Brabantpark als speelveld voor de deeleconomie

BRABANTPARK ALS SPEELVELD VOOR DE DEELECONOMIE Een hypothetisch ontwerpend onderzoek naar de kansen van de deeleconomie op de fysieke ruimte.

COLOFON 4 JUNI 2015 Deze scriptie is gemaakt in het kader van mijn afstudeerstage bij Atelier Nieuwbruut

BRABANTPARK ALS SPEELVELD VOOR DE DEELECONOMIE

Een hypothetisch ontwerpend onderzoek naar de kansen van de deeleconomie op de fysieke ruimte.

Auteur: Gaby Rasenberg GABY RASENBERG T: 06-34306286 E: gabyrasenberg@gmail.com Opleiding: Urban Design Studentnummer: 102831 NHTV INTERNATIONALE HOGESCHOOL ACADEMIE SLM A: Claudius Prinsenlaan 12, 4811 DK Breda T: 076 - 533 26 00 Afstudeer periode: 09/02/15 tot en met 05/06/15 Hogeschoolbegeleider: Ivo Dieleman Bedrijfsbegeleider: Ed Ravensbergen

02

NIEUWBRUUT A: ‘s-Gravendijkwal 73c, 021 EE Rotterdam T: 06 - 411 372 41 (Ed) E: info@nieuwbruut.nl / ed@nieuwbruut.nl W: www.nieuwbruut.nl

Tijdens mijn afstudeerproces vroegen mensen mij vaak, ‘Geloof jij echt dat de deeleconomie zich doorzet en dat dit het toekomst beeld gaat worden?’ Mijn antwoord daarop was dat ik het niet weet en dat ik zeker geen toekomst kan en wil voorspellen, maar ik kan het mij wel heel goed voorstellen. In toekomst visies geloof ik al een hele tijd niet meer, maar door nieuwe ideeën en inzichten te verspreiden kunnen we samen wel goede en waardevolle dingen ontwikkelen die bijdragen aan een duurzame toekomst. Hoe meer kennis, ideeën en inspiratie we opdoen en delen, hoe meer we gezamenlijk aan de toekomst kunnen werken, waarbij iedereen met zijn mening en leefstijl een steentje bijdraagt. In april dit jaar was ik bij een bijeenkomst van ‘leefbaarheid @ Brabant’ waar de trendwatcher Tony Bosman een hele mooie uitspraak deed, ‘intelligentie is het in twijfel trekken van de dingen die je weet’. Deze uitspraak is mij zo bijgebleven omdat dit volgends mij inderdaad de betekenis moet zijn van intelligentie, je laten inspireren door jezelf en door andere waarop je weer kunt voortborduren.

Niet alles maar klakkeloos overnemen maar in twijfel trekken wat je weet.

Het doel van dit afstudeer project is absoluut niet een beeld laten zien van hoe de toekomst eruit ziet.

De insteek van mijn verhaal is je laten zien hoe het eventueel zou kunnen, wat de kansen kunnen zijn. Ik wil nieuwe inzichten laten zien die leiden tot nieuwe inspiratie om na te denken over jouw en onze toekomst.

Ik heb met heel veel plezier gewerkt aan dit onderwerp en ben hier nog lang niet over uitgedacht. De opleiding Urban Design heeft mij aan het denken gezet over wat nu stedenbouw is, wat ik denk dat het vak stedenbouw voor mij kan betekenen. Eerlijk gezegd weet ik het nog niet precies maar wel dat het heel complex is, stedenbouw is continu in transitie en moet anticiperen op elke verandering in de tijd, en dit maakt het denk ik ook zo leuk, het zal nooit hetzelfde zijn.

Al deze veranderingen en ontwikkelingen die gaande zijn, zijn Ed en Marc van NIEUWBRUUT ook niet ontgaan. Samen met hen heb ik hele leuke brainstorm sessies gehouden over de impact van de vele veranderingen op de fysieke ruimte. Ik ben zeker door hun geïnspireerd en ik hoop dat ik, met mijn kennis en ideeën een steentje bij heb kunnen dragen aan het project ‘bouwstenen voor leefbare wijken’. Ed en Marc enorm bedankt voor jullie input en kennis.

Naast de mannen van NIEUWBRUUT is ook mijn hogeschoolbegeleider Ivo heel belangrijk geweest voor de vorderingen van deze scriptie. Zonder Ivo had ik nu nog steeds niet klaar geweest, hij heeft mij enorm geholpen bij het proces. In eerste instantie had Ivo geen enkel beeld bij het onderwerp maar ik heb hem kunnen enthousiasmeren en andersom, bedankt daarvoor.

03

04

SAMENVATTING Het fenomeen ‘de deeleconomie’ is een ontwikkeling die nog in haar kinderschoenen staat. Een ontwikkeling waarin mensen met elkaar spullen, kennis, hulp en ervaring delen, vraag en aanbod gekoppeld worden en de waarde van het gebruik belangrijker is dan die van het bezit.

Na kennis te hebben genomen van de kansrijke ontwikkelingen vanuit de deeleconomie en de actuele ecologische en maatschappelijke opgaven te hebben omschreven, is de volgende stap om de deeleconomieën in te zetten als bouwstenen met een ruimtelijke vertaling.

De huidige deeleconomie die we nu kennen en waarop deze scriptie gebaseerd is, heeft deze vorm gekregen door vier invloedrijke factoren: de economische crisis, de transitie naar de netwerksamenleving, duurzaamheidsvraagstukken en de internetmogelijkheden op het vlak van uitwisselen en delen. Deze vier factoren voor de deeleconomie hadden echter nooit vaste voet aan de grond gekregen wanneer ze niet aan de voorwaarden; vertrouwen, transparantie, onbenutte capaciteit en technologie hadden voldaan.

De inhoud van de analyse over Brabantpark gaat over de structuur van de wijk met daarin de vergelijking van een naoorlogse wijk. Daarnaast is er gekeken naar de demografische opzet van de wijk, de veel voorkomende ruimtelijke elementen en de verschillende buurten binnen die wijk. De ruimtelijke elementen worden gekoppeld aan bouwstenen die voortkomen uit de informatie die eerder opgedaan is in dit onderzoek. Dit om te anticiperen op de behoefte vanuit de samenleving die samenhangen met de ontwikkelingen die voortkomen uit de deeleconomie en de opgaven.

Aan de hand van actuele opgaven op verschillende schaalniveaus zal duidelijk worden waarom het noodzakelijk is om de deeleconomie te stimuleren en in te zetten voor een duurzame, leefbare samenleving, waarbij de balans wordt gezocht tussen ecologische en maatschappelijke duurzaamheidsvraagstukken.

De opgaven, die spelen op al deze terreinen, krijgen een uitvoering op een plek in de fysieke ruimte.

Ergens moet men met deze opgaven aan de slag, om zo op internationale schaal iets te bereiken. De stad Breda heeft twee belangrijke doelen, die voor de deeleconomie een kans zijn om aan bij te dragen aan de opgaven om zo de leefbaarheid tenslotte te vergroten.

Om een beeld te krijgen van de kansen die de deeleconomie kan bieden voor de wijk Brabantpark, hebben de bouwstenen een plek gekregen op de plattegrond van de woonbuurten: Epelenberg, Edelstenenbuurt en hofjesbuurt. Deze laten zien waar de ruimte is om te anticiperen op de behoefte vanuit de samenleving die samenhangen met de ontwikkelingen die voortkomen uit de deeleconomie. En waar de kansen liggen om de leefbaarheid en duurzaamheid te verbeteren in de toekomst, waarbij de impact van de deeleconomie een grote rol speelt.

Het beeld geeft een gevarieerde leefomgeving weer, waarbij geanticipeerd wordt op de wensen en leefstijlen van de nabije toekomst. Waarbij ruimte en tijd geen rol spelen. Wonen, werken en recreëren gecombineerd worden en toegang belangrijker is geworden dan bezit.

05

Sharing Cities Network

06

AMSTERDAM WORDT EERSTE ‘SHARING CITY’ VAN EUROPA AMSTERDAM MAG ZICH SINDS 2 FEBRUARI 2015 DE EERSTE ‘SHARING CITY’ VAN EUROPA NOEMEN. HIERMEE POSITIONEERT AMSTERDAM ZICH ALS EEN VOORLOPER OP HET GEBIED VAN DE DEELECONOMIE. Zo viel de stad al op door als eerste gemeente ter wereld regelgeving te ontwikkelen rondom huizenverhuurder Airbnb. Ook de inwoners zijn nauw bij het onderwerp betrokken: uit onderzoek blijkt dat maar liefst 84 procent van de Amsterdammers bereid is om te participeren in de deeleconomie. Wethouder van Economische Zaken en Boardlid Kajsa Ollongren was aanwezig zijn bij de officiële lancering va n Amsterdam Sharing City.

Amsterdam Sharing City is een gezamenlijk initiatief waarin ‘ambassadeurs’ uit alle hoeken van de stad zullen samenwerken: van start-ups tot bedrijfsleven, van buurtkamer tot bibliotheek en van kennisinstelling tot gemeente(n). Vanuit een gezamenlijke visie zal gewerkt worden aan concrete projecten die bijdragen aan een duurzame, sociale en economisch veerkrachtige stad.

Zo deed stadsdeel West al eens een proef met het belonen van haar inwoners bij het inleveren van hun parkeervergunning met driehonderd euro aan ‘autodeeltegoed’, te verzilveren bij één van de autodeelplatformen die in de stad actief zijn.

Het doel van ‘Amsterdam Sharing City’ is als stad de kansen die de deeleconomie biedt, optimaal te benutten en anderzijds antwoorden te formuleren op de uitdagingen die dit snelgroeiende fenomeen met zich meebrengt. Initiatiefnemer is shareNL, het Nederlandse kennis- en netwerkplatform voor de deeleconomie, in samenwerking met Amsterdam Economic Board.

De lancering vond plaats op 2 februari 2015 in het bijzijn van de gemeente Amsterdam, ambassadeurs van Amsterdam Sharing City en diverse deelplatformen.

Hiermee claimt Amsterdam de eerste officiële ‘Sharing City’ van Europa te zijn.

En, in navolging van Seoul, de tweede Sharing City ter wereld.

Bron: shareNL

07

INHOUDSOPGAVE 1 ONDERZOEKSKADER

2

3

08

1.1 Aanleiding 1.2 Probleem omschrijving 1.3 Probleemstelling 1.4 Onderzoeksvragen 1.4.1 Deelvragen 1.5 Relevantie 1.6 Doelstelling 1.7 Methodiek

DE DEELECONOMIE

2.1 2.2 2.3 2.3.1 2.3.2 2.4 2.5 2.6

Definitie van de deeleconomie Geschiedenis van de deeleconomie Het ontstaan van de huidige deeleconomie Factoren en voorwaarden Trends en ontwikkelingen Voor wie en waarom?

Inventarisatie van de huidige deelplatformen Toekomst van de deeleconomie

ACTUELE OPGAVEN

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

Ecologische opgaven Maatschappijke opgaven De opgaven totaal Breda Brabantpark

12

12 13 13 14 14 14 14 15

17

18 20 22 23 24 25 26 29

30

31 31 32 33 33

4

5

DEELECONOMIE ALS BOUWSTEEN

Spullen: peerby Geld: broodfonds Mobiliteit: car2go & greenwheels Mobiliteit: snappcar Diensten: we helpen Diensten: oudermatch Ruimte: camp my garden Ruimte: airbnb Ruimte: hoffice Eten: huiskamermenu

ANALYSE BRABANTPARK

5.1 5.2 5.3 5.3.1 5.3.2 5.3.3 5.3.4 5.4

6

BOUWSTENEN VANUIT DE WIJK BRABANTPARK

7

Structuur Bewoners Ruimtelijke elementen Verkeers stromen Groene ruimtes Woningblokken Berg- en opstalruimte Woonbuurten

KANSEN DEELECONOMIE IN BRABANTPARK

7.1 Edelstenenbuurt 7.2 Epelenberg

BIJLAGE

34

36 37 38 39 40 41 42 43 44 45

46

49 49 51 51 55 59 63 67

72 85

86 92

98

BRONNEN 101

09

TRANSITIE

010

TRANSITIE

VOORWOORD “WE LEVEN NIET IN EEN TIJDPERK VAN VERANDERING, MAAR IN EEN VERANDERING VAN TIJDPERK” JAN ROTMANS - NEDERLAND KANTELT

De tijd van het afstuderen is aangebroken en ik voel nu de druk om meer na te denken over mijn toekomst, en wat deze mij kan brengen. Al snel kwam ik tot de conclusie dat deze toekomst nogal ‘besproken’ is. Op dit moment verandert er veel op allerlei fronten. ‘Een transitie in tijdperk’ is gaande, zoals Jan Rotmans dit zo mooi zegt en ik zit daar midden in.

Ook in de stedenbouw is veel verandering gaande.

Toekomstvisies tot 2040 blijken steeds vaker een andere wending te krijgen, mede door de exponentiële groei van de digitalisering. Bewoners hebben steeds meer eigen inbreng en hiermee ook meer invloed op het reilen en zeilen van hun leefomgeving.

De verandering in de WMO zorgt ervoor, dat er nieuwe woonwensen ontstaan, ook mede door de vergrijzing.

Daarnaast moet Nederland verduurzamen en tegelijkertijd bezuinigen, wegens de crisis.

Met deze gedachtegang ben ik op zoek gegaan naar een theorie over de toekomst van onze leefomgeving.

Hoe ziet deze eruit en wat gaat er veranderen? Wat zijn de ontwikkelingen, die met alle waarschijnlijkheid meer zijn dan een korte trend? Welke ontwikkelingen kunnen kansrijk zijn voor de samenleving van Nederland?

Na onderzoek kwam ik uit bij de nu al veel besproken deeleconomie. Deze deeleconomie kan een uitkomst bieden voor de verduurzamingvraag en tegelijkertijd een reactie zijn op de crisis. Bewoners werken hierbij samen op allerlei fronten om zowel individueel als collectief sterker te worden.

Tijdens dit onderzoek ga ik er vanuit dat de deeleconomie een nieuwe en blijvende theorie zal zijn, die haar hoogtepunt zal bereiken. Waarop de maatschappij actief zal deelnemen aan de deeleconomie, op welke manier dan ook. En wanneer delen het nieuwe bezitten wordt.

011

1

ONDERZOEKSKADER 1.1 AANLEIDING

Een nieuwe ontwikkeling is gaande, welke voortkomt vanuit de veranderende rolverdeling, de financiële crisis, de digitalisering en de bewustwording van de verduurzaming: de deeleconomie. De deeleconomie zorgt voor een nieuwe vorm van consumeren, waarbij toegang belangrijker is dan bezit. De moderne technologieën, zoals de digitalisering spelen een belangrijke rol binnen de ontwikkeling van de deeleconomie.

