto przeprowadzić wstępną selekcję przez telefon, by wykluczyć osoby, z którymi współpraca nie będzie możliwa. Problemem może być przykładowo oczekiwana przez opiekunkę cena za usługę, jej możliwości czasowe (część studentek dorabia sobie w czasie wakacji jako opiekunki, ale nie są w stanie być dyspozycyjne przez resztę miesięcy w roku), okres wypowiedzenia umowy czy brak możliwości dowożenia dziecka na konkretne zajęcia. Istotne mogą być też pytania o konkretne

Te m a t n u m e r u

warunki opieki nad maluchem, takie jak możliwość zajmowania się dzieckiem we własnym domu, znajomość wybranego języka (dwujęzyczne małżeństwa mogą oczekiwać znajomości obu), wiek (dla wyjątkowo aktywnego dziecka lepszą opiekunką może być osoba młodsza) czy posiadanie przez opiekunkę referencji. Jeśli nianie mają równocześnie pod opieką kilkoro dzieci, warto dopytać, w jakim są one wieku, jakie oczekiwania mają inni rodzice, jak opiekunka radzi sobie w sytuacji konfliktów między dziećmi lub gdy kilkoro z nich potrzebuje uwagi w tym samym czasie itp. Oprócz informacji uzyskanych z rozmowy z kandydatką na opiekunkę, warto wziąć pod uwagę również pierwsze wrażenie, np. czy niania przyszła punktualnie, czy jest osobą zadbaną, czy jest trzeźwa. Dla niektórych rodziców ważne jest, czy opiekunka poprawnie się wyraża w języku polskim (bo dziecko będzie częściowo przejmowało sposób mówienia osoby, z którą spędza dużo czasu). Można również zwrócić uwagę na to, jaki jest nasz ogólny odbiór tej osoby, czy „nadajemy na tych samych falach”, czy jest to osoba, z którą chcemy, żeby nasze dziecko spędzało dużo czasu. Już podczas pierwszego spotkania można intuicyjnie ocenić, czy temperament kandydatki odpowiada potrzebom naszego dziecka. Cicha, spokojna osoba prawdopodobnie dobrze poradzi sobie z nieśmiałym i introwertywnym maluchem, a żywiołowa, aktywna – z tak zwanym „żywym srebrem”.

Rozmowa z kandydatką na nianię Przed rozmową najlepiej przygotować sobie listę pytań, na które odpowiedzi mogłyby pomóc określić, czy dana osoba jest tą, z którą chcemy współpracować. Pytania powinny dotyczyć najważniejszych dla nas spraw związanych ze sposobem opieki nad dzieckiem, światopoglądem opiekunki na temat wychowania, samej opiekunki i jej dotychczasowych doświadczeń w pracy itp. Na samym początku spotkania warto pytać o to, co dotyczy kwestii i zasad dla nas nienegocjowalnych, a w razie niezadowalających odpowiedzi lepiej wcześniej zakończyć rozmowę, nie tracąc czasu swojego i rozmówczyni.

q Jaki jest pani stan zdrowia? Czy może się zdarzyć, że dolegliwości, na które pani cierpi, utrudnią lub uniemożliwią pani opiekę nad moim dzieckiem? q Czy ma pani prawo jazdy? Jakie czynniki mogą wpływać na pani punktualność? q Czy ukończyła pani kurs pierwszej pomocy lub czy jest pani chętna, by go ukończyć w najbliższym czasie? q Co pani chciałaby wiedzieć o naszej rodzinie/ moim dziecku? q Co jest dla pani ważne w pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym? q Jakie są pani warunki przyjęcia tej pracy? q Jak pani uważa, czego potrzebuje najbardziej dziecko w wieku przedszkolnym? q W jaki sposób będzie pani usypiać mojego synka na popołudniową drzemkę? q Co by pani zrobiła, gdyby moja córeczka nie chciała jeść w czasie spędzanym z panią? q Jak zamierza pani spędzać czas z moim dzieckiem? q Czy mogłaby pani zabierać synka na zajęcia ogólnorozwojowe? q Jak sobie pani poradzi, jeśli dziecko wybuchnie złością na ulicy lub w sklepie/ będzie płakać/ uderzy inne dziecko na placu zabaw? q Co pani robi w sytuacjach, gdy dzieci nie są posłuszne? q Co pani myśli o takich metodach/ technikach wychowywania, jak: kary/ nagrody/ rodzicielstwo bliskości/ „karny jeżyk”/ trening zasypiania itp.? (Odpowiedź będzie dla nas istotna w zależności od tego, czy stosowanie niektórych z tych metod jest dla nas korzystne lub przeciwnie – niedopuszczalne.) q Czy ma pani pomysły na zabawy dla dziecka szczególnie aktywnego? q Jak zachęca pani dzieci do współpracy? q Jakie sytuacje w pracy z kilkulatkami są dla pani trudne? Dlaczego? q Czy jakieś zachowanie mojego dziecka może sprawić, że będzie chciała pani zrezygnować z tej pracy?

Okres próbny Propozycje pytań, które można wykorzystać podczas rozmowy z potencjalną opiekunką q Dlaczego wybrała pani pracę opiekunki? q Dlaczego zrezygnowała pani z ostatniej posady? q Czy może mi pani opowiedzieć o swoich doświadczeniach w pracy z poprzednimi podopiecznymi? q Czy ma pani dzieci? W jakim wieku? Czy w razie ich choroby nie będzie pani mogła zająć się moim dzieckiem? q Czy pani pije alkohol/ pali papierosy/ marihuanę/ zażywa leki uspokajające?

Po dokonaniu wyboru warto zaproponować opiekunce okres próbny (kilkanaście dni do kilku tygodni), w którym zarówno rodzice, jak i niania mogą się zorientować, jak przebiega współpraca i czy chcą ją kontynuować. W tym czasie dobrze jest obserwować zachowanie dziecka, a także uważnie wysłuchiwać jego komentarzy na temat nowej niani, spędzanego razem czasu czy uczuć, jakie przeżywa pociecha. Rodziców powinny zaniepokoić informacje od dziecka na temat przemocy („niania mnie uderzyła/ popchnęła/ krzyczała na mnie”), sposobu, w jaki spędza ono czas z opiekunką („oglądaliśmy dziś całe dwa odcinki „Scooby Doo”, „przyszedł dziś do nas taki pan”), czy powtarzane mimo upływu czasu komunikaty, że nasza pociecha niani nie lu-

Numer Pozwolenia 9115 wydany przez Ministerstwo Zdrowia

Mój Przedszkolak bi (początkowo może to być raczej wyraz niechęci dziecka do pozostawania z inną osobą niż mama czy babcia). Podczas okresu próbnego warto poświęcić dużo czasu na rozmowy z opiekunką, pytając, jak się znajduje w nowej pracy, czy cieszy ją kontakt z naszym dzieckiem, co jest dla niej trudne. To również czas na tak zwane „docieranie się”, czyli dookreślanie wzajemnych oczekiwań, omawianie na konkretnych przykładach różnych sposobów reagowania na zachowanie dziecka (od zaangażowanej opiekunki również rodzice mogą się wiele nauczyć!), renegocjowanie umowy („czy mogłaby pani przyjeżdżać jednak kwadrans wcześniej?”). Kilkakrotnie, w miarę możliwości, można przyjechać do domu przed upływem umówionego czasu, by skontrolować sytuację – uczciwa opiekunka powinna zrozumieć, że takie działanie rodzica podyktowane jest troską o dobro dziecka. Ważnym źródłem informacji może być również zaprzyjaźniona sąsiadka, która spędza czas w ogródku obok, czy prowadząca zajęcia, na które opiekunka przychodzi z naszym dzieckiem.

DR/12/13/MA

Oswajanie się dziecka z nianią

MAGSOLVIT B6 (48 mg Mg2++5 mg)/ 5 ml syrop

Syrop o smaku truskawkowym nie zawierający sacharozy

Nawet najlepsza niania nie zastąpi pewnych warunków, o które muszą zadbać rodzice. Dziecko w każdym wieku trzeba stopniowo przyzwyczajać do nowej sytuacji, bo zbudowanie relacji z każdą nową osobą wymaga czasu. Niezmiernie ważne jest więc przygotowanie pociechy na nową sytuację (opowiedzenie wcześniej, że np. mama teraz będzie częściej chodziła do pracy, a ono będzie się bawiło z miłą panią) oraz przedstawienie sobie wzajemnie dziecka i niani. Korzystne jest zorganizowanie najpierw kilku spotkań z opiekunką w obecności jednego z rodziców. Takie sytuacje są okazją do pokazania opiekunce, jak chcemy, by zajmowała się dzieckiem, a przedszkolakowi dają szansę na stopniowe przyzwyczajenie się do nowej osoby w bezpiecznych warunkach. Rodzicowi taki czas daje okazję do zaobserwowania opiekunki bezpośrednio podczas kontaktu z dzieckiem i ocenę, czy jej sposób pracy jest dla niego zadowalający. Warto równocześnie pamiętać, że każda para opiekunka – dziecko może potrzebować inną ilość czasu na „dostrojenie się” do siebie, dlatego poza bardzo jasnymi sytuacjami (gdy np. niania wulgarnie się do dziecka odezwała) dobrze jest odczekać trochę z wyciąganiem wniosków na temat pracy opiekunki. Na to, jak szybko dziecko przyzwyczai się i zaakceptuje nową osobę w jego życiu, wpływa między innymi: 1. temperament dziecka, 2. aktualny stan emocjonalny dziecka, 3. poziom rozwoju emocjonalnego dziecka 4. dopasowanie między opiekunką a dzieckiem, 5. zachowanie i nastawienie rodziców. Rodzice dziecka w wieku przedszkolnym muszą liczyć się również z tym, że dana forma opieki nad maluchem się nie sprawdzi i trzeba będzie znaleźć inne rozwiązanie. Warto przygotować się więc czasowo na to, by w razie potrzeby wprowadzić w życie nowy plan organizacji życia rodziny. Należy pamiętać, że zmiana opiekuna zawsze jest dla dziecka obciążająca i będzie ono potrzebowało czasu, by się do nowej sytuacji przyzwyczaić. t

Psycholog, psychoterapeutka. Prowadzi prywatny gabinet psychologiczny (poradnictwo, interwencja kryzysowa, psychoterapia), a także warsztaty rozwoju osobistego i szkolenia zawodowe (między innymi z zakresu tematyki przemocy domowej)

Skład: 5 ml syropu zawiera 48 mg jonów magnezowych w postaci 623 mg magnezu glukonianu (Magnesii gluconas) i 129 mg magnezu mleczanu (Magnesii lactas) oraz 5 mg pirydoksyny chlorowodorku (Pyridoxini hydrochloridum). Substancja pomocnicza: sorbitol 2,16 mg/5 ml. Postać farmaceutyczna: Syrop barwy czerwonej, o smaku truskawkowym, nie zawierający sacharozy. Dawkowanie i sposób podawania: Magsolvit B6 nie jest zalecany do stosowania u dzieci poniżej 4. roku życia ze względu na niewystarczającą ilość danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania. Dorośli i dzieci od 8 roku życia 10 ml syropu na dobę w dwóch dawkach; dzieci 4-7 roku życia: 5 ml syropu na dobę w dwóch dawkach. Lek stosuje się po posiłkach. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancje czynne lub na którąkolwiek substancję pomocniczą, antybiotykoterapia, biegunka, hipermagnezemia, hiperwitaminoza B6, ostra niewydolność nerek, znaczne niedociśnienie tętnicze, blok przedsionkowo-komorowy. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: Magsolvit B6 podawany w dawce wyższej niż zalecana może działać przeczyszczająco. Nie należy przyjmować preparatu na czczo. Nie należy przekraczać zalecanego dawkowania. U osób z upośledzoną czynnością nerek należy brać pod uwagę konieczność zmniejszenia dawek (stosownie do kontrolowanego stężenia magnezu w surowicy krwi). Nie stosować u pacjentów z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją fruktozy. Lek może mieć lekkie działanie przeczyszczające. Wartość kaloryczna sorbitolu – 2,6 kcal/g. Działania niepożądane: Przy proponowanym dawkowaniu na ogół nie występują. Sporadycznie mogą wystąpić: Zaburzenia żołądka i jelit – bardzo rzadko; Zaburzenia układu nerwowego – bóle głowy – bardzo rzadko; Zaburzenia układu immunologicznego – reakcje alergiczne – bardzo rzadko. Pełna charakterystyka produktu leczniczego dostępna na stronie: www. galenus.pl Podmiot Odpowiedzialny FChSP “GALENUS”, 03-791 Warszawa ul. Hutnicza 8, Tel.: 022/ 679 22 15 R EK L A M A

Alicja Strzelecka-Lemiech

Wskazania do stosowania: Produkt leczniczy Magsolvit B6 zalecany jest w zapobieganiu i uzupełnieniu niedoborów magnezu i witaminy B6, zwłaszcza u dzieci od 4 roku życia.

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, 7 gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.

Wy wi a d n u m e r u

Szczotka, pasta, kubek, zimna woda… Rozmowa z doktor

Elżbietą Dobrzykowską-Harmacką

o tym, co robić, by dzieci miały piękny uśmiech i zdrowe zęby już od najmłodszych lat Czym kierować się przy wyborze stomatologa dla dziecka? Uważam, że najlepiej udać się z dzieckiem do gabinetu, który przystosowany jest do obsługi medycznej małych pacjentów. Rodzice będą mieć wtedy pewność, że stomatolog ma odpowiednie doświadczenie, ponieważ na co dzień przyjmuje dzieci. Drugą ważną kwestią jest wyposażenie i otoczenie. Maluch znacznie szybciej oswoi się z gabinetem, którego ściany pomalowane są w radosne, kolorowe barwy. A dostęp do zabawek pozwoli dziecku zrelaksować się i sprawi, że wizyta u stomatologa będzie kojarzyć się z miejscem, gdzie można się pobawić. Jak rodzic powinien przygotować dziecko do wizyty? Polecam rodzicom zakup książeczek czy płyt z bajkami lub opowiastkami, za pomocą których można dziecku pokazać, jak wygląda wizyta w gabinecie stomatologicznym. Później, już na miejscu, można pokazać dziecku, że to jest taki sam fotel, na którym siedział bohater danej bajki. Gdy dziecko zobaczy, że może przeżyć taką samą przygodę, będzie bardziej chętne do współpracy. Można również powiedzieć maluchowi, że po wizycie narysujecie wspólnie komiks lub obrazek przedstawiający całą sytuację. Na pewno często obserwuje pani zachowania rodziców podczas wizyty. Jak powinni zachowywać się, aby zminimalizować stres u dziecka? Jakie błędy zdarza się im popełniać? Przede wszystkim często słyszę, że rodzice mówią do dziecka „nie bój się”. Jest to duży błąd, gdyż dziecko automatycznie koduje sobie, że podczas wizyty może mu się przydarzyć coś złe-

go, coś czego należy się bać. Nie wolno też używać argumentów, że jeśli maluch nie usiądzie na fotelu i nie da się zbadać, to rodzic zostawi go samego w gabinecie. Dzieci boją się takiej sytuacji, że zostaną pozostawione, i trudno je wtedy nakłonić do współpracy. Błędem jest również zawstydzanie malca. Często słyszę: „Janek jest odważniejszy niż ty, bo nie bał się dentysty” lub „Dzieci będą się z ciebie śmiać, jak nie otworzysz buzi i nie pokażesz ząbków pani doktor”. Taka argumentacja nie sprawi, że dziecko przestanie się bać, a na dodatek uderzy w jego poczucie własnej wartości. Rodzic podczas wizyty powinien być wsparciem dla małego pacjenta, trzymać go za rękę, mówić, że sobie znakomicie radzi. Nale-

Mój Przedszkolak ży chwalić malucha nawet, jeśli ma on opory przed tym, żeby dać się zbadać. Absolutnie nie wolno również mówić przy dziecku o swoich negatywnych przeżyciach związanych z wizytami u stomatologa. Sprawia to, że dziecko myśli, że jeśli rodzice się bali, to ono też powinno. Jak pani doktor motywuje dziecko do tego, by dało się zbadać. Jakie metody pani stosuje? Nie okłamuję dziecka. Nie mówię, że ma otworzyć buzię, a ja tylko zobaczę, co tam w środku się dzieje, a w efekcie zaczynam borować. Takie postępowanie sprawi, że dziecko więcej nie zaufa lekarzowi i później bardzo trudno będzie z nim współpracować. I nie ma się co dziwić malcowi w przypadku takiej sytuacji, ponieważ nikt nie lubi być oszukiwany. Po wejściu pacjenta do gabinetu pozwalam mu się oswoić z wnętrzem. Maluch czuje się wtedy pewniej. Jeśli dziecko ma ochotę, to może dostać duże lusterko, za pomocą którego obserwuje, jakie aktualnie czynności wykonuję. Podczas wizyty w gabinecie puszczamy dzieciom bajki. Zdarza się, że dziecko jest tak zaabsorbowane kreskówką, że nawet nie zauważa tego, co robię. Jak często dziecko powinno odwiedzać gabinet stomatologiczny? Przyjmuje się, że raz do roku należy dokonać kontroli stanu uzębienia. Ale w przypadku dzieci lepiej stawiać się w gabinecie stomatologicznym co pół roku. Rodzice mają wtedy pewność, że wszelkie nieprawidłowości w stanie jamy ustnej ich dziecka zostaną szybciej wykryte i wyeliminowane. Jak rodzice powinni dbać o stan jamy ustnej dzieci? Jakie działania należy podjąć, by wyrobić dobre nawyki u najmłodszych? Rodzice powinni wyrobić w dzieciach nawyk mycia zębów po każdym posiłku, jeśli oczywiście pozwala na to sytuacja. Gdy pytam rodziców młodszych dzieci w wieku przedszkolnym, czy to oni szczotkują zęby dzieciom, odpowiadają, że nie, ponieważ chcą, by te nauczyły się tej czynności. Oczywiście, że maluchy powinny ćwiczyć, ale samo mycie zębów powinien wykonać rodzic. Przedszkolak w wieku 3 lub 4 lat nie wykona tego dobrze. Przed lub po umyciu zębów przez rodzica, pociecha może jeszcze przez jakiś czas samodzielnie je myć, by nabrać wprawy. Dobrym rozwiązaniem jest żucie gumy po posiłku, ale tylko w przypadku dzieci, które wiedzą już, że absolutnie nie wolno jej połykać. Istotne jest też, by wybierać tylko gumy bez cukru. Jeżeli maluch zobaczy, że rodzice dbają o swoje zęby, to wówczas również będzie chciał to robić. Można z mycia zębów zrobić mały, rodzinny rytuał. Wszyscy członkowie po posiłku idą do łazienki, by wyszczotkować zęby, później każdy ogląda w lusterku, czy na pewno są dobrze umyte. Takie zachowania na pewno utrwalą w dziecku dobre nawyki, które zaprocentują w przyszłości.

