copyright c fotopasion.net
Magazine
&
Black White
Numri 3 Janar 2011
“Photography is a way of feeling, of touching, of loving. What you have caught on film is captured forever... it remembers little things, long after you have forgotten everything.� Aaron Siskind
2
3
janar 2010
Korrik 2010
Janar 2011
Fjala pershendetese Bashkebisedim me... Fotografia me e Mire e Muajit Bardh e Zi Fotografia dhe Interneti Fotografet e rinj/Portofol 4
6 10 26
Greeting Words Conversation with... Best Picture of the Month
Black and White 40 81 Photography and Internet 86 Young Photographers/Portofolio
Numri 3 / Janar 2011 Foto nĂŤ KopertinĂŤ MENTOR BRASHA
Ada Shkurtaj Agim Kajtazi Alejna Alija Allmi Suka Aniz Cenalia Ardit Hamzai Azem Koleci Blendi Bandilli Carmen Amato Damir Gavranovic Donald Rama Edra Selmani Elisa Berdica Fatlind Tomini Fleta Baraku Igli Kocibelli Khaled Hasan Laeras Mustafallari Marseda Petraj Mentor Brasha Mirko Chessari Muhammad Usman Farooq Oltion Alibali Shila Bandilli Tallam Kraja Vasken Spiru Visar Sherifi
Redaktore Design Redaktor Artistik Redaktor Teksti
Shila Bandilli Blendi Bandilli EjALBUM Bledar Kurti 5
FJALA PËRSHËNDETËSE Tema e revistës për këtë numër, ishte një rast shumë i mirë për të zbuluar gjurmët që thellë brenda nesh ka lënë më shumë se një shekull fotografi. Sepse ky art lind bardhë e zi. Madje shumë fotografë, me gjithë mundësitë e filmit me ngjyra, asnjëherë nuk e “tradhëtuan” atë bardhë e zi. Gabriele Basilico e përdor prej gjithë jetës në arkitekturë apo më mirë në atë që ai quan “Peisazhi Urban”. Gianni Barengo Gardin, ashtu si pothuaj të gjithë fotografët e “Magnum”, kanë ngritur një kult të kësaj fotografie për të dokumentuar apo në rastin e Gardin, më mirë të themi “interpretuar” realitetin e përditshëm. Është i panumërt numri i fotografëve që gjatë gjithë karrierës së tyre përdorin vetëm këtë lloj fotografie. Vetë ne, fotot e familiarëve tanë nëpër albumet tona, i kemi në bardhë e zi në pjesën më të madhe. Nëse i referohemi teorisë së dritës, madje ngjyrat janë thjesht një “interpretim” i trurit ndaj refleksit të dritës; në të vërtetë ato nuk ekzistojnë. Ja pse ne të EJAlbum prisnim shumë nga fotografët kësaj here. Fatkeqësisht na duhet të pranojmë që shumë pak u mor seriozisht dhe fotografitë janë shumë pak. Gjithsesi falenderojmë si gjithmonë pjesëmarrësit për guximin e tyre, sepse fotografia bardhë e zi është e vështirë për peshën e saj historike dhe sfidën që përmban brenda.
Të gjykosh diçka, përmban brenda gjithë subjektivitetin duke vështirësuar zgjedhjen. Dikush na e lehtësoi atë duke dërguar vetëm një fotografi, dikush tjetër na e komplikoi duke sjellë fotografi që nuk i përmbaheshin temës apo rregullave. Për të tjerët zgjodhëm nga një foto sepse rregulli na e impononte, por kjo nuk do të thotë se të tjerat skualifikohen si me pak cilësore. Aspak. Thjesht zgjodhëm foton më koherente me të gjithë faktorët, temën, idenë, kompozimin, fuqinë e subjektit, realizimin teknik si dhe pa nënvlerësuar aspak: Kreativitetin! Ne të EJAlbum e adhurojmë atë. Ne, kërkojmë pikërisht të gjejmë ata që duke qënë kreativë, e trasformojnë fiksimin e një imazhi në celuloid apo sensor dixhital, në art. Dhe si gjithmonë në traditën tonë, zgjodhëm një portofolio me disa foto të fotografit Visar Sherifi si punën e radhës për revistën. Në këto foto mishërohet plotësisht idea jonë e kreativitetit dhe forcës ekspresive të imazhit, në këtë rast në fotografi bardhë e zi. Këtij fotografi i ofrojmë edhe një çmim simbolik, një album portfolio për punën e tij, duke i uruar sukses dhe duke shpresuar t’i sjellë fatin që për këtë vit i solli fotografes që vitin e kaluar ne zgjodhëm si fituese të një çmimi të ngjashëm, së cilës i realizuam portfolio-n personal dhe që tashmë është mjaft e suksesshme në Shqipëri. E kemi fjalën për fotografen Edvina Meta. Gjithë pjesëmarrësve të tjerë u urojmë përzemërsisht shumë suksese në numrat e ardhshëm.
