MOLENWIJK PROEFTUIN WORDT BUITENPLAATS
PWV WONEN & DE ALLIANTIE
ZWAAN KLEEF AAN PWV Wonen is, samen met het stadsdeel en de bewoners van de Molenwijk, gestart met de vernieuwing. Het is een groot project dat een zorgvuldige communicatie en een gefaseerde aanpak behoeft. Het accent ligt vooralsnog op de noordwesthoek van het gebied, waar een voortvarende start kan worden gemaakt. PWV Wonen hoopt dat die aanpak ook andere potentiële partners enthousiastmeert, zoals Eigen Haard, AWV, Stork Vastgoed (eigenaar winkelcentrum) en de scholen in het gebied. Dat zou, op de langere termijn, ook voor de zuidoosthoek van de wijk tal van mogelijkheden openen. Zo blijft de Molenwijk een wijk uit één stuk, maar met een nieuw perspectief.
‘PROEFTUIN WORDT BUITENPLAATS’
pagina 30
PROEFTUIN BIJLMER Eind 1966 werd, onder het motto ‘licht, lucht en ruimte voor iedereen’, gestart met de bouw van de Molenwijk (architect: K. Geerts). De wijk bestaat uit vier molens met in totaal vijftien hoogbouwflats die als wieken in een reusachtig park zijn gesitueerd. Veertien flats zijn nagenoeg identiek. Het centraal gelegen complex Walmolen heeft een afwijkende maat, omdat het twee molens met elkaar verbindt. Parkeergarages vormen de draaipunten van de molens. De garages zijn, vanaf de Molenaarsweg en Stellingweg, via een fly-over bereikbaar. Voetgangers en fietsers kunnen zich ongehinderd door de wijk begeven. Zo ontstaat, geheel in de geest van de jaren ’60, een scheiding van verkeerssoorten. Kortom: de visionaire voorloper van de Bijlmermeer die
Molenwijk net na oplevering
contrasteerde met traditionele woonvormen. De schaalsprong naar de historische dijklinten in de directe omgeving is dan ook enorm. Bovendien
visionaire voorloper van de Bijlmermeer die contrasteerde met traditionele woonvormen wisten de plannenmakers zich klaarblijkelijk geen raad met winkels, scholen en andere voorzieningen. Die zijn geen onderdeel van de molens en liggen wat verloren in een rommelige tussenzone.
pagina 3
vanaf 2005 AANPAK Stadsdeel Amsterdam Noord intensiveert vanaf 2005 het onderhoud van de openbare ruimte. Stadsdeel en PWV Wonen delen de opvatting dat het surplus aan open, groene ruimte als centrale (woon)kwaliteit moet worden behouden en versterkt. Aanvullende bebouwing is alleen mogelijk, als zij de interactie tussen de bestaande flats en het park versterkt en het vrije zicht vanuit de woningen niet aantast. Durf verschillen te maken. In de zonnige zuidwesthoek, waar het park nu reeds veel kwaliteit heeft, kan het huidige ‘gladgeschoren’ karakter worden versterkt door intensivering van het beheer. Selectieve kap van populieren geeft duurzame ‘blijvers’ eindelijk licht en lucht. De heemtuin en kinderboerderij blijven de attracties waar de bewoners kunnen zonnen, ontmoeten en spelen. Daarnaast is er, in het verlengde van de PATIO, wellicht ruimte voor kleinschalige sportfaciliteiten, zoals een tennisbaan of ‘green’ waar golffanaten uit de buurt hun afslag kunnen oefenen.
pagina 4
flats en park lijden aan slijtage
In andere delen van het park, zoals rondom de UNITÉ, is extensivering van het beheer wenselijk. Door vernatting en verruiging kan hier een natuurlijke diversiteit van waterpartijen, rietlanden en bloemrijke velden ontstaan. De Molenwijk ontpopt zich op die manier als een ‘buitenplaats’ langs de Waterlandse Zeedijk, met flats als monumentale landhuizen. Deze buitenplaats mag gezien worden. Komend vanaf de A10, opent een nieuwe waterpartij het zicht. Een klassieke dijkbeplanting op de ‘ringdijk’ rondom de wijk versterkt de landschappelijke enscenering. Een nieuwe wandel- en fietsroute onderaan de dijk laat bewoners uit omliggende buurten van het park genieten. Maar niet iedereen hoeft overal te kunnen komen. Rond de flats is meer privacy (‘ons park’) gewenst. De waterpartij speelt daarbij een rol. Daarnaast kan er worden gesnoeid in het wijdlopige padenstelsel, mits betekenisvolle routes aantrekkelijker worden ingericht en beter worden beheerd.
