Uwagi końcowe

AAnalizowane narracje łączy wspólny wątek, który można określić jako „podróż w kierunku dojrzałości”. Ogólnie rzecz ujmując, ilustrują one proces przemiany studenta poszukującego zabawy w kierunku młodego, otwartego dorosłego, który jest bardziej świadomy siebie i różnic kulturowych. Początkowa motywacja do udziału w programie wymiany studenckiej opierała się przede wszystkim na chęci rozwoju osobistego, połączonej z potrzebą odkrywania (Deakin, 2014; Gómez i in., 2018), która obejmuje dążenie do niezależności, pragnienie przeżycia przygody, podróżowania, poznawania nowych ludzi, wyjazdu gdzieś daleko od domu. Podczas wyboru kraju goszczącego młodzi dorośli kierowali się zatem głównie powodami emocjonalnymi, społecznymi i poznawczymi (Gómez i in., 2018). Rozwój kompetencji międzykulturowych w wypadku większości respondentów studiujących po raz pierwszy za granicą był raczej powierzchowny. Pomimo swojej otwartości i pozytywnego nastawienia badani (z pewnymi wyjątkami) nie wykazywali głębokiego zainteresowania kulturą czy językiem kraju goszczącego. W ich narracjach ujawniło się wiele naiwnych przekonań dotyczących kultury i języka, świadczących o dość uproszczonym postrzeganiu rzeczywistości. Podzielali przede wszystkim przekonanie o istnieniu kultury uniwersalnej, która ułatwia komunikację i eliminuje wszelkiego rodzaju bariery. Z tym wiązało się przekonanie o statusie angielskiego jako języka globalnego i uniwersalnego środka komunikacji, który eliminuje potrzebę porozumiewania się w języku kraju goszczącego i usprawiedliwia nieinwestowanie w naukę lokalnego języka. Analizowane narracje dekonstruują jednak te mity. Wbrew wcześniejszym założeniom w sytuacji pobytu za granicą język lokalny staje się głównym narzędziem komunikacji i kluczem do międzykulturowego zrozumienia. Dodatkowo można dostrzec odejście od niejasnej „uniwersalności” w kierunku konkretnej kultury, co dokumentują narracje kilkorga respondentów dzielących się bardziej wnikliwą refleksją dotyczącą ich doświadczeń (np. Oksana) i będących w stanie zidentyfikować wiele korzyści związanych z opanowaniem lokalnego języka. Obok wcześniej wspomnianych wartości emocjonalnych, społecznych i poznawczych, przekładających się na bardziej spontaniczną i satysfakcjonującą komunikację oraz poprawę jakości relacji z Polakami, niektórzy respondenci wskazywali na wartość warunkową języka lokalnego (polskiego), który zapewnia dostęp do miejscowego rynku pracy i stwarza nowe perspektywy rozwoju kariery zawodowej. Można więc wnioskować, że pierwsze studia za granicą to często tylko punkt wyjścia w procesie wielowymiarowego rozwoju jednostki. Niewątpliwie to doświadczenie odgrywa decydującą rolę w rozwoju osobistym oraz znacząco przyczynia się do rozwoju świadomości językowej i kulturowej. Z perspektywy

przeprowadzonego badania ważne jest jednak podkreślenie jego roli w obalaniu mitów dotyczących posługiwania się Lingua Franca English. Wbrew powszechnym przekonaniom wyniki ujawniły, że angielski nie wystarcza do skutecznego funkcjonowania w kraju, w którym nie jest językiem urzędowym i nie zapewnia satysfakcjonującej kontroli nad rozmową (zob. Parks, 1994). Opanowanie lokalnego języka staje się więc niezaprzeczalnym atutem i środkiem do bardziej pogłębionej komunikacji opartej na wzajemnym zrozumieniu i silniejszej relacji.

Przeprowadzone badanie ma pewne ograniczenia, które należy wziąć pod uwagę w przyszłych pracach. Po pierwsze, skupiło się ono na młodych obcokrajowcach studiujących lub pracujących w dużych polskich miastach. W przyszłości korzystne byłoby zebranie danych od szerszej grupy respondentów, np. obcokrajowców wyjeżdżających poza rodzimy kraj w innych celach i do mniejszych miejscowości – nie tylko położonych w Polsce – lub na respondentach o innym profilu społeczno-demograficznym. Pozwoliłoby to na uwzględnienie innych perspektyw kulturowych. Jesteśmy w pełni świadomi, że tło kulturowe wpływa na wspólne postawy i struktury wartości. Po drugie, przyszłe badania mogłyby w większym stopniu obejmować wpływ systemów wartości na wybór miejsca docelowego i jakość doświadczeń zagranicznych (por. Gómez i in., 2018). Po trzecie, krótki czas procesu badawczego utrudnił zebranie bogatszych danych i regularne wizyty u respondentów. W zakresie badań narracyjnych, dotyczących doświadczeń obcokrajowców, najbardziej wnikliwe wydają się zatem systematycznie prowadzone badania podłużne. Analizę wzbogaciłoby również zróżnicowanie źródeł danych, np. o dzienniki pisane przez respondentów, umożliwiające spojrzenie na badaną problematykę z szerszej perspektywy.