Η ζεύξη Σαλαμίνας Περάματος | Παστρά - Παπαματαθαιάκης - Στούμπου by George Papam

Σαλαµίνα-Πέραµα: η ζεύξη

Ελεάννα Πάστρα · Ξένια Στούµπου · Γιώργος Παπαµατθαιάκης · ∆ιδάσκουσα: Ε. Κλαµπατσέα Χωροταξικός Σχεδιασµός · 7ο εξάµηνο · Τοµέας Πολεοδοµίας Χωροταξίας · Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ · Ακαδηµαϊκό έτος 2013-2014

Περιεχόµενα Εισαγωγή Παρουσίαση θέµατος & Στόχοι

Παραδείγµατα διεθνούς βιβλιογραφίας

7 7

Prince Edward Island

Isle of White

Isle of Skye

Ανάλυση θέµατος

Αναγνώριση περιοχής

Προτάσεις Χωροταξικού και ΡΣΑ

Ανάλυση SWOT για τη ζεύξη Σαλαµίνας-Περάµατος

Συνδυαστική αξιολόγηση-σχολιασµός της ανάλυσης SWOT

Σενάρια & Κριτήρια

Σενάριο τάσεων

Ρεαλιστικό σενάριο

Ουτοπικό σενάριο

Σκέψεις για ένα ριζοσπαστικό σενάριο

Παρουσίαση και αξιολόγηση κριτηρίων

Σηµειώσεις-Βιβλιογραφία

Σύνδεση µικρών-µεγάλων οικιστικών κέντρων Η περίπτωση της ζεύξης Σαλαµίνας-Περάµατος

Με αφορµή την πρόταση του Ρυθµιστικού Σχεδίου Αττικής (ΡΣΑ) 2021 για

υποθαλάσσια ζεύξη της Σαλαµίνας µε το Πέραµα, αποφασίσαµε να µελετήσουµε τις σχέσεις που µπορεί να προκύπτουν από µία παρέµβαση σαν αυτή. Είναι προφανές ότι ένα µικρό οικιστικό κέντρο -και στην περίπτωσή µας ένα νησί, έχει ανάγκη τη σύνδεση µε ένα µεγαλύτερο, αυτάρκη πόλο, ο οποίος θα διασφαλίσει την ολοκληρωµένη τροφοδότηση του πρώτου. Όµως, µία τέτοια σύνδεση, επαναπροσδιορίζει τα όρια επιρροής του µεγάλου κέντρου θέτοντας ζητήµατα ταυτότητας για το µικρό. Ιδιαίτερα σήµερα, που τα µεγάλα αστικά κέντρα ασφυκτιούν και αναζητούν χώρους εξάπλωσης, παρόµοιες συνδέσεις πρέπει να προσχεδιάζονται ενδελεχώς και η επιλογή του τρόπου και των µέσων σύνδεσης, θα πρέπει να γίνεται µε µελετηµένα κριτήρια και συγκεκριµµένες προταιρεότητες. Στον καθορισµό αυτών των κριτηρίων και των προτεραιοτήτων για το ζήτηµα της ζεύξης της Σαλαµίνας µε το Πέραµα επιχειρεί να φτάσει και η µελέτη µας. Αφού αναφερθούµε σύντοµα σε παραδείγµατα ανάλογων προβληµάτων της διεθνούς βιβλιογραφίας, θα προχωρήσουµε στην εξέταση της συγκεκριµµένης περίπτωσης Σαλαµίνα-Πέραµα. Εκτός από την ανάλυση των χαρακτηριστικών των δύο αυτών περιοχών, θα εξετάσουµε και τις προτάσεις που γίνονται γι’ αυτά σε κλίµακα εθνική αλλά και του λεκανοπεδίου από τα αντίστοιχα χωροταξικά και ρυθµιστικά προγράµµατα. Το κοµµάτι της ανάλυσης θα κλείσει εντοπίζοντας τα πλεονεκτήµατα, τα µειονεκτήµατα, τις ευκαιρίες και τις απειλές για το ζήτηµα της ζεύξης και συνδυάζοντάς τα προς εξαγωγή συµπερασµάτων. Στο τελευταίο κεφάλαιο, θα διατυπώσουµε τρία σενάρια πιθανών επεµβάσεων παρουσιάζοντας παράλληλα και τα πιθανά αποτελέσµατα της εφαρµογής τους. Ολοκληρώνουµε παραθέτοντας και σχολιάζοντας τα κριτήρια τα οποία θεωρούµε σηµαντικότερα για τη διαµόρφωση συγκεκριµµένης πρότασης παρέµβασης.

Παραδείγµατα ζεύξεων από τη διεθνή βιβλιογραφία

Η επικοινωνία των νησιωτικών κέντρων µε την ενδοχώρα αποτελεί

! ! !

Παρακάτω αναπτύσσονται τρία παραδέιγµατα µελετών και έργων ζεύξης

απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξή τους, καθώς η περιορισµένη έκταση

νησιωτικού-ηπειρωτικού κέντρου: Το Prince Edward Island, στα βορειοανατολικά

δεν επιτρέπει συνήθως τη δηµιουργία αυτόνοµων οικιστικών δοµών.