Jakie najczęściej problemy z uzębieniem występują u dzieci w wieku przedszkolnym? Próchnica, próchnica i jeszcze raz próchnica. Bardzo nad tym ubolewam, gdy widzę, że coraz młodsze dzieci muszą się z nią zmagać. Choroba ta może pojawić się już po ukazaniu się pierwszych ząbków i rozwijać przez lata. Dlatego bardzo ważne są działania profilaktyczne i edukacja rodziców, by wiedzieli jak dbać o zęby swoich pociech. By zapobiegać próchnicy u najmłodszych, należy wprowadzić kilka zasad i bezwzględnie się ich trzymać. Po pierwsze – to o czym mówiliśmy wcześniej – to regularne mycie zębów, minimum trzy razy dziennie. Należy również ograniczyć słodycze, gdyż te w znacznym stopniu przyczyniają się do rozwoju tej choroby. Trzeba unikać jedzenia tymi samymi sztućcami co dziecko, gdyż w ten sposób przenosi się bakterie powodujące próchnicę. Tak jak już też wspomniałam, lekarz stomatolog co pół roku powinien przeprowadzać kontrolę jamy ustnej dziecka, by wyeliminować wszystkie zagrożenia. W społeczeństwie istnieje przekonanie, że nie warto jest dbać o zęby mleczne, ponieważ i tak wypadną. Co pani o tym myśli? Nic bardziej mylnego. Dzięki leczeniu zębów mlecznych można uniknąć w późniejszym czasie kłopotów z zębami stałymi. Trzeba wiedzieć, że próchnica to choroba bakteryjna, która łatwo może zakazić również zęby stałe. Nie jest to jednak jedyne zagrożenie. Gdy chore mleczaki wypadają zbyt wcześnie, to może pojawić się na przykład problem z wadą zgryzu. Dbanie o zęby mleczne jest inwestycją w zdrowy uśmiech w przyszłości. Czy zdarza się, że na wizytę do pani przychodzą rodzice z przedszkolakami, które jeszcze nigdy nie były u stomatologa? W jakim wieku powinna odbyć się pierwsza wizyta? Bardzo często. Rodzice nie zdają sobie sprawy, że taka wizyta powinna odbyć się już bardzo dawno temu. Pierwsza wizyta powinna odbyć się, gdy dziecko ma około pół roku. Zadaniem stomatologa jest zbadanie, czy proces ząbkowania odbył się prawidłowo, czy malcowi nie zagraża próchnica. Lekarz nauczy również rodziców, jak czyścić dziąsła i jakie działania profilaktyczne prowadzić, by zęby wyrosły mocne i zdrowe. Jak pani doktor ocenia stan zębów dzieci, które odwiedzają pani gabinet? Niestety bardzo źle. Znaczna większość maluchów ma próchnicę. Powodem takiego stanu jest zła profilaktyka, niewiedza rodziców. W dzisiejszych czasach dzieci mają wręcz nieograniczony dostęp do słodyczy i piją napoje z dużą ilością cukru. Oczywiście może się zdarzyć sporadycznie, w wyjątkowych sytuacjach, że dziecko nie umyje zębów wieczorem. Z mojej wiedzy wynika jednak, że takie sytuacje w polskich domach dzieją się bardzo często.

Wy wi a d n u m e r u

Jak często należy wymieniać szczoteczkę do zębów. Szczoteczkę należy wymieniać co trzy miesiące. Jeśli dziecko ją np. pogryzło i uległa ona zniszczeniom, które utrudniają mycie zębów, to należy ją wymienić szybciej. Ważne jest by po użyciu szczoteczkę dokładnie opłukać. Nie ma konieczności by zakładać na nią nakładkę zabezpieczającą. Obecnie w sklepach dostępna jest szeroka gama szczoteczek do zębów dla dzieci. Pozwólmy maluchowi wybrać tę, która mu się najbardziej podoba. Nie trzeba chyba lepszej zachęty do mycia zębów. Jak powinna wyglądać prawidłowa dieta przedszkolaka, by zęby pozostałe mocne i zdrowe? Zawsze mówię rodzicom, którzy o to pytają, że dziecko powinno jeść od 4 do 5 posiłków dziennie. Często jest tak, że maluch ma nieograniczony dostęp do jedzenia. Nie jest to korzystne nie tylko dla zębów, ale także dla sylwetki czy ogólnego samopoczucia. Będąc na spacerze czy w domu, dziecko ma przy sobie butelkę z napojem, często niestety słodzonym i popija, kiedy ma na to ochotę. Tak samo wygląda sytuacja z różnego rodzaju przekąskami. Apeluję do rodziców, by nauczyli swoje dzieci pić wodę bez żadnych dodatków, które mogą w znacznym stopniu zaszkodzić ich pociechom. Oczywiście nie mówię, by w ogóle zabronić dzieciom tego rodzaju pożywienia. Zastosowany umiar wyjdzie jednak im na dobre. Dzieci powinny spożywać odpowiednie do ich wieku ilości mięsa, warzyw, produktów mlecznych. Sprawi to, że będą dobrze i zdrowo odżywione i na pewno korzystnie wpłynie też na ich zęby. Jakiego rodzaju znieczulenia podaje się małym pacjentom? Stosujemy różnego rodzaje żele, spreje czy zastrzyki. Oczywiście dawki dostosowane są do wieku i wagi małych pacjentów. W przypadku zastrzyków stosujemy osłonkę na strzykawkę w kształcie np. krokodyla. Minimalizujemy w ten sposób stres związany z widokiem igły. Często jest tak, że dzieci bardziej niż samego zastrzyku boją się właśnie widoku strzykawki. Metoda, którą stosujemy u nas w gabinecie, jest również gaz rozweselający. Można go stosować u tych dzieci, do których dotrze informacja, a więc którym można wytłumaczyć, by oddychały nosem. Przed podaniem gazu dziecko powinno być co najmniej dwie godziny bez jedzenia. Działanie gazu rozweselającego ustępuje bardzo szybko i dziecko jest już w pełni świadome. Jednym z przeciwwskazań do podania tego rodzaju znieczulenia jest przeziębienie. Pamiętajmy, że decydując się na tę metodę, dziecko musi być zdrowe. Czy dla dzieci w wieku przedszkolnym wskazane są szczoteczki elektryczne, czy lepiej pozostać przy tradycyjnych? Szczoteczki elektryczne mogą już stosować dzieci od 4 roku życia. Czyszczenie musi odbywać się jednak pod nadzorem

dorosłych. Nie można dziecka zostawiać samego. Dla mniejszych dzieci zdecydowanie polecam szczoteczki manualne. Tak jak wspomniałam wcześniej, należy pozwolić malcowi ćwiczyć mycie zębów, ale samo mycie musi wykonać rodzic. Ma wtedy pewność, że ząbki pociechy są dobrze umyte. Ile czasu dziecko powinno myć zęby? Czyszczenie zębów szczotką manualną powinno trwać co najmniej trzy minuty, jeśli mówimy o szczotkowaniu wieczornym, które musi być dokładne. Jeśli dziecko myje zęby po posiłkach w ciągu dnia, to może to być minuta czy półtora. Zaleca się, by mycie szczoteczką elektryczną trwało około dwóch minut. Urządzenia te mają często wbudowane timery, które informują, kiedy można przejść na inną stronę zębów. Jak prawidłowo szczotkować zęby u przedszkolaków? Młodszym dzieciom najłatwiej jest opanować ruch okrężny. Najłatwiej im ten ruch też wytłumaczyć, żeby kreśliły na ząbkach „kółeczka”. Ruch wymiatający bardziej wskazany jest dla dzieci starszych. Czy jest coś co chciałaby pani powiedzieć rodzicom? Tak. Żeby kontrolowali stan jamy ustnej swoich dzieci. Żeby zaglądali do buzi, czy coś złego się nie dzieje. Żeby nie ograniczali się tylko do mycia zębów. Ważne są również kontrolne wizyty u stomatologa, dzięki którym można uniknąć naprawdę wielu kłopotów. Dziękuję za rozmowę

Żyrafa Zębala Stomatologia dziecięca i ortodoncja ul.Żabikowska 45/3 62-030 Luboń numer kontaktowy 61/677 06 49

t Rozmawiała: Daria Poniedziałek

Mój Przedszkolak

Fot. Dreamstime.com

Boso przez świat

topy człowieka ze względu na swoją skomplikowaną budowę oraz funkcję, jaką pełnią, są szczególnie narażone na urazy i schorzenia. Dlatego tak ważne jest, by dbać o nie od najmłodszych lat, ale i również później, w starszym już wieku. W przypadku dzieci odpowiedzialność za prawidłowy rozwój stóp spada na rodziców. To do nich należy obserwacja malucha i w razie konieczności udanie się z nim do specjalisty, jeśli coś jest nie tak. Lekceważenie pierwszych, niepokojących objawów może prowadzić do przykrych dla dziecka konsekwencji. Kości malucha rosną dużo szybciej, niż tkanki miękkie potrafią nadążyć za ich wzrostem, co skutkuje mniejszą stabilizacją układu kostnego. Dziecko najszybciej rośnie do około 8 roku życia i właśnie dlatego do tego wieku ma prawo do lekkiej koślawości kolan, z tendencją do jej zaniku – im bliżej końca tego okresu – i uzyskania prawidłowej osi kolan. Oczywiście mówimy tu o prawidłowych warunkach, czyli kiedy dziecko regularnie dużo się rusza, dostarcza organizmowi niezbędnych wartości odżywczych, nie ma nadwagi, wzmacnia na bieżąco wydłużający się aparat ruchu i unika chodzenia po płaskim podłożu. Problem może pojawić się i najczęściej pojawia się wtedy, gdy zabraknie jednego z powyższych czynników.

Rodzice powinni uczyć dzieci od najmłodszych lat, jak prawidłowo dbać o stopy. Takie działanie na pewno zaprocentuje w przyszłości i pozwoli uniknąć wielu schorzeń.

Płaskostopie Zagadnieniem często nie do końca jasnym dla rodziców jest płaskostopie występujące u małych dzieci i czas, w jakim powinno zanikać. Nie ma ono wiele wspólnego z tym płaskostopiem, które widujemy u starszych dzieci i dorosłych, a które jest skutkiem rozleniwienia mięśni, a co gorsza – więzadeł. Płaskostopie, z którym się dziecko rodzi, nazywane jest fizjologicznym lub nawet trafniej – rzekomym, gdyż tworzy je podściółka tłuszczowa, która ma za zadanie amortyzować „człapanie” dziecka. Wraz ze wzrostem, kiedy maluch nabiera równowagi i zaczyna podczas chodu efektywniej pracować stopą i przenosić ciężar z pięty na palce, podściółka tłuszczowa przestaje być potrzebna. Jej funkcję z wolna przejmuje głównie sklepienie podłużne stopy. W warunkach prawidłowych, przy właściwej ilości różnorodnego ruchu, zaczyna to następować około 3 roku życia. Nie znaczy to, że w wieku 3 lat dziecko już powinno mieć pięknie wyrzeźbione stópki, natomiast ważne jest, by mięśnie odpowiadające za napinanie łuków stopy były codziennie wzmacniane, żeby zrównoważyć przeciążanie łuku wewnętrznego spowodowane koślawością kolan i pięt oraz płaskimi podłogami w domu.

Z d r owi e d z i e c k a

Leczenie przyczynowe Musimy zrozumieć, że ludzki organizm działa jak naczynie połączone, czyli każdy układ w organizmie ma wpływ na pozostałe, co sprawia, że jeśli pojawia się problem, trudniej jest zlokalizować jego bezpośrednią przyczynę i leczyć go przyczynowo. Właśnie dlatego tak ważną rolę w życiu małego człowieka pełni szeroko rozumiana profilaktyka, która najbliżej jest leczenia przyczynowego. Wspominam o tym dlatego, że – przykładowo – jeśli mamy do czynienia z dzieckiem, które ma wyraźną wadę stóp i słabe centrum (słaby gorset mięśniowy tułowia), a takich maluchów jest niestety coraz więcej, to leczeniem przyczynowym i priorytetem w takim przypadku będzie wzmocnienie tułowia dziecka w pierwszej kolejności, gdyż z powodu słabego tułowia organizm próbuje obniżyć środek ciężkości i zbliża się m.in. poprzez nadmierną koślawość kolan do pozycji bardziej stabilnej biernie.

Obuwie profilaktyczne Bez wątpienia wady postawy najczęściej dotyczą organizmu nie zabezpieczonego silnym gorsetem mięśniowym i właśnie dlatego każde dziecko przynajmniej przez pierwsze lata intensywnego rozwoju wymaga codziennych ćwiczeń, utrzymania właściwego zakresu ruchu w stawach oraz wzmocnienia odpowiednio rozciągniętych mięśni. Takiemu postępowaniu powinno towarzyszyć od początku odpowiednie obuwie, które oczywiście pełni funkcję uzupełniającą do ćwiczeń, ale w większości przypadków w obecnych czasach jest równie ważne jak codzienna aktywność fizyczna. Tu przechodzimy do roli, jaką pełni właściwe obuwie w prawidłowym rozwoju stóp dziecka. Przede wszystkim obuwie profilaktyczne musi być obuwiem odpowiednio funkcjonalnym i przemyślanym, musi stabilizować stópkę szybko rosnącego dziecka, a zarazem pozwalać na pracę mięśni odpowiedzialnych za fizjologiczne sklepienia stóp. Paradoksalnie okres, w którym stópka dziecka rośnie najszybciej i wymaga częstej zmiany bucików, ma największe znaczenie w wyborze właściwego obuwia.. Coraz częściej rodzice kupują dzieciom odpowiednie, dostosowane do wady dzięki dodatkowym wkładkom ortopedycznym, ale warto pamiętać, że nawet najlepsze buty nie mogą być traktowane jako alternatywa aktywności ruchowej, natomiast muszą być postrzegane jako nieodzowne wspomaganie, utrzymujące korekcję i właściwą oś kostek po ćwiczeniach. Im wcześniej zaczniemy ćwiczyć z dzieckiem i różnicować ćwiczenia w formie zabawy, tym lepszy uzyskamy z nim kontakt, a taką aktywność nie będzie ono odbierać jako kary czy nagrody i przede wszystkim stanie się ona nawykiem na całe życie. Aby dodatkowo zwiększyć skuteczność ćwiczeń, możemy wspomagać korekcję stóp takimi pomocami jak np. kolorowa mata imitująca chodzenie po kamieniach. Możemy też dziecku zrobić ścieżkę z kilku dysków sensorycznych, które zmuszają rozleniwione stopy do pracy, a przede wszyst-

Chcąc zapobiegać wadom stóp i leczyć je, należy: 1. od samego początku unikać u dzieci nadwagi, która powoduje wady kolan i stóp; 2. profilaktycznie w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym zapewnić dziecku odpowiednią dawkę ruchu i codziennej aktywności fizycznej, która będzie wspomagać wzmocnienie mięśni; 3. w celu długotrwałego utrzymania korekcji stosować właściwe obuwie z/bez zaleconej wkładki ortopedycznej; 4. przynajmniej raz w roku odwiedzić specjalistę (ortopeda, fizjoterapeuta, specjalista rehabilitacji medycznej). kim nic tak nie nakręca malucha do ćwiczeń jak możliwość współzawodnictwa z rodzicem lub rodzeństwem w prostych zabawach typu: rzucanie woreczka wypełnionego grochem do kosza.