Deelplatformen als Snappcar, Peerby en Airbnb schieten als paddenstoelen uit de grond en er wordt veel geschreven, gesproken en gepubliceerd over deze ontwikkeling. Maar wat kan de uitwerking van de deeleconomie op de fysieke ruimte en de mensen zijn? Waar liggen de kansen in de toekomst wanneer de deeleconomie zijn hoogtepunt bereikt? Hoe zien de deeleconomie en fysieke ruimte er in Nederland uit en hoe werken deze samen?

Dit zijn vragen die ook bij Atelier NIEUWBRUUT steeds meer om antwoorden vragen. Atelier NIEUWBRUUT is momenteel bezig met het onderzoek ‘Bouwstenen voor Leefbare Wijken’ naar de leefbaarheid in de wijken Theresia, Kortendijk en Brabantpark. Hierbij worden nieuwe vormen van gebiedsontwikkeling geschetst en bekeken om zo de leefbaarheid in wijken te optimaliseren. Door middel van het aanreiken van bouwstenen, die de bewoners, ondernemer en overheid zelf kunnen inzetten, zullen de beoogde doelstellingen* meer vorm krijgen.

012

Deze bouwstenen moeten richting geven aan bewoners en ondernemers om zo hun ideeën en idealen te realiseren waarmee de leefbaarheid optimaliseert.

Door ook bouwstenen aan te reiken, die vanuit de deeleconomie een kans bieden, wordt er geprobeerd om een zo breed mogelijk scala aan mogelijkheden te laten zien. De bouwstenen dienen als nieuwe invalshoeken, waarvan de bewoner nog nooit heeft gehoord. De bouwstenen, functioneren als leidraad voor het realiseren en ontwikkelen van gebiedsvisies en het oplossen van ruimtelijke vraagstukken, voor overheden en andere instanties. Deze bouwstenen zullen leiden tot een betere samenwerking tussen overheid en burger.

* Doelstellingen: • het vergroten van de leefbaarheid en de toekomstbestendigheid in de wijken; • het verkrijgen van meer inzicht in de verandering van behoeften van bewoners en ondernemers in de wijk, en de factoren die hierop van invloed zijn; • het realiseren van de instrumenten en concrete middelen om hier adequaat en effectief op in te spelen; • het vergroten van de betrokkenheid en de zelfredzaamheid van burgers en ondernemers en het versterken van hun rol in het ontwikkelproces.

1.2 PROBLEEM OMSCHRIJVING

Door de verandering en verschuiving van de rolverdeling tussen overheid en burger kunnen en mogen de burgers steeds meer vorm geven aan hun leven en leefomgeving. De burger wordt steeds meer gezien als professional van zijn eigen leefomgeving waardoor verschillende taken op lagere schaal geregeld kunnen worden voor beter maatwerk. De deeleconomie is daar een goed voorbeeld van.

Internet speelt een belangrijke, faciliterende en versterkende rol binnen de deeleconomie. Door middel van verschillende digitale media zijn de lijnen tussen vraag en aanbod korter en hierdoor kan de burger zelf makkelijker en sneller handelen. Door deze ontwikkeling is het eenvoudiger dan ooit om een initiatief te organiseren dat betrekking en invloed heeft op onder andere ruimtelijke, programmatische en demografische aspecten. Door deze snelle en oncontroleerbare ontwikkelingen is het echter moeilijk om een overkoepelende toekomstvisie te vormen voor het gebruik en de beleving van de fysieke ruimte.

1.3 PROBLEEMSTELLING

Het is nog niet bekend, wat voor uitwerkingen de deeleconomie in de fysieke ruimte zal hebben, omdat het vaak nog onduidelijk is voor de stedenbouwkundige, wat deze twee werelden voor elkaar kunnen betekenen. Hierdoor kan er niet tijdig worden geanticipeerd, waardoor de kansen voor de leefbaarheid van de fysieke ruimte onbenut blijven.

013

1.4 ONDERZOEKSVRAGEN Op welke wijze kan de opkomende deeleconomie1 ingezet worden om de leefbaarheid2 in de fysieke ruimte kansrijker3 te maken en hiermee te anticiperen op de toekomst?

Casestudie: Brabantpark, Breda

1.4.1 DEELVRAGEN • • •

• •

•

Wat is definitie van de term ‘deeleconomie’ en hoe ontwikkelt deze zich in de toekomst?

Welke deeleconomieën zijn er op dit moment, wat zijn de kenmerken en samenhang hiertussen?

Welke actuele, ecologische en maatschappelijke opgaven zijn er op dit moment, welke bijdragen aan de noodzaak voor het inzetten van de deeleconomie als ruimtelijk instrument?

Op welke manieren kan de deeleconomie effect hebben op de fysieke ruimte?

Hoe is de stedenbouwkundige en demografische opzet in de wijk Brabantpark. Waar liggen de kansen voor nu en in de toekomst, waarbij de deeleconomie een rol kan spelen?

Op welke wijze kan de deeleconomie anticiperen op ecologische en maatschappelijke opgaven en zich verankeren in Brabantpark, zodat de leefbaarheid vergroot wordt?

1.5 RELEVANTIE

Op dit moment is er veel vraag naar vernieuwende en alternatieve manieren van gebiedsontwikkeling. Door inzichtelijk te maken, welke kansen de deeleconomie kan bieden voor de toekomst van de fysieke ruimte, kan dit een vernieuwende kijk geven op verschillende vraagstukken. Op deze manier kan het een nieuwe gedachtegang creëren bij de (her)ontwikkeling van een gebied. De deeleconomie kan als instrument dienen voor het maken van nieuwe toekomstvisies of juist op korte termijn anticiperen op vragen vanuit de samenleving.

1.6 DOELSTELLING

Bouwstenen aanreiken die de kansen en de impact van de opkomende deeleconomie op de fysieke ruimte weergeven om zo te kunnen anticiperen op deze nieuwe ontwikkeling.

014

1 Een ontwikkeling waarin mensen met elkaar spullen, kennis, hulp en

3 Hoe kan de fysieke ruimte meegroeien en voldoen aan de vragen van

ervaring delen, vraag en aanbod gekoppeld worden en de waarde van

de toekomst en daarnaast tijdig anticiperen zodat, de plek ook op lan-

het gebruik belangrijker is dan die van het bezit.

gere termijn kansrijk kan zijn. Er hoeft niet altijd een zichtbaar probleem

2 In dit onderzoek is leefbaarheid een balans tussen de verduurza-

te zijn, voordat een ruimtelijke plek een transformatie of aanpassing

ming van zowel ecologische als maatschappelijke behoeften, waarbij

kan ondergaan. Om toekomstige problemen voor te zijn, kan de fysieke

bewoners zich prettig voelen in hun leefomgeving en bijdragen aan een

ruimte meegaan in de tijd en hierdoor kansen bieden voor toekomstige

duurzame toekomst, ook voor de volgende generaties.

ontwikkelingen en/of tijdelijke trends.

ANALYSE VAN DE PLEK

ACTUELE OPGAVEN

H3

ONDERZOEK DEELECONOMIE

H2

H5

DEELECONOMIE ALS BOUWSTEEN

H4

BOUWSTENEN STRATEGIE

H6

TOEKOMST BEELD SPEELVELD

H7

1.7 METHODIEK ONDERZOEK DE DEELECONOMIE Meer grip krijgen op de ontwikkeling van de opkomende deeleconomie, verleden, heden en toekomst, wat de betekenis/impact is op de fysieke ruimte en de samenleving.

ACTUELE OPGAVEN De noodzaak van de deeleconomie inzichtelijk maken doormiddel van actuele opgaven te stellen die bijdragen aan een duurzame en leefbare toekomst.

DEELECONOMIE ALS BOUWSTEEN Ruimtelijke impact inzichtelijk maken welke de deeleconomie kan veroorzaken ANALYSE VAN DE PLEK Grip krijgen op de wijk Brabantpark. Hoe ziet deze eruit, wat voor soort ruimtelijke elementen heeft de wijk die kunnen anticiperen op de deeleconomie?

BOUWSTENEN STRATEGIE Het koppelen van de verkregen informatie van de plek en de deeleconomie in vorm van bouwstenen.

TOEKOMST BEELD SPEELVELD Door het inzetten van bouwstenen een mogelijk beeld schetsen voor de wijk Brabantpark, waar de kansen van de deeleconomie zichtbaar worden.

015

016

2

DE DEELECONOMIE Massaal worden Deelplatformen als Airbnb, Peerby, Snappcar en Thuisafgehaald ontwikkeld. Deze initiatieven en start-ups zorgen voor snelle veranderingen.

De deeleconomie biedt kansen voor de toekomst en kan een antwoord zijn op vele actuele maatschappelijke en ruimtelijke opgaven. Doordat de deeleconomie nog in zijn kinderschoenen staat, zijn er nog weinig succesverhalen uit het verleden. Maar zonder de deeleconomie een kans te geven, zullen deze er nooit komen. Ik probeer verder te kijken, namelijk daar waar stedenbouw, sociale cohesie, netwerken en marketing samen komen. We staan open voor de uitdagingen en kansen, die de deeleconomie ons kan bieden. Nu moeten deze (nog) effectief en strategisch ingezet worden op verschillende plekken in de fysiek ruimte.

De deeleconomie is een nieuw begrip geworden binnen onze samenleving. Het fenomeen groeit enorm snel en steeds meer mensen zien het nut van het delen. In Amsterdam is 89% van de inwoners bereid om te participeren in de deeleconomie. Door de nieuwe technologieën is delen nog nooit eerder zo gemakkelijk geweest. Afstanden zijn in Nederland al te overzien en door de digitalisering zijn de afstanden gevoelsmatig nog eens flink verkleind.

Delen is niet nieuw, we doen het al eeuwen. Van heel veel zaken is er meer dan genoeg. Je kunt ook wel zeggen: teveel. Wat zou het handig zijn, als iedereen gemakkelijker gebruik kan maken van dat ‘teveel’.

Door de hedendaagse technologie zijn we in staat om dit mogelijk te maken. De deeleconomie is een ontwikkeling, die in de toekomst vele perspectieven biedt op verschillende gebieden, zoals sociaal, ruimtelijk, duurzaamheid en financieel.

017

2.1 DEFINITIE VAN DE DEELECONOMIE HET BEGRIP ‘DE DEELECONOMIE’ Het fenomeen ‘de deeleconomie’ is een ontwikkeling die nog in haar kinderschoenen staat. Een ontwikkeling waarin mensen met elkaar spullen, kennis, hulp en ervaring delen, vraag en aanbod gekoppeld worden en de waarde van het gebruik belangrijker is dan die van het bezit. De deeleconomie is een economie, waarbij delen en huren belangrijker zijn dan het bezitten en waarbij een persoon geen eigenaar is, maar wel recht heeft op het gebruik. Vertrouwen is een belangrijk en onmisbaar uitgangspunt binnen de deeleconomie, om mensen met elkaar in contact te brengen.4

DE DEELECONOMIE IS TE HERKENNEN AAN EEN AANTAL KENMERKEN: • • • •

• • • •

Om een beter beeld te krijgen in welke vormen de deeleconomie zich op dit moment manifesteert, zijn hiernaast drie succesvolle voorbeelden weergegeven

• •

4 Bataller, B. H. (2014), De deel- en ruileconomie: een duurzaamheidsmodel voor de XXIe eeuw, Europees Economisch en Sociaal Comité

018

er zijn verschillende handelsvormen: huren, lenen, ruilen, geven, delen, kopen; het verbindt mensen, het maakt van een netwerk; de deeleconomie wordt mogelijk gemaakt door moderne technologieën; maakt stilstaande capaciteit van producten, diensten, kennis en geld zichtbaar en verhandelbaar; zorgt voor beweging van bezit naar toegang tot producten, diensten, kennis en geld, houdt bezit lokaal; draagt bij aan een betekenisvolle interactie en vertrouwen tussen mensen; bevordert verduurzaming door een efficiënter gebruik van bestaande middelen; maakt het individu minder afhankelijk en kan meer zaken bereiken; iedereen kan zowel een ondernemer als consument zijn.

ShareNL

DRIE BEKENDE DEELPLATFORMEN PEERBY

Peerby is een online deelplatform in vorm van een app en website, waarbij het mogelijk is een oproep te plaatsen, die direct gekoppeld wordt met buurtbewoners, waarbij het gemakkelijk is om spullen gratis te lenen. Het bekende voorbeeld van Peerby is de boormachine, waarbij blijkt dat de gemiddelde boormachine in zijn totale levensduur maar ongeveer 12 minuten wordt gebruikt. Door spullen efficiënter te gebruiken en te delen, hebben we minder grondstoffen nodig, wat op lange termijn beter is voor het milieu.

Peerby heeft ook ruimtelijk al verschillende initiatieven geholpen, zoals de buurtcamping. De buurtcamping is een initiatief om buurtje te versterken door samen met inwoners, ondernemers en organisaties tijdelijk campings te organiseren om de sociale cohesie te versterken en te werken aan een fijnere buurt, Peerby speelt hierbij een belangrijke rol voor het lenen van tenten, slaapzakken en andere camper spullen.

AIRBNB

Airbnb is een online marktplaats, die mensen verbindt voor de verhuur van een accommodatie. Airbnb maakt het mogelijk een woning of een deel van de woning te huren of te verhuren. Dit om kosten te besparen, efficiënt ruimtegebruik te bevorderen en op vakantie te gaan als een ‘local’. Airbnb is hierdoor een alternatief geworden voor de gebruikelijke manier van reizen zoals het gebruik maken van een hotel. Airbnb bevindt zich momenteel in meer dan 30.000 steden en in 192 landen, wat het bereik en de relevantie van het platform aangeeft. Ook wordt sinds kort door Airbnb gereageerd op rampen, waarbij op een snelle manier nood-accommodaties te regelen zijn voor mensen, die getroffen zijn door een ramp.

SNAPPCAR

Snappcar is een deeleconomie in de categorie mobiliteit, een platform voor autobezitters en mensen die graag tijdelijk een auto willen gebruiken. Door het online platform is het mogelijk om een auto te huren van een particulier, die anders toch geparkeerd staat. In Nederland staat de auto immers 23 uur per dag geparkeerd5.

De verbinding tussen autobezitter en -gebruiker wordt gemaakt, waardoor er efficiënter gebruik gemaakt kan worden van de auto, met als ideaal op de langere termijn, dat er minder auto’s in bezit hoeven te zijn, die de fysieke ruimte vullen.

5 http://www.metronieuws.nl/binnenland/2015/03/auto-staat-23-uur-per-dag-geparkeerd

019

Deze voorgaande voorbeelden zijn alle drie platformen, die niet konden bestaan zonder de technologieën van nu. De digitalisering en het internet maken het mogelijk om vraag en aanbod snel en effectief te koppelen, waarbij sociale netwerken vergroot worden en het bereik kleiner.