του Καναδά, το Isle of White, στα νότια του Ηνωµένου Βασιλείου και το Isle of

Συγκεκριµένα, στις περιπτώσεις όπου το νησιωτικό συγκρότηµα βρίσκεται σε

Skye στο ∆υτικά της Σκωτίας.

µικρή απόσταση από την ηπειρωτική χώρα, παρατηρείται µια έντονη συνδεσιµότητα µεταξύ των δύο περιοχών, η οποία συνδυάζει δυο αντιθετικές τάσεις: την τάση διατήρησης της τοπικής ταυτότητας µε την τάση επέκτασης και αλληλοδιείσδυσης των χαρακτήρων των δύο κέντρων. Η ισορροπία µεταξύ τους, ωστόσο, διατηρείται, καθώς το διαχωριστικό θαλάσσιο στοιχείο υπάρχει πάντοτε ως σαφές όριο. Τι συµβαίνει όµως όταν η άυλη σύνδεση µεταξύ των δύο πόλων µετατρέπεται σε υλική;

Prince Edward Island

Isle of White

Isle of Skye

Έκταση

5.660 km

384 km

1.656 km

Πληθυσµός

140,204

138,400

10,008

Απόσταση από κοντινότερο σηµαντικό κέντρο

76 km

19.8 km

91.9 km

Κοντινότερο σηµαντικό κέντρο

Sackville

Southampton

Inverness

Πληθυσµός κοντινότερου σηµαντικού κέντρου

5,508

253,651

62,470

Χωρικός προσδιορισµός νήσου Prince Edward σε σχέση µε τις Καναδικές ακτές

Confederation Bridge Prince Edward Island

! ! !

Πρόκειται για την υπερθαλάσσια γέφυρα µήκους 12,9 χλµ., που συνδέει το

Για την εξισορρόπηση των εσόδων του νησιού κατασκευάστηκαν αξιοθέατα

νησί του Prince Edward µε το λιµάνι του New Brunswick, στις καναδικές

υψηλών προδιαγραφών, µε σκοπό την τουριστική κατανάλωση τοπικών αγαθών

επαρχίες. Παρά τις αρχικές αντιδράσεις των κατοίκων του νησιού για τις

σε συντοµότερο χρόνο διαµονής.

επιπτώσεις της αντικατάστασης των ακτοποϊκών γραµµών µεταξύ των σηµείων

Στον τοµέα της εµπορικής δραστηριότητας της περιοχής, παρ’ότι αρχικά δεν

σύνδεσης µε την εν λόγω κατασκευή, έπειτα από ψηφοφορία αποφασίστηκε η

παρουσιάστηκε

υλοποίηση του έργου µε ποσοστό 59,4%.

τοπικού λιανικού εµπορίου, η Κυβέρνηση προέβη στην εφαρµογή προγράµµατος

Λειτουργώντας από το 1997, η γέφυρα προσφέρει µια διαδροµή 12 λεπτών.

ιδιαίτερη τάση µείωσης στον αριθµό των καταναλωτών του

για την ενίσχυση των επενδύεσων των υπερκαταστηµάτων στην επαρχία. Κατά

Φέρει αυτοκινητόδροµο δύο λωρίδων, ενώ τα επιβεβληµένα για την απόσβεση

συνέπεια,

διόδια ισχύουν µόνο κατά την έξοδο από το νησί. Το έργο θα λειτουργείται από

καταστήµατα τοπικού χαρακτήρα έφθιναν.

ενώ η συνολική εµπορική δραστηριότητα δε µειώθηκε, τα

την ιδιωτική εταιρεία Strait Crossing Bridge Limited (SCBL) µέχρι το 2032, οπότε και θα επέλθει στη διαχείριση της Κυβέρνησης του Καναδά. Το γενικό κόστος της γεύφυρας είναι ιδιαίτερα υψηλό, καθώς, εκτός από το κόστος κατασκευής που ανήλθε στο $1,3 δισεκατοµµύριο, η κυβέρνηση είναι επιφορτισµένη µε τη χρηµατοδότηση της SCBL µε $44 εκατοµύρια το χρόνο, για 33 χρόνια, ποσό ίσο µε αυτό που είχε καταβληθεί ως αποζηµίωση στην εταιρεία διαχείρησης των ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών. Κατά τη διάρκεια υλοποίησης της κατασκευής, ο σηµαντικός αριθµός απασχολούµενου εργατικού προσωπικού είχε ως αποτέλεσµα µια βραχυπρόθεσµη ενίσχυση της τοπικής οικονοµίας. Μακρυπρόθεσµα, οι µεταβολές που επήλθαν αφορούν κυρίως στον εµπορικό και τον τουριστικό τοµέα. Παρατηρήθηκε ότι, ενώ ο αριθµός των τουριστών αυξήθηκε κατά µέσο όρο ετησίως, ο αριθµός των διανυκτερεύσεων µειώθηκε, καθώς η διευκόλυνση στη µετάβαση και ο µειωµένος χρόνος µετακίνησης δίνουν δυνατότητα για αυθηµερών αποδράσεις.

