Janina Reichert-Toth Andrzej Meissner
galeria
dylag
Janina Reichert-Toth (1895-1985)
Rzeźba/Sculpture
Galeria Dyląg, 14 IV – 14 V 2016
Prezentowane na Wystawie rzeźby pochodzą ze zbiorów Miasta Nowy Sącz oraz z kolekcji prywatnych.
Na okładce: Janina Reichert w swej pracowni przy ul. Kurkowej we Lwowie, ok. 1930 r.
ul. św. Tomasza 22, 31-027 Kraków tel. +48 12 431 25 21, 501 011 103 www.dylag.pl, galeria@dylag.pl
Autobiografia Janiny Reichert-Toth napisana w 1981 r.1 Janina Reichert-Toth ur. 1895 r. w Starym Samborze. Szkołę średnią ukończyłam we Lwowie, maturę zdawałam w r. 1914 na uchodźstwie w Bernie Morawskim. Po powrocie do Lwowa studiowałam rzeźbę w Państwowej Szkole Przemysłu Artystycznego, którą ukończyłam w r. 1918. Następnie wyjechałam do Krakowa, gdzie zapisałam się na wydział rzeźby u prof. Laszczki. Studia te zmuszona byłam przerwać po 3-ch latach wskutek choroby. Po powrocie do Lwowa pracowałam jako nauczycielka rysunków w średniej szkole zawodowej oraz wyższej gospodarczej w Snopkowie. Równocześnie w domu przygotowywałam wystawę moich rzeźb, którą urządziłam w r. 1927. Po tej wystawie otrzymałam bardzo życzliwe recenzje i zamówienia, które skłoniły mnie do zrezygnowania z pracy pedagogicznej. W czasie międzywojennym brałam udział w licznych wystawach w kraju i za granicą, a także w konkursach, gdzie otrzymywałam nagrody; II-gą i III-cią za projekt Marszałka Piłsudskiego we Lwowie, II-gą na międzynarodowym konkursie w Katowicach również za projekt pomnika Marszałka oraz Powstańców Śląskich, wreszcie w r. 1939 w Wilnie otrzymałam I-szą nagrodę za projekt pomnika – też Marszałka Piłsudskiego. W tym samym roku na podstawie konkursu w Katowicach dostałam zamówienie na wykonanie pomnika Powstańców Śląskich, nie zdążyłam go jednak zrealizować wskutek wybuchu wojny. W tym międzywojennym okresie wykonałam jednak pomnik poległych w Brzeżanach. Następnie Marii Konopnickiej i Bpa Bandurskiego (kapelana Legionów) wys. 5,60. Niestety, pierwszy z nich został zniszczony przez nacjonalistów ukraińskich, a dwa następne przez Niemców – odlane w brązie i gotowe do ustawienia na cokołach. Wykonałam też w tym czasie wiele rzeźb sakralnych we Lwowie, Tarnopolu, Krośnie i innych miastach Małopolski Wschodniej (ołtarze i rzeźby na fasadach kościołów) a także portretów i rzeźb na nagrobki. Po wojnie i przeniesieniu się do Krakowa w r. 1946 pracowałam czas jakiś przy konserwacji ołtarza Wita Stwosza. Z pracy tek zrezygnowałam po otrzymaniu kilku zamówień. Wykonałam pomnik „ofiar terroru hitlerowskiego w Nowym Sączu”, kilka pomników nagrobkowych i wiele rzeźb sakralnych w innych miastach. W pierwszych latach pobytu w Krakowie pracowałam na zamówienia śp. inżyniera Gawlika. Wykonałam dla niego kilkanaście modeli mniejszych postaci świętych i cztery duże anioły do katedry w Częstochowie, a także trzech świętych na fasadę kościoła w Niepokalanowie. Po jego śmierci otrzymałam zamówienie na wykonanie ołtarza głównego i dwu bocznych w kościele w Nawojowej, który polichromowała art. mal. Richterówna z Nowego Sącza. Ostatnią moją pracą sakralną było sześć postaci świętych na fasadzie kościoła oo. Franciszkanów w Jaśle. Prócz tych prac kościelnych zrealizowałam też z prof. Popławskim i moim mężem rekonstrukcję pomnika A. Mickiewicza w Krakowie. W tym czasie brałam udział w wystawach i otrzymałam kilka zakupów do zbiorów państwowych i muzeów. Przy wykonywaniu dużych prac na zamówienie pomagał mi zawsze mój mąż. Zawdzięczam też dużo pomocy rzemieślników artystycznych, w szczególnie śp. p. Stanisławowi Wiśniewskiemu z Nowego Targu. Pozwolę sobie jeszcze wspomnieć, że nazwisko moje było wymieniane i rzeźby reprodukowane w licznych dziennikach i czasopismach, a także w encyklopediach krajowych i zagranicznych. Z tych ostatnich – wiadome mi są – „Who’s Who in Central and East Europe”, „Femmes Remarquables d’Aujourd’hui”, „Kuenstler Lexikon des zwanzigsten Jahrhundert”. Janina Reichert-Toth
1
Biblioteka Naukowa PAU I PAN w Krakowie, rkps sygn. 11 605, k. 121-123
3
