Boom edukacyjny w dwóch odsłonach
2.2. ( Niekontrolowany) rozwój niepublicznego sektora szkolnictwa wyższego, jego rola i wewnętrzne zróżnicowanie Pierwszą niepubliczną uczelnię (Prywatną Szkołę Biznesu i Administracji w Warszawie, wpisaną do rejestru pod numerem 1) utworzono na mocy decyzji ministra z 29 czerwca 1991 roku. W roku akademickim 1991/1992 rozpoczęło w niej naukę ok. 400 studentów16. Dalszą, bezprecedensową dynamikę rozwoju rynku najłatwiej zobrazować, posługując się liczbami. W ciągu pierwszych pięciu lat obowiązywania ustawy z 1990 roku na edukacyjnej mapie Polski pojawiły się 72 uczelnie niepaństwowe, a w ciągu zaledwie dekady ich liczba wzrosła do 195, przy czym kolejnych 200 wniosków o utworzenie uczelni oczekiwało w 2000 roku na decyzję ministra. Już wtedy ok. 400 tysięcy z 1,4 miliona studentów stanowili studenci uczelni niepaństwowych (dla przypomnienia, jeszcze w 1991 roku było w Polsce nieco ponad 400 tysięcy studentów ogółem). W pierwszych latach od wprowadzenia ustawy uczelnie niepaństwowe powstawały głównie w dużych miastach, takich jak Warszawa, Poznań czy Łódź, gdzie dostęp do wykwalifikowanej kadry akademickiej był łatwy. Później zaczęły pojawiać się również w mniejszych miejscowościach, często bez tradycji akademickich, np. w Nowym Sączu, Płocku, Pułtusku, Bielsku-Białej czy w Olecku, aby wymienić tylko kilka z nich. Z czasem w niemal każdym mieście liczącym powyżej 50 tysięcy mieszkańców powstała przynajmniej jedna szkoła wyższa (Kruszewski, 2000; Pawłowski, 2004). Ze względu na wspomnianą skalę zjawiska należy przyjąć, że nowo powstające szkoły, choć miały pewne cechy wspólne (np. portfolio najpopularniejszych kierunków), były zróżnicowane pod bardzo wieloma względami. Krzysztof Pawłowski, założyciel jednej z pierwszych szkół prywatnych – Wyższej Szkoły Biznesu National Louis University (WSB-NLU) w Nowym Sączu – jako kluczową oś podziału uczelni niepublicznych zaproponował motywy ich twórców. Na tej podstawie wyróżnił kilka grup uczelni. Pierwszą z nich były szkoły tworzone z pobudek misyjnych (w ramach wsparcia polityki edukacyjnej państwa, przy czym istotną rolę odgrywała tu również realizacja indywidualnych i grupowych aspiracji), najczęściej przez przedstawicieli środowiska naukowego. Oprócz nich na rynku funkcjonowały tzw. szkoły „spółdzielcze”, tworzone z pobudek ekonomicznych, na bazie aktualnej koniunktury, przez „spółdzielnie” profesorów. Podmioty te traktowane były przez założycieli, często osoby spoza branży szkolnictwa wyższego, w kategoriach czysto biznesowych. Zakładano je na podstawie obserwacji rynku i jego potencjału rozwojowego. Zasadniczą różnicę między 16
Uczelnia, jako Warszawska Uczelnia Medyczna, funkcjonuje do dziś (wcześniej jako Prywatna Wyższa Szkoła Nauk Społecznych, Komputerowych i Medycznych).
23