pagina 29
ACTIE! NU! De Molenwijk was meer dan een nieuwe stadswijk. Het was (bijna) Utopia. Maar de samenleving bleek koppig en minder maakbaar dan gedacht. In de Bijlmermeer is een ingrijpende herstructurering nodig gebleken. De kleinere proeftuin heeft echter beter stand gehouden. Veel mensen wonen nog steeds met plezier in de wijk, vooral dankzij de relatief grote woningen in een rustige, groene setting. Toch daalt de wijk in populariteit. Een toenemend aantal bewoners van het eerste uur verlaat de wijk. Nieuwkomers blijken in de praktijk snel door te verhuizen. Woningen en openbare ruimte lijden aan slijtage. De parkeergarages roepen gevoelens van onveiligheid op. Bewoners klagen over anonimiteit. Vanzelfsprekendheden (‘zo doen
we dat in onze wijk’) vallen weg. De wijk biedt weinig aanknopingspunten voor ontmoeting. De sociale samenhang staat onder druk. De Molenwijk heeft daarom tijdig een nieuw perspectief nodig, gebaseerd op haar sterke
bewoners klagen over anonimiteit en de sociale samenhang staat onder druk punten: comfortabele woningen, volop ‘licht, lucht en ruimte’ en betrokken bewoners die hier hun toekomst zien.
Stellingweg
P
P P
P
P
P P
P
P
P
winkelcentrum
pagina 28
scholen
Molenaarsweg
pagina 5
INGREDIËNTEN VERNIEUWING
PROEFTUIN WORDT BUITENPLAATS
KWALITEITSIMPULS PARKLANDSCHAP 85% van de Molenwijk is openbaar en onbebouwd gebied. De flats staan dus in een park van ruim 25 hectare met spectaculaire vergezichten. De Molenaarsweg en Stellingweg bakenen het park af, soms begeleid door een nauwelijks zichtbare watersingel. De inrichting
durf verschillen te maken 1. RENOVATIE WONINGEN & BUURTBEHEER PWV Wonen renoveert sinds 2003 haar woningbezit en implementeert, samen met bewoners en stadsdeel, buurtbeheer op maat.
bestaat uit een grasmat met daarop een losjes verspreid sortiment aan bomen en heesters. De grasmat vergt veel beheer, maar daar lijkt in de praktijk op te worden beknibbeld. Vooral in de schaduw van de flats oogt het park zompig en doods. Elders domineren populieren het
beeld. In het oorsponkelijke beplantingsplan uit de jaren ’60 waren deze bomen als ‘wijkers’ bedoeld. Na 15 jaar zouden deze moeten wijken voor de ‘blijvers’, zoals de kastanje, els en linde. Omdat de selectieve kap niet heeft plaatsgevonden, hebben wijkers het uitgroeien van de blijvers verhinderd. Deze bomen ogen daarom schraal en onvolgroeid. Het oordeel ‘schraal’, monotoon en ongedifferentieerd geldt voor het hele park, met uitzondering van de kinderboerderij en heemtuin. Bovendien is onduidelijk van en voor wie het park is: van iedereen of van niemand? Dat is vooral direct rondom de flats een probleem. De overgang tussen woongebouw en buitenruimte is op geen enkele wijze vormgegeven. Het is een niemandsland, afzonderlijk beheert door stadsdeel en corporaties.
2. HERONTWIKKELING PARKEERGARAGES PWV Wonen realiseert vanaf 2007 multifunctionele complexen met voorzieningen, penthouses, woon/werklofts én parkeergelegenheid.
3. KWALITEITSIMPULS PARKLANDSCHAP Stadsdeel Amsterdam Noord intensiveert vanaf 2005, in nauw overleg met PWV Wonen, het onderhoud van de openbare ruimte.
pagina 6
UNITÉ en PATIO in een parklandschap
pagina 27
â‚Ź
pagina 26
heemtuin en kinderboerderij zijn parels
pagina 7
...vanaf vanaf 2007
pagina 8
PATIO en UNITÉ in de Molenwijkpolder
pagina 25
RENOVATIE WONINGEN & BUURTBEHEER De Molenwijk telt 1.256 woningen. PWV Wonen beheert acht flats (720 woningen) in het gebied. Elke flat bestaat uit 20 driekamerwoningen (ca. 77 m2 GBO) en 60 vierkamerwoningen (ca. 92 m2 GBO). De woningen hebben royale balkons. Alle woningen zijn per lift bereikbaar. De technische staat van de woningen is redelijk tot goed. Er is centrale verwarming en de woningen zijn niet gehorig. De draagconstructie met een afwisselende beukmaat (3.0 en 4.5 meter) bepaalt in hoge mate de indelingsmogelijkheden. De plattegronden zijn daarom tamelijk inflexibel. De kleine woonkamer (22.6 m2) en badkamer (2.6 m2) zijn niet eenvoudig te vergroten. De keuken is daarentegen ruim (12.6 m2). De uitstraling van de woningen is typisch jaren ’60: industriële architectuur met een extreem horizontale, ‘collectieve’ belijning. De relatie tussen woning en openbare ruimte is
pagina 24