A Forgotten Sculptor Janina Reichert-Toth (1895-1986) an her Work Janina Reichert-Toth was born in 1985 in Old Sambor. In 1903 the family settled in Lviv, where Janina started education in private junior high school later continued in a secondary school, from which she graduated in 1915 with a diploma. In the autumn of the same year she was admitted to the State Industrial School (Decorative Sculpture Department), which she finished in 1918, and already in November started studies at the Academy of Fine Arts in Kraków, where she studied sculpture under the supervision of Konstanty Laszczka as a student associate. Only in her second year she obtained the status of full student. Difficult three years of learning were made even harder because of her problems with health. By the end of 1921 she settled down in Lviv. She took up a job a drawing teacher and organised her own studio, where she was realising her artistic projects. Owing to her intensive learning an hard work, already in 1927 she was invited to participate in the exhibition organised by the Society of the Friends of Fine Arts in Lviv. The revievs were positive, some even enthusiastic. Janina Reichert presented 20 sculptures, including portraits, altar figures (made on commission for St. Magdalen’s church) and especially singled out – Madonna; Pieta; Eve (the reviews said: the sculpture “strikes with the harmony of the proportions and excellent effect of an almost indiscernible movement”) and Aviator (“made in incredibly simple lines, yet, composed in such a way that it adds wings to the whole figure and makes it look as if dashing upward”). The reviews emphasised the artist’s talent for composition, sensitivity and emotionality, which she skillfully locked in difficult material, requiring considerable physical force. After the exhibition Janina Reichert started receiving many commissions for sacred sculptures (for example the main altar in St. Elisabeth’s Church, decoration of the church in Polanka near Krosno) as well for statues and portraits (the locket with the portrait of J. M. Ossoliński, the bust of Marshal Józef Piłsudski). In 1929 she participated in two exhibitions; in 1930 she presented her artistic achievements at a spring art exhibition of the Society of the Friends of Fine Arts in Lviv (among other works she presented The Dancer); in the autumn she took part in the exhibition in Warsaw’s Zachęta (Dawn, Slaves of love and The Angel’s Head). In the years 1931-1932 she worked on the Memorial for the Fallen commissioned on the occasion of the fifteenth anniversary of the establishment of the 51st Regiment of the Borderland Infantry of Rifleman in Brzeżany, at the same time she executed numerous commissions for sacred sculptures. In the middle of the thirties her artistic position of a recognised sculptor was assured by her numerous successes. She finished year 1935 shoving her works at an international exhibition in Brussels, in which she participated together with such exquisite Polish sculptors as Xawery Dunikowski and Alfons Karny. At the same time Janina Reichert married Fryderyk Toth (1896-1982), He fought in World War I in the Austrian uniform, but then joined the Polish Army, where he served as captain. In the early 1930s he decided to close the military chapters of his life and make a fresh start as a sculptor. Janina and Fryderyk took part in two Józef Piłsudski Monument competitions in Vilnus and in Katowice (1936-1939) and they won the first and the second prize respectively. A similar competition was organised in Lviv, Janina and Fryderyk took part in it together with their team and won the second and the third prize. However, Janina’s grat success was the fact that three busts of Piłsudski made by her were placed in the representative locations in Lviv: in the vestibule of the First Cadet Corps (1928), in the building of the District Court (1936), and on the front of the barracks of the Regiment of Lviv Riflemen at St. Peter’s street (1937). The second half of the thirties is the time of Janina Reichert-Toth’s greatest successes. She received the commissions on two monumental statues: an eminent poet Maria Konopnicka, who died in Lviv