Mesaches

Page 1

Reloch de pocha CHUSÉ INAZIO NABARRO

2

Alas de papel. Gernika, 1937 FERNANDO ROMANOS HERNANDO

3

Mesaches CHUSÉ INAZIO NABARRO

Mesaches. Os feitos que se recontan en Mesaches trascurren en a Unibersidá Laboral de Cheste entre as añadas de 1974 e 1977. Ta par d’alabez o protagonista d’a nobela, un mesache d’onze ta catorze añadas, bibe, de conchunta con os suyos compañers, chóbens cadiellos prozedens de totas as Españas, o paso dende a nineza ta l’adoleszenzia en o mesmo inte en o que o país entero yera cambiando, dixando dezaga la nineza, no pas inozén, d’a ditadura ta plegar enta la rebatosa adoleszenzia d’a transizión. Mesaches parla, per consiguién, basicamén de dos temas, de l’amostranza e d’a transizión democratica. Dos temas que, per culpa d’a conchuntura d’imboluzión economica, sozial e politica en as que güe nos trobamos inmersos, son esdebenitos dos temas muito autuals. Mesaches ye una nobela escolar e ye tamién en buena mida una nobela istorica. Pero Mesaches ye tot ixo e ye encara muito más. De fautura libre e sincopata, a obra achunta en as suyas fuellas os escais d’un dietario presonal con os cabos d’un sosprendén bestiario. Bi aparexen igualmén continas referenzias á la mosica e á o zinema d’ixas embueltas, asinas como bellas istorias biblicas refeitas u rebersionatas d’una traza parellana á como -diz l’autor- lo feba Mark Twain. Mesaches ye, en zagueras, una nobela puzle en a que totas as piezas, as gran e as más chiquetas, rematan encaxando unas con atras en un conchunto unitario. Chusé Inazio Nabarro ha ubierto, una begata más, una endrezera, nueba e insospeitata, en o panorama d’a narratiba contemporania en luenga aragonesa.

www.garadedizions.com

MESACHES CHUSÉ INAZIO NABARRO

1

ARTO

MESACHES

ARTO

3

CHUSÉ INAZIO NABARRO

CHUSÉ INAZIO NABARRO naxió en Tauste (Zinco Billas, Aragón) o 30 de nobiembre de 1962. Ye poeta e narrador en aragonés, e lizenziato en Filolochía Ispanica per a Unibersidá de Zaragoza. Treballa de profesor de luenga e literatura en un instituto de Uesca. Ye seguramén l’autor más gualardonato en luenga aragonesa. O día de güe ye o presidén d’o Consello d’a Fabla Aragonesa. Ha publicato bels libros e colezions de poemas: A pelleta entre as barzas (“II premio literario Val d’Echo”, 1983), O mirallo de chelo (IV Premio “Ana Abarca de Bolea”, 1985), A balada de o choben Billy (“I premio literario Billa de Sietemo”, 1994), En esfensa de as tabiernas y atros poemas (1998) e Sonetos d’amor e guambra (IX Premio “Ana Abarca de Bolea”, 2001), obra ista zaguera que fazió que as Deputazions de Uesca e Zaragoza li atorgasen o premio “Pedro Saputo”. En prosa ha publicato los siguiens tetulos: Astí en do l’aire sofla ta sobater as fuellas de os árbols (1989, premio “Arnal Cavero” de 1990; editata tamién en castellano en 2011), Tiempo de fabas (1997 e 2010), Chuan Galé (o cuaderno de tapas royas) (2003), Reloch de pocha (“IV Premio Ziudá de Balbastro”, 2006; con dos edizions en ruso e una atra en castellano) e Mesaches. Antimás ye autor d’una serie de cuentos e testos breus publicatos en libros coleutibos: Prebatina d’una falordia sin de fadas ni nanez (“III premio literario Val d’Echo”, 1984), A lifara (“I premio literario Bal de Xalón”, 1988), Triptico de os tiempos de a postema (en Nuei de tiedas, 1999), Con as fuellas contatas como as balas (en Desde aquí, 1999), Renaximiento (en Zaragoza, de la Z a la A, 2003), Os cuatre cantos de o cuculo (en La torre de papel, A Coruña, 2003), Cans e cochins (en Branquil d’a Cerdanya, 2007), M’estimarba más no fer-lo (en Capiscol, 2008), Linia P (publicata en catalán en Giranto, Proa, Barzelona, 2011) e Biachee con nusatros (en Tren de Val de Zafán, 2011).


Reloch de pocha CHUSÉ INAZIO NABARRO

2

Alas de papel. Gernika, 1937 FERNANDO ROMANOS HERNANDO

3

Mesaches CHUSÉ INAZIO NABARRO

Mesaches. Os feitos que se recontan en Mesaches trascurren en a Unibersidá Laboral de Cheste entre as añadas de 1974 e 1977. Ta par d’alabez o protagonista d’a nobela, un mesache d’onze ta catorze añadas, bibe, de conchunta con os suyos compañers, chóbens cadiellos prozedens de totas as Españas, o paso dende a nineza ta l’adoleszenzia en o mesmo inte en o que o país entero yera cambiando, dixando dezaga la nineza, no pas inozén, d’a ditadura ta plegar enta la rebatosa adoleszenzia d’a transizión. Mesaches parla, per consiguién, basicamén de dos temas, de l’amostranza e d’a transizión democratica. Dos temas que, per culpa d’a conchuntura d’imboluzión economica, sozial e politica en as que güe nos trobamos inmersos, son esdebenitos dos temas muito autuals. Mesaches ye una nobela escolar e ye tamién en buena mida una nobela istorica. Pero Mesaches ye tot ixo e ye encara muito más. De fautura libre e sincopata, a obra achunta en as suyas fuellas os escais d’un dietario presonal con os cabos d’un sosprendén bestiario. Bi aparexen igualmén continas referenzias á la mosica e á o zinema d’ixas embueltas, asinas como bellas istorias biblicas refeitas u rebersionatas d’una traza parellana á como -diz l’autor- lo feba Mark Twain. Mesaches ye, en zagueras, una nobela puzle en a que totas as piezas, as gran e as más chiquetas, rematan encaxando unas con atras en un conchunto unitario. Chusé Inazio Nabarro ha ubierto, una begata más, una endrezera, nueba e insospeitata, en o panorama d’a narratiba contemporania en luenga aragonesa.