6
JULINDA MBRICA PR EJAlbum
GREETING WORDS This issue’s topic was a very good opportunity to discover the traces that over a centoury of photography has left to us. This art was born black and white. Many photographers, even though they can shoot in colour, they never betrayed the “black and white”. Gabriele Basilico used it through his entire life in architecture, or as he calls it, “urban panorama”. Gianni Barengo Gardin, also as all the “Magnum” photographers, has raised a cult of this photography to document, or as the case of Gardin, we better say “interpret” the everyday life. The number of photographers who have used this kind of photography is immense. Even us keep our family members photographs in black and white most of the time. If we refer to the theory of light, colours are an interpretation of the mind to the reflection of the light; they do not exist for real. That is why we of EJAlbum expected a lot of photographs this time. We regret to say that very few responded seriously, and there are too few photographs. However we thank the participants for their courage, because black and white photography is difficult because of its historical weight and the challenge it carries with it.
To judge something includes the whole subjectivity and obstacles the joice. Someone made our work easier by sending only one photograph. Some others made it even harder by sending many photographs who didn’t comply with the theme or the rules. We chose only one photograph, as implied by the rules, but this does not mean that the other photos where less better. No way. We simply chosed the most coherent photo as for the theme, subject strength, technical result, and last but not least, creativity. We of EJAlbum adore it. We try to find those who, by being creative, transform an image into art through their film or digital sensor. As in our tradition, we chose a portfolio of the photographer Visar Sherifi. In his work takes life our idea of creativity and expression strength of the image, in this case in black and white. We also offer to him a symbolic prize, a portfolio album for his work, by wishing him success and hoping that it will bring him this year the luck that it brought to the photographer we chose the last year for the same prize, who we made her personal portfolio and now is very successful in Albania. We are talking about Edvina Meta. To all the other participant we wish them from our hearts success in the following issues.
7
8
Ilir Elshani 9
Bashkëbisedim me Fotografin “Për çfarë duhet një thellësi e madhe fokale nëse nuk është e shoqëruar me një thellësi të duhur ndjenje”- Eugene Smith. E mendoj shpesh këtë shprehje.E mendoj çdo herë që kam përpara një fotografi që më emocionon. Dhe mendoj se është e drejta e gjithkujt të dijë si lind, apo si krijohet një fotografi e tillë. Prandaj, çdo herë që kam mundësi, këto gjëra ua pyes fotografëve që njoh. Mendoj se ata duhet të na tregojnë rrugët e tyre që ne t’i ndjekim. Prandaj u marr intervista. Në rastin e Fotopasion, kjo është intervista e dytë. Mbas Armando Babani të numrit të kaluar, kësaj here pena ime trokiti përtej oqeanit ... Një fotograf që nuk ka nevojë për shumë prezantim sepse mjafton vetëm emri:
Z. Bujar Veselaj 10
Elton Koritari
Conversation with the photographer “Why is a focal depth needed if it does not carry a great depth of feeling” - Eugene Smith. I often think of this saying. I think of it every time I have e photograph which fascinates me. I think it is every ones right to know how such a photograph is born, or it’s created. Therefore, every time I can, I ask this kind of things to the photographers I know. I think they should tell us their paths for us to follow. That is why I interview them. In the case of Fotopasion, this is my second interview. After Armando Babani of the last issue, this time my pen knocked beyond the ocean... A photographer who does not need too many introductions because the name says it all:
Mr. Bujar Veselaj 11
Çfarë është fotografia për familjen Veselaj dhe si i hyri Bujari kësaj rruge? Duket banale por besoj se për publikun tonë do ishte me interes një prezantim personal i karrierës dhe prejardhjes tuaj si fotograf, si dhe ndonjë anekdotë në lidhje me të. Fotografia për familjen (Veseli) Veselaj është një vazhdimsi. Fillimisht ka qene babai im Refik Veseli, që në moshë shumë të re ka filluar profesionin e bukur të fotografit. Falë tim eti ju fut nëgjak ky profesion mamasë, mua ashtu dhe vëllait tim Fatmirit. Këtë pasion im atë ia trasmetoi dhe shumë të afërmve, shokëve e miqve të tij. Tani po tregoj pak për veten. Siç thashë rrjedh nga një familje fotografësh dhe për pasojë që në fëmijëri u mësova me termat e fushës së fotografisë. Mbaj mend që edhe pse i vogël kisha shumë dëshirë të qëndroja pranë babait dhe shikoja sesi fotot bardhë zi i bënte me ngjyra me bojra vaji. Më vonë edhe unë fillova të ngjyrosja si ai. Në atë kohë akoma nuk ekzistonte fotografia me ngjyra. Duke parë dëshirën time të madhe për të mësuar, me rastin e 15 vjetorit babai më dhuroi një aparat Taxona ku në pjesën e aluminit të aparatit i pati gdhendur emrin tim.