Im wcześniej, tym lepiej Oczywiście nie możemy diametralnie zmienić stylu życia i powrócić w pełni do zasad, jakimi kierowali się nasi przodkowie, ale nie jest to konieczne w takim wymiarze. Nasz organizm ma duży potencjał i często wystarczy tylko trochę mu pomóc, by spowodować duże zmiany. Ciągle narzekamy na brak czasu, nierzadko są to wymówki spowodowane brakiem wiedzy na temat wagi profilaktyki m.in. w kształtowaniu stóp. Wbrew jednak pozorom naprawdę dużo zależy od nas samych. Warto w tym miejscu przedstawić optymalny sposób postępowania profilaktycznego z organizmem dziecka, dostosowany do obecnych czasów i – co najważniejsze – zgodnie z zasadą: im wcześniej zaczniesz, tym więcej konsekwencji unikniesz. Jak wiadomo, największym problemem (a właściwie należałoby to równocześnie nazywać szansą) jest młody organizm dziecka, generujący m.in. wady postawy, ale jednocześnie będący niczym nieoszlifowany diament, a więc jeszcze nie w pełni gotowy (do samodzielnego i ergonomicznego poruszania się), ale łatwo poddający się obróbce, czyli szybkiej nauce. Jeśli wykorzystamy ten moment w rozwoju, czyli około 1 – 5 roku życia (okres kiedy układ nerwowy „uczy się” najszybciej, kiedy pojawiają się tak ważne nawyki ruchowe i żywieniowe), i zadbamy o to, by dziecko maksymalnie w tym czasie wszechstronnie i różnorodnie było stymulowane, wówczas zaoszczędzimy sobie, a przede wszystkim jemu, wielu kłopotów w przyszłości. Jeśli od początku będziemy zwracać uwagę, by maluch nie borykał się z nadwagą i ruszał się zgodnie z naturalną potrzebą, jeśli będziemy dbali o to, by u dziecka, które dopiero za-

Mój Przedszkolak czyna swoją przygodę z chodzeniem, zwracać uwagę na właściwe obuwie obejmujące i stabilizujące kostki, które trzyma pięty i kostki w osi i nie pozwala na ich nadmierne koślawienie, to stosując te proste zasady, zmniejszamy ryzyko wystąpienia pospolitych wad postawy wynikających z rozleniwienia organizmu. Oczywiście każde dziecko na początku powinno być kompleksowo przebadane u dobrego i doświadczonego specjalisty/ów (ortopeda, fizjoterapeuta, pediatra) pod kątem wykrycia prostej do skorygowania jeszcze patologii, jak na przykład skrócenie kończyny dolnej, stopa szpotawa itp., gdyż rosnący organizm malucha wzmacnia niestety wadę, dostosowując się do niej. A ważne jest to o tyle, że jeśli organizm dziecka zdąży się przystosować do określonej wady, a w szybko rosnącym i szybko nabierającym masy ciele dzieje się to ekspresowo, to w takim przypadku nie walczymy już z początkową wadą, ale i z jej konsekwencjami. I dlatego jeśli do około 10 roku życia nie skorygujemy wady postawy, to jest to z wiekiem coraz trudniejsze, biorąc pod uwagę fakt, że do korekcji potrzebna jest systematyczność i współpraca z dzieckiem, a – jak wiadomo – dzieci wraz z wiekiem buntują się bardziej i trudniej je skłonić do współdziałania.

Cechy właściwego obuwia dla dziecka 1–8 lat q Cholewka buta powyżej kostki q Cholewka ze skóry naturalnej w celu dobrego dopasowania q Usztywniony zapiętek sięgający do kostek q 3 rzepy (zapięcia) pozwalające na dobre trzymanie całej stópki q Podeszwa z obcasem thomasa q Płaska podeszwa od wewnątrz pozwalająca na zastosowanie wkładek ortopedycznych w celu dodatkowej korekcji q Elastyczna podeszwa (głównie 1/3 przedniej długości)

Naprawdę poważnym problemem obecnych czasów jest nadwaga i otyłość u małego dziecka, gdyż wpływa negatywnie nie tylko na pracę organów w sposób oczywisty, ale i w dużej mierze na aparat ruchu, obciążając od początku głównie kolana i przyczyniając się do nadmiernej ich koślawości, a w konsekwencji do płaskostopia lub stopy płasko-koślawej. Leczeniem przyczynowym i pierwszym działaniem w takich przypadkach będzie zawsze redukcja wagi, gdyż nadmierna waga ciała dziecka będzie niwelować pozytywne efekty korekcji.

Koślawość pięt Kolejnym zagadnieniem dotyczącym większości dzieci jest problem koślawych pięt. Owa koślawość pojawia się wraz z koślawością kolan, gdy dziecko zaczyna stawać na nieprzygotowanych do obciążania nóżkach. Niewielka koślawość pięt jest uznawana za fizjologię, natomiast warto ją od początku (już w wieku około 1,5 – 2 roku życia) profilaktycznie korygować wkładką supinującą samą piętę (wkładka bez peloty podłużnej), gdyż wyrównując oś pięt za pomocą takiej wkładki poprzez uniesienie wewnętrznej strony pięty, nie dopuszczamy do rozciągania więzadeł w stronę płaskostopia. Stosowanie takiej wkładki ma sens w wyższym bucie ze sztywnym zapiętkiem, który również przytrzymuje kostki w osi. Pamiętając, że organizm człowieka to naczynie połączone, mające wpływ na całość, warto zadbać o właściwe ukształtowanie stóp dziecka również z innych powodów. Otóż wady stóp i zaburzona w ich wyniku amortyzacja mogą się także przyczyniać m.in. do powstawania żylaków, szybszych zmian zwyrodnieniowych stawów kończyn i kręgosłupa oraz bólów głowy. Dlatego, Drogi Rodzicu, sam widzisz, jak wiele zależy właśnie od ciebie.

Fot. Dreamstime.com

Nadwaga u dzieci

Ćwiczenia korygujące płaskostopie oraz koślawość pięt i kolan q Chodzenie na palcach i zewnętrznych krawędziach stóp. q Podnoszenie palcami stóp drobnych przedmiotów, m.in. klocków, kredek itp. q Darcie papieru palcami stóp na jak najmniejsze kawałeczki. q Podnoszenie palcami stopy woreczka wypełnionego grochem (i np. rzut do oddalonego wiaderka). q Zwijanie kocyka lub ściereczki palcami stóp. q Rysowanie kredką umieszczoną między paluszkami stopy. q W leżeniu na plecach toczenie piłeczki po ścianie w górę podeszwą stóp. q Chodzenie kilka razy dziennie po macie z kolcami imitującej chodzenie po kamieniach. q Podczas zabawy uczymy dziecko siedzieć „po turecku” – unikamy siedzenia między piętami w „literkę W”. W celu uzyskania korekcji wad ćwiczenia powinny być powtarzane 1 – 2x dziennie przez około 15 min. lek. med. Anna Łukaszewska

Kierownik Oddziału Dziennego Rehabilitacji Narządu Ruchu, Instytut „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”

Z d r owi e d z i e c k a

Jak dobrać obuwie? Na co zwracać uwagę! Stopy stanowią podstawę naszego ciała, przenoszą cały jego ciężar. Ich prawidłowy rozwój i funkcja warunkują właściwą pracę położonych wyżej pięter narządu ruchu (stawów skokowych,

Ochrona stopy i gwarancja prawidlowego ustawienia stóp Termoformowalny, wydlużony, sztywny zapiętek.

kolanowych, biodrowych i kręgosłupa). Zaburzenie w podstawie tego układu powoduje często dysfunkcje całego łańcucha kinematycznego. Dlatego tak ważne jest, byśmy dbali o zdrowie naszych stóp, a przede wszystkim stóp naszych dzieci, ponieważ ich prawidłowy rozwój warunkuje również niezaburzoną pracę całego narządu ruchu.

Komfort użytkowania

Obuwie wykonane z naturalnych surowców oraz z dodatkowymi wymiękczeniami w okolicach miejsc wrażliwych.

rudno nawet wyobrazić sobie funkcjonowanie na co dzień bez ochrony naszych stóp, czyli bez obuwia. Rodzi się jednak pytanie, jak powinna wyglądać właściwa ochrona, tak ważna zwłaszcza dla młodych rozwijających się stóp. Wielu rodziców wciąż nie jest pewnych, kiedy należy zakładać dziecku pierwsze obuwie, jak je wybrać i czym powinno się charakteryzować obuwie dziecięce, żeby nie zaburzało, a wręcz wspierało rozwój małych stóp. Elastyczna podeszwa  Najważniejsze w obuwiu jest to, aby nie ograniczało naZginająca się we właściwym miejscu i we właściwej płaszczyźnie turalnej ruchomości stopy, gdyż ta warunkuje fizjologiczną pracę mięśni, która jest niezbędna do wzmacniania całego systemu i jego rozwoju. Możliwość swobodnego poruszania palcami wspomaga kształtowanie fizjologicznych łuków stopy oraz sprzyja stymulacji czucia głębokiego, a tym samym rozwojowi mechanizmów autostabilizacyjnych. Dlatego przy wyborze obuwia należy zwracać baczną uwagę na to, aby nie uciskało ono palców (umożliwiało ich ruch), ale jedDynamiczna diagnoza stopy i wygoda chodzenia nocześnie nie było zbyt luźne. Opatentowana podeszwa ze strefami, zginająca się w miejscu Profilaktyka p zgięcia stopy, szeroka w części palcowej oraz antypoślizgowa. Nie jest prawdą, że obuwie powinno być większe, kupowane na wyrost. Prawidłowo dobrany but nie może być większy od stopy o więcej niż 6, a maksymalnie 10 mm. Jest też bilność i prawidłową funkcję całej stopy. Dlatego bucik powibardzo istotne, aby sprawdzać rozmiar buta wtedy, kiedy dziecko stoi, nien posiadać stabilne zapięcie pozwalające na utrzymanie ponieważ stopa pod obciążeniem układa się inaczej i ma w związcałej stópki. Zapięcie to powinno być jednocześnie tak dostoku z tym nieco inną wielkość. Dlatego nie jest dobrym pomysłem sowane, aby umożliwiało bezproblemowe zakładanie obuwia. kupowanie butów bez dziecka, z patyczkiem lub miarką, ponieważ  Kolejną rzeczą, na którą należy zwrócić uwagę przy wynie możemy wtedy ocenić dokładnie, jak stopa układa się w obuborze obuwia to podeszwa butów. Bardzo istotne jest, aby wiu, jak w nim pracuje, a jest to bardzo istotne. była ona elastyczna i zginała się dokładnie w jednej trzeciej  Szczególnie ważne jest właściwe dopasowanie obuwia w obszadługości od czubka buta (na wysokości stawów śródstopnorze śródstopia. Stabilność śródstopia w dużej mierze warunkuje sta-

-paliczkowych), co umożliwi dziecku prawidłowy chód oraz wszystkie formy aktywności, jak przysiady, podskoki itp. oraz zapewni właściwe czucie podłoża i dzięki temu lepszą równowagę. Podeszwa powinna być również wykonana z materiałów zapewniających stabilność i bezpieczeństwo, czyli po prostu nie może być śliska.  Kupując obuwie dla naszych pociech, spróbujmy dowiedzieć się od sprzedawcy czegoś więcej na temat wnętrza bucika. Po pierwsze czy jest ono także wykonane z materiałów naturalnych, czy posiada właściwy system amortyzacji wstrząsów i czy grubość podeszwy zapewni odpowiednią izolację od podłoża.  Zawsze w obuwiu profilaktycznym stosuje się tzw. obcas ThoRegulacja zapięcia Możliwość docięcia końcówek masa, który ma za zadanie zapobiegać koślawieniu pięt i wspopasków w przypadku stóp Regulacja zapięcia magać prawidłowe kształtowanie łuku podłużnego stopy. o różnej tęgości. Możliwość docięcia końcówek  Bardzo istotnym elementem zapobiegającym wadom stopasków w przypadku stóp o różnej tęgości. py, a w konsekwencji wadom postawy, jest odpowiednio skonstruowany zapiętek. Powinien być on usztywniony, aby utrzymywać piętę dziecka we właściwej, fizjologicznej pozycji – zapobiegając jej koślawieniu. Najnowsze doniesienia medyczne mówią o tym, że to nie wysokość cholewki, ale właśnie jej prawidłowe ułożenie względem podłoża oraz sztywność zapiętka stanowią o profilaktycznym działaniu obuwia. Bardzo często przyglądając się butom dostępnym w sklepach, można zauważyć (patrząc na but od tyłu), że zapiętek jest już ustawiony wadliwie – często właAmortyzacja wstrząsów śnie wykoślawiony, co może spowodować takie samo ustaMinimalizacja wpływu czynników wienie stóp naszego dziecka. zewnętrznych, dzięki dwuwarstwowej Amortyzacja wstrząsów wkładce wykonanej z naturalnego  Poza wszystkimi właściwościami konstrukcyjnymi warto surowca i pokrytej gąbką.Minimalizacja wpływu czynników zewnętrznych, dziękiteż dwuwarstwowej zwrócić uwagę na materiał, z którego but został wykowkładce wykonanej z naturalnego nany. Najlepiej żeby były to naturalne skóry lub specjalnie surowca i pokrytej gąbką. opracowane oddychające tworzywa, które z jednej strony zapewnią dobre dopasowanie się obuwia do małej stopki, z drugiej zaś nie będą powodowały jej nadmiernego pocenia. Możliwość oddychania skóry malucha to rzecz bardzo istotna, ponieważ skóra wilgotna dużo łatwiej ulega podrażnieniom i otarciom. Wilgotne środowisko jest też idealne do rozwoju grzybic i flory bakteryjnej. Nie zapomiKorekcja wad najmy również o tym, że buciki powinny być po prostu esteSystem memo daje mozliwość indywidualnego doboru wkladek tyczne, ładne i co chyba najważniejsze – akceptowane przez Korekcja wad do obuwia. System memo daje mozliwość dziecko. Jeśli już w sklepie odmawia ono chodzenia w wyindywidualnego doboru wkladek branym przez nas obuwiu, siada, nie chce stanąć na nóżki, to do obuwia. znak, że coś w tym rodzaju obuwia nie zostało przez malca zaakceptowane. Stopa, której nie zapewnimy właściwego komfortu, nigdy nie będzie prawidłowo pracować i kształtować się, ponieważ w obronie przed bólem czy niewygopłaskostopia Obcas Thomasa dą znajdzie ustawienie, które zwykle dalekie jest od pożądaProfilaktyka płaskostopia nego pod względem fizjologicznym. Dlatego przy zakupie Obcas Thomasa warto ubrać dziecku obydwa buciki i pozwolić mu na naturalną, spontaniczną aktywność (chodzenie, biegi, podskoki), a potem wnikliwie obejrzeć stopy, czy nie widać na nich żadnych zaczerwienień, odciśnięć itp. Z uwagi na to, że dzieci większą część dnia spędzają w różnego typu obuwiu, warto zadbać o jego właściwy dobór. Pamiętajmy, że zdrowie stóp naszych milusińskich jest w naszych rękach i zależy od naszych świadomych wyborów. t lek. med. Anna Łukaszewska

Kierownik Oddziału Dziennego Rehabilitacji Narządu Ruchu, Instytut „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”

R EK L A M A

Mój Przedszkolak

Z d r owi e d z i e c k a

Jak okie ł znać ją na wiosnę ? Problemy z alergią występują niestety u dzieci coraz częściej. ta przypadłość, która przejawia się w różnych odmianach, może znacznie utrudnić życie maluchowi i jego rodzicom. Jak radzić sobie z chorobami alergicznymi?

lergia to nadmierna reakcja układu odpornościowego na substancje, które dla większości ludzi nie stanowią zagrożenia. Powszechnie stosowane synonimy alergii to uczulenie czy nadwrażliwość. Stale wzrasta liczba małych pacjentów, którzy borykają się z tą przewlekłą chorobą. Według szacunków dotyka ona około 8 procent dzieci. Niecharakterystyczne objawy, które mogą dotknąć kilka układów, sprawiają, że często choroba bywa długo nierozpoznana. U dzieci w wieku przedszkolnym najpowszechniejsza jest alergia wziewna. Wiosna sprzyja nasileniu dolegliwości i nie wszystkie maluchy mogą w pełni cieszyć się z jej uroków. Jakie objawy mogą sugerować chorobę? Jak ją rozpoznać? Jak zadbać o otoczenie przedszkolaka? Jakie są metody leczenia?