De deeleconomie kent drie varianten6: van persoon tot persoon (p2p), van bedrijf tot bedrijf (b2b) en in de vorm van een coöperatief7. In de deeleconomie wordt naast de drie varianten ook nog onderscheid gemaakt tussen de verschillende manieren waarop gedeeld wordt, ook wel systemen genoemd8.

• Deeldiensten: Wanneer de consument betaalt voor het gebruik, zonder het te bezitten. Spullen worden op deze manier tussen particulieren gedeeld of verhuurd. (platformen als Snappcar en Airbnb) • Doorgeefmarkten: Markten waarin spullen niet na gebruik worden weggegooid, maar doorgegeven of verkocht aan anderen en een tweede leven krijgen. (denk aan marktplaats, rommelmarkten) • Deellifestyles refereren aan groepen mensen met vergelijkbare interesses of behoeften, die samenkomen om minder tastbaar bezit als tijd, ruimte, capaciteit en geld met elkaar te delen of te ruilen 6 http://www.sharenl.nl/kennis-1/#deeleconomie 7 Een samenwerkingsverband tussen bedrijven en personen, waarbij een bedrijfsmatig platform functioneert als een verbindingstool tussen vraag en aanbod vanuit de maatschappij.

8 Carabain, C., Heilbron, M., van Geffen, M. (2013), Onderzoeksreeks 20 Nederlanders & de deeleconomie, NCDO, http://issuu.com/is-magazine/docs/nederlanders_en_de_deeleconomie/8

020

2.2 GESCHIEDENIS VAN DE DEELECONOMIE

Delen is geen nieuw begrip, we delen namelijk allemaal en er werd altijd al gedeeld. Echter is ‘de deeleconomie’ een nieuw begrip in de huidige vorm.

Door middel van nieuwe technologieën heeft het delen een nieuwe dimensie gekregen. Het is op dit moment gemakkelijker dan ooit om spullen, kennis, ruimte, geld, diensten en mobiliteit te delen, in welke handelsvormen dan ook, huren, ruilen, lenen, geven, delen en kopen. Door het internet kunnen vraag en aanbod met één klik op de knop gekoppeld worden, waarbij afstand ineens nauwelijks nog een rol speelt.

De waarde van het bezit wordt omgezet naar de waarde van het gebruik.

DELEN EN ONTMOETEN De bibliotheek is een bekend voorbeeld van delen (boeken, muziek en games). Bibliotheken zijn in de 20e eeuw ontstaan. Het waren de eerste openbare bibliotheken, waarbij het vooral een plek was, waar mensen in rust konden lezen en studeren. Een bibliotheek is een goed voorbeeld van een plek, waar delen en ontmoeten samen komen. Een bibliotheek heeft vaak naast de functie van het lenen van boeken, ook de functie als ontmoetingsplek en is hiermee een belangrijke plek voor een bepaald gebied. Ook de nog altijd bekende wasserette behoort tot een plek waarbij een ruimte gedeeld wordt en tevens fungeert als ontmoetingsplek. Er kan dan ook wel gesteld worden, dat tijdens het delen van een gemeenschappelijke behoefte er tevens een ontmoeting plaatsvindt, waardoor delen voor interactie zorgt.

WONING Het delen van een ruimte bestaat dus al langer, waarbij ook het delen van een woning een hele logische keuze is. Denk aan de studentenwoningen van nu, waarbij het delen van de voorzieningen belangrijker is dan het bezit. Maar ook in de jaren ’70 ‘The good old seventies’ was het heel gewoon, om alles wat je gemeenschappelijk had, te delen met elkaar. De verhalen van de hippies kennen we immers allemaal. Ook in de jaren ’80, tijdens de ‘kraakbeweging’ was het heel vanzelfsprekend om gezamenlijk een woning te bewonen, waarbij de privacy werd afgeschermd door slechts een gordijn dat de ruimtes onderverdeelde.

In de jaren ’70 en ’80 waren de redenen om een woning te delen vaak vanuit idealistische motieven, waarbij de gemeenschapszin heel belangrijk was.

Wanneer men nu een woning samen deelt, wordt dit vaak vanuit een pragmatische afweging gedaan. Denk aan studentenwoningen en bejaardenwoningen. Omdat het steeds populairder wordt om te delen, waarbij gebruik belangrijker is dan bezit, komt ook hier een verschuiving in9.

9 http://www.dearchitect.nl/nieuws/2014/11/19/deel-2-3-nieuwewensen-nieuwe-woningen---verkenning-naar-flexibele-woonvormen. html 10 https://www.marktplaats.nl/i/help/over-marktplaats/marktplaats-geschiedenis.dot

INTERNET Sinds de opkomst van het internet is het nog gemakkelijker geworden voor particulieren om te delen.

Platformen zoals Marktplaats en Napster kunnen gezien worden als voorlopers van de huidige deeleconomie. Het platform Marktplaats ontstond in 1999 als een klein initiatief om tweedehands spullen aan te bieden via het internet. In deze eerste dagen kon het vergeleken worden met een digitaal prikbord dat we allemaal kennen van de supermarkt of andere, centrale ‘ontmoetings’-plaatsen. Na de overname door Het Goed B.V. is Marktplaats uitgegroeid tot één van de grootste online marktplaatsen van Nederland, met in 2000 nog zo’n 15.000 advertenties en tot op heden gemiddeld zo’n 300.000 nieuwe advertenties per dag. Inmiddels is Marktplaats niet meer weg te denken uit het Nederlandse samenleving en vinden ongeveer 100.000 mensen elkaar via dit digitale platform10.

Een ander voorbeeld is Napster, een online muziekdienst, die het mogelijk maakte wereldwijd muziek bestanden te delen van persoon tot persoon. Het succes zat hem daarin, dat mensen muzieknummers konden krijgen zonder daarvoor te betalen, zoals bij een volledig album. Het delen van muziek is tot op heden nog steeds een grote factor binnen de deeleconomie. Met de ontwikkelingen rondom het succesvolle platform Spotify, waarbij de toegang tot muziek belangrijker is geworden dan het bezit, is bewezen dat er inderdaad een omslag gemaakt kan worden tussen bezit en toegang.

021

 

2.3 HET ONTSTAAN VAN DE HUIDIGE DEELECONOMIE De huidige deeleconomie die we nu kennen en waarop deze scriptie gebaseerd is, heeft deze vorm gekregen door vier invloedrijke factoren: de economische crisis, de transitie naar de netwerksamenleving, duurzaamheidsvraagstukken en de internetmogelijkheden op het vlak van uitwisselen en delen. Deze vier factoren voor de deeleconomie hadden echter nooit vaste voet aan de grond gekregen wanneer ze niet aan de voorwaarden; vertrouwen, transparantie, onbenutte capaciteit en technologie hadden voldaan4.

12 http://nieuws.achmea.nl/4-miljoen-euro-maatschappelijke-impact-door-te-delen

Het nieuwe werken

Rolverschuiving

ECONOMISCHE CRISIS

Vertrouwen

Transparantie

DEELECONOMIE

DUURZAAMHEID

TechnologieO

nbenutte capacitiet INTERNET

Demografische ontwikkeling

022

SOCIALE NETWERKEN

2.3.1 FACTOREN EN VOORWAARDEN DE ECONOMISCHE CRISIS Door de economische crisis zijn mensen bewuster geworden over de uitgaven, die zij doen. Door de vele berichten over de crisis in de media en de vele ontslagen, die leiden tot minder inkomsten, is het koopgedrag sterk afgenomen. Voor dat mensen overgaan tot de koop, vragen ze zich af of zij het echt nodig hebben. Hierzo is het besef ontstaan, dat meer bezit niet gelijk staat aan geluk.

UITBEREIDING SOCIALE NETWERKEN Door sociale media is het gemakkelijker contact te leggen met mensen die je (nog) niet kent en contacten te onderhouden. Hierdoor wordt het netwerk rondom een persoon vergroot, waardoor er meer vragen en oplossingen aan elkaar gekoppeld kunnen worden. Dit zorgt voor een transitie naar de netwerksamenleving.

INTERNET MOGELIJKHEDEN De opkomst van het internet heeft veel te weeg gebracht in de bestaande maatschappij. Sinds de opkomst van het draadloze internet en de nieuwe technologieën zoals smartphones en tablets, is de wereld optisch enorm verkleind. Iedereen met een smartphone heeft in deze tijd 24/7 toegang tot de kennis van de gehele wereld.

DUURZAAMHEIDSVRAAGSTUKKEN Duurzaamheid is een breed begrip, dat heel Nederland bezighoudt. Duurzaamheid gaat onder andere over de toekomstbestendigheid van het milieu, de economie, maatschappelijk verantwoord leven en ecologie, gepaard met de leefbaarheid van maatschappij.

Duurzaamheid is een koppeling tussen de behoeften en vragen vanuit de maatschappij. Én hiermee het antwoord in de toekomst, zonder de economische, ecologische en maatschappelijke ontwikkelingen in de problemen te brengen.

De deeleconomie past prima in het plaatje van een duurzame wereld, doordat er efficiënt gebruik gemaakt wordt van middelen, waarbij grondstoffen bespaard blijven en er een forse vermindering in de CO2-uitstoot is. De deeleconomie is één van de aanjagers voor een fundamentele gedragsverandering, die nodig is om een duurzame samenleving te vormen.

VERTROUWEN Vertrouwen is binnen de deeleconomie een onmisbare factor, waardoor het succes van de deeleconomie vergroot zal worden. Dankzij de technologie krijgen

mensen toegang tot onlinediensten om zo een vertrouwensbasis te creëren voor offlinecontacten. Doordat het vertrouwen niet altijd voor iedereen vanzelfsprekend is en omdat men soms nog terughoudend is om zijn of haar spullen te delen, realiseert Centraal Beheer Achmea samen met verschillende deelplatformen een verzekering, zodat het delen met onbekenden ook meer vanzelfsprekend wordt.

Achmea heeft samen met True Price onderzoek gedaan naar de gezamenlijke, maatschappelijke waarde-creatie van viertal deel-initiatieven: Croqqer, Snappcar, Thuisafgehaald en Peerby. Uit dit onderzoek blijkt, dat het onderlinge contact, dat door het delen tot stand komt, bijdraagt aan het vertrouwen, gezondheid en welzijn van mensen. Daarnaast is bewezen, dat het delen voor mensen in een isolement een betekenisvolle manier is om met anderen in contact te komen. De deeleconomie kan in potentie een grote bijdrage leveren aan de maatschappij, wanneer de schaal van deze initiatieven toeneemt in de toekomst12.

TRANSPARANTIE Ook kennis wordt steeds meer gedeeld. Mede door de opkomst van het internet, worden wij, als maatschappij steeds slimmer. Antwoorden op vragen liggen binnen handbereik, vraag het maar aan google. Door deze rijkdom aan informatie worden ook steeds meer systemen blootgelegd. Consumenten willen weten, wat er met hun geld en data gebeurt en waar deze naar toe gaan. Hieruit ontstaat de vraag naar steeds meer transparantie.

ONBENUTTE CAPACITEIT De deeleconomie kan niet zonder onbenutte capaciteit: dingen moeten stilstaan voor het gedeeld kan worden. Doordat de maatschappij zich gevormd heeft tot echte consumenten en dat bezit als status-symbool gezien werd, is er genoeg. Genoeg onbenutte capaciteit, die de deeleconomie nodig heeft om te blijven ontwikkelen.

TECHNOLOGIE De technologie van nu maakt het mogelijk, dat er snel geanticipeerd wordt tussen vraag en aanbod. Mede door de smartphone en het tablet is delen nu te allen tijden binnen handbereik. De technologie zorgt ervoor, dat vraag en aanbod snel en effectief kunnen worden gekoppeld. Technologie en internet liggen in de deeleconomie dicht bij elkaar, waarbij internet een uitkomst is van de technologie en de technologie ondertussen niet meer zonder internet kan.

023

2.3.2 TRENDS EN ONTWIKKELINGEN

Naast de factoren en voorwaarden hebben trends en ontwikkelingen ook een rol gespeeld bij de vorming van de huidige deeleconomie.

ROL VERSCHUIVING VAN DE OVERHEID Door de verschuiving van verzorgingsstaat naar participatie- en netwerksamenleving, heeft de overheid een meer faciliterende rol gekregen. De samenleving wordt steeds meer gezien als een professional die meer eigen verantwoordelijkheid heeft en meer eigen initiatief moet tonen, de overheid staat klaar om hierbij te helpen.

DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELING De babyboom van na de tweede wereldoorlog heeft op dit moment ervoor gezorgd, dat er een vergrijzing plaatsvindt. Door de toename van het aantal ouderen ontstaan nieuwe vragen, zoals die in de zorg en op het gebied van wonen. Naast de vergrijzing neemt ook de individualisering toe, waarbij de eenpersoonshuishoudens stijgen tot wel 55%. Deze ontwikkeling zorgt voor vereenzaming, als hier niet tijdig op wordt geanticipeerd. De deeleconomie kan hierin een kans bieden, doordat de deeleconomie sociale cohesie bevordert en er nieuwe ontmoetingen plaatsvinden op allerlei terreinen.

HET NIEUWE WERKEN Het ‘nieuwe werken’ is een ontwikkeling, die een verschuiving in gang zet op het gebied van werken, waarbij flexibele werkplekken centraal staan. Door de nieuwe technologieën, als draadloos internet en de laptop, kunnen veel beroepen op andere plekken worden uitgevoerd en hebben deze geen vaste aangewezen plek meer nodig. Denk hierbij aan thuiswerken, maar ook werken buiten de reguliere werkuren. Het nieuwe werken heeft daarmee direct invloed op de mobiliteit, waarbij men buiten de file kan reizen of minder lang, of niet meer hoeft te reizen van en naar het kantoor.

024

03

02

04

REDEN VOOR DEELNAME DEELECONOMIE

4% 13%

20%

63%

01

01.

02.

03.

04.

Sociaal Duurzaam Financieel Overige

2.4 VOOR WIE EN WAAROM? De deeleconomie is voor iedereen! Dit maakt haar een ontwikkeling van maatschappelijk belang. Net als bij alle nieuwe ontwikkelingen zijn er mensen, die de verantwoording nemen en het voortouw nemen.

Dit zijn nu de hoogopgeleiden en de jongeren: de generatie Y. De generatie Y ziet in, dat de bestaande consumptiemaatschappij op deze manier niet langer door kan gaan. Daarnaast is het noodzakelijk om bewuster om te gaan met onze grondstoffen, zodat verschillende duurzaamheid- en klimaatvraagstukken kunnen worden opgelost.

