Impact van de klimaatveranderingopdeBelgischeNoordzee Tegen 2100 en 3000 t.o.v. 2015 Free Dries 2015-2016 Wiskunde Wetenschappen Pool aardrijkskunde
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 2
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 3 INLEIDINGInhoudsopgave 4 OORZAKEN KLIMAATVERANDERING ....................................................................................4 KWETSBAAR BELGIË 5 PROBLEEMVERKENNING 6 INTERVIEW MET EEN EXPERT 6 VOORONDERZOEK ................................................................................................................... 6 HYPOTHESE 6 MOTIVATIE ............................................................................................................................... 7 TWEE VERSCHILLENDE SCENARIO’S 7 Business As Usual 7 Afspraken Klimaattop Parijs .............................................................................................................. 7 METHODE 8 RESULTATEN ........................................................................................................................................ 9 KLIMAATVERANDERING IN DE NOORDZEE TEGEN 2100 T O V 2015 9 Business as usual ................................................................................................................................. 9 Afspraken klimaattop Parijs 10 KLIMAATVERANDERING IN DE NOORDZEE TEGEN 3000 T.O.V. 2015 ............................... 12 Business as usual ................................................................................................................................ 12 Afspraken klimaattop Parijs 14 CONCLUSIE ........................................................................................................................................... 15 VERGELIJKING KLIMAATVERANDERING IN 2100 EN 3000 ................................................. 15 ANTWOORDEN ONDERZOEKSVRAAG .................................................................................. 16 VERWACHTINGEN T.O.V. DE RESULTATEN ........................................................................ 16 BESLUIT ................................................................................................................................... 17 BIJLAGE 18 INTERVIEW MET EEN EXPERT .............................................................................................. 18 BEREKENINGEN AANTAL ONTEIGENINGEN BIJ OVERSTROMING 22 BIBLIOGRAFIE 23 BRONNEN FIGUREN EN TABELLEN 23 LOGBOEK EN BRONVERMELDING ....................................................................................... 23
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 4
Fig. 1 bijdrage van de verschillende broeikasgassen aan het versterkte broeikaseffect Fig. 2 Concentratie broeikasgassen van 0 tot 2005
Omdat de mens ook broeikasgassen uitstoot, komt er in steeds grotere mate grote hoeveelheden broeikasgassen in die atmosfeer terecht dat zorgt voor het versterkte broeikaseffect.
aanwezig die de invallende zonnestraling doorlaten en de teruggekaatste straling van het opgewarmde aardoppervlak opnemen. Dit zorgt al heel lang voor een natuurlijk broeikaseffect dat het leven op aarde beschermt tegen te extreme temperaturen. Want in plaats van +15 °C zou het zonder dit broeikaseffect op aarde anders 18 °C bedragen.
Het belangrijkste broeikasgas is CO# dat ontstaat door de opwekking van energie door verbranding van fossiele brandstoffen, ontbossing of industriële processen. Doordat we meer aan ontbossing doen zal er ook minder CO# kunnen worden omgezet in O# . Terwijl CO# de belangrijkste broeikasgas is dat voor de versterking van het broeikaseffect zorgt.
Als tweede is er methaan (CH% ) dat in de lucht komt door landbouw, behandeling van huishoudelijk afval of exploitatie en distributie van aardgas. Dan hebben we ozon (O& ) dat wordt gevormd in de troposfeer door een chemische reactie onder invloed van sterk zonlicht tussen luchtvervuilende stoffen. Vervolgens zijn halokoolstoffen krachtige broeikasgassen die uit industriële producten en productieprocessen vrijkomen. Ten slotte is er lachgas (N# O) dat dan weer wordt veroorzaakt door landbouw, chemische industrie of verbranding van fossiele brandstoffen voor huisverwarming en transport.
I
OorzakenInleidingklimaatveranderingIndeatmosfeerzijngassen
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 5
We hebben ook nog het broeikasgas waterdamp dat de opwarming die wordt veroorzaakt door de uitstoot van bovenstaande broeikasgassen versterkt. Dit komt doordat een warmere atmosfeer meer water vasthoudt. Dit allemaal zal het natuurlijke broeikaseffect versterken waardoor de aarde gaat opwarmen en er geleidelijk een klimaatverandering ontstaat. Waardoor met andere woorden de aarde gaat beginnen opwarmen. KwetsbaarNederlandBelgië en België behoren tot de meest kwetsbare landen in Europa als het om overstromingen ten gevolge van de zeespiegelstijging gaat. Zonder bescherming zouden in de huidige omstandigheden delen van Nederland al onder water komen te staan. België staat er wel beter voor dan pakweg China, India of Bangladesh. Dat betekent natuurlijk niet dat we ons geen zorgen hoeven te maken. De opwarming van de aarde is al zover gevorderd dat we ze niet meer kunnen stoppen, maar we kunnen wel de gevolgen ervan beperken. Als we dat niet doen, kan dit leiden tot de uitsterving van de mens. Daarom ga ik onderzoeken hoe de Noordzee zal evolueren wat betreft zeeniveau en temperatuur als gevolg van de klimaatverandering tegen 2100 en tegen 3000 in vergelijking met 2015 voor 2 verschillende scenario's. En dus ook de gevolgen daarvan voor Vlaanderen.
Fig. 3 het broeikaseffect N
Hoe zal de Noordzee evolueren wat betreft zeeniveau en temperatuur als gevolg van de klimaatverandering tegen 2100 en tegen 3000 in vergelijking met 2015 voor 2 verschillende scenario's en wat zullen de gevolgen daarvan zijn voor Vlaanderen?
VoorInterviewProbleemverkenningmeteenexpertmijnonderzoeknogbeter
Dan heb ik vooral aan mijn ouders en vrienden gevraagd wat zij vonden over dit onderwerp en wat zij wel interessant vinden om te onderzoeken hierover. Zo ben ik uiteindelijk tot mijn onderzoeksvraag gekomen.
“Belgiëneemtgeenmaatregelentegendeklimaatverandering! “(WernerSels)
VooronderzoekAlsvooronderzoek
2100 een deel van de Vlaamse kust overstroomt zal zijn door de zeespiegelstijging.
heb ik gebrainstormd over de klimaatverandering aan de hand van verschillende zoektermen die hiermee te maken hebben. Hierdoor kwam ik vaak terecht op krantenartikelen
Er gaan dus veel mensen moeten gaan vluchten en we zullen met meer mensen op een kleinere oppervlakte moeten leven. De mensen gaan waarschijnlijk meer bewust zijn van het klimaat maar tegen dan is het denk ik al te laat om nog grote stappen te ondernemen tegen de klimaatsverandering.
die bij mij de interesse opwekte voor dit onderwerp. Door deze artikelen te lezen die vooral over de wereld in het algemeen gingen, vroeg ik mij af welke invloed de klimaatverandering heeft op België. Vanaf dan ben ik eigenlijk alleen maar artikels over de klimaatverandering bij ons in de buurt gaan lezen.
IkHypothesedenkdattegen
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 6
af te bakenen, heb ik een interview gedaan met Werner Sels. Hij is voorzitter van Ondernemers Zonder Grenzen (OZG). Ik heb hem gekozen omdat het ten eerste een kennis van mij is en ik hem dus makkelijk kon strikken voor een interview. Maar hij weet ook veel af van de klimaatverandering en hij is daar elke dag mee bezig. Het leek me dus wel interessant om met hem over mijn onderwerp te praten zodat ik een beter zicht kreeg van wat ik juist wou onderzoeken. Het interview heeft mij veel geleerd! Ik ben hier vooral te weten gekomen dat er in België eigenlijk niet veel wordt gedaan tegen de klimaatverandering. Hierdoor kreeg ik nog meer motivatie om hier een onderzoek naar te doen. Op deze manier kan ik de mensen laten zien hoe ernstig het is en dat er nu moet worden ingegrepen. (zie bijlage)
Business As Usual Hiermee wordt bedoeld dat men kijkt naar de gevolgen van de klimaatverandering als de mens er niets aan doet. Wanneer we blijven voortdoen zoals we bezig zijn en we geen verdere maatregelen nemen om de klimaatverandering tegen te gaan. De temperatuur zal dus blijven stijgen net zoals de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer.
heel interessant om te weten te komen wat er in de toekomst gaat gebeuren met onze aarde door de klimaatsverandering. Omdat Vlaanderen dicht tegen de zee ligt, is het wel belangrijk om te weten hoe snel de zeespiegel zal stijgen. Op deze manier kunnen we te weten komen dat we binnen 100 of 200 jaar misschien niet zo ver meer moeten rijden om naar de kust te gaan. Ik denk dat dit belangrijk is om te onderzoeken want als de mensen te weten komen wat de grote gevolgen van de klimaatsverandering zullen zijn, gaan ze meer klimaatbewust zijn.
Ik heb dit scenario gekozen omdat het er nu naar uitziet dat we niet veel aan de klimaatverandering gaan doen. Daarom vind ik het wel interessant om te kijken wat dan de gevolgen zijn binnen zoveel jaar. Afspraken Klimaattop Parijs De eenentwintigste jaarlijkse klimaatconferentie van de UNFCCC vond plaats in Parijs van 30 november tot 12 december 2015. Hier werden afspraken gemaakt tussen alle landen ter wereld dat zorgde voor een klimaatakkoord.
De belangrijkste doelstelling in dit akkoord is dat de binnenlandse uitstoot van broeikasgassen moet verminderen door investeringen en projecten in eigen land. Dit zonder gebruik van achterpoortjes zoals het aankopen van propere lucht uit het Zuiden. W
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 7
Tegen het jaar 3000 denk ik dat er niet veel meer van België zal overschieten. Volgens mij gaan de overstromingen en klimaatverandering zo een groot effect hebben dat het leven van de mens bedreigd zal zijn.
MotivatieHetlijktmij
Misschien kunnen we dan de gevolgen van de klimaatverandering toch nog wat langer Tweeuitstellen.verschillende scenario’s We gaan telkens de klimaatverandering in de Noordzee volgens twee verschillende scenario’s bekijken. Enerzijds volgens business as usual en anderzijds volgens de afspraken van de klimaattop in Parijs.
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 8
Zo heeft de overeenkomst als lange termijndoel dat de opwarming van de aarde beneden 2°C moet blijven tegen 2100. Deze limiet is cruciaal voor de poolgebieden, koraalriffen en bewoners van laag liggende eilanden en kuststreken. De ruim 190 landen die deelnemen aan de klimaattop zullen dus ‘proberen zich in te spannen’ om in de buurt van de 1,5 graad uit te komen. Daarvoor beloven ze de uitstoot van broeikasgassen te verminderen en zelfs tot staan te brengen. De overeenkomst gaat in in 2020 wanneer het verdrag van Kyoto afloopt. Om de temperatuurstijging onder de 2°C te houden, moet de concentratie van broeikasgassen gestabiliseerd worden op minder dan 450 ppm. Het klimaatpanel van de Verenigde Naties (IPCC) berekende dat dit enkel mogelijk is bij wereldwijde halvering van de uitstoot tegen 2050. Men hoopt dus dat de uitstoot van de mens in 2050 laag genoeg is om door onze planeet (bodems, bomen, oceanen) opgevangen te worden.
Ik heb dus voor dit scenario gekozen omdat het het de meest recente maatregelen tegen de klimaatverandering bevat. Dit zijn goede voornemens die streven naar een realistische oplossing voor de klimaatverandering. Bij dit scenario gaan we er dan ook vanuit dat ze de maatregelen die ze hebben gesteld nastreven en dat ze dus ook bijvoorbeeld tegen 2100 beneden de 2°C zitten.
AanMethodedehandvan
artikels, internet en experten informatie heb ik onderzoek gedaan naar de klimaatverandering. Het is dus vooral een literatuurstudie. Ik heb voor een literatuurstudie gekozen omdat het moeilijk is om hier zelf metingen over te doen. Het is sowieso al een moeilijke factor om te voorspellen daarom heb ik gewerkt met al bestaande resultaten. Vooral ofblijveneigenlijk“Ikvreeseigenlijkdathetmeergaatzijndan2°.AllelandenindewereldwarenakkoordomietstegaandoenomdeCO2tegaanverminderen.Nu,deeerstetekenenomdedaadbijhetwoordtezetten,zijnernaardathetvooralwoordenendatdedadeneigenlijkerpaszullenkomenalswezullenverdrinkenofalaanhetverdrinkenzijn.Danishetnatuurlijkveeltelaat.Dusikvreeseenbeetjedatwenaarde3°meergaangaanmetallegevolgenvandien.”(WernerSels)
Er is dus afgesproken dat er een snelle afbouw van het gebruik van fossiele brandstoffen moet komen en dat er een overgang naar 100 procent duurzame energie moet zijn voor 2050. Er moet dus een evenwicht zijn tussen alle uitstoot van broeikasgassen en het vermogen van de natuur om ze te absorberen.
KlimaatveranderingResultaten
Hiervoor heb ik altijd geprobeerd zo betrouwbaar mogelijke sites te gebruiken om een zo goed mogelijk resultaat te bekomen.
in de Noordzee tegen 2100 t.o.v. 2015 Business as usual Oceanen absorberen meer dan 80% van de toegenomen warmte in het klimaatsysteem, waardoor het zeewater gaat uitzetten. Daardoor is in de 20e eeuw het zeeniveau wereldwijd al met 17 cm gestegen. Tegen 2100 zal de zeespiegel daar bovenop nog 1 meter stijgen als we er niets aan doen. Volgens eigen berekeningen zullen er 372.218 mensen in Vlaanderen onteigend worden. Dat is 3,3% van heel België. De Vlaamse kust zal dan ongeveer 13 km landinwaarts verschuiven en Brugge zal een kuststad worden.
O
De klimaatverandering in de toekomst voorspellen is niet zo makkelijk daarom liepen de resultaten soms ver uit elkaar. Ik heb de verschillende resultaten vergeleken en ik heb de resultaten genomen die het meest voorkwamen en dus het meest waarschijnlijk waren.
Dedoorgaan.administratie
onlinerapporten van verschillende organisaties die hier zelf al onderzoek hebben naar gedaan, hebben mij geholpen om een antwoord te vormen op mijn onderzoeksvraag.
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 9
Doordat de oceanen warmte zullen blijven opnemen, zal de uitzetting ook nog eeuwen blijven
die verantwoordelijk is voor de bescherming van de kust (MDK) houdt in haar beleid over de gevolgen van de klimaatverandering rekening met de ontwikkeling van de ophoging van de stranden. Maar als het om bouwwerken zoals dijken gaat, is er maar rekening gehouden met een een stijging van de zeespiegel met 60 centimeter in de 21ste eeuw. Dat wil zeggen als de zeespiegel stijgt met 1 meter dat de dijken het water niet meer zullen kunnen houden en zal dat zorgen voor overstromingen. Dit zal al snel grote gevolgen hebben omdat België een kwetsbare kust heeft. Want bijna heel onze kust is volgebouwd met appartementen. Hierdoor zal er ongeveer 63.000 ha land kans hebben om onder water te lopen in Vlaanderen en Zeeuws Vlaanderen. Door de opwarming van de aarde wordt het water in onze zeeën en oceanen warmer. Als zout water warmer wordt, zet het uit. Deze waterexpansie is voor 90 % verantwoordelijk voor het stijgen van de zeespiegel. Het smeltend landijs heeft een kleiner aandeel dat in de vorm van water van land naar zee stroomt. Dit aandeel zal wel toenemen door de smeltende gletsjers en ijskappen wereldwijd zoals bij Groenland en Antarctica.
Wereldwijd stijgt de laatste 100 jaar de temperatuur van het zeewater, maar vooral de laatste 25 jaar kennen de Europese wateren een versnelde temperatuurtoename ten opzichte van de oceanen. Omdat de Europese wateren minder diep zijn dan de oceanen gaan ze sneller opwarmen door de klimaatverandering. De temperatuur van het water in de Noordzee stijgt momenteel met een snelheid tussen de 0,023 °C per jaar in het noordelijke deel en de 0,053 °C per jaar in het centrale en zuidelijke deel. In het gebied het dichtst bij de Belgische kust bedraagt de toename ongeveer 0,034 °C per jaar of 3,4 °C per eeuw. Dat wil dus zeggen dat de temperatuur van de Noordzee ongeveer met 4°C zal stijgen tegen 2100 Dat lijkt weinig, maar het heeft grote gevolgen voor het leven in zee. Eén van die gevolgen is dat de kabeljauw zich minder thuis gaat voelen in de zuidelijke Noordzee. Dat komt omdat de kabeljauw in de Noordzee aan de zuidgrens van zijn verspreidingsgebied zit en hij in warmer water niet voorkomt. Vissen zijn heel temperatuurgevoelig dus de klimaatverandering heeft ook invloed op hun. Afspraken klimaattop Parijs In België was het gemiddelde zeeniveau gestegen met 103 mm in Oostende, met 115 mm in Nieuwpoort en met 133 mm in Zeebrugge van 1970 tot 2010. Deze cijfers komen overeen met een gemiddelde stijging van respectievelijk 2,6 mm, 2,9 mm en 3,3 mm per jaar in de laatste decennia.
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 10
Kaart 1 mogelijk overstroomde gedeelte van Vlaanderen bij een stijging van 1m tegen 2100
I
Fig. 4 verhoging van de zeespiegel tussen oktober 1992 en februari 2012
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 11
Hiervoor zijn er talrijke golfbrekers aangelegd om de impact ervan te minimaliseren. Op bepaalde plaatsen langs de kust wordt er ook zand aangevoerd als compensatie voor de erosie. Nog niet zo lang geleden zijn in Oostende werken uitgevoerd om het strand in de buurt van de vaargeul van de haven op te hogen. Dit is maar een voorlopige oplossing de overstroming van de stad tegen te gaan Er zijn dus genoeg redenen om aan te nemen dat de erosie zal toenemen als gevolg van de stijging van de zeespiegel. Die erosie zal nog worden verergerd wanneer het aantal zware stormen zou toenemen. Dit is een zorgwekkend verschijnsel omdat zware stormen de erosie en ook de kans op overstroming nog versterken.
Als we ervan uitgaan dat de zeespiegel verder blijft stijgen met 3,3 millimeter per jaar en dat de stijging niet zal toenemen, dan zal tegen 2100 het zeeniveau stijgen met ongeveer 30 centimeter. Dit is eigenlijk al een snelle stijging want historisch gezien is 3,3 millimeter per jaar snel. Veel sneller dan het in de 20ste eeuw want toen steeg de zeespiegel maar met 1,8 millimeter per jaar gerekend over 1961 2003. Dit zijn natuurlijk geen grote stijgingen, maar het kan wel al gevolgen hebben voor de kust.
Want sommige stranden blijven stabiel en groeien zelfs nog aan. Maar een groot deel van de kust heeft al te maken met erosie. Door de zeespiegelstijging zullen er ook meer stormen en wind zijn. Bij storm kan het gebeuren dat grote hoeveelheden zand worden weggeblazen van duinen en stranden. Ook de getijden en de zeestromingen langs de kust spelen een belangrijke rol in het erosieproces.
De Belgische Kust is 65 kilometer lang en wordt voor meer dan de helft beschermd door een dijk. Langs een groot deel van de kust wordt de bescherming van het binnenland voorzien van stranden en duinen. Die zullen meer te maken krijgen met erosie maar niet altijd even sterk.
naarworden“ATussennuen2050/60/70/80zullener230miljoenmensenopganggezetdoorklimaatveranderingalswijnietsdoen.DusBelgiëzalonderwatertekomenstaanenNederlandzelfshelemaalenzullenwemoetenverhuizenbijvoorbeeldDuitsland.Wezullenhogeropmoetengaan.“(WernerSels)
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 12
Kaart 2 mogelijk overstroomde gedeelte van Vlaanderen bij een stijging van 0,30m tegen 2100 Volgens resultaten van het KMNI reageren oceanen heel traag op de stijging van de luchttemperatuur, daarom is de zeespiegelstijging de komende decennia vrijwel ongevoelig voor de temperatuurstijging van op aarde. Pas na 2050 wordt de opwarming van het zeewater drastisch merkbaar en stijgt de zeespiegel sneller Door deze na ijleffecten zal het zeeniveau nog een lange tijd stijgen. Zelfs als het versterkte broeikaseffect zou stabiliseren. Dit betekent dat er tegen 2100 nog geen groot verschil zal zijn in de temperatuurstijging van de zee. Omdat we er ook vanuit gaan dat we onder de 2°C grens blijven. Klimaatverandering in de Noordzee tegen 3000 t.o.v. 2015 Business asAlsusualwe niets tegen de klimaatverandering doen, zou over duizend jaar de stijging van de waterspiegel 7 meter kunnen bedragen. Dat wil zeggen dat 2.073.761 mensen onteigend zullen moeten worden volgens eigen berekeningen. Dat is 18,3% van de Belgische bevolking. Dit betekent dat bijna één tiende van het Belgische grondgebied (bijna 3700 km2) onder water zou kunnen komen te staan Er zullen twee eilanden ontstaan: het eiland Sint Niklaas en het eiland regio Edegem/ Mortsel. Brugge, Antwerpen, Mechelen en Dendermonde zullen hierdoor kuststeden worden. Bovendien is nergens in Europa de kust zo dicht bevolkt als in België. In West Vlaanderen woont 33% van de bevolking in laaggelegen poldergebieden die gevoelig zijn voor overstromingen van de zee en is de strook tot 1 km van de kustlijn voor 50% bebouwd volgens cijfers van het vliz.
Het is moeilijk te voorspellen hoe warm de Noordzee zal zijn in 3000. Het zal alleszins een groot temperatuurverschil zijn van zeker meer dan 4°C. Vissen verbruiken veel zuurstof om te zwemmen, maar warmer zeewater kan niet zoveel zuurstof bevatten als koud zeewater. In warmer water zullen ze actiever worden, waardoor ze nog meer zuurstof nodig hebben, terwijl er juist minder zuurstof in het water zit. Hierdoor zullen de vissen stoppen met groeien als hun spieren te veel zuurstof nodig hebben. In een warmer wordende zee zal de vis dus kleiner blijven.
Fig. 5 zuurstofgehalte in warmer water
Kaart 3 mogelijk overstroomde gedeelte van Vlaanderen bij een stijging van 7m tegen 3000
Lokaal zal het water troebeler worden, omdat er meer slib in het water terechtkomt. Dit kan allerlei effecten op het dierenleven hebben. Zoals vogels en roofvissen die hun prooi moeilijk kunnen vinden. De oceanen en kustwateren warmen op door het stijgen van de luchttemperatuur. Door de toename van koolzuurgas zal de zee ook zuurder worden. Plankton en schelpdieren reageren daar sterk op. Terwijl zij de basis van al het leven in zee vormen. Want zij zijn het eten van veel verschillende vissen. Dit zal uiteindelijk zorgen voor het uitsterven van vele soorten vissen in de Noordzee. Maar ook belangrijke ecosystemen zoals wetlands, zoutmoerassen en mangrovebossen zullen achteruitgaan en koraalriffen zullen verder afsterven volgens het IPCC rapport.
Stormen zullen heviger zijn, golfhoogtes hoger, de afvoer van rivieren zal veranderen en de zee zal zuurder worden. De gevolgen hiervan zullen worden versterkt door een toenemende bevolkingsdruk in kustgebieden. De kans op overstromingen is zeer hoog waardoor het een bedreiging vormt voor honderden miljoenen mensen, vooral in dichtbevolkte en laaggelegen gebieden.
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 13
SOORT
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 14 Afspraken klimaattop Parijs
Ook als de wereld erin slaagt de temperatuurstijging te beperken tot 2 graden Celsius, zullen er gebieden onder water lopen. Voor de kuststreek, Brugge, Gent en grote delen van Oost Vlaanderen zijn problemen intussen onafwendbaar. De Vlaamse kust zal langzamerhand zijn opgeschoven tot aan Brugge. Ook hier zullen 372.218 mensen onteigend moeten worden in Vlaanderen. Dit zal wel allemaal eerder geleidelijk aan gebeuren waardoor de Vlamingen ook de tijd krijgen om zich hieraan aan te passen.
VOORKOMEN IN DE NOORDZEE REDEN Harder ▲ Vaker Temperatuurstijging Zeebaars ▲ Vaker Temperatuurstijging Mul ▲ Vaker Temperatuurstijging Amerikaanse zwaardschede ▲ Vaker Ballastwater en temperatuurstijging Bot ▲ Vaker (verwacht) Zoeter water Schol ▼ Minder (verwacht) Zoeter water Kleine heremietkreeft ▲ Vaker Temperatuurstijging Zeepaardje ▲ Vaker Temperatuurstijging Wolhandkrab ▲ Vaker Ballastwater en temperatuurstijging Kabeljauw ▼ Minder Temperatuurstijging Roeipootkreeftjes ▼ Minder Temperatuurstijging Tabel 1 verwachting toe of afname van diersoorten in de Noordzee O
Kaart 4 mogelijk overstroomde gedeelte van Vlaanderen bij een stijging van 1m tegen 3000 Sommige vissoorten zullen niet meer voorkomen in de Noordzee, maar de Noordzee zal ook andere vissoorten aantrekken. Sommige soorten komen vanzelf naar ons toe en andere soorten zullen door mensenhanden in de Noordzee komen zoals via ballastwater van schepen. Een deel daarvan sterft omdat de omstandigheden nog niet geschikt zijn. Anderen zullen zich prima thuis voelen in onze warme Noordzee Dus een stijging van de temperatuur in de zee hoeft niet per se negatief te zijn. De Noordzee zal meer dan 4°C opwarmen, maar het is moeilijk om hier nu al een exact getal op te plakken. VIS
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 15 VergelijkingConclusieklimaatverandering in 2100 en 3000 2100 t.o.v. 2015 ASSINESSBU USUAL onteigend372.218mensen Zeespiegelstijging1meter Ø Dijken houden water niet Ø Overstromingen aan de kust Temperatuurverschil4°C Ø Verdwijning kabeljauw en andere vissoorten KLIMAATTOP PARIJS onteigendtotWeiniggeenmensen Zeespiegelstijging0,30meter Ø Meer erosie, wind en stormen Temperatuurverschil1°C Ø Weinig gevolgen 3000 t.o.v. 2015 USUALASSINESSBU 2.073.761mensenonteigend Zeespiegelstijging7meter Ø 1/10 België onder water Ø Hevigere stormen Ø Hogere golven Ø Dichter bevolkt Temperatuurverschil+4°C Ø Kleinere vissen Ø Moeilijkheden voor roofdieren om prooi te vinden Ø Zuurdere zee Ø Sterfte vissen PARIJSKLIMAATTOP onteigend372.218mensen Zeespiegelstijging1meter Ø Kustlijn verschuift langzaam Ø kuststreek, Brugge, Gent en grote delen van Oost-Vlaanderen zijn problemen onafwendbaar Temperatuurverschil21,5°C Ø Immigratie nieuwe vissoorten Ø Emigratie en sterfte van Noordzeevissen
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 16 Antwoorden onderzoeksvraag
Ik had niet verwacht dat er in het algemeen zoveel mensen onteigend zouden moeten worden. Want 2.073.761 mensen is wel al heel veel en dat zijn allemaal mensen die dan zonder huis zitten. Ik wist ook niet dat het zeeleven zich zo snel aanpaste. Als de zee warmer wordt, gaan er vissoorten weg maar er komen er ook nieuwe in de plaats die wel in die temperatuur kunnen leven. Dat de kust ging overstromen had ik wel verwacht maar niet dat de kust ook met zoveel erosieproblemen te maken zou hebben Het wordt dan eigenlijk ook nog versterkt door de klimaatverandering waardoor erger zal worden. Dit zal ook mee leiden tot de mogelijke stijging van 7 meter. In mijn termen lijkt dat heel hoog. Ik was dan ook verschoten van dit getal, maar op wereldlijk vlak is dit natuurlijk peanuts. Ik was ook wel verschoten toen ik hoorde dat België eigenlijk niemand heeft die zich voltijds met klimaatverandering bezighoudt. Terwijl dit wel een serieuze zaak is. Dit is echt iets dat moet veranderen en mensen zouden de overheid meer moeten aanmoedigen om hier meer aandacht aan te schenken. Anders zullen we toch naar de richting van een stijging van 7 meter moeten gaan.
De Noordzee zal met 1 meter stijgen en 4°C opwarmen tegen 2100 volgens business as usual. Dijken zullen het water niet kunnen houden waardoor heel de kust zal overstromen. Ook het leven in de zee zal in gevaar komen zoals bijvoorbeeld de kabeljauw. Maar als we rekening houden met de afspraken van de klimaattop in Parijs zal de Noordzee stijgen met 0,30 meter en 1°C opwarmen tegen 2100. Dit zal nog geen ernstige gevolgen hebben. Er zal wel meer erosie, wind en stormen ontstaan. Voor het zeeleven zal het zo goed als geen gevolgen Tegenhebben.3000 hebben we het rampscenario dat de Noordzee 7 meter stijgt en meer dan 4°C opwarmt als we gewoon zouden blijven verder doen als nu. 1/10 van België zal onderwater staan en er zullen meer hevigere stormen en hogere golven voorkomen. 18,3 % van de bevolking zal hierdoor onteigend moeten worden. De zee zal zuurder worden en er zal veel vissterfte zijn. Ook zullen de vissen kleiner worden en roofdieren gaan het moeilijker hebben om een prooi te vinden. Als we ons houden aan de afspraken van de klimaattop in Parijs zal de Noordzee stijgen met 1 meter en zal ze 1,5°C tot 2°C warmer worden. De kustlijn zal zich zo’n 13 km landinwaarts verplaatst hebben. Voor sommige streken in Vlaanderen zullen waterproblemen onafwendbaar zijn. In de Noordzee zal er een immigratie zijn van nieuwe vissoorten, maar ook een emigratie. Sommige vissoorten zullen dit niet overleven. Verwachtingen t.o.v. de resultaten
Hoe zal de Noordzee evolueren wat betreft zeeniveau en temperatuur als gevolg van de klimaatverandering tegen 2100 en tegen 3000 in vergelijking met 2015 voor 2 verschillende scenario's en wat zullen de gevolgen daarvan zijn voor Vlaanderen?
Daarom moeten we vandaag in gang schieten en niet morgen! verwoestijninghebbenvoordoet“Volgensmijgaanmensenerpasietsvoordoenalserfeitelijkhetprobleemzoalsmigratie.“(WernerSels)“Belgiëneemtgeenmaatregelentegendeklimaatverandering!Nietbijmijnweten.Zijweleenprotocol/charterondertekentdatzeietsmoetendoentegendeindewereldomwillevanklimaatverandering.MaareigenlijkhebbenzedaarniemandvoorbehalveOndernemersZonderGrenzen.EnJokeSchauvliegendiekaptvoorallieverbossendandatzebossenbijaanplant.Dusja,watdoenwevoorhetklimaat?“(WernerSels)
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 17
dat we de klimaatverandering niet meer kunnen stoppen, maar we kunnen wel de gevolgen ervan beperken. Als we dat niet doen zullen de gevolgen ernstig zijn en zullen er veel mensen onteigend moeten worden. We zullen met het water moeten leren leven en met meer mensen in een kleiner gebied moeten wonen. Golven zullen hoger zijn en stormen heviger. We kunnen zelfs tot 1/10 aan oppervlakte verliezen in België. Het leven in de zee zal veranderen door de temperatuurstijging. Het zal te maken krijgen met vissterfte, immigratie en emigratie. De Noordzee zal ook zuurder en troebeler worden.
Op deze manier hebben ze echt iets op papier over onze toekomst in Vlaanderen. Dus ik hoop dat mensen hun ingesteldheid tegenover de klimaatverandering snel wijzigen
Als ik mijn hypothese vergelijk met mijn resultaten zat ik redelijk juist met mijn verwachtingen. Want voor 2100 had ik ook gedacht dat de Vlaamse kust zou overstromen wel alleen maar voor business as usual. Voor het jaar 3000 had ik het erger ingeschat. Ik had gedacht dat er bijna niets van België ging overschieten. Zo erg zal het gelukkig niet zijn. Maar toch erg genoeg voor Vlaanderen! De meeste mensen hebben niet door hoe erg het kan worden als we nietsdoen. Daarom ben ik ook blij dat ik dit kan aantonen met mijn onderzoek.
HBesluitetisduidelijk
Als we nu iets doen aan de klimaatverandering, kunnen we deze gevolgen ver uitstellen.
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 18 “De klimaatverandering hebben we zelf in de hand!”
BijlageInterview met een expert Wie ben je en wat doe je? Ik ben Werner Sels en ik ben voorzitter van Ondernemers Zonder Grenzen (OZG). OZG plant bossen aan in de Sahel van Burkina Faso aan de rand van de woestijn om verwoestijning tegen te gaan. Verwoestijning dat veroorzaakt wordt door de eigenlijkklimaatverandering.Deklimaatveranderingisnualbezigsinds15000jaargeleden,delaatsteijstijd.AlleendehuidigeCO2productiedieweversneldindeatmosfeersteken,versneldfeitelijkdeklimaatveranderingdiewenukennen.Dusversneldofvergrootdeverwoestijningsnellerdanwedachten.
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 19 Waarom ben je overtuigd dat het klimaat aan het veranderen is? Ikbendaarnietvanovertuigd!97%vanallewetenschapperszijnervanovertuigddathetklimaataanhetveranderenis.Dusikbedoeldatzemijnietmeermoetenovertuigen.WezienbijvoorbeeldaancijfersdatnudedagvanvandaagdetemperatuuralleenalinBelgiëtenopzichtevan1830almet2°isgestegenvooralleseizoenen.In200jaarisdetemperatuuralmet2°gestegen.Ennuzouhetdusdanmet2°stijgeninminderdan100jaar?Minimaal!Dusdatiseenenormprobleemwaardatdewereldmeegeconfronteerdwordt.Alsweziennaartransport,kenikalleenmaartransportdatwerktopolie.Denkaanvliegtuigen,camions,camionetten,auto’s,dieseltreinenvoorgoederentransport…Enerbestaanallemaalalternatieven.Maarvoornamelijkpassagierstreinenrijdenopelektriciteit.Maarelektriciteitmoetookopgewektworden.InBelgiëdoenwedatdoorkerncentrales,maardatheeftnatuurlijkweeranderenadelen.DieproducerengeenCO2,maardiehebbenwelhetnadeelvanhunafvalwaarweditenin1000jaarnogmeegeconfronteerdworden.Dusja,ikmoeternietvanovertuigdwordendathetklimaataanhetveranderenis.Hetisgewoonaanhetveranderen!Denkjedatwede2°grensgaanhalenvoor2100?Ikvreeseigenlijkdathetmeergaatzijndan2°.De2°grensiseigenlijkfeitelijkbekomenvanuiteencompromisopdelaatsteklimaattopindecember2015inParijs.AllelandenindewereldwareneigenlijkakkoordomietstegaandoenomdeCO2tegaanverminderen.Nu,deeerstetekenenomdedaadbijhetwoordtezetten,zijnernaardathetvooralwoordenblijvenendatdedadeneigenlijkerpaszullenkomenalswezullenverdrinkenofalaanhetverdrinkenzijn.Danishetnatuurlijkveeltelaat.Dusikvreeseenbeetjedatwenaarde3°ofmeergaangaanmetallegevolgenvandien.Denkjedatweophetwatergaanwonenofeerdernaarhetbinnenlandzullenvluchtenals1/10vanBelgiëonderwaterstaat?EigenlijkmoetjeverderkijkenalsNederlandofalsBelgië.230miljoenmensenzijnkustbewonersenomhistorischeredenlevenerheelwatmensenaandekustendoorkolonisatieindietijd.Die230miljoenmensenstaanklaaromtemigrerennaarEuropa.Tussennuen2050/60/70/80zullener230miljoenmensenopganggezetwordendoorklimaatveranderingalswijnietsdoen.DusBelgiëzalonderwatertekomenstaanenNederlandzelfshelemaalenzullenwemoetenverhuizennaarbijvoorbeeldDuitsland.Wezullenhogeropmoetengaan.
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 20 Dus je denkt niet dat we eerder alternatieven gaan zoeken om met dat water te gaan leren leven? Zoalsdoenverwoestijningmaarwindenergienetontbossingen.Nee,VenetiëIedereenDatgaattraagnatuurlijk,maareenmooivoorbeeldisVenetië.Datisuiteindelijkeenstaddiestilletjesaanonderwaterlooptmaarwaardemensenwelblijvenwonen.Datprocesisdaaraleenpaarhonderdenjarenbezig.Maarhetisduswelalmogelijkomopzo’nmanierteleven?kanlevenzoalsinVenetië.Steldatallekuststedeneruitzougaanzienalsdatzouprachtigzijn.Jemoetdanwelhopendatjelandbouwhogeropnogwerkt.WantinVenetiëkanjenueenmaalnietaanlandbouwdoenwanthetstaatonderwater.Vindjedatergenoegwordtgedaantegendeklimaatverandering?erwordteigenlijkomzeggensnietsgedaan.WeblijvenverderdoenmetWeblijvenverderdoenomdeenergiecentralesoptebouwendiewerkenopsteenkool,opbruinkoolenzovoort.EigenlijkallemaalverbrandingsprocessendieervoorzorgendatermeerCO2deluchtinwordtgeblazendanervoor.Zijneralternatieven?Ja,uiteraardzijneralternatieven.Denkaanwindenergieofzonneenergie.Maarbijvoorbeeldkenikmaartweelandendiedaargoedmeebezigzijn.DatzijnDenemarkenenNoorwegen.Maardatkostookmeerdezealternatieven?Deenergiediewewinnenuitduurzamebronnenzalmisschiennuwelduurderzijn,alswedekostprijsgaangaanbetalenvanhetmilieudenkikdatdatvelemeerzalkostendangewoonduurzameenergieoptewekken.VindjedatBelgiëdejuistemaatregelenneemttegendeklimaatverandering?Belgiëneemtgeenmaatregelentegendeklimaatverandering!Nietbijmijnweten.Zijhebbenweleenprotocol/charterondertekentdatzeietsmoetendoentegendeindewereldomwillevanklimaatverandering.MaareigenlijkhebbenzedaarniemandvoorbehalveOndernemersZonderGrenzen.WijontvangengeensubsidiesduswijdatvrijwilligvoordeBelgischeStaat.Omietstedoenalsmaatschappelijkverantwoordondernemerenalsburgerdiezijnverantwoordelijkheidwilnemen,doenwedatvoorBelgië.onzerapportenmeedeleninkadervanverwoestijning.Watweertegendoen.MaarwijzijndeenigsteorganisatieinBelgië.
Dus België heeft zelf niemand die zich hiermee voltijds bezighoudt?
Foto 1 Interview met Werner Sels van OZG 14/03/2016
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 21
Nee,nietbijmijnweten.EnJokeSchauvliegendiekapt vooral liever bossen dan dat ze bossen bij aanplant. Dus ja, wat doen we voor het klimaat? Er komen erlangklimaatveranderingvoordelenvooraleernogalleenmaarauto’sbijenalleenauto’sopdieselenbenzine.Deelektrischeauto’szijnteduurofnietoppuntwantniemandwileenautowaarbijjeeenuuroftweedriemoetwachtendieisopgeladen.Datiseenprobleemdedagvanvandaag.Duserkomenalleenmaarauto’sbijenookhetbeleiddaartoeisdaaroptoegespitst.Bedrijvenhebbendaarfiscaleaanommensenbedrijfswagenstegeven.Duswestaanallemaallieverindefile,maarmetaldiefilesveroorzakenwegewooneenbijkomendeklimaatverandering.Hoedenkjedatwemensennogkunnenaansporenomookmeeraanhetklimaattedenken?Volgensmijgaanmensenerpasietsvoordoenalserfeitelijkhetprobleemvoordoetzoalsmigratie.Datstaatonomstotelijkvastdatdemigratiewordtopgestartdoorendangaanweermisschienietsaandoenomdeklimaatveranderingtevoorkomen.Hetduurtminstens30/40jaarvoorweeenverschuivingkennen.Dusdatduurtenvoordegewonemensendiedaargeenresultaatdirectaanzien,gaandannietsdoen.Dusuiteindelijkgaathetdooroverhedenopgelegdmoetenworden,maardeoverhedenhebbenookweinigaantewinnen.Wantopheelkortetermijngaatdaardanheelveelgeldnaartoeenzekunnendannietlatenzienwaterdaarmeegebeurdisopeenpositievemanier.Oké,bedanktvoorhetinterview!
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 22 Berekeningen aantal onteigeningen bij overstroming Overstroomde plaatsen bij stijging 1m Aantal getroffen inwoners De Panne 10.812 Veurne 11.396 Koksijde 22.228 Nieuwpoort 11.451 Middelkerke 19.177 Oostende 70.274 Bredene 16.962 De Haan 12.577 Zuienkerke 2.740 Blanckenberge 19.879 Knokke Heist 33.556 Damme 10.845 Brugge (half overstroomd) 58.689 Oudenburg 9.217 Gistel 11.826 Diksmuide (half) 8.271 Lo reninge 3.320 Sint Laureins 6.649 Assendede (half) 6.976 Kaprijke 6.298 Sint Gillis Waas 19.076 TOTAAL 372.218 Overstroomde plaatsen bij stijging 7m Aantal getroffen inwoners De Panne 10.812 Veurne 11.396 Koksijde 22.228 Nieuwpoort 11.451 Middelkerke 19.177 Oostende 70.274 Bredene 16.962 De Haan 12.577 Zuienkerke 2.740 Blanckenberge 19.879 Knokke Heist 33.556 Damme 10.845 Brugge 117.377 Oudenburg 9.217 Gistel 11.826 Diksmuide 16.542 Lo-reninge 3.320 Sint Laureins 6.649 Assendede 13.951 Kaprijke 6.298 Sint-Gillis-Waas 19.076 Alveringen 4.952 Vleteren 3.668 Koekelare 8.664 Kortemark 12.277 Jabbeke 13.857 Oostkamp (half) 11.512 Maldegem 23.263 Eeklo 20.449 Waarschoot 7.870 Evergem 34.170 Zomergem 8.302 Nevele 11.937 Nazareth 11.447 De Pinte 10.306 Sint-Martens-Latem 8.439 Gent 251.133 Melle 11.142 Destelbergen 17.799 Lochristi 21.909 Zelzate 12.499 Wachtebeke 7.340 Lovendegem 9.632 Laarne 12.336 Berlare 14.790 Zele 20.713 Dendermonde 44.768 Lebbeke 18.635 Hamme 24.673 Waasmunster 10.641 Stekene 17.635 Beveren 47.192 Moerbeke-Waas 6.248 Kruibeke 16.306 Stabroek 18.304 Antwerpen 510.610 Zwijndrecht 18.952 Wijnegem 9.131
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 23 Wommelgem 12.467 Bornem 20.858 Puurs 16.972 Willebroek 25.327 Mechelen 83.194 Duffel 17.119 Lier 34.368 Bonheide 14.778 Sint-Katelijne-Waver 20.401 Berlaar 11.034 Nijlen 22.342 Schelle 8.183 Niel 9.833 Boom 17.231 TOTAAL 2.073.761 BronnenBibliografiefiguren en tabellen ü Fig. 1: Zenit infoboek aso wetenschappen. (2013). Kalmthout: Pelckmans Uitgeverij, p.120 129 ü Fig. 2: Het klimaat is de klus kwijt. Geraadpleegd op 08/04/2016 via http://www.ond.vlaanderen.be/energie/pdf/Brochure%202007%20Klimaat%20VODO.pdf ü Fig. 3: Oorzaken klimaatverandering. (2011). Geraadpleegd op 05/04/2016 via http://www.klimaatportaal.nl/pro1/general/start.asp?itemid=49 ü Fig. 4: Oceanen (2013). Geraadpleegd op 22/10/2015 via http://www.klimaat.be/nl be/klimaatverandering/oorzaken/oceanen ü Fig. 5: Warmer water, minder zuurstof. Geraadpleegd op 08/04/2016 via http://www.leervissen.nl/meer info/roofvissen/27 meer info/karper/27 5 tips zomersnoek ü Kaart 1, 2, 3 en 4: Sea level rise. (2015). Geraadpleegd op 17/01/2016 via http://flood.firetree.net/?ll=50.8892,4.6637&z=9&m=6&t=2 ü Tabel 1: Noordzee natuurkrant editie 5. (2009). Geraadpleegd op 17/01/2016 via http://www.noordzee.nl/wp content/uploads/2011/07/Noordzeenatuurkrant 5_20091.pdf Logboek en bronvermelding Datum Duur Wat heb ik gedaan? Doelstelling 18/10/2015 1 uur • Opzoekingswerk over klimaatsverandering • Opzoeken wat je allemaal kan onderzoeken over dit onderwerp Onderzoeksvraag opstellen Geraadpleegde bronnen: ü De klimaatverandering in België in 10 grafieken. (2013). Geraadpleegd op 18/10/2015 via http://www.mo.be/artikel/de klimaatverandering belgie 10 grafieken ü Vandyck, T. (2013). Klimaatverandering: Als alle ijs smelt, is er geen Vlaanderen meer. Geraadpleegd op 18/10/2015 via http://www.knack.be/nieuws/planet earth/klimaatverandering als alle ijs smelt is er geen vlaanderen meer/article normal 114460.html
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 24 ü Algemeenheden over het Belgisch klimaat. Geraadpleegd op 18/10/2015 via http://www.kmi.be/meteo/view/nl/357714 Algemeen.html ü Klimaatverandering. (2013). Geraadpleegd op 18/10/2015 via http://www.milieurapport.be/nl/feitencijfers/milieuthemas/klimaatverandering ü Brouwers, J. (2012). Milieurapport Vlaanderen MIRA. Geraadpleegd op 18/10/2015 via http://www.milieurapport.be/upload/main/themabeschrijvingen/Themabeschrijving_klimaatv erandering_30 11 2012_TW_gecomp.pdf ü Brouwers, J. (2015). MIRA KLIMAATRAPPORT 2015: OVER WAARGENOMEN EN TOEKOMSTIGE KLIMAATVERANDERINGEN . Geraadpleegd op 18/10/2015 via http://www.milieurapport.be/nl/publicaties/topicrapporten/mira rapport klimaat 2015/ Datum Duur Wat heb ik gedaan? Doelstelling 22/10/2015 4 uur • Onderwerp verkleinen om tot een onderzoeksvraag te komen • Haalbaarheid van onderzoeksvraag onderzoeken en zien dat er genoeg informatie over te vinden is • Raad gevraagd aan vrienden en familie over de onderzoeksvraag en het onderwerp Onderzoeksplan opstellen Geraadpleegde bronnen: ü Zeeniveau (2015). Geraadpleegd op 22 /10/2015 via http://www.milieurapport.be/nl/feitencijfers/milieuthemas/klimaatverandering/zeeklimaat/z eeniveau/ ü Zeewatertemperatuur, saliniteit, golfhoogte en windsnelheid aan zee (2015). Geraadpleegd op 22/10/2015 via http://w ww.milieurapport.be/nl/feitencijfers/milieuthemas/klimaatverandering/zeeklimaat/z eewatertemperatuur saliniteit golfhoogte en windsnelheid aan zee/ ü Overstromingen (2015). Geraadpleegd op 22/10/2015 via http://www.milieurapport.be/nl/feitencijfers/milieuthemas/klimaatverandering/neerslag en verdamping/overstromingen/ ü Ypersele en Marbaix, JP en P. (2004). Impact van de klimaatsverandering in België. Geraadpleegd op 22/10/2015 via http://www.elic.ucl.ac.be/users/marbaix/impacts/docs/ImpactsGPvF MR NL.pdf ü Oceanen (2013). Geraadpleegd op 22/10/2015 via http://www.klimaat.be/nl be/klimaatverandering/oorzaken/oceanen ü Vandyck, D. (2013). Klimaatverandering: Als alle ijs smelt, is er geen Vlaanderen meer. Geraadpleegd op 22/10/2015 via http://www.knack.be/nieuws/planet earth/klimaatverandering als alle ijs smelt is er geen vlaanderen meer/article normal 114460.html ü Willems, P. Invloed van klimaatverandering op hoog en laagwater in Vlaanderen. Geraadpleegd op 22/10/2015 via
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 25 http://www.kuleuven.be/hydr/cci/reports/Water%20en%20klimaatverandering%20PWillems. pdf Datum Duur Wat heb ik gedaan? Doelstelling 3/11/2015 4 uur • Verder inperken onderzoeksvraag • Opzoekingswerk over zeespiegelstijging van de Noordzee • Opzoeken hoe in kaart te brengen van oppervlakte van Vlaanderen nu boven de zeespiegel in vergelijking met oppervlakte boven de zeespiegel tegen 2100 • Mening van vader gevraagd over het onderzoek • Nadenken over welk scenario ik ga gebruiken (geen echte inspanningen om de klimaatverandering tegen te gaan of er wordt wel rekening gehouden met aangepast gedrag van de mens/industrie) Onderzoeksplan verder opstellen Geraadpleegde bronnen: ü Steenwegen, B. (2012). Metropolitaan Kustlandschap 2100. Geraadpleegd op 3/11/2015 via https://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=4&cad=rja&uact=8&ved =0CDAQFjADahUKEwi8kODLl_TIAhWFfw8KHUqwBuU&url=http%3A%2F%2Fwww.vliz.be%2Fim isdocs%2Fpublications%2F243668.pdf&usg=AFQjCNFuSdF6cy4Z 9HsVdo4o8dqYJD7Mg&sig2=XXJSEzadUiizrf7RbdWcAQ ü Gemeenten ten westen Oostende laten overstromen om rest van kust te redden?. (2015). Geraadpleegd op 3/11/2015 via http://www.knack.be/nieuws/planet earth/gemeenten ten westen oostende laten overstromen om rest van kust te redden/article normal 561085.html ü Digitale kaarten. (2015). Geraadpleegd op 3/11/2015 via http://www.provincieantwerpen.be/aanbod/dict/gis/digitale kaarten.html ü Meetman. (2009). Vlaanderen als de zeespiegel 5 meter stijgt. Geraadpleegd op 3/11/2015 via http://www.geografica.be/site/inhoud/vlaanderen als zeespiegel 5 meter stijgt ü http://geology.com/sea level rise/ Datum Duur Wat heb ik gedaan? Doelstelling 21/11/2015 5 uur • Onderzoeksplan opgesteld (inhoudstafel, planning, bronnen, …) • Vragen gesteld in mail aan de begeleidende leerkracht • Informatie opgezocht over de klimaattop in Parijs • Mening van vader gevraagd over het onderzoeksplan Inleiding maken: oorzaken van de klimaatverandering kort uitleggen Contacteren Werner Sels voorzitter van Ondernemers Zonder Grenzen
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 26 • Pdf van Phillipe Huybrechts gelezen in verband met de oorzaken en gevolgen van de opwarming van het klimaat Informatie bij elkaar zoeken van elk deeltje Geraadpleegde bronnen: ü Huybrechts, P. (2015). De oorzaken en gevolgen van de opwarming van het klimaat pdf . ü Zeeniveau (2015). Geraadpleegd op 21/11/2015 via http://www.milieurapport.be/nl/feitencijfers/milieuthemas/klimaatverandering/zeeklimaat/z eeniveau/ ü Zeewatertem peratuur, saliniteit, golfhoogte en windsnelheid aan zee (2015). Geraadpleegd op 21/11/2015 via http://www.milieurapport.be/nl/feitencijfers/milieuthemas/klimaatverandering/zeeklimaat/z eewatertemperatuur saliniteit golfhoogte en windsnelheid aan zee/ ü Willems, P. (2008). Invloed van de klimaatverandering in Vlaanderen. Geraadpleegd op 21/11/2015 via http://www.kuleuven.be/hydr/cci/reports/CCI HYDR%20artikel%20KVIV%20Ingenieursblad%202008.pdf ü Waarom naar Parijs. (2015). Geraadpleegd op 21/11/2015 via http://nl.climate express.be/waaromnaarparijs/ ü Klimaatverandering in België. (2015). Geraadpleegd op 21/11/2015 via http://www.klimaat.be/nl be/klimaatverandering/belgie ü De klimaattop van Parijs. (2015). Geraadpleegd op 21/11/2015 via http://www.klimaat.be/nl be/klimaatbeleid/internationaal klimaatbeleid/klimaatconferenties/de klimaattop van parijs Datum Duur Wat heb ik gedaan? Doelstelling 28/12/2015 1,5 uur • Informatie opgezocht over de afspraken die gemaakt zijn rond de klimaattop van Parijs en verwerkt in een kleine tekst. • Business as usual uitgewerkt en uitgelegd Inleiding maken: oorzaken van de klimaatverandering kort uitleggen Contacteren Werner Sels voorzitter van Ondernemers Zonder Grenzen Informatie bij elkaar zoeken van elk deeltje Geraadpleegde bronnen: ü Klimaatconferentie Parijs 2015 (COP21) (2015). Geraadpleegd op 28/12 /2015 via http://www.europa nu.nl/id/vjmhg41ub7pp/klimaatconferentie_parijs_2015_cop21 ü Van Raaij, B. (2015). Dit moet u weten over het klimaatakkoord. Geraadpleegd op 28/12/2 015 via http://www.demorgen.be/wetenschap/dit moet u weten over het klimaatakkoord b4cc609d/
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 27 Datum Duur Wat heb ik gedaan? Doelstelling 29/12/2015 3,5 uur • Inleiding geschreven, de klimaatverandering en de oorzaken • Informatie bij elkaar gezocht van de klimaatverandering tegen 2100 en 3000 t.o.v. 2015 en verschillende nuttige bronnen bewaart Verwerken van de informatie en schrijven van de tekst Geraadpleegde bronnen: ü Klimaatverandering. (2015). Geraadpleegd op 29/12/2015 via http://www.klimaat.be/nl be/klimaatverandering/het kort/klimaatverandering ü Oorzaken. (2011). G eraadpleegd op 29/12/2015 via http://www.klimaatportaal.nl/pro1/general/start.asp?itemid=49 ü Klompmaker, A. (2015). Voorspellen van de zeespiegelstijging. Geraadpleegd op 29/12/2015 via http://www.kennislink.nl/publicaties/voorspellen van de zeespiegelstijging ü Zeespiegelverandering in de toekomst. (2015). Geraadpleegd op 29/12/2015 via https://www.knmi.nl/kennis en datacentrum/achtergrond/zeespiegelveranderingen in de toekomst ü Van den Eynde, D. (2011 ). Zeespiegelstijging: moeten we vrezen voor natte voeten? Geraadpleegd op 29/12/2015 via http://www.vliz.be/docs/groterede/GR30_Zeespiegelstijging.pdf ü Impact op oceanen. (2015). Geraadpleegd op 29/12/2015 via http://www.klimaat.be/nl be/klimaatverandering/oorzaken/oceanen ü kraaijvanger, T. (2015). Zeespiegel Noordzee stijgt ruim 80 centimeter tot 2100. Geraadpleegd op 29/12/2015 via ü Huybrechts, P. (2015). De oorzaken en gevolgen van de opwarming van het klimaat pdf ü Zenit infoboek aso wetenschappen. (2013). Kalmthout: Pelckmans Uitgeverij, p.120 129 Datum Duur Wat heb ik gedaan? Doelstelling 16/01/2016 3,5 uur • Tekst gemaakt en samengesteld van business as usual en afspraken klimaattop Parijs van 2100 • Informatie bij elkaar gezocht van temperatuur in de Noordzee tegen 2100 en 3000 Verwerken van de informatie en schrijven van de andere teksten Geraadpleegde bronnen: ü Zeewatertemperatuur, saliniteit, golfhoogte en windsnelheid aan zee. (2013). Geraadpleegd op 16/01/2016 via http://www.milieurapport.be/nl/feitencijfers/milieuthemas/klimaatverandering/zeeklimaat/z eewatertemperatuur saliniteit golfhoogte en windsnelheid aan zee/ ü Klimaatverandering. (2015). Geraadpleegd op 16/01/2016 via http://www.ecomare.nl/ecomare encyclopedie/natuurlijk milieu/klimaat en weer/klimaatverandering/ ü Zeespiegelstijging. (2015). Geraadpleegd op 16/01/2016 via http://www.ecomare.nl/ecomare encyclopedie/natuurlijk milieu/waterhuishouding/zeespiegelstijging/
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 28 Datum Duur Wat heb ik gedaan? Doelstelling 17/01/2016 5 uur • Tekst gemaakt en samengesteld van business as usual en afspraken klimaattop Parijs van 3000 • Algemene extra informatie opgezocht Het verder in kaart brengen van overstroming Teksten verder afwerken Geraadpleegde bronnen: ü Sea level rise. (2015). Geraadpleegd op 17/01/2016 via http://flood.firetree.net/?ll=50.8892,4.6637&z=9&m=6&t=2 ü Planeet zee. (2015). Geraadpleegd op 17/01/2016 via http://www.planeetzee.be/lesmodules ü Noordzee natuurkrant editie 5. (2009). Geraadpleegd op 17/01/2016 via http://www.noordzee.nl/wp content/uploads/2011/07/Noordzeenatuurkrant 5_20091.pdf Datum Duur Wat heb ik gedaan? Doelstelling 09/02/2016 6 uur • Het in kaart brengen van de overstroomde gebieden in Vlaanderen voor business as usual en de afspraken van de klimaattop tegen 2100 en 3000 • Opzoekingswerk overstroming 2100/3000 Het verder in kaart brengen van overstroming Teksten verder afwerken Geraadpleegde bronnen: ü Sea level rise. (2015). Geraadpleegd op 09/02/2016 via http://flood.firetree.net/?ll=50.8892,4.6637&z=9&m=6&t=2 Datum Duur Wat heb ik gedaan? Doelstelling 22/02/2016 4 uur • Het in kaart brengen van de overstroomde gebieden in Vlaanderen voor business as usual en de afspraken van de klimaattop tegen 2100 en 3000 • Aanpassen teksten Interview afleggen met Werner Sels voorzitter van Ondernemers Zonder Grenzen Aantal onteigeningen bepalen Geraadpleegde bronnen: ü Sea level rise. (2015). Geraadpleegd op 22/02/2016 via http://flood.firetree.net/?ll=50.8892,4.6637&z=9&m=6&t=2 ü Noordzee natuurkrant editie 5. (2009). Geraadpleegd op 22/02/2016 via http://www.noordzee.nl/wp content/uploads/2011/07/Noordzeenatuurkrant 5_20091.pdf Datum Duur Wat heb ik gedaan? Doelstelling 14/03/2016 2 uur • Interview met Werner Sels van OZG Opgenomen interview uitschrijven
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 29 Datum Duur Wat heb ik gedaan? Doelstelling 19/03/2016 6 uur • Uitschrijven opgenomen interview met Werner Sels van OZG • Aantal onteigeningen berekenen bij overstroming Aantal onteigeningen toevoegen Essentiele uit interview halen Datum Duur Wat heb ik gedaan? Doelstelling 20/03/2016 3 uur • Aantal onteigeningen toevoegen • Essentiele uit interview halen Besluit schrijven Algemene tekst verder uitschrijven en aanvullen Datum Duur Wat heb ik gedaan? Doelstelling 05/04/2016 6 uur • Feedback overlopen Titelblad Inleiding Probleemverkenning Feedback verder overlopen Geraadpleegde bronnen: ü Oorzaken klimaatverandering. (2011). Geraadpleegd op 05/04/2016 via http://www.klimaatportaal.nl/pro1/general/start.asp?itemid=49 ü De verschillende broeikasgassen. (2016). Geraadpleegd op 05 /04/2016 via http://www.klimaat.be/nl be/klimaatverandering/het klimaat/de verschillende broeikasgassen ü Uitkomst klimaattop Parijs. (2015). Geraadpleegd op 05/04/2016 via http://politiek.tpo.nl/2015/12/14/uitkomst klimaattop parijs eerst het feestje de kater komt later/ Datum Duur Wat heb ik gedaan? Doelstelling 06/04/2016 5 uur • Feedback overlopen Methode Interview Resultaten Feedback verder overlopen Geraadpleegde bronnen: ü IPCC rapport 2007. (2016). Geraadpleegd op 06/04/2016 via https://nl.wikipedia.org/wiki/IPCC rapport_2007 Datum Duur Wat heb ik gedaan? Doelstelling 07/04/2016 4 uur • Feedback overlopen Resultaten Feedback verder overlopen
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 30 Geraadpleegde bronnen: ü Van den Eynde, D. (2011). Zeespiegelstijging: moeten we vrezen voor natte voeten? Geraadpleegd op 29/12/2015 via http://www.vliz.be/docs/groterede/GR30_Zeespiegelstijging.pdf Datum Duur Wat heb ik gedaan? Doelstelling 10/04/2016 3,5 uur • Feedback overlopen Resultaten Besluit • Herlezen onderzoek
Free Dries Impact van de klimaatverandering op de Belgische Noordzee 31