and was buried in the Łyczków Cemetery, and Bishop Władysław Bandurski, the chaplain of the Legions during World War I, who contributed enormously to Poland’s independence. Konopnicka’s statue was a personification of the poet’s artistic activity – it was a sculpture presenting a young man leaning over a plough, a ploughman working with great effort. The sculpture referred to a vary popular patriotic poem of Konopnicka – Rota – sung in the times of the partitions of Poland. It begins with the words: “We shall not abandon the land of our ancestors”. A 3.5 – meter high statue was to be erected in the Styjski Park in 4
Lviv. It was to be unveiled in October 1939. The statue of Bishop was to be placed in front of the garrison church in Lviv, in the Bandurski Square. It was an impressive, over 5.5 – meter high figure of the preaching Bishop, presented in a dynamic gesture, as if he was stirring the crowds with his sermon. The statue was to be erected before 1st June 1940. In 1939 both plaster models were transported to Warsaw, where they were destroyed during the war. The fact that her most prestigious monument sculptures were destroyed was a great blow to the artist. The outbreak of the war brought a complete change in the life of both sculptors. They spent years 19391945 in Lviv, luckily avoiding Soviet deportation to Kazakhstan or Siberia, which became the experience shared by tens of thousands of Poles, living in Lviv. However, during the Soviet occupation Janina and Fryderyk had to enroll in the Union of Soviet Artists in Ukraine and participate in the artistic life imposed by the occupant. In the years 1941-1944, that is during the German occupation, Janina and Fryderyk did not participate in the artistic life. They were deported from their house and studio, many of their works were lost. Fryderyk Toth was an officer in the Polish resistance (Home Army). In June 1946 they moved to Cracow, where at first they assisted in the conservation of Veit Stoss’s altarpiece in St. Mary’s Church and afterwards in the creation of the replica of Adam Mickiewicz statue in the Main Square, destroyed by the Germans in 1939. In the post-war times Janina Reichert-Toth presented her works several times at the exhibitions in Cracow. Zakopane, Łódź and Warsaw. Yet, she returned to the sacred sculpture, although it was not easy to obtain a commissions in the times when the communist authorities did not allow to build new churches. Altars, figures of the saints and smaller works of Janina Reichert can be found in the churches of Tomaszów Lubelski, Sahryń, Niepokalanów, Częstochowa, Jasło, Żory and other smaller places, In 1976 the artist received a prestigious Father Albert Prize for her achievement in the field of sacred art. She died in 1986, four years after the death of her husband. They were both buried in the Salwator Cemetery in Cracow. Karolina Grodziska Fragment z Addendy w „Zapomniana rzeźbiarka. Janina Reichert-Toth (1895-1986) i jej twórczość”, Kraków 2009.
Składamy serdeczne podziękowania Rodzinie Artystki za przychylność oraz udzieloną pomoc.
Ewa/Eve/1925, gips/gypsum, 53 x 17 x 19 cm
7
GĹ‚owa kobiety/Head of a Woman /1930, alabaster, 38 x 18,5 x 23 cm
8
GÅ‚owa kobiety/Head of a Woman /1930, drewno/wood, 41 x 19,5 x 13 cm
9
Piłkarze/ Footballers, 1937, gips/ gypsum, 46,5 x 55 x 28 cm
10
Głowa kobiety ze sznurem korali/ Head of a Woman with a String of Beads/ lata 30./30s, gips/gypsum, 23 x 15 x 14 cm Głowa św. Elżbiety/ Head of St. Elizabeth, 1930, gips/ gypsum, 23 x 20,5 x 16 cm
11
Maska Chinki/ Mask of a Chinese Women, 1957, cement, 31,5 x 22 x 16 cm Maska/Mask, 1957, cement, 27 x 22 x 15 cm
12
GÅ‚owa kobiety/Head of a Woman /1960, gips/ gypsum, 33,5 x 16 x 20 cm
13
Tancerka/Dancer, 1957, gips/gypsum, 76 x 19,5 x 15 cm
14
Akt/Act, lata 60./60s, gips/ gypsum, 40 x 10,5 x 11,5 cm Sen/Dream, 1979, gips/ gypsum, 23,5 x 31 x 19 cm
15
Dziewczynka z kotem/Girl with a Cat, lata 30./30s, gips/ gypsum, 18,5 x 15 x 19 cm Murzynek/Little Black Man, 30./30s, gips/ gypsum, 18,5 x 9,5 x 9,5 cm
Janina Reichert-Toth Andrzej Meissner
galeria
dylag