www.garadedizions.com

MESACHES CHUSÉ INAZIO NABARRO

1

ARTO

MESACHES

ARTO

3

CHUSÉ INAZIO NABARRO

CHUSÉ INAZIO NABARRO naxió en Tauste (Zinco Billas, Aragón) o 30 de nobiembre de 1962. Ye poeta e narrador en aragonés, e lizenziato en Filolochía Ispanica per a Unibersidá de Zaragoza. Treballa de profesor de luenga e literatura en un instituto de Uesca. Ye seguramén l’autor más gualardonato en luenga aragonesa. O día de güe ye o presidén d’o Consello d’a Fabla Aragonesa. Ha publicato bels libros e colezions de poemas: A pelleta entre as barzas (“II premio literario Val d’Echo”, 1983), O mirallo de chelo (IV Premio “Ana Abarca de Bolea”, 1985), A balada de o choben Billy (“I premio literario Billa de Sietemo”, 1994), En esfensa de as tabiernas y atros poemas (1998) e Sonetos d’amor e guambra (IX Premio “Ana Abarca de Bolea”, 2001), obra ista zaguera que fazió que as Deputazions de Uesca e Zaragoza li atorgasen o premio “Pedro Saputo”. En prosa ha publicato los siguiens tetulos: Astí en do l’aire sofla ta sobater as fuellas de os árbols (1989, premio “Arnal Cavero” de 1990; editata tamién en castellano en 2011), Tiempo de fabas (1997 e 2010), Chuan Galé (o cuaderno de tapas royas) (2003), Reloch de pocha (“IV Premio Ziudá de Balbastro”, 2006; con dos edizions en ruso e una atra en castellano) e Mesaches. Antimás ye autor d’una serie de cuentos e testos breus publicatos en libros coleutibos: Prebatina d’una falordia sin de fadas ni nanez (“III premio literario Val d’Echo”, 1984), A lifara (“I premio literario Bal de Xalón”, 1988), Triptico de os tiempos de a postema (en Nuei de tiedas, 1999), Con as fuellas contatas como as balas (en Desde aquí, 1999), Renaximiento (en Zaragoza, de la Z a la A, 2003), Os cuatre cantos de o cuculo (en La torre de papel, A Coruña, 2003), Cans e cochins (en Branquil d’a Cerdanya, 2007), M’estimarba más no fer-lo (en Capiscol, 2008), Linia P (publicata en catalán en Giranto, Proa, Barzelona, 2011) e Biachee con nusatros (en Tren de Val de Zafán, 2011).


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Pรกgina 3

MESACHES (mil doszientos setanta e dos) COLEZIร N ARTO, 3


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 4

Diseño de portalada: Gara d’Edizions Ilustrazión de portalada: Güego cosmico d’una pintura rupestre trobata en a Isla de Pascua

1ª edizión setiembre, 2012

Mesaches. (mil doszientos setanta e dos) obtenió o VII Premio de Nobela Curta Ziudá de Balbastro 2010 e se publica con a colaborazión de l’Área de Cultura del Ayuntamiento de Balbastro

© d’ista edición Gara d’Edizions GARA D’EDIZIONS Avda. Navarra, 8 E-50010 Zaragoza www.garadedizions.com e–mail: gara@garadedizions.com

I.S.B.N.: 978-84-8094-203-4 Dep. Legal: Z-2096-2012 Imprenta: INO Reproducciones, S.A. Cualsiquier forma de reproduzión, distribuzión, comunicazión publica u tresformazión d’ista obra nomás puestar reyalizada con l’autorizazión d’os suyos tetulars, fueras d’as eszeuzions prebistas per a lei. Endreze-se a CEDRO (Centro Español de Derechos Reprográficos, www.cedro.org) si prezisa fotocopiar u escaneyar bel fragmento d’ista obra.


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 5

MESACHES (mil doszientos setanta e dos)

CHUSÉ INAZIO NABARRO

VII PREMIO DE NOBELA CURTA «ZIUDÁ DE BALBASTRO» 2010


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Pรกgina 6


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 7

caxas de mistos. Caxas de mistos. Latas de sardinetas en azeite. As nuestras cambras yeran tan chicotas como as gabinas d’os barcos que tramenan á trabiés d’os ozianos. En os mesmos metros en cuadro, alto u baxo, que güe ocupa o mío estudiet (con a mía mesa de treballo, l’ordinador con a pantalla de colors e una chiqueta, anque seleuta, biblioteca) dormíbanos, ta par d’alabez, un total de güeito mozez. Ístas yeran as dimensions reals d’as nuestras cambras irreals. Íxa e no pas atra yera la grandaria que realmén teneban. Caxas de mistos. Latas de sardinetas en azeite. Cambras fartas de chen. Gabinas acaramullatas, de bor en bor, cuasi tan plenas como a zelebre e zinematografica gabina d’os chirmans Marx. As nuestras cambras sólo teneban que tres parez. A parete d’o fundo, en a que bi yera la finestra, e os dos trestalles u tabiques que las deseparaban d’a cambra d’antis e d’a cambra de dimpués. U, ya más raramén, d’o hall u d’os escusatos en o caso de que se tratase d’a primera u d’a zaguera d’as cambras de cadaguna d’as dos ringleras de cambras que teneba o dormitorio. As dos retalinias de cambras trestallatas per o paretazo que, igual como lo esquinazo d’un grandizo lebiatán, recorreba de punta ta coda o espazio en do chazébanos. Bistas con un poquet de perspeutiba, parexeban as ringleras de gayolas d’una nau de tozinos feita á lo gran, en plan industrial. Debán d’a finestra bi eba una solareta en a que i capébanos dreitos uno u talmén dos mesaches e o conchunto –bastida de fusta, beire e solareta– teneba, si fa u no fa, a forma d’un atabul encristalato con una cortina de tela rezia debán que soleba amagar-lo. Á trabiés d’ixa finestra i dentraba la luz nuestra de toz os días, a bentilazión cutiana de toz os maitins d’o curso e a frescor que nos acorporaba en as biespras e en as nueis d’agüerro e primabera. En cada cambra bi eba cuatre literas de dos leitos cadaguna, la un, baxo, á poco más d’un furco 7


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 8

de distanzia d’o solero, e l’atro, astí alto, tasamén á tres palmos d’o teito. Dos de as literas yeran en a parti de debán d’as cambras, pretas, una e atra, á cadaguna d’as dos parez d’os tabiques, á o canto d’o luengo pasadizo que embastaba la metá d’as cambras con ixe tenue filo de luz feito con una retalinia de poquetas luzetas rastreras. As atras dos yeran en o fundo d’a cambra, tamién chunto á las parez, una á cada man d’a finestra. O tarabidau d’as literas yera de fierro, pintato de color narancha. Escletos metalicos e coloritos. Carcazas ferrencas, tiercas e fredas, muito resistens, inrobinables, funzionals, d’ixas de dura. Os cobertors que amagaban os güeito colchons d’os güeito leitos (de cadaguna d’as bentizinco cambras de cadagún d’os seis colechios de cadaguna d’as cuatre residenzias que componeban o complexo educatibo de Cheste) yeran toz de color berde escura, con rayas negras que feban cuadros d’ixos que claman escozeses. Ta puyar ta os cuatre leitos d’alto bi eba senglas escaleretas berticals, igual como as de man, tamién de fierro anaranchato, con tres u cuatre escalerons. Á yo istas escaleretas no sé per qué me trayeban ta la memoria ixas atras escaleretas que diz que bi ha en os submarinos. Ixos curtos escalerons metalicos per os que puyan e baxan as tripulazions ta ir dende un libel ta os atros libels d’as naus u ta plegar en zagueras dica la escotilla retona que, dimpués de fer chirar una rueda chicotona, conduze ta o puen, ta la cubierta, plataforma esterior u lomera de fierro que bi ye en o cobalto d’istos caxaloz de chapa sumerchible. En o espazio intermeyo entre as dos literas de debán e as dos de dezaga bi yeran, tamién arrimatas ta las parez, as güeito taquillas de metal. En tocábanos á una per capeza. Yeran distribuitas en dos ringleras de á cuatre, una ta man dreita e l’atra ta man zurda d’o breu pasadizo que, igual como lo escarcato bofo d’un monstro marino, trespasaba d’un costato ta l’atro cadaguna d’as nuestras cambras. As taquillas teneban como dos cuerpos u modulos. O d’alto yera más gran e lo podébanos zarrar con un candau. Astí alzábanos toz a ropa limpia e os efeutos presonals que chuzgábanos de más balura. En o de baxo metébanos as cosas de menos balgua. O calzero e o serbus (o bitumen que emplegábanos ta alustrar os zapatos) e tamién a ropa puerca, as apargatas de nuei… as cuatre esto8