WAAROM WILLEN MENSEN DELEN? Zoals eerder besproken is het begrip, ‘delen’ niet nieuw. Delen doen we al heel lang, maar de condities en de noodzaak van het delen veranderen telkens een beetje. In de huidige deeleconomie spelen verschillende redenen een rol, waardoor mensen willen en soms ook genoodzaakt zijn om te delen. De meest voorkomende zijn financiële, sociale en duurzame redenen.

Financieel Samen delen is goedkoper dan alles zelf bezitten.

De bezuinigen door de crisis hebben iedereen geraakt. Het aantal banen is enorm terug gedrongen en veel mensen zijn hierdoor werkeloos geworden, met als gevolg, dat de huishoudens minder te besteden hebben. Wanneer het met de economie slechter gaat, worden de mensen creatiever, waarvan de deeleconomie nu een goed voorbeeld is.

Duurzaam De deeleconomie is een duurzame ontwikkeling, mede doordat er bewust wordt omgegaan met producten, waardoor er minder op de vuilnisbelt belandt en hierdoor minder grondstoffen worden verbruikt.

We komen vanuit een consumptiemaatschappij, waarbij status werd bepaald door het aantal spullen die iemand bezat: een dure auto, kleding, woning, enzovoorts. Bezit was belangrijker dan de waarde van het gebruik. Natuurlijk is er tijd voor nodig om deze ‘mindset’ van bezit naar gebruik te veranderen, maar de deeleconomie heeft in deze ontwikkeling wel degelijk toekomstperspectief. perspectief.

Sociaal In de meeste steden leven mensen op veel plekken erg anoniem, waarbij het niet vanzelfsprekend is, dat je de buren alleen maar van gezicht kent. Dit heeft als consequentie, dat veel mensen er alleen voor staan.

Een actueel voorbeeld hiervan is de grote groep eenzame ouderen, die door de vergrijzing alleen nog maar groter wordt. Ook de toename van eenpersoonshuishoudens zal ervoor zorgen, dat steeds meer mensen er alleen voor staan en vereenzamen. Een sociaal vangnet is hierbij erg belangrijk, maar helaas niet altijd vanzelfsprekend. De deeleconomie kan hierin een belangrijke rol spelen waarbij ‘ontmoeten’ op een laagdrempelige manier tot stand komt. De interactie, die vanuit de deeleconomie ontstaat, draagt bij aan de sociale cohesie, waarbij verschillende leefstijlen en doelgroepen elkaar vinden.

De deeleconomie is niet aan een plek gebonden, maar toch geeft men aan dat delen met buurtgenoten gemakkelijker is en de voorkeur heeft. Delen met je buren zorgt voor een sociale cohesie en dat mensen elkaar weer kennen. Het delen van spullen heeft zeker op buurtniveau het meest potentie.

Een belangrijke reden om te participeren in de deeleconomie is het helpen van mensen, waarbij een persoon van betekenis kan zijn voor een ander.

De deeleconomie maakt het mogelijk om elkaar te helpen zonder verplichtingen. Vaak wil men elkaar wel helpen, maar niet op een verplichte en structurele basis.

Het koppelen van vraag en aanbod gebeurt veelal via het internet, waarbij fysiek contact niet direct nodig is. Echter is gebleken, dat wanneer de overdracht plaatsvindt de interactie tussen mensen vaak belangrijk en ‘leuk’ wordt beschouwd. Deze draagt tevens bij aan de sociale cohesie en sociale controle op buurtniveau.

025

2.5 INVENTARISATIE VAN DE HUIDIGE DEELPLATFORMEN De deeleconomie is een ontwikkeling, die nog volop aan het doorontwikkelen is. Voor de inventarisatie is een zo groot mogelijk scala van verschillende deelplatformen in beeld gebracht en gecategoriseerd die op dit moment floreren. De bijbehorende afbeelding laat tevens zien, hoeveel platformen de deeleconomie al kent. Dit geeft het aan, hoe de deeleconomie zich al heeft ontwikkeld. Er is onderscheid gemaakt tussen deelplatformen over spullen, geld, mobiliteit, diensten, ruimte en eten. Doordat de deeleconomie nog

altijd in ontwikkeling is en er met grote regelmaat nieuwe deelinitiatieven bij komen zal deze ‘schijf van zes’ nooit helemaal compleet zijn. In de bijlage van dit onderzoek zullen de deelplatformen in één zin worden toegelicht. Voor meer informatie is het noodzaak om het platform via het internet op te zoeken.

De deelinitiatieven vanuit de deeleconomie die gevonden zijn, komen vanuit het netwerk van ShareNL13, Engagementmedia14, Collaboratie Economy Honeycomb15 en vanuit bijeenkomsten die vernoemd zijn in de bronvermelding in de bijlage.

DELEN

RUILEN

SCHENKEN

AANDELEN

LENEN

AFHALEN

PRODUCT / DIENST

GEZELSCHAP

SPULLEN

GE

EN

LD

ET

DE DEELECONOMIE

AUTO LENEN / (VER)HUREN

MO

TE

BIL

IM

ITE

RU

IT

VERBLIJVEN

DELEN

DIENSTEN RUIMTESWAP

TAXI / MEERIJDEN KENNIS

WERKPLEKKEN

HELPEN OVERIGE / BUURT

026

OVERIGE

RUIMTE Onder de categorie ‘ruimte’ vallen alle deelplatformen, die rechtstreeks invloed hebben op een fysieke ruimte en het gebruik, waarbij onderscheid is gemaakt tussen; werkplekken, ruimteswap en verblijven.

Door te delen in werkplekken wordt het werken op flexwerkplekken bevorderd. Leegstaande panden kunnen direct gekoppeld worden aan de vraag, van bijvoorbeeld werkruimte of vergaderruimte. Lege stoelen kunnen gekoppeld worden aan personen, waarbij efficiënt ruimtegebruik kan worden toegepast. Deze platformen werken zowel bedrijfsmatig zoals S2M, maar ook Peer2Peer, wanneer er gebruik gemaakt wordt van Hoffice. Ruimteswap staat voor het ruilen van particulieren woningen, voor bijvoorbeeld vakantie. De laatste subcategorie is ‘verblijven’ waarbij het verblijf in welke opzicht dan ook centraal staat. Of het nu gaat om het verblijf in de tuin, op een parkeerplaats of tijdens een stedentrip.

GELD Veel initiatieven zullen nooit gerealiseerd worden zonder een financiering. In de tijd van crisis zijn banken veel terughoudender om te investeren en het begrip ‘crowdfunding’ is geboren, een principe waarbij vele kleine geldgevers samen het doelkapitaal bij elkaar brengen. De subcategorieën aandelen, lenen en product of dienst staan voor de manier van investeren.

Bij aandelen word je mede-eigenaar van het product of dienst. Bij lenen help je elkaar, waarbij de investering weer terug komt. Bij de subcategorie product of dienst doneer je het geld om verschillende reden, zoals eigen belang of sociaal maatschappelijke belangen.

SPULLEN De deeleconomie wordt veelal meteen met het delen van spullen geassocieerd, omdat het delen van spullen voor iedereen is weggelegd en het een laagdrempelige manier is van delen. Spullen kunnen op veel verschillende manieren gedeeld worden zoals: schenken, het gratis weggeven van spullen, waar je niets meer aan hebt in ruil voor een glimlach. Ruilen van spullen, waarbij een alternatieve valuta is ontstaan en delen waarbij spullen worden verkocht of enkel het gebruik centraal staat. Het hoofddoel van het delen van spullen is het efficiënt gebruiken van bestaande middelen, doordat de meeste spullen na de aankoop niet of nauwelijks meer worden gebruikt

MOBILITEIT Het samen delen van een trein of vliegtuig is voor iedereen heel normaal. Helaas is het delen van een auto niet altijd vanzelfsprekend. Toch doen we dit al langer, denk maar aan het carpoolen. De auto staat gemiddeld 23u per dag stil en toch hebben steeds meer mensen een eigen auto. Door deze onbenutte capaciteit van auto’s beter te benutten, zijn verschillende deelinitiatieven ontstaan. Deze initiatieven zijn onder te verdelen in: auto lenen/(ver)huren, waarbij de auto verhuurd kan worden, wanneer deze toch geparkeerd staat en waarbij iemand die een enkele keer gebruik wil maken van een auto deze zelf niet in bezit hoeft te hebben. Taxi/meerijden: het bekendste voorbeeld is Uber, waar op dit moment de vraag is of het meerijden en daarvoor betalen legaal kan zijn naast de bestaande zakelijke taxi’s. De gedachte achter deze categorie is het delen van een rit, zodat er minder auto’s de weg op hoeven. Overige, het delen van mobiliteit gaat verder dan het delen van enkel de auto. In de subcategorie overige staan ook voorbeelden van het delen van boten en fietsen, naast een combinatie daarvan.

DIENSTEN Elkaar helpen is een belangrijke reden om te participeren in de deeleconomie. Dit kan door middelen efficiënt te delen, maar natuurlijk ook door eigen kennis en ervaring te delen. Dit kan op vele gebieden, zoals het helpen bij een klus, in de subcategorie helpen, waarbij een de ‘helpende hand’ belangrijk is. Maar ook door mee te denken en hiermee kennis te delen, kun je een ander een dienst bewijzen. Deze initiatieven vallen onder de subcategorie ‘kennis’. Onder de subcategorie ‘Overige/buurt’ komen de koppelingen tussen kennis en helpen samen, veelal plekgericht.

ETEN Eten is het meest gedeelde product binnen de deeleconomie. Het delen van eten kent allerlei vormen: het afhalen van eten, samen eten voor de gezelligheid en kennis delen en de bewustwording van voedsel. De categorie eten is dan ook wel onder te verdelen in: afhalen, gezelschap en delen. Samen hebben ze gemeen, dat eten een band vormt tussen mensen en dat er in deze tijd bewust moet worden omgegaan met voedsel. Dit om voedselverspilling tegen te gaan en zodat niet te veel voedsel wordt geproduceerd waardoor de co2-uitstoot drastisch verlaagt.

13 http://www.sharenl.nl/netwerk/ 14 http://www.engagementmedia.nl/prisma-van-de-nederlandse-deeleconomie-2/ 15 http://www.web-strategist.com/blog/category/collaborative-economy/

027

028

2.6 TOEKOMST VAN DE DEELECONOMIE De deeleconomie is een kansrijke ontwikkeling die zich kan door ontwikkelen naar een deelsamenleving.

Waarbij de samenleving een nieuwe, andere leefstijl zal aannemen. De kernwaarde van deze leefstijl is de verandering van bezit naar toegang, die nodig is voor een duurzame samenleving.

De resultaten van het onderzoek ‘Nederlanders & de deeleconomie’ geven aan, dat er een zonnige toekomst voor de deeleconomie in het verschiet kan liggen. Jonge Nederlanders delen ondanks de inkomensdrempel evenveel als ouderen. Daarnaast zien jongere Nederlanders meer mogelijkheden tot delen door het gebruik van deelwebsites en Apps voor de smartphone. Ook geven zij aan, dat deze nieuwe mogelijkheden de mate waarin ze spullen of diensten delen, bevorderen. De weg naar een bloeiende deeleconomie lijkt dan ook in Nederland open te liggen.

De generatie Y heeft aangetoond, klaar te zijn voor de transitie van bezit naar toegang. In de toekomst zal de rest van de samenleving zich daarbij kunnen aansluiten, waardoor de leefbaarheid op ecologische en maatschappelijke vraagstukken verbeterd zal worden.

De sociale cohesie kan versterken, onze footprint op aarde kan verkleind worden, en niet geheel onbelangrijk de toekomst van een duurzame samenleving en duurzaam milieu is in zicht.

De deeleconomie is er voor iedereen en door die deeleconomie in te zetten zullen er gemakkelijker en op een laagdrempelige manier verbindingen gelegd worden tussen de vele verschillende doelgroepen.

Deze verbindingen vragen om nieuwe en andere manieren van ruimtegebruik. Het geeft meerwaarde deze ontwikkeling mee te nemen in de fysieke ruimte, zodat de deeleconomie zich verder kan ontwikkelen naar een deelsamenleving. Door de kansen te laten zien van de deeleconomie in de toekomst kan dit een inspiratie bieden voor nieuwe inzichten, die bijdragen aan een betere leefbaarheid.

De deeleconomie is zeker niet het enige instrument om de leefbaarheid aan te pakken. De deeleconomie zal één van de middelen zijn, naast de traditionele aanpakken om de leefbaarheid te verbeteren en de samenleving te verduurzamen. Door deze ontwikkeling zichtbaar te maken en de kansen te laten zien, kan deze helpen een nieuwe en verbeterde toekomstvisie op te stellen en nog beter maatwerk te leveren, op zowel ruimtelijke, stedenbouwkundige visies als sociale aanpak.

20e EEUW: HYPERCONSUMPTIE

21e EEUW: DEELECONOMIE

BEZIT

TOEGANG

RECLAME

KREDIET

REPUTATIE

GEMEENSCHAP

029

3

ACTUELE OPGAVEN AAN DE HAND VAN ACTUELE OPGAVEN OP VERSCHILLENDE SCHAALNIVEAUS ZAL DUIDELIJK WORDEN WAAROM HET NOODZAKELIJK IS OM DE DEELECONOMIE TE STIMULEREN EN IN TE ZETTEN VOOR EEN DUURZAME, LEEFBARE SAMENLEVING, WAARBIJ DE BALANS WORDT GEZOCHT TUSSEN ECOLOGISCHE EN MAATSCHAPPELIJKE DUURZAAMHEIDSVRAAGSTUKKEN. ECOLOGISCHE VRAAGSTUKKEN ZULLEN VOORAL EEN OVERKOEPELENDE ROL SPELEN, WAAR OP KLEINE SCHAAL EEN VERANDERING IN GANG KAN WORDEN GEZET. DE BALANS TUSSEN ECOLOGISCHE EN MAATSCHAPPELIJKE DUURZAAMHEIDSOPGAVEN SAMEN ZAL DE LEEFBAARHEID BEPALEN VOOR EEN BEPAALDE PLEK. DE DEELECONOMIE KAN BIJDRAGEN AAN DE VERSCHILLENDE OPGAVEN, DIE NU EN IN DE TOEKOMST SPELEN. DEZE OPGAVEN SPELEN OP VERSCHILLENDE PERSPECTIEVEN, ZOWEL OP INTERNATIONAAL, NATIONAAL EN STEDELIJK NIVEAU.

030

EARTH OVERSCHOOT DAY, HEDEN EN TOEKOMST 2091?

JANF

2040?