Jakie mogą być objawy alergii? Objawy choroby mogą obejmować drogi oddechowe, przewód pokarmowy oraz skórę. Na wiosnę najczęściej ulega nasileniu alergia wziewna, co związane jest z pyleniem roślin. Alergia ta pojawia się najczęściej u dzieci około drugiego, trzeciego roku życia.

Objawy alergii wziewnej: q katar, q kaszel, q zatkanie nosa, q chrypka, q zaczerwienienie spojówek, q łzawienie. Objawy te nie są charakterystyczne, mogą wręcz sugerować nawracające infekcje dróg oddechowych. Często staje się to powodem nierozpoznania choroby. Alergia na pyłki jest alergią sezonową, a największe nasilenie dolegliwości występuje od kwietnia do sierpnia, jednak niektóre rośliny zaczynają swój okres pylenia już z początkiem roku. Objawy alergii pokarmowej: q bóle brzucha, q biegunki, q wzdęcia, q nieprawidłowy przyrost masy ciała.

Fot. Dreamstime.com

Alergia

Polecany przez DHA

(Niemieckie Stowarzyszenie Pomocy Osobom z Chorobami Sk贸rnymi i Alergiami)

Z d r owi e d z i e c k a

Ponadto często dzieci z alergią są rozdrażnione, niespokojne. Na skórze alergika może pojawić się wysypka, a skóra może być nadmiernie przesuszona, łuszcząca się. Jeżeli u dziecka powtarzają się wymienione objawy, wskazane jest poszerzenie diagnostyki w kierunku alergii. Porozmawiaj o objawach z prowadzącym dziecko pediatrą.

Co dalej? Kolejnym krokiem jest znalezienie alergenu. Alergen to substancja pochodząca z zewnątrz, która powoduje powstanie objawów nadwrażliwości. Czyli jest to substancja, która uczula. Obecnie najczęściej wykonywane są testy skórne (u dzieci od 3 roku życia). Wykonuje się również badania z krwi. Najczęstsze alergeny pokarmowe u dzieci w wieku przedszkolnym to: qqbiałko jaja kurzego, qqcielęcina i wołowina, qqryby, qqskorupiaki, qqorzechy, qqpomidory, qqczekolada.

wiać wizyty u lekarza alergologa. Część leków dostępna jest bez recepty, jednak nie staraj się leczyć dziecka na własną rękę – decyzja o leczeniu i jego sposobie powinna być zawsze podjęta przez lekarza. Niekiedy alergolog zaproponuje odczulanie, czyli terapię immunoswoistą. Terapia ta jest zarezerwowana dla dzieci,

THOMAS Aqua+ Anti-Allergy

igieniczne i bardzo dokładne usuwanie kurzu bez stosowania worka przy jednoczesnym odświeżaniu powietrza w pomieszczeniu. Filtr wodny Aqua+ gwarantujący wiązanie zanieszczyszczeń w wodzie. Specjalnie opracowa-

ne szczotki do usuwania kurzu, roztoczy i alergenów z podłóg, materacy czy trudno dostępnych miejsc to zalety nowości na polskim rynku odkurzacza z filtrem wodnym THOMAS Aqua+Anti-Allergy. Cena sugerowana: 1210

zł

Produkt dostępny w sieci RTV-Euro-AGD oraz na

www.euro.com.pl/thomas www.thomas-anti-allergy.pl

Więcej informacji na www.robert-thomas.net oraz

Najczęstszą przyczyną alergii wziewnej są roztocza, pyłki roślin, zarodniki pleśni. Do najbardziej uczulających pyłków należą pyłki roślin wiatropylnych, takich jak leszczyna, olcha, brzoza, oraz pyłki traw. Przyczyną alergii kontaktowych u dzieci mogą być między innymi wybielacze, płyny do płukania, proszki do prania czy kosmetyki.

Jak leczyć chorobę? Podstawą leczenia choroby jest unikanie alergenu. Czyli jeżeli twój maluch jest uczulony na pyłki roślin, konieczna jest znajomość kalendarza pyleń. Jeżeli alergia jest alergią pokarmową, należy z diety dziecka usunąć sprawcę. Niekiedy lekarz zdecyduje o włączeniu leczenia. Najpowszechniej stosuje się leki antyhistaminowe. Innymi ordynowanymi preparatami są kromony i glikokortykosteroidy. Leki te łagodzą objawy choroby, a dzięki osiągnięciom techniki mają coraz mniejszą liczbę powikłań oraz objawów niepożądanych. Dlatego nie powinno się oba-

u których stwierdzono zależność między występowaniem objawów a narażeniem na dany alergen (alergia IgE – zależna). Leczenie jest długotrwałe i polega na podawaniu coraz większego stężenia alergenu, co wywołuje reakcje immunologiczne (preparat podawany jest w postaci zastrzyków lub kropli). Leczenie to zawsze musi być prowadzone pod okiem specjalisty. Najczęściej odczulaniu są poddawane dzieci po piątym roku życia.

Mój Przedszkolak

Jak radzić sobie z alergikiem Jeżeli twoje dziecko jest alergikiem, to musisz zadbać szczególnie o jego otoczenie. W domu alergika wiosenne porządki powinny trwać cały rok, gdyż systematyczne sprzątanie zmniejsza stężenie alergenów w mieszkaniu. Podstawą jest regularne odkurzanie. Ważny jest także wybór odkurzacza. W przypadku alergika ważne jest, aby wybrać odkurzacz, który będzie miał zastosowane filtry, dzięki którym kurz pozostanie w środku maszyny. Obecnie zalecane są odkurzacze z filtrem HEPA. Podczas sprzątania konieczne jest dokładne odkurzenie drobiazgów, pamiątek, bibelotów. Najlepiej przechowuj skarby w pudełkach lub za szklaną gablotą. Przed pracą warto spryskać delikatnie sprzątane miejsce wodą lub płynem antystatycznym, co zapobiegnie unoszeniu się kurzu. Ściereczki powinny być jednorazowe lub należy używać ręczników papierowych. Wielorazowe ścierki i szmatki są siedliskiem kurzu. W domu alergika powinno znajdować się jak najmniej dywanów, zasłon, kotar, narzut (lepiej zastąpić je panelami, parkietem, żaluzjami). Jeżeli jednak są one obecne w mieszkaniu,

konieczne jest ich systematyczne odkurzanie oraz trzepanie. Trzepanie zawsze należy wykonywać na zewnątrz. Systematycznie powinny być prane pluszowe zabawki (gdy jest to niemożliwe, trzeba okresowo je wymrażać – wkładamy zawiniętą w folię zabawkę do zamrażalnika na parę godzin). Po wypraniu rzeczy powinny być prasowane, co pozwala na unicestwienie reszty roztoczy. Ważne jest pranie i prasowanie. W przypadku dzieci uczulonych na roztocza kurzu domowego zalecane jest pranie w temperaturze przynajmniej 60 stopni. Pozwala to na usunięcie roztoczy. Ważne jest, aby pranie było bardzo dokładnie wypłukane, gdyż często proszki czy wybielacze są sprawcą uczulenia. Mieszkania alergików powinny być wietrzone codziennie. Wietrzyć należy również pościel, szczególnie w dni mroźne lub bardzo słoneczne. Zadbaj także o łóżeczko dziecka. W łóżku dziecko spędza kilka godzin dziennie. Podczas snu złuszcza się naskórek, który jest doskonałą pożywka dla roztoczy. W domu alergika ważne jest systematyczne pranie pościeli (kołder, poduszek, koców, narzut), które powinny być wykonane z hipoalergicznych tworzyw.

R EK L A M A

Z d r owi e d z i e c k a

Rozmawiaj z dzieckiem o chorobie Bardzo ważna jest edukacja małego alergika. Dziecko samo musi wiedzieć, na co jest uczulone i świadomie unikać alergenu, w przeciwnym wypadku skorzysta z okazji, aby zjeść zakazany produkt czy pogłaskać zwierzątko, na które reaguje alergicznie. Ponadto należy starać się nie wzmacniać w dziecku z alergią poczucia inności, aby nie czuło się wyobcowane – może to bowiem w przyszłości skutkować obniżeniem poczucia własnej wartości czy powstaniem kompleksów. Ważne, aby przedszkolak z alergią był traktowany na równi z pozostałymi dziećmi. Niewskazane jest wzbudzanie w dziecku poczucia odmienności od rówieśników. Zachęcaj je także do systematycznego wysiłku fizycznego – jeżeli masz obawy, czy jest to dla niego bezpieczne, porozmawiaj na ten temat z alergologiem.

Aktywnie po zajęciach

na co jest uczulone i świadomie unikać

alergenu, w przeciwnym wypadku

sposób na spędzenie czasu z rodziną lub wprowadze-

skorzysta z okazji, aby zjeść zakazany

nie malucha w świat barw. Razem twórzcie pocztów-

Bardzo ważna jest edukacja małego alergika. Dziecko samo musi wiedzieć,

produkt czy pogłaskać zwierzątko, na

redki w dziecięcej rączce to drzwi do świata nieskrępowanej kreatywności. Pozwalają puścić wodze fantazji, rozwijając przy tym

zdolności manualne. Wspólne rysownie to doskonały

ki, laurki lub rodzinny portret. Zestaw kolorowych kredek to idealny prezent dla małego rysownika.

które reaguje alergicznie.

Co jeszcze można zrobić? Dziecko z alergią w okresie nasilenia objawów bywa rozdrażnione, często płacze. Nie irytujcie się więc na swego maluszka, bądźcie cierpliwi i łagodni. Możesz zmniejszyć uporczywe dolegliwości: 1. Zamykaj w okresie od wiosny do jesieni okna na noc. 2. Słuchaj komunikatów alergologicznych i unikaj spacerów w okresie intensywnego pylenia. 3. Unikaj spacerowania po łąkach i polach. 4. Wykąp dziecko po spacerze i zmień jego ubranie. 5. Nie otwieraj okna w samochodzie czy autobusie. 6. W słoneczny dzień zakładaj dziecku okulary przeciwsłoneczne na podrażnione spojówki. 7. Pomieszczenia w domu należy najlepiej wietrzyć w deszczowy dzień lub o zmroku. 8. Jeżeli masz taką możliwość, wyjedź z dzieckiem na przynajmniej 2 tygodnie nad morze – tam stężenie alergenów jest niższe.

Czy alergii można zapobiec? Alergia może dotknąć dzieci już od pierwszych miesięcy życia. Zaobserwowano, że ryzyko jej wystąpienia zwiększa dym tytoniowy. Z tego powodu nie wolno narażać dziecko na kontakt z dymem papierosowym. Maluszek nie powinien przebywać nie tylko przy osobie palącej, ale nawet w pomieszczeniach, gdzie wcześniej palony był tytoń. Ryzyko rozwoju alergii zmniejsza również karmienie piersią. Wiosna to trudny okres dla alergików. Rozbudzające się rośliny wchodzą w okres pylenia, powodując nasilenie dolegliwości. Wielu rodziców bagatelizuje problem alergii u swojego dziecka. Należy pamiętać, że ta przewlekła choroba może doprowadzić do powikłań; w przypadku niewłaściwego leczenia może rozwinąć się astma oskrzelowa. Współczesna medycyna pomaga w łagodzeniu objawów choroby, dzięki czemu zwiększa się komfort małego dziecka. Ważne jest więc szybkie rozpoznanie choroby i łagodzenie jej objawów. t lek. med. Joanna Gładczak

Mój Przedszkolak

Odporność – ważna sprawa! System odpornościowy każdego z nas, a szczególnie dzieci wymaga ciągłego wspierania. Jakie działania podjąć, by pomóc najmłodszym?

Aktywność fizyczna

Systematyczny ruch to podstawa zdrowego stylu życia w każdym wieku, a im wcześniej aktywność będzie wprowadzona do codziennego planu zajęć, tym lepiej. Regularny wysiłek (najlepiej na świeżym powietrzu w otoczeniu zieleni) wspomaga działanie układu odpornościowego. Jeżeli go brakuje, osłabieniu ulegają bariery ochronne, czego skutkiem są częstsze infekcje oraz osłabienie. R EK L A M A

Aktywność fizyczna nie powinna być monotonna, dzieci najbardziej lubią się bawić, dlatego najlepiej wykorzystać ten fakt podczas układania planu dnia. Do zabawy można wykorzystywać piłki czy inne gadżety. Pociechy w wieku przedszkolnym można uczyć jazdy na rowerku czy hulajnodze. Gdy zaś pogoda nie sprzyja, można wybrać się z nimi na basen albo do sali zabaw, gdzie będą z przyjemnością pokonywały różne przeszkody, korzystały ze zjeżdżalni czy drabinek, a na basenie – z piłeczek.

Z d r owi e d z i e c k a

Bałagan precz

Chorowanie

W przedszkolu, najczęściej po raz pierwszy, dziecko ma kontakt z dużą liczbą patogenów. Grupy przedszkolne są liczne, a infekcje wśród dzieci częste. Z tego powodu maluch, który do tej pory cieszył się dobrym zdrowiem, zaczyna chorować. Należy pamiętać, że układ odpornościowy u dzieci dopiero się kształtuje. Z powyższych powodów w ciągu roku przedszkolak choruje nawet kilka razy. Zwykle wywołuje tu u rodziców niepokój, jednak niesłusznie – jest to zjawisko całkowicie normalne.

Dodatkowe prepararty witaminowe

Jeżeli chcesz dla wzmocnienia odporności zastosować preparat witaminowy, dobierz go do wieku dziecka. Na rynku dostępny jest szeroki wybór preparatów.

Fot. Dreamstime.com

Oprócz dbałości o higienę osobistą, wpływ na odporność dziecka ma otoczenie. Staraj się systematycznie wietrzyć mieszkanie oraz regularnie sprzątaj, szczególnie jeżeli przedszkolak jest alergikiem. Konieczne jest utrzymanie prawidłowej wilgotności w pokojach (zwłaszcza w okresie grzewczym warto na kaloryferach rozkładać mokre ręczniki, zawieszać dozowniki z wodą czy włączać w domu nawilżacz powietrza). Nadmiernie przesuszona śluzówka dróg oddechowych może łatwiej zostać pokonana przez drobnoustroje.

Szczepionki są ekstra

W celu zmniejszenia ryzyka infekcji przeprowadzane są szczepienia ochronne. Oprócz szczepień obowiązkowych warto wziąć pod uwagę szczepienia zalecane w kalendarzu szczepień: przeciwko grypie, pneumokokom, meningokokom i ospie wietrznej. Wprowadzenie szczepień znacznie zmniejszyło zachorowania na liczne choroby zakaźne wieku dziecięcego.

Figlowanie

Staraj się, aby dni dziecka były wypełnione aktywną, radosną zabawą. Szczęśliwe i wesołe dzieci rzadziej chorują.

R EK L A M A

Profilaktyka

Bliżej przyrody bez lęku o choroby 15% zniżki na szczepionkę

Zaszczep się przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu

Akcja szczepień ochronnych trwa do 30.04.2014

Dowiedz się więcej www.promocja.medicover.pl/kleszcze

Z d r owi e d z i e c k a

Gorączka

Gorączka występuje wtedy, gdy temperatura ciała przekracza 38 stopni Celsjusza. Temperatura pomiędzy 37 a 38 stopni to stan podgorączkowy. Gorączka to naturalny mechanizm obronny naszego organizmu. Wzrost temperatury świadczy o tym, że organizm dziecka walczy z infekcją, dlatego też nie należy wprowadzać leków, gdy dziecko ma jedynie stan podgorączkowy. Temperaturę obniżaj, gdy przekracza 38 stopni Celsjusza, wówczas można podać preparaty paracetamolu lub ibuprofenu (zawsze wybieraj preparat przeznaczony dla dzieci i kieruj się dawkowaniem zamieszczonym w ulotce).

Hartowanie

O hartowaniu słyszała każda mama. Hartowanie wspomaga działanie układu immunologicznego, którego zadaniem jest chronienie organizmu przed drobnoustrojami. Hartowanie polega na przyzwyczajaniu dziecka do zmian temperatur i zmian warunków pogodowych. Zarówno wychłodzenie, jak i przegrzanie organizmu ma negatywny wpływ na odporność. Dziecko można także hartować prysznicem – na przemian ciepłym i letnim strumieniem wody. Kąpiel w gorącej wodzie jest niezdrowa, staraj się przyzwyczajać dziecko od małego do chłodniejszej wody.

Infekcja

Niestety nie zawsze uda się uniknąć infekcji. Jeżeli dziecko zagorączkuje, temperatura przekracza 38 stopni Celsjusza, działaj szybko: dziecko powinno pozostać w domu, najlepiej w łóżku. Podawaj dużo płynów (najlepiej letnie herbatki, sok malinowy, mleko z miodem). Jeżeli dziecko nie jest głodne, nie wmuszaj posiłków. Zastosuj lek przeciwgorączkowy. Jeżeli infekcja się przedłuża i trwa dłużej niż 2 – 3 dni, konieczna jest konsultacja z lekarzem. Wizyta jest również niezbędna, gdy dziecko kaszle lub katar zmienia konsystencję i kolor na żółty lub zielony.

