Centrumvisie | Valkenswaard Projectverslag van Gaby Rasenberg
Documentatie pagina Naam student: Gaby Rasenberg
Type document: Productverslag
Stage periode: 15-03-2013 t/m 28-06-2013
Stagebegeleider: John Lonink
Stage bedrijf: LOS Stad om land
Hogeschool begeleider: Jolijn van den Berg
Plaats: ’s-Hertogenbosch
Trefwoorden: Product verslag, Gaby Rasenberg, LOS stadomland, Centrumvisie, Valkenswaard
Opleiding: Urban Design
Procesverslag | Gaby Rasenberg
3
Contact info Stagiaire: Gaby Rasenberg Tel.: 06-34306286 gabyrasenberg@gmail.com Stage bedrijf: LOS Stadomland De Gruyterfabriek Veemarktkade 8 5222 AE ’s-Hertogenbosch Tel.: 073-7113770 www.losstadomland.nl Stagebegeleider: John Lonink School: NHTV International hoger onderwijs Mgr. Hopmansstraat 1 4817 TJ Breda Stagebegeleider: Jolijn van den Berg Stage periode: 15 maart 2013 t/m 28 juni 2013
Procesverslag | Gaby Rasenberg
5
Voorwoord In het derde jaar van de studie Urban design aan de NHTV loop je stage. Tijdens de eerste stage periode is het de bedoeling om kennis te maken met het echte vakgebied. Mijn voorkeur ging uit naar het stedenbouwkundig bureau, LOS stadomland in ‘s-Hertogenbosch. Bij LOS stadomland hebben ze mij de kans gegeven om eens rond te kijken, en de sfeer te proeven van een stedenbouwkundig bureau. Tijdens deze stage heb ik ervaring opgedaan op het gebied van stedenbouw en visievorming. Het project waar ik voornamelijk aan heb gewerkt is de nieuwe Centrumvisie voor Valkenswaard. Helaas voor mij is het gestopt bij het vormen van verschillende scenario’s maar het project loopt bij LOS stadomland nog steeds door. Graag wil ik alle medewerkers van LOS stadomland bedanken voor de ervaring die zij mij gegeven hebben. In het bijzonder: Jeanine Beekman en Foke de Jong voor het helpen en sturen in het project voor Valkenswaard, John Lonink en Jolijn van den Berg voor de begeleiding waar nodig, in de voor mij eerste stage periode. ‘s-Hertogenbosch, 27 juni 2013
Procesverslag | Gaby Rasenberg
7
Samenvatting De gemeente Valkenswaard is op zoek naar een nieuwe visie voor het centrum gebied van Valkenswaard. Hiervoor is LOS stadomland gevraagd om samen met hen deze visie te vormen. Valkenswaard ligt net onder Eindhoven tegen de grens van Nederland met België. Het centrum van Valkenswaard kampt met verschillende problemen zoals leegstand en vergrijzing. Ook vormt de Eindhovenseweg een grote barrière voor het winkel- en horeca gebied doordat deze weg dwars door deze gebieden heen snijdt. Het grootse probleem is wel dat er totaal geen visie is op het centrumgebied van Valkenswaard, waaraan alle politieke- en stedenbouwkundige keuzes aan opgehangen kunnen worden. Dit is duidelijk te zien als je jezelf door Valkenswaard beweegt maar ook op de kaart. Er is geen samenhang en de bebouwingskorrel varieërt te veel van klein naar groot. Na het inventariseren van informatie en het analyseren van het gebied is LOS stadomland op een belangrijke vraag uitgekomen: Wil Valkenswaard zich uiten als een stad of een dorp? Dit vraagstuk bracht hen naar 2 scenario’s namelijk het plein- en het lintenscenario. Als 1 van deze scenario’s uitgewerkt zou worden kan dit zeker een nieuwe succesvolle toekomst voor Valkenswaard betekenen. Procesverslag | Gaby Rasenberg
9
Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Historie 3 Profielen 4. Verkeer 4.1 Hoge schaal 4.2 Lage schaal 4.3 Parkeren 5. Bebouwing & functies 6. Recreatie 7. Kwaliteiten en knelpunten 7.1 Mental Maps 7.2 Sferen kaart 7.3 Bewegingen 7.4 Kwaliteiten en knelpunten 8. Scenario’s 8.1 Scenario ‘Plein’ 8.2 Scenario ‘Linten’ 9. Participatie 10. Slotwoord 11. Bijlage 11.1 Scenario aangepast
13 15 21 41 41 43 45 47 49 51 51 53 55 57 59 59 61 63 65 67 67
Alle afbeeldingen in dit verslag zijn eigendom van LOS stadomland. Procesverslag | Gaby Rasenberg
11
Gemeente Valkenswaard De Beekse Bergen
Veldhoven
Eindhoven ‘t Wolfsven Helmond
Waalre
Lommel Eersel
Aalst
Overpelt Bergeijk
De Groote Peel
Weert Heeze
(afb. 1.1)
1. Inleiding Valkenswaard is een gemeente tegen de grens van Nederland en BelgiÍ, ten zuiden van Eindhoven in de provincie NoordBrabant. De gemeente bestaat uit ongeveer 30.600 inwoners, waarvan er zo’n 30.000 inwoners in de plaats Valkenswaard wonen. De gemeente bestaat verder nog uit de dorpen: Dommelen, Borkel en Schaft. Het dorp Valkenswaard staat bekend om zijn evenementen en winkelgebied, met op donderdag de weekmarkt waar veel Belgen nog steeds elke week voor naar Valkenswaard komen. Verder is Valkenswaard omringd door groen, zoals De Malpie, Kempervennen en het Nederbos. Ook de Dommel stroomt recht door de gemeente met daaromheen een mooi recreatiegebied.