EB

MAA

APR

MEIJ

UN

2014

JUL

3.1 ECOLOGISCHE OPGAVEN

Eén van de belangrijkste opgaven, die ons internationaal allemaal bezig houdt, is de toekomstbestendigheid van onze aarde en onze uitwerking daarop ofwel onze footprint. Klimaat en duurzaamheid komen in dit onderwerp samen, waarbij ons consumptiegedrag de belangrijkste spil is in deze problematiek. Door ons massale consumptiegedrag warmt de aarde sneller op door de enorme hoeveelheid CO2-uitstoot.

Om onze footprint te verkleinen zijn grote structurele veranderingen op grote schaal nodig, die beginnen op kleine schaal, bij jezelf, waarbij de deeleconomie kan helpen.

Nederland scoort bij de tien slechtste landen ter wereld, als het gaat om de footprint, die wij achterlaten op de aarde. Onze footprint is 3,5 keer groter dan er voor alle mensen op aarde gemiddeld aan hulpbronnen beschikbaar is. Voor elke wereldbewoner is dat 1,8 hectare bruikbare aarde, terwijl elke Nederlander gemiddeld 6,3 hectare nodig heeft. De gemiddelde footprint van een aardbewoner is 2,7 hectare.

AUG

1986

SEP

OKT

NOV

DEC

Dit wil zeggen dat we meer consumeren dan de aarde kan opbrengen. De ‘Earth Overshoot Day’ is de dag van het jaar wanneer wij, mensen, wereldwijd, net zoveel van de grondstoffen, voedingswaren en dergelijke hebben verbruikt, als wat de Aarde in één jaar tijd terug kan opbrengen. Deze dag valt telkens vroeger en zal, als wij zo door gaan, tot het moment aanbreekt dat wij met zijn allen de aarde hebben uitgeput, de leefbaarheid drastisch verminderen.

3.2 MAATSCHAPPIJKE OPGAVEN

Naast het verkleinen van de footprint, spelen er in Nederland nog andere maatschappelijke opgaven, die een belangrijke rol spelen bij het ontwikkelen van toekomstige plannen. Deze belangrijke toekomstopgaven zijn die van de vergrijzing, leegstand, werkgelegenheid en de bezuinigingen wegens de economische crisis.

6 5 4

3 GHA BOS

3 2

3 GHA VOEDSEL

2,7 gha gemiddeld nodig 1,7 gha beschikbaar

1

0,3 GHA INFRA

3,6 aardbollen nodig om te voorzien in de behoefte van de gemiddelde nederlander

Aantal benodigde mondiale hectare grond per Nederlander (2008)

031

3.3 DE OPGAVEN TOTAAL

Om een duidelijk beeld te krijgen van de opgaven, die meegenomen moeten worden op het gebied van ecologische en maatschappelijke duurzaamheid waarbij de deeleconomie kan bijdragen, staan de opgaven hier nog eens onder elkaar, aan de hand van de zes categorieën die de deeleconomie telt.

MOBILITEIT: ALTERNATIEVE MOBILITEIT • Verminderen CO2-uitstoot op gebied van mobiliteit.

• Bevorderen van de mobiliteit waarbij files worden opgelost en alternatieve vormen van mobiliteit worden bevorderd.

RUIMTE: EFFECTIEF RUIMTE GEBRUIK • Stimuleren van het ‘nieuwe werken’, waarbij de thema’s ‘mobiliteit’ en ‘leegstand’ centraal staan.

• Het bestrijden van leegstand en hiermee effectief ruimtegebruik stimuleren, denk ook aan flexwerken.

• Verminderen van energieverspilling in en rondom bebouwing, verduurzamen in energieverbruik.

VOEDSEL: TEGENGAAN VOEDSEL VERSPILLING • Tegengaan van voedselverspilling en daarmee verminderen van de CO2-uitstoot.

SPULLEN: CONSUMINDEREN • Verkleinen van onze footprint door consumptiegedrag te verminderen door het stimuleren van deelinitiatieven.

DIENSTEN: ELKAAR HELPEN • Hoe om te gaan met de vergrijzing en de gevolgen als krimp en eenzaamheid onder ouderen.

• Wegens de nieuwe WMO moet zorg op een andere manier geregeld worden, waarbij we elkaar moeten helpen.

• Collectief energie opwekken en verspreiden.

• Kennis uitwisselen om elkaar te helpen, bij het zoeken naar werk, zzp’ers GELD: • Samen staan we sterk, collectief een verzekering sluiten.

• Geld inzamelen voor burgerinitiatieven, zodat deze initiatieven verwezenlijkt kunnen worden 032

3.4 BREDA

De opgaven, die spelen op al deze terreinen, krijgen een uitvoering op een plek in de fysieke ruimte. Ergens moet men met deze opgaven aan de slag, om zo op internationale schaal iets te bereiken.

De stad Breda heeft twee belangrijke doelen, die voor de deeleconomie een kans zijn om aan bij te dragen aan de opgaven om zo de leefbaarheid tenslotte te vergroten.De ‘Autodeel Award en de doelstelling om in 2044 CO2-neutraal te zijn als stad.

3.5 BRABANTPARK

Om doelstellingen te halen, zal er op alle schalen actief moeten worden gehandeld. Niet alleen de ‘stad’ is verantwoordelijk, maar ook zijn inwoners. Wanneer de grote opgaven en doelen duidelijk zijn, kan er op een kleine schaal gehandeld worden.

Naast de grootschalige ecologische en maatschappelijke duurzaamheidsvragen, spelen er ook op kleinere schaal verschillende problemen, die naar een passende oplossing zoeken. Om deze twee samen te beantwoorden, is er een analyse nodig van de plek om daarna zo goed mogelijk maatwerk te kunnen leveren.

DE ‘AUTODEEL AWARD’ Breda doet mee aan de ‘Autodeel Award’, een initiatief van Natuur&Milieu. Het doel van deze wedstrijd is om een grote ‘versnelling’ te bereiken op het gebied van beleid en initiatieven voor autodelen in gemeenten. De winnaar van de ‘Autodeel Award’ heeft het beste, strategische beleidsplan met uitgangspunten, de pakkendste initiatieven en de grootste stijging in het aantal deelauto’s per inwoner. Het autodelen heeft meerdere voordelen, doordat het leidt tot een schonere lucht en minder verkeersongelukken. Daarnaast komt er ruimte vrij voor ander ruimtegebruik, zoals groen, fietsen of speelplekken. Daarnaast bevordert het autodelen ook de sociale cohesie in een buurt en maken autodelers 43% minder gebruik van de auto. Deze wordt gecompenseerd door het gebruik van de fiets of het openbaar vervoer. er.

SLIM SAMENWERKEN AAN EEN CO2-NEUTRAAL BREDA De stad Breda wil ook in de toekomst een aangename woon-, werk- en leefkwaliteit bieden. En wil daarmee een duurzame stad zijn om zo in de toekomst aantrekkelijk te blijven. Door dit besef heeft de stad Breda het doel gesteld om in 2044 co2-neutraal te zijn, om zo bij te dragen aan een beter milieu en een duurzame samenleving.

De opgave voor een co2-neutrale stad, is een opgave waarbij de deeleconomie een actieve bijdrage kan leveren. Naast grote structurele veranderingen, dragen ook kleine maatregelen bij aan het verminderen van de co2-uitstoot, zoals een dak vol zonnepanelen, minder mobiliteit of slimmere mobiliteit en minder verspilling.

033

4

DEELECONOMIE ALS BOUWSTEEN NA KENNIS TE HEBBEN GENOMEN VAN DE KANSRIJKE ONTWIKKELINGEN VANUIT DE DEELECONOMIE EN DE ACTUELE ECOLOGISCHE EN MAATSCHAPPELIJKE OPGAVEN TE HEBBEN OMSCHREVEN, IS DE VOLGENDE STAP OM DE DEELECONOMIEﾃ起 IN TE ZETTEN ALS BOUWSTENEN MET EEN RUIMTELIJKE VERTALING.

Impact op de wijk/buurt

Impact op de aarde

el

ie nc

al

034

za

am

he

id

DEELECONOMIE

So cia Impact op een individu

ur

Openbare ruimte

Private ruimte

a Fin

Du

id he r e Ov Impact op Nederland

Een bouwsteen leidt tot verschillende ruimtelijke consequenties, die kansen kunnen bieden voor de fysieke ruimte. Om de impact van een bouwsteen goed te kunnen weergeven, is er gekeken vanuit zes verschillende thema’s: financieel, duurzaam, sociaal, overheid, private ruimte en openbare ruimte. Daarnaast is er bepaald op welke schaal de ruimtelijke vertaling impact heeft: aarde, Nederland, wijk/buurt of enkel op persoonlijke schaal. Op deze manier kan de deeleconomie worden ingezet als ruimtelijk instrument om de kansen te onderzoeken voor de fysieke ruimte, op het gebied van stedenbouw. Waarbij de deeleconomie kan inspelen op behoeftes vanuit de actuele opgaven en waarbij ingezet kan worden om de leefbaarheid te verbeteren.

Om zoveel mogelijk voorbeelden vanuit de deeleconomie naar voren te laten komen is ervoor gekozen om vanuit de zes categorieën; spullen, geld, mobiliteit, diensten, ruimte en eten, deeleconomieën te vertalen naar bouwstenen en consequenties.

FINANCIEEL Kan door middel van de deeleconomie geld bezuinigd of verdiend worden? Waar liggen de financiële kansen?

DUURZAAM Op welk gebied kan de deeleconomie bijdragen aan duurzame, ecologische opgaven?

SOCIAAL Op welke manier kan de deeleconomie bijdragen aan maatschappelijke opgaven en hierdoor de leefbaarheid verbeteren? n?

OVERHEID Kan de overheid de deeleconomie faciliteren of is het belangrijk hiervoor regelgeving aan te passen?

OPENBARE RUIMTE Wat voor impact kan de deeleconomie hebben op de openbare ruimte?

PRIVATE RUIMTE Wat voor impact kan de deeleconomie hebben op de private ruimte?

035

SPULLEN: PEERBY HET GRATIS LENEN VAN JE BUURTGENOTEN

Minder energieverbruik bij productie Draagt bij aan het verkleinen van onze footprint

Besparend voor de portemonnee Kleinere woningen

Minder verbruik van grondstoffen

Transformatie van bergruimte Gezamenlijke berging

Clustering van berging

Meer sociale cohesie door interactie

036

Nieuw soort voorzieningen, van kopen naar verhuur

GELD: BROODFONDS ARBEIDSONGESCHIKTHEIDSVOORZIENING VOOR ONDERNEMERS, DIE WERKT OP BASIS VAN VERTROUWEN EN ONDERLINGE SCHENKINGEN

Besparen op dure verzekeringskosten

Consument is tevens ondernemer

Duurzame netwerken

Meer zelfstandig ondernemers ontpoppen zich

Kennisdeling voor sociale cohesie

Clustering van ondernemers

Draagt bij aan vertrouwensbanden

037

MOBILITEIT: CAR2GO & GREENWHEELS ALTIJD EN OVERAL AUTO’S HEEL EENVOUDIG HUREN, RESERVEREN EN RIJDEN Duurzame innovatieve bedrijven als Car2Go en Green Wheels groeien Besparen op kosten wegens autobezit

Minder auto’s per huishouden

Meer ruimte op eigen terrein

Draagt bij aan het verkleinen van onze footprint Minder CO2-uitstoot

Nieuwe deel-auto voorzieningen in de wijk/buurt

Eén deel-auto vervangt vier reguliere auto’s

Sturen/motiveren van ‘Hopper’ gedrag

038

MOBILITEIT: SNAPPCAR ELKAARS AUTO LENEN, SIMPEL EN VERZEKERD

Draagt bij aan het verkleinen van onze footprint Terugverdienmodel voor duurzame auto

Minder CO2-uitstoot en veiligere straten

Consument is tevens ondernemer en producent Minder auto’s domineren het straatbeeld

Er komt ruimte vrij voor ander gebruik

Minder autobezit

Bevordert de sociale cohesie door interactie

Samen een auto delen

Transformatie van parkeerplekken

Sturen/motiveren van ‘Hopper’ gedrag

039

DIENSTEN: WE HELPEN VRAAG EN AANBOD VOOR HULP VRAGEN

Besparend op betaalde dienstverlening

Consument is tevens ondernemer en producent

Hulp bij kleine klusjes binnenshuis

Draagt bij aan het maken van duurzame netwerken

Achterstallig woning onderhoud kan worden verholpen

Draagt bij aan de sociale cohesie en vereenzaming onder ouderen

Vraag en aanbod worden gekoppeld Draagt bij aan de genoodzaakte bezuinigingen in de zorg

040

DIENSTEN: OUDERMATCH OPPASSERS, GASTOUDERS EN OUDERS ONDER ELKAAR, VOOR HET ZOEKEN EN VINDEN VAN EEN GESCHIKTE OPPAS

Terugverdienmodel voor ‘grotere’ woning

Consument is tevens ondernemer

Besparen op kinderopvang/oppas

Duurzame netwerken

Nieuwe woningtypologieën

Samenwerking in de buurt

Draagt bij aan de sociale cohesie en vereenzaming onder ouderen

Clustering bij gemeenschappelijke bebouwing

Efficiënt ruimtegebruik van bestaande bebouwing

041

RUIMTE: CAMP MY GARDEN WERELDWIJDE CAMPING COMMUNITY VOOR HET TER BESCHIKKING STELLEN VAN JE ACHTERTUIN

Terugverdienmodel voor woning/tuin

Draagt bij aan het verkleinen van onze footprint, door minder mobiliteit

Consument is tevens ondernemer

Bevordert binnenlandse vakantie

Besloten tuin wordt semiopenbaar

Straatbeeld verandert

Faciliteren van nieuwe toeristische routes

Vergroten van het persoonlijk netwerk

Aangepaste regelgeving

Kennis, hobby’s uitwisselen

042

RUIMTE: AIRBNB HET HUREN OF VERHUREN VAN JE WONING/KAMER IN RUIM 190 LANDEN

Consument is tevens ondernemer en producent Terugverdienmodel voor ‘duurdere’ woning Diversiteit tussen tijdelijke en vaste gebruikers van de plek

Grens openbaar/privé vervaagt, nieuw ruimtegebruik

Ontstaan van nieuwe netwerken en contacten

Faciliteren van nieuwe toeristische routes Nieuwe regelgeving, bijvoorbeeld voor toeristenbelasting

043

RUIMTE: HOFFICE JE EIGEN HUIS OPEN STELLEN ALS WERKPLEK VOOR ANDERE

Minder CO2-uitstoot en veiligere straten Minder vervoerstroming

Investeren in kennis Efficiënt ruimtegebruik van bestaande bebouwing

Nieuwe woningtypologieën

Minder autogebruik

Samenwerking voor meer kennis Persoonlijk netwerk vergoten, kennis uitwisseling

044

Draagt bij in het ‘hopper’ gedrag door reizen en flexwerken te combineren

ETEN: HUISKAMERMENU HUISKAMER RESTAURANTS

Groter inkopen van voedsel is goedkoper

Draagt bij aan het verkleinen van onze footprint

Minder voedselverspilling en een gezonder eetpatroon

Consument is tevens ondernemer en producent

Gezamenlijke kookvoorziening

Functies manifesteren zich ook buiten de woning

Aanpassing in bestemmingsplannen/regelgeving

Draagt bij aan de sociale cohesie en vereenzaming onder ouderen

045

5

ANALYSE BRABANTPARK STRUCTUUR

BEWONERS

RUIMTELIJKE ELEMENTEN

BUURTEN

BRABANTPARK

046

BRABANTPARK IS DE GROOTSTE WIJK VAN BREDA, GRENZEND AAN DE OOSTZIJDE VAN DE BINNENSTAD. DE GRENZEN VAN DE WIJK ZIJN DUIDELIJK UIT DE PLATTEGROND TE LEZEN. AAN DE NOORDKANT WORDT DE WIJK BEGRENST DOOR HET SPOOR, AAN DE WESTKANT DOOR DE SINGEL. AAN DE ZUIDKANT WORDT HET GEBIED OMKADERT DOOR DE DRUKKE ONTSLUITINGSWEG, CLAUDIUS PRINSENLAAN, DIE DE STAD MET DE SNELWEG VERBINDT. AAN DE OOSTKANT IS ER EEN ZACHTERE GRENS AANWEZIG DIE BRABANTPARK SCHEIDT VAN DE WIJK HEUSDENHOUT DOORMIDDEL VAN EEN GROENSTROOK MET SPORTVELDEN. DE INHOUD VAN DE ANALYSE GAAT OVER DE STRUCTUUR VAN DE WIJK MET DAARIN DE VERGELIJKING VAN EEN NAOORLOGSE WIJK. DAARNAAST IS ER GEKEKEN NAAR DE DEMOGRAFISCHE OPZET VAN DE WIJK, DE VEEL VOORKOMENDE RUIMTELIJKE ELEMENTEN EN DE VERSCHILLENDE BUURTEN BINNEN DIE WIJK.