Jarzyny

Owoce i warzywa zawierają duże ilości niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego witamin (np. witaminy A, C) i mikroelementów (selen, cynk). Według zaleceń warzywa i owoce powinny być zjadane 5 razy dziennie! Wybieraj produkty krajowe, pochodzące z terenów czystych ekologicznie.

Szukaj skarbów na Fruziakach! Portal Fruziaki to wyjątkowe miejsce w Internecie stworzone dla naszych milusińskich. Umieściliśmy tu mnóstwo wspaniałych zabaw i piosenek, które nie tylko bawią, ale i uczą. Zostały one pogrupowane w czytelne kategorie, aby ułatwić Wam, drodzy Rodzice i Nauczyciele, odnalezienie idealnej zabawy dla Waszych pociech.

www.Fruziaki.edu.pl

Niekiedy dzieci kategorycznie odmawiają spożywania warzyw, wówczas można użyć podstępu – niekiedy dzieci chętniej zjedzą zupę o konsystencji kremu (często same grzanki zachęcają do zjedzenia posiłku) niż tradycyjną zupę jarzynową. Można z dzieckiem zrobić również fantazyjne kanapki.

Klimat czasem warto zmienić

Korzystna dla dzieci jest także zmiana klimatu, dlatego jeżeli istnieje taka możliwość, warto zaplanować dwutygodniowy odpoczynek z przedszkolakiem w górach czy nad morzem.

Leniuchowanie i zasypianie

Ważnym elementem w utrzymaniu zdrowia jest odpoczynek. Istotny jest sen – dziecko w wieku przedszkolnym powinno spać około 9 – 10 godzin na dobę. Godziny zasypiania winny być stałe. Jeżeli twoje dziecko mimo coraz starszego wieku potrzebuje krótkiej drzemki w ciągu dnia, to również mu to zapewnij.

Mój Przedszkolak

Mleko i jego przetwory

Naturalne produkty mleczne są źródłem wapnia oraz białka, niektóre z nich zawierają kultury bakterii, które korzystnie wpływają na działanie organizmu. Z tego powodu warto zadbać o podawanie dziecku nabiału.

dla organizmu drobnoustrojów. Każdy codziennie jest narażony na kontakt z bakteriami, wirusami czy grzybami, dlatego tak ważne jest, aby układ immunologiczny działał sprawnie. U dzieci układ odpornościowy nie jest do końca rozwinięty – proces ten trwa do 12 roku życia.

Pamiętaj o myciu rąk

Nowe smaki

Dieta dziecka powinna być zbilansowana, ale równocześnie urozmaicona. Staraj się wprowadzać nowe potrawy i smaki. Jeżeli dziecko jest oporne na poznawanie nowości, może wspólne gotowanie przełamie lody albo wspólne zakupy będą pomocne. W sklepie pozwól dziecku wybrać owoce i warzywa, które ma ochotę zjeść.

Odporność

Odporność to zespół reakcji obronnych, których celem jest neutralizowanie lub eliminowanie obcych

Dbanie o higienę to podstawa zachowania zdrowia. Na dłoniach przenoszona jest znaczna część drobnoustrojów, warto więc zwrócić uwagę na dokładne ich mycie. Ucz dziecko mycia rąk przed każdym posiłkiem, po zabawie ze zwierzakiem, po skorzystaniu z toalety czy powrocie ze spaceru. Ręce należy myć pod bieżącą wodą, zawsze należy użyć mydła (zadbaj, aby było dla dziecka łatwo dostępne), a następnie dokładnie spłukać całe dłonie. Znaczna część infekcji przenosi się drogą kropelkową, z tego powodu ucz zakrywania ust podczas kaszlu czy kichania, a do oczyszczania noska najlepiej używaj jednorazowych chusteczek higienicznych. Konieczne jest dbanie o higienę jamy ustnej – mycie ząbków przynajmniej 2 razy dziennie to absolutne minimum.

R EK L A M A

Uniben

benzydamina

najszybsze Wyjście z zaPalenia garDła Skuteczny

Może być stosowany w każdym wieku, także u dzieci

Precyzyjnie trafia w ognisko zapalne (długi aplikator)

Przyjemny, słodki, miętowy smak

Wskazania: leczenie miejscowych objawów, związanych z ostrym stanem zapalnym jamy ustnej i gardła. Przeciwwskazania: nadwrażliwość na benzydaminy, chlorowodorek lub którąkolwiek substancję pomocniczą produktu. nazwa produktu leczniczego: Uniben, 1,5 mg/ml, aerozol do stosowania w jamie ustnej. Dawka: benzydamina 1,5 mg/ml. Postać farmaceutyczna: aerozol do stosowania w jamie ustnej. Podmiot odpowiedzialny: Zakłady Farmaceutyczne „Unia” Spółdzielnia Pracy, ul. Chłodna 56/60, 00-872 Warszawa, www.uniben.pl

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowania oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.

UN/01/08/2013

Z d r owi e d z i e c k a

Ryby

Ryby są źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych (kwasy omega-3 i omega-6). Kwasy omega-3 i omega-6 znajdziemy także w tranie czy oleju z wątroby rekina. Substancje te korzystnie wpływają na układ odpornościowy.

Spacerowanie

Warto pamiętać, że przeciwwskazaniem do spaceru nie jest deszczowy dzień. Powodem do rezygnacji może być ulewny deszcz, intensywny wiatr czy znaczny mróz. Aby maluch się nie nudził, można spacery urozmaicać jazdą na rowerze czy hulajnodze. Pobyt na placu zabaw również umili dziecku czas.

tato, Mamo przytul mnie

Okazuj dziecku swoją miłość. Przytulaj, głaszcz, całuj. Szczęśliwe dzieci, z poczuciem bezpieczeństwa, rzadziej chorują.

Ubiór powinien być odpowiednio dobrany. Wiosną najkorzystniej ubierać dziecko na tak zwaną „cebulkę”. Najlepiej wybrać kilka warstw odzieży, które dziecko będzie potrafiło samo zdjąć lub założyć. Ważny jest dobór materiałów naturalnych, przepuszczających powietrze; w ubrankach ze sztucznych tworzyw malec łatwo się spoci, co przy zmianach temperatury grozi złapaniem infekcji. Pamiętaj, że jeśli tobie jest ciepło lub zimno, to nie oznacza, że tak samo czuje się twoje dziecko – jeżeli twierdzi ono, że jest mu ciepło, pozwól mu się rozebrać – nie przegrzewaj, ale i nie wychładzaj organizmu malucha.

Wietrzenie

Ważne jest systematyczne wietrzenie mieszkania. Dzięki wietrzeniu zmniejsza się ilość drobnoustrojów w powietrzu. Mieszkanie wietrz codziennie, bez względu na panującą za oknem pogodę. Zawsze należy wywietrzyć pokój dziecka przed snem, a w ciepłe dni można pokusić się o zostawienie uchylonego okna. Temperatura w pomieszczeniach nie powinna przekraczać 20 stopni Celsjusza.

Fot. Dreamstime.com

Ubranka

Zbilansowana dieta

Bardzo istotną rolę w utrzymaniu odporności pełni zdrowa dieta. Powinna być ona urozmaicona oraz bogata w witaminy i minerały. Należy pilnować, by przedszkolak spożywał regularne posiłki (4 – 5 dziennie), a produkty typu fast food były na stole rzadkością. Dieta powinna zawierać produkty mleczne, chude mięso i ryby; codziennie też należy podawać kilka porcji warzyw i owoców. W diecie dziecka można również wykorzystać produkty naturalnie wpływające na odporność – miód, maliny, cebulę czy czosnek. t lek. med. Joanna Gładczak

D N I K DI

ŚRÓDZ I E M NO

M ORSKIE J

ŚRÓDZ I E M NO

M ORSKIE J

Z d r owi e d z i e c k a

Jak przygotować dziecko do pobytu w szpitalu? Przygotowanie dziecka do pobytu w szpitalu nie jest proste, gdyż większość dorosłych sama odczuwa w takiej sytuacji lęk i niepewność. Jak więc unikać przekazywania negatywnych emocji dziecku, które musi spędzić w szpitalu kilka dni lub tygodni? Jak umiejętnie przygotować je na trudne sytuacje: rozłąkę z bliskimi, ból, przebywanie wśród obcych ludzi?

o najważniejszych elementów przysposobienia dziecka do pobytu w szpitalu należy jego przygotowanie od strony psychologicznej oraz informacyjnej. Odpowiedź na pytanie, jak tego dokonać, nie jest jednak jednoznaczna, a reakcja dziecka na informacje o konieczności leczenia szpitalnego lub operacji serca zależy od wielu czynników, takich jak: qqwiek dziecka, qqwsparcie ze strony rodziców, qqprzewidywana długość pobytu w szpitalu, qqodporność psychiczna malca, qqwarunki i atmosfera panująca w szpitalu, qqodpowiednie podejście personelu szpitala, qqrodzaj choroby, na którą cierpi.

Etapy przygotowania dziecka do pobytu w szpitalu 1. przygotowanie rodziców, 2. przygotowanie dziecka, 3. zebranie niezbędnej dokumentacji i wykonanie zalecanych zabiegów, 4. przygotowanie rzeczy koniecznych oraz takich, które mogą umilić dziecku pobyt w szpitalu.

Jak rodzice mogą się przygotować Zanim rodzice zaczną rozmawiać z dzieckiem o konieczności pobytu w szpitalu lub/i operacji, muszą najpierw sami się do tego przygotować. Nie ma bowiem nic gorszego dla dziecka niż widok zapłakanych i przerażonych rodziców, którzy mówią dziecku o konieczności pójścia do szpitala.

Z tego też powodu to przede wszystkim rodzice muszą zapanować nad własnymi obawami i negatywnymi emocjami, które mogą jedynie niepotrzebnie wystraszyć dziecko. Może im to ułatwić uzyskanie od lekarzy dokładnych informacji, co jest konieczne w przypadku ich dziecka i dlaczego oraz na kiedy planowany jest początek leczenia i w jaki sposób będzie ono prowadzone. Istotne jest także zapoznanie się z techniką przeprowadzania różnych zabiegów oraz badań. Rodzice powinni również wiedzieć o możliwościach wystąpienia powikłań pooperacyjnych. Mogą się wówczas przygotować psychicznie i nie wpadać w panikę, jeżeli pewne komplikacje zaistnieją. Dużą ulgę przynosi ponadto rozmowa z innymi rodzicami, którzy byli już w podobnej sytuacji. Przed rozmową z dzieckiem rodzice powinni się dokładnie zapoznać z warunkami panującymi w szpitalu oraz regulaminami danych oddziałów. Ważne jest zwłaszcza poznanie możliwości przebywania z dzieckiem. Trzeba też wiedzieć, co należy zabrać ze sobą do szpitala. Rodzice, którzy zamierzają przebywać na oddziale ze swoim dzieckiem, powinni również zorientować się w możliwościach zakwaterowania w szpitalu lub jego pobliżu.

Jak racjonalnie przysposobić dziecko Przede wszystkim należy dziecku mówić prawdę. Ogromnie ważne jest wybranie odpowiedniego momentu i sposobu poinformowania dziecka. Nie można tego zrobić ani za wcześnie, ani zbyt późno. Rodzice powinni również pamiętać, że w trakcie rozmowy z dzieckiem nie liczą się wyłącznie słowa, ale też postawa i sposób mówienia: ton głosu, wyraz twarzy, gesty. Zamiast płaczliwego użalania się: „Oj, biedactwo ty moje, czemu

Mój Przedszkolak to ciebie spotyka”, lepiej tę samą treść przekazać w formie pozytywnej, np.: „Szczęściarzu, pan doktor naprawi twoje serce i będziesz mógł jeszcze szybciej biegać”. Dziecko powinno zrozumieć, że idzie do szpitala, bo jest chore, a planowana operacja ma mu pomóc. I łatwiej akceptuje nową sytuację, jeśli czyta mu się książki dostosowane do jego wieku, których akcja toczy się w szpitalu, i omawia się z nim wspólnie opisane tam wydarzenia. Książeczki typu „Franklin idzie do szpitala”, „Martynka spadła z roweru” czy „Bajki, które leczą” pomogły już niejednemu dziecku w poznaniu i zrozumieniu czekających je zabiegów oraz uświadomieniu, że w szpitalu jest dużo więcej dzieci. Pomocne mogą się okazać również zabawki typu „Mały doktor”, pozwalające dziecku na zabawę w lekarza czy pielęgniarkę, oraz organizowanie zabaw tematycznych wraz z rodzicami. Dziecku, które czeka operacja, należy w zrozumiały dla niego sposób objaśnić procedury przed- i pooperacyjne. Istotne jest zapewnienie go (szczególnie dotyczy to dzieci powyżej 2 – 3 roku życia), że lekarze w szpitalu zrobią wszystko, by nie czuło bólu oraz dobrze spało w trakcie operacji. Im starsze jest dziecko, tym bardziej potrzebuje rzeczowych i uporządkowanych informacji. Na pytania należy zawsze udzielać odpowiedzi zgodnych z prawdą. Jest to podstawowy warunek zbudowania i utrzymania zaufania dziecka do rodziców, R EK L A M A

co w efekcie daje poczucie bezpieczeństwa i oparcia. Odpowiedzi nie powinny być zbyt ogólnikowe czy zbyt szczegółowe, ani też wykraczać poza zakres spraw, o które dziecko pytało. Rodzice powinni wyjaśnić dziecku, kiedy będą przy nim, a kiedy i z jakich powodów zostanie samo. Lepiej nie obiecywać dziecku rzeczy niemożliwych do spełnienia. Wiadomo na przykład, że na Oddziale Intensywnej Opieki Medycznej można przebywać z dzieckiem tylko w wyznaczonym czasie. Każde odstępstwo od deklaracji rodziców dziecko może później potraktować jako formę porzucenia lub kary. Najlepsze, co rodzice mogą zrobić dla swojego dziecka w szpitalu, to przebywać z nim tak często, jak to możliwe. Rodzice powinni także starać się tak nastawić dziecko, by postrzegało lekarzy i pielęgniarki jako osoby, które robią wszystko, żeby mu pomóc, a nie skrzywdzić. Oczywiście takiego stanu nie uda się osiągnąć w ciągu kilku dni czy tygodni, jeżeli wcześniej „straszenie lekarzem, zastrzykiem” należało do ulubionych metod wychowawczych. Przyjazne nastawienie dziecka do personelu szpitala może mu zaoszczędzić wielu niepotrzebnych stresów i lęków. Strach przed bólem zwiększa odczuwanie bólu, a czasami „strach boli najbardziej”. Odpowiednie przygotowanie dziecka wymaga wieloletniej pracy wychowawczej, która jednak przynosi zawsze korzyści, zwłaszcza w przypadku wielokrotnych pobytów dziecka w szpitalu i licznych kontroli lekarskich.

Z d r owi e d z i e c k a

Pa mi ętaj!

5. ulubioną maskotkę dziecka – „przytulankę” do zasypiania, ewentualnie poduszeczkę, kocyk, „pieluszkę szmatkę”, które koniecznie należy wcześniej dokładnie wyprać, 6. w przypadku dzieci starszych warto zabrać również: przybory do pisania, rysowania, zeszyty i podręczniki szkolne, a także magnetofon z ulubionymi nagraniami, zdjęcia bliskich osób lub przypominające radosne sytuacje, ulubione gry i zabawki.

q Dziecko należy przygotowywać do pobytu w szpitalu z dużym wyczuciem i ostrożnością. Rodzice powinni się przy tym kierować własną intuicją i znajomością potrzeb swojego dziecka. q Jeśli rodzice nie znają odpowiedzi na pytania dziecka, powinni mu o tym otwarcie powiedzieć i porozmawiać z kompetentnymi osobami, często już w szpitalu.

Doktor Dosia i jej pomocnicy to najlepsze lekarstwo na wizytę u lekarza. Oglądaj nowe odcinki w każdą sobotę o godz. 8.50 w

q Dzieci nieprzygotowane lub często przebywające same w szpitalu na ogół z trudem adaptują się do nowych, obcych warunków. Boją się wszystkiego, odmawiają współpracy z lekarzami i personelem, wolniej wracają do zdrowia. Silny stres psychiczny wywołuje u nich stany nerwicowe utrzymujące się czasami długo po powrocie ze szpitala.