Procesverslag | Gaby Rasenberg
13
Historische groei Het dorp is vanuit de Markt via verschillende linten naar buiten gegroeid, Valkenswaard is dan ook van oudsher een lint dorp.
(afb. 2.1)
2. Historie De naam Valkenswaard stamt af van de naam Verckensweerde, dit is nooit een officiële naam voor Valkenswaard geweest. ‘Vercken’ staat voor de varkensmarkt, waar Valkenswaard vroeger om bekend stond. Door de invloedrijke valkeniers in het dorp is later het voorvoegsel ‘Vercken’ veranderd in ‘Valken’ dat wij nu nog steeds kennen. De kern van Valkenswaard is ontstaan aan verschillende linten. Door het gebruik van watermolens werd het land ontgonnen, zo kon hieraan gewoond worden. De linten groeiden al snel uit tot gehuchtjes. In het begin van de 14e eeuw groeide het gehucht Waalre al snel uit tot een groter dorp vanwege de goede welvaart. Dit betekende dat ze zich eerder dan Valkenswaard een kerkgebouw van steen konden veroorloven. Door deze ontwikkeling denkt men nu nog steeds dat Valkenswaard uit Waalre is ontstaan maar dat is niet zo. Valkenswaard vulde zijn inkomen met name door de valkenvangst, in de 19e eeuw hadden de boeren al snel door dat ze hun inkomsten konden aanvullen met de opbrengsten van de tabaksbewerking. Dit was de basis van de succesvolle sigaren industrie die Valkenswaard nog lang gekend heeft. Helaas zijn er veel kleine fabriekjes getroffen in de tweede wereld oorlog Procesverslag | Gaby Rasenberg
15
Historische linten en bebouwing De historische linten zijn de dragers voor de waardevolleplekken en bebouwing.
Historische linten en bebouwing LEGENDA
Historische linten en bebouwing
Gemeentelijke monumenten Waardevolle plekken
Cultuur historische waarden
LEGENDA
Rijksmonumenten
Gemeentelijke monumenten Waardevolle plekken Cultuur historische waarden Rijksmonumenten
(afb. 2.2)
maar tot op de dag van vandaag zijn er nog enkele gebouwen in goede staat, de Hofnar is hier een goed voorbeeld van. Het Weerderhuys uit 1890 aan de Markt is vroeger een kerkje geweest en herbouwd op de plaats van een oudere kerk. Het Weerderhuys functioneert op de dag van nu nog als een trouwkapelletje. Op de ‘kop’ van de markt staat verder nog de SintNicolaaskerk die oorspronkelijk stamt uit 1860, maar doordat in die periode de bevolking enorm groeide heeft men de kerk rond 1928 afgebroken en herbouwd. Verder is in Valkenswaard nog een oude begraafplaats te vinden waar enorm veel belangrijke personen begraven liggen, 0.a. de laatste valkenier en verschillende sigarenfabrikantfamilies. De begraafplaats is voorzien van monumentale bomen en de omtrek van de voormalige kerk, is in de bestrating nog goed herkenbaar.
17
In Valkenswaard zijn nog tal van monumenten bewaard gebleven. We hebben het net al even gehad over bijvoorbeeld het Weerderhuys. Vooral langs de markt zijn nog verschillende monumenten te vinden die zorgen voor een historisch aanzien aan de noord- en oostzijde van de markt. In het midden van de 18e eeuw werd er jaarlijks een bedevaart naar Handel gehouden. De tocht was zo’n 40 km lang en werd te voet afgelegd. Er reden huifkarren mee voor de mensen die niet meer verder konden. De tocht werd begeleid door verschillende muziekkorpsen en in de nacht werd er geslapen bij een boer. De volgende dag ging men weer naar huis. Deze traditie word elk jaar nog steeds levendig gehouden. De tocht wordt Procesverslag | Gaby Rasenberg
De verschuiving van de korrel grote en de maat en schaal door de jaren heen.
Korrel en vaatwijdte De vaatwijdte van Valkenswaard hebben de zelfde maat en schaal als in Waalre dorp.