Χωρικός προσδιορισµός νήσου White Nostalgia σε σχέση µε τις Βρετανικές ακτές

White Bridge Isle of White Nostalgia

Σε απόσταση πέντε µιλίων από τις βρετανικές ακτές, το Isle of White

! ! !

Στον αντίποδα των παραπάνω υποθέσεων παρατίθεται η επικείµενη

Nostalgia συνδέεται µε την ενδοχώρα σε τρία σηµεία, µε πέντε ακτοπλοϊκές

οικονοµική άνθιση του τόπου. Η ευκολότερη άφιξη και αποχώριση, τόσο ως προς

γραµµές: από τις πόλεις Ryde και Fishbourn στην ανατολική πλευρά του νησιού

τον τρόπο πρόσβασης όσο και ως προς τη διάρκεια παραµονής, θα προσελκύσει

στο Portsmouth, από το Yarmouth στα δυτικά µε το Lymington και από τα West

εταιρείες παροχής υπηρεσιών από τον ηµειρωτικό αστικό ιστό. Παράλληλα, το

και East Cowes στο Southampton. Από το 1900, η Κυβέρνηση µελετά την

ποσοστό ανεργίας θα µειωθεί, καθώς θα υπάρχει πλέον η δυνατότητα

κατασκευή µόνιµης σύνδεσης µέσω γέφυρας είτε µέσω υποθαλάσσιας

συνδυασµού µόνιµης κατοίκησης στο νησί και εργασίας στην ενδοχώρα. Τα

σήραγγας µεταξύ του δυτικού τµήµατος του Ryde και του Gosport. Οι προτάσεις

παραπάνω ενισχύονται από την πεποίθηση ότι τα αντίτιµα των εισητηρίων των

αφορούν στη ζεύξη µε αυτοκινητόδροµο τεσσάρων λωρίδων, µετρό ή τραµ.

ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών θα µειωθούν λόγω ανταγωνισµού.

Καθώς η κατασκευή και η –αρχική τουλάχιστον- διαχείριση του έργου

Περισσότερο θετικές κρίνονται ωστόσο οι αντιδράσεις στη δηµιουργία

προβλέπεται να ανατεθεί σε ιδιωτικό φορέα, η χρήση του θα γίνεται επί πληρωµή

σύνδεσης µε τραµ ή ελαφρύ µετρό σε συνδυασµό µε µία νέα θαλάσσια σύνδεση

µέχρι την απόσβεσή του.

ανάµεσα στο δυτικό Ryde και το Gosport, καθώς η κίνηση αυτή συνεπάγεται την

Οι απόψεις των κατοίκων του νησιού διίστανται, µε το µεγαλύτερο ποσοστό

επιθυµητή τουριστική, εµπορική και

οικονοµική άνθιση του νησιού,

να τάσσεται κατά της υλοποίησης ενός έργου προορισµένου για Ι.Χ., λόγω της

αποκλείοντας σε µεγάλο βαθµό την απειλή περιβαλλοντικών και πολιτισµικών

πιθανούς αλλοίωσης του τοπικού χαρακτήρα. Βασικό επιχείρηµα αποτελεί η

αλλαγών.

µαζικότερη προσέλευση είτε τουριστική είτε µόνιµης εγκατάστασης, η οποία θα οδηγήσει σε υπερφόρτωση του νησιού –δεδοµένου ότι τα 2/3 της επιφάνειάς του αποτελούν προστατευόµενες εκτάσεις- και σε συµφόρηση του εσωτερικού οδικού δικτύου. Ταυτόχρονα, η 24ωρη πρόσβαση από τους κατοίκους την ενδοχώρας θα έχει ως συνέπεια σύντοµης διάρκειας επισκέψεις στο νησί, χωρίς απαραίτητη διανυχτέρευση, µε αποτέλεσµα τη µείωση των τουριστικών εισόδων. Τέλος, η διευκόλυνση της µετάβασης σε έναν κατ’εξοχήν τουριστικό προορισµό θα οδηγήσει σε αύξηση των αξιών γης και σε πιθανή εγκατάληψη της περιοχής από τους σηµερινούς κατοίκους της.