Co trzeba lub warto zabrać do szpitala Wiele zależy od wieku dziecka. Najczęściej trzeba zabrać: 1. książeczkę zdrowia dziecka i skierowanie do szpitala, 2. wyniki badań dziecka, które rodzice przechowują – USG, echokardiografii, badania krwi, grupy krwi dziecka, a także poprzednie wypisy ze szpitala, 3. przybory toaletowe, ręczniki, 4. bieliznę osobistą, piżamę, szlafrok, dres i inne wygodne ubrania oraz kapcie i klapki pod prysznic; należy też pomyśleć o stałej i systematycznej wymianie brudnej odzieży na czystą,

Wa r t o p a m i ę t a ć ! q Wyposażenie dziecka zależy od regulaminu/zwyczajów panujących w danym szpitalu (niekiedy zasady te są różne na różnych oddziałach tego samego szpitala) i należy się do nich dostosować. q Personel oddziału zwykle nie bierze odpowiedzialności za rzeczy pozostawione dziecku w szpitalu. q Pozostawienie dziecku żywności należy wcześniej uzgodnić z pielęgniarką dyżurną lub dietetyczką. t Marzena Frąckowiak-Świtkowska Trener biznesu i edukacji, psychoterapeuta, coach. Założycielka Pracowni Inżynierii Personalnej www.pracowniapersonalna.eu

Fot. Dreamstime.com

Mój Przedszkolak

Kreatywne dziecko to szczęśliwe dziecko Współczesny świat stawia przed nami coraz więcej wymagań, ale też daje coraz więcej możliwości. Dlatego kluczową kompetencją, w którą powinniśmy wyposażyć nasze dzieci, aby ułatwić im funkcjonowanie w XXI wieku, jest kreatywność. R EK L A M A

R oz wój d z i e c k a

reatywność to umiejętność twórczego rozwiązywania problemów, nowatorskiego myślenia, a więc twórcza aktywność. To także odwaga podejmowania wyzwań, pomysłowość, inwencja. Kreatywność jednostki odnosi się nie tylko do sztuk plastycznych, muzyki i twórczości literackiej czy scenicznej. Umiejętność twórczego myślenia jest potrzebna we wszelkich dziedzinach ludzkiego działania i życia, począwszy od odkryć naukowych i wynalazczości, poprzez projektowanie ubrań, biżuterii czy ogrodów, aranżację wnętrz, promowanie szkoły, produktu, reklamę, marketing, recykling, aż po codzienną aktywność wszelkiego rodzaju przejawiającą się także w sztuce gotowania, komponowania menu, nakrywania do stołu czy układania bukietów. Kreatywność to także umiejętność dostrzegania w rzeczach zwykłych rzeczy niezwyczajnych, oryginalnych.

stanowią tworzywo kształtujące jego wyobraźnię, zawieszoną między marzeniami i tęsknotą za lepszym, innym światem. Dzięki bajkom i zabawie stymulowana jest różnorodna aktywność dziecka, podsycana fantazją, wyobraźnią, światem dźwięków i ruchu, barw i kształtów zaklętych w słowie. Choć realny świat dziecka nie zawsze bywa bajkowy, dzięki bajkom ma szansę stać się fantastyczny, nierealny, ciekawy, lepszy – a to jest napęd dla jego kreatywności.

Materialne otoczenie dziecka

Niezbędnym warunkiem rozwoju kreatywności dziecka jest ciekawe i stymulujące otoczenie dziecka. Rod zic m oże z adb ać, aby pokój przedszkolaka stał się małą galerią sztuki i laboratorium badawczym jednocześnie. Charakterystyczną cechą materialnego środowiska działania małego dziecka Najlepsze zabawki dla przedszkoli. powinna być różnorodność Sprawdzone i polecane przez fachowców! i wielofunkcyjność zabawek, www.littletikes.pl narzędzi, elementów wypoPiotr.Respondowski@mgae.com tel. 512 878 168 Rodzic powinien pamiętać sażenia i wystroju pomieszo tym, że kreatywność rozwiczenia, w którym przedszkoja się w ciągu pierwszych pięciu – lak działa i funkcjonuje. Unikajcie sześciu lat życia dziecka. Prawdopodobnie już nigdy potem nie kupowania drogich zabawek, mogących pełnić tylko jedbędzie tak optymalnych warunków dla rozwoju tej umiejętnoną funkcję. Cenniejsze dla rozwoju kreatywności dziecka są ści, gdyż właśnie w tym momencie swojego życia dziecko chate przedmioty, które dają się przekształcać, którymi można rakteryzuje naturalna chęć tworzenia, ciekawość poznawcza, manipulować, które oddziałują na wszystkie zmysły, pamięć wyobraźnia, inwencja, motywacja do zadawania pytań, umiei wyobraźnię, zdolność logicznego myślenia. Niech to bęjętność postrzegania codziennych sytuacji na wiele różnych, dą klocki, gry, loteryjki. Cennym, choć bardzo tanim mateoryginalnych sposobów. Zdaniem R. Gloton i C. Clero, autoriałem do rozwijania pomysłowości są wszelkiego rodzaju rów „Twórczej aktywności dziecka”, każdy maluch opakowania po produktach spożywczych czy w sposób naturalny jest twórcą, potrzebuinnych artykułach gospodarstwa domoweje tylko odpowiednich warunków do urzego. Konstruujcie razem z dzieckiem samochoczywistnienia się tej cechy. Jakie zatem wady i rakiety kosmiczne z pudełek po butach, runki winien stworzyć rodzic do rozwijania opakowań po jogurcie, rolek po papierze towrodzonej inwencji dziecka, aby mogło ono aletowym. Z wielkiego pudła po nowym tekorzystać z tego daru przez całe życie? lewizorze pomóżcie dziecku zrobić domek marzeń lub okręt. Starajcie się też umożliwić dziecku swoFundamentalnym warunkiem rozwoju krebodny dostęp do różnych urządzeń i mateatywności dzieci jest ich wyobraźnia. Bodźriałów, zagwarantujcie mu miejsce do realiwww.littletikes.pl cem dla wyobraźni jest świat zabawy, fanzowania swoich pomysłów: niech kanapa tazji i bajek. Bajki i zabawa są niezbędne dla w salonie stanie się wehikułem czasu, a miejrozwoju twórczej aktywności małego dziecka, sce pod stołem w jadalni jaskinią, w której od-

Little Tikes

Im wcześniej, tym lepiej

Rozwijajcie wyobraźnię

Mój Przedszkolak bywa się wyprawa speleologiczna… Poduszki, koce i zagłówki z kanapy niech staną się materiałem do budowy domku na drzewie, skoczni narciarskiej lub stacji badawczej NASA. Nie ograniczajcie aktywności dziecka do podejmowania stale tych samych działań przy wykorzystaniu tych samych przedmiotów i w tych samych pomieszczeniach. Często chodźcie na wycieczki krajoznawcze, zaglądajcie pod kamienie, oglądajcie i nazywajcie rodzaje chmur, drzew, zbóż, wąchajcie kwiaty. Odwiedzajcie muzea, wystawy i wernisaże sztuki. Zapewnijcie kontakt z wieloma przedmiotami, różnorodnymi miejscami, ciekawymi osobami, interesującymi zdarzeniami. Wspólnie z dzieckiem uczestniczcie w ważnych wydarzeniach kulturalnych czy społecznych w swojej miejscowości, czy to w happeningu, meczu koszykówki, występie starszego brata w szkole, czy występie światowej sławy pianisty. Niech obserwuje aktywność i ekspresję różnych osób, chłonie jak woda gąbkę atmosferę wielu miejsc.

Rozwijajcie zmysły Zamiast używać stale tych samych zabawek, twoje dziecko powinno mieć kontakt z przedmiotami, które można wykorzystywać na różne sposoby. Zwykły patyk raz może być szablą, konikiem, narzędziem do rysowania po piasku, magiczną

różdżką, innym razem podpórką do kwiatka. Ładny kamyk znaleziony na spacerze można pomalować i użyć jako przycisku do kartek lub podpórki dla książek. Codziennie dbajcie o to, by dziecko rozwijało się plastycznie. Poza kolorowaniem w malowankach, wprowadź malowanie palcami, gąbką, stopami, robienie pieczątek z ziemniaka, lepienie z masy solnej, gliny, zabawy z modeliną. Wykonajcie „collage”, czyli kompozycję z fragmentów gazet, zdjęć i ilustracji. Eksponujcie prace plastyczne dziecka w minigalerii domowej: czy to na specjalnej tablicy korkowej, czy na lodówce. Pomalujcie farbami swoje ciała, kawałek drewna lub kamień zamiast kartki. W zabawach angażujcie wszystkie zmysły – nie tylko rozróżniajcie kolory, ale też zapachy, smaki, faktury. Bawcie się swoimi zmysłami. Wspólnie przygotowując posiłki, twórzcie razem muzykę, używając kuchennych przedmiotów. Z niepotrzebnych pudełek, puszek, butelek zróbcie instrumenty perkusyjne. Hodujcie razem rośliny, czy to na grządce w ogrodzie, czy na parapecie okiennym. Mogą to być kwiaty, zioła, które wykorzystacie do aromatoterapii, dekoracji stołu, jako przyprawy do sałatki, do tworzenia zielnika czy kartek imieninowych dla cioci.

R EK L A M A

je Wakac gowym empin k u c a l na p 5438 Motocykl na kemping

5435 Rodzinny namiot

5439 Urlopowicze z pontonem

5432 Duży plac kempingowy

5433 Aqua Park z fontanną wieloryba

R oz wój d z i e c k a

Bawcie się w teatr

twórczo używajcie języka W każdej sytuacji używajcie bogatego słownictwa dla opisywania otaczającej dziecko rzeczywistości. Stosowanie barwnych opisów wpłynie na kreatywne używanie języka przez twoje dziecko, które wkrótce będzie tworzyć w szkole własne opowiadania i opisy. Razem wymyślajcie bajki, czy to przed zaśnięciem, czy jadąc samochodem podczas dłużącej się podróży. Starajcie się Zadawajcie pytania otwarte typu: „Co by je zapamiętać, zapisać lub nagrać na dyktabyło, gdyby…” (woda była niebieska, ziemia fon, po to by je ulepszać, poprawiać, udoskobyła płaska, nie było przyciągania ziemskienalać. Wymyślcie list do Marsjan, w którym go). Ale też cierpliwie, rzeczowo, a czasem opowiecie, dlaczego warto żyć na naszej pladowcipnie odpowiadajcie na niezliczone necie. A następnie zastanówcie się wspólnie, pytania i wątpliwości dziecka. To właśnie jak ten list im przekazać. Używajcie języka lawina pytań zadawanych przez nie w wiewww.littletikes.pl jako materiału do twórczych zabaw językoku przedszkolnym świadczy o rozwoju jego wych. Nauczcie swoje dziecko wymyślać rytwórczego myślenia, a jednocześnie ten rozmy, z nich układajcie krótkie rymowanki, śmieszwój napędza i stymuluje. Uczcie swoje dzieci ne wierszyki, głupie piosenki. twórczego myślenia, rozwiązywania problemów i konfliktów oraz radzenia sobie w sytuacjach krytycznych poprzez zadawanie pytań oraz kwestionowanie uznanych Po poznaniu prawa grawitacji badajcie szybkość spadapowszechnie stwierdzeń (A co ty o tym myślisz? A jak ty nia różnych ciał w dół. Gdy twoje dziecko dowie się o tym, byś postąpił? Jak to można rozwiązać inaczej? Dlaczego jak wynaleziono koło, bawcie się w wyszukiwanie w najtak uważasz?), a nie przez podawanie gotowych odpowiebliższym otoczeniu przedmiotów skonstruowanych na badzi na temat tego, co i jak należy zrobić. Robiąc coś, planuzie koła. W zdumienie wprawi was wielość rozwiązań pojąc, zastanawiając się nad czymś, głośno myśl, aby twoje danych przez dziecko, a zwłaszcza odkrycie koła w wałku dziecko miało okazję być świadkiem procesu myślowego do ciasta… Zbudujcie równię pochyłą i sprawdźcie, jakiego osoby dorosłej oraz sposobu planowania czy rozwiązywania problemu. przyspieszenia nabierają różne ciała poruszające się po niej. Przy okazji odkryjecie siłę tarcia, gdy poruszające się po gładkiej powierzchni ciało zahamuje dalej niż to poruszające się po wykładzinie dywanowej czy rozsypanym piasku. PodPozwalaj sobie i dziecku na pomyłki. Dbaj o to, by w doczas kąpieli badajcie wyporność cieczy, zatapialność różnych mu panowała atmosfera, która umożliwi prawidłowy przeprzedmiotów. W eksperymentach tych nie chodzi o to, by bieg procesu rozwiązywania problemów i nauki metodą dziecko odkryło dawno już przecież odkryte i zbadane praprób i błędów. Wsparcie i zachęta mogą zainspirować dziecwa fizyki, ale by rozwijało i zaspokajało ciekawość badawczą. ko do kontynuowania poszukiwań i ciągłego doskonalenia Koniecznie odwiedźcie Centrum Nauki Kopernik lub podobzdobytych umiejętności, podczas gdy przykre i nadmierne miejsca zabaw i eksperymentów. Bowiem w rozwijaniu nie krytyczne uwagi prawdopodobnie sprawią, że z obatwórczej aktywności dziecka chodzi głównie o to, by wywą będzie podejmowało nowe próby zaspokajania własnej tworzyło ono lub odkryło coś, co nowe tylko dla niego saciekawości lub odkrywania innych światów. Dzięki temu mego, choć na tle dorobku społecznego jest tylko rodzajem pierwszemu podejściu do wysiłków dziecka nauczy się ono ponownego odkrycia. cierpliwości, co jest niezbędną cechą twórczego umysłu.

Rola pytań i zadań otwartych

Bawcie się w odkrywców

Metoda prób i błędów

Fot. Dreamstime.com

Nic tak nie rozwija wyobraźni, jak możliwość stania się smokiem czy piękną księżniczką podczas przebieranek albo zabaw pacynkami czy zabaw na scenie. Odgrywajcie wspólnie z dzieckiem role: kelnera, nauczyciela, lekarza. Urządźcie w domu restaurację dla lalek, szkołę, w której twoje dziecko nauczy misia cyferek. Bawcie się w sklep, przychodnię dla zwierząt. Odgrywajcie w zabawach czynności wykonywane przez reprezentantów różnych zawodów.

Mój Przedszkolak

Aprobata i spontaniczność Nic tak skutecznie nie tłamsi i nie zabija dziecięcej spontaniczności i twórczej aktywności, jak nadmierna dyscyplina, dbałość o porządek i rygorystyczni czy nadopiekuńczy rodzice. Kreatywność dziecka może się rozwinąć tylko wtedy, gdy jego działaniom będzie towarzyszyć właściwa atmosfera emocjonalna, pełna bezpieczeństwa, akceptacji, radości i miłości. Jeżeli chcemy, by nasze dziecko było kreatywne, musimy odłożyć na bok własny krytycyzm, nieustępliwość i ocenę, a zamiast tego obserwować jego proces twórczy i pozwolić, żeby opowiedziało nam, co wymyśliło. Aby dać dziecku szansę rozwinąć kreatywność, trzeba mu pozwolić na doświadczanie otaczającego je świata przy użyciu wyobraźni i własnych odkryć. Trzeba mu pozwolić na popełnianie błędów. Znawcy przedmiotu: psychologowie i pedagodzy twórczości twierdzą zgodnie, że sukces w rozwijaniu osobowości kreatywnej zależy przede wszystkim od wiary w powodzenie i od pozytywnego myślenia. Strach przed poplamieniem ściany, rozsypaniem ziemi z doniczki, obawa przed skrytykowaniem przez dorosłego stworzonego przez dziecko „dzieła” skutecznie zgasi naturalny zapał i chęć działania małe-

R EK L A M A

go artysty. Więc nie podcinaj skrzydeł swojemu dziecku narzekaniem, że znosi śmieci do domu (Po co ci kolejny patyk, kamień? Przecież to oczywiste, że ten ma inny kształt, ciekawszą fakturę.), że znowu nabrudziło, że poplamiło podłogę, że nabazgrało, że znowu hałasuje… Ale pamiętaj, że każde dziecko jest twórcą i uczestnicząc z nim w zabawach aktywizujących jego myślenie i wyzwalających jego inwencję twórczą, urzeczywistnisz myśl Duhamela: „Bogaty jest człowiek, dla którego świat jest nieustannym odkrywaniem!”.

twórczy rodzic – twórcze dziecko Więc sam bądź twórczy, rozwijaj swoje pasje, zarażaj swoim entuzjazmem i radością życia i tworzenia. Inicjuj, ale nie narzucaj, inspiruj, ale nie nakazuj, nie oceniaj i nie krytykuj. Spraw, by twoje dziecko czerpało radość z własnej aktywności i własnych rozwiązań, a nie było skoncentrowane tylko na poprawności wykonania danego zadania. t Joanna Kozubek Dyplomowany nauczyciel przedszkola, psychoprofilaktyk, terapeuta

N owe t e c h n o l o g i e

Czytnik frekwencji Coraz więcej dyrektorów przedszkoli decyduje się na zainstalowanie w swoich placówkach czytników kontroli Fot. Dreamstime.com

frekwencji dzieci. te niewielkie urządzenia prowadzą automatyczną rejestrację wejść i wyjść oraz pomagają w naliczaniu odpłatnych godzin pobytu dziecka w przedszkolu.

zytnik ułatwia pracę zarówno wychowawcom, którzy mogą więcej czasu poświęcić na prowadzenie zajęć, jak i dyrektorom, którzy nie muszą dokonywać ręcznych wyliczeń i podsumowań.