What is photography for the Veselaj family and how did Bujar started it? It seems very common bun it’s in our public interest a presentation of the personal career and your origin as a photographer as well, or maybe a joke related to it? Photography to (Veseli) Veselaj family is an on going businesses. At the beginning it was my father Refik Veseli, that started this beautiful profession at a very young age. Thanks to my father, this profession got into my mothers, mine and my brothers, Fatmir. He also gave this passion to other relatives and friends. Now i will tell something about myself. As i mentioned, I came from a photographers family as for that, since i was a child i grew up with its terms. Even thought I was young I remember to be very interested to see my father turning black and white photographs into colored one through oil paint. Lately i started drawing like him. At that time the colored photography didn’t exist. Seeing my desire to learn, my father gave me a Taxona camera with my name carved in it, for my 15-nth birthday.
12
13
Kush është raporti ndërmjet artit dhe fotografisë në punën tuaj? Siç thashë dhe më sipër në familjen tonë shumica e bisedave bëhej rreth fotografisë. Fëmijë kisha dëshirë dhe pikturoja si dhe të riprodhoja tregimet vizatimore. Kam mbaruar Liceun Artistik Jordan Misja për pikturë, por fotografia pati ndikim më të fortë tek unë kështu që iu dhashë me shumë pasion Fotografisë. Kështu kam punuar si fotograf në Muzeun Arkeologjik në Tiranë, në revistënYlli dhe në Institutin e Lartë Bujqësor. Mbas ardhjes së demokracisë, im atë, unë e vëllai hapëm studion fotografike FOTO STUDIO SPORTI, VESELI. Në çdo arkiv institucioni ku kam qënë janë me qindra negativat ku unë jam autor. Ju më pyesni kush është raporti ndërmjet artit dhe fotografisë. Për mua fotografia është një art më vete. Ashtu siç është piktura art ashtu është art dhe fotografia. E di, disave mund të mos i pëlqejë e mund të më kundërshtojnë, por ky është mendimi im që nuk ma ndryshon njeri. Subjekti juaj i preferuar në fotografi? Mund të them që në përgjithsi më pëlqejnë të gjitha fushat e fotografisë. Jam më pak i dhënë mbas fotos gazetareske. Nuk është se nuk më pëlqen, por është me të ngjitur. Unë adhuroj portretin, foto artistike që i bëj me kënaqësi sado i lodhur që të jem në atë moment.
14
What is the relation between art and photography in your work? As I mentioned before, in our family, we used to talk about photography. As a child I always wanted to draw and to remake the animated tails. I studied at Jordan Misja School of Art for painting, but the impact of photography was stronger, that`s why I gave my self to the passion of photography. I worked as a photographer at Tirana`s Archaeological Museum, Ylli (Star) Magazine and at the Higher Agricultural Institute. With the democracy coming my brother and i opened our studio “Photo Studio Sport , Veseli). In every institution archive there are hundreds of negavites with my name in it. You ask me what is the relation between art and photography, for me photography is an art itself. As the painting is an art, so is photography. Some people don`t like it and don`t agree with me, but this is my opinion and no one can change that. What’s you favourite subject in photographs I can say I prefer almost every subject. I don’t like too much journalistic photography. It’s not that I don’t like it, but I don’t feel it that much. I adore portraits, artistic photographs that I enjoy shooting no matter how tired I am.
15
Sa ka ndryshuar puna juaj me fotografinë dixhitale? E kam fjalën edhe për azhornimin e domosdoshëm që i kërkohet sot fotografëve si dhe modifikimin e punës së tyre jo vetëm teknikisht por edhe në raport me vetveten. Pra, Bujari dhe teknologjia? Bujari dhe teknologjia; ashtu siç dashuroj me forcë fotografinë pa frikë them që me të njëjtën forcë dashuroj dhe teknologjinë dixhitale. Për kuriozitet dhe këtë e them me plot gojën, që kam qënë i pari në Shqipëri që kam futur teknologjinë dixhitale. (Po të paraqitet rasti herë tjetër do të tregoj dhe sesi iu futa rrugës së dixhitalit). Për mua ai që merret akoma me foto me film është njeri që ka frikë t’i përshtatet teknologjisë së re (megjithëse tani nuk është më e re). Do bëja një krahasim vulgar: është njësoj si të lash rrobat me dorë si gjyshet tona në pllakë guri apo t’i lash me lavatriçe. Fotografia dixhitale është një teknologji që asnjeri nuk e di se ku do arrijë.