Valkenswaard Valkenswaard
Waalre-dorp Waalre-dorp
Waalre Valkenswaard (afb. 2.3)
nu nog jaarlijks met versierde huifkarren gereden. Ook het Bloemencorso in Valkenswaard trekt elk jaar nog veel bezoekers. Dit is een traditie die ontstaan is na de bombardementen en later de bevrijding van Valkenswaard op 17 september 1944. Als je nu naar het dorp Valkenswaard kijkt zie je een hele mengeling van allerlei historie door elkaar, samen met naoorlogse bebouwing en bebouwing van de afgelopen 30 jaar. Als je goed kijkt zit er totaal geen samenhang meer in. Door het bij elkaar zoeken van foto’s van vroeger en nu zie je duidelijk de verschillen. De Markt heeft nog steeds een belangrijke functie binnen het dorp. Dit komt mede door de weekmarkt op donderdag, en de vele horeca die de markt laat bruisen. Ook door het belangrijke verkeersknooppunt dat boven op de markt ligt. Het mag wel duidelijk zijn dat deze verschuiving in de functie van de Markt, door de opkomst van de auto een enorme barrièrewerking met zich mee heeft gebracht. Het profiel doet door het legio aan verkeer erg ruim aan. Dit is vergeleken met het dorp Waalre en dit bleek ook te kloppen. De vaatwijdte in Waalre heeft zo goed als dezelfde maat en schaal als in Valkenswaard, maar als je de kaart laat voor wat het is, en je beweegt in beide dorpen blijkt dat elk dorp een heel ander karakter heeft.
Procesverslag | Gaby Rasenberg
19
3. Profielen Zoals in het vorige hoofdstuk al kort is besproken, hebben de profielen en het Centrum van Valkenswaard een opmerkelijk karakter. De vaatwijdte is te vergelijken met andere dorpen zoals Waalre, toch is de sfeer en gevoel van maat verschillend. Doordat een profiel niet te beschrijven is, zijn in dit hoofdstuk juist beelden gebruikt. Uit deze beelden zal verklaren wat er bedoeld wordt met de maat en schaal in Valkenswaard.
Procesverslag | Gaby Rasenberg
21
Eindhovenseweg 1900 aaneenschakeling van individuele panden in een dorpse schaal
klinkerbestrating
shared Space en smalle stoep
Eindhovenseweg 2013
asfalt
aaneenschakeling van individuele panden, oorspronkelijke dorpse maat en schaal nog aanwezig, en schaalvergroting toegepast
verkeersstrook als barierre voor winkels en winkelend publiek
verschillende gevelreclame
gescheiden wegdelen, duidelijke afbakening
Het profiel van nu heeft een rommelige uitstraling. Dit komt mede door de verschillende gevelreclame. Daarnaast wordt de auto uitgenodigd om hard te rijden door de verschillende verkeersstromen een duidelijke eigen plek te geven. Procesverslag | Gaby Rasenberg
Eindhovenseweg ter hoogte van de Corricor (richting het Noorden)
25
De auto voert de overhand in dit profiel, de voetganger heeft een smalle voetgangersstrook terwijl deze weg eigenlijk bedoelt is voor de voetganger. Procesverslag | Gaby Rasenberg
Leenderweg 1915 (richting Weerderhuys) veel groen
klinkerverharding of halfverharding
shared space
Leenderweg 2013 (richting Weerderhuys) veel groen
asfalt
gescheiden verkeerssysteem; parkeerstrook, weg, fietsstrook, stoep Het groen is hier nog duidelijk aanwezig. De voetganger en de automobilist hebben bijna even veel ruimte, door de duidelijke strepen lijkt het of de auto voorrang heeft en voert deze de boventoon. Procesverslag | Gaby Rasenberg
Markt 1920 & 1955-1965 veel groen op, en rondom de Markt
klinkerbestrating
kiosk
Markt 2009 & 2013
veel auto’s
druk beeld van de Markt paaltjes wegmarkeringen
verkeersborden bushalte
De Markt is verandert in een groot verkeersknooppunt. De rust die er heerste is verdwenen. De verkeersborden, paaltjes, wegmarkeringen, bushalte en auto’s zijn het nieuwe beeld van de Markt geworden. Procesverslag | Gaby Rasenberg
Markt, (richting Eindhovenseweg met de kerk in de rug)
Procesverslag | Gaby Rasenberg
Europalaan 1900 breed profiel door spoorlijnen
Europalaan 2013
spoorlijnen zijn verdwenen er is nog steeds een breed profiel
De Europalaan ligt aan de grens van het Centrumgebied doordat hier een spoorlijn heeft gelopen de as een dominante rol op de kaart. Deze weg kan veel verkeerscapaciteit aan maar dit komt de Statie (horeca gebied links) niet altijd ten goede. Procesverslag | Gaby Rasenberg
Europalaan (richting het Noorden)
Erg breed profiel, aan de linkerkant is horeca gesitueerd maar deze kijkt uit op de drukke weg met daarvoor haaks parkeren. Er is groen aangebracht in het profiel, dit verkleint het zicht. Procesverslag | Gaby Rasenberg
Luikerweg 1930-1939 (richting Markt) klinkerbestrating
shared space
dorpse bebouwing
Luikerweg 2013 (richting markt) fietspad, rijweg, stoep
oorspronkelijke dorpse bebouwing is op enkele plekken vervangen door bebouwing van een maat groter
asfalt
De bebouwing heeft nog een dorpse maat en schaal. Het asfalt doet erg kil aan en is daardoor een erg druk uitziend kruispunt voor een dorp. Het groen is vervangen door lantaarnpalen en stoplichten. Procesverslag | Gaby Rasenberg
Luikerweg (richting de Markt)
â–´ Fragment uit de kaart van Valkenswaard, Falk 7e druk - 2004
Procesverslag | Gaby Rasenberg
Verkeer hoge schaal, West Parallel De Europalaan krijgt in het plan voor de west parallel een duidelijke functie, om zo de eindhovenseweg te ontlasten. A2 > Eindhoven A67 > Venlo Veldhoven
Aalst
N69 > Eindhoven Europalaan > Eindhoven
Dommelen
A67 > Antwerpen
Waalre
Leenderweg > N396 richting Leende
A67 > Antwerpen
Dommelen
Dommelen
West parallel
Valkenswaard N69 > Lommel (belgiĂŤ)
Europalaan > N396 (Westparallel)
A2 > Zuid Limburg
Verkeer, West Parallel
Verkeer, West Parallel Neder
land
Belgie
LEGENDA
Loop van de West Parallel???