Zalety i możliwości czytników frekwencji 1. Są proste w obsłudze. 2. Zajmują mało miejsca. 3. Posiadają własne zasilanie – baterię, która umożliwia rejestrację np. w razie awarii prądu. 4. Pozwalają na zapis danych we własnej pamięci podręcznej i przechowywanie ich nawet przez pół roku. 5. Zarejestrowane dane eksportowane są do systemu za pośrednictwem sieci LAN, bezprzewodowego Wi-Fi lub przenośnej pamięci USB. 6. Mają funkcje sygnałów dźwiękowych oraz świetlnych. Dzięki temu mogą być obsługiwane również przez osoby niedowidzące i niedosłyszące.

Jak działa czytnik? Rodzic przyprowadzając dziecko do przedszkola, przykłada kartę do urządzenia i rejestruje w ten sposób czas wejścia do placówki. Podobnie dzieje się, kiedy dziecko jest odbierane z przedszkola. Karty coraz częściej wykonywane są w technologii zbliżeniowej (jak np. w systemie „Dzień Smyka”). Dzięki temu wystarczy tylko na chwilę przybliżyć ją do czytnika na ścianie. Trwa to sekundę. Rodzic w placówce lub logując się do systemu on-line widzi pełne rozliczenie czasu i płatności.

Na rynku dostępne są czytniki zintegrowane z systemami on-line do zarządzania przedszkolem – serwis taki umożliwia m.in. rodzicom dostęp do bieżących informacji z przedszkola, np. o jadłospisie, programie, wydarzeniach, galerii – a to wszystko przez stronę www. Zalety czytnika kontroli frekwencji dzieci w przedszkolu dostrzega coraz więcej dyrektorów. Dzięki tym urządzeniom nauczyciele zamiast zajmować się listami obecności, które mieli obowiązek sporządzać, mogą skupić całą uwagę na podopiecznych. t Daria Poniedziałek

Mój Przedszkolak

NOWOŚĆ!

w systemie Dzień Smyka

Czytnik rejestracji

obecności dziecka w przedszkolu

:21 13 09

13.12.20

S.indd

karta_D

karta

_DS.in

dd 1

13.12

.2013

09:21

Czytnik rejestracji obecności to: • wygodne rozliczenie frekwencji • naliczanie odpłatnych i nieodpłatnych godzin przebywania dziecka w przedszkolu • więcej czasu na prowadzenie zajęć z dziećmi • karta zbliżeniowa dla rodzica GRATIS • prosta obsługa

Czytnik posiada własną baterię, która umożliwia rejestrację np. w razie awarii prądu.

Gwarantujemy

• bezpłatne szkolenie z obsługi systemu

• bezpłatny okres wdrożeniowy dla dyrektora, nauczycieli i rodziców

Umów się na prezentację w przedszkolu: 801 700 102, 41 366 57 91, kontakt@dziensmyka.pl 37

www.dziensmyka.pl

R oz wój d z i e c k a

Mamo, ja się Nieśmiałość, według psychologa Philipa Zimbardo, to złożona przypadłość, która obejmuje szerokie kontinuum, od lekkiego uczucia skrępowania, przez nieuzasadniony lęk przed ludźmi, aż do skrajnej nerwicy. Wydaje się, że nieśmiałość dziecka, obok problemów szkolnych czy agresywnych zachowań młodzieży, nie stanowi żadnego zagrożenia dla prawidłowego rozwoju społeczno-emocjonalnego. Tymczasem utrwalona dziecięca nieśmiałość skutkuje wieloma trudnościami w relacjach międzyludzkich i uniemożliwia czerpanie radości z życia. Aby ją zrozumieć i wiedzieć, jak z nią postępować, warto poznać jej przyczyny, aby nie pogłębiać jej u dziecka.

odłożem nieśmiałości jest zwykle niska samoocena, brak wiary w siebie i głębokie przeświadczenie o najczęściej wymyślonych wadach charakteru i mankamentach urody. Bywa, że wina za taki stan rzeczy leży po stronie rodziców, którzy częściej krytykują niż chwalą. Krytyka nie jest wbrew powszechnemu przekonaniu dobrym motywatorem. Wręcz przeciwnie: krytykowane dziecko traci chęć do dalszych działań, bo zaczyna je uważać za bezcelowe, a stąd już tylko krok do depresji. Nie znaczy to oczywiście, że należy wyłącznie chwalić. Rodzice muszą zachować złoty umiar.

R EK L A M A

Mój Przedszkolak

Czasem nawet chwalić troszkę na wyrost. Pochwała o wiele skuteczniej zachęci do wysiłku niż nagana. Zwłaszcza pochwała poparta wskazówką, co zrobić, żeby było jeszcze lepiej. Wśród innych najbardziej znanych czynników stanowiących genezę nieśmiałości wymienia się: qqwrażliwość emocjonalną dziecka, obawy przed śmiesznością i krytyką ze strony innych; qqskłonność do odczuwania niepokoju pośród obcych ludzi; qqzbyt dużą skłonność do autoanalizy i samokrytycyzmu; qqtendencję do unikania niepowodzeń społecznych, wycofywanie się z kontaktów; qqbrak kontroli nad własnymi przeżyciami; qqzahamowanie społeczne w obecności świadków własnych zachowań; qqograniczanie dziecka poprzez liczne nakazy i zakazy; qqwarunkową miłość rodzicielską; qqniewłaściwy system nagradzania i karania; qqbrak konsekwencji wychowawczej rodziców; qqzbyt wygórowane oczekiwania rodzicielskie względem dziecka; qqmożliwość dziedziczenia nieśmiałości po przodkach; qqbrak umiejętności społecznych potrzebnych w kontaktach międzyludzkich;

Fot. Dreamstime.com

wstydzę

R EK L A M A

R oz wój d z i e c k a

qqwpływy społeczne – rozwój środków masowego przekazu, kontakty przez Internet, szybkie tempo życia hołdujące powierzchownym relacjom, izolacja społeczna; qqetykietowanie dziecka jako osobę nieśmiałą; qqniski status społeczno-materialny dziecka, którego maluch się wstydzi – gorsze ubrania, bezrobocie rodziców itp.; qqnieuświadomione konflikty wewnętrzne. Oczywiście, powyższy katalog przyczyn nie wyczerpuje wszystkich możliwych przyczyn rozwoju nieśmiałości u dziecka. Historia nieśmiałości u każdego szkraba może wyglądać diametralnie inaczej, a czasami na kształtowanie się lękliwości społecznej ma wpływ splot wielu różnych czynników.

Objawy nieśmiałości u dzieci Intuicyjnie każdy z nas dobrze wie, jak zachowuje się nieśmiałe dziecko. Do głównych objawów dziecięcej nieśmiałości zalicza się: qqzamykanie się w sobie, niepokój, lęk, bierność, zahamowanie społeczne; qqizolację społeczną, stanie na uboczu, unikanie interakcji społecznych; qqniezdolność inicjowania rozmów; qqskrajny niepokój w sytuacjach ekspozycji społecznej, np. podczas odpowiedzi przy tablicy; qqbrak inicjatywy, działania; qqniechęć do wygłaszania własnego zdania i zabierania głosu w trakcie lekcji; qqpoczucie niższości i brak wiary w swoje możliwości; qqobawę przed krytyką ze strony autorytetów i wyśmianiem przez rówieśników; qqlęk przed porażką i kompromitacją, który każe rezygnować z udziału w jakichkolwiek działaniach; qqwyuczoną bezradność; qqoczekiwanie negatywnej oceny ze strony innych, mimo braku jakiejkolwiek zapowiedzi krytyki; qqobjawy somatyczne, jak nadmierne pocenie, blednięcie, czerwienienie się, uczucie duszności w kontaktach międzyludzkich; qqunikanie kontaktu wzrokowego; qqjąkanie się. Nieśmiałość może dotknąć dzieci w różnym wieku, zarówno przedszkolaków, jak i dorastających nastolatków. Za bardzo koncentrują się bowiem na własnych zachowaniach, analizując jednocześnie, jak mogą być zinterpretowani przez świadków własnych reakcji. Wstydzą się siebie, gdyż dokonują obsesyjnej autoanalizy, wychwytując jedynie mankamenty i niedoskonałości, nie potrafiąc docenić swoich mocnych stron. Jak zatem walczyć z nieśmiałością u dziecka? Walka z nieśmiałością to długi i trudny proces, który wymaga zaangażowania nie tylko nauczycieli, wychowawców, psychologów, ale też rodziców, jak i samego dziecka.

Jak przeciwdziałać nieśmiałości u dzieci? Oto ki l ka p ro poz y cji: qqtreningi orientacji we własnych przeżyciach lękowych i próby zrozumienia własnych obaw; qqnauka obiektywnej oceny własnej osoby i kontroli zachowań w sytuacjach zadaniowych; qqtreningi komunikacji i nawiązywania kontaktów społecznych; qqrozwój umiejętności radzenia sobie ze stresem; qqtreningi relaksacyjne; qqprogramy psychoprofilaktyczne, wychwytujące dzieci z problemem nieśmiałości; qqnauka metod rozwiązywania problemów i negocjacji; qqtreningi asertywności; qqangażowanie nieśmiałych dzieci w życie grupy, przedszkola; qqoswajanie nieśmiałości poprzez nawiązywanie przyjaźni, włączanie się w rozmowy z dziećmi, publiczną prezentację własnych poglądów; qqinicjowanie zadań grupowych, wymagających pracy zespołowej; qqudział w grupach samopomocowych; qqtreningi umiejętności interpersonalnych, np. trening słuchania, ujawniania siebie, okazywania uczuć itp.; qqmodyfikacja niekonstruktywnych nawyków i nauczenie się zdrowych reakcji w sytuacjach społecznych; qqprowadzenie dziennika do zapisków sposobów radzenia sobie z nieśmiałością w konkretnych sytuacjach; qqzachęcanie dziecka do zabawy z rówieśnikami; qqpodkreślanie mocnych stron nieśmiałego dziecka. t Bibliografia Hamer H., Oswoić nieśmiałość, „Veda”, Warszawa 2000. Harwas-Napierała B., Nieśmiałość dziecka, Wyd. Naukowe UAM, Poznań 1979. Zimbardo P.G., Nieśmiałość – co to jest? Jak sobie z nią radzić?, PWN, Warszawa 2002.

Marzena Frąckowiak-Świtkowska Trener biznesu i edukacji, psychoterapeuta, coach. Założycielka Pracowni Inżynierii Personalnej; www.pracowniapersonalna.eu

Mój Przedszkolak

Będę miał/a rodzeństwo!? Przyjście na świat rodzeństwa to dla każdego dziecka wielkie wydarzenie. Zadaniem rodziców jest sprawić, by fakt ten był dla malucha powodem do wielkiej radości i dumy z powodu, że zostanie starszym bratem lub siostrą. Co zrobić, by jak najlepiej przygotować dziecko do nowej roli?

Fot. Dreamstime.com

odzice często zastanawiają się, jak przygotować swoje dziecko na przyjście na świat nowego członka rodziny. Chcieliby, aby wszystko przebiegło bezproblemowo i przyjaźnie dla malca. Tymczasem nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, czym tak naprawdę jest dla niego pojawienie się brata lub siostry. A może to być porównywalne do sytuacji, gdy mąż przychodzi do domu i mówi do swojej żony: „Kochanie, chciałem ci powiedzieć, że nadal bardzo ciebie

R EK L A M A

S z c z ę ś l iw y r o d z i c

kocham i między nami wszystko jest w porządku, ale przyprowadziłem do nas nową żonę i ona będzie teraz z nami mieszkać”. Takie spojrzenie dziecka na nową sytuację może powodować, że zaczyna się czuć ono niekochane, odrzucone i myśli, iż zrobiło coś źle i dlatego rodzice chcą mieć nową pociechę. Zdarza się, że reagują złością, a nawet agresją. Są też dzieci, które przyjmują wiadomość o nowym rodzeństwie z entuzjazmem, myśląc, że będą mieli sprzymierzeńca w koalicji antyszpinakowej lub w negocjowaniu dłuższego czasu na telewizję. Bywa jednak tak, że gdy maluch przyjdzie na świat i one widzą, że mama koncentruje na nim swoją uwagę, chcą, by wróciło ono do brzucha lub by bocian zabrał je z powrotem. Dlatego warto przygotować dziecko na przyjęcie nowego członka rodziny.

Sposoby pomocne w przygotowaniu dziecka na przyjęcie nowego członka rodziny qqZ dzieckiem warto porozmawiać jak najszybciej, tak by nie usłyszało o tym od osób trzecich. Rodzice powinni zadbać o odpowiednią, bezpieczną dla dziecka atmosferę. Najlepszym miejscem będzie dom. Przekazanie takiej informacji wymaga odpowiedniego czasu. Postarajmy się, by dziecko było wtedy wypoczęte, w dobrym nastroju, aby miało możliwość uzyskania wszelkich informacji, których potrzebuje. qqRodzice powinni zachowywać się w miarę powściągliwie, zbyt duży entuzjazm może wystraszyć dziecko, że ono już nie wzbudza takiej radości. qqDziewczynce mama może kupić rodzinę lalek: mamę, tatę i dziecko, gdzie mama też jest w ciąży. Można wytłumaczyć, że tam w brzuszku jest dzidziuś i wkrótce lalka – córka będzie miała rodzeństwo. Mama też ma w brzuszku takiego dzidziusia i wkrótce pani doktor go wyciągnie. Kilka dni przed wyjazdem do szpitala można wyciągnąć z brzucha mamy lalki dzidziusia i powiedzieć, że mama też musi wkrótce jechać do pani doktor, aby wyciągnęła jej z brzuszka dzidziusia. qqWarto przygotować się na sytuację, gdy dziecko nie tryska entuzjazmem, by dać mu trochę czasu na oswojenie się z sytuacją oraz być gotowym na wiele pytań lub wręcz przeciwnie – na to, że ono zamknie się w sobie. W tej sytuacji nie można naciskać czy drążyć tematu, lecz poczekać, aż samo będzie chciało wrócić do niego. qqMalec poczuje się z pewnością lepiej i pewniej, jeśli okażemy mu dużo miłości, ciepła oraz wsparcia. qqWarto dziecku opowiedzieć, jakim było niemowlakiem, jak zachowywało się w brzuszku oraz pokazać zdjęcia z USG czy szpitalne opaski dla niemowlaków.

qqMaluch poczuje się wyjątkowy, gdy mama wracając ze szpitala przywiezie dla niego dwa upominki, jeden od siebie, a drugi od nowej siostrzyczki lub braciszka. qqKupując prezent młodszemu, przygotowując tzw. wyprawkę dla niemowlaka, zawsze pamiętajmy o starszym. qqPrzygotowania na przyjęcie nowego członka rodziny powinny zacząć się na długo przed jego przyjściem, aby starsze dziecko miało czas na adaptację; warto je w te przygotowania zaangażować, dając mu możliwość wybrania koloru pościeli lub ubranka. qqBądźmy uważni, aby pomimo pojawienia się nowego dziecka przestrzeń tego starszego diametralnie się nie zmniejszyła. Dbajmy o to, by nadal miało miejsce w mieszkaniu tylko dla siebie; starsze dziecko nie powinno odczuwać straty w związku z pojawieniem się młodszego. qqTrzeba powiedzieć, że maleństwo na początku będzie głównie spało, jadło i często płakało. Także w nocy. qqGdy na świecie pojawi się już drugie dziecko, warto pozwolić starszemu w uczestniczeniu w pielęgnacji maleństwa, sprzątaniu jego zabawek, składaniu ubranek itd. qqDzieci obawiają się, że dla rodziców są już nieważne, że stracą swoje zabawki, że dzidziuś zajmie ich miejsce, że rodzice nie będą chcieli się z nimi bawić, może pojawić się także zazdrość o rodzeństwo. qqStarajmy się maksymalnie dużo czasu poświęcać starszemu dziecku. Gdy młodsze śpi, wspólnie czytajmy, malujmy, bawmy się w zgadywanki i kalambury. qqChwalmy dziecko za wszystkie przyjazne odruchy wobec młodszego. Gdy starszak ładnie mówi do młodszego lub pokazuje zabawkę czy książeczkę. Starszak szybko zrozumie, że jest chwalony za miłe gesty wobec siostry lub brata, a nie za pukanie jej lub jego po głowie czy ciągnięcie za rączkę. qqStosujmy zasadę ograniczonego zaufania. Nie zostawiajmy malucha sam na sam ze starszym rodzeństwem. qqPrzedstawiajmy dziecku korzyści z posiadania młodszego rodzeństwa. Mówmy, że jest nauczycielem, przewodnikiem po życiu, że jest starszy, a więc mądrzejszy, że może pokazywać mu świat, opowiadać o nim. qqMożemy dziecku powiedzieć, że kochamy je już dłużej, a młodszego malucha krócej, bo jest młodszy. Zdarza się, że starszaki czują się wtedy ważne i wyjątkowe, bo były pierwsze. qqWarto pokazywać starszakom zdjęcia z okresu, gdy były małe, opowiadać im, jak czasami płakały w nocy, jak ssały smoczek, jak się bawiły. t Marzena Frąckowiak-Świtkowska Trener biznesu i edukacji, psychoterapeuta, coach. Założycielka Pracowni Inżynierii Personalnej, www.pracowniapersonalna.eu

Mój Przedszkolak

Ratunku! Dzieci się kłócą! P O L E C A

Kłócą się, bo są ludźmi. Nie w tym rzecz, by zapobiec konfliktom (to niemożliwe!), ale w tym, by zostać mądrym mediatorem. Kłótnie między rodzeństwem, któż ich nie zna? Muszą istnieć, bo to poligon życia. Ale dzieciństwo wypełnione sporami, czy nawet bijatykami z siostrą czy bratem, nie oznacza wcale, że tak będzie wyglądało dorosłe życie. Janusz Korczak powiedział przełomowe w historii postrzegania psychiki dziecka zdanie: „Nie ma dzieci, są ludzie”. A więc dzieci się kłócą, bo są ludźmi. Małe i większe konflikty stanowią nieodłączną formę ludzkiej aktywności i muszą czasem zaistnieć.