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 9

penzias que garra chen no quererba ni furtar-nos. Entre os dos modulos, o d’alto e o de baxo, bi eba unas tablas estrayibles que serbiban de posillos. Manimenos, no gosábanos emplegar-los guaire. Nos estimábanos más posar-nos direutamén en os xargons. No bi eba comparanza. Ziertamén, nos feba muito más goyo posar-nos denzima d’as camas. Yeran más tobas. Yeran más caliens. Yeran, en zagueras, muito más maternals… Encara que as cambras nuestras estasen tan chicotas, nos mobébanos per ellas con estruzia e lixereza. No i trepuzábanos os uns con os atros ni nos fébanos estorbo en dengún momento. Os nuestros mobimientos componeban una mena de danze perfeutamén sincronizato. Nos dábanos tan buena traza como a que se daban as tripulazions d’os claustrofobicos submarinos nucleyars en as añadas d’a guerra freda. En o espazio que bi eba entre o tellato de metal d’as taquillas e o teito de cheso d’a cambra i capeban per as chustas as nuestras maletas dreitas. Con tot e con ixo, no i gosaban aturar guaire tiempo. Dimpués d’a nuestra plegata, nomás tenébanos que o plazo d’una nuei ta desfer as maletas e ficar os nuestros equipaches en as panchas de fierro d’as taquillas. Á l’atro’l día, de maitins, ébanos de lebar-las ta un magazén, en do aguardaban, lasas, l’inte de tornar ta casa.

as nueis en o transatlantico. Bistos dende luen, os cuatre edefizios d’as cuatre residenzias parexeban cuatre barcos chigans entruchatos en meyo d’o baxo mon de Cheste. Os luengos pasadizos, as cambras con literas, as taquillas en do alzábanos a poqueta ropa e os cuatre manefizios malcontatos nos remeraban as taquillas, as cambras e os pasadizos d’os buques, os porta-abions e os angustos submarinos que sulquiaban a mar e as suyas profundidaz en as muitas zintas de guerra que ta par d’alabez beyébanos. Zinema de blancos linzuelos. Zinema de totas as nueis. Zinema de bente mil leguas de biaches submarinos. Inmersión. Inmersión. Zarraz as comportas. Inmersión. Suenios entre suenias. Suenios baxo as auguas d’un oziano sonsoniato. A foscor silenziosa de cambras, comuns e pasadizos. As raditas luzes arrán de tierra, chusto á l’altura d’os 9


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 10

torturuelos. As finestras, estreitas e altas como atabuls, amagatas per pretas cortinas de boira. As alteras finestras dende as que bellas nueis berruntábanos a ulor á mar que i trayeba dende luen a marinada. A fridor umeda d’os almarios de fierro. As escaleras metalicas que puyaban berticals ta os leitos d’alto en as feriosas literas de fierro anaranchato. O reloch d’o tiempo sonando como un sónar… Os cuatre edefizios d’as cuatre residenzias parexeban cuatre transatlanticos de seis plantas que eban feito puerto en meyo d’a no cosa. Bellas nueis, lo churo, sintié cómo laminaban as suyas parez as luengas d’a mareya. As parez, os almarios, os leitos, as recholas, as cortinas, as finestras… se bandunguiaban tota la nuei, cunatas per foscas botinadas e, de cabo cuan, nusatros, o pasache dormito en as panchas d’aquels baxiellos, ascuitábanos rudios, chilos, estrapaluzio… Belún d’os nuestros, entre suenias, s’eba caito dende o cobalto d’a litera e, á resultas d’a talapizada, s’eba trencato a maneca u bella cama. Auto contino, a dilichén tripulazión replegaba á o ferito. O tutor que yera de guardia ixa nuei preneba l’auto e lo amanaba decamín t’o espital. E, tanimientres, a nau siguiba á trabiés d’as corriens –foscas e barucosas– d’o suenio e d’a meyanuei o suyo rumbo á la bimbola…

water resistant. Water resistant. (Resistén á l’augua). Stainless. (Inrobinable). Ista yera tota la informazión que podeba leyer-se en o rebés d’o mío reloch. Tasamén un par de ringleretas de minusclas letrichonas escabonatas en un redol d’azero diz que negro. Con ixe (u con cualsiquiera d’os atros reloches suzesibos que más adebán he tenito) ligatos en o maniquiello d’a man zurda, baxo, totas as nueis, enta las profundidaz, foscas e lobrecas, d’o ricuerdo. Me capuzo en o suyo tiempo sin de buegas.

preparatibos de biache. Bellas semanas antis de rancar prenzipioron en casa mía á parar o mío biache. En casa de siempre s’eba dito ixo de ¡á mal 10


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 11

biache, botas nuebas! Papa nos baxó ta la capital en o suyo cuatre latas royo e faziemos cualques crompas en bellas botigas d’o zentro d’a ziudá. Ixe día cal reconoxer que en casa mía s’abentoron os diners con forca pallera. Unas estixeras chiquininas ta tallar-me as unglas. Xampú. Augüeta. Sabons. Un piente bien pincho ta fer-me a tufa con carrereta. Un zepillo. Pasta de diens… E ta aplenar-lo con toz ixos cataticos un nezeser bien folgazano. Un nezeser… Cal que diga que estió allora la primera begata que yo sintié o nombre d’iste traste que ye sin duda tan nezesario. O mío biache ta tierras lexanas desichiba, ya antis de prenzipiar-lo, un aprendizache lingüistico. Tamién fazió falta mercar-me una catupla de mudas. Camisas. Lasticos. Tricoz. Bel par d’apargatas de nuei. Nuebas, d’ixas de dura, con suela de goma. Me foi memoria tamién d’un conchunto de chaqueta e pantalón de color domarra que, chunto con una maquina de fer fotos, me feban parexer un turista azidental luen d’o paradiso. Ye un miraglo que güe encara tienga constanzia fotografica de dito conchunto e de semellable bestuache. Á sobén os buldorins d’a memoria no retienen os ricuerdos. Á begatas, ta refer-los, contamos sin dembargo con a luz catiba d’as biellas instantanias. E ta ficar dintro lo nezeser, a ropa nueba e toz os atros artularios, una maleta gran, de cuero, con ansa e con correyas… Remero que mai abió de treballar firme ixos días. De tot lo muntón de cataticos que abió de fer antis d’o mío biache estió de seguro lo tema d’o lumero d’o mío espedién o que más treballo li costó. Dito lumero eba d’estar cusito en totas as mudas, en toz os calzonzillos, totas as zamarretas, toz os peducos, toz os calzetins, en totas as camisas, toz os pantalons, toz os lasticos e toz os tricoz, en totas as piezas d’a mía ropa suszeutibles d’emporcar-se e d’estar labatas. Dimpués de dentrar en tres u cuatre botigas de filos e custuras, parex que á la fin lo trobó. No lo trobó tot en un chunto. 1272 yera un lumero muito alto. A muller d’a botiga no se creyeba que bi ese un colechio en o que se podesen agüespedar tantos d’alumnos de bez. No li capeban en a capeza. Mil doszientos setanta e dos. En zagueras, si no en un chunto, mai abió de crompar o lumero á trozez, en tres tongadas, o 12, o 7 e o 2. Equilicuá. Mil doszientos setanta e dos. Remero que yeran tres escais de zinta blanca con os consiguiens lumerez en filo royo. En 11