Loop van de West Parallel??? Zoekzone West Parallel
(afb. 4.1)
LEGENDA
N69 (NL) > N715 (B) Neerpelt, Lommel
Zoekzone West Parallel
4. Verkeer Zoals al eerder is doorgeschemerd in dit verslag, is het verkeersnetwerk in centrum Valkenswaard niet optimaal. Het verkeer vormt een barriĂŤre voor de ruimte eromheen. Er zijn al verschillende oplossingen voor bedacht voor dit probleem. Echter is er in Valkenswaard tot op heden nog niets verandert. Om te beginnen is het belangrijk om eerst de situatie van nu in de vingers te krijgen om daarna een oordeel te geven over hoe het beter zou kunnen en hoe het beter zou zijn.
4.1 Hoge schaal Valkenswaard is direct ontsloten aan de A2. Als men deze afslag neemt richting Valkenswaard rijd je langs de oostzijde het centrum binnen. Op dit moment wordt vaak de afslag Waalre genomen zodat men Valkenswaard aan de noordzijde binnen komt. Dit wordt echter als hinder ervaren doordat er op deze manier veel druk op de N69 komt te staan. Valkenswaard ligt op de grens van BelgiĂŤ en Nederland, de N69 vormt een verbinding tussen deze twee landen. Veel Belgen komen via deze ontsluitingsweg naar Valkenswaard, dit is goed voor het toerisme. Procesverslag | Gaby Rasenberg
41
Verkeer lage schaal 177 > Veldhoven
Eindhovenseweg is een drukke verkeersader die een barriere vormt in het centrum van Valkenswaard
N69 > Eindhov
170 > Dommelen177 > Veldhoven
N69 > Eindhoven
170 > Dommelen
170 - 171 - 172 > Eindhoven station (vanaf de markt ong. 30 min)
Leenderweg > N396 richting Leende
172 > Luyksgestel Markt Valkenswaard 171 - 172 - 177 - 476
Verkeer 172 > Luyksgestel
LEGENDA
Hoog tarief parkeren
Markt Valkenswaard 171 - 172 - 177 - 476
Laag tarief parkeren OV route, bus
Verkeer
Europalaan > N396
Bus halte
Drukke verkeers ader
476 > Achel N69 > Lommel (belgiĂŤ)
LEGENDA Hoog tarief parkeren Laag tarief parkeren OV route, bus Bus halte Drukke verkeers ader
476 > Achel N69 > Lommel (belgiĂŤ)
(afb. 4.2)
West parallel Op dit moment liggen er plannen bij de gemeente Valkenswaard om de west parallel aan te leggen. Het doel van deze weg is om uiteindelijk de druk in het centrum van Valkenswaard te verminderen. De hoofdweg wordt langs de Europalaan geleid worden zodat alleen het bestemmingsverkeer nog in het centrum zal komen. De westparallel krijgt een eigen afslag aan de A2 en zal de dorpjes Dommelen en Valkenswaard ontsluiten aan de westzijde. Door deze ingreep hoopt de gemeente Valkenswaard genoeg verkeer om te leiden zodat uiteindelijk de Eindhovenseweg gedeeltelijk autoluw wordt
4.2 Lage schaal Als je de kaart 2.3 naast de kaart ‘verkeer’ legt, zie je goed dat Valkenswaard van oudsher is opgebouwd uit linten. De ‘hoofdweg’, N69 loopt dwars door het centrumgebied. De Leenderweg vormt de schakel naar de Europalaan en is daardoor erg belangrijk. Openbaar vervoer In Valkenswaard rijden er verschillende buslijnen door het dorp. De meeste bussen staan in verbinding met Eindhoven. Het valt op dat er ook bussen van en naar omliggende dorpen rijden, dit betekent een goede verbinding tussen de dorpen. Het hoofdstation van het busvervoer in Valkenswaard is op de Markt, hier stoppen bijna alle bussen en kun je overstappen indien nodig. Procesverslag | Gaby Rasenberg
43
Parkeren er zijn veel grootschalige parkeervelden aanwezig en slecht bereikbaar vanaf de hoofd ontsluitingswegen.
