Boom edukacyjny w dwóch odsłonach
się nielicznym, większość uczelni skoncentrowała się na dydaktyce), ale choćby animacji i wzbogacania życia kulturalnego w miastach. Nie można też pominąć ekonomicznego wymiaru funkcjonowania uczelni, również tych niepublicznych, na lokalnym rynku pracy. Każda szkoła wyższa to zazwyczaj duży pracodawca, który tworzy nie tylko etaty naukowe, ale i wiele stanowisk administracyjnych. Z drugiej strony studenci, podejmując naukę, stają się nie tylko klientami uczelni, ale i wielu punktów handlowych, usługowych czy lokalnego rynku mieszkaniowego. W ten sposób lokalna szkoła również pośrednio generuje nowe miejsca pracy. Z perspektywy całego sektora szkolnictwa wyższego w Polsce uczelnie niepaństwowe wniosły na rynek nową jakość – działanie oparte na zasadach konkurencyjności. Jako swoje atuty wykorzystywały to, że z zasady cechuje je większa elastyczność i szybsze reagowanie na potrzeby rynku pracy. To wydawało się mieć istotne znaczenie dla kandydatów i studentów dokonujących wyboru pod kątem przygotowania do pracy zawodowej. Specyfiką (i istotną przewagą) uczelni prywatnych było również to, że sięgały nie tylko po nowoczesne metody kształcenia, ale i po nowoczesne formy administracji i komunikacji ze studentami. Student na uczelni prywatnej wszedł w rolę klienta, a to wymusiło nowy na polskim rynku bardziej podmiotowy i partnerski standard relacji między pracownikami (również akademickimi) i studentami (Kruszewski, 2000; zob. też Pawłowski, 2004)22 .
2.3. Państwowe wyższe szkolnictwo zawodowe Warto w tym miejscu wspomnieć, że w drugiej połowie lat 90., w okresie dynamicznego rozwoju szkolnictwa niepaństwowego, sektor wzbogacił się o jeszcze jedną grupę aktorów: finansowane ze środków publicznych Państwowe Wyższe Szkoły Zawodowe (PWSZ)23 . Na mocy Ustawy o wyższych szkołach zawodowych z 1997 roku powstało w sumie 36 tego typu placówek (ostatnia w 2009 roku),
22
W niniejszym podrozdziale oddano głos głównie przedstawicielom sektora niepublicznego. Autorami dużej części cytowanych tu publikacji są wybrani założyciele i organizatorzy pierwszych niepaństwowych szkół wyższych (mam przy tym pełną świadomość, że nie wszyscy należą do naukowej elity). Ich doświadczenia, a także szersza refleksja nad rozwojem sektora szkolnictwa wyższego oraz deficytami szkolnictwa państwowego składają się w mojej opinii na cenną perspektywę, która pomaga nie tylko lepiej zrozumieć fenomen instytucjonalnej eksplozji na rynku szkół wyższych, lecz także specyfikę funkcjonowania szkół niepaństwowych i ich rolę w sektorze szkolnictwa wyższego.
23
Potrzebne są tu dwa uzupełnienia. Uwaga pierwsza: „nowe” oznacza w tym wypadku powstałe po transformacji ustrojowej. Również przed 1989 rokiem działało kilka typów instytucji szkolnictwa wyższego o profilu nieakademickim (instytuty pedagogiczne, państwowe wyższe szkoły pedagogiczne, wyższe szkoły nauczycielskie oraz wieczorowe szkoły inżynierskie), których celem było praktyczne przygotowanie kandydatów do zawodu (Kowalska, 2013). Uwaga druga: na mocy ustawy z 1997 roku mogły być tworzone również niepaństwowe wyższe szkoły zawodowe.
27