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 12

cadagún d’istos tres escais se repetiba, terne que terne, a zifra correspondién un muntón de begatas, una debaxo d’atra. Perén a mesma zifra. Bistos con un poquet de distanzia, ixos escais parexeban tres luengas tiras con tres lumers minimos de bella lotería imprebable. chiquet buzo de ricuerdos. Soi un buzo e totas as nueis me capuzo en as profundidaz abisals d’o ricuerdo. Baxo ta las fonduras –fondas e foscas– d’os tiempos fa tiempos pasatos. Me fundo en as auguas muertas de l’ayere. Nado en as botanas d’a memoria. Astí baxo tot ye pleno de ricuerdos. Ricuerdos grans. Ricuerdos chiquez. Ricuerdos meyanos. Ricuerdos solencos. Ricuerdos esterlos u en parellas. Rabaños de ricuerdos. Ricuerdos fixos. Ricuerdos semobiens. Ricuerdos fuyitibos. Catuplas de ricuerdos baxo l’augua. Catuplas de catuplas de ricuerdos. Ricuerdos duros e contundens como zaborros submarinos. Ricuerdos esbarizosos como pexes… Astí ta do boi no sirben ta cosa as botellas d’osicheno. Ni tampoco no as escafandras. As auguas ta las que baxo son tan fondas que no i fan onra ni lampas ni lanternas. Tot ye pleno de guambras. Chiquet buzo de ricuerdos, encorro pexes e ricuerdos á tentons…

una pieza más en o puzle. L’autobús aturó en a plaza de dozens. Bel beterano me dizió an yera la residenzia lumero cuatre. Tira reuto. No tiene pierde. Arrozegando a maleta como podeba cruzé per debaxo d’o edefizio de dozens. As guambras chugaban ya á cucut entre as columnas. A maleta pesaba muito. Mai, per o que se bei, m’eba ficato astí dintro tot l’axobar. Pasé chunto á una d’as piszinas. No podié comprebar si yera plena d’augua u yera bueda. Yo sólo beyeba que una badina de guambra. A maleta continaba pesando-me muito. Á cada trango que feba pesaba más. Parexeba como si bi ese bel calabre amagato astí dintro. Á begatas la arrozegaba. Atras, la empentaba. Puyé per a rampa d’un pasadizo e plegué á 12


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 13

la fin en o colechio Chabalín. A maleta cada begata pesaba más e más. M’eba feito marcas en as mans. En o colechio nos asperaban os tutors ta dar-nos a biemplegata e, auto contino, endicarnos o lumero d’as nuestras cambras. Puyando los zinco pisos d’escaleras ya me s’eba entrefeito que as dimensions d’aquel enchendro yeran muito grans. En ixe inte ya eba puesto entrebeyer entre as guambras que l’arquiteutura de tot lo conchunto yera muito moderna e molimental. Dica allora edefizios d’ixa mena sólo los eba puesto alufrar en bellas zintas d’o zinema americano. Me s’entrefeba que me trobaba en un nuebo continén u quí sape si talmén en un nuebo mundo. A maleta pesaba como un carnuz. As manecas me feban muito mal. M’afogaba. Ya no en podeba más. Eba d’escansar-me en cada replano. Pero estió chusto en l’inte en que dentré en o dormitorio cuan comprebé a grandaria real d’o engranache, d’ixe mecano chigán ta o que yo yera ito á pegar. Trobé a mía cambra. Yera o seteno en plegar. Saludé breumén á os compañers de cambra. Faziemos mutuamén as presentazions. ¿Cómo te dizes? e ¿d’án biens? En que podié, ubrié a balisa, saqué o pichama e me’n fue ta la cama. Una ideya me pasó, como un eslambio, per a capeza. Ixe calabre u carnuz que eba esturruzato dintro d’a mía maleta seguramén no yera atro que bel nino muerto. A mía nineza defunta. Os primers en plegar eban trigato los leitos d’abaxo. Á yo me tocó uno d’os leitos que yeran alto, chunto á la finestra, tasamén á tres furcos de o teito. Ya con as luzes amortatas plegó lo zaguero, que resultó estar Felizismo. Ixa nuei cuasi no filé güello. ¿Qué feba yo astí? ¿Qué feba tan luen de casa, con uns mesaches que no conoxeba de cosa, en un edefizio tan grandizo? Estié plorando á glarima biba dica las tantas. Con os güellos pretos e con a cara chirata cara ta la parete. Fe ficazio. Que dengún no te beiga. En ixe inte paré cuenta que yo no yera que una pieza más en o puzle. Nomás que una pieza minuscla en un puzle desinforme.

cinexin. Zinema de chuguete. Tasamén una caxa chicota de plastico e bels carrez plenos de moñacos que a maquineta proyeutaba sobre 13


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 14

a parete. Minimo artefauto. Zinematografo de pocha. Un güello de beire e una maneta que, fendo chirar os carrez, premitiba que os moñacos se mobesen ta debán u ta dezaga. Ta debán u ta dezaga… Asinas gosa pasar con os ricuerdos. Creigo que a memoria ye como una d’ixas maquinetas d’o biello cinexin. Seguntes faigamos chirar a maneta ta una man u ta l’atra, os ricuerdos abanzan u retaculan. Ban enta debán u enta dezaga. Sistole e diastole. Corazón feito de plastico per o que, en cuenta de sangre, fluyen imáchens. Prolepsis e analepsis. Brincos temporals enta debán e, más que más, enta dezaga. Empentons que distorsionan ixa catafila de relatos breus que forman os ricuerdos. Isto ye a memoria. Asinas treballa. D’ista traza diz que opera. Un cinexin que rechira las imáchens. Isto ye a memoria. Una maquina capoladora de remeranzas, de suenios e de fantesías… fuella de rota. En aquellas embueltas yo escribiba un diario. Totas as nueis, dimpués de chitar-nos, contábanos encara con meya oreta de luz ta que podésenos leyer u escribir en o leito. Fuella de rota. Diario de á bordo… Nomás que cuatre calamacos cada lusco. Bellas trazas feitas á man que prebaban de dixar constanzia d’una luenga nabegazión á trabiés d’un mundo que allora yera amplo e alleno. Un biache que, como toz os grans biaches, yera, más que más e sobre tot, un biache iniziatico. Un biache interior. Un biache arredol d’uno mesmo. Bi eba una bez tiempo abe… Un manullo de flors de tinta esclatando en planas d’esbruma. Tasamén cualques fuellas foratatas per una espiral d’arambre en as que iba cuaternando los trobos e as perdugas… Os trobos de cabo cuan. As perdugas de toz os días.

transito aerio. Güeito mesaches feban una cambra. Zinco cambras, una aula. Zinco aulas chuntas yeran un colechio. Cuaranta per zinco, doszientos. Doszientos escolanos d’un mesmo libel, d’un mesmo 14