Deken Mandersplein
Deken Mandersplein Boterpot plein
Prinses Irene Brigadeplein
Boterpot plein
Kerverijplein
Prinses Irene Brigadeplein
Carillonplein De hofnar
Parkeren
Carillonplein De hofnar
LEGENDA
Parkeren
Hoog tarief parkeren Laag tarief parkeren
Kloosterplein
Auto route van en naar parkeerplaats
LEGENDA
Loop route van en naar parkeerplaats
Hoog tarief parkeren Laag tarief parkeren
Kloosterplein
Auto route van en naar parkeerplaats Loop route van en naar parkeerplaats
(afb. 4.3)
4.3 Parkeren In de meeste dorpen wordt vaak langs geparkeerd. In Valkenswaard valt op dat het dorp veel grote parkeerpleinen heeft. Deze pleinen zijn echter niet verbonden zoals wij het kennen met een ‘parkeer rondje’. Het is erg onduidelijk voor de bezoeker waar de parkeerplaatsen te vinden zijn. Het centrum van Valkenswaard wordt op dit moment voornamelijk bezocht door mensen die ‘even snel’ een boodschap moeten doen. Het nadeel van de parkeervelden is dat deze voor het begrip ‘runshoppen’ niet geschikt zijn. Ook de hoge tarieven nodigen niet uit om met de auto boodschappen te doen. Er wordt in Valkenswaard vaak gesproken over een parkeerterrein. Veel bewoners en bezoekers vinden dat er een tekort is aan parkeerplaatsen. Dit alles heeft een keerzijde, namelijk: veel parkeerplaatsen zijn niet te vinden en staan hele dagen leeg. Het valt dus nog te bezien of dit werkelijk een probleem is.
Procesverslag | Gaby Rasenberg
45
Woningtypologieen
Functie
Veel wonen boven functie, dit zorgt voor veel dynamiek. Veel appartement gebouwen met grote korrel. Verder rondom de ‘kern’grondgebonden woningen.
De functies zitten over het algemeen geclusterd bij elkaar met wat uitzonderingen daar gelaten. Functies in sommige gevallen ver van de Eindhovenseweg en de Markt. RKBS Sportcentrum
Zorgcentrum
vvv
RKBS
Zorgcentrum
Uitvaartcentrumv met vv Begraafplaats
Uitvaartcentrum met Begraafplaats
Museum Gerwen-Lemmens
Trouwzaal het Weerderhuis
Trouwzaal het Weerderhuis Fitness
Gymzaal
Functie LEGENDA Diensten
Functie
Dokterspost Cultureel centrum de Hofnar
LEGENDA
Maatschappelijk
Amundsenhal
Diensten
Cultuur Horeca Commercieel Wonen
Dokterspost
Cultureel centrum de Hofnar
Bowling
Amundsenhal
Bowling
Maatschappelijk Cultuur
??? Zorgcentrum
Horeca Commercieel
(afb. 4.4)
Wonen
??? Zorgcentrum
(afb. 4.5)
5. Bebouwing & functies Domm el
Golfclub
Zoals eerder is beschreven in hoofdstuk 2, is er in het centrum van Valkenswaard nog redelijk wat monumentale bebouwing te vinden, met name rondom de Markt. De Markt is van vroeger uit altijd een centrale plek binnen het dorp geweest. Het is dus niet vreemd dat alle voorzieningen en functies vooral gesitueerd zijn rondom dezelfde Markt.
Nederheide Winkelcentrum
De Statie
De markt
47
Rofra Outdoor
Leenderbos
Euro Circuit Center Parcs Kempervennen
De Malpie
Domm
Het belangrijkste winkelgebied is dat aan de Eindhovenseweg. Echter door de hoge verkeersdrukte van de Eindhovenseweg is het moeilijk om van de ene kant van de staat naar de andere kant te lopen, terwijl dit juist samen één winkelgebied zou moeten vormen.
el
Procesverslag | Gaby Rasenberg
Philips de Jong Wandelpark
Wandelpark de Schaapsloop
Op de Markt zelf zit vooral horeca, dit zorgt voor een bruisend plein waarop van alles gebeurd. Het winkelgebied zit aan de andere kant van de kruising, Leenderweg - Waalreseweg Eindhovenseweg. In de loop der tijd is er veel verander en dan met name in de laatste 30 jaar.
Door de jaren heen zijn er nog 2 winkelconcentraties bijgekomen, de Corridor en de Kerverij. De Corridor loopt dwars door de Eindhovenseweg wat de barrière vorming iets zou moeten verminderen maar wat het zeker niet doet als jeRecreatie er rond loopt. in
Sport velden
Valkenswaard
(afb. 6.1)
Valkenswaard Trophy ◀ Zwem 4-daagse ◀ Rabobank Voetbal toernooi ◀
Hemelse Sferen ▶ Truckrun ▶
NK Rally Racing World Champignonship Motocross Dakar Prepoloog ▶ 3 Nations Cup BMX ▶ ▶ ▶
Statie Live ◀ Ameezing ◀ Int. Vogelverschrikkersfestival ◀ Beachvolleybal ◀ Dahlia afterparty ◀
Kermis ◀ Valkenswaard On Ice ◀ Amerikaanse dag ◀ Midzomerbraderie ◀ Militaire voertuigen ◀
Inter. Concours Hippique ◀ Horse Festival ◀
(afb. 6.2)
6. Recreatie Valkenswaard is omringt door groen: de Malpie, Nederhiede en het Leenderbos. Hierdoor zijn in Valkenswaard veel recreatieve mogelijkheden. Doordat de Dommel door gemeente Valkenswaard heen snijdt, ligt ook daar een prachtige recreatieve route. De vele verschillende verenigingen maken intensief gebruik van het groen in Valkenswaard. Het verenigingsleven in Valkenswaard leeft enorm, hier zijn de Valkenswaarders dan ook erg trots op. Met tal van sportverenigingen is er genoeg te doen in Valkenswaard. Niet alleen op gebied van sport zijn er verenigingen maar ook heeft bijna iedere wijk een eigen bestuur. Op het gebied van horeca is er veel te beleven en er worden vaak evenementen georganiseerd rondom de Markt en de Statie. De evenementen zijn niet alleen voor de bewoners van Valkenswaard bestemt, de Grand prix en concours Hippique zijn voorbeelden van internationale evenementen. Deze evenementen spelen in de openbare ruimte een belangrijke rol. Denk aan de Markt, deze zal altijd veel ruimte moeten bieden. Ook de ruimte voor de Statie kan niet zomaar bebouwd worden of een andere functie krijgen.
Procesverslag | Gaby Rasenberg
49
Mental map De ruimtes tussen de functies zijn belangrijk, het verkeersknooppunt wordt als een enorme barriere ervaren.
Mental map LEGENDA
Mental map
Als Historisch waardevol ervaren
LEGENDA
Als goede uitgaansplekken ervaren Als negatief ervaren
Als Historisch waardevol ervaren
Als goede winkel voorziening ervaren
Als goede uitgaansplekken ervaren
Ervaren als een drukke maar minder voor de hand liggende vindbare functies in de plint
Ervaren als een drukke goed vindbare Als negatief ervaren functies in de plint Belangrijke ruimtes tussen de functies, worden vaak groot ervaren met veel Alsverkeer goede winkel voorziening ervaren Ervaren als drukke verkeersknooppunten waar verschillende verkeersstromen bijErvaren elkaar komen als een drukke maar minder voor de
hand liggende vindbare functies in de plint Bebouwing met monumentale waarden Ervaren als een drukke goed vindbare functies in de plint
Belangrijke ruimtes tussen de functies, worden vaak groot ervaren met veel verkeer Ervaren als drukke verkeersknooppunten waar verschillende verkeersstromen bij elkaar komen Bebouwing met monumentale waarden
(afb. 7.1)
7. Kwaliteiten en knelpunten In de hoofdstukken hiervoor zijn alle bevindingen beschreven en verbeeld met betrekking tot o.a. verkeer, functie en ruimte. Met deze bevindingen kun je verschillende conclusies trekken. In dit hoofdstuk worden aan de hand van verschillende analyse kaarten de conclusies duidelijk.
7.1 Mental Maps Een Mental map geeft aan hoe de persoonlijke perceptie van een persoon is tegenover zijn geografische omgeving dat wil zeggen, de manier waarop een persoon de ruimte beleefd. Een Mental map geeft een vertekend beeld van de werkelijkheid weer omdat iedereen een ruimte anders interpreteert. In deze kaart is duidelijk te zien waar de historische bebouwing zich uit en waar deze beleefd wordt. Ook waar de uitgaansplekken zijn en welke straten zich uiten als winkelgebied. Deze kaart is echter gebaseerd op èèn persoon en geeft daardoortotaal geen beeld weer van de werkelijkheid. Het is wel een kleine houvast voor de eerste ideevorming.
Procesverslag | Gaby Rasenberg
51
Sfeerkaart Veel verschillende vlekken en sferen in een klein centrum als Valkenswaard, geen samenhang.