Χωρικός προσδιορισµός νήσου Skye σε σχέση µε τις Βρετανικές ακτές

Skye Bridge Isle of Skye

Η γέφυρα για το νησί Skye της Σκοτίας αποτελεί επέκταση του αυτοκινητόδροµου Α87 που, διερχόµενος από το νησί Eilean Bàn, συνδέει το νησιωτικό συγκρότηµα µε την ενδοχώρα. Έως την αρχή της λειτουργίας του το 1995, η σύνδεση πραγµατοποιούνταν µε ακτοπλοϊκές γραµµές από τα χωριά Kyle of Lochalsh στο Kyleakin στην ανατολική ακτή του νησιού. Η αυξηµένη επιβατική κινητικότητα και η έντονη τουριστική ανάπτυξη κατά τους θερινούς µήνες είχε ως αποτέλεσµα την κυκλοφοριακή συµφόρηση στο λιµάνι του Kyle of Lochalsh, κατά τη διάρκεια αναµονής προς επιβίβαση. Κρίθηκε, εποµένως απαραίτητη η αµεσότερη σύνδεση των δύο περιοχών, µε την κατασκευή µιας επι πληρωµή οδικής γέφυρας. Το υψηλό αντίτιµο των διοδίων οδήγησε σε έντονες αντιδράσεις από τους χρήστες του έργου και από τις δύο περιοχές σύνδεσης, µε αποτέλεσµα την τελική κατάργησή τους. Μετά την παύση της λειτουργίας των θαλάσσιων συγκοινωνιών, το Kyle of Lochalsh δεν λειτουργεί πια σαν µεταβατικός κόµβος προς τον κυρίως τουριστικό προορισµό, καθώς αναδέιχθηκε ο τοπικός περιβαλονιτκός και πολιτισµικός του πλούτος. Ο οικισµός αναπτύχθηκε προς το παράκτιο µέτωπο, µακρυά από το σιδηροδροµικό σταθµό προς το Inverness, στην ανατολική πλευρά του. Οι παλαιότερες λιµενικές εγκαταστάσεις που εξυπηρετούσαν την ακτοπλοϊκή γραµµή αντικαταστάθηκαν από νέες που εξυπηρετούν την έντονη διαµετακοµιστική και την τουριστική δραστηριότητα του λιµανιού. Κοντά στο κέντρο της περιοχής εγκαταστάθηκαν νέες χρήσεις εµπορίου και αναψυχής, ενισχύοντας την τοπική οικονοµία.

Χωρικός προσδιορισµός νήσου Σαλαµίνας σε σχέση µε τις ακτές της Ελλάδας

Η περίπτωση της ζεύξης Σαλαµίνας-Περάµατος Ανάλυση & Αναγνώριση πεδίου

Η µελέτη της ζεύξης δύο περιοχών δεν αφορά απλώς τη σύνδεση δύο

! Σαλαµίνα !

Η Σαλαµίνα είναι ένα µεγάλο νησί, συνολικής έκτασης 9.500 ha, το οποίο

τυχαίων, πλην όµως κοντινών σηµειών του χάρτη, αλλά επλέκει δυναµικά τις

περιβάλλεται ασφυκτικά από την ακτογραµµή της ηπειρωτικής Αττικής.

περιοχές που βρίσκονται στις δύο εκβολές και οι οποίες, υπό το πρίσµα της

Εντοπίζεται στα βορειοδυτικά του Σαρωνικού Κόλπου και έναντι του Κόλπου της

ζεύξης, επαναπροσδιορίζουν τις µεταξύ τους σχέσεις και αποτελούν πλέον δύο

Ελευσίνας, στα νοτιοδυτικά του Νοµού Αττικής. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η

τµήµατα ενός διευρυµένου συστήµατος.

πόλη της Σαλαµίνας που αποτελεί και το µεγαλύτερο οικιστικό σύµπλεγµα του

Η περίπτωση που µελετούµε, η ζεύξη της Σαλαµίνας µε το Πέραµα, δεν

νησιού.

µπορεί παρά να υπόκειται σε αυτή την λογική και άρα να αφορά εξίσου τις δύο

Ο οµώνυµος Καλλικρατικός δήµος αποτελεί έναν από τους οκτώ

περιοχές που εµπλέκονται στο ζήτηµα. Εποµένως για την πληρέστερη εικόνα της

πρωτοβάθµιους Οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α) της Περιφερειακής

ανάλυσης θεωρούµε σκόπιµη την µελέτη και των δύο αυτών διαφορετικών αλλά

Ενότητας Νήσων που υπάγεται στην Περιφέρεια Αττικής, αποτελώντας το

γειτονικών χωρικών ενοτήτων.

! !

µεγαλύτερο νησί του Σαρωνικού Κόλπου τόσο σε έκταση όσο και δηµογραφικά.

Παραθέτουµε αρχικά τον πίνακα των στοιχείων αναγνώρισης, όπως και για τα

Κοινότητες (Αµπελάκια και Σελήνια) που αποτελούν και τους σηµαντικότερους

παραδείγµατα που εξετάσαµε αρχικά:

οικισµούς του νησιού.

Περιλαµβάνει τη ∆ηµοτική Ενότητα Σαλαµίνας µε δύο ∆ηµοτικές Κοινότητες (Σαλαµίνα και Αιάντειο) και τη ∆ηµοτική Ενότητα Αµπελακίων µε δύο ∆ηµοτικές

