1.1. Czynniki motywujące do wyjazdów zagranicznych

KKrótsze lub dłuższe pobyty za granicą w celach zawodowych lub edukacyjnych stają się etapem życia coraz większej liczby osób pracujących lub uczących się praktycznie we wszystkich zakątkach świata. Z perspektywy osobistej dłuższe przebywanie za granicą jest najczęściej przełomowym doświadczeniem życiowym. Badania poświęcone takim pobytom przeprowadzone w ostatnich latach poszerzyły wiedzę o czynnikach, które je motywują. Oprócz rozwijania umiejętności językowych motywy te obejmują inne pobudki, takie jak chęć nawiązania przyjaźni, stworzenia związku lub budowania relacji (Coleman, 2013), a także szeroko pojęte odkrywanie samego siebie, ewolucji tożsamości podróżnego pod kątem religijnym, zawodowym czy seksualnym (Isabelli-García, Bown, Plews i Dewey, 2018). Z tej perspektywy pobyt za granicą postrzega się jako potencjalnie przełomowe doświadczenie życiowe (ang. critical experience; Isabelli-García i in., 2018), które może prowadzić do rozwoju tożsamości i otworzyć przed obcokrajowcem nowe możliwości uczenia się lub używania języka.

Istnieje kilka czynników pozytywnie motywujących, które sprawiają, że dana osoba decyduje się wyjechać za granicę. Spośród nich na pierwszy plan wysuwa się nabywanie umiejętności językowych (British Council, 2015), równolegle ze zwiększaniem szans na zatrudnienie i otwieraniem nowych perspektyw zawodowych (por. King, Findlay i Ahrens, 2010; Deakin, 2014). Mark Teng podzielił pobudki osób wyjeżdżających na dwie grupy. Niektórzy inwestują czas i pieniądze w wyjazd za granicę w celu „gromadzenia zasobów symbolicznych (np. języka, edukacji, przyjaźni) i materialnych (np. dóbr kapitałowych, nieruchomości, pieniędzy)” (Teng, 2019, s. 44)3. Inne powody, leżące u podstaw decyzji o relokacji, obejmują poszerzanie wiedzy (King, Ruiz-Gelices, Findlay i Stam, 2004), ogólne zainteresowanie nową kulturą (Van Mol i Timmerman, 2013), a także zdobywanie doświadczeń międzykulturowych i rozwijanie kompetencji międzykulturowych (Beerkens, Souto-Otero, Wit i Huisman, 2016; Gómez, Imhoff, Martín-Consuegra, Molina i Santos-Vijande, 2018; Sison i Brennan, 2012).

Niektórzy badacze proponują, aby przyczyny udziału młodych dorosłych w wymianach traktować jako osobną kategorię, ponieważ w tej grupie decyzje o dłuższym pobycie za granicą zapadają najczęściej, a ich powody bywają

3 Tłumaczenie własne; wszystkie tłumaczenia w tej monografii zostały opracowane przez jej autorów.

bardzo zróżnicowane. Młodzi dorośli deklarują chęć zdobywania doświadczeń związanych ze studiowaniem lub pracą za granicą, aby odbyć pewnego rodzaju rytuał przejścia od dzieciństwa do dorosłości. Doznać czegoś, co może ich ukształtować lub wzbogacić w wymiarze osobistym i językowym (por. Xamaní, 2015). Hannah Deakin (2014) wskazała na „motywatory osobiste” – pozornie odległe od celów czysto edukacyjnych lub zawodowych, które jednak obejmują czynniki związane z rozwojem osobistym. Może to być chęć zabawy, potrzeba zmiany miejsca zamieszkania, poszukiwanie nowych celów i wrażeń. Wszystkie one są napędzane chęcią odkrywania, często połączoną z rozwojem społeczno-kulturowym osoby wyjeżdżającej (Gómez i in., 2018). Zdarza się, że motywem przewodnim bywa wyidealizowany obraz celu podróży, co sprawia, że niektóre kraje są bardziej preferowane względem innych z powodu ich większej atrakcyjności wywodzącej się ze stereotypów lub wizerunków rozpowszechnianych w mediach.

Inni badacze, którzy przyglądają się czynnikom leżącym u podstaw decyzji o pobycie za granicą, odwołują się do tzw. wartości konsumpcyjnych. Mogą one pomóc zrozumieć czynniki wpływające na podejmowanie decyzji o dłuższym wyjeździe za granicę, zwłaszcza w celu polepszenia znajomości języka obcego (tzw. turystyki językowej; Gómez i in., 2018; Sheth, Newman i Gross, 1991). Wyróżnia się pięć rodzajów wartości konsumpcyjnych: funkcjonalne, emocjonalne, społeczne, poznawcze i warunkowe. Wszystkie łącznie mogą mieć wpływ na ostateczny wybór miejsca docelowego lub zamiar podróży, choć zazwyczaj w procesie decyzyjnym konkurują ze sobą do momentu uzyskania przewagi jednych wartości nad pozostałymi.

W większości przypadków osoby podejmujące decyzję o wyjeździe kierują się wartościami funkcjonalnymi (użytkowymi), np. bliskością geograficzną, naturalnym pięknem miejsca docelowego, jego różnorodnością, jakością sztuki kulinarnej, spuścizną historyczną, rozwiniętą infrastrukturą, a w stosownych przypadkach – prestiżem. Drugie miejsce w rankingu często zajmują wartości emocjonalne. Podejmując decyzję pod wpływem pozytywnego nastawienia do miejsca docelowego, przyszli obcokrajowcy wybierają te kierunki, które uważają za warte odwiedzenia, lub które zapewniają zabawę i wypoczynek. Wiele osób podróżuje również w celu nawiązania przyjaźni lub poznania osób o podobnych zainteresowaniach, kierując się wartościami społecznymi. Ci, którzy wyjeżdżają, aby odkrywać nowe miejsca i uczyć się nowych rzeczy, nierzadko w celu ucieczki od rutyny, kierują się wartościami poznawczymi. Ostatnie z wymienionych – wartości warunkowe – odgrywają kluczową rolę w prezentowanym badaniu. Są one przypisywane celom podróży, a u ich podstaw leży „postrzegana użyteczność ze zbioru czynników zwiększających wartość