How much did your work change with digital photography? I mean the inevitable update every photographer must make also on their work and in relation to themselves. So, Bujar and technology? Bujar and technology; As i adore photography with every bit of my soul, I also adore digital technology. As a curiosity, and this I can tell for sure, I was the first to introduce in Albania the digital photography (if i will have the opportunity, there is a story behind that which I can tell).For me, who is still using film is afraid to accept the new technology (even though now it’s not so new anymore). I could make a vulgar association: It’s like hand washing your shirts, like our grandparents, or washing them with the machine. Digital photography is a technology that no one knows its limits yet. 16
17
18
Emigracioni dhe Bujari? Emigracioni dhe fotografia? Lexuesit tanë jane kuriozë për këto raporte si dhe historitë që fshihen pas tyre. Emigracioni për mua qe një shkollë tjetër përsa i përket artit të fotografisë. Më ka ndihmuar shumë dhe vendi i punës ku vazhdoj të punoj edhe sot. Një laborator fotografik profesional, NATURAL COLOR LAB. Është një laborator që printon vetëm për fotografë të disa shteteve të Amerikës dhe përderisa printon për fotografë është normale që më bien në duar dhe shoh plot foto vërtet artistike. Këtu ka një botkuptim krejt ndryshe me Shqipërinë. Ne punonim për të investuar sërish fitimin në makineri, kush e kush të mund ta kishte më të re. Këtu janë raste shumë të rralla të shohësh studio fotografike me laborator stampimi. Të gjithë fotografët dërgojnë nëpërmjet internetit fotot e tyre në laboratore si ky ku unë punoj. Mbasi realizohet porosia i dërgohet klientit me anë të postës. (Nuk diskutohet korrektësia e postës.) Madje ka disa studio tani që kanë filluar të sjellin porosi me email dhe për klientët e tyre; në këtë rast me anë të postës i dërgohet direkt klientit final pa kaluar fare në studio këta të fundit. Dhe diçka tjetër, këtu bëhen shumë ekspozita fotografike sidomos nëbashkëpunim të disa fotografëve të cilët janë shumë të lidhur me njëri-tjetrin. E kundërta ndodh nëShqipëri ku mbizotëron inati e xhelozia…
Emigration and Bujar? Emigration and photography? Our readers are interested in these relations and the stories behind them. For me, emigration was a second school about the art of photography. My current job position has helped me a lot too. It’s a professional lab of photography, NATURAL COLOR LAB. We print photographs for many photographers of some of the America’s countries, and you can imagine that I have in my hands some really fine photographs. Here where I live, there is a total difference in the outlook compared to Albania. We used to work to advance in our investments, a race for having the better equipment. It is very rare in here to see photographic shops who print as well. The photographers send their pieces through e-mail, and their prints are sent beck to them through standard mail (their correctness is indisputable). There are some studios who are starting to send their client’s works too; in this case we send the prints directly to the client and bypass the studios for time saving. One more thing. It is not unusual here to see galleries of several photographers which are close to each-other. The opposite thing happens in Albania, where photographers are taken by anger and jealousy. 19
Kemi një publik të ri dhe sidomos fotoamator. Është normale t’ju kërkoj këshilla për ata që duan të fillojnë apo të rriten në këtë profesion. Por gjithashtu do doja t’ju kërkoja edhe disa këshilla mbi çfarë duhet të fotografojnë dhe si duhet ta bëjnë atë sot në Shqipëri? Këshilla ime si për atë që është fotoamator ashtu dhe për profesionistin, është se interneti është një shkollë që mëson me dëshirë. Pikë së pari ai që do të bëhet fotograf duhet ta dashurojë këtë profesion. Vetëm në rast se pasioni është i fortë do i ndjesh frytet e kësaj dashurie. Për ta mbyllur, do të doja, do kisha shumë kuriozitet të dija një ëndërr tuajën të mbyllur në sirtar, çfarë ka ngelur pa bërë apo që dëshironi shumë të bëni në një të ardhme jo të largët natyrisht në lidhje me fotografinë? Ëndrra ime është e do të ngelet një studio fotografike moderne.
We have a new public, mostly amateurs. It is obvious that I should ask you questions for those who are just starting in this passion, or are asking to grow as professionals. Also I wanted to ask you some advices about what they should start shooting and how to do that in Albania? My advice, for the amateur and the professional, is that the Internet is a school that teaches with joy. Who wants to be a photographer, should love this profession. Only if the passion is so strong, you will feel the results of this love. To finish, I wanted to know if there is a dream you always wanted to make true. What is still left undone, that you wish to realize in the near future, of course, related to photography? My dream is, and will always be, a modern photographic studio.
20
21
24
Ardit Hamzai 25
26
Fotografia më e Mirë e Muajit
Best Photo of the Month
27
28
Korrik /
Oltion Alibali
29
Gusht / Agim Kajtazi
30
Shtator / Oltion Alibali
31
Tetor / Elisa Berdica
32
33
Nentor / Ola Cami
34
35
36
Dhjetor / Ural Ensar
3 37
38
Azem Koleci
39
&
Black
Ne pjesen me te madhe te historise, fotografia bardhe e zi ishte e vetmja menyre qe fotografet mund te shkrepnin. Por edhe mbasi fotografia me ngjyra doli ne skene, ajo vazhdoi ti magjepste njerezit me efektin e saj te perjetshem qe i jepte nje imazhi. Vibrimi i ngjyrave, ndonjehere, mund te shperqendroje nga efekti i deshiruar i fotografise. Efekte delikate te tekstures dhe drites te cilat mund te humbasin ne nje fotografi me ngjyra do te dalin ne pah me se mire ne nje fotografi barshe e zi.
40
White
&
Bardh
Zi
Throughout history, black and white photography was the only way a photographer could shoot. However, even after the colour photography came out, it still continues to fascinate the photographers with its timeless effects. The vibrancy of color can, at times, actually detract from the desired photographic effect. Subtle effects of texture and lighting that can be lost in color photographs will stand out in black and white photography.
41
Visar Sherifi/PORTOFOL
42
43
44
Visar Sherifi/PORTOFOLIO
45
46
Visar Sherifi/PORTOFOL 47
Damir Gavranoviรง
48
49
Alejna Alija
50
Carmen Amato 51
Allmi Suka
52
Fleta Baraku 54
54
Blendi Bandilli 55
Laeras Mustafallari 56
Donald Rama 57
Marseda Petraj
58
Khaled Hasan
59
Muhammad Usman Farooq
60
61
62
Edra Selmani
63
64
Ada Shkurtaj 65
Oltion Alibali
66
Shila Bandilli
67
68
Elisa Berdica 69
Vasken Spiru 70
71
Mentor Brasha
72
73
74
Agim Kajtazi 75
Tallam Kaja 76
Mirco Chessari 77
Aniz Cenalia
78
Igli Kocibelli
80
Fotografia dhe Interneti
Photography and Internet Elton Koritari 81
Statistikisht gjatë kohës që publikohet kjo revistë do të ketë ndodhur kalimi i shifrës së pritur: 2 miliardë përdorues në botë. Aktualisht populli i internetit është populli më i madh i planetit. Duke llogaritur rreth 6,8 miliardë popullsinë botërore (sipas Census Bureau USA); 30% e banorëve të planetit kanë akses në rrjet. Kjo shifër shkon në 71% në vendet e zhvilluara. 1,3 milionë sipas Bashkimit Ndërkombëtar të Telekomunikacioneve (ITU) përdoruesit shqiptarë gjatë këtij viti. 50% më shumë sesa vitin e kaluar. Një rritje maramendëse e destinuar të mos frenohet derisa edhe në Shqipëri populli i internetit të arrijë një përqindje të ngjashme me atë të rajonit, pra rreth 65% e popullsisë, që në Europë ka akses të përditshëm në web. Tashmë fjalët: Google, Facebook, Wikipedia, My Space, Twitter, Flickr etj janë fjalë të fjalorit të përditshëm. Bota po shkon drejt një seleksionimi paraprak online të çdo produkti, ideje apo informacioni para se ta konsumojë më pas atë në botën reale. Madje kufijtë mes dy botëve duket sikur nuk kanë më kuptim që kur interneti është edhe mobile, nëpërmjet telefonit apo platformave wireless. Aq sa kjo revistë psh. mund të lexohet tashmë kudo, pothuaj njëlloj si të ishte e stampuar në letër, madje me avantazhin që më pas mund të ndahet me këdo, sado larg të jetë ai person dhe me një avantazh tjetër akoma më të madh: është gratis.
Statistically at the time this magazine is being published we could have reached the expected number of 2 billion Internet users around the world. Actually the Internet population is the largest in the world. By estimating nearly 6.8 billion of world population, (according to Census Bureau USA); 30% of the world population has access to the global network. This number reaches 71% on developed countries. According to the International Communication Union, there are 1.3 million users in Albania, 50% more than the last year. This is an incredible growth destined to grow even further until it reaches the regional quotation of 65% which have daily access in the EU. The words: Google, Facebook, Wikipedia, My Space, Twitter, Flickr, etc, are part of our daily vocabulary. The world is making an online selection of every product, idea or information before consuming it in the real life. Even the boundaries between the two worlds are fading since the network is going mobile through mobile phones or wireless devices. Even this magazine can be red everywhere, almost the same way as it was printed, with the great advantage that it can be shared with everyone, no matter how far this person is, and even better: it’s free.
Spontanisht, besoj se lind një pyetje: Çfarë ka të bëjë kjo me fotografinë?
I think the answer is quite simple and is a physical matter of both of them, since now they are both an encrypted string of 0s and 1s.
Mendoj se përgjigjia është fare e thjeshtë dhe ka të bëjë me përbërjen fizike të të dyjave, që tashmë është një seri e kriptografuar numrash 1 e 0. Fotografia dhe interneti ecin në të njëjtët binarë dhe në fakt, në vite, rritja e internetit ka ndikuar mjaft tek fotografi duke ndryshuar krejtësisht fizionominë e një bisnesi, por edhe të vetë profesionit të fotografit. Mbi të gjitha, interneti amplifikoi një përzjerje të ujrave ndërmjet fotografisë profesionale dhe asaj amatoriale, sidomos në favor të kësaj të fundit. Tashmë kushdo ka mundësi të shfletojë portfolio të fotografëve profesionistë, të ndajë me këdo krijimin e tij, të informohet e pse jo, edhe të shesë fotografi në një moment kur edhe blerësit janë të lidhur online. 82
The question raises spontaneously: What does it have to do with photography?
Internet and photography walk the same path and in fact, during the years, the growth of the Internet has inflicted the photographer by drastically changing the shape of the business, and even the profession of photography. Above all, the Internet amplified the mix between professional and amateur photography, favouring the last one. Now days everyone can browse professional photographers portfolios, share their creations, to be informed and, why not, even sell photographs when the buyers are connected online.
Blerësit! Ata tashmë janë online dhe ky është një fakt me të cilin një fotograf duhet të përballet në çdo moment dhe që e bën atë një figurë profesionale komplekse të cilit i duhet të konkurojë jo vetëm me kolegët e vet, por edhe me miliona fotoamatorë që ashtu si ai janë në kontakt me blerësit. Gjithçka është bërë më komplekse edhe për faktin se tashmë, fotografi nuk është më një hallkë e një zinxhiri, por thjesht një komponent i pavarur i gjithë mekanizmit. Kjo vlen për fotografët free-lance edhe për ata që kanë një studio apo dyqan. Le të shpjegojmë më mirë të gjitha rastet: Një fotograf artistik, deri para pak kohësh krijonte artin e tij ekskluzivisht për një galeri apo një editor. Po ashtu edhe një fotoreporter dërgohej diku nga një agjensi apo nga një editor për të dokumentuar realitetin dhe më pas ai dërgonte materiale që editoheshin nga të tjerë para se të botoheshin. Sot këto raste janë gjithnjë e më pak. Sot editori më parë i drejtohet web-it. Aty gjejnë potuajse çfarë të duan. E si pasojë fotografia e komisionuar ka ndryshuar krejtësisht. Fotografëve sot për të konkuruar u duhet të bëjnë gjëra që më parë i bënin të tjerët. Duket sikur janë kthyer në fillimet e tyre 160 vite më parë kur u duhej të fotografonin dhe më pas të përgatisnin vaskat, solucionet dhe si rrjedhim të gjithë proçesin. Ka një fotografi të famshme të Daguerre në karrocën e tij lëvizëse kur dilte për të fotografuar jashtë, asgjë të ngjashme me një aparat të vogël dhe një çantë dore aksesorësh më të cilët ishim mësuar të shihnim fotografët deri para pak kohësh. Rrallëherë sheh sot fotoreporterë pa kompjuterin e tyre me vete. Dhe jo vetëm për të trasmetuar fotot, por edhe për t’i edituar ato. Sepse klientit gjithmonë e më shumë i ofrohet një punë e përfunduar dhe e gatshme për botim. Dhe gjithmonë e më shumë editorët i blejnë fotografitë nga fotografët lokalë për kronikat e tyre. Akoma më komplekse është çështja për dyqanet e fotografisë. Tashmë ato nuk janë më pjesë e një sistemi zinxhir që niste nga kompanitë e mëdha të prodhimit të filmave dhe shtynin tregun drejt filmave nëpërmjet marketingut të tyre duke u siguruar kështu punën dyqaneve në një mekanizëm gati perfekt.
Byers! They are now online and the photographer has to face this fact and this makes him a complex professional figure, which has to compete not only with his colleagues, but with the millions of amateurs who are also in contact with the buyer. Everything is more complex given the act that the photographer is not a chain component anymore, but a separate entity of the whole mechanism.
This is true for the freelancers and those who have their own shop. Let’s explain both the cases: An artistic photographer a little time ago was creating its art exclusively for a gallery or an editor. So did the reporter who was sent somewhere from an agency or by an editor to document reality, and later the materials were being edited before publishing. Today these cases are rare. Today, the editor looks on the network. They can find there almost everything, therefore commissioned photography has radically changed. To compete, the photographer is forced to do things that in the past were done by others. It seems like they are going back at the beginning, almost 160 years ago, when they had to photograph, prepare the tools, the chemicals and therefore the whole process. There is a famous photograph of Daguerre with his mobile cart when he went out to photograph, nothing similar to a small camera and a handbag of accessories we were used to see photographers a while ago. It is rare to see a photo reporter without his computer, not only to send their photographs, but also edit them. The client is always given the finished work ready to be published. The editors are more likely to buy photographs from local photographers for their chronicles. The photography shop discussion is even more complex. They are no more a chain element which started with the big corporations of filmmakers that pushed the marked towards the use of films through their marketing policies by assuring the work to the shops with almost a perfect mechanism.
83
“Ju shtypni butonin, ne bëjmë pjesën tjetër” - ishte parrulla e KODAK që në fillimet e saj me Kodak Box. Sot? Sot, kompanitë e mëdha ofrojnë gjithçka direkt konsumatorit. Fotokamera gjithmonë e më të përdorshme, gjithmonë e më të lira, software për editimin e tyre, printer për foto etj etj. Dhe për më tepër fotografitë mund të shihen direkt në kompjuter, në tv, në celular, mund të trasferohen menjëherë, të ndahen me të njohurit madje edhe të printohen nëpërmjet internetit. Kjo nuk duhet të thotë që dyqanet duhet të mbyllen. Aspak. Fotografia do stampohet gjithmonë. Madje jo vetëm në letër fotografike. Edhe kjo është një gjë e re dhe në favor të teknologjisë dixhitale. Mund të stampohen kudo: bluza, tapete mausi, filxhanë, puzzle, mund të krijohen fotolibra, mund të bëhet pothuaj gjithçka. Dhe këtu qëndron roli i ri i dyqaneve të fotografive. Të rrisin ofertën e tyre, të rrisin cilësinë dhe sidomos të rrisin llojet e shërbimeve që ofrojnë. E njëjta gjë dhe për fotografët e eventeve apo për fotoreporterët. Në një moment ngopjeje të tregut të fotografisë, çuditërisht ka shumë nevojë për reportazhe fotografike. Sepse edhe një numër tjetër është në rritje: numri i revistave dhe i gazetave. Sidomos revistat, kanë nevojë më tepër se për foto kronike, për foto reportazhi. Punë të menduara mirë dhe të përgatitura më parë. Kjo është kthesa. Ngelen fotoamatorët, jo më kot i lashë për në fund. Sepse kur flitet për një pasion, nuk ka kuptim të flitet për rregulla. Nëse fotografia është një pasion, i tillë duhet të ngelet. Nëse të apasionojnë lulet, peisazhet, arkitektura, njerëzit apo çfarëdo të jetë, tani ke më shumë mundësi ta bësh edhe me më shumë cilësi se më parë. Tani ke më shumë mundësi të ndash me të tjerët pasionin tënd. Tani ke më shumë mundësi të mësosh. Por tani ke më shumë përgjegjësi. Sepse tani çdo gjë të bësh është e gjykueshme në çast dhe krijon preçedent. Por mbi të gjitha tani vetëm ty të takon të zgjedhësh diçka: Të vazhdosh rrugën e nisur 160 vite më parë nga Niepce, Daguerre, Talbot, Bayard, rrugë nëpër të cilën në dekada kanë ecur Bresson, Ray, Nadar, Adams etj, apo të zgjedhësh një rrugë tjetër, atë të të ngelurit gjithmonë një diletant. 84
“You press the button, we do the rest” was the motto of KODAK which in it’s beginning with the Kodak Box. Today? Today the large companies offer everything directly to the consumer. More usable cameras, more cheep, editing software, photo quality printers, etc. And further more, the photos can be directly viewed on the TV screen, on the computer, on the cell phone, can be transferred instantaneously to other people and even printed through the Internet. This does not mean we should close the shops. Not so ever. Photography is always going to be printed, not only on photographic paper. This is also a new thing in favour to the digital technology. It can be printed everywhere: shirts, mouse pads, cups, puzzles, photo books; everywhere. And this is where new photography shops take place. They enlarge their offerings, quality and most of all to enlarge the number of their services. The same thing applies to special event photographers and photo reporters. In such a time of satiety of the photography market, strangely there is a great demand for photographic reports. Mainly magazines need reportage photographs more than chronicle photos. Well thought works and prepared in advance. This is the turn. I left the amateurs for the last part not for nothing. When you talk about a passion, there is no such thing as rules. If photography is a passion, it must remain as such. If you are passionate about flowers, architecture, people, or whatever it may be, now you can do it with much more quality. Now you can share your passion with other people. Now you can learn more. But, now you have more responsibility. Now everything can be judged at the moment and it creates precedents. But above all, now you have to choose: to continue the path started 160 years ago by Niepce, Daguerre, Talbot, Bayard, a path where for decades people like Bresson, Ray, Nadar, Adams, etc have walked, or choose another path, the path of remaining a diletant.
Asgjë të keqe nuk ka edhe kjo e fundit. Mjafton të mos ketë mendjemadhësinë e të zëvendësuarit të së parës. Sepse fotografia, sido që të jenë mjetet me të cilat realizohet apo shpërndahet, në emrin e saj ka një mision: “Të shkruajë me dritë!” Dhe drita ka rregullat e saj. E ardhmja do marrë parasysh gjithmonë historinë e këtij arti. Piktori Paul Delaroche, ngeli në histori jo për artin e tij, që ishte tepër mediokër, por për një frazë idiote që sot e degjojmë akoma shpesh. Kur pa fotografinë e parë ai tha: “Që sot, piktura mund të deklarohet e vdekur!”. Të gjithë e kemi parasysh sot sa e gjallëroi madje pikturën lindja e fotografisë. Të njëjtën gjë po bën dhe do vazhdojë të bëjë teknologjia dixhitale. Do vazhdojë të rrisë pasionin për fotografinë. Dhe interneti, paradoksalisht është mjeti më i mirë për të bërë këtë.
There is nothing bad with the last choice. You just have to make the distinction with the first one by taking away your arrogance. Photography, whatever the tools you use to make it, has only one mission: “write with the light!”. And light has it’s own rules. The future is always going to consider the history of this art. The painter Paul Delaroche made his name in history not for his art which was mediocre, but for an idiotic phrase we hear a lot these days. When he saw the first photograph he said: “Since today, painting can be considered dead!”. We all can see how much photography revived painting. The same thing is the digital technology doing to photography. It will continue to raise the passion for photography. And the Internet, as a paradox, is the best tool o achieve this.
Ky duhet të jetë misioni i të gjithëve.
This is the mission for us all.
85
Young Photographers / 86
/ Portofolio
Fotografët e rinj/ Portofol
Fotografi i kategorisë “Fotografët e rinj”, për këtë numër quhet Fatlind Tomini dhe është nga Dibra e Madhe, Maqedoni. Ai është 14 vjeç dhe vazhdon mësimet në gjimnazin e qytetit të tij. Pasionin për fotografinë i lindi duke bërë fotografi në natyrë, të cilat e tërhoqen dhe e bënë të vazhdonte dhe më tej duke eksperimentuar dhe praktikuar. Hapat e para i nisi me aparatin dixhital të një shoku të tij,pasi nuk kishte një të tijin. Fatlindi, vazhdon të mësojë dhe të eksperimentoj me fotografitë duke rritur nivel e cilësisë së punimeve. Ai ka qënë pjesëmarrës në një ekspozitë për bamirësi, e mbajtur në qytetin e Dibrës, ku është paraqitur me 3 punime.
In this issue, the photographer of the “Young Photographers” category is Fatlind Tomini, born in Dibra e Madhe, Macedonia. He is 14 years old and is studying at his city highschool. His passion started by shooting nature photographs, which he enjoyed and continued to experiment and practice. He made his first step with his friends camera, because he didn’t have one on his own. Fatlind, continues to learn and experiment with photography, trying to increase the quality of his photographs. He participated at a Charity Exhibition in Dibra with 3 photographs.
87
88
“Vazhdimisht bëja fotografi me celular, por fotografitë nuk ishin të cilësisë së lartë. Gjithmonë kisha dëshirë të kisha një aparat dhe kjo deshirë u realizua pasi nëna ime udhëtoi në Itali dhe atje daja im më kishte blerë një të tillë, gjë për të cilën falenderoj shumë.”
89
90
“I was trying continuously to take photographs with my cell phone, but there was no quality. I had always dreamed to have a camera and my dream came true when my mother went to Italy, and my uncle there bought me one, and for that I gratefully thank him.� 91
92
93
Web: www.fotopasion.net Kontakt: magazine@fotopasion.net Reklama:marketing@fotopasion.net