! Σαλαµίνα

Έκταση

96,9 km

Πληθυσµός

39,220

Απόσταση από κοντινότερο σηµαντικό κέντρο

15 km

Κοντινότερο σηµαντικό κέντρο

Αθήνα

Πληθυσµός κοντινότερου σηµαντικού κέντρου

2.640.701

Ο πληθυσµός της Σαλαµίνας είναι ο µεγαλύτερος στην Περιφερειακή

Ενότητα Νήσων της Περιφέρειας Αττικής και ανέρχεται στους 38.959 κατοίκους, σύµφωνα µε την απογραφή του 2011, παρουσιάζοντας διαρκώς αυξητικές τάσεις. Η πυκνότητα του πληθυσµού είναι επίσης η µεγαλύτερη της Περιφερειακής Ενότητας, µε 473,83 κάτοικοι/km2 ∆ήµο Αµπελακίων, έναντι 2,19 κάτοικοι/km2 που είναι η µικρότερη, γεγονός που αντικατοπτρίζει τη σχέση του νησιού µε το αστικό κέντρο της Αθήνας2. Αξίζει να σηµειωθεί ότι, λόγω του παραθεριστικού χαρακτήρα του νησιού, παρατηρείται µία κατακόρυφη αύξηση του πληθυσµού κατά τους θερινούς µήνες, ο οποίος υπολογίζεται στους 280.000 κατοίκους. Παράλληλα το νησί αποτελεί οργανωµένο οικιστικό κέντρο παρουσιάζοντας συνεπώς επάρκεια ως προς τις περισσότερες υπηρεσίες εξυπηρέτησης του πολίτη.

5 km

ΥΠΟΜΝΗΜΑ οδικό δίκτυο ακτοπλοικές συνδέσεις οικιστικοί πυρήνες ναύσταθµος λιµάνι αρχαιολογικοί χώροι παραλίες ζώνες υδατοκαλλιέργειας

Χαρτογράφηση βασικών χαρακτηριστικών νήσου Σαλαµίνας

Η οικονοµία του νησιού έχει πλέον µετεξελιχθεί από αγροτική σε τουριστική

φο που αναπτύσσεται αλλού µε ήπιες και αλλού µε εντονότερες κλίσεις και

αξιοποιώντας τις δυνατότητες του νησιού για ανάπτυξη σε αυτόν τον τοµέα. Το

φτάνει σε υψόµετρο µέχρι 350 µέτρων. Χαρακτηρίζεται από ενδιαφέροντα

γεγονός της άµεσης γειτνίασης και σύνδεσης µε την Αθήνα έχει διαχρονικά

στοιχεία του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος µε εκτεταµένες

αναδείξει τη Σαλαµίνα σε πόλο παραθερισµού µε αποτέλεσµα την εξάπλωση της

δασώδεις περιοχές, ενδιαφέρον υδρογραφικό τοπίο, αξιόλογους οικιστικούς

δεύτερης/παραθεριστικής κατοικίας σε πολύ µεγάλο βαθµό και εποµένως ευνοεί

πυρήνες, ιστορικά και αρχιτεκτονικά ενδιαφέροντα µεµονωµένα στοιχεία και

ή/και δικαιολογεί την στορφή της δραστηριότητας του νησιού στον τοµέα του

σηµαντικά αρχαιολογικά ευρήµατα. Παρ’ όλαυτά µε την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη

τουρισµού. Παρ’ολαυτά η ναυπηγοεπισκευαστική βιοµηχανία που αναπτύσσεται

των τελευταίων χρόνων, σχεδόν στο σύνολό τους οι πεδινές περιοχές του νησιού

σε µεγάλο βαθµό στις ακτές της ∆υτικής Αττικής και ιδιαίτερα στην

που παλαιότερα αποτελούσαν καλλιεργούµενες εκτάσεις έχουν µετατραπεί σε

Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη (ΝΕΖ) του Περάµατος που βρίσκεται αντικρυστά,

οικιστικές περιοχές κύριας ή παραθεριστικής κατοικίας, µε την περιαστική

διαδραµατίζει ακόµη σηµαντικό ρόλο στην οικονοµία. Είναι χαρακτηριστικό ότι

ύπαιθρο να καταπατάται διαρκώς.

από το οικονοµικά ενεργό κοµµάτι του πληθυσµού (περίπου το 37%) µόνο το 6%

Το νησί µετρά περί τους 30 οικισµούς, σε σηµαντικότερο αυτόν της πόλης

απασχολείται πλέον στον πρωτογενή τοµέα, το 24% στον δευτερογενή και το

της Σαλαµίνας µε 25.370 κατοίκους που είναι και η πρωτεύουσα. Ο οικισµός

µεγαλύτερο τµήµα στον τριτογενή (70%). Αξίζει να αναφερθεί ότι η σηµαντική

“Παλούκια”, που στην πορεία συνενώθηκε µε την πόλη της Σαλαµίνας είναι το

δραστηριότητα στον δευτερογενή τοµέα, αφορά κυρίως µεταποίηση, η οποία

λιµάνι του νησιού που το συνδέει µε την ηπειρωτική χώρα από τα ανατολικά. Ο

όµως εµφανίζει τάσεις µείωσης. Η ανεργία ανέρχεται στο ποσοστό του 12,5% για

δεύτερος µεγαλύτερος οικισµός του νησιού είναι τα Αµπελάκια µε πληθυσµό

την ∆ηµοτική Ενότητα Σαλαµίνας και 14,2% στην ∆ηµοτική Ενότητα Αµπελακίων.