Fot. Dreamstime.com

odzice mają zwyczaj demonizowania znaczenia konfliktów, obawiając się, by nie wpłynęły negatywnie na relacje między dziećmi. Czasem wręcz odbierają im prawo do konfliktów, jakby były zarezerwowane tylko dla dorosłych. Tymczasem kłótnie między bratem czy siostrą to najczęściej dowód na to, że dom, w którym się wychowują, jest szczęśliwy, ciepły i bezpieczny. Brak konfliktów to najczęściej wynik przemocy fizycznej lub psychicznej, biedy, przewlekłej choroby jednego z członków rodziny albo braku zainteresowania potrzebami dzieci. Wtedy dzieci się ze sobą nie kłócą, bo są zbyt skoncentrowane na walce o przetrwanie. Pomyśl o tym, kiedy twoje dzieci znów pobiją się o mandarynkę. Może to dobrze.

SENS poleca

O co poszło? Jednym z najczęściej wymienianych powodów dziecięcych kłótni jest walka o miłość rodziców. Rodzeństwo sprawdza, które to z nich rodzice kochają bardziej. No a temu, kogo kochają bardziej, więcej wolno – tak w każdym razie widzą to dzieci. Inna przyczyna kłótni to zabieganie o uwagę dorosłych. Im mniej czasu poświęcasz dzieciom, tym bardziej będą ci się dawać we znaki. Ty możesz uważać, że niczego im nie brakuje, bo wozisz je na zajęcia, a w domu zawsze mają ciepły obiad. Jesteś umęczona problemami dnia codziennego, a twoje dzieci widzą to inaczej – kompletnie nie masz dla nich czasu. Niestety, nikt z nas, dorosłych, nie wie, ile konkretnie czasu potrzebuje dziecko, żeby czuło się twoją miłością nasycone. Jeśli czuje się niewystarczająco zaspokojone uczuciowo, zaprotestuje i to często za pomocą wywołania konfliktu z rodzeństwem. Dlatego im bardziej twoje dzieci się kłócą, tym bardziej przyjrzyj się sobie, a nie im. Przy okazji możesz się też zastanowić, czyje zachowania powielają. Często drażnią nas kłótnie naszych dzieci tylko dlatego, że są odbiciem naszego własnego, niedojrzałego stylu rozwiązywania problemów. Chcesz, żeby dzieci załatwiały między sobą sprawy pokojowo? Sama je tak załatwiaj. I naucz się właściwego reagowania na ich konflikty.

Nie tędy droga, czyli lista niedobrych pomysłów qqChronienie dzieci przed kłótnią albo takie modelowanie ich życia, żeby nie miały nigdy okazji się pokłócić. Rola rodzica nie polega na tym, żeby za wszelką cenę zapobiegać konfliktom, lecz żeby na nie wychowawczo reagować. qqBrak zainteresowania w imię świętego spokoju. Często się mówi: „Zostaw dzieci w spokoju, same się dogadają”, ale przecież postawa: „Nic mnie to nie obchodzi, radźcie sobie sami” jest unikaniem problemu i informacją, że ty jesteś równie bezradna jak dzieci. qqKaranie obydwojga. „Magda nie idzie na basen, a Błażej – koniec z komputerem!”. Skutkuje to nagromadzeniem pretensji. qqWnikanie, kto zaczął i co powiedział. W ten sposób uczysz dzieci, że ich konflikt jest dla ciebie bardzo ciekawy, i mogą skupić na sobie twoją uwagę. qqWpędzenie dzieci w poczucie winy. „Ja przez was zwariuję, ja już nie mam siły. Zobaczycie, ja wreszcie od tych waszych kłótni umrę i wtedy będziecie się mogli bić i szarpać, ile chcecie. Już mnie serce boli, muszę się położyć”. Taki chwyt pozbawia je poczucia bezpieczeństwa.

qqZawstydzanie. „Masz już jedenaście lat, a zachowujesz się gorzej niż dwulatek”. Dziecko czuje się tak upokorzone, że przestaje słuchać, co masz mu do powiedzenia, i skupia się na tym, jaka jesteś niesprawiedliwa i nic nie rozumiesz. qqPrzyjmowanie roli sędziego. „Magda zaczęła i ona jest winna”. Dziecko „zwycięskie” uzna tylko, że tym razem udało się ciebie przeciągnąć do swojego obozu. Poczuje niezdrowy triumf nad rodzeństwem. qqWymuszanie wzajemnych przeprosin i dopilnowanie, żeby szybko wymieniły uścisk dłoni. To sygnał, że nie interesują cię ich emocje i uczucia.

Powyższe działania są mało skuteczne, bo każda z tych metod jest wyłącznie zachowaniem interwencyjnym. Nie uczy dzieci, jak radzić sobie z konfliktem. Nie będą one wiedziały, jak się powinny zachowywać, gdy ktoś je poprosi o pomoc w sporze. Każda z tych metod skutecznie zniechęci je do ciebie, bo pokazujesz im, że ich konflikty cię przerastają. Efekt będzie tylko taki, że o ich sprawach przestaniesz się dowiadywać.

Opanuj sztukę mediacji Dzieci nie radzą sobie ze swoimi konfliktami z tych samych powodów, z jakich nie radzą sobie dorośli. Długie przebywanie w bardzo bliskiej relacji, jaką jest bycie rodzeństwem, przeszkadza w jasnym widzeniu problemu. Konfliktom bliskich sobie osób towarzyszą niezwykle silne emocje, które przesłaniają racjonalne widzenie skali problemu („Ona rusza moje rzeczy, nienawidzę jej!”). Oczywiście uświadamianie dzieciom, że trzeba być tolerancyjnym i zachowywać się spokojnie, jest bardzo ważne, ale nie wtedy, gdy właśnie się kłócą. Co robić? Opanować sztukę mediacji! Mediacje mają wielowiekową tradycję, ale kojarzą nam się raczej z problemami dorosłych. Niesłusznie. Dzieci bardzo potrzebują mediatora stale pod ręką, bo dokładnie tak samo, jak wszyscy ludzie, w sytuacji konfliktu nie widzą racji drugiej strony. Mediacje między kłócącymi się dziećmi powinny opierać się na tych samych zasadach, co każde profesjonalne mediacje: 1. Mediator (czyli ty) – nie może być w obozie żadnego z dzieci i to nie może być też główna forma kontaktów z dziećmi. Twoją rolą jest usprawnienie komunikacji między obrażonymi na siebie dziećmi. 2. Atmosfera mediacji – musi być spokojna, dlatego warto wyjść z miejsca, gdzie dokonał się konflikt, zrobić wszystkim coś do picia (czas na wyciszenie emocji). 3. Racje obu stron – każda strona może się wypowiedzieć i przedstawić problem ze swojego punktu widzenia. Kolejność najlepiej wylosować. 4. Cel mediacji – to doprowadzenie do sytuacji, w której nastąpi wzajemne zrozumienie potrzeb drugiej strony. Dziecko w wieku przedszkolnym nie zrozumie, że ktoś inny też ma

jakieś swoje racje, że widzi całą sprawę odmiennie. Często wysłuchanie drugiej strony jest dla dziecka odkryciem, że inni też mają uczucia. I nierzadko – gdy dziecko zrozumie, że jego rodzeństwo ma swoje racje i też jest mu przykro, też jest smutne albo złe – wcale nie chce być przyczyną takiego stanu rzeczy. 5. Mediator nie sugeruje rozwiązań – bo to byłyby jego rozwiązania, nie dzieci. Każde z nich powinno wypowiedzieć się na temat, jak teraz załatwić ten problem. Jeśli ty zaczniesz coś proponować, przejmiesz odpowiedzialność za ich konflikt. 6. Miejsce – wyznacza je zawsze mediator, czyli ty. Zrób dzieciom coś do picia, wylosujcie, kto mówi pierwszy i każda strona niech opowiada. Ty słuchasz. Potem druga strona. Słuchasz. Teraz zadajesz pytanie: „Co można zrobić w tej sytuacji?”. Dzieci często nie wiedzą. Dlatego możesz im pomóc, zadając pytanie: „Dziewczynka zabrała bratu płytę bez pozwolenia, a on ją za to uderzył. Co teraz powinni zrobić?”. Zdanie: „Co teraz powinni zrobić?” przenosi uwagę dziecka z własnej „krzywdy” na merytoryczne rozwiązanie problemu. Nie martw się, że nie posiadasz kwalifikacji. To wszystko na początku może brzmieć dość sztucznie. Jeśli sama boisz się tego rodzaju sytuacji i podświadomie dążysz do tego, żeby wyszło na twoje, mediacje między dziećmi mogą być dla ciebie bardzo trudne. Nie zaszkodzi jednak spróbować. Nauczysz się, tylko bądź konsekwentna. Zacznij mediacją rozwiązywać konflikty między dziećmi, a sama zobaczysz, co się sprawdza, a co nie, i już nigdy nie będziesz musiała posiłkować się stosowaniem żadnej z metod interwencyjnych.(Ramka:)

Psychologiczna wartość mediacji q Uczą wzajemnego szacunku i respektowania praw innych ludzi. q Podnoszą znacząco poziom empatii i rozumienia, że każdy człowiek, nawet ten, którego w tym momencie z całych sił nienawidzisz, ma swoje racje i uczucia. q Poszerzają spectrum dostrzeganych możliwości zachowania.

t Ewa Nowak (Tekst pochodzi z magazynu „Sens. Rozwój Zdrowie Piękno” nr 01/14)

P O L E C A

R EK L A M A

q Uwalniają dzieci od schematu bodziec–reakcja i dają wolność reakcji na zachowanie drugiego człowieka.

K a n a p owe p r z y g o d y

Mądre bajki, mądre dziecko Zewsząd dobiegają nas porady ekspertów o zagrożeniach płynących z przesiadywania dzieci przed telewizorem. Niektórzy rodzice pozbywają się nawet odbiornika z domu, chcąc, aby ich pociechy nauczyły się spędzać wolny czas w sposób bardziej kreatywny. tymczasem telewizja właściwie używana oferuje najmłodszym dobrą rozrywkę oraz naukę przez zabawę.

ferta programowa kanałów telewizyjnych przypomina duży sklep z zabawkami, w którym można kupić mnóstwo nieprzydatnych gadżetów, pluszaków, pistolety na wodę i laleczki-wampiry, ale także zestawy edukacyjne czy materiały plastyczne. Trzeba tylko wiedzieć, czego się szuka. Programy dla dzieci opracowane z udziałem psychologów dziecięcych, dostosowane do potrzeb i zainteresowań małych odbiorców, mogą odegrać ważną rolę w ich edukacji i wychowaniu. Pod lupę wzięliśmy więc MiniMini+ najpopularniejszą stację dziecięcą 2013 roku, która niedawno obchodziła swoje 10. urodziny. MiniMini+ to bezpieczny kanał dla najmłodszych, którego znakiem rozpoznawczym jest Rybka MiniMini i bajki, które bawiąc, uczą. Za promowanie pozytywnych wartości i mądre wychowywanie dzieci stacja dostała Telekamerę 2014.

„Świat Słów” nauka angielskiego na wesoło w MiniMini+

1. Dzieci zdobywają wiedzę o świecie. Poznają egzotyczne zwierzęta, mieszkańców odległych krajów, inne kultury, świat techniki, np.: „Kot Prot na wszystko odpowie w lot”. 2. Dowiadują się skąd się biorą zjawiska atmosferyczne, np.: „Chmurkowe Opowieści” czy „Detektyw Łodyga”. 3. Poznają podania i legendy, np.: „Opowieści Kota Śpiocha”. 4. Poznają podstawy matematyki, uczą się liczyć i rozpoznawać kształty, np.: w bloku programowym „Sezamkowy Zakątek”, w którym pokazywanych jest aż 5 programów edukacyjnych. 5. Uczą się języków obcych. W zabawowej formie przyswajają przydatne słówka i zwroty, osłuchują się z akcentem, np. w serialu „Świat Słów”.

Jakie korzyści odnoszą dzieci z inteligentnego oglądania telewizji

„Rycerz Mike” to podróż w czasy Średniowiecza 6. Przyswajają wzorce zachowań, radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych, pokonywania przeszkód, pomagania innym i proszenia o pomoc w razie potrzeby, np.: „Przygody słoniczki Elli”, „Tomek i przyjaciele” czy „Roztańczona Angelina”.

Mój Przedszkolak

Jak mądrze wykorzystywać telewizję

Wspólne oglądanie telewizji broni przed poczuciem izolacji, jest robieniem czegoś razem, zwłaszcza gdy idą za tym późniejsze rozmowy. Istotne są też proporcje czasu przeJak mądrze wykorzystywać telewizję, znaczonego na telewizję i tego spędzaaby stała się ważnym narzędziem w edunego z rodziną, rodzeństwem, kolegakacji i rozwoju dzieci? mi, na świeżym powietrzu. Im młodsze „Kot Prot na wszystko odpowie w lot” to mąPodstawową sprawą jest dobór tredziecko, tym krótsze powinny być sedra bajka, która pokazuje dzieciom otaczaści dostosowanych do poziomu rozwosje przed telewizorem czy innym ekrający je świat ju dziecka. Bajki nie mogą dzieci straszyć, nem. Dzieci w dużej mierze uczą się nie powinny też być nudne, zbyt proste. przez działanie i doświadczanie i takie Odpowiedni wybór należy do rodziców i nauczycieli. Niektóre aktywności powinny wypełniać ich życie. Obejrzany program dzieci same odrzucają treści, które są dla nich zbyt poważne może za to stanowić doskonałą bazę do późniejszej zabawy. czy lękotwórcze, jednak większość z nich potrzebuje kontroli W obecnych czasach często robimy wiele rzeczy naraz, zaz zewnątrz. Nieodpowiednie kreskówki, pełne brutalności, złomiast skupić się na porządnym wykonaniu pojedynczej czynśliwości i brzydoty, mogą być dla dzieci bardzo pociągające, ności. Jest to źródłem chronicznego stresu i przeładowania oferują bowiem łatwe sposoby odreagowania napięć. układu nerwowego. Unikajmy zatem sytuacji, gdy dziecko oglądając bajkę, je posiłek, rysuje, buduje z klocków. Uczmy Dobrze jest, gdy dorosły ogląda telewizję razem z dzieckiem. Daje to okazję do zastanowienia się nad przedstawionymi tredzieci uważności, spokojnego bycia w chwili obecnej. ściami, przeanalizowania ich i wzbogacenia. Dorosły może wyjaśnić dziecku to, czego ono nie zrozumiało, dać poczucie bezpiet Anna Biernacka Pedagog i psycholog w poradni pedagogiczno-psychologicznej czeństwa, jeśli treści bajki są dla młodego odbiorcy niepokojące. R EK L A M A

nowe odcinki

od 15 marca

od 3 marca

www.facebook.com/MiniMiniplus

To s i ę c z y t a

WIOSENNE WYPRZEDAŻE przed sezonem

Buciki dziecięce

taniej do

80%

DOŁĄCZ DO NAS! Zarejestruj się na www.limango.pl

Mamy dla Ciebie kupon 30zł na start oraz darmową dostawę na pierwsze zakupy.