problematisch. De plint c.q. begane grond met bergingen, de bescheiden entreepartijen op het koude noorden en de gesloten balustrades op de verdiepingen zijn daar debet aan. AANPAK PWV Wonen heeft inmiddels vier van haar acht flats gerenoveerd (plan: Hooyschuur Architecten). Het wooncomfort is verbeterd door de introductie van individuele CV/ WW-installaties. Per flat is een satellietontvangstsysteem geïnstalleerd dat op termijn ook kan worden gebruikt voor internet. De liften zijn vernieuwd. De trappenhuizen zijn verfraaid. De woningplattegronden blijven evenwel onveranderd. Door het gebruik van hoogwaardige materialen is de uitstraling van de buitenschil sterk verbeterd. De complexen ogen stoer, toegankelijk én transparanter. Van een complete transformatie en herpositionering
pagina 9
zicht; 40 woningen op de 1e verdieping worden grondgebonden! Het tweede maaiveld resulteert bovendien in een subtiel hoogteverschil rondom het centrale plein, dat op die manier een besloten -en toch open- karakter krijgt. De bestaande bomen ‘boren’ zich door het groene dak en brengen zo daglicht in de garage. De bestaande flats compartimenteren de garage tot overzichtelijke en afsluitbare units, inclusief één voor bezoekersparkeren. De PATIO schept ‘licht, lucht en ruimte’ in het centrum van de wijk, zodat er verrassende zichtlijnen ontstaan. Het versterkt de gevoelsmatige samenhang. De UNITÉ ligt zichtbaar binnen handbereik, zodat bewoners worden uitgenodigd om van elkaars voorzieningen gebruik te maken. Deze bindende kwaliteit vraagt om functies die de relatie tussen plein (‘binnen’) en park (‘buiten’) verder versterken. Het restaurant annex grand café doet dat letterlijk. Het ligt aan het plein én op het zuidelijke talud, waar de gasten vanuit een prachtig glazen paviljoen kunnen genieten van de heemtuin. Een nieuwe hobbykas op het noordelijke talud vormt de uitvalsbasis voor bewoners met groene vingers. Waterwoningen verrijken het beeld aan de westzijde, vooruitlopend op de ‘natte’ kwaliteitsimpuls. PROGRAMMA De PATIO omvat circa 3.500 m2 (bvo) voor bedrijven en/of voorzieningen. Het complex telt 12 nieuwe woningen met een gemiddelde omvang van 125 m2 (GBO). De totale parkeercapaciteit bedraagt 400 plaatsen, waarvan 70 voor bezoekers.
pagina 10
‘landhuizen’ in een lommerrijk parklandschap
het tweede maaiveld
parkeren op maaiveld
pagina 23
in voorbereiding
vanaf 2003 is echter nog geen sprake. Daarvoor is een aanpak van de beeldbepalende parkeergarages in het hart van de molens essentieel. De geplande verkoop van maximaal 1/3 van de voorraad wordt daarom pas gestart, als deze herontwikkeling een feit is.
PATIO begane grond
pagina 22
PATIO 1e verdieping
Wat mooi is, moet mooi blijven. Daarom heeft PWV Wonen, samen met bewoners en stadsdeel, haar beheer geïntensiveerd. Sinds voorjaar 2005 is een wijkconciërge annex molenmeester actief. Mankementen in en rond de woongebouwen worden direct verholpen. De komende periode wordt er een ondergronds vuilophaalsysteem geïntroduceerd. Bewoners en bezoekers zullen sneller worden aangesproken op onaangepast gedrag. Daarnaast steunt PWV Wonen de Koepelvereniging Molenwijk, als aanspreekpunt en ontmoetingsplek in de wijk. Het huidige Molenhuis heeft een provisorisch karakter. Het krijgt op termijn een permanente plek in een van de nieuwe multifunctionele complexen.
op termijn: een nieuw Molenhuis
PWV Wonen experimenteert met een gericht toewijzingsbeleid, met als doel dat bewoners bewust voor de Molenwijk kiezen, er langer blijven wonen en de sociale cohesie in de wijk weer kan groeien. Daarnaast streeft zij naar een verdere differentiatie tussen de flats (of zelfs binnen een flat), bijvoorbeeld door het aanbieden van voorzieningen
wat mooi is, moet mooi blijven en woonarrangementen voor bepaalde doelgroepen en leefstijlen (senioren, starters, passanten, klussers ed.). De herontwikkeling van afgeschreven parkeergarages tot multifunctionele complexen met een specifieke mix van voorzieningen, woningen, bedrijfsruimten, ateliers én parkeergelegenheid geeft verder invulling aan die ambitie.
pagina 11
HERONTWIKKELING PARKEERGARAGES Het centrum van elke molen bestaat uit een parkeergarage, efficiënt opgevouwen tussen de molenwieken. De garages vormen vanuit het park een visuele blokkade. Het gebied onder de betonnen constructie voelt claustrofobisch aan. Slechts met een forse beheersinspanning kan worden voorkomen dat grofvuil zich hier opstapelt. Door de krappe maat tussen de kolommen, gebaseerd op de kleine automodellen uit de jaren ’60, passen er nog maar 200 auto’s in (0,6 parkeerplaats per woning). Toch is er sprake van leegstand. Bewoners mijden de garage; zij voelen er zich onveilig. Dit leidt tot gratis wildparkeren in het park, autoinbraken en een doorlopend exploitatieverlies.