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 15

ran, d’un mesmo curso. Un esbol de doszientos moriziegos esbolastriando chuntos en un mesmo lusco… Seis colechios feban una residenzia. A laboral de Cheste en teneba cuatre. A primera, a segunda, a terzera e a cuatrena. Mil doszientos per cuatre: cuatre mil güeitozientos. Cuatre mil güeitozientos mozez entre onze e catorze añadas aplenando as residenzias, os colechios, as aulas, as cambras, as gabinas d’aquels barcos entruchatos en meyo d’un mon plenizo de conellos. As muitas fuellas d’aquels cuatre ebanchelios d’un dios apocrifo. As nuestras lolas, en a distanzia, diziban que á cadagún de nusatros nos pertocaba á lo menos un ánchel d’a guardia per capeza. Un ánchel d’amplas alas blancas. Con espata de flamas. Con güellos en as alas. En o espazio aerio de Cheste bi eba toz os días de seguro –baxo lo sol, entre as boiras, baxo as estrelas– un bozón d’ánchels costodios. De seguro que, amagata en bel puesto amagato, bi eba per astí bella torre de control, con luzes royas, que regulaba o bolito d’os ánchels e, de paso, preneba nota d’os cutianos esbolastreyos de tantos mils de moriziegos…

plumas d’ánchels. Bels días d’ixos en os que sentíbanos soflar a soflina i beyébanos esbolastriar per l’aire bellas plumas blancas muito estranias. No yeran plumas de palomas, ni de turcazos, ni de palomas peñazeras, ni de sisellas, ni muito menos de tordoletas. No yeran pas, tampoco no, plumas de pabos ni de gallinas. Con tot e con ixo, yeran blancas (plumas intautas, zanzeras, incolumes…). Yéranos ziertos de que tampoco no lo’n yeran ni de guites, ni d’aucos, ni d’anedas. Yeran unas plumas muito más grans, como d’una atra dimensión. Muito más grans que as plumas de toz os paxarracos que sulcan l’aire, que se capuzan en l’augua. Muito más grans encara que as plumas d’os alforrochos, os falcons, os alicastros e totas as atras garrapiñas e alicotas que diz que bi ha debaxo d’a capa d’o zielo. No yeran ni sisquiera plumas de butres, de boletas u d’alicas. O cóndor pasa, diz a canta. Pero yera ebidén que o cóndor tampoco no i pasaba per astí. Felizismo, o 15


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 16

espierto en testos sagratos e atras ornitolochías, dizió que ixas plumas –no bi eba atra esplicazión posible– talmén yeran plumas d’ánchels.

pin-pon. Antis de dentrar en o colechio caleba puyar cuatre u zinco escalerons. Malas que yeras dintro, te i trobabas, á man zurda, con a paret de matracos, con uns bangos de fusta e con un panel de zuro en o que se i meteban as informazions d’intrés cheneral, e, á man dreita, con una atra puerta que conduziba ta la zona de despachos, ta os estudiez d’o direutor e d’os tutors. Os estudiez –e tamién a chiqueta sala d’aspera que los prezedeba– yeran decoratos con colaches e atros muitos cuadros, feitos, toz els, con nuebos materials e con tecnicas modernas. Ricuerdo perfeutamén un retrato feito en plan naïf de don Francho, o direutor, con barbas e con lunetas, fumarriando en pipa, penchato en a paret que yera dezaga d’a suya mesa direutoral. De nuebas en a dentrata d’o colechio, chusto enfrén d’a puerta prenzipal, s’ubriba una atra puerta, dende a que rancaba un luengo pasadizo. Á la dreita d’o pasadizo bi yeran a sala con os escusatos e sala de rasura. Á la zurda, sólo que a paret de matracos. O pasadizo abanzaba dreito dica la puerta d’o salón d’autos e, en plegando ta ixe punto, chiraba en anglo reuto, enamplando-se, enta la dreita. Bels metros entabán s’escunzaba de bocadiens con as escaleras que puyaban dica o dormitorio. O dormitorio comunal –e descomunal– d’o colechio. Antis de plegar en o dormitorio caleba puyar zinco pisos e quemisió si zincozientos escalerons. Dillá d’o salón d’autos –que teneba dos puertas, una debán e atra dezaga– yeran os chardins, as cambras d’estudio, a biblioteca... En o pasadizo, en ixe espazio buedo e más amplo que yera chusto antis de plegar ta o prenzipio d’as escaleras que puyaban ta las nuestras cambras, bi eba puesto sufizién ta acullir una mesa de pin-pon. En a laboral as unicas pistas d’esportes en as que podébanos chugar eban d’estar nezesariamén pistas d’esportes d’equipo en as que i capese muita chen de bez. Diz que enta par de l’ueste, dillá 16


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 17

d’o espital e d’a capiella, bi eba, meyo amagata entre os maticals, una pista de tenis. Manimenos ixa pista sólo la podeban emplegar que os direutibos. Os direutibos, as suyas mullers e os suyos fillos. Os chefes e tota la suya parentalla. Per o tanto, ixo de chugar á tenis en una pista como cal yera un luxo que nusatros, os muito numbrosos alumnos, no nos ne podébanos premitir. Ébanos d’aconortar-nos, per consiguién, con prauticar o tenis de mesa, con chugar á ixe tenis en miniatura –u tenis de pocha– que ye o pin-pon. Con tot e con ixo, una sola mesa de pin-pon no yera sufizién ta tanta chen. No supliba tot lo que debeba de suplir. No bi’n eba pro. As situazions que, per un regular, se i produziban feban ricordar os chistes aquels de bi eba mil chinos chugando á fútbol en una rechola... Seguntes a chen que querese chugar en cada momento, ébanos de meter en prautica diferens modalidaz de chuego. Bella begata se i podeba beyer á dos zagals chugando man á man una partida completa. Pero ixo allá que t’allá e, como yera de dar, muito raramén. Creigo que, en as tres añadas que estié en o colechio Chabalín, as begatas que lo plegué á beyer se podeban contar con os ditals d’una man. Yera muito más frecuén que bi’n ese cuatre chugando á doples. Si se daba o caso de que bi ese muita más chen, se chugaba nomás que á o millor de tres puntos. Á begatas un cuentra un e, más asobén, en parellas. A parella que perdeba quedaba eliminata e dixaba o puesto e as paletas á la parella que beniba á continazión. A parella eliminata eba de fer coda dica que li tocase tornar á chugar. Asinas dica que se completase o redolín totas as begatas que fesen falta. En os casos más estremos, cuan bi’n eba á lo menos bente u trenta chugadors, chugábanos fendo un rolde. ¡Á la birchen, qué estrapaluzio! Cada partizipán en o chuego, malas que trucaba á la pilota con a paleta, eba de soltar a paleta, dixar-la denzima d’a mesa e pretar á correr enta l’atro campo á fer coda ta agafar cuan li tocase l’atra paleta. O mesache que beniba dezaga eba d’alichenziar-se, prener a paleta albandonata en a mesa feba un inte e prebar de tornar en traza la pilota que o mesache d’enfrén de seguro que ya li eba nimbiata. Yera una modalidá de pin-pon muito trepidán, á la que yera bien difízil pillar-li a maraña. Toz 17