047

01

05

04

LEEFTIJD

13%

19%

02

19%

21%

31% 03

01.

02.

03.

04.

05.

0 t/m 14 jaar 15 t/m 24 jaar 25 t/m 44 jaar 45 t/m 64 jaar 65 jaar of ouder

04 05 7%

03

2%

40%

23%

01

28%

GEZINSSAMENSTELLING 01.

02.

03.

04.

05.

Geen kinderen EĂŠn kind Twee kinderen Drie kinderen Vier kinderen of meer

02

04 18%

03

27%

40%

01

14%

INKOMEN

01.Laag inkomen 02.Hoog inkomen 03.Niet actief 04.Pensioen gerechtigde

02

5000

4000

03 15% 15%

AFKOMST

70%

01

01.Nederlands 02.Westers allochtoon 03.Niet-Westers allocht.

3000

2000

1000

Ee hu npe is rs ho oo ud ns en Tw s ee hu pe is rs ho oo ud ns en s hu Ee is no ho u ud de en rTw s e hu epe m is rs et ho oo ki ud ns nd e er ns en

H

048

ui

sh

ou d to en ta s al

02

SAMENSTELLING HUISHOUDENS

5.1

5.2

De structuur van de wijk Brabantpark is vergelijkbaar met veel andere naoorlogse wijken in Nederland en herkenbaar aan de vier zichtbare kenmerken te weten, collectiviteit, open bouwblokken, herhaling van stedenbouwkundige patronen en de scheiding tussen werken, wonen en recreëren. Verdere kenmerken die de structuur van Brabantpark kent die typerend zijn voor naoorlogse wijken zijn: • Ruime maat van de bouwblokken • Hofjes verkaveling zorgt voor collectiviteit • Hiërarchische opbouw van het groen: blok-buurtwijk-stad • Middelhoge appartementen complexen, 3 tot 4 verdiepingen • Hogere woongebouwen staan los van de directe verkeersinfrastructuur en staan vrij in het groen • Blinde plinten van de appartement gebouwen • Grotendeels eengezinswoningen

De wijk Brabantpark kent een heel gemêleerde bewonerssamenstelling. In de wijk zijn bijna alle bevolkingsgroepen vertegenwoordigd zoals: studenten, starters, gezinnen met kinderen, ouderen, alleenstaanden zowel van Nederlandse als buitenlandse afkomst.

STRUCTUUR

Naoorlogse wijken in Nederland staan onder toenemende druk van stedelijke vernieuwing. In Brabantpark is al op vele plekken te zien hoe vernieuwing de wijk opsplitst. Nieuwbouwplannen worden op verschillende plekken ingezet om de wijk mee te laten groeien in de tijd.

BEWONERS

Brabantpark is met bijna 10.000 inwoners de grootste wijk van Breda. Mede door de diversiteit van bewoners is een belangrijk thema in Brabantpark het ontmoeten en verbinden van de verschillende bewoners van de wijk, waarbij de verschillende groepen met elkaar een eenheid vormen.

Het aandeel allochtonen in de wijk ligt relatief hoog tegenover het aandeel in de stad Breda, 28% tegenover 18% in Breda. Dit verklaart al voor een deel de reden voor de gemêleerde bewonerssamenstelling.

Naast het aandeel allochtonen is er ook een groot aandeel studenten in de wijk aanwezig. Dit komt mede door de aanwezigheid van hogeschool NHTV en de hogeschool ‘Avans’ net buiten de wijk. Het aandeel ouderen, daarmee de vergrijzing, is in Brabantpark gemiddeld met zo’n 15%. Volgens prognoses zal Brabantpark nauwelijks vergrijzen, waardoor in 2020 het aandeel ouderen lager zal zijn dan de rest in Breda.

049

VERKEERSSTROMEN Stroomstraten Buurtstraten Woonstraten Woonpaden Bus halte Parkeer koffer Haaks parkeren Langsparkeren Stedelijklint

050

5.3 RUIMTELIJKE ELEMENTEN TIJDENS DE STEDENBOUWKUNDIGE ANALYSE KWAMEN VEEL RUIMTELIJKE ELEMENTEN TELKENS TERUG MET BETREKKING OP DE WOONBLOKKEN, GROENE RUIMTES, VERKEERSSTROMEN EN DE VORMEN VAN BERGRUIMTES. DEZE MEEST VOORKOMENDE RUIMTELIJKE ELEMENTEN ZIJN SAMENGEVOEGD TOT VERSCHILLENDE TYPES DIE GEZAMENLIJK DE WIJK BRABANTPARK VORMEN.

5.3.1 VERKEERS STROMEN Er is een duidelijke hiërarchie als het gaat over de wegenstructuren in Brabantpark. De stroomstraten zijn ontsluitingswegen, die wij overschrijdend zijn.

De stroomstraten van west naar zuid liggen tussen de snelweg, de A27 en de binnenstad. De noordzuid stroomstraten verbinden omliggende wijken en dorpen.

De buurtstraten verbinden de stroom- en de woonstraten, ze vormen de structuur tussen de verschillende buurten. Buurtstraten worden soms gebruikt voor sluipverkeer. Woonstraten worden enkel gebruikt door de bewoners, bestemmingsverkeer. Veel woonstraten lopen dood of in de lus die weer terug komt bij de buurtstraat. Woonpaden ontsluiten de woningen zowel aan de voor- als achterkant. Deze paden zijn enkel toegankelijk voor de voetganger en soms ook voor de fietser. Woonpaden zijn meer informele paden tussen de woningen.

schrijdend. De bebouwing staat georiënteerd op het lint. Hierdoor ontstaat er een heel ander klimaat dan in een woonbuurt.

Andere factoren die bijdragen aan de verkeerstromen zijn de routes en opstappunten van het openbaar vervoer. Buslijnen 1 en 7, richting Brabantpark en Heusdenhout, verbinden de wijk met het treinstation en de binnenstad. Deze buslijnen samen rijden met een frequentie van vier keer per uur.

Brabantpark kent een parkeerprobleem, waarbij de parkeerdruk op veel plekken te hoog is. Uitwerking hiervan is te zien in het straatbeeld, waarbij op sommige plaatsen wordt geparkeerd op het voetpad of in de groene ruimtes. De plekken, waar geparkeerd mag worden zijn onder te verdelen in parkeerkoffers, haaksparkeren en langsparkeren.

Naast de stroom-, buurt- en woonstraten is er ook nog een ‘stedelijk lint’. Dit lint heeft een ander karakter, mede doordat het grenst aan de binnenstad.

Daarnaast is het een historisch lint, waardoor het een eigen karakter heeft. Aan het stedelijk lint is een diversiteit in korrelgrootte en typologieën te vinden.

Dit komt, mede doordat het een historische wijkontsluiting is. Het lint kent verschillende functies zoals wonen, werken, voorzieningen, meestal wijk over051

5.3.1 VERKEERS STROMEN

Type v-A: Stroomstraten

052

Type v-B: Buurtstraten

Type v-C: Woonstraten

Type v-D: Woonpaden

Type v-E: O.V. haltes

Type v-F: Parkeerkoffers

Type v-G: Langsparkeren

Wijkoversteigend element: Stedelijk historisch lint

Historische wijk ontsluiting.

Diversiteit in korrelgrote en typologien. Verschillende functies zoals wonen, werken, voorzieningen, meestal wijk overschrijdend.

053

GROENE RUIMTES Hofgroen Blokgroen Zichtgroen Buurtgroen Wijkgroen

054

5.3.2 GROENE RUIMTES

De wijk Brabantpark heeft een groene uitstraling, waarbij de soorten groen van elkaar zijn te onderscheiden en onderscheid gemaakt wordt tussen privaatgroen, openbaar groen en het gebruik. Deze resulteren in zeven types groen ruimten.

De meeste woningen hebben een eigen private tuin, die naar eigen gebruik wordt ingevuld. De private tuinen aan de achterkant zorgen voor anonimiteit, terwijl in de voortuinen vaak een spiegelbeeld van de bewoner(s) is te zien. De groene hoven vormen een gezamenlijke ruimte tussen de bebouwing en zijn vaak ingevuld als speelgroen. Het blokgroen wordt op de meeste plaatsen omsloten door de middelhoge appartementsblokken, waarbij het enkel functioneert als zichtgroen en niet aanzet tot gebruik. Ook het buurtgroen wordt op de meeste plekken omsloten door hoogbouw en heeft functie op buurtniveau. Meestal wordt het groen gebruikt om te spelen en zijn er ook voor oudere kinderen bankjes aangebracht om te ‘hangen’. Daarnaast wordt het groen gebruikt om de ‘grote’ blokken te compenseren, waarbij gelet wordt op de bezonning. Hierdoor zijn er vaak grote oppervlaktes groen te vinden zonder direct gebruik. Overige ruimtes worden veelal opgevuld door zichtgroen, waardoor de wijk een geheel groen karakter krijgt.

Door de ecologische hoofstructuur de Molenleij is er nog een type, namelijk het wijkgroen dat typerend is voor de wijk Brabantpark. Het wijkgroen vormt een collectieve plek voor de gehele wijk, waarbij het park en de groene rand van de Molenleij gebruikt worden als recreatie en wandel strook.

055

5.3.2 GROENE RUIMTES

Type g-A: Private achtertuin

056

Type g-B: Private voortuin

Type g-C: Openbaar hofgroen

Type g-D: Openbaar blok groen

Type g-E: Openbaar snipper groen

Type g-F: Openbaar buurtgroen

Type g-G: Openbaar wijkgroen

057

WONING BLOKKEN Appartementen Rijwoning Villa

058

5.3.3 WONINGBLOKKEN

De wijk kent een typische jaren ‘50 baksteenarchitectuur met weinig variatie in woningtypologieĂŤn.

Brabantpark is vooral opgebouwd uit eengezin-rijwoningen en appartementen. De appartementen hebben onderling nog verschillen, die te vinden zijn in de plinten.

059

5.3.3 WONING BLOKKEN

Type w-A: Appartementenblok

Type w-A, appartementenblok zijn in principe alle soorten appartementenblokken waarvan de andere types een ‘ingrediënt’ zijn die kenmerkend zijn voor het type appartementenblok.

060

Type w-A1: Blinde plinten in appartementenblok

Type w-A2: ‘Zwevende’ appartementen

De woningen op de eerste, tweede, derde en/of vierde verdieping. Deze komen in alle soorten appartement blokken terug.

Type g-A3: Appartementen op splitlevel niveau

02

Type w-B: Eengezins rijwoning

46%

54%

01

01. Huurwoningen 02. Koopwoningen

Type w-C: Villa woning

Door de jaren heen is er een gezonde mix tussen koop- en huurwoningen ontstaan, wat bijdraagt aan de leefbaarheid van de wijk. Een goede mix tussen koop- en huurwoningen zorgt voor meer variatie in de bevolkingssamenstelling.

Bron: www.funda.nl

LEGENDA HUUR- KOOPWONING Bron: www.funda.nl

Wonen Breburg Laurentius wonen Allee Wonen Koopwoning

061

BERG EN OPSTAL RUIMTE Berging in achtertuin Berging aan doorgaande weg Berging aan binnenplaats Berging onder in de plint

062

5.3.4 BERG- EN OPSTALRUIMTE

Opvallend in de wijk zijn de verschillende types van berg- en opstalruimten die op vele plekken zichtbaar zijn. Aan de woonpaden grenzen de bergingen van de rijwoningen, die zorgen voor een gesloten en onoverzichtelijk karakter. Ook langs doorgaande wegen worden woningblokken afgewisseld door garageboxen, die zorgen voor een dichte plint, waarbij weinig controle in de openbare ruimte plaats vindt. De garageboxen zijn tevens op verschillende plekken geclusterd achter woningen in een vorm van een binnenplaats.

De appartementen zijn ook op veel plaatsen voorzien van een dichte plint waarachter verschillende berg- en opstalruimtes plaats vinden.

063

064

5.3.4 BERG EN OPSTAL RUIMTE

Type b-A: Berging in achtertuin

Type b-B: Berging aan een doorgaande weg

Type b-C: Berging aan een binnenplaats

Type b-D: Berging in de plint

Bron: www.funda.nl

065

2. DRIESPRONG

1. SCHAAP

3. EPELENBERG 9. BRABANTPLEIN

4. MARIA CHUB.

5. KOOLWIJKPARK

6. EDELSTENENB.

HOFJESBUURT

7. RINGENBUURT

8. MOLENSLAG

066

5.4

WOONBUURTEN

SCHAAP 1927 – 1951

DRIESPRONG

Nieuwbouw naast bestaande woningen

Bouwterrein ‘de Driesprong’

Schaap is een buurt die nog altijd in ontwikkeling is door het toevoegen en veranderen van bebouwing. De bebouwing bestaat voornamelijk uit aaneengesloten eengezinswoningen met relatief weinig buurtgroen en openbare ruimte in tegen stelling tot andere buurten in Brabantpark. De buurt kent een mix van ouderen, gezinnen met kinderen en studenten. Verder kampt de buurt met een parkeerprobleem dat mede wordt veroorzaakt door de nabijheid van de binnenstad en doordat er aan deze kant van de singel nog gratis geparkeerd kan worden.