περιπου 4.500 κατοίκους. Σηµαντικοί οικιστικοί πυρήνες είναι επίσης οι οικισµοί

Τα στοιχεία αυτά συµβαδίζουν απόλυτα και µε την γενικότερη εικόνα των

Σελήνια, Μπατσί, Κυνοσούρα, Αιάντειο, Φανερωµένη. Είναι φανερό ότι η

νησιωτικών περιοχών της Περιφέρειας, όπου η διάρθρωση των παραγωγικών

ανάπτυξη της πόλης της Σαλαµίνας σχετίζεται άµεσα µε την γειτνίαση µε το

δραστηριοτήτων δείχνει ότι όλο και µεγαλύτερο κοµµάτι του ενεργού πληθυσµού

µεγάλο αστικό κέτρο της Αθήνας και η πολεοδοµική του ανάπτυξη το

απασχολείται σε δραστηριότητες του τριτογενούς τοµέα και ιδιαίτερα του

αποδεικνύει, καθώς στην πραγµατικότητα αποτελεί συνέχεια του ιστού του

τουρισµού, του εµπορίου και της παροχής υπηρεσιών. Παράλληλα στο

µεγάλου µητροπολιτικού κέντρου. Επιπλέον η ανάδειξή του νησιού ως πόλος

βόρειοανατολικό τµήµα του νησιού λειτουργεί Ναύσταθµος. Η εγκατάσταση αυτή,

τουριστικού ενδιαφέροντος επέφερε µία σειρά αλλων οικιστικών επεµβάσεων

αν και περιορισµένης ακόµη έκτασης, έχει υπερτοπική εµβέλεια και εθνική

για ανάπτυξη παραθεριστικής κατοικίας σε παραθαλάσσια τµήµατα του νησιού,

σηµασία, επηρεάζοντας αναµφίβολα τα τεκταινόµενα στο νησί τόσο λόγω των

χωρίς όµως περαιτέρω µελέτη. Ειδικότερα και µεταξύ άλλων οι παραθαλάσσιες

υπηρετούντων και εργαζοµένων σε αυτή όσο και λόγω των διαφόρων χωρικών

περιοχές Ψιλή Άµµος, Μπλε Λιµανάκι, Ξένο, Ηλιακτή, Μπατσί, Σελήνια, Νταπιά,

και άλλων επιπτώσεων που έχει εξ αιτίας της ίδιας της φύσης της λειτουργίας

Κανάκια, Φανερωµένη κλπ. είναι νέες οικιστικές που καθορίστηκαν µε το

της.

Ρυθµιστικό Σχέδιο του 19853 ως περιοχές παραθεριστικής κατοικίας και Η Σαλαµίνα διαθέτει µία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και ποικίλη ακτογραµµή

που διαρθρώνεται από µία συνεχή αλληλουχία κόλπων και χερσονήσων µε

αναπτύχθηκαν ως τέτοιες.

διάφορους προσανατολισµούς. ∆ιαθέτει επίσης ένα πλούσιο σε αλλαγές ανάγλυ-

5 km

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

κύρια κατοικία παραθεριστική κατοικία πράσινο ειδικές χρήσεις βιοµηχανικό-βιοτεχνικό πάρκο ηµιαστικές, περιαστικές περιοχές & γεωργική γη λιµάνι πολιτισµός & εκπαίδευση

Χαρτογράφηση κάλυψης νήσου Σαλαµίνας

Ωστόσο ο καθορισµός των περιοχών αυτών δεν πλαισιώθηκε από περαιτέρω ρυθµίσεις µε αποτέλεσµα να κυριαρχήσει η ιδιωτική πολεοδόµηση και η άναρχη ανάπτυξη. Το γεγονός αυτό σε συνδυασµό µε την αυθαίρετη ανάπτυξη οικισµών στο νησί, µε τµήµατα να εντάσσονται αποσπασµατικά στο σχέδιο, δηµιουργεί µία ενιαία εικόνα αυθαιρεσίας µε υποβαθµισµένο οικιστικό περιβάλλον, ανεπάρκεια ελεύθερων χώρων, σοβαρές ελλείψεις σε δίκτυα υποδοµής και αδυναµία του ανεπαρκούς οδικού δικτύου να ανταποκριθεί στην κίνηση των κεντρικών περιοχών και των γραµµικών ζωνών κεντρικών λειτουργιών που έχουν σχηµατιστεί στις βασικές αρτηρίες. Η σηµερινή εικόνα είναι αυτή της άναρχης οικιστικής ανάπτυξης και των εντατικοποιηµένων πιέσεων δόµησης που διαρκώς ασκούνται στο νησί. Τόσο το φυσικό όσο και το οικιστικό περιβάλλον της Σαλαµίνας έχει αλλοιωθεί σηµαντικά, ειδικά όσον αφορά στο τµήµα των παραθαλάσσιων περιοχών της, ως αποτέλεσµα της επί δεκαετίες άναρχης οικιστικής ανάπτυξης αλλά και της γειτνίασης µε βαριές χρήσης όπως η Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη

του

Περάµατος και οι εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισµού της Ψυττάλειας. Μία ανάπτυξη που συντελέστηκε όχι στη βάση κάποιου συγκεκριµένου πολεοδοµικού σχεδιασµού αλλά απρογραµµάτιστα και άναρχα χωρίς να συνοδεύεται από αντίστοιχη ανάπτυξη άλλων βασικών παραµέτρων.

Σχέση µε την ηπειρωτική χώρα / Το ζήτηµα του χαρακτήρα και των διαρκών επιρροών του αστικού κέντρου

Η ιδιάζουσα σχέση µεταξύ Σαλαµίνας και ηπειρωτικής Αττικής προκύπτει

ήδη από τους µεταξύ τους ιδιόµορφους γεωγραφικούς συσχετισµούς, επιτρέποντας την διαρκή επικοινωνία αλλά όχι την άµεση σύνδεση, δίνοντας στη Σαλαµίνα τα προνόµια ενός νησιού αλλά και τα πλεονεκτήµατα µίας µεγάλης πόλης. Η νήσος εγγίζει την Αττική σε δύο διαφορετικά σηµεία, το ένα ανατολικά προς την µεριά του Περάµατος και το άλλο δυτικά προς την µεριά των Μεγάρων µε την µεταξύ τους ελάχιστη απόσταση να µην υπερβαίνει το 1km σε καµία από τις δύο περιπτώσεις. Η σύνδεση της Σαλαµίνας µε την ηπειρωτική χώρα γίνεται κυρίως από την περιοχή Παλούκια και µέσω του πορθµείου του Περάµατος καθώς και του λιµανιού του Πειραιά µε τακτά δροµολόγια και κατά τις νυχτερινές ώρες, καθιστώντας άµεση την πρόσβαση από και προς το νησί και εξασφαλίζοντας την σύνδεση µε το ευρύτερο αστικό κέντρο της Αθήνας. Παράλληλα λειτουργεί και πορθµειακή σύνδεση στην θέση Φανερωµένη στη δυτική µεριά του νησιού προς την Πάχη Μεγάρων. Μέσω της Λεωφόρου ∆ηµοκρατίας, της κεντρικής λεωφόρου του Περάµατος επιτυγχάνεται η σύνδεση µε την υπόλοιπη Αθήνα, ενώ από την µεριά των Μεγάρων υπάρχει σύνδεση µε το εθνικό οδικό δίκτυο και την γραµµή του προαστιακού σιδηρόδροµου. Ωστόσο λόγω τη απουσίας κετρικού σχεδιασµού, το νήσι τείνει να εξελίσσεται µε τους όρους που θέτει κάθε φορά η πρωτεύουσα, υπερβαίνοντας τον φραγµό της µη σύνδεσης και ισοπεδώνοντας τα υλικά όρια, δηµιουργώντας τελικά µία άνιση σχέση αστικής ανάπτυξης σε ένα περιβάλλον που θα έπρεπε να εξελίσσεται διαφορετικά.

5 km

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

οδικό δίκτυο ακτοπλοϊκές συνδέσεις ναύσταθµος εµπορικός λιµένας ναυπηγεία λιµάνι οικιστικός πυρήνας αρχαιολογικοί χώροι

Χαρτογράφηση κάλυψης Περάµατος και ευρύτερης περιοχής

! !

Πέραµα

Το Πέραµα αποτελεί το δυτική απόληξη του πολεδοµικού συγκροτήµατος της

λιξή τους µε την εγκατάσταση του Ο.Λ.Π., των ναυπηγείων και των εταιριών

Αθήνας απέχοντας 14,7km από το κέντρο της πόλης. Η περιοχή ορίζεται

πετρελαιοειδών επηρέασαν και επηρεάζουν καθοριστικά την οικιστική κοινωνική

γεωγραφικά από το όρος Αιγάλεω προς Βορρά και από τον Σαρωνικό κόλπο

και προφανώς οικονοµική ανάπτυξη της περιοχής. Σήµερα, η παράκτια περιοχή

νοτιοδυτικά, ακριβώς απέναντι από τη νήσο Σαλαµίνα. Η περιοχή στην οποία

δυτικά του Πειραιά που αναπτύσσεται από τον Άγιο ∆ιονύσιο ∆ραπετσώνας µέχρι

αναπτύχθηκε ο οικισµός είναι εξαιρετικά βραχώδης και απότοµη καθώς είναι

το Πορθµείο του Περάµατος είναι µία αµιγής ζώνη λιµενοβιοµηχανικών

στην πραγµτικότητα οι πρόποδες του όρους Αιγάλεω προς τα νότια οι οποίοι

δραστηριοτήτων συµπεριλαµβάνοντας µεταξύ άλλων τις ναυπηγοεπισκευαστικές

φτάνουν µέχρι τη θάλασσα, στα Στενά της Σαλαµίνας.

δεξαµενές του Ο.Λ.Π., τα πρώην Λιπάσµατα ∆ραπετσώνας, τα Τσιµέντα Ηρακλής,

Ο δήµος Περάµατος είναι αυτόνοµος Καλλικρατικός ∆ήµος, ο οποίος υπάγεται

τους Αλευρόµυλοι Αγίου Γεωργίου., την Ιχθυόσκαλα, τις δεξαµενές καυσίµων BP,

στην Περιφέρεια Αττικής και συµπεριλαµβάνει τους συνοικισµούς Πέραµα,

Shell, Mobil, καταλήγοντας στην Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη του Περάµατος

Καριώτικα και Νέο Ικόνιο.

και στα διαλυτήρια της Σαλαµίνας· αποτελώντας έναν δίπολο εργασίας και

ρύπανσης για την περιοχή. Ωστόσο η κρίση των τελευταίων χρόνων στον τοµέα Οι πρώτοι κάτοικοι του Περάµατος συνδέονταν µε τη δραστηριότητα του

της Ναυπηγοεπισκευής σε συνδυασµό µε την οικονοµική κρίση συνοδεύτηκε

υποτυπώδους πορθµείου που λειτουργούσε ήδη από τον 17ο αιώνα για την

από περιορισµό της λειτουγίας της Ν.Ε.Ζ., έχοντας άµεσο αντίκτυπο στην

Σαλαµίνα4.

οικονοµική πραγµατικότητα των κατοίκων του Περάµατος όπου η ανδρική

µεταφορά ανθρώπων, ζώων και εµπορευµάτων από και προς τη

Συστηµατική οικιστική ανάπτυξη σηµειώθηκε µετά τη Μικρασιατική Καταστροφή

ανεργία ξεπερνά το 30%.

οπότε και εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες. Από τότε και στο εξής ο οικισµός του

Πρόκειτα για µία υποβαθµισένη περιοχή που έχει εξ ορισµού απωλέσει την

Περάµατος χαράσσει µία ταραγµένη πορεία, πάντοτε στενά συνδεδεµένη µε ροές

φυσική σχέση της µε την θάλασσα λόγω της εκτεταµένης

εσωτερικής κυρίως µετανάστευσης, ανθρώπων που αποζητούν στέγη και

Ναυπηγοεπισκευαστικής Ζώνης. Η περιοχή έχει δύο κεντρικούς οδικους άξονες,

εργασία και συγκροτούν σταδιακά τον οικισµό µε αυθαίρετες παρεµβάσεις. Τοµή

την Λ. ∆ηµοκρατίας και την Λ. Ειρήνης που εξασφαλίζουν τη συνδεση της

στην ιστορία του οικισµού αποτελεί η συγκρότηση του τελευταίου αυθαίρετου

περιοχής µε την υπόλοιπη Αθήνα, η µεν µε κατεύθυνση από Πέραµα προς

οικισµού στο Άνω Πέραµα περί το 1967, το οποίο πλέον είναι ενταγµένο στο

Πειραιά και η άλλη αντοστρόφως. Η σηµερινή εικόνα του Περάµατος είναι αυτή

σχέδιο πόλης. Σήµερα ο δήµος Περάµατος έχει συνολικά 24.989 κατοίκους,

µίας µικρής σχετικά σε έκταση αλλά πυκνοκατοικηµένης περιοχής. Η δοµή της

παραµένοντας πληθυσµός που παραµένει σταθερός τις τελευταίες δεκαετίες.

µαρτυρά την γραµµική ανάπτυξή της σε σχέση µε το παραλιακό µέτωπο

Η συγκέντρωση χαµηλών οικονοµικά στρωµάτων στην περιοχή είναι

διακρινόµενη σε επάλληλες ζώνες. Η παραλιακή ζώνη της Ν.Ε.Ζ. εκτείνεται από

αποτέλεσµα της σταδιακής µετεγκατάστασης των ναυπηγείων του Πειραιά, ήδη

τη θάλασσα έως και την Λεωφόρο ∆ηµοκρατίας και συµπεραλαµβάνει το πρώτο

από το 1911, µε αποκορύφωµα την δηµιουργία της Ναυπηγοεπισκευαστικής

µέτωπο κτηρίων προς την θάλασσα. Ακολουθεί η ζώνη οικιστικής ανάπτυξης

Ζώνης µε απόφαση του Λιµενικού Ταµείου το 1927. Οι χρήσεις αυτές ήταν σταθε-

όπου επεκτάθηκε αρχικά ο οικισµός. Τέλος η απόκρυµνη ζώνη του Άνω

ρός πόλος εργασίας για τους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν εκεί και η µετεξέ-

Περάµατος όπου αναπτύχθηκαν οι αυθαίρετοι συνοικισµοί.

10 km

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

οδικό δίκτυο δροµολόγιο ΚΤΕΛ γραµµή τραµ γραµµή ΗΣΑΠ ακτοπλοϊκές συνδέσεις

Μεταφορικά δίκτυα στην περιοχή µελέτης

Το ζήτηµα της ζεύξης

! !

Το ζήτηµα της ζεύξης της Σαλαµίνας µε το Πέραµα, εκτός των

Το συγκεκριµένο πρόβληµα, της µη σύνδεσης, είναι πράγµατι υπαρκτό,

προβληµατισµών που δηµιουργεί η άµεση σύνδεση των δύο περιοχών στις

δεδοµένου ότι η Σαλαµίνα είναι ