FOTOPASION.net Magazine, Issue 6 by FOTOPASION.net

2 Years of FOTOPASION.net Magazine When beauty & passion for Photography collide

. net 6 / Janar 2012

Christmas - Elvis Ikonomi

ada alibali admir idrizi agim kajtazi agron beqiraj alejna alia alma bujupi andrea shkreli arben kastrati ared tagani awais ali sheikh besar leka besian dyrmishi bledar rexhaj blin katona burim fejsko carmen amato damir gavranovic donald rama edra selmani eduina jaupi elton milla eris dragoti eroll bilibani fatjon hoxha fatmir trashani fleta baraku gazmir lame genc berisha hektor leka igli kocibelli ilir elshani ilirjana musliu jamal nasir kastriot pasholli korab kusari kreshnik gjoleka lauren bekteshi marko buntic marseda petraj mentor brasha mirko chessari muhamad usman farooq oltion alibali pellumb hana rami jakupi reis muhameti rozafa shpuza sareal mustafalari sayed ghayur abbas tallam kraja toulin youssef ural ensar urim krasniqi vasil bituni veton hoti vinko prekocaj wajahat ahmed khan xhelal kqiku xhesika gjinopulli

Redaktore Design Web Design Redaktor Artistik Redaktor Teksti bashkĂŤpunĂŤtorĂŤ

Shila BANDILLI Blendi BANDILLI Dorian KAVAJA Elvis IKONOMI BLedar KURTI Qerim VRIONI Kostndin LEKA

Creativity takes courage - Henri Matisse

EDITORIAL

…dhe kjo tregon se sa shkon përpara kurajoja për të vazhduar një nismë të re. Tashmë ka rreth 3.5 vjet që jemi online duke u munduar t`iu përshtatemi më së miri të gjithë kërkesave, duke sjellur risi edhe pse shpesh dyert na janë mbyllur përpara syve dhe nga shumë nuk jemi kuptuar. Është e vështirë të ecësh në rrugën e krijuar nga një vizion që nuk ndahet nga të gjithë. E megjithatë jemi këtu, fal punës dhe mbështetjes së vazhdueshme të një grupi njerëzish të cilët pa paragjykime, ngurime dhe të hapur ndaj përvojave të reja, duan të jenë pjesë e një eksperience të re. Çdo gjë është nisur nga para dhe është bërë një punë voluminoze. Kjo na ka shtyrë edhe më tëpër për të mos u stepur por për të vazhduar më tej. Fal mbështetjes tuaj do vazhdojmë të përshkruajmë rrugën e nisur dhe rikujtojmë gjithëmonë të gjithë dashamirasit se çdo iniciativë, kërkon punë dhe njerëz që të besojnë në të. Dyert e kësaj nisme do të jenë gjithënjë të hapura duke qënë se vizioni I Fotopasion.net është më i madh se sa thjesht një portal.

…and this shows how fare goes the courage to continue a new initiative. We have been online now for 3.5 years, trying to adapt to the request as much as it gets, trying to bring innovation even if sometimes the doors have slammed in front of us and we have been misunderstood. It is difficult to walk a path created by a vision not shared by everyone. And yet we are here, thanks to the work and the continued support of a group of people regardless to prejudice, hesitation, open and who wants to be part of a new experience. Everything is made from scratch and an enormous work has been done. This is what`s push as to proceed further and not to deter. Thanks to your support we will continue to walk the path we started and we always recall to all the interested that a new initiative needs work and people to believe in it. This initiative doors will be always open because the vision of Fotopasion.net it is not just being another web.

Historiku i Fotografise - Shila Bandilli - Photography story Fotografia, Pasioni Im - Mentor Brasha - Photography, my passion Konkursi “Fotografia me e mire e 2009” - “Best photography of 2009” competition Llojet e aparateve perdorni - Elton Selimi - Type of cameras that you use

ISSUE nr 1

Historiku i Fotografise Shqiptare - Qerim Vrioni - Albanian photography story Nga “Foutografie” ne Portofol personal - Elton Koritari - From “Foutography personal portfolio Keshilla Rreth Fotografise - Reis Muhameti - Photography advices Brenda Universit te nje Fotoreporteri - Elton Koritari - Inside the universe of a Photoreporter

“Armando Babani”

ISSUE nr 2 Bashkëbisedim me një Fotograf - Elton Koritari - Conversation with a Photographer “Bujar Veselaj” Fotografia dhe Interneti - Elton Koritari - Photography & Internet

ISSUE nr 3

Kujtime të patreguara mbi Fotografine Shqiptare (P.1) - Kostandin Leka Untold memoirs about Albanian Photography(P.1) Një Fotograf i Shquar i Traditës - Qerim Vrioni - A prominet photographer of the tradition “Thimi Raci”

ISSUE nr 4

Shqipëria; Një këndvështrim tjetër në kohë dhe hapesirë - Simon Bucher / Simon Bucan Albania: A different point of view in time and space Kujtime te patreguara mbi Fotografine Shqiptare (P.2) - Kostandin Leka Untold memoirs about Albanian Photography (P.2) Fotografi i Shquar Shqiptaro-Amerikan, - Qerim Vrioni - The Excellent Albanian-American photographer “Gjon Mili”

ISSUE nr 5

“KUJTIME TË PATREGUARA PËR FOTOGRAFINË SHQIPTARE” pj. 3

Konstandin Leka “UNTOLD MEMOIRS ABOUT ALBANIAN PHOTOGRAPHY” pj. 3

GJON MILI dhe REVISTA”LIFE”

27 -

Qerim Vrioni GJON MILI and “LIFE” MAGAZINE

PORTOFOL

95 -

Mohsin Khawar PORTFOLIO

EKSPOZITA

123 -

Raise your voice through photography

127 - PRE-FOTO 131 - FOKUS EXPOS

KUJTIME TË PATREGUARA MBI FOTOGRAFINË SHQIPTARE

FOTOPASION. net

Kostandin M. Leka Fizikant dhe shkrimtar fantastikoshkencor

Blerja e makinerive në Milano Në Milano ngula këmbë, jo pa vështirësi, që të realizoja kërkesën time për të “vizituar” në punë e sipër disa nga aparaturat dhe makinat, që do vinin për herë të parë në vendin tonë. Në një laborator u konsultova me teknikun, që punonte me makinën e zhvillimit të letrës me ngjyra, 1 metër të gjerë “SAFAI”. Nuk është rasti të zgjatem me të gjitha këshillat që më dha, por mjafton të kujtoj, se prej tij unë mësova të gjitha fazat e montimit të makinës, që nuk ishin aspak të thjeshta, si dhe kujdesjet e veçanta që duhej të kisha gjatë punës. Këto këshilla luajtën një rol vendimtar në instalimin dhe venien në funksionim të shpejtë të makinës. 6

Pastaj, në një tjetër laborator ndoqa procesin e stampimit me zmadhuesin e ri elektronik DURST 650. Ky ishte ndër apartatet e para stampues, që lexonin me anë të sensorëve karakteristikat e negativit duke e ruajtur në kujtesë dhe pastaj e zbatonin gjatë stampës. Pra, kishim për herë të parë një zmadhues me sistem elektronik (dixhital) në korrigjimin e stampës me ngjyra. Mësova se, për një tarim të kujdesshëm, rezultatet ishin mjaft të mira. Po kështu, duke u këshilluar me specialistët përkatës, përcaktova më mirë jo vetëm modelet e aparaturave, që do të blinim, por sidomos dhe aksesorët e shumtë përkatës, që në shumë raste as i njihnim. Pandi Cici u tregua një shok udhëtimi i vlefshëm dhe i këndshëm. Ai ishte fjalëpakët, por dëgjonte me shumë interes bisedat me specialistët, duke ndërhyrë herëpashere me italishten e tij karakteristike. Shkuam për të blerë aparatin fotogafik të formatit të madh 6X9 cm të markës së famshme “Linhof”. Pandi kishte përdorur për shumë vjet një aparat të tillë në ATSH. Sapo përfaqësuesi i firmës doli me “Linhofin” e ri xixë në dorë, Pandi kërceu në këmbë, ia mori me rrëmbim nga duart dhe thirri me zë të fortë si asnjëherë tjetër, në një italishte me nuanca pogradecare: “Con questo apparecchio ho fotografato tutta l’Albania per 20 anni!”

Përfaqësuesi i firmës pas tronditjes së parë, kur iu “rrëmbye” aparatit nga duart, filloi të qetësohet dhe kur Pandi filloi të zgjedhë të gjithë aksesorët shtesë të aparatit, që i njihte shumë mirë, u bënë miq të vërtetë. Unë shihja Pandin, që zgjidhte objektivat, kasetat, një nga një, duke i rrotulluar nga të gjitha anët, si të ishin relike të shenjta dhe m’u kujtuan fjalët e tij: “20 vjet në majë të motorit....” i pluhurosur, i ngarkuae me këtë aparat të madh duke gëlltitur kilometra pas kilometrash nga Veriu në Jugun e Shqipërise, nëpër shtigje, lugina, male e fusha, dimër e verë, derisa u thinj mbi motor, për të dokumentuar vendin e tij. Këta njerëz dhe janë shumë, të heshtur, por të sakrificave të mëdha që na dhurojnë sot arkivat vizive të historisë sonë.Unë, as që guxoja dhe as që ishte e nevojshme të ndërhyja në atë akt blerje, se aty po sundonte autoriteti profesional i fotografit shqiptar, Pandi Cicit. Gjat qendrimit në Milano kryem dhe disa detyra të tjera që na kishte ngarkuar ministria si stampimi i diapozitivave në foto gjigande per Muzeun Historik. Diapozitivat ishin te mjeshtrit dhe piktorit të njohur te fotografise shqiptare Pleurat Sulo .Këto diapositiva na nderuan se u vlerësuan te nivelit bashkëkohor per cilësit e tyre të larta teknike dhe artistike.

Montimi i aparaturës dhe fillimi i punës Filloi periudha e shumëpritur, por edhe e emocioneve të mëdha të instalimit dhe kolaudimit të aparaturave. Do ndalem vetëm në disa procese kolaudimi, ku ka ndodhur ndonjë problem, që ia vlen të tregohet. Montimi dhe kolaudimi i çdo aparature dhe makinerie, përveç katalogëve, “drejtohej” dhe prej këshillave të specialistëve, të cilat i kisha shënuar në bllokun tim personal. Për zhvillimin e filmit me ngjyra instaluam makinën “Colenta”. Meqenëse vaska ishte e gjerë për të kursyer solucion, si në rastin e zhvillimit të një filmi të vetëm, vendoseshin në vaskë dy ndarëse prej gome, që zvogëlonin hapësirën, ku do gumbullohej solucioni. Unë, sëbashku me tekniken e caktuar, të ndjerën Marika, do inauguronim makinën. Në errësirë të plotë fiksova filmin e parë në tamburin rrotullues. Mbyllëm kapakun dhe ndezëm dritën. Çdo gjë në rregull? Po! Gëzuar! Dhe shtypa butonin e nisjes. U dëgjua rrotullimi i tamburit dhe pas pak “hyrja” e solucionit të parë të zhvilluesit. Ishte çasti, të paktën të bënim një buzëqeshje kënaqësie, por pamja e Marikës më trembi. 7

FOTOPASION. net

Ajo sikur donte të më pyeste: “Po këto?!” dhe më tregonte diçka pranë makinës. Ishin dy ndarësit, që duheshin vendosur në makinë për të kufizuar hapësirën e solucionit. I kisha harruar pa i vënë! Kishte kaluar pothuaj minuta e parë e procesit, ishin akoma dhe 2 minuta. Solucioni pothuaj 2 litra, pa dy ndarësit do të ishte përhapur në gjithë vaskën dhe ndoshta as që e prekte filmin. Duhej ndërhyrë. Shuajta dritën, ngrita kapakun e makinës dhe sëbashku me Marikën kërkonim me duar të spërkatnim filmin me solucionin që ishte në fund të vaskës. Sapo mbaroi pocesi i parë dhe solucioni u derdh, gjithmonë në errësirë, fiksova dy ndarësit megjithëse tamburi me filmin vazhdonte të rrotullohej dhe mbylla kapakun. Çfarë kisha katranosur?! Prita me padurim përfundimin e procesit. Filmi ishte i mbizhvilluar. Nga spërkatjet e fuqishme që kishim bërë ishte rritur densiteti i zhvillimit. Figura ishte mjaft më e dëndur (e errët). Sapo mbaroi pocesi i parë dhe solucioni u derdh, gjithmonë në errësirë, fiksova dy ndarësit megjithëse tamburi me filmin vazhdonte të rrotullohej dhe mbylla kapakun.

Çfarë kisha katranosur?! Prita me padurim përfundimin e procesit. Filmi ishte i mbizhvilluar. Nga spërkatjet e fuqishme që kishim bërë ishte rritur densiteti i zhvillimit. Figura ishte mjaft më e dëndur (e errët). Pas tharrjes, bëra një provë stampe. Sigurisht, me më shumë dritë dhe një filtrim “special”. Stampa doli me pak kontrast por e pranueshme. Ja çfarë loje të rrezikshme bënte emocioni gjatë provave të para... Me “Colentën”, meqenëse makina e zhvillimit të letrës me ngjyra akoma nuk ishte instaluar, provuam zhvillimin e fotos së parë me ngjyra. Ishte një foto e përbërë prej tre formatesh 50x60 cm. Sapo mbaroi zhvillimi i tre formateve, Dylberja, stampatoria më me eksperiencë dhe energjike, i hoqi stampat akoma të lagura nga makina dhe vrapoi për t’ia treguar drejtorit. Ishte fotografia e parë me ngjyra në format të madh në ATSH, megjithëse… e përbërë prej tri pjesësh. Pothuaj në të njejtën kohë me zhvillimin e filmit u mora me kolaudimin e aparatit të stampimit automatik “Durst” 650, që të hynte sa më parë në linjën e prodhimit. Pranë meje, e gatshme dhe shumë e shkathët, me faqet e saj gjithmonë të kuqe prush, qëndronte laborantja Vigjilenca (nuk mund të kishte emër më të përshtshëm). Të gjitha veprimet për përcaktimin e filtrimit dhe densitetit të dritës tek ky aparat bëheshin në mënyrë elektronike. Në fillim stampova një negativ të zgjedhur, duke përcaktuar parametrat në mënyrën klasike “me sy”. Karakteristikat e filmit dhe korrigjimet e mia, aparati i lexonte me sensor dhe i ruante në kujtesën e tij. Të gjitha negativat e tjera të këtij lloji, aparati i korrigjonte “vetë” automatikisht. Zhvilluesja RCP 40 me rule punonte në mënyrë perfekte. Më kujtohet, se seria e parë e fotove me format 30x40 ishte e Kombinatit Metalurgjik të Elbasanit për një ekspozitë me ngjyra. Vigjilenca e përvehtësoi menjëherë përdorimin e aparatit. Në të vërtetë, zemrën unë e kisha te prodhimi i fotografive gjigande. Linjën e stampimit të fotografive “gjigande” e vendosëm në dhomën më të madhe prej 8X13 metra. Zmadhuesin “Durst” 1200 me negativa deri në 6X9cm. e vendosëm në qendër të dhomës dhe pranë tij makinën e zhvillimit “SAFAI”, që zhvillonte letër me gjerësi deri 1 metër dhe gjatësi sa të doje. Për fotot e mëdha, zmadhuesin e rrotulluam në pozicion horizontal, që të projektonte shëmbëllimin e negativit të zmadhuar mbi telajon e fiksuar në murin fundor të dhomës. Kur projektuam një shëmbëllim me përmasat 4x5 metra, megjithëse ishim në errësirë të plotë shëmbëllimi nuk shihej. Me atë shëmbëllim kaq të dobët ishte shumë e vështirë të bëhej fokusimi i figurës. Përdora shikuesin me lupë, që më kishin këshilluar të blija.

Pas disa provave, në zonat më të ndriçuara të shëmbëllimit, nëpërmjet lupës, fillova të dalloj granat (kokrrizat ) e emulsionit të negativit. Dylberja, si stampatoria më me eksperiencë që më ndihmonte, manovronte tek fokusimi i aparatit derisa unë të shihja kokrrizat e emulsionit sa më qartë. Fokusimi më në fund u krye, tani do bëheshin provat për të përcaktuar densitetin dhe filtrimin e dritës. Gjithmonë në errësirë, duke u ngjitur me shkallë, fiksuam me gjilpëra me kokë disa rripa letër-foto në pikat më të rëndësishme të figurës. Ekspozimi vazhdonte mbi 15 minuta. Pas ekspozimit shiritat e provave zhvilloheshin në makinë dhe analizoheshin mirë e mirë në llampa me dritë “dielli”. Më në fund vinte çasti më “dramatik”, ai i stampës së fotos së madhe. Pse gjithë ky shqetësim? Se gjatë procesit të gjatë të çmbështjelljes së letrës rul dhe fiksimit breza - breza të saj në telajo, goditjet e shumta me çekan për ta fiksuar me gozhda dhe lëvizjet tona të shumta, hipje dhe zbritje nga shkallët dhe ekspozimi i gjatë i stampës, gjithmonë në errësirë të plotë pa ndërprerje, mund të shkaktonte qoftë edhe një çvendosje sado të vogël të negativit ose apartit stampues. Kjo do të ishte fatale, do prishte gjithçka, por këtë mund ta kuptonim vetëm në fund, pas zhvillimit të letrës. Prandaj, ne punonim me shumë kujdes dhe me zemër të ngrirë, se një defekt i tillë, përveçse një kohe dhe pune të madhe të humbur kot, përbënte një skarsitet të madh letre fotogafike, që kushtonte shumë dollarë. Gjithmone ne errësirë brezat e letrës pas ekspozimit futeshin në makinë ku fillonin rrugën e tyre të terhequr nga dhjetra e dhjetra rule nëpër vaskat me 40 litra solucion ne temperaturën 37,8±0,3 gradë Celsius, që rigjeneroheshin prej motopompave, që i përzijenin fuqishëm. Por, i gjithë ky mund dhe shqetësim i thellë kompensohej dhe zëvendesohej prej gëzimit dhe emocionit të papërshkrueshëm kur dilnin nga makina si çarçafë të gjatë, njeri pas tjetrit brezat e letrës të zhvilluara ngjyra ngjyra të ndezua. Kur pastaj, i bashkonim në dyshemenë e dhomës krijohej efekti magjik i një realiteti hapësinor tre dimensional, që krijonte shtrirja e gjerë e fotografisë gjigande, që të përpinte dhe të bënte të jetoje në brendësinë e saj emocionet dhe shpirtin e një krijmi të fuqishëm. Por, po në këtë dhomë të emocioneve dhe gëzimeve të mëdha kam jetuar dhe ndonjë shqetësime tronditëse. Po, ndalem në më të randesishmin. Ndonjë ditë, pasi kishim kolauduar makinën , pas pak që kisha futur në të, një brez letre, dëgjoj një zhurmë jo normale. Në errësirë konstatova, se letra nuk po vazhdonte të tërhiqej nga makina. 8

Pothuaj në të njejtën kohë me zhvillimin e filmit u mora me kolaudimin e aparatit të stampimit automatik “Durst” 650, që të hynte sa më parë në linjën e podhimit. Pranë meje, e gatshme dhe shumë e shkathët, me faqet e saj gjithmonë të kuqe prush, qendronte laborantja Vigjilenca (nuk mund të kishte emër më të përshtshëm). Të gjitha veprimet për përcaktimin e filtrimit dhe densitetit të dritës tek ky aparat bëheshin në mënyrë elektronike. Në fillim stampova një negativ të zgjedhur, duke përcaktuar parametrat në mënyrën klasike “me sy”. Karakteristikat e filmit dhe korrigjimet e mia, aparati i lexonte me sensor dhe i ruante në kujtesën e tij. Të gjitha negativat e tjera të këtij lloji, aparati i korrigjonte “vetë” automatikisht. Zhvilluesja RCP 40 me rule punonte në mënyrë perfekte. Sapo mbështetje letrën e ekspozuar në rulet e saj, letra tërhiqej dhe vazhdonte “rrugën” nëpër solucionet e makinës derisa dilte e zhvilluar. Pas pak provash, rezultatet ishin të kënaqshme dhe filloi stampa. Më kujtohet, se seria e parë e fotove me format 30x40 ishte e Kombinatit Metalurgjik të Elbasanit për një ekspozitë me ngjyra. Vigjilenca e përvehtësoi menjëherë përdorimin e aparatit. Në të vërtetë, zemrën unë e kisha te prodhimi i fotografive gjigande. Madhësia e figurës fotografike më emociononte pa masë, se më dukej sikur hyja brenda saj, bëhesha pjesmarrës dhe e jetonja tablonë e stampuar. Linjën e stampimit të fotografive “gjigande” e vendosëm në dhomën më të madhe prej 8X13 metra. Zmadhuesin “Durst” 1200 me negativa deri në 6X9cm. e vendosëm në qendër të dhomës dhe pranë tij makinën e zhvillimit “SAFAI”, që zhvillonte letër me gjerësi deri 1 metër dhe gjatësi sa të doje. Letra Fotografike mjafton të “kapej” prej ruleve të para e tërhiqej brenda makinës për të filluar rrugën e sajë të “gjatë” nëpërmjet dhjetra e dhjetra rule që e tërhiqnin me shumë “delikatesë”, pa e dëmtuar. Letra kalonte nëpër solucionet e kimikateve, që mbushnin vaskat prej 40 litrave, ku mbaheshin në temperaturën 37,8+-0,3 gradë Celsius në saje të motopompave, që i përzijenin fuqishëm duke siguruar dhe rigjenerimin e tyre, për ruajtjen e cilësive kimike. Për fotot e mëdha, zmadhuesin e rrotulluam në pozicion horizontal, që të projektonte shëmbëllimin e negativit të zmadhuar mbi telajon e veshur me letër të bardhë, të fiksuar në murin fundor të dhomës. Kur projektuam një shëmbëllim me përmsat 4x5 metra, megjithëse ishim në errësirë të plotë shëmbëllimi nuk shihej. Llampa halogjene e zmadhuesit pej 250 wat nuk jepte dritë të mjaftueshme për atë zmadhim kaq të madh. M’u kujtua zmadhuesi i fuqishëm, që kisha parë 9

FOTOPASION. net

në laboratorët e Milanos prej 1000 wat, por ai e kalonte disa herë fondin e akorduar, prandaj do s’do duhej të kavërdisesha me këtë zmadhes, që mund të blinim. Vetëm pas disa minutash në errësirë filluam të dallonim, por shumë zbehtë shëmbëllimin e projektuar. Zakonisht punoja me fotografen me eksperiencë dhe të apasionuar Dylberen. Me atë shëmbëllim kaq të dobët ishte e pamundur të bëhej fokusimi i figurës. Përdora shikuesin me lupë, që më kishin këshilluar të blija. Pas disa provave, në zonat më të ndriçuara të shëmbëllimit, nëpërmjet lupës, fillova të dalloj granat (kokrrizat ) e emulsionit të negativit. Dylberja manovronte tek fokusimi i aparatit derisa unë të shihja kokrrizat e emulsionit sa më qartë. Fokusimi më në fund u krye, tani do bëheshin provat për të përcaktuar densitetin dhe filtrimin e dritës. Gjithmonë në errësirë, duke u ngjitur me shkallë, fiksuam me gjilpëra me kokë disa rripa letër-foto në pikat më të ndritshme dhe të errëta për të përcaktuar të bardhat dhe të zezat e fotos. Por, për të patur njëherësh rezultatin e tre ekspozimeve (për të mos bërë tri prova të veçanta), bëra tre ekspozime të njëpasnjëshme të njejta nga 10 minuta mbi të njëjtën letër, por duke e mbuluar me letër të zezë për 2/3, në ekspozimin e dytë e mbulova me1/3 dhe në ekspozimin e tretë e zbulova tërësisht. Pra, në të njëjtin brez letre kisha tre ekspozime prej 30, 20 e 10 minuta. Gjatë këtyre intervaleve kohe të gjatë të ekspozimeve në errësirë pa lëvizur mund të të zinte dhe gjumi. Por, për fat të mirë, më mbante zgjuar Dylberia me historitë e saj, sidomos ato në Kinë, ku kishte shkuar për specializim. Pas ekspozimit letrat-provë futeshin në rulet e makinës zhvilluese, që ishte ndezur dhe sjellë në temperaturën e duhur, që në fillim të ditës. Kur provat kalonin në pjesën e mbyllur të makinës, hapnim më në fund dritën dhe prisnim me padurim daljen e provave. Dihet, që për përcaktimin e saktë të korrigjimit të dritës, provat mund të përsëriteshin disa herë. Më në fund vinte çasti më “dramatik”, ai i stampës së fotos së madhe. Pse gjithë ky shqetësim? Se gjatë procesit të gjatë të çmbështjelljes së letrës rul dhe fiksimit breza - breza të saj në telajo, goditjet e shumta me çekan për ta fiksuar me gozhda (se brezi i letrës së gjatë disa metra peshonte dhe nuk mbahej me gjilpëra) dhe lëvizjet tona të shumta, hipje dhe zbritje nga shkallët dhe ekspozimi i gjatë i stampës deri 40 minuta, gjithmonë në errësirë të plotë pa ndërprerje, mund të shkaktonte qoftë edhe një çvendosje sado të vogël të negativit ose apartit stampues. Kjo do të ishte fatale, do prishte gjithçka, por këtë mund ta kuptonim

Duke shpresuar të lehtësoja tërheqjen e letrës e grisa në buzë të ruleve hyrëse, por në vend që të shuheshin, zhumat u forcuan dhe rulet e makinës filluan të tunden me forcë sikur diçka po pengonte rrotullimin e tyre. Pata frikë se po dëmtohej makina. Menjëherë shova makinën dhe ndeza dritën e laboratorit .Letra nuk kishte kaluar në baterinë e dyte të ruleve, por ishte grumbulluar dhe ngjeshur në fund të baterisë së parë duke penguar kështu lëvizjen përpara. Ishte rastësi apo defekt? Çfarë djall kishte ndodhur ? Bëra disa prova të tjera me makinë të hapur dhe dritë të ndezur. Ndonjë letër kalonte, por shumë të tjera ngecnin në hyrje të vaskës së dytë. Me gjithë se kishte shumë kërkesa urgjente për stampa unë pezullova stampën se në atë gjendje të makinës do të kishte skarsitet të madh. Njoftova se duhesh bërë një remont. Fjala u përhap. U bë problem. Disa gjetën shkakun të shpifnin, se ishin blerë makina skarso, me defekt. Diskutimet kaluan dhe në mbledhjet e Partisë. Në të vërtetë makinat ishin akull të reja dhe me garanci shumëvjeçare. Kishte ndodhur diçka, që “nuk na e shikonin sytë”. Problemi duhej zgjidhur sa më parë. Unë u mbylla në laborator dhe vendosa të mos dilja derisa të zgjidhja poblemin. Me dritë të ndezur dhe makinë të hapur kalova nëpër rule disa rripa letre duke ndjekur hap pas hapi çvendosjen e tyre… Në të vërtet bëra shumë prova deri natën vonë me një shqetësim, që sa vinte dhe rritej, se e ndjeja veten vërtet përgjegjës për këtë defekt. Vura re, se letrat bllokoheshin, se pengoheshin nga fletët dejtuese të bllokut të dytë, se këto ishin pak të çvendosura me drejtuesit e vaskës së parë. Të ishte ky shkaku?! Si ishte e mundur të na kishin sjellë një makinë me defekt, që nga ndërtimi i saj?! Duhej zbërthyer i gjithë blloku i ruleve dhe të ndyshoja distancat ndërmjet tyre. Domethë të bëja një “modifikim” të makinës? Më dukej një pretendim mendjemadh dhe qesharak, njëherësh. Po sikur të mos ishte ky shkaku dhe ndërhyrja ime ta shkatërronte akoma më keq makinën? Atëhere do isha vertetë pergjegjësi kryesor i kësaj gjendje U konsultova me telefon me inxhenierin e firmes. Lajmi i parë qetësues ishte se ai aprovoj mendimin tim se drejtueset e letrës, të të tre blloqeve të ruleve, duhet te ndodheshin ne të njejtin drejtim. Pastaj në një bisedë me presidentin e firmës që kishim njohur në Milano, u sqarua dhe shkaku i ktij defekti. Per ta derguar makinën sa më parë bllokun e mesëm (ku bllokohesh letra) ishte marrë prej një makine tjetrër dhe nuk ishte kolauduar me blloqet e tjerë. Tani çdo gjë ishte e qartë.

Duhej zbërthyer blloku i mesëm dhe të korrigjohej pozicioni i fletëve drejtuese. Ditën e nesërmen, sëbashku me teknikun shumë të kujdesshëm dhe të aftë të ATSH-së, Lulzim Lika, u zbërthye i gjithë blloku i mesëm dhe duke i limuar ndarësit (spesorët) një nga një, arritëm, që gjithë fletët drejtuese të letrës të vendoseshin në të njëjtën vijë me ato të bllokut të parë dhe të tretë. Një punë e gjatë dhe e lodhshme, por që u bë me një kujdes dhe saktësi të madhe. Vetëm, pasi provat dolën me sukses, unë fillova të marr frymë qetë dhe gjaku që më kishte zbritur në fund të këmbëve filloi të ngjitet në kokë. Pas këtij “kolaudimi” makina filloi të përballojë një punë kolosale stampimi, duke përballuar të gjithë podhimin foto të ATSH-së për shumë vjet. Më vonë propozova, që kjo makinë të zhvillonte dhe diapozitiva gjigandë në filmin Kodak Duratrans. Me një modifikim të bërë pas procesit të zbardhuesit u zhvilluan me këte makine qindra diapositiva të formatit të madh. Dua të ve në dukje, se në punën cilësore dhe jetëgjatsinë të kësaj makine ka lozur rolin kryesor talenti dhe pasioni i fotografit të ri Ernest Baba. Kur zgjidhte pjesët e këmbimit më rrëfehej i emocionuar: “Makina në punë më duket si një qenije e gjallë. Kur “rrënkon” për ndonjë pjesë të konsumuar më dhemb në shpirt, prandaj dua të kem të gjitha pjesët e këmbimit rezervë, që makina mos “të vuajë” kurrë. Nën kujdesin e tij makina vazhdoi të punojë deri në vitin 2007, pra, 27 vjet dhe ishte në gjendje të punonte akoma për shumë vjet, duke thyer çdo rekod të vetë fabrikës. Në mbyllje të këtyre kujtimeve, dua të përmend dhe përgjegjësit e laboratorit të kësaj periudhe, që kam kontaktuar dhe bashkëpunuar. Në saje të një ndjenje të lartë ndërgjegjësie kanë ditur të jenë gjithmonë të gatshëm për të ndihmuar dhe kapërxyer vështirësitë e shumta të çdo dite, duke i hapur rrugë të gjitha realizimeve të kryera. Të tillë, në periudhën time, kanë qenë Pandi Cici, Leon Çika, Bukurie Pepa dhe Hamdi Sallaku . Bashkëpunimi me ATSH-në mbyllet me një kurs kualifikimi në përgjithësi mbi fotografinë dhe veçanërisht mbi aparaturat e reja. Lidhur me këtë kurs, do ve në dukje një fakt specifik. Në kurs merrnin pjese të gjithë fotografët e moshuar dhe shume fotografë të rinji në hapat e tyre para të ATSH. Që të gjithë dëgjonin me kujdes të veçantë dhe nuk të çqiteshin pas kursit me pyetje nga me të ndryshmet mbi teknikën dhe teknollogjinë e fotografisë. Kjo etje per njohuri dhe kualifikim te metejshëm te baballarëve dhe të rinjve të fotografisë sone percaktoj rritjen dhe suksesin e bujshëm te fotografise se sotme në vendin tonë. 10

Që të gjithë ato të rinj, sot jane profesjonista të shquar të nivelit nderkombëtar të fotografisë tonë. Ju lumtë. Dua të kujtoj, se në periudha të mëvonshme, kur ishte përgjegjës një nga figurat më të njohura të fotografisë së sotshme shqiptare, Mjeshtri Petrit Kumi, në saje të përpjekjeve dhe mjeshtërisë së tij, laboratori u pasurua akoma më shumë me makinerië të reja te nivelit bashkëkohor. Mendoj, se përpjekjet dhe arritjet e treguara më lart, në një mjedis dhe në një kohë, kur kushtet e zhvillimit të fotografisë ishin tejet të vështira, përveç dokumentimit të ngjarjeve si fakte kanë një rëndësi akoma më të madhe, se flasin për arritjet e njerëzve të fotografisë sonë. Mësojmë për një jetë sakrificash të vazhdueshme, që ka dhënë arritje të rëndësishme vetëm në sajë të shpirtit artistik të apasionuar dhe të talentuar të baballarëve të fotografisë sonë, që përbën një vlerë intelektuale të rëndësishme dhe një garanci për ardhmërinë.

FOTOPASION. net

UNTOLD MEMOIRS ABOUT ALBANIAN PHOTOGRAPHY

BUYING THE MACHINES FROM MILAN Even with difficulties, in Milan I insisted in realize my request, visiting during the work hours, some of the machinery’s and equipments coming for the first time in our country. In an laboratory i consulted a technician, who worked this the color stamping machine, 1 meter wide SAFAI. It is not the time to mention all the advices that he gave me, but is needed to remember that it was because of him that I learned all the fazes need to construct the machine, by the way they were not easy at all, and the special care I needed during the work. These advices were crucial in the machinery installing and its faster process of working. After that, in another laboratory, i followed the stamp process with the new electronic increase device, DURST 650. This was the first of its kind (stamping machine), which read thought the sensors the characteristic of the negatives, saved in the memory and then preceded with the stamp. We had for the first time an electronic magnifying system (digital) to do the correction of the color stamp. I learned that with a careful calibration, the result were very good. With the consulting of relevant specialists, I determined in the best way not only the machinery models, that needed to be brought, but also the relevant accessories, mostly unknown to us. Panci Cici proved to be a valuable travel companion and entertaining. He was a reticent, but listened with so much interest the discussions with specialists, intervening from time to time with his characteristic Italian. We went to buy the camera, a 6X9 cm format, from the well known mark of Linhof. Pandi has used this kind of camera for many years at ATSH.

By the moment the representative of the Linhof marke, came with a brand new camera, Pandi jumped and with rage took it out of his hands and cried with a loud voice as never before, in Italian with Albanian nuanced: “Con questo apparecchio ho fotografato Tutta l’Albania per 20 anni!” (With this camera I have been photographing all Albania for 20 year) . The representative after the first shock, when the camera was took off of his hands, started to calm down and after Pandi begun to select all the accessories needed for the camera, which he really knew, they became good friends. As I saw Pandi choosing lens, tapes, one by one, watching them from all sides as they were precious relics, I remembered his words: “20 years on top of motorcycle …” dusted, loaded with this huge camera moving kilometer after kilometer from North to South Albania, paths, valleys, mountains and areas, winter and summer, wile grizzling on his motorcycle, documenting his country. These are very quite people but of grate sacrifices, giving us today visual archives of our history. I couldn’t dare to interfere in the buying process because the authority of the professional photographer Pandi Cici, ruled. While staying in Milan, we did other duties, charged from the ministry, such as printing the frame slides of the Historical Museum in giant photos. Slides were of the famous craftsman and painter of Albanian Photography, Pleurat Sulo. These slides honored us, because they were evaluated for their contemporary level of technical and artistic quality. It began not just the long waited period but also the one with great emotions about the equipment installation and road-worthiness. 12

MACHINE ASSEMBLING AND STARTIN TO WORK The long awaited time had begun, also the time of great excitement of installing and testing the machines. I’m going to stop by a few of testing moments where some problems had arise which are worth noting. Assembling and testing of every machine, except of the catalogues, was being “directed” by the notes of the experts, which I had noted in my personal notebook. For color print development we installed the “Colenta” machine. Since the bowl was large to preserve the solution, as was the case of developing a single film, the bowl had two rubber dividers which shrink the space where the solution had to be put. I, together with the assigned technician, Marika, had to inaugurate the machine. In total dark I put the first film in the rotating tumbler. We closed the cap and turned the lights on. Everything is in order? Yes! Cheers! Then I pushed the start button. We heard the tumbler spin and the first solution “entering”. It was the moment for at least a smile, but the sight of Marika scared me. She looked like she wanted to asked me: “What about these?!” and was pointing at some things near the machine. Those were the two dividers which were supposed to be placed in the bowl to separate the chemicals. I forgot to put them in place! The first minute of the process had passed by, and only two minutes remained. The solution, almost 2 liters, without the dividers, should have been spread in the whole bowl and maybe it never touched the film. We should have intervened. I switched off the light, opened the machine, and together with Marika tried to sparkle the film with the chemical at the bottom of the bowl. When the first process finished and the chemical was shed outside the machine, still in the dark, I put the dividers, although the tumbler with the film was still rotating, then I closed the hatch. What have I done?! I waited for the process to end impatiently. The film was overdeveloped. Due to the latest sparkles, the density of development had increased. The picture was more dense (dark). After the drying process I tested to print. Of course I used more light and a “special” filter. The printing had a fewer contrast but acceptable. That’s the dangerous game that emotion played during the first tests. With “Colenta” we tried to print the first colored photo, since the colored letter had not yet been installed. It was a photo composed of three formats of 50x60 cm. 13

FOTOPASION. net

As soon as the development finished, Dylberja, the most experienced and energetic employee in the printing took off the stamps still wet from the machine and ran to show them to the director. It was the first large format colored photo of the ATSH, even though composed of three pieces. Almost the same time of the development, I checked the printing machine Durst 650 which had to go in the production line as soon as possible. Next by me, ready and very versatile, stood Vigjilenca (Vigilance), the lab technician (no name was more appropriate). All the actions for the filtering and light density in this machine were made electronically. First I printed a selected negative by setting the parameters manually as the classic way. The film characteristics and my corrections were red by the machine and recorded in its memory. All the other negatives of this type were corrected by the machine automatically. The RCP40 developing machine worked perfectly. I remember that the first series of photos of 30x40 cm format were of the Elbasan Metalurgic Factory for a colored exhibition. Vigjilenca mastered very quickly the machine. To tell the truth, my heart was thinking of the extra large formats. The priniting line of extra large photos was put in the largest room which was 8x13 meters. The “Durst” 1200 enlarger with negatives of 6x9cm was put in the center, and beside it the development machine “Safai” which development prints 1 meter large and as long it could get. For large photos, the enlarger was rotated in horizontal position to project the reflection of the enlarged negative over the frame fixed to the end of the room. When we projected a frame by 4x5 meters, even though in total dark, the projection could not be seen. With that weak projection it was very difficult to focus the picture. I used a magnifying glass that was recommended to me. After some tests, in the most lighted areas of the projection, using the magnifying glass, I started to notice the grains of the negative emulsion. Dylbere, as the most experienced printing employee, was focusing the machine until I could see the grains more clearly. In the end the focus was found and now we had to make the test to specify the light intensity and filtering. Still in total dark, by climbing in ladders, we fixed through nails some stripes of photographic paper in some of the most important areas of the picture. The exposure was lasting more than 15 minutes. After the exposure, the stripes were developed in the machine, and were analyzed in lamps of “sun” light.

There came at last the most “dramatic” moment, the printing of the large photo. Why all this concern? Because during the process of reeling the paper and fixing it in stripes in the frame, the percussions of the hammer to fix them with nails and our movements, our climbing on the ladder and the long exposure of the print, in total dark during the whole time, could cause slight movements of the negative or the printing machine. This could be fatal, it could ruin everything, but we could know this only in the end, after developing the paper. That is why we worked very carefully, with the hearts frozen, because such a mistake, not only because of the wasted time and effort, could mean a lot of wasted paper which was very valuable. After the exposure, still in dark, the papers were put in the machine in bowls of 40 liters in temperatures of 37.8±0.3 degrees and were powerfully processed by pumps. All this effort and concern was compensated by the joy and emotion when they exited the machine as long sheets printed with vivid colors. After putting them in the ground we could see the magic effect of a three dimensional reality the large photo created which made us live in its emotions and soul of a powerful creation. Also in this room of emotions and joy I have lived some shocking concerns. Some days, after adjusting the machine and having put in it the sheets of paper, I could hear some abnormal sounds. In the dark I could notice that the paper was not being pulled by the machine. By hoping to ease the reels I strapped the paper, but instead of turning off the reels made a bigger noise and started to shake like something was impeding their spins. I feared the machine had broken. I switched on the lights and turned off the machine. The paper did not go through the second reels, but was stuck in the first ones by blocking them. Was it a coincidence or a defect? What the hell did happen? I made some other tests with the lights on and the machine open. Some sheets could go through but the others didn’t pass the first reels. Even though there were a lot of pending jobs I stopped the printing since there could be a lot of wasted paper. I informed that there was the need of servicing the machine. The word spread and it was made a problem. Some profited by defaming that the machines were of scarce quality. Some of the talking were brought to the Party meetings. As a matter of fact the machines were brand new and with a long period of warranty. Something that we could not notice had happened. The problem had to be solved as soon as possible. I closed myself in the laboratory and decided to not go out without fixing the machine.

With the machine open and the lights on I passed through the reels some sheets of paper by following their movements. I made a lot of tests during all night with the rising concern thet some of it was my fault. I noticed that the papers were being blocked by the directing brackets of the second block as they were a little displaced compared to those of the first bowl. Was this the cause? How was it possible that they brought us a defected machine from the production? I had to dismount the whole block and adjust their distance. Did that mean to “modify” the machine? What if it was not the cause and my actions ruined the machine more than that? That could mean that I was the only responsible for the situation. I consulted the engineer by phone. The fist good news that I heard was that the aligning brackets of each block had to be equally aligned. After that, a small conversation with the director of the firm that we met in Milan cleared the cause of the defect. To deliver the machine as soon as possible, the middle block (where the papers got stuck) was taken from another machine and was not fully tested. Now everything was clear. The middle block had to be removed and the position had to be corrected. The next day, together with the ATSH’s technician which was very careful and competent, Lulzim Lika, we dismounted the whole block and managed to align each block carefully. It was a long and devastating work but it was conducted very carefully and with great precision. Only after the first test were succeeded I started to breathe normally and the blood which had fallen to my feet started to flow in my head again. After these tests the machine could be able to handle a large amount of work. It managed to produce each photo of ATSH for many years. Sometime after that I proposed that the machine develop extra large films of Kodak Duratrans. After modifying the whitening process the machine developed hundreds of large photos. I must notice that, during the quality and long lasting work of this machine, a great role was played by the talented photographer Ernest Baba. When he chose the spare parts for the machine he emotionally confessed to me: “When the machine works seems like a living thing. When it groans for a defected part, it hurts my soul. That’s why I want to have always available all the spare parts so the machine could never suffer”. The machine operated until the year 2007 under his care, for almost 27 years, and it could operate even longer by breaking even the factory record. In the end of these memories

I want to note the responsible people of this laboratory who I have been in contact or have worked with in this period. They have always been there to help and surpass each difficulty of every day by making possible the making of all the creations. They were, during my period, Pandi Cici, Leon Cika, Bukurie Pepa and Hamdi Sallaku. My collaboration with ATSH ended with e general qualification class for photography and specifically for the new cameras. I want to note a specific fact for this. The class was made of some old professional photographers and many young ones which had just started their career in the ATSH. They all listened very carefully and made a lot of questions over technique and photography technology. This hunger for information and qualification of our fathers and youngsters of photography defined the growth and success of the photography in our country today. All those youngsters today are professionals of international fame of our photography. Well done! I want to remind that in later periods, when a master of today Albanian photography, Petrit Kumi was in charge, thanks to his efforts and knowledge, the laboratory was enriched with more machines of contemporary technology. I think that, the efforts and achievements noted above, in a place and time where development of photography was difficult, besides documenting the facts have a more important meaning because they tell of the achievements of the people of our photography. We learn about a life of ongoing sacrifices which gave important accomplishments due to the great artistic spirit of the fathers of our photography. They constituted an intellectual value and a guaranteed future.

FOTOPASION. net

EXPO HISTORY

FOTOPASION. net

FOTOGRAFIA FLET SHQIP flickr Albania

ELVIS IKONOMI

PHOTOGRAPHER

http://www.facebook.com/pages/Elvis-Ikonomi-Photography/

PICTURES OF THE MONTH

FOTOT E MUAJIT

eroll bilibani (shtator/september)

FOTOPASION. net

andrea shkreli (tetor/october)

elisa berdica (nĂŤntor/november)

eduina jaupi (dhjetor/dicember)

NJË FOTO E GJON MILIT SI “IKONË” E REVISTËS “LIFE” Qerim Vrioni,

Kohët e fundit, në SHBA, është hedhur në qarkullim nga Enti Botues, “LIFE-Books” një album fotografik me titull “LIFE—75 years-The very best of LIFE” (LIFE-75 vjet-Më të mirat e të mirave të LIFE-nga angl.). Ai është botim luksi, me përmasa 30x40 cm dhe ka rreth 300 faqe. Në këtë album, siç thotë edhe titulli i tij, janë paraqitur fotografitë më të mira të revistës “LIFE”, që nga numri i parë deri në mbyllje. Kjo revistë, e kishte redaksinë në New York (SHBA), por kishte zyra në vende të ndryshme të botës. Para pesë vitesh u botua “LIFE-70 years-PLATINUM ANNIVERSARY COLLECTION”, gjithmonë për të mbajtur gjallë veprën dhe vlerat e revistës, njëkohësisht duke nderuar ata që kanë ushqyer revistën me punimet e tyre fotografike.

Në albumin e 75-vjetorit, përveç fotografive më të mira të përzgjedhura me kujdes e të shoqëruar me komente të shkurtra e cilësore, paraqiten edhe ballinat e të gjithë numrave të revistës, rreth 2000 copë. Gjithashtu, në të është bashkëngjitur dhe numri i parë i revistës që mban datën 23 nëntor 1936, në krye të së cilës është një foto e fotografes së njohur Margarete Bourke-White. Për historik të shkurtër, shënojmë se revista doli me 98 faqe, me ngjyra dhe kushtonte 10 cent, ishte e përjavëshme dhe pranonte pajtime (abonime). Shpejt, “LIFE”, u bë mjaft e kërkuar nga publiku amerikan dhe i huaj, sa nga mezi viteve ’40 numri i pajtimtarëve në të arriti rreth 8 milion, ndërsa tirazhi më i lartë i një numri ka kapur shifrën, 13,5 milion kopje. Temat e trajtuara nga revista i përkisnin pothuajse të gjitha fushave të jetës, politike, shoqërore, historike, ushtarake, kulturore, shkencore, sportive etj. “LIFE”, kishte gazetarë e fotografë me qëndrim të përhershëm në disa vende të botës, por dhe i dërgonte me shpejtësi njerëzit e saj kudo që lindte ngjarje a kishte një zbulim me rëndësi për shoqërinë. Në ballinat e revistës, përveç burrave të shtetit (miq edhe kundërshtarë) paraqiteshin edhe figura të njohura nga bota, por në fotografi me peshë e me synime estetike, të autorëve të ndryshëm e, po ashtu edhe riprodhime të veprave të dalluara të arteve pamore ndërkombëtare. “LIFE”, nga sondazhet, mbahet si revista e ilustruar me më tepër ndikim në botë. Në vitet ’70, me përhapjen gjerësisht të televizionit, forca e revistës u zbeh, deri sa arriti që më 1972 të mos dilte si e përjavëshme, e më pas ta ndërpriste fare botimin në letër. Gjithsesi, “LIFE”, edhe pas ndërprerjes së botimit javor, ka hedhur në qarkullim me dhjetra libra e albume me lëndën e shpalosur në faqet e revistës, ndoshta me synimin për tu mësuar brezave të sotmë dhe të ardhmë, arritjet dhe vlerat e saj. “LIFE”, mbahet si simbol i fotogazetarisë botërore edhe ngase në faqet e saj, kanë paraqitur foto emra të tillë të njohur si Margaret Bourke-White, Alfred Eisenstaedt, Andreas Feiniger, Robert Capa, Gjon Mili, Gordon Parks, Dmitri Kessel, Carl Mydans etj, mjaft krijime të tyre fotografike futen pa mëdyshje në Historinë Botërore të “dhomë së errët”. Me faqet e revistës “LIFE”, ka bashkëpunuar gjatë e suksesshëm edhe Gjon Mili, fotografi i njohur shqiptaro-amerikan i shekullit të kaluar. Ai, nisi të botoj foto në “LIFE”, më 1937, një vit pas daljes së numrit të parë, që përkon me vitin kur ai shkëputet përfundimisht nga puna si ingjiner ndriçimi dhe i përkushtohet tërësisht vetëm fotografisë. 29

FOTOPASION. net

Fotoja e parë e Milit në revistë paraqet tenistin Robby Riggs duke luajtur dhe, është realizuar me një shpejtësi 1/100.000 sekondë. Prej atëhere, foto dhe reportazhe të tij janë botuar vazhdimisht në faqet e revistës, e me dhjetra herë kanë pushtuar ballinën e saj. Ai, ka udhëtuar mjaft nëpër botë për llogari të revistës dhe ka sjellë prej tyre foto me vlera që janë botuar menjëherë aty, madje jo vetëm aty. Historike janë misionet e tij psh.në Izrael, 1962, në gjyqin e Eichman-it, më 1949, tek Picasso në jug të Francës, në Romë për disa kohë, ku instaloi laboratorin dhe fotografoi si rrallë tjetër objektet arkeologjike romake. Më 1973, Mili, ndoqi me kërkesën e tij procesin e Watergate-t, ku realizoi foton e njohur “Betimi i John Dean”, ishsekretari i Presidentit Nixon. Nga një letër (email) e studjueses amerikane Susan Kismaric në vitin 2006, mësohet se ndoshta, vetëm Gjon Mili nga fotografët, kishte një zyrë në redaksinë e LIFE, që mund ta përdorte edhe si laborator. Në të është fotografuar dhe Henri Cartier-Bresson, fotografi i madh francez, mik i Milit. Pa dyshim, “badge” e “LIFE”, i hapi shumë dyer dhe dritare në botë Milit, e kundërta ndodhte në vendlindje. Sipas studjuesit Besim Fusha më 1985, kur diskutohej “Fjalori Enciklopedik Shqiptar”, ai propozoi që të përfshihej në të dhe emri i Gjon Milit. Një nga argumentat mbështetës ishte puna e tij me revistën “LIFE”, por përmendja e emrit të revistës i mbylli menjëherë të gjitha shtigjet, se pala zyrtare nuk e pëlqeu këtë mendim dhe e trembur u hodh aty për aty, “Ama me “LIFE”, ka punuar? Mbylle atë muhabet” (Gazeta “Fotografiaart”Nr.4, 1996). Natyrisht, nuk mund të pritej që në një vend me një anti amerikanizëm të egër zyrtar si flamur, të çmohej puna e një organi jashtë kornizave murore ideollogjike, e bashkë me të dhe e bashkëkombasit tonë të nderuar, Gjon Mili. Brenda albumit të 75 vjetorit, janë paraqitur katër foto të Milit, “Pikaso duke vizatuar me dritë“(1949), “Në piano”(1960), “Patinatorja”(1945) dhe “Billie Holiday duke kënduar”(1942). Fotot e tij, si gjithë të tjerat, shoqërohen me komente profesionale. Psh. për foton e Pikasos, shkruhet “…Pablo Pikaso takoi një tjetër artist të madh, Gjon Milin”… ..”si përfundim doli portreti i pashlyeshëm që pahtëson gjeninë e të dy burrave” (Albumi, faqe 97). Pranë fotos “Billie Holiday duke kënduar” ndër të tjera nënvizohet se “Gjon Mili ishte një magjistar teknik”…”Ai realizoi disa filma të shkurtër me muzikantë dhe vallëzues që sot çmohen shumë“(Faqe 95). Foton “Patinatorja”(1945) e quajnë pararendësja e asaj të Pikasos. Këtë foto i tregoi Mili piktorit në plazh (1949) që i tërhoqi përnjëherë vëmendjen Pikaso-s mospërfillës. Paskëtaj ai nisi fotografimin, e njëkohësisht filloi dhe miqësia e gjatë dhe e ngrohtë midis dy artistëve.

Në të vërtetë, ky album na befason këndshëm qysh në faqen e parë, pas ballinës, pra në “page 1” (faqe 1-angl.) me foton e njohur “Lindy Hop”(korrik,1943), të Gjon Milit, në pjesën e poshtme të së cilës (ajo zë gjithë faqen) shkruhet :”LIFE—75 YEARS”. Mandej është një foto nga Lufta e Vietnamit dhe një faqe më pas, një e Marylin Monroe. Vazhdon treguesi i lëndës, hyrja dhe shpalosja e fotove sipas tematikave. Nga praktika e zakonshme e albumeve, librave me foto, portfolio-ve, lajmërimeve a ftesave për ekspozita, në ballë të tyre zgjidhet një nga fotot më përfaqësuese të autorit a grupit të autorëve të përmbledhjes. Zgjedhja e “Lindy Hop”, një fotoje pa temë politike, shoqërore a historike, fusha ku lundron më tepër fotogazetaria ( pra dhe “LIFE”), por artistike, na duket se flet për synime të reja vlerësimi të atyre krijimeve që hyjnë në artin e fotografisë. Ndoshta, tregon edhe fillimin e një farë rishqyrtimi përsëmbari të krijimtarisë së Gjon Milit. Kjo edhe për faktin se natyrshëm pritej që si “margaritar i kurorës” i albumit jubilar, të ishte një foto nga ato me publicitet të lartë, për ngjarje a figura të njohura të luftës apo paqes, me ndikim në kthesa të mëdhaja historike, çka në korpusin e “LIFE”, janë të shumta. Specialistët e “LIFE”, kanë përzgjedhur një foto që me artin e fotografisë, i këndon jetës, nëpërmjet muzikës e vallëzimit. Nga ana tekniko-artistike, kjo foto është nga të parat që Mili realizon me metodën e grafikimit (ku mënjanohen tonet e ndërmjetmë dhe lihen vetëm të bardha të pastra dhe të zeza të plota) të përdorur me shumë sukses më vonë edhe në fotot për Edith Piaf, Juliette Greco etj.

Gjithashtu, vendosja e fotos “Lindy Hop” si simbol të prurjeve elitë të revistës, përbën një hap interesant, sepse kjo ka fare pak të bëjë me rutinën e fotogazetarisë. Në të njëjtën kohë, botuesit e albumit, përcjellin kumtin se fotograf[t e “LIFE”, ishin të aftë jo vetëm të pasqyronin ngjarje a individë, por dhe të krijonin art, pra të ngriheshin mbi nivelin e fotove dokumentare a historike e, shoqëruese të lajmit. Autori i këtyre rreshtave, ndjehet veçanërisht i kënaqur për këtë vlerësim të ri e madhor të “Lindy Hop”, edhe sepse në vitin 2008, ka botuar në shtypin shqiptar një shkrim kushtuar vetëm kësaj fotoje. Kjo foto është botuar edhe në albumet e mëparshme jubilare të “LIFE”, si ato të “65” e “70 vjetorit”, po në rradhë me të tjerat e jo si “ikonë“ e gjithë krijimtarisë së përbashkët të mbarë fotografëve të mëdhenj të revistës, krijimtari, pjesa më e madhe të cilës ka hyrë me dinjitet në Historinë e Fotografisë Botërore. Njëherazi, ky përbën një vlerësim të ri dhe të merituar për punën e madhe e cilësore që ka kryer fotografi i shquar shqiptaro-amerikan Gjon Mili, e po ashtu, ndoshta tregon se edhe në të ardhmen, do të ketë befasira (që në fakt nuk e meritojnë plotësisht këtë përcaktim) të tjera të këndshme për bashkëkombasin tonë të nderuar.

Michigan, nëntor 2011 30

A PICTURE OF GJON MILI AS AN “ICON ” OF “LIFE” MAGAZINE

Recently in the United States,it is Issued by the Publisher Office, “LIFE Books” a photographic album called “LIFE—75 years-The very best of LIFE”. It is a luxury edition, 30x40 format, and it has about 300 pages. In this album, as it is called, are presented the best photographs of LIFE Magazine, from the first to the last issue. The editorial office of this magazine was in New York (USA), but it has branch offices in various countries. 5 year ago, was published the “LIFE-70 years-PLATINUM ANNIVERSARY COLLECTION”, as always, both keeping alive the work and the values of the magazine and honoring the ones that “feed” the magazine with their photos.

In the 75 anniversary album, besides the best photographs selected carefully and associated with short and quality comments, are shown all the covers, about 200 issues. In it you can also find the first issue , dated November 23, 1936 and in the cover there is a photo of the great photographer Margarete Bourke-White. Short history, the magazine was published periodically in colors and with 98 pages, it cost 10 cents (USD) and accepted subscriptions. Soon, LIFE became wanted from the US and abroad public and by the meed 40`, the number of the subscriptions reached 8 millions and the edition number reached the highest one, 13.5 millions copies sold. The magazine themes had all of the kinds of life aspects: political, social, historic, military, culture, scientific and more. “LIFE” has it own journalists and photographers resident in other countries, but it send them quickly where ever an event occurred or there was a discovery of the public interest. On the covers, except state men (friends and enemies) there were also the public figures from around the world in photographs with esthetics’s goals, of different authors and remake of the international most distinguished visual work. 31

FOTOPASION. net

Regarding the pools, “LIFE”, in the most influence illustrated magazine in the world. In beginning of the 70`, with the wide spread of the television, the magazine strength overshadowed and by the 1972 it will not be published periodically and the paper publishing will terminate. Even that “LIFE” stop the periodically publishing, managed to published dozens of books and albums with the material’s from the magazine pages, maybe with the goal to learn the next generation, it`s achievements. “LIFE” in recognized as the world photojournalism symbol even because in it`s pages there are names such as Margaret Bourke-White, Alfred Eisenstaedt, Andreas Feiniger, Robert Capa, Gjon Mili, Gordon Parks, Dmitri Kessel, Carl Mydans and more, some of their creations are definitely part of the ‘Dark Room” world history. Gjon Mili, the Albanian-American photographer of the past century, has worked long and successfully with the magazine pages. He started publishing his photos at “LIFE” in 1937, one year after the first edition, the year when he walked away from his work as an electrician engineer and fully committed to photography. zv

His first photo represent the tennis player Robby Riggs, realized with a speed of 1/100.000 per second. Ever since, his photos and coverage made it to the magazine cover, dozens of times. He traveled a lot around the world on behalf of the magazine and brought valuable photos, published instantly and not only in this magazine. Historically are his mission such as the one in Israel 62 for the Eichman trial, South France 49` Picasso, sometimes in Rome where he implemented the laboratory and photographed as never done before the roman archaeological objects. In 1973 , on his request he followed the Watergate trial, where he realized the known photo “John Dean Oath” , Nixon ex secretary. From a letter (email) of the American Researcher Susan Kismaric in 2006, it is announced that maybe only Gjon Mili had an office in the “LIFE” editorial and that he could use it as a laboratory too. In it it is photographed even the great french photographer, friend of Mili`s, Henri Cartier-Bresson. The “LIFE” badge, opened a lot of doors and windows in Mili`s world, and the opposite happened in his hometown. Regarding the researcher Besim Fusha in 1985, when it considered the “Albanian Encyclopedic Dictionary”he proposed that Gjon Mili`s name should be in it. On of the supporting arguments was his work with “LIFE” Magazine, but the mention of the magazine names closed all the doors because the official party did not like the the idea and intimidated said: “ So, he has worked for LIFE? This discussion is closed.” (“Fotografiaart” Magazine No.4 1996). It was not expected that in an country with anti American “symbol flag”, to be appreciated the work of an organization beyond the ideological frame, and also the work of our fellow Gjon Mili. Inside the 75 Anniversary Album, there are published 4 photos of Mili`s: Picasso Drawing with Light (1949), In Piano (1960), The Skater (1945) and Billie Holiday Singing (1942). As every participant photos, his photos have a short professional comment. For the Picasso`s it`s written: “... Pablo Picasso meet another great artist, Gjon Mili”...”and the result was the indelible portrait that emerged the genius of the two men” (Album, page 97).

Beside “Billie Holiday Singing” photos among other is noted “Gjon Mili was a technician wizard”...” He made some short films with musicians and dancers, so estimated even today”(Page 95). The Skater photo is called the precursor of Picasso`s one. This was the photo that Mili showed to the defiant painter in the beach (1949) and drew his attention at once. After this, he started the photographing process and also a warm and long friendship between the two artists. In fact this album pleasantly surprises us right after the cover, on page one, with the photo of “Lindy Hop” (July 1943) from Gjon Mili with covers all the page and below it the note “LIFE - 75 Years”. Then there is a photo from Vietnam War and in the next one, one of Marylin Monroe. Then continues the content, entry and the display of the photos by theme. From the common practice of the albums, photo-book, portfolios, announcements or invitation to exhibitions, in their cover is chosen one of the most representative photo of the author or authors group in the summary. Choosing “Lindy Pop” , a photography without any political, social or historical theme, the areas of photojournalism (LIFE also), but an artistic one, seems to speak of new goals of evaluating those creations that comes in the art of photography. Perhaps this even start showing a proper review of Gjon Mili creations. This also naturally just like the “peral in the croun” This photo has been published in the previous jubilee albums of “LIFE” such as those of the 65th and 70th anniversary , lined up with the other and not as an icon of all the magazine photographers creation, most part of it entered the World Photography History. Both, this represent a new and deserved valuation for the great and qualitative work done by the great Albanian-American photographer Gjon Mili and shows that in the future will other pleasant surprises (“surprises”, actually they don`t deserve this term) for our honored patriots.

Michigan, november 2011 32

EXPO HISTORY 33

FOTOPASION. net

EKSPOZITA PIKA

Në këtë numër Fotopasion.net ka vendosur të prezantojë disa nga fotot më të mira të numrave të kaluar dhe disa hyrje të reja. In this issue Fotopasion.net decided to present some of the best pictures of the previous numbers and some new entrants.