De woonbuurt Driesprong is gelegen tussen de Teteringseweg en het spoor. De buurt bestaat uit kleine eengezinswoningen. Op dit moment worden er aan de westzijde van de buurt nieuwe woningen gebouwd die ook veelal bestaan uit eengezinsrijwoningen, waarbij zowel koop als huur woningen worden aangeboden.

067

EPELENBERG (1961)

MARIA CHUB. 1995 – 2000

Winkelstrip in de Epelenberg buurt

Doormiddel van hagen wordt de buurt afgezondert van de ‘grote korrel’

Epelenberg is een buurt gelegen rondom het centrale buurtgroen, met middelhoge appartementenblokken aan het groen en rijwoningen in een hof-structuur daar omheen. De buurt heeft een introvert karakter richting het buurtgroen en binnen de woonhoven. Verder heeft de buurt een basisschool en een winkelstrip met buurt gerelateerde voorzieningen als een bakker, kapper, snackbar, kinderdagverblijf en slijterij. Opvallend is het nieuwbouwblok in het zuidwesten dat duidelijk afwijkt van de rest in de buurt. De bewoners van de buurt variëren maar vooral de gezinnen met kinderen voeren de boventoon. Dit is ook terug te zien aan het aantal speelvoorzieningen in de buurt.

068

Deze woonbuurt ligt verstopt tussen de grote korrels als het klooster en het voormalige St. Ignatiusziekenhuis. Het is een heel klein woonbuurtje met enkele straten met rijwoningen en twee appartementenblokken. De woonbuurt heeft een rust uitstralend karakter en staat op zichzelf, vergeleken bij andere woonbuurten.

KOOLWIJKPARK (1920-1963)

Koolwijkpark is een echte villabuurt, gekenmerkt door de riante, vrijstaande koopwoningen rondom het buurtpark. Destijds opgezet als woon-park waarbij privaat en openbaar groen in elkaar zouden overlopen. Echter worden de tuinen nu gescheiden door hagen of andere erfafscheidingen. De villa-buurt heeft een stil en rustig ‘dorps’ karakter aan de rand van de binnenstad. De bewoners van deze buurt bestaan veelal uit gezinnen met een bovenmodaal inkomen.

Ook zie je in deze wijk al verschillende daken uitgerust met zonnepanelen.

De hoge erfafscheidingen tussen het park en de woningen

EDELSTENENBUURT EN HOFJESBUURT (1954)

De structuur van deze woonbuurten heeft een lus-vormige verkaveling, die als een stempel telkens wordt herhaald, met rijwoningen aan de lussen en aan de buitenzijde middelhoge appartementsblokken aan de Molenleij. Aan de rand van het wijk-park is een winkelstrip geleden met buurt gerelateerde winkels zoals een bakkerij, kapsalon en beautysalon. De bebouwing wordt gekenmerkt door de sobere baksteenarchitectuur. De Molenleij zorgt tevens voor een tweedeling in de buurt, waarbij aan de noordzijde vooral studenten zijn gehuisvest en aan de zuidzijde veel gezinnen met kinderen. Verder kampt deze buurt met een parkeerprobleem wegens de nabije aanwezigheid van de hogeschool, Avans.

De Molenleij zorgt voor een tweedeling in de buurt

069

RINGENBUURT (1954)

MOLENSLAG

Appartementen klaar voor de sloop

Aanzicht Molenslagbuurt vanuit de groene strook, de Molenleij

De Ringenbuurt kent een zelfde stedenbouwkundige opzet als de Edelstenenbuurt en de hofjesbuurt. Met een lus-vormige verkaveling en appartementenblokken aan de rand in het groen. Deze appartementsblokken staan op dit moment leeg en de eerste worden al gesloopt. Deze worden in de toekomst vervangen voor woningen, gericht op ouderen. Midden door de buurt loopt een groenstrook met daarin een school gericht op speciaal basis onderwijs en een vestiging van Thebe. De bevolkingssamenstelling is divers waarbij er geen bepaalde doelgroep de boventoon voert. Verder is er in deze buurt een coffeeshop te vinden die een toezichthoudende rol speelt binnen de buurt.

070

De Molenslag lig aan de zuidzijde van de ringenbuurt en wordt daarvan gescheiden door de Molenleij. De buurt heeft een bijzondere samenstelling doordat er vooral ouderen en studenten door elkaar wonen.

BRABANTPLEIN

Brabantplein is het winkelcentrum van de wijk Brabantpark. Het plein heeft een introvert karakter en nauwelijks relatie met de omliggende buurten door de blinde plinten aan de buitenkant. De bebouwing bestaat uit portiekflats met in de plint winkel- en horeca ruimte.  

Het introverte binnenkant van Brabantplein met toegankelijke plint

De Extraverte buitenkant van Brabantplein met blinde plint

071

6

BOUWSTENEN VANUIT DE WIJK BRABANTPARK De ontwikkelingen op gebied van technologie en de deeleconomie staan in een exponentiĂŤle groei tegenover de lineaire ruimtelijke ontwikkelingen van de fysieke ruimte. Daartussen is er de ruimte om te bewegen tussen deze twee ontwikkelingen in. Door de exponentiĂŤle groei is het niet te voorspellen hoe de ruimte in 2030 gebruikt gaat worden. Er kan wel een beeld gemaakt worden die de kansen laat zien die zich op dit moment kunnen voordoen in die tijd.

Op elke willekeurige plek in Nederland kan de deeleconomie bijdragen aan de leefbaarheid, doordat er interactie tussen de diverse verschillende bewoners ontstaat waardoor vraag en aanbod beter gekoppeld kunnen worden. Na de analyse van het casegebied: Brabantpark is naar voor gekomen dat er op verschillende plekken ruimte is voor de deeleconomie, zowel binnenshuis als in de openbare ruimte, gekoppeld aan de veelvoorkomende ruimtelijke elementen.

De ruimtelijke elementen worden gekoppeld aan bouwstenen die voortkomen uit de informatie die eerder opgedaan is in dit onderzoek. Dit om te anticiperen op de behoefte vanuit de samenleving die samenhangen met de ontwikkelingen die voortkomen uit de deeleconomie en de opgaven.

072

01 BEVORDEREN VAN LANGZAAM VERKEER ROUTES DOOR HET VERBETEREN OF TRANSFORMEREN VAN BESTAANDE ROUTES OF HET AANLEGGEN VAN NIEUWE ROUTES.

073

02 TRANSFORMEREN VAN PARKEERPLEKKEN WAAROP GEANTICIPEERD WORD OP NIEUWE WENSEN VAN GEBRUIK.

074

03 BEVORDEREN VAN ‘HOPPER’ GEDRAG OP STRATEGISCHE PLEKKEN DOOR HET INZETTEN VAN DEEL- AUTO’S EN FIETSEN OF HET CREËREN VAN FLEXWERKPLEKKEN.

075

04 BEHEER VAN OPENBARE RUIMTES OVERDRAGEN AAN DE BEWONERS/GEBRUIKERS WAARBIJ ZEI MET EIGEN INITIATIEVEN INVULLING EN IDENTITEIT KUNNEN GEVEN AAN DE PLEK WAARDOOR ER NIEUWE VORMEN VAN GEBRUIK EN COLLECTIVITEIT KUNNEN ONTSTAAN.

076

05 GROEN TOEGANKELIJK MAKEN, UITNODIGEN VOOR EVENTUEEL GEBRUIK WAARDOOR ER MEER SOCIALE COHESIE EN INTERACTIE KAN ONTSTAAN.

077

06 OPENBAAR GROEN VERKLEINEN WAARDOOR ER MINDER GROTE ANONIEME PLEKKEN ZULLEN ZIJN DOORDAT ER EERDER INTERACTIE ONTSTAAT EN MEER CONTROLE IS OP DE OPENBARE RUIMTE.

078

07 NIEUW PROGRAMMA REALISEREN IN DE BERG- EN OPSTAL RUIMTES DIE BIJDRAGEN AAN DE LEEFBAARHEID EN INTERACTIE MET DE OPENBARE RUIMTE.

079

08 DE BERG- EN OPSTAL BLOKKEN OPENBREKEN VOOR NIEUWE VORMEN VAN GEBRUIK OF HET CREËREN VAN NIEUWE ZICHTLIJNEN OF ROUTES.

080

09 WOONBLOKKEN OPENBREKEN ZODAT ER RUIMTE VRIJKOMT VOOR NIEUWE TYPOLOGIEﾃ起 DIE ZORGEN VOOR EEN DIVERS WONING AANBOD EN DOORGROEI MOGELIJKHEDEN.

081

10 BESTAANDE WONINGEN FLEXIBEL BESTEMMEN WAARDOOR NIEUWE MARKTEN ONTSTAAN WAARBIJ WONEN, WERKEN EN RECREËREN GEMENGD WORDEN NAAR WENS VAN DE GEBRUIKER.

082

11 WOONEENHEDEN VORMEN VANUIT DE GEZAMENLIJKE BEHOEFTEN EN BELANGEN WAARBIJ GEDEELDE RUIMTES ONTSTAAN OM DE ZELFREDZAAMHEID TE BEVORDEREN.

083

084

7

KANSEN DEELECONOMIE IN BRABANTPARK Om een beeld te krijgen van de kansen die de deeleconomie kan bieden voor de wijk Brabantpark, hebben de bouwstenen een plek gekregen op de plattegrond van de woonbuurten: Epelenberg, Edelstenenbuurt en hofjesbuurt. Deze laten zien waar de ruimte is om te anticiperen op de behoefte vanuit de samenleving die samenhangen met de ontwikkelingen die voortkomen uit de deeleconomie. En waar de kansen liggen om de leefbaarheid en duurzaamheid te verbeteren in de toekomst, waarbij de impact van de deeleconomie een grote rol speelt.

Het beeld geeft een gevarieerde leefomgeving weer, waarbij geanticipeerd wordt op de wensen en leefstijlen van de nabije toekomst. Waarbij ruimte en tijd geen rol spelen. Wonen, werken en recreĂŤren gecombineerd worden en toegang belangrijker is geworden dan bezit.

085

7.1 EDELSTENENBUURT v-F + 02 Parkeerkoffers transformeren naar de wensen voor nieuw gebruik waarbij deze kan aansluiten of reageren op de aangrenzende ruimte.

b-B + 07 Berging transformeren naar nieuw gebruik waarbij burger initiatieven een plek kunnen krijgen waardoor er meer sociale cohesie ontstaat die bijdraagt aan de leefbaarheid van de plek.

w-A + 10 Woningen flexibel bestemmen zodat er meer ruimte is voor de bewoner om werken, wonen en recreëren te combineren naar wens.

v-D + 07 Programma toevoegen waarbij wonen, werken en recreëren gecombineerd kunnen worden aan de woonpaden waardoor de berging een nieuwe dimensie krijgt en zodat er in de woonpaden meer controle en interactie ontstaat.

b-A + 08

086

Door het openbreken van de bestaande private berg en opstal ruimten samen met de omliggende tuinen komt er ruimte vrij voor een gezamenlijke deel-tuin.

v-C + 03 Door het inzetten van deelauto’s komen er parkeerplekken vrij die ingevuld kunnen worden als groene stroken die bijdragen aan een groener karakter van de woonstraat.

v-C + 02 Parkeerplaatsen transformeren naar groene stroken om het groene karakter van de wijk te bevorderen in de woonstraten.

w-B + 09 Blokken openbreken voor realiseren van niewe woningtypologieën waardoor de diversiteit in woning aanbod toeneemt

w-B + 10 Woningen flexibel bestemmen zodat er meer ruimte is voor de bewoner om werken, wonen en recreëren te combineren naar wens.

w-A3 + 05 Het blok groen betrekken tot de plinten van het appartementen blok waardoor een relatie wordt gemaakt tussen het groen en de woningen.

v-F + 03

Door het inzetten van deelauto’s en deelfietsen kan de parkeerkoffer worden getransformeerd tot minder parkeren waarbij ruimte vrijkomt voor nieuw gebruik die wenselijk is en bijdraagt aan de behoefte van de gebruiker.

v-E + 03 De bushalte uitrusten met deel-auto’s en deelfietsen waardoor de mobiliteit positief toeneemt en bushalte uit kunnen groeien tot strategische ‘hopper’-punten.

g-A + 11 Door het bouwblok te sluiten ontstaat er een collectieve plek met een binnenplaats die bijdraagt aan de zelfredzaamheid van de bewoners.

087

Functie geven aan het blokgroen en private achter tuinen vorm van een collectieve moestuin

088

In samenhang met de moestuin een gezamenlijke keuken als ruil restaurant die bijdraagt aan de sociale cohesie

Binnen het huis worden mensen geholpen om de zelfredzaamheid te bevorderen

Woonpad krijgt een nieuwe dimensie doordat er functies aan zijn gekoppeld en waardoor het niet alleen maar achterkanten zijn.

Voortuin wordt getransformeerd naar een terras

089

Flexwerkplek waarbij mensen uit de buurt samen werken en zo meer kennis kunnen delen

090

Gezamelijke berging waarbij gereedschap efficiĂŤnt gebruikt kan worden

Parkeerstrook vergroenen zodat de woonstraat een groen karakter krijgt.

Gezamelijke kinderspeeltuin met toezicht door de deeleconomie

091

7.2 EPELENBERG w-A + 10 Woningen flexibel bestemmen zodat er meer ruimte is voor de bewoner om werken, wonen en recreëren te combineren naar wens.

w-B + 09 Blokken openbreken voor realiseren van nieuwe woningtypologieën waardoor de diversiteit in woning aanbod toeneemt

b-C + 08 Hof vergroten door de ruimte met garageboxen bij te voegen tot één geheel.

b-C + 03 Berging rondom een binnenplaats transformeren tot een nieuwe functionele plek die betekenisvol is voor de buurt of wijk.

g-B + 06 Buurtgroen meer aantrekkingskracht geven door het toevoegen van functies voor het bevorderen van meer gebruik waarbij meer ontmoeting plaatsvindt.

092

v-C + 02 Parkeerplaatsen transformeren naar groene stroken om het groene karakter van de wijk te bevorderen in de woonstraten.

g-A + 08 Berg en opstal blokken uit de achtertuinen openbreken voor een gezamenlijke grotere achtertuin waar plek is voor collectieve initiatieven.

v-E + 03 De bushalte uitrusten met deel-auto’s en deelfietsen waardoor de mobiliteit positief toeneemt en bushalte uit kunnen groeien tot strategische ‘hopper’-punten.

w-A1 + 09 v-D + 07 Programma toevoegen waarbij wonen, werken en recreëren gecombineerd kunnen worden aan de woonpaden waardoor de berging een nieuwe dimensie krijgt en zodat er in de woonpaden meer controle en interactie ontstaat.

Plinten van het appartementenblokken betrekken tot het maaiveld waardoor interactie ontstaat met het maaiveld.

g-E + 06 w-B + 10 Woningen flexibel bestemmen zodat er meer ruimte is voor de bewoner om werken, wonen en recreëren te combineren naar wens.

g-C + 04

Openbaar zichtgroen verkleinen om zo meer controle te hebben over anonieme groene plekken, waardoor er meer interactie ontstaat.

Inspelen op de behoefte van de bewoners en het gebruik, daarmee identiteit geven aan het woon-hof waarbij de bewoners/gebruikers zelf de ruimte onderhouden.

b-C + 08

b-D + 07 Berging transformeren naar programma die bijdragen aan de leefbaarheid en sociale cohesie van de plek en waardoor er interactie ontstaat op maaiveld.

Berging rondom een binnenplaats transformeren tot een nieuwe functionele plek die betekenisvol is voor de buurt of wijk.

093

Woonpad krijgt een nieuwe dimensie doordat er functies aan zijn gekoppeld en waardoor het niet alleen maar achterkanten zijn.

094

Veel minder auto’s in het straatbeeld doordat auto’s worden gedeeld

Gezamelijke kinderspeeltuin met toezicht door de deeleconomie

095

Invulling voor een gezamelijke hobby waarbij de achter tuinen gedeeld worden

096

Woning aanpassen op huiskamermenu voor de hobby kok

Parkeerplaatsen verwijderen, hierdoor veiligere ruimte tussen woningen en speelgroen

Ruimte voor een collectieve moestuin die samenwerking vindt met de boerschappen

Veel minder auto’s in het straatbeeld doordat auto’s worden gedeeld

Binnen het huis worden mensen geholpen om de zelfredzaamheid te bevorderen

097

BIJLAGE

DE DEELECONOMIE OP EEN RIJ DIENSTEN

beter thuis Marktplaats voor de ouderen zorg buuv Buurt

van belang zijn in het dagelijks functioneren en de eigen

marktplaats voor diensten croqqer Vraag en aanbod voor

woonomgeving zorg innovatie Platform voor co-creatie op

het helpen bij een klus durftevragen Vragen stellen en die

het gebied van zorginnovatie in Nederland

van andere oplossen via twitter fiksers Online verlanglijstje en activiteitenkalender voor jouw initiatief, groep of vereniging hallo ijburg Online platform voor samenwerking

ETEN

boerschappen

tussen iedereen die zich bezighoudt met ontwikkelingen

Een wekelijkse boodschappenbox met pure en seizoens-

op en rondom IJburg klus up Boek kundige hulp voor in en

gebonden producten van de lokale boer dordt boert Verse

rondom het huis makkie Doe een klus voor een buurbewo-

producten uit de regio thuisafgehaald Maaltijden delen met

ner of organisatie in de indischebuurt, verdien daarmee

je buren uit de grond Verse groente, zuivel en vlees van

makkies ouder match Oppassers, gastouders en ouders

duurzame boeren bij jou uit de buurt eat to meet Brengt

onder elkaar, voor het zoeken en vinden van een geschikte

mensen in restaurants bij elkaar door interesse, passie en

oppas repair cafe Bijeenkomst voor het maken van huis-

situatie te koppelen eat with Uiteten bij een thuiskok huis-

houdelijke apparaten we helpen Vraag en aanbod voor hulp

kamer menu Huiskamer restaurants eetbaar rotterdam

vragen buren netwerk Het Burennetwerk koppelt buren aan

Commiunity voor stadslandbouw food sharing

elkaar om te helpen met eenvoudige en flexibele hulp in

Verbinding door middel van minder verspilling kromkom-

Amsterdam buurbook Kennis platform over activiteiten en

mer Community voor minder voedselverspilling waarbij

initiatieven bou jou in de buurt buurtwelzijn Haal alles uit

‘kromme’ groente weer een kans krijgt ruilrestaurant

je buurt wat er in zit, delen van spullen, kennis en activite-

Neem je eigen ingredienten mee waarmee de koks in het

ten mijnbuurtje Online dorpsplein voor een goed verbonden

ruilrestauant weer mee aan de slag kan

buurt, met wijkverbinders overvecht.nu Community van en voor Overvechters vraaghetiris Marktplaats voor mensen die wat voor elkaar willen beteke-

GELD

geld voor elkaar Lenen en investeren in elkaar door middel

nen wij de wijk Platform om het contact tussen de buren

van crowdfunding kapitaal op maat Lenen en investeren in

te bevorderen wijk connect Online platform voor en door

elkaar door middel van crowdfunding krediet unie beheer

de wijk, vraag en aanbod van bewoners en organisaties bij

Bemiddelt in de totstandkoming van een krediet, en de

elkaar brengen battle of the concepts Denk mee met het

volledige afwikkeling ervan, tussen kredietnemende en kre-

bedrijfsleven, win geld en word ontdekt buurt link

dietgevende leden lendahand Crowdfunding met rente kick

Informatie platform over je buurt coast watch

starter Crowdfunding platform voor creatieve projecten

Platform voor het in beeld brengen van vonsten langs de

kiss kiss bank bank platform voor film, musiek, ontwerp,

kust crowdsuing Samen het onrecht van grote en machtige

illustratie ondekkingsreizigers, schrijvers en journalisten

ondernemingen en organisaties aanpakken de deelecono-

sprout fund Crowdfunsing platform voor evenementen

mie Informatie over de deeleconomie idealen kompas

voor de kunst Crowdfunding platform voor kunst- en

Maatschappelijke marktplaats om maatschappelijke en

culturele projecten voor je buurt Crowdfunding en

duurzame ideeen te ontwikkelen isocial Platform voor soci-

crowdsourcing platform voor buurtinitiatieven wij zijn sport

al vernieuwers jan eef geef om de jan eef, community voor

Crowdfunding platform voor topsport crowd franchise Waar

en door de winkelstraat vereniging kompas op ijburg

crowdfunding en franchising samenkomen de crowfunding

Community voor het positief bijdragen aan de door ontwik-

alliantie Alternatieve financiering voor sponsoring en fond-

keling van ijburg meax change Meerwaarde van maatschap-

senwerving symbid Inversteringplatform voor het inverste-

pelijke initiatieven transparant maken voor het bevorderen

ren in start-ups of andere bedrijven in ruil voor aandelen

en inversteren in die initiatieven mijn tuin community voor

anwb meerijden Initiatief vanuit de ANWB waarbij samen-

tuinliefhebbers, het delen van kennis mobbr Je eigen crowd-

rijden, carpoolen mogelijk gemaakt wordt

funding platform maken van een website nudge Meehelpen aan goede en duurzame initiatieven petities Makelijker maken voor Nederlanders om een petitie te tekenen of te

MOBILITEIT

bla bla car Vind een rit en bespaar op je rijkosten, samen

starten verbeter de buurt Het aangeven van verbeterpunten

rijden drive ugo Vervoers/taxi bedrijf zoals deze bedoeld is,

op de kaart wijk wiki community-omgeving die mensen in

een fijne auto die je veilig van A naar B brengt toogethr

098 staat stelt om zichzelf te organiseren rondom zaken die

Online ritten deel service in samen werking met social me-

dia uber Vind zo snel mogelijk een taxi bij jou in de buurt

SPULLEN

hoplr Mis nooit meer iets leuks in jouw stad of gemeente

barqo Platform die booteigenaar en mensen die willen

jipio Het delen van spullen met vrienden of bekende krijg

varen samen brengt boat buzz Platform voor eigenaren

de kleertjes Kinderkleding en speelgoed ruilen per pakket

van een vaartuig en mensen die willen varen in Nederland,

little green dress Kledingruil op evenementen

Amsterdam camptoo Verdubbel het plezier van je caravan

ruilboek Gratis boeken ruilen voor punten ruilen.nl Spullen

cycle swap Huur een fiets in Amsterdam van een lokal, de

en diensten ruilen gratis afhalen Marktplaats waar mensen

airbnb onder de fietsen go boat Huur een boot van locals

gratis een advertentie kunnen plaatsen gratis af te halen

en geniet eenvoudig een dag op het water ov fiets Een huur

Gratis marktplaats voor gratis goederen gratis op te halen

fiets die aansluit op de treinreis in samenwerking met de

Zoeken en aanbieden van gratis tweedehands spullen ik

NS slim op weg Slimmer, duurzamer en comfortabeler rei-

geef weg App via facebook voor het zoeken en aanbieden

zen en werken, buiten de file, in een elektrische auto en op

van tweedehands spullen ikringloop App voor het zoeken

de e-bike car 2 go Elektrische auto huren drive moby Een

en aanbieden van gratis spullen book crossing Boeken

abbonement met eigen auto, deze kun je verhuren zodat je

vinden, delen en andere boekliefhebbers ontmoeten date

zelf gratis kunt rijden green wheels Altijd en overal auto’s

my wardrobe Kleding huren de deelkelder Delen, lenen

heel eenvoudig huren, reserveren en rijden my wheels

en opslaan van vrijetijdsmiddelen huren van buren Huren

Vind een deelauto voor je rit of verhuur je auto park fly rent

van spullen bij jou in de buurt lena fashion library Amster-

Gratis parkeren bij schiphol, tijdens parkeren verhuur je

damse kleding bibliotheek marktplaats Marktplaats voor

de auto en hij staat weer klaar op de terug reis snappcar

spullen, diensten peerby Het gratis lenen van je buurtge-

Elkaars auto lenen, simpel en verzekerd utrecht deelt

noten spullen delen Spullen lenen en uitlenen studieboe-

Auto delen in Utrecht we go Platform waar particulieren

ken delen Huur of verhuur je studieboeken van en aan je

elkaars auto kunnen huren op een verantwoorde manier

medestudenten van de bron Marktplaats voor particulieren

RUIMTE

producenten van energie

holiday link Woningruil voor vakantie of huisoppas huizen ruil Woningruil voor vakantie intervac Woningruil voor vakantie koopwoning ruilen Koopwoningen ruilen in Nederland deel stoel Aanbieden van werkplekken door heel Nederland voor ambtenaren bij overheidsinstantie hoffice Je eigen huis open stellen als werkplek voor andere let share Het online boekbaar maken en boeken van werkplekken meet berry Bepaal zelf wat je betaald voor het gebruik van een werkplek of evenement seats to meet het huren van een werkplek, vergaderruimte of flexibele kantoren die anders toch leeg staan air bnb Het huren of verhuren van je woning/kamer in ruim 190 landen air pnp Toiletruimtes over de hele wereld camp in my garden Wereldwijde camping community voor het ter beschikking stellen van je achtertuin couchsurfing Online social netwerk voor het delen van ruimte, kennis voor en door locals crwdbldg Samen een plan maken om leegstand tegen te gaan en dit weer een nieuwe woonbestemming te geven moby park Reserveer een parkeerplaats zowel bij iemand op de oprit als bestaande parkeerplaatsen ome cor Het verbinden van ideeen voor het herbestemmen van leegstaande gebouwen parkeerplekken Het huren of kopen van parkeerplekken park share Community voor het delen van parkeerplekken wimdu Online platform met een breed aanbod aan privĂŠaccommodaties voor iedere smaak en budget

099

100

BRONNEN TV: • • • • • •

VPRO Tegenlicht (30 november 2014). Hoezo samen delen?. Nederland: NPO 2 VPRO Tegenlicht (21 september 2014). Gratis geld. Nederland: NPO 2 VPRO Tegenlicht (28 oktober 2013). Uw persoonlijke data zijn goud waard. Nederland: NPO 2 VPRO Tegenlicht (7 oktober 2013). Mensen van nu. Nederland: NPO 2 VPRO Tegenlicht (8 oktober 2012). Power to the people. Nederland: NPO 2 VPRO Tegenlicht (?). Big Data. Nederland: NPO 2

BOEKEN: • • • •

Rutger Bregman (september 2014). Gratis geld voor iedereen. Amsterdam: De Correspondent Diverse (2014). Pioniers in de stad - Wijkondernemers delen kennis en praktijk. Alkmaar: Trancity Urhahn (2012) Vormgeven aan de Spontane Stad.

Zwolle: Drukkerij Zalsman Martijn de Waal (2013) De stad als interface, Amsterdam: Nai010

ARTIKEL/PUBLICATIE: •

•

•

Martijn de Waal, Michel de Lange KLIK. LIKE! SHARE. Hoe digitale media de publieke ruimte veranderen. Trancity Laura Zuidgeest (November 2018) Effecten van de sharing economy op de samenleving en op wonen Simon Franke, Bart Lammers, Arnold Reijndorp (2015) Nieuw perspectief op Publieke ruimte Publieke zaak: Trancity

BIJEENKOMSTEN: • • • •

Pakhuis de Zwijger (2015) Publieke ruimte - publieke zaak - strategien voor publiek domein.

Pakhuis de Zwijger (2015) Wij Maken Nederland #2: Bouwen aan communities of practice.

Pakhuis de Zwijger (2014) Buurtcommunities #6: Online platforms.

Ruimtevolk (2014) Trendbijeenkomst Deeleconomie en wijkontwikkeling.

INTERNET BRONNEN: •

• •

•

•

http://www.marketingfacts.nl/berichten/een-verscherpte-definitie-van-de-deeleconomie (23-032015) http://www.alletop10lijstjes.nl/top-10-grootstesteden-van-nederland/ (20-03-2015) http://amsterdamsmartcity.com/news/detail/ id/421/slug/amsterdam-the-first-sharing-city-in-europe?lang=nl (ARTIKEL 20-3-2015) Nijmegen deelstad, kaart: https://www.google. com/maps/d/viewer?mid=zq6bPijBEHb8.kRSInLRw5h0s (16-03-2015) http://nextcity.org/daily/entry/sharing-economy-explain-honeycomb-breakdown (25-03-2015)

GEBIEDSVISIE: • •

• • •

Arcadis (Mei 2013). MER Structuurvisie Breda 2030 - Gemeente Breda Gemeente Breda (September 2013), Structuurvisie Breda 2030 - Keuzes maken in een dynamische tijd Gemeente Breda (November 2010) Gebiedsvisie Brabantpark Wijkraad Brabant Park, Gemeente Breda (April 2013) Brabantpark Wijkplan Gemeente Breda (December 2013) Woonvisie Breda - wonen in een dynamische tijd

101

MEER WERK ZIEN...?