veilig en comfortabel parkeren is een integraal onderdeel van het woonplezier en bepaalt mede de marktwaarde van de voorraad
pagina 20
een nieuw perspectief in het park
betekent gemiddeld 430 parkeerplaatsen = 1,3 hectare = twee voetbalvelden ‘type Arena’ per molen. Realisering op maaiveld zou het park, dé woonkwaliteit in de Molenwijk, zwaar aantasten. PWV Wonen kiest daarom voor de realisering van gebouwde parkeervoorzieningen die de autobezitter wél aanspreken. Het parkeren wordt geïntegreerd in vier compleet verschillende, multifunctionele complexen. Door het multifunctionele karakter krijgt elke molen eindelijk een echt hart, met ruimte voor werken, wonen, hobby, sport en ontmoeting. Door te kiezen voor vier verschillende architectonische concepten, krijgt elke molen een eigen karakter en identiteit, zonder dat de heldere stedenbouwkundige structuur verloren gaat. Bovendien kan door een specifieke vormgeving en programmering worden ingespeeld op bepaalde doelgroepen en leefstijlen. Deze ambitie heeft geresulteerd in ruimtelijk-functionele concepten c.q. tegenpolen voor twee (van de vier) locaties: UNITÉ en PATIO.
AANPAK Veilig en comfortabel parkeren is een integraal onderdeel van het woonplezier en bepaalt mede de marktwaarde van de voorraad. Om die reden heeft PWV Wonen de garages overgenomen van Parkeergebouwen Amsterdam. Hergebruik is geen optie. De bouwkundige structuur beperkt de parkeercapaciteit en blijft een fysieke barrière in het park. De verdiepingshoogte (<2.20 meter) maakt de integratie van andere functies onmogelijk. Daarom: sloop-nieuwbouw. De nieuwe parkeernorm bedraagt 1,3 parkeerplaats per woning, inclusief bezoekersparkeren. Dit pagina 13
PATIO De molen ten zuiden van de UNITÉ ligt centraal in de wijk, op slechts enkele minuten wandelen van winkelcentrum, scholen, heemtuin, kinderboerderij en bushalte. De structuur van deze molen is enigszins verschillend, omdat één flat de twee centraal gelegen molenensembles met elkaar verbindt. Deze flat (Walmolen) telt, naast 36 driekamer- en 20 vierkamerwoningen, 80 tweekamerwoningen van circa 60 m2 (GBO). De nabijheid van voorzieningen en de afwijkende woningtypologie maken deze molen in principe interessant voor bewoners die extra zorg en comfort in een beschutte, ‘dorpse’ omgeving behoeven. Te denken valt aan de groeiende groep senioren en mensen met een lichamelijke beperking. Met de beoogde herontwikkeling van de parkeergarage wordt die kans benut.
UNITÉ
ZORG
COMMERCIEEL
BESTAAND WONEN
een beschutte ‘dorpse’ omgeving WONEN
PARKING
NIEUWE
FUNCTIES
96
Ateliers kunstenaars
ALGEMEEN
+
Fitnesscentrum
Kinderopvang
<<
Zorg / Gezondheid
Buurtbeheerder =5
416
=5 HUISVUIL
Huisvuil
X 1,3
pagina 12
SPECIFIEK
>>
Winkels
320
WONEN
Kleinschalige werkruimtes
visitors
+
NIEUWE
+
Wonen
De PATIO creëert een zonnig plein in het hart van de molen, waar nu nog een donkere parkeergarage staat. Rondom het plein ligt een krans van woon-zorgvoorzieningen voor bewoners én bezoekers, zoals een medisch centrum, gastenverblijven en restaurant annex grand café. Door hier tevens de ‘basics’ te situeren (lobby’s, fietsenstalling ed.), kan de PATIO uitgroeien tot een levendige ontmoetingsplek in de wijk. De parkeerplaatsen liggen op maaiveld. Bewoners wandelen vanaf hun eigen parkeerplaats gelijkvloers naar het plein, van waaruit zij op een comfortabele en veilige manier hun woning bereiken. Het parklandschap golft over het parkeren heen, zodat het groene karakter van de Molenwijk behouden blijft. Dit tweede maaiveld onttrekt de bergingen van de bestaande flats aan het
MET KINDEREN (BUDGET)
JONGE STARTERS
55 +
ALLEENSTAANDE (NO-NONSENSE)
NIEUW WO NEN
MET KINDEREN (BUDGET)
JONGE STARTERS
55 +
ALLEENSTAANDE (NO-NONSENSE)
pagina 21
HERONTWIKKELING PARKEERGARAGES Het centrum van elke molen bestaat uit een parkeergarage, efficiënt opgevouwen tussen de molenwieken. De garages vormen vanuit het park een visuele blokkade. Het gebied onder de betonnen constructie voelt claustrofobisch aan. Slechts met een forse beheersinspanning kan worden voorkomen dat grofvuil zich hier opstapelt. Door de krappe maat tussen de kolommen, gebaseerd op de kleine automodellen uit de jaren ’60, passen er nog maar 200 auto’s in (0,6 parkeerplaats per woning). Toch is er sprake van leegstand. Bewoners mijden de garage; zij voelen er zich onveilig. Dit leidt tot gratis wildparkeren in het park, autoinbraken en een doorlopend exploitatieverlies.