historisch, verleden, cultuur stedelijk, groen, massief, ongebonden
gezellig, bourgondisch, lokaal, solitair
levendig, shoppen, chaotisch, druk, onoverzichtelijk, rommelig, functioneel, versnipperd, sfeerloos
De Statie
Corridor en Eindhovenseweg historisch, monumentaal, herkenbaar, uniek, trots, groen
hoogstaand, uniek, doelgericht
Leenderweg
gezellig, levendig, bruisend, druk bourgondisch, dynamisch, festiviteiten, ontmoeten, ruim, open
uitloopgebied, uitgaan, dorps, verkeersdrukte
De Markt
cultureel, groots, ge誰soleerd, gated community, 60+
De Hofnar
Luikerweg
(afb. 7.2)
7.2 Sfeerkaart Door het maken van een sfeerkaart zijn de kwaliteiten en knelpunten al redelijk duidelijk. De sfeer die op een plek aanwezig is, bepaalt de identiteit van die plek. Wat in Valkenswaard opvalt, is dat er binnen het centrum verschillende kernen en plekken zijn die duidelijk van elkaar verschillen en geen samenhang vormen. In sommige gevallen is dit een voordeel zoals bij de Statie. De Statie is een unieke plek die waarschijnlijk is ontstaan doordat hier van oudsher een station heeft gestaan. Deze plek is erg populair bij de bewoners van Valkenswaard en heeft een eigen karakter. De Markt daar in tegen is juist populair bij het toerisme wat in Valkenswaard komt. De toeristen zijn erg te spreken over de Markt terwijl de bevolking van Valkenswaard het een kil, groot en leeg verkeersknooppunt vindt. De Kerverij is een opzichzelfstaand gebied dat aan moest sluiten op de Corridor. Echter heeft dit gebied te kampen met veel leegstand en is daar door erg onaantrekkelijk geworden. De Corridor is nog steeds een goed lopend winkelgebied en vooral gericht op ouderen. Het plantsoen bij het Weerderhuys springt eruit omdat deze erg groen is aangekleed en nog veel historische waarde bevat. Door al deze verschillende gebieden binnen het Centrumgebied, is er een rommelig beeld ontstaan. Sommige plekken mogen best uniek en opzichzelf staan maar het moet wel samen èèn geheel vormen om zo tot een overkoepelende visie te komen. Procesverslag | Gaby Rasenberg
53
Dynamiek per dagdeel De functies horeca en commercieel zijn gescheiden. Dit resulteert in een kaart waarbij de dagdelen duidelijk een andere dynamiek laten zien.
(afb. 7.3)
7.3 Bewegingen De verschillende gebieden zijn te verklaren door de functie van het desbetreffende gebied en de doelgroep. Doordat het centrum van Valkenswaard verschillende gebieden kent en de verschillende soorten functies bij elkaar geclusterd zijn, krijg je een verschuiving in het gebruik van de gebieden. Het winkelgebied is vooral overdag in trek terwijl de horeca vooral in de avond actief is. Als deze functies zich meer zouden mengen zou dit beeld veranderen. Er zijn twee horeca gebieden deze zijn beiden in de avond actief. In dit geval ondervinden zij geen concurrentie juist omdat ze zich richten op een andere doelgroep. De Statie is vooral gericht op de bewoners van Valkenswaard, terwijl de Markt juist het toerisme en de jeugd aantrekt. Op donderdag is het beeld heel anders. Op donderdag is er op de Markt van 9.00u tot 17.00u een weekmarkt. Dit zorgt voor een fikse verschuiving. Alle activiteiten vinden dan plaats op de Markt en daar ontstaat een grote concentratie. De weekmarkt wordt tevens erg goed bezocht door de mensen uit Valkenswaard en omgeving. De weekmarkt trekt tot over de grens elke week weer tal van bezoekers.
Procesverslag | Gaby Rasenberg
55
Knelpunten
Kwaliteiten
Leegstand in de Kerverij, Eindhovenseweg als barrière voor winkelend publiek en verschillende groten in maat en schaal.
Sterk geconcentreerde winkel/horeca gebieden, historisch deel Weerderhuys, groen recreatiegebied buiten centrum maar bereikbaar.
(afb. 7.4)
(afb. 7.5)
7.4 Kwaliteiten en knelpunten Door alle ondervindingen uit de vorige hoofdstukken en paragrafen, zijn de kwaliteiten en knelpunten zichtbaar geworden. Deze zijn vertaald in twee kaarten (7.4 en 7.5). Door alle plusen minpunten naast elkaar te zetten, ontstaat er een duidelijk beeld over de situatie van het centrumgebied Valkenswaard. Met deze kaarten kunnen verschillende modellen worden gemaakt, deze zullen in hoofdstuk 8 nader toegelicht worden. Kwaliteiten Er zijn binnen het centrum nog verschillende kwaliteiten te vinden o.a. dat er nog verschillende historische linten in takt zijn met daar aan monumentale bijzondere panden. Op verschillende plekken zijn nog oude bomen te vinden. De supermarkten bevinden zich op goede punten, daarmee is het winkelcentrum goed afgebakend. De functies zijn geconcentreerd op verschillende punten en versterken elkaar op deze manier. Knelpunten In het centrum van Valkenswaard zijn met name de hoge verkeersdruk en de leegstand een bijzonder knelpunt. De verkeersdrukte vooral van het doorgaandverkeer vormt een barriĂŤre voor het winkelgebied. Ook passeert er veel vrachtverkeer wat gevaarlijke situaties op levert en geluidsoverlast bezorgd. Het gevaarlijke kruispunt aan de noordkant van de Markt is onoverzichtelijk en hinderlijk voor de voetgangers en fietsers. De schaalvergroting die door de jaren heen in het centrum heeft plaatsgevonden doet afbreuk aan de historische maat en schaal. Procesverslag | Gaby Rasenberg
57
(afb. 8.1)
(afb. 8.2)
8. Scenario’s 8.1 Scenario ‘Plein’ Een autovrij hart van Valkenswaard, waar sterk ingezet wordt op ontmoeting tussen horeca en detailhandel. • Inzetten op plekken/pleinen/ruimtes (De Markt, Statie en compact winkelgebied); • Actief inzetten op concentratie van winkels met een winkelrondje (overige delen centrum afwaarderen, transformeren tot wonen); • Autovrije Markt en deel Eindhovenseweg, parkeersysteem met parkeervelden, afwaarderen noordelijk deel centrum (voor detailhandel); • Groen inzetten ter verbetering van openbare ruimtes; • Losse, grote korrel, passende maat voor het centrum toepassen.
Procesverslag | Gaby Rasenberg
59
(afb. 8.3)
(afb. 8.4)
8.2 Scenario ‘Linten’ Een historisch gegroeid hart van Valkenswaard, waar sterke linten met elkaar in verbinding staan en samen komen op de ontmoetingsplekken van Valkenswaard. • Inzetten op linten / lijnen / straatjes; • Inrichting straten aanpassen gericht op alle soorten verkeer, niet alleen de auto. Stukje Eindhovenseweg èèn richting naar het zuiden t.b.v. inrichting winkelgebied. Parkeren aan de linten en velden enkel ter ondersteuning; • Detailhandel / horeca aan de linten, niet actief sturen op een compact winkelgebied. Overige delen van het centrum afwaarderen, transformeren tot wonen; • Groen toevoegen als accentuering van linten. (Groene) Loper van Eindhovenseweg, over markt richting kerk; • Maat en schaal passend bij de (historische) linten.
Procesverslag | Gaby Rasenberg
61
Woordwolk van ambtenaren van de gemeente waarin duidelijk wordt dat ze niet meer weten welke kant ze op willen: stad of dorp?
Woordwolk steakholders ‘klein’.zij hebben duidelijk een mening over de doelgroep en vergrijzing zien zij niet als probleem.
9. Participatie Het vormen van een centrumvisie kan niet zonder de mening van belanghebbende. Binnen de zoektocht naar een nieuwe centrumvisie voor gemeente Valkenswaard, zijn verschillende partijen benaderd: • Stakeholders ‘klein’ (o.a. woningbouw coöperatie, directeur Rabobank, voorzitter van ondernemers organisatie, voorzitter bestuur horeca) • Stakeholders ‘groot’ (o.a. stakeholders klein, voorzitter verenigingsleven, diverse ondernemers in het centrum) De samenkomst wordt geleid door de projectleiders. Tijdens deze bijeenkomst worden de modellen voor gelegd. Na een korte introductie is het de bedoeling dat de belanghebbenden in groepen uit elkaar gaan en hun ideeën en mening geven. De invloed van belanghebbende is enorm belangrijk in de visie vorming. Dit zijn immers de mensen waar de visie betrekking op heeft. Na het vormen van de definitieve modellen, zal er een avond voor bewoners georganiseerd worden.
Procesverslag | Gaby Rasenberg
63
10. Slotwoord Na de verschillende fases die dit project al heeft ondergaan, is de centrumvisie voor gemeente Valkenswaard nog niet afgerond. Tijdens de stage bij LOS stadomland ben ik gestopt bij het maken van twee scenario’s die nog ter discussie zijn gesteld bij de stakeholders ‘groot’. Een week voor mijn vertrek bij LOS stadomland zou er nog een bewonersavond georganiseerd worden maar door de grote impact die de plannen maakte bij het gemeentelijke bestuur zijn deze verschoven tot na de zomervakantie. Ik heb met de bevindingen van de laatste discussie avond nog een nieuw scenario bedacht waarbij volgens mijn opinie alle belangrijke punten terug komen die benoemd zijn door alle stakeholders. Dit scenario kun je vinden in de bijlage. Ik wil nogmaals mijn collega’s bij LOS stadomland bedanken voor de leerzame periode die ik bij hen heb mogen meemaken. En ik wens hen veel succes bij het vormen van de uiteindelijke centrumvisie voor de gemeente Valkenswaard.
Procesverslag | Gaby Rasenberg
65
11. Bijlage 11.1 Scenario aangepast Een autoluw hart in Valkenswaard, waar de sterke linten samenkomen en zo de ontmoeting plaats vindt tussen horeca en detailhandel. • Inzetten op de Markt met sterke aanlooproutes; • Inrichting aanlooproutes aanpassen gericht op langzaam verkeer, met de auto te gast; • Stuk van de Eindhovensweg èèn richting naar het zuiden t.b.v. inrichting aanlooproutes; • Grootschalige overbodige parkeerpleinen transformeren tot eventuele woongebieden voor starters; • Kort parkeren toe laten langs de linten (langs parkeren); • Concentratie centrum sturen rondom de Markt; • Leegstaande panden afwaarderen, transformeren tot wonen. • Groen inzetten ter verbetering van openbare ruimtes en ter accentuering van de aanlooproutes; • Maat en schaal passend bij de (historische) linten • Detailhandel inzetten in de aanlooproutes die sturen richting de Markt met horeca; • Door gebruik van free-wifi de Markt nog aantrekkelijker maken als verblijfsgebied; • De Statie op zichzelfstaand maken en eigen identiteit nog meer benadrukken. Procesverslag | Gaby Rasenberg
67
gabyrasenberg@gmail.com