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 18

os chugadors á os que no lis bagaba de prener a paleta á tiempo, que daban con a pilota en o rete u la chitaban fuera d’a mesa, yeran eliminatos. Cada begata en iban quedando menos e cuantos menos en quedaban o chuego se tornaba más e más rapedo. Más e más trepidán. Á la fin d’a partida, conforme iban quedando zinco, cuatre, tres contendiens, o ritmo se feba ziertamén endiaplato. Beritablemén infernal. Os dos zaguers superbibiens rezibiban a botifuera de chugar una partida os dos solos. ¡Menuda mingala! Bellas begatas, cuan i pienso, zarro los güellos e tornan á acudir enta las mías retinas o barambán de paletas, retes e pilotas, e o rolde infernal d’una ripa de piez correndo á tota bitesa dezaga d’una pilota de pin-pon. ¡Mama mía! ¡Sisquiera esen puesto chirar tan aprisa as sayetas d’o reloch!

rebisions. Os tutors ensistiban de contino en que nos ébanos de labar dende a capeza ta os piez toz os días. Á conzenzia e conzenziutamén. Os domingos d’as primeras semanas, antis d’almorzar, nos feban fer á os doszientos un rolde en o hall d’o dormitorio. Uno zaga d’atro, nos iban pasando rebista á toz. Comprebaban si tenébanos as unglas bien tallatas, as orellas limpias e as tufas bien feitas. Dimpuesas d’iste tramite, ya podébanos marchar ta o minchador á tastar o chicolate dominical. Istas estioron as primeras rebisions que nos i fazioron, pero no pas as zagueras. Más adebán nos ferban senglas rebisions d’o corazón, os chenitals e o zelebro.

parque zoolochico I. Os benticuatre colechios teneban, toz els, nombres que yeran estatos sacatos de a fauna e a flora ibericas. Entre toz feban como una mena de zodiaco animal e bechetal, dople e bien estranio. A primera residenzia yera adedicata á os pexes e os monstros marinos. O elemento que en ella predominaba, como no podeba estar 18


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 19

d’atra traza, yera l’acuatico. Á trabiés d’as suyas auguas, foscas e barucosas, campaban os bárbols, as enguilas, os salmons. As toninas, os camarons e tamién os furos tiburons. Os tiburons, os diaples d’o mar, os escualos de muesos mortals, as bestias marinas que siempre beilan, que nunca no se’n beyen fartas, os dimonios d’as profundidaz á os que a chen d’Italia diz que clama pexes can en o suyo idioma de silabas esdruxulas. A segunda residenzia yera la d’os paxaros e as aus. O suyo elemento yera l’aire. Os suyos zielos yeran sulquiatos de contino per os butres e as alicas, siñoras d’o firmamento. O cormorán –o gallo marino– e a gabiota podeban estar interpretatos como bel tipo de ligarza u de binclo, bella soluzión de compromís, entre l’aire e l’augua, entre a primera e a segunda residenzia. Os paxaros que se capuzan e nadan. Os pexes que brincan e bolan. O bobón de güellos chigans aguaitaba dende os camals d’os árbols como si tenese bel aszendén en a terzera residenzia, en a residenzia d’os bechetals. O gallo montesino, en cambio, yera una mena de siñal con plumas que petenaba per os boscarrals más amagatos, compartindo ecosistema con l’onso, o lupo, o chabalín, o pardo, o raboso e o linze, que yeran os animals que formaban a sezión zoolochica d’a residenzia cuatrena. Os animals d’a residenzia lumero cuatre teneban toz, como yera de dar, á la tierra como lo suyo elemento prenzipal. Teneban toz els os piez (no pas as benas u radizes) en a tierra. Yeran terrestres, terraquios u terricolas. En zagueras, cal que apuntemos que a terzera residenzia yera un bosque pleno d’árbols e de fuellas que no sobateba l’aire. Diz que os árbols son l’axe d’o mundo e que, per consiguién, coneutan o inframundo, en o que fincan as radizes, con a tierra e con o zielo ta o que, alteras, debantan as suyas brancas. Castañera, caxico, fabo, fraxín, tellera e finalmén l’urmo benerable. Íxe yera o nuestro particular alfabeto d’os árbols e d’as fuellas. Güe son tasamén una mosta de fuellas chamurritas entre as fuellas d’o libro d’a memoria. As placas d’os benticuatre colechios constituyiban, totas chuntas, una mena de parque zoolochico de tolas pintarraquiatas que conteneban una buena triga de pexes, paxaros, árbols e salbachinas. 19


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 20

chabalín. Mai siempre eba dito de yo que yera un chabalín. Una bestia muito zereña que se laminaba las feridas e se trasquiba ta dintro a suya dolor. Per consiguién, no me se fazió mica estranio que me ficasen de capeza en o colechio Chabalín. En a placa de tola pintata d’a puerta d’o colechio bi eba una capeza de chabalín, muito furo, amostrando, fachendoso, os suyos carins. Nusatros yéranos muito orgüellosos de que, de bella traza e en bella mida, nos contimparasen con istos animals salbaches, montesinos, adotatos de semellables atrebutos. Con tot e con ixo, no yéranos tan furos como nos pintaban ni muito menos como entre nusatros nos creyébanos. En zagueras, tenébanos, como toz, dos patas, un corazón e un zelebro. Os d’os atros colechios nos diziban rayons, chabatos, latonez, tozinos, barronez… Apelatibos, toz els, que nos feban parexer más bien una cachilada d’animalez, dózils e amorosez. Yera, manimenos, o asperable. No feban atra cosa que tornar-nos as tornas. Bosar-nos con a mesma moneda. Nusatros tamién clamábanos lopez e lopetons á os mesaches d’o colechio Lupo, rabosez á os d’o Raboso, onsez e onsetons á os de l’Onso, gatez e gatolins á os d’o Linze, bambis e tamién cornutos á os pobrons d’o colechio clamato Pardo. Cadagún d’os colechios yeran en buena mida autosufiziens. A más gran parti d’as nuestras relazions sozials s’inscribiban dintro d’o sino d’o colechio Chabalín. De cabo cuan, fébanos esporadicas besitas ta os atros colechios con l’ocheto de saludar á conoxenzias, pariens e zircumbezins en cheneral. En biespras de nadal los recorrébanos toz ta beyer os belens que en cadagún d’els eban paratos. O primer trimestre allora ya yera dando as bocadas… moñacos animatos. Ta par d’alabez soniábanos con moñacos animatos. Biellas zintas en blanco e negro como ixa de Felis o gato que en aquella enta nos proyeutoron en a sala de Ponién. En as nueis d’as literas, o suenio que soniaba o mesache d’o leito d’abaxo puyaba ta 20


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 21

o leito d’alto. Astí, o mesache que chazeba en ixe leito lo soniaba tamién e, con os ronquitos, lo feba puyar enta o teito. O suenio recutiba en o teito e, dimpués de chocar cuentra las parez, s’espardiba auto contino per tota la cambra. Cuan toz os mesaches d’a cambra yeran ya soniando lo mesmo suenio, o suenio se’n pasaba de puntetas –que no lo sentise o tutor– ta la cambra que yera á o canto e astí se tornaba á repetir o mesmo prozeso d’antis. De nuebas bel mesache de belún d’os leitos d’abaxo soniaba en primeras o suenio, li’n pasaba á o mesache d’o leito d’alto e dimpuesas o mesmo suenio, soniato per os dos mesaches d’a litera, recutiba en o teito e chocaba cuentra las parez, espardindo-se en zagueras per tota la cambra. Una cambra zaga d’atra e leito á leito, o suenio s’estendillaba per tot lo dormitorio como un mal d’aplegar. Doszientos mesaches soniando chuntos o mesmo suenio. Bellas nueis, si trobaba bella finestra mal zarrata u beluna d’as puertas d’emerchenzia yera estreñita, o suenio saliba d’o dormitorio d’o colechio. Miraba de trobar bel forato u bella fendedura ta ficar-se asinas, á trabiés d’els, en os dormitorios d’os atros colechios d’a residenzia. Si á o suenio comunitario li saliba bien a endromina bi eba á la fin mil doszientos mesaches soniando de conchunta o mesmo suenio. Cualques nueis de primabera, d’ixas que bi’n ha plenas d’olorías e d’estrels e de finestras ubiertas, me pienso que toz os mesaches de totas e cadaguna d’as cuatre residenzias rematemos soniando ensemble o mesmo suenio. O mesmo suenio común e comunal.

zamba d’a mía asperanza. De maitins nos soleban espertar toz os días con mosica. Á ixo de as siete menos bente d’o maitín nos meteban mosica en a megafonía. Cat Stevens. Moonshadow. Guambra de luna. Morning has broken. O maitín ha esclatato. Nomás yeran que dos u tres cantas cada día, siempre de maitins, perén á la mesma ora. O tiempo chusto ta que nos estirazásenos. Ta que nos fésenos bibos antis de debantar-nos d’o leito. Raimon. Al vent. La cara al vent… Mosiquetas apegadizas en as orellas. Firmes chapadas de 21


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 22

mosica en a cara. Bi eba begatas en as que, como se fa en as asambleyas democraticas, tamién s’almitiban rogarias e demandas. Remero aber pasato á Sanchis (o mesache de Bocairent encargato d’enchegar toz os maitins o sistema de megafonía) bella zinta con cantas de Labordeta. Entre toz bi ha que debantar. Bi ha que debantar… E luego dimpués, pasatos zinco u diez menutos, malas que s’enzendeban as luzes, nos debantábanos d’o leito, nos labábanos as mans e cara, nos bestíbanos, nos metébanos o calzero, doplábanos o cobertor, as mantas, os linzuelos, a funda de l’almadón, e, nantando, nos n’íbanos, encara de nueis, á almorzar enta os lexanos minchadors. Camínabanos á debutoso, como sonambulos, más de meyo quilometro entre guambras dica arribar enta os minchadors. A resta d’o día, entremistanto caminábanos per caminez, dondiábanos per os pasadizos, asistíbanos á clase u esferrunchoniábanos en os tallers, as melodías d’o maitín continaban sonando entre as cuatre parez d’a cambra escura d’a nuestra memoria. Yéranos moñacos automatas de carne e güeso mobitos per os filos de bels acordes mosicals. Si quiers cantar ta fuera, canta ta fuera. Nunca no faziemos botazions. Pero d’entre totas ixas cantas a que creigo que más nos cuacaba, asinas, en cheneral, yera seguramén una zamba que cantaba o gaucho Chorche Cafrune. Una zamba que estoi que se tetulaba Zamba de mi esperanza. Estrela, dixa que cante. Dixa que quiera como yo sé…

amanexer con monstros marinos. Toz os maitins, en l’inte chusto d’ubrir os güellos, pasaba perén per o mío esmo a mesma sensazión. Ixa mesma bisión fugaz como un eslambio. Aquella mesma imachen cansa e recurrén. Contenitas en un mar amariello, color de palla, entrebeyeba las capezas espantibles de cualques pexes chigans, desinformes, descomunals. Seguramén yeran bestias prozedens de as más fondas profundidaz d’os malos suenios. Más adebán, ya de gran, trobé un cuadro de Turner en un museu de Londra. Amanexer con monstros marinos teneba per tetulo (u bella cosa parellana). O caso ye que soi zierto de que ixe mesmo cuadro yo 22


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 155

ENDIZE. caxas de mistos........................................................................... 7 as nueis en o transatlantico. ....................................................... 9 water resistant...........................................................................10 preparatibos de biache. .............................................................10 chiquet buzo de ricuerdos. ........................................................12 una pieza más en o puzle. .........................................................12 cinexin......................................................................................13 fuella de rota.............................................................................14 transito aerio.............................................................................14 plumas d’ánchels.......................................................................15 pin-pon.....................................................................................16 rebisions. ..................................................................................18 parque zoolochico I. ................................................................18 chabalín. ...................................................................................20 moñacos animatos. ...................................................................20 zamba d’a mía asperanza...........................................................21 amanexer con monstros marinos...............................................22 minchadors...............................................................................23 franzés. .....................................................................................25 tozinos en a nieu.......................................................................26 maquina de fer fotos. ................................................................26 zinema. .....................................................................................28 estrels amariellos. ......................................................................28 tres tresoros...............................................................................29 chicolate, padella e zinema........................................................30 zine-club. ..................................................................................31 paretón. ....................................................................................32 cabos de semana. ......................................................................34 matematicas. .............................................................................35 fumarros en o lusco. .................................................................36 marabunta. ...............................................................................38 chardín de dozens. ....................................................................39 tierra estrania. ...........................................................................40 155


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 156

cans semisos..............................................................................40 super güeito. .............................................................................40 istorias biblicas I. Cheremías.....................................................41 Felizismo...................................................................................44 ornitolochía. ............................................................................45 o naso de Chesucristo. ..............................................................45 biblioteca. .................................................................................47 mapamundi. .............................................................................47 luenga catalana. ........................................................................48 Miguel. .....................................................................................49 cuqueta de luz...........................................................................50 fuyindo de os seminolas............................................................51 tiempos de transizión................................................................52 tabals lexanos. ...........................................................................52 tierras correderas. ......................................................................52 cariños. .....................................................................................53 croquis......................................................................................53 Volkswagen...............................................................................56 istorias biblicas II. Chob. ..........................................................56 sala de rasura. ...........................................................................59 nueis en o batiscafo...................................................................59 escambio d’estampas. ................................................................60 Agostín. ....................................................................................61 aulas materia.............................................................................63 arte minimalista. .......................................................................65 a defenestrazión de Praga. .........................................................66 caracols mastos e fembras..........................................................67 problemas de traduzión. ...........................................................68 suenios con ruedas. ...................................................................69 nosferatu...................................................................................70 toni...........................................................................................70 naranchas d’a China. ................................................................71 panico en o minchador. ............................................................72 fumarros e noballas...................................................................72 zinema e mesachas. ...................................................................72 zenzias naturals. .......................................................................73 anforas e puntas de lanzas. ........................................................74 parque zoolochico II. ...............................................................75 o mono onanista I. ...................................................................77 cullebra de gudrón. ..................................................................78 o dinosaurio..............................................................................79 156


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 157

día d’o mayestro. ......................................................................80 interferenzias. ..........................................................................81 rabosas sin diens. ......................................................................82 bazar. ........................................................................................83 cariños e pedullos. ....................................................................84 naus de tozinos sicopatas. .........................................................85 letanía (cariños II). ...................................................................86 sala de maquinas.......................................................................86 nuebas tecnolochías. .................................................................88 formazión d’o esprito nazional..................................................89 pretecnolochía. .........................................................................89 taller de fusta. ...........................................................................91 fabrica de zelebros.....................................................................92 funerals d’estau. ........................................................................92 a tartana no tien ruedas. ...........................................................94 operazión ogro. .........................................................................95 cardiolochía. .............................................................................96 relichión. ..................................................................................97 o mundo en un lapizero............................................................98 o chuego d’as carreretas. ...........................................................99 capiella......................................................................................99 María d’a transizión.................................................................101 cazatas de caracols....................................................................102 Eurobisión. ..............................................................................103 sistema metrico dezimal...........................................................104 amuleto. ..................................................................................105 ropa puerca..............................................................................106 o mono onanista II. ................................................................107 istorias biblicas III. Onán. .......................................................108 pabillons de reposo. .................................................................111 calandario de pocha. ................................................................112 a lentitú d’os guas....................................................................112 reloch de sol. ...........................................................................112 tres naranchas. .........................................................................113 taller de metal..........................................................................114 paxaro azul. .............................................................................115 nebazo. ....................................................................................116 Candido. .................................................................................117 condón. ...................................................................................117 esportes d’ibierno.....................................................................119 arquiteutura rapeda..................................................................121 157


mesaches definitibo:mesaches1272.qxd 02/11/2012 22:16 Página 158

tiempo de falordias. .................................................................122 museu de monstros..................................................................122 camalions e carrachinas............................................................123 taller d’eletrezidá......................................................................124 o mono onanista III. ..............................................................125 comberchenzias ebolutibas.......................................................128 1. os lupo marsupials. ..............................................................128 zintas de zinema muto. ............................................................129 2. equidnas e ornitorrincos. .....................................................129 3. as morenas...........................................................................130 prozeso de democratizazión. ....................................................131 o mono onanista IV. ...............................................................132 magazén de maletas. ................................................................132 biache d’estudios......................................................................133 motu nui. ................................................................................133 esplendor en a tasca. ................................................................134 retada.......................................................................................135 biache de tornata. ....................................................................136 lumero d’espedién....................................................................136 istorias biblicas IV. Chonás. .....................................................137 adoleszenzia. ............................................................................139 autorretrato con a luenga fuera. ...............................................140 fuyita enta debán. ....................................................................140 un atro mundo ye posible........................................................141 galería d’espezies acotolatas......................................................142 1. a granota d’Australia............................................................142 2. o paxaro dodo......................................................................143 3. o cuaga. ...............................................................................144 4. o bucardo. ...........................................................................146 5. a foca monche d’o Caribe....................................................146 6. a granota acorazata infernal. ................................................147 monstros..................................................................................147 endoparasitismo.......................................................................148 parque zoolochico III (rebesitato). ...........................................150 desincusas. ...............................................................................152 como sacar augua d’un puzo....................................................153

158


Reloch de pocha CHUSÉ INAZIO NABARRO

2

Alas de papel. Gernika, 1937 FERNANDO ROMANOS HERNANDO

3

Mesaches CHUSÉ INAZIO NABARRO

Mesaches. Os feitos que se recontan en Mesaches trascurren en a Unibersidá Laboral de Cheste entre as añadas de 1974 e 1977. Ta par d’alabez o protagonista d’a nobela, un mesache d’onze ta catorze añadas, bibe, de conchunta con os suyos compañers, chóbens cadiellos prozedens de totas as Españas, o paso dende a nineza ta l’adoleszenzia en o mesmo inte en o que o país entero yera cambiando, dixando dezaga la nineza, no pas inozén, d’a ditadura ta plegar enta la rebatosa adoleszenzia d’a transizión. Mesaches parla, per consiguién, basicamén de dos temas, de l’amostranza e d’a transizión democratica. Dos temas que, per culpa d’a conchuntura d’imboluzión economica, sozial e politica en as que güe nos trobamos inmersos, son esdebenitos dos temas muito autuals. Mesaches ye una nobela escolar e ye tamién en buena mida una nobela istorica. Pero Mesaches ye tot ixo e ye encara muito más. De fautura libre e sincopata, a obra achunta en as suyas fuellas os escais d’un dietario presonal con os cabos d’un sosprendén bestiario. Bi aparexen igualmén continas referenzias á la mosica e á o zinema d’ixas embueltas, asinas como bellas istorias biblicas refeitas u rebersionatas d’una traza parellana á como -diz l’autor- lo feba Mark Twain. Mesaches ye, en zagueras, una nobela puzle en a que totas as piezas, as gran e as más chiquetas, rematan encaxando unas con atras en un conchunto unitario. Chusé Inazio Nabarro ha ubierto, una begata más, una endrezera, nueba e insospeitata, en o panorama d’a narratiba contemporania en luenga aragonesa.

www.garadedizions.com

MESACHES CHUSÉ INAZIO NABARRO

1

ARTO

MESACHES

ARTO

3

CHUSÉ INAZIO NABARRO

CHUSÉ INAZIO NABARRO naxió en Tauste (Zinco Billas, Aragón) o 30 de nobiembre de 1962. Ye poeta e narrador en aragonés, e lizenziato en Filolochía Ispanica per a Unibersidá de Zaragoza. Treballa de profesor de luenga e literatura en un instituto de Uesca. Ye seguramén l’autor más gualardonato en luenga aragonesa. O día de güe ye o presidén d’o Consello d’a Fabla Aragonesa. Ha publicato bels libros e colezions de poemas: A pelleta entre as barzas (“II premio literario Val d’Echo”, 1983), O mirallo de chelo (IV Premio “Ana Abarca de Bolea”, 1985), A balada de o choben Billy (“I premio literario Billa de Sietemo”, 1994), En esfensa de as tabiernas y atros poemas (1998) e Sonetos d’amor e guambra (IX Premio “Ana Abarca de Bolea”, 2001), obra ista zaguera que fazió que as Deputazions de Uesca e Zaragoza li atorgasen o premio “Pedro Saputo”. En prosa ha publicato los siguiens tetulos: Astí en do l’aire sofla ta sobater as fuellas de os árbols (1989, premio “Arnal Cavero” de 1990; editata tamién en castellano en 2011), Tiempo de fabas (1997 e 2010), Chuan Galé (o cuaderno de tapas royas) (2003), Reloch de pocha (“IV Premio Ziudá de Balbastro”, 2006; con dos edizions en ruso e una atra en castellano) e Mesaches. Antimás ye autor d’una serie de cuentos e testos breus publicatos en libros coleutibos: Prebatina d’una falordia sin de fadas ni nanez (“III premio literario Val d’Echo”, 1984), A lifara (“I premio literario Bal de Xalón”, 1988), Triptico de os tiempos de a postema (en Nuei de tiedas, 1999), Con as fuellas contatas como as balas (en Desde aquí, 1999), Renaximiento (en Zaragoza, de la Z a la A, 2003), Os cuatre cantos de o cuculo (en La torre de papel, A Coruña, 2003), Cans e cochins (en Branquil d’a Cerdanya, 2007), M’estimarba más no fer-lo (en Capiscol, 2008), Linia P (publicata en catalán en Giranto, Proa, Barzelona, 2011) e Biachee con nusatros (en Tren de Val de Zafán, 2011).


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.