veilig en comfortabel parkeren is een integraal onderdeel van het woonplezier en bepaalt mede de marktwaarde van de voorraad
pagina 20
een nieuw perspectief in het park
betekent gemiddeld 430 parkeerplaatsen = 1,3 hectare = twee voetbalvelden ‘type Arena’ per molen. Realisering op maaiveld zou het park, dé woonkwaliteit in de Molenwijk, zwaar aantasten. PWV Wonen kiest daarom voor de realisering van gebouwde parkeervoorzieningen die de autobezitter wél aanspreken. Het parkeren wordt geïntegreerd in vier compleet verschillende, multifunctionele complexen. Door het multifunctionele karakter krijgt elke molen eindelijk een echt hart, met ruimte voor werken, wonen, hobby, sport en ontmoeting. Door te kiezen voor vier verschillende architectonische concepten, krijgt elke molen een eigen karakter en identiteit, zonder dat de heldere stedenbouwkundige structuur verloren gaat. Bovendien kan door een specifieke vormgeving en programmering worden ingespeeld op bepaalde doelgroepen en leefstijlen. Deze ambitie heeft geresulteerd in ruimtelijk-functionele concepten c.q. tegenpolen voor twee (van de vier) locaties: UNITÉ en PATIO.
AANPAK Veilig en comfortabel parkeren is een integraal onderdeel van het woonplezier en bepaalt mede de marktwaarde van de voorraad. Om die reden heeft PWV Wonen de garages overgenomen van Parkeergebouwen Amsterdam. Hergebruik is geen optie. De bouwkundige structuur beperkt de parkeercapaciteit en blijft een fysieke barrière in het park. De verdiepingshoogte (<2.20 meter) maakt de integratie van andere functies onmogelijk. Daarom: sloop-nieuwbouw. De nieuwe parkeernorm bedraagt 1,3 parkeerplaats per woning, inclusief bezoekersparkeren. Dit pagina 13
PATIO De molen ten zuiden van de UNITÉ ligt centraal in de wijk, op slechts enkele minuten wandelen van winkelcentrum, scholen, heemtuin, kinderboerderij en bushalte. De structuur van deze molen is enigszins verschillend, omdat één flat de twee centraal gelegen molenensembles met elkaar verbindt. Deze flat (Walmolen) telt, naast 36 driekamer- en 20 vierkamerwoningen, 80 tweekamerwoningen van circa 60 m2 (GBO). De nabijheid van voorzieningen en de afwijkende woningtypologie maken deze molen in principe interessant voor bewoners die extra zorg en comfort in een beschutte, ‘dorpse’ omgeving behoeven. Te denken valt aan de groeiende groep senioren en mensen met een lichamelijke beperking. Met de beoogde herontwikkeling van de parkeergarage wordt die kans benut.
UNITÉ
ZORG
COMMERCIEEL
BESTAAND WONEN
een beschutte ‘dorpse’ omgeving WONEN
PARKING
NIEUWE
FUNCTIES
96
Ateliers kunstenaars
ALGEMEEN
+
Fitnesscentrum
Kinderopvang
<<
Zorg / Gezondheid
Buurtbeheerder =5
416
=5 HUISVUIL
Huisvuil
X 1,3
pagina 12
SPECIFIEK
>>
Winkels
320
WONEN
Kleinschalige werkruimtes
visitors
+
NIEUWE
+
Wonen
De PATIO creëert een zonnig plein in het hart van de molen, waar nu nog een donkere parkeergarage staat. Rondom het plein ligt een krans van woon-zorgvoorzieningen voor bewoners én bezoekers, zoals een medisch centrum, gastenverblijven en restaurant annex grand café. Door hier tevens de ‘basics’ te situeren (lobby’s, fietsenstalling ed.), kan de PATIO uitgroeien tot een levendige ontmoetingsplek in de wijk. De parkeerplaatsen liggen op maaiveld. Bewoners wandelen vanaf hun eigen parkeerplaats gelijkvloers naar het plein, van waaruit zij op een comfortabele en veilige manier hun woning bereiken. Het parklandschap golft over het parkeren heen, zodat het groene karakter van de Molenwijk behouden blijft. Dit tweede maaiveld onttrekt de bergingen van de bestaande flats aan het
MET KINDEREN (BUDGET)
JONGE STARTERS
55 +
ALLEENSTAANDE (NO-NONSENSE)
NIEUW WO NEN
MET KINDEREN (BUDGET)
JONGE STARTERS
55 +
ALLEENSTAANDE (NO-NONSENSE)
pagina 21
in voorbereiding
vanaf 2003 is echter nog geen sprake. Daarvoor is een aanpak van de beeldbepalende parkeergarages in het hart van de molens essentieel. De geplande verkoop van maximaal 1/3 van de voorraad wordt daarom pas gestart, als deze herontwikkeling een feit is.