Gallery elton milla

oltion alibali

FOTOPASION. net

fatjon hoxha

FOTOPASION. net

marseda petraj

FOTOPASION. net

sayed ghaur abbas

awais ali sheikh

agim kajtazi

mentor brasha

admir idrizi

FOTOPASION. net

pĂŤllumb hana

kreshnik gjoleka

FOTOPASION. net

besar leka

igli kocibelli

FOTOPASION. net

vasil bituni

alma bujupi

FOTOPASION. net

wajahat ahmed khan

eroll bilibani

FOTOPASION. net

bledar rexhaj

tallam kraja

FOTOPASION. net

jamal nasir

fleta baraku

FOTOPASION. net

ilir elshani

burim fejsko

carmen amato

mirko chessari

ada alibali

FOTOPASION. net

xhelal kqiku

eduina jaupi

besian dyrmishi

donald rama

ared tagani

xhesika gjinopulli

gazmir lame

FOTOPASION. net

hektor leka

fatmir trashani

lauren bekteshi

FOTOPASION. net

veton hoti

rozafa shpuza

FOTOPASION. net

ilirjana musliu

muhamad usman farooq

rami jakupi

FOTOPASION. net

korab kusari

arben kastrati

vinko prekocaj

FOTOPASION. net

blin katona

alejna alia

FOTOPASION. net

eris dragoti

edra selmani

genc berisha

FOTOPASION. net

kastriot pasholli

damir gavranoviรง

carmen amato

FOTOPASION. net

marco buntiรง

ural ensar

FOTOPASION. net

sareal mustafallari

urim krasniqi

reis muhameti

FOTOPASION. net

“Pervec kesaj une jam nje Arkitekt me origjine nga Pakistani qe punon ne arenen nderkombetare. Une besoj ne Dashuri, Paqe dhe Harmoni per te gjithe ne kete bote. Ju gjithashtu mund te na jepni linket tuaj te cilet jane permendur me poshte dhe ky eshte pershkrimi i kompanise. Ne Mohsin Khawar photography, ne ofrojme ekuiliber perfekt ndermjet drites dhe kompozimit duke ju ofruar nje game te jashtezakonshme nga fashion, martesa, produkte, dhe krijimin e imazhit te korporates. Portofolio mbulon nje klientele dhe shtrirje lokale dhe nderkombetare. Le ti shikojme gjerat ndryshe dhe te krijojme fotografite tuaja, sepse Ne “mendojme” perpara se te shkrepim!”

FOTOPASION. net

“Apart from that I am an Architect as well and originate from Pakistan who works internationally. I believe in Love, Peace and Harmony for everyone in this world. You can also give our weblinks which are mentioned underneath and here is the firm’s description. At Mohsin Khawar photography, we provide you a perfect equilibrium amongst light and composition offering you an exceptional range from fashion, bridal, product, corporate and image building assignments. The portfolio covers local as well as international arena in terms of clientele and exposure. Let’s see things differently and design your shots, because ‘We “think” before we click!”

FOTOPASION. net

100

101

FOTOPASION. net

102

103

FOTOPASION. net

104

105

FOTOPASION. net

107

FOTOPASION. net

108

109

FOTOPASION. net

110

111

FOTOPASION. net

112

115

RASHËGIMIA KULTURORE E PRIZRENIT EKSPOZITA PIKA

EXPO HISTORY 116

PORTFOLIOS 117

FOTOPASION. net

KHALED HASAN

118

VISAR SHERIFI

119

FOTOPASION. net

FATLIND TOMINI

120

OLA CAMI 121

FOTOPASION. net

THOMA PAPADHIMITRI

grafis Duke pa ë rë tuar p në një tre që kohe t n or ka një e në pa d e hobi e fundit s humic kspo d k he p hap zit të cil ët nu ë fotogra ësira për ër më tep a e të rinjv k e ka fish n të sh ër sh mund eek fa um ë a n para të jepen ë fotogra menyrë q qur aftesit ë prej ty në kthyer me m re jan qiten finë p ë të n artin ë e ty e ë ijë p ro mi nd x re, m ë lind vërtet të fotoaj kë roblemet ra mesaz fesion të iten të rin jt tyre p t marr i h t e alenë nga yre. M ideja e, me shoq ës ro Meq it, mendo blemeve erisë në S ndova q eqënëse mosha 1 që te krijo ën ë 5 h v . n j me n ëse ishte a t`a rea Që të nx qipëri, në nëpërmje ëpërmjet -25 vjec, lizoj e jë pro iteshin hera t f m o k t ë ë o ny sa g d një sa jekt t e pa ë rë pë he në for dhe mot rë që të r j ekspozit rafisë ll ivohe mën e të ritet n r mua që na e të përs tille, fillim e një shin m ht ish d dhe n ko Balka dha mun atshme d t ishte e ë tep ërgjegjësivësht dihmesin nkursi. desin he pë ër pje ns Le irë ë tim, V t’ të nd sër asil B ërma s get up, që ekspo këtë duh . Pjesa m it që ë ë e rrë in z një p u it t e n a t i, të ë fa vës të sh ic ro Shum jekti të til iativa për të një org realizohe lenderojm htirë ishte merreshim j lë, pr a ica e n a gjetja ë n drysh tje. S izatë Tea an gjithë p sej 25 jesëmarr daj falen imin e sho që mbe igurisht g trin e Met e ë shtet jithçk derim r vend qëris a nisi opolit t in ton foto ku u sve janë njoftu i më i ma e dhe na ë rinjtë e para n ë. Va që u ga dh Ba qit m ar p rf datë araqiten ëria, duh en proble dhe gjet shkon pë undësuan llkanit pë an n r n u r m realiz të pr 15 Tetor n ë fotot pje i, mjedisi, e të ndr r nëpërm ata. imin je eferu y e g s s p t h ë a o r m marr rjetev litika, ora 1 ar. Fo e që Ideja ëse. e so 0.0 etj. sh to e here, vazhdue ja fituese 0-17.00 dh Ekspozita .. ishin kë qetësojnë ciale. Ish t in u o s e k ishte t dicka ështu që hmërisë s shpall “ N vizitorët e hap disa nga ë rinjte në ë një is ne sh ë p h të ng u n r in r o p fla ble të o ë preso jashm jmë q rganizimi kë e rrëno lirë të vo r të gjithë met e. tonin të tillë n ja” re ë do foton ë alizua të ke v mi pë azhdon e r n tyre ga O të n rsëri m besh a joshë h rest Shyti. tetje për t erë pas ë org anizu ar Seein and trend g that la te a expre ss it , nd most o ly the you it cam the y th h f them o are v ave turn sion. uth betwe e to me t ery t the a he Sin e this e ce throu n 15-25 y idea of alented b rt of pho a xh to e u g awar ibition co h photog ars, witch n photog t have ve graphy in r enes r r a u d to a a y sm p ld id p hy hy yo n s s reg thoug u can `t have p exhibitio all space hobby ardin erve to p ht to resen s to n to e hoto g the give me a orga gra t th se nc a lo n n at th d my assis ise this ev problems e Albania t of mes phy as the ourage e .F sa e n Soc t ir than beginning ant Vasil B nt also as or more iety p ges, i tho profesm k the u a it r . o o ght t u T c b t h n iv o lem e fi i, t M a m there h . Obv etropolis rst difficu o be part petition. tion and p s and he at S lty wa thea tion t iously lp in in a r c this k t t te h s e ind o e it was t icipation he ety a at suppor verything r for giving to find a f pro he fir i p ts the nd m je rope st tim begu us the ct, it a goes y r e to the ke happe outh in Ba n from Ba opportu place an was diffic for n lk d netw n u lk m it a lt t f y a o h . n n to u the re Mo er r s o nder Lets Get alize this i must youth rks. There st of the ealisation t U ak the p p w o some in our cou ere 25 ph articipant f such pr e initiative , witch is a exhibitio o s n n s o no je w o t t t ry. P os r o cts, t f th ere a pu heref change rganisablic e e problem overty, sm epresentin found a o t he s ra nd ve free t s g o o vot nt on Oc represen king, env different noticed great Tha ocited in t e the nk Yo ironm tobe bris” h p roug roble r1 b ir u e t h to ap y Orest Sh favorite o 5 , from 1 he partic nt, politic ms that c the socia ipant s ….a ne. T yti. Th o peal 0 l . n 0 c 0 e he w am t o ise in e ide o 17. photos. T nd more rn the innin a of t the fu n us time g 0 were he ex 0 he c p a ture s h ontin hotogra pm and imilar fter time, phy w all th ibition wa uing and even e o s we st a ts ill hop f such an s “Under visitors we orga fire a r e to h e nis nd ave t he su ation con deppor t t and inue orga n-

124

125

126

International Photography Competition Konkursi Ndërkombëtar i Fotografisë

“Ndryshe nga imazhet vizuale, fotografia nuk është një pasqyrim, imitim apo një interpretim i një sendi, por përgjithësisht është një gjurmë i një sendi. Asnjë pikturë apo vizatim, sado natyrale të jetë, nuk i përshtatet subjektit të vet sikurse i përshtatet fotografia”. Siç edhe është paralajmëruar , më datën 19.11.2011 (E shtunë) në Preshevë, në shtëpinë e kulturës “Abdulla Krashnica” është mbajtur Konkursi Ndërkombëtar i Fotografisë Artistike “PreFoto”, me pjesëmarrës të këtyre shteteve si: Turqia, Kosova, Korea e Jugut, Egjipti, Serbia, Kanada, Maqedonia, Shqipëria, Malajzia, Mali i Zi, SHBA, Holanda, Kroacia dhe India. Për një kohë të gjatë konkursi ishte i hapur ku u mblodhën dhe u përzgjodhën shumë fotografi artistike, të bëra nga njerëz pa dallime moshe, gjinie apo race.

“Unlike the visual images, photography it is not a reflection, imitation or an interpretation of one thing, but generally it is the trace of one thing. No painting or drawing, as much as natural as it can be, fit to it`s subject as the photography does”. As announced before, in November 19, 2011, Presheva in the Culture House “Abdulla Krashnica” was held the International Competition of Artistic Photography “PreFoto”, with participants from Turkey, Kosovo, South Korea, Egypt, Serbia, Canada, Macedonia, Albanian. Malasya, Montenegro, USA, Holland, Croatia and India. The competition remained open for a long time and the artistic photos entered and chosen were from people regardless of age and gender. 127

FOTOPASION. net

128

Tema e fotografive ishte temë e lirë, ku secili pati mundësi t’a shprehë anën kreative të veten përmes fotografisë, duke mbartur secila fotografi nga një mesazh në vete Mbrëmja filloi me një prezantim rreth vlerës së fotografis, dhe qëllimit kryesor të kësaj gare artistike. Pas kësaj, këtë eveniment e përshëndetën edhe përfaqësuesit e Këshillit Nacional Shqiptar, ku edhe njëherit ishin mbështetësit kryesor të kësaj ngjarjeje. Njëherit pranë të pranishmeve doli drejtori artistik Edon Agushi i cili në fjalimin e tij la te kuptohet që do të jetë konkurs tradicional. Këtë garë, për shkaqe të largësisë shumë pjesëmarrës nuk kishin pasur mundësinë t’a përcjellin për së afërmi, por ata kishin dërguar video incizimet e tyre, duke përshëndetur të gjithë të pranishmit. Krejt në fund, erdhi edhe koha e shpalljes së çmimeve kryesore. Juria e cila ishte e përbërë nga: Prof. Faruk Basha (Shqipëri), Arben Alliaj (Shqipëri) dhe Osman Demiri (Maqedoni) përzgjodhi 3 fotografi si forografitë më të mira të kësaj gare. Çmimi i tretë i’u dha Naim Shalës (Kosovë) me fotografinë “The weight of years”, vend i dytë i’u nda Lus Jazxhi me fotografinë “Tube”, dhe vend i parë i’u dha Murat Sayginer (Turqi) me fotografinë e tij “Art Needs No Words”. Ndërkaq, çmimin special e ndau Argjend Etemi në emër të stafit, çmim i cili ishte i dedikuar vetëm për pjesëmarrësit nga lugina e Preshevës, e mori Samir Shahini nga Medvegja (Serbi) me fotografinë “Ndërmjet tyre”. Megjithatë, edhe pse ishte hera e parë e një organizimi të kësaj natyre, ajo u prit mirë nga vendasit dhe u çmua shumë nga kritikët e fotografisë. Pjesëmarrësit nga Shqipëria e Kosova që ishin të pranishëm në këtë ekspozitë, patën mundësinë t’a vizitojnë qytetin e Preshevës dhe të njihen për së afërmi me jetën dhe kulturën e këtij qyteti.

It was a free photo theme, and all the participant had the opportunity to express their creativity thought photography, and each photo has it`s own massage. The event started with a presentation regarding the photography value and the mail goal of this competition. After that the event was hailed by the representative of the Albanian National Committee, witch were the main supporters of this activity.At the same time, Edon Agushi the artistic director, came near the participants and with his speech implied that this will be a traditional competition. Because of the distance, in this competition, most of the participants didn`t had the chance to follow it closely but they send videotapes, hailing all the participants. Finally came the time to announce the main prices. The members of the jury were: Prof. Faruk Basha (Albania), Arben Alliaj (Albania) and Osman Demiri (Macedonia) that chose 3 photos as the best ones in this competition. In the third place was Naim Shala (Kosovo) with “The weight of years”, in the second place was Lus Jaxhi with “Tube” and in the first place Murat Sayginer (Turkey) with “Art Needs No Words”. The special price was given by Argjend Etemi in the name of the organisational staff, a price referred only for the participants from the Presheva Valley and went to Samir Shahini from Medvegja (Serbia) with “Between them”. Even if this was the first time for this kind of organization, it was welcomed from the locals and appreciated from many photography critics. The participants from Albania and Kosovo had the chance to visit closely Presheva and getting to know with it`s life and culture.

129

FOTOPASION. net

130

Do të doja ta përmblidhja në një fjalë të vetme: Pasion. Mendoj se ai na shtyn drejt “aventurave” në jetë. Shkurt dhe thjesht, kështu do ta përkufizoja lindjen e idesë për fillimin e këtij aktiviteti. Pasioni dhe dashuria për fotografinë më ngacmuan të hulumtoja në qytetin tim mbi punën e fotografëve më të vjetër që jetonin dhe punonin këtu. Ajo çka dallova ishte “korniza” e fotos së studios: kryesisht familjare, por jo atë që dëshiroja dhe mendoja nuk ekzistonte. M`u duk domosdoshmëri ndryshimi. Idenë e një aktiviteti të tillë ja propozova edhe drejtorit të Galerisë së Arteve në Fier, Z. Pandeli Lena, duke i sugjeruar se ndër ekspozitat e pikturës, skulpturës, apo të tjera që zhvilloheshin në Galeri, mungonte gjithmonë ajo fotografike. Ai u tregua entuziast për idenë dhe menjëherë nisi puna. Viti i parë shërbeu si një lloj testimi për të kuptuar interesimin e njerëzve për fotografinë dhe rezultatet ishin shumë të mira. Pati pjesëmarrje dhe vizitorë nga shumë qytete të Shqipërisë. Në edicionin e dytë, aktivitetit ju bashkangjitën në konkurim dhe fotografë nga trevat shqipfolëse. Ky moment shënoi dhe krijimin e urave të bashkëpunimit midis disa shoqatave artistike ne rajon. Gjej rastin të përmend këtu shoqatën e artistëve të arteve pamor në Maqedoni “Draudacum”. Në edicionin e tretë Fokus mori formën e plotë të një konkursi ndërkombëtar, pasi gjeografia e tij filloi të shtohej nga shume vende te botës.

I would like to summarizes it in one word: Passion. I think it is the one that pushes us into the life “adventures”. In simple and short words this is how i would define the birth of this activity idea. The passion and love encouraged me to explore in my city the work of the elders photographers who lived and worked there. What i noticed was the “frame” of the studio photos: mostly families, but what i was searching and thinking didn`t exist. I feel the neseccity of changes. I proposed to the Director of Fier`s Art Gallery, Mr. Pandeli Lena, the idea of this activity, suggesting that among paintings, sculpture and other activities in the gallery, a photography one has always been missing. He was very enthusiastic about the idea, and started the work immediately. The first year served more as a testing one, to understand the peoples interest in photography and the results were good. There were participants from allover Albania. In the second edition, more Albanians from other countries (Kosove, Macedonia ect) entered the competition. This was the moment when the bridges of cooperation were build with artistic associations in the region. I take this opportunity to mention the visual art association in Macedonia “Draudacum”. In it`s third edition, Fokus, took the shape of an international competition because it`s geography began to extend from many countries around the world. 131

FOTOPASION. net

First Price Fokus 2011

Eljan Tanini / Shqiperi - ....... like fatherâ&#x20AC;&#x2122;s kiss

132

2.Cilat kane qene dhe jane sfidat dhe veshtiresite qe ky organizim ndesh? Sfida kryesore ka qënë vendosja e fotografisë në një pozicion të rëndësishëm, për tu renditur denjësisht, siç edhe i takon në fushën e arteve pamore. Pse kjo nuk ka ndodhur shpjegohet me mungesën e aktiviteteve kushtuar fotografëve dhe fotografisë, vecanërisht asaj artistike. Pjesë e këtyre sfidave mbeten krijimi i urave te bashkëpunimit midis artistëve nga të gjitha vendet, ngritja e një debati pozitiv mbi fotografinë dhe shkëmbimi i pervojës, apo zhvillimeve midis shkollave të fotografisë të rajonit edhe më gjerë. Vështirësitë kanë qenë kryesisht financiare, deri në momentin e bindjes së autoriteteve vendore për rëndësinë e organizimit të këtij aktiviteti, traditë kjo tashmë që kalon dimesionet e një qyteti. Aktualisht është Bashkia e Fierit që e mbështet totalisht nga ana financiare këtë aktivitet, i cili ka tashmë fizionominë e vet, duke transmetuar vlera profesionale dhe shpirtërore. 2.What have been and are challenges and difficulties facing the organization? Establishing the photography in a key position, listed respectively in the field of the visual arts, was the main challenge. The absence of the activities regarding photography and the photographers, especially the artistic ones, is the reason why this hasen`t been done before. Part of the challenges are the builing of the cooperation bridges and experience exchange, also the cooperation between the schools of photography in the region and further. Mostly the challenges were financial. until we convinced the local authorities about the importance of the organisation of this activity, now a city tradition. Currently the Hall of Fier officially supports this activity, which now has it`s form, transmitting spiritual and professional values. 3.Si eshte zhvilluar nder vite? Roli ynë është organizativ. Punohet thuajse gjithë vitin duke e bërë prezent aktivitetin kudo që na jepet mundësia dhe dashur pa dashur është krijuar një rrjet fotografësh nga shumë vende të botës, që ndihmojnë direkt në promovimin e këtij aktiviteti, kudo ata ndodhen. Gjithashtu ne mundohemi t’i japim gjithë suportin e nevojshëm, duke u kujdesur që ai të ketë gjithcka që i nevojitet një aktiviteti ndërkombëtar. Qofshin këto detaje të vogla, por dhe të rëndësishme ku do të veçoja krijimin e një jurie profesionale e përbërë nga antarë të shteteve të ndryshme, e aftë të përzgjedh dhe gjykojë sa me mirë mbi punët e paraqitura në Fokus. 3.How has been developed over the years? Our role in this activity is organizational. We work during the year, whenever a possibility is represent to represent it, and without any intention it has been created a circle of photographers around the world, who helps to promote this activity where they live. We try to gave it all the support possible, by taking care of what it needed to be a international competition. Small and significant details, especially to create a professional jury from different places, capable to select and judge in the best way the photographs participating in Fokus. 4. Cfare risie apo ndryshimi ka sjellë organizimi i sivjetshëm? Risi…, e vërteta është se sa më shumë rritet aktiviteti, aq më shumë përqendrohet në të vëmendja e kritikëve dhe profesionistëve që merren me fotografinë. Ky vit ka treguar një interesim të dukshëm të kritikës në Fokus, fatmirësisht pozitive. Jemi të vetëdijshëm, që ky aktivitet është kthyer në një aktivitet të rëndësishëm për fotografinë, jo vetëm në Shqipëri, por edhe jashtë saj. Kjo na jep kurajën të këmbëngulim për ta futur në listën e eventeve që njihen në Evropë. Edhe mediat kombëtare i dhanë sivjet më tepër hapsira. Ajo që ne bëjmë është të mos kufizojmë askënd në hyrjen e punimeve, duke lënë tema të lira, çka stimulon edhe prurje interesante. 4. What has brought innovation or change the organization of this year? Innovation ….., the truth is, as much as the activity increases, the more the attention is toward the critics and the professional photographers. This year has shown a demonstrable interest, fortunately a positive one. We are awake that this activity has become an important one for photography and not only in Albania. This is what gives us courage to insist for this activity to be recognized in European events. Even the national media gave it more interest this year. The one thing that we do is not excluding anyone to enter this competition, have free photo themes, witch stimulates new and interesting entries.

133

FOTOPASION. net

Second Price Fokus 2011

NIta Zeqiri/Kosovo - Photography

Third Price Fokus 2011

Murat Sayginer/Turkey - Absolution 134

eduina jaupi - Nightmare