PATIO begane grond
pagina 22
PATIO 1e verdieping
Wat mooi is, moet mooi blijven. Daarom heeft PWV Wonen, samen met bewoners en stadsdeel, haar beheer geïntensiveerd. Sinds voorjaar 2005 is een wijkconciërge annex molenmeester actief. Mankementen in en rond de woongebouwen worden direct verholpen. De komende periode wordt er een ondergronds vuilophaalsysteem geïntroduceerd. Bewoners en bezoekers zullen sneller worden aangesproken op onaangepast gedrag. Daarnaast steunt PWV Wonen de Koepelvereniging Molenwijk, als aanspreekpunt en ontmoetingsplek in de wijk. Het huidige Molenhuis heeft een provisorisch karakter. Het krijgt op termijn een permanente plek in een van de nieuwe multifunctionele complexen.
op termijn: een nieuw Molenhuis
PWV Wonen experimenteert met een gericht toewijzingsbeleid, met als doel dat bewoners bewust voor de Molenwijk kiezen, er langer blijven wonen en de sociale cohesie in de wijk weer kan groeien. Daarnaast streeft zij naar een verdere differentiatie tussen de flats (of zelfs binnen een flat), bijvoorbeeld door het aanbieden van voorzieningen
wat mooi is, moet mooi blijven en woonarrangementen voor bepaalde doelgroepen en leefstijlen (senioren, starters, passanten, klussers ed.). De herontwikkeling van afgeschreven parkeergarages tot multifunctionele complexen met een specifieke mix van voorzieningen, woningen, bedrijfsruimten, ateliers én parkeergelegenheid geeft verder invulling aan die ambitie.
pagina 11
zicht; 40 woningen op de 1e verdieping worden grondgebonden! Het tweede maaiveld resulteert bovendien in een subtiel hoogteverschil rondom het centrale plein, dat op die manier een besloten -en toch open- karakter krijgt. De bestaande bomen ‘boren’ zich door het groene dak en brengen zo daglicht in de garage. De bestaande flats compartimenteren de garage tot overzichtelijke en afsluitbare units, inclusief één voor bezoekersparkeren. De PATIO schept ‘licht, lucht en ruimte’ in het centrum van de wijk, zodat er verrassende zichtlijnen ontstaan. Het versterkt de gevoelsmatige samenhang. De UNITÉ ligt zichtbaar binnen handbereik, zodat bewoners worden uitgenodigd om van elkaars voorzieningen gebruik te maken. Deze bindende kwaliteit vraagt om functies die de relatie tussen plein (‘binnen’) en park (‘buiten’) verder versterken. Het restaurant annex grand café doet dat letterlijk. Het ligt aan het plein én op het zuidelijke talud, waar de gasten vanuit een prachtig glazen paviljoen kunnen genieten van de heemtuin. Een nieuwe hobbykas op het noordelijke talud vormt de uitvalsbasis voor bewoners met groene vingers. Waterwoningen verrijken het beeld aan de westzijde, vooruitlopend op de ‘natte’ kwaliteitsimpuls. PROGRAMMA De PATIO omvat circa 3.500 m2 (bvo) voor bedrijven en/of voorzieningen. Het complex telt 12 nieuwe woningen met een gemiddelde omvang van 125 m2 (GBO). De totale parkeercapaciteit bedraagt 400 plaatsen, waarvan 70 voor bezoekers.
pagina 10
‘landhuizen’ in een lommerrijk parklandschap
het tweede maaiveld
parkeren op maaiveld
pagina 23
RENOVATIE WONINGEN & BUURTBEHEER De Molenwijk telt 1.256 woningen. PWV Wonen beheert acht flats (720 woningen) in het gebied. Elke flat bestaat uit 20 driekamerwoningen (ca. 77 m2 GBO) en 60 vierkamerwoningen (ca. 92 m2 GBO). De woningen hebben royale balkons. Alle woningen zijn per lift bereikbaar. De technische staat van de woningen is redelijk tot goed. Er is centrale verwarming en de woningen zijn niet gehorig. De draagconstructie met een afwisselende beukmaat (3.0 en 4.5 meter) bepaalt in hoge mate de indelingsmogelijkheden. De plattegronden zijn daarom tamelijk inflexibel. De kleine woonkamer (22.6 m2) en badkamer (2.6 m2) zijn niet eenvoudig te vergroten. De keuken is daarentegen ruim (12.6 m2). De uitstraling van de woningen is typisch jaren ’60: industriële architectuur met een extreem horizontale, ‘collectieve’ belijning. De relatie tussen woning en openbare ruimte is
pagina 24
problematisch. De plint c.q. begane grond met bergingen, de bescheiden entreepartijen op het koude noorden en de gesloten balustrades op de verdiepingen zijn daar debet aan. AANPAK PWV Wonen heeft inmiddels vier van haar acht flats gerenoveerd (plan: Hooyschuur Architecten). Het wooncomfort is verbeterd door de introductie van individuele CV/ WW-installaties. Per flat is een satellietontvangstsysteem geïnstalleerd dat op termijn ook kan worden gebruikt voor internet. De liften zijn vernieuwd. De trappenhuizen zijn verfraaid. De woningplattegronden blijven evenwel onveranderd. Door het gebruik van hoogwaardige materialen is de uitstraling van de buitenschil sterk verbeterd. De complexen ogen stoer, toegankelijk én transparanter. Van een complete transformatie en herpositionering
pagina 9
...vanaf vanaf 2007
pagina 8
PATIO en UNITĂ&#x2030; in de Molenwijkpolder
pagina 25
â&#x201A;Ź
pagina 26
heemtuin en kinderboerderij zijn parels
pagina 7
INGREDIËNTEN VERNIEUWING
PROEFTUIN WORDT BUITENPLAATS
KWALITEITSIMPULS PARKLANDSCHAP 85% van de Molenwijk is openbaar en onbebouwd gebied. De flats staan dus in een park van ruim 25 hectare met spectaculaire vergezichten. De Molenaarsweg en Stellingweg bakenen het park af, soms begeleid door een nauwelijks zichtbare watersingel. De inrichting
durf verschillen te maken 1. RENOVATIE WONINGEN & BUURTBEHEER PWV Wonen renoveert sinds 2003 haar woningbezit en implementeert, samen met bewoners en stadsdeel, buurtbeheer op maat.
bestaat uit een grasmat met daarop een losjes verspreid sortiment aan bomen en heesters. De grasmat vergt veel beheer, maar daar lijkt in de praktijk op te worden beknibbeld. Vooral in de schaduw van de flats oogt het park zompig en doods. Elders domineren populieren het
beeld. In het oorsponkelijke beplantingsplan uit de jaren ’60 waren deze bomen als ‘wijkers’ bedoeld. Na 15 jaar zouden deze moeten wijken voor de ‘blijvers’, zoals de kastanje, els en linde. Omdat de selectieve kap niet heeft plaatsgevonden, hebben wijkers het uitgroeien van de blijvers verhinderd. Deze bomen ogen daarom schraal en onvolgroeid. Het oordeel ‘schraal’, monotoon en ongedifferentieerd geldt voor het hele park, met uitzondering van de kinderboerderij en heemtuin. Bovendien is onduidelijk van en voor wie het park is: van iedereen of van niemand? Dat is vooral direct rondom de flats een probleem. De overgang tussen woongebouw en buitenruimte is op geen enkele wijze vormgegeven. Het is een niemandsland, afzonderlijk beheert door stadsdeel en corporaties.
2. HERONTWIKKELING PARKEERGARAGES PWV Wonen realiseert vanaf 2007 multifunctionele complexen met voorzieningen, penthouses, woon/werklofts én parkeergelegenheid.
3. KWALITEITSIMPULS PARKLANDSCHAP Stadsdeel Amsterdam Noord intensiveert vanaf 2005, in nauw overleg met PWV Wonen, het onderhoud van de openbare ruimte.
pagina 6
UNITÉ en PATIO in een parklandschap
pagina 27
ACTIE! NU! De Molenwijk was meer dan een nieuwe stadswijk. Het was (bijna) Utopia. Maar de samenleving bleek koppig en minder maakbaar dan gedacht. In de Bijlmermeer is een ingrijpende herstructurering nodig gebleken. De kleinere proeftuin heeft echter beter stand gehouden. Veel mensen wonen nog steeds met plezier in de wijk, vooral dankzij de relatief grote woningen in een rustige, groene setting. Toch daalt de wijk in populariteit. Een toenemend aantal bewoners van het eerste uur verlaat de wijk. Nieuwkomers blijken in de praktijk snel door te verhuizen. Woningen en openbare ruimte lijden aan slijtage. De parkeergarages roepen gevoelens van onveiligheid op. Bewoners klagen over anonimiteit. Vanzelfsprekendheden (‘zo doen
we dat in onze wijk’) vallen weg. De wijk biedt weinig aanknopingspunten voor ontmoeting. De sociale samenhang staat onder druk. De Molenwijk heeft daarom tijdig een nieuw perspectief nodig, gebaseerd op haar sterke
bewoners klagen over anonimiteit en de sociale samenhang staat onder druk punten: comfortabele woningen, volop ‘licht, lucht en ruimte’ en betrokken bewoners die hier hun toekomst zien.
Stellingweg
P
P P
P
P
P P
P
P
P
winkelcentrum
pagina 28
scholen
Molenaarsweg
pagina 5
vanaf 2005 AANPAK Stadsdeel Amsterdam Noord intensiveert vanaf 2005 het onderhoud van de openbare ruimte. Stadsdeel en PWV Wonen delen de opvatting dat het surplus aan open, groene ruimte als centrale (woon)kwaliteit moet worden behouden en versterkt. Aanvullende bebouwing is alleen mogelijk, als zij de interactie tussen de bestaande flats en het park versterkt en het vrije zicht vanuit de woningen niet aantast. Durf verschillen te maken. In de zonnige zuidwesthoek, waar het park nu reeds veel kwaliteit heeft, kan het huidige ‘gladgeschoren’ karakter worden versterkt door intensivering van het beheer. Selectieve kap van populieren geeft duurzame ‘blijvers’ eindelijk licht en lucht. De heemtuin en kinderboerderij blijven de attracties waar de bewoners kunnen zonnen, ontmoeten en spelen. Daarnaast is er, in het verlengde van de PATIO, wellicht ruimte voor kleinschalige sportfaciliteiten, zoals een tennisbaan of ‘green’ waar golffanaten uit de buurt hun afslag kunnen oefenen.
pagina 4
flats en park lijden aan slijtage
In andere delen van het park, zoals rondom de UNITÉ, is extensivering van het beheer wenselijk. Door vernatting en verruiging kan hier een natuurlijke diversiteit van waterpartijen, rietlanden en bloemrijke velden ontstaan. De Molenwijk ontpopt zich op die manier als een ‘buitenplaats’ langs de Waterlandse Zeedijk, met flats als monumentale landhuizen. Deze buitenplaats mag gezien worden. Komend vanaf de A10, opent een nieuwe waterpartij het zicht. Een klassieke dijkbeplanting op de ‘ringdijk’ rondom de wijk versterkt de landschappelijke enscenering. Een nieuwe wandel- en fietsroute onderaan de dijk laat bewoners uit omliggende buurten van het park genieten. Maar niet iedereen hoeft overal te kunnen komen. Rond de flats is meer privacy (‘ons park’) gewenst. De waterpartij speelt daarbij een rol. Daarnaast kan er worden gesnoeid in het wijdlopige padenstelsel, mits betekenisvolle routes aantrekkelijker worden ingericht en beter worden beheerd.
pagina 29
ZWAAN KLEEF AAN PWV Wonen is, samen met het stadsdeel en de bewoners van de Molenwijk, gestart met de vernieuwing. Het is een groot project dat een zorgvuldige communicatie en een gefaseerde aanpak behoeft. Het accent ligt vooralsnog op de noordwesthoek van het gebied, waar een voortvarende start kan worden gemaakt. PWV Wonen hoopt dat die aanpak ook andere potentiële partners enthousiastmeert, zoals Eigen Haard, AWV, Stork Vastgoed (eigenaar winkelcentrum) en de scholen in het gebied. Dat zou, op de langere termijn, ook voor de zuidoosthoek van de wijk tal van mogelijkheden openen. Zo blijft de Molenwijk een wijk uit één stuk, maar met een nieuw perspectief.
‘PROEFTUIN WORDT BUITENPLAATS’
pagina 30
PROEFTUIN BIJLMER Eind 1966 werd, onder het motto ‘licht, lucht en ruimte voor iedereen’, gestart met de bouw van de Molenwijk (architect: K. Geerts). De wijk bestaat uit vier molens met in totaal vijftien hoogbouwflats die als wieken in een reusachtig park zijn gesitueerd. Veertien flats zijn nagenoeg identiek. Het centraal gelegen complex Walmolen heeft een afwijkende maat, omdat het twee molens met elkaar verbindt. Parkeergarages vormen de draaipunten van de molens. De garages zijn, vanaf de Molenaarsweg en Stellingweg, via een fly-over bereikbaar. Voetgangers en fietsers kunnen zich ongehinderd door de wijk begeven. Zo ontstaat, geheel in de geest van de jaren ’60, een scheiding van verkeerssoorten. Kortom: de visionaire voorloper van de Bijlmermeer die
Molenwijk net na oplevering
contrasteerde met traditionele woonvormen. De schaalsprong naar de historische dijklinten in de directe omgeving is dan ook enorm. Bovendien
visionaire voorloper van de Bijlmermeer die contrasteerde met traditionele woonvormen wisten de plannenmakers zich klaarblijkelijk geen raad met winkels, scholen en andere voorzieningen. Die zijn geen onderdeel van de molens en liggen wat verloren in een rommelige tussenzone.
pagina 3
MOLENWIJK PROEFTUIN WORDT BUITENPLAATS
PWV WONEN & DE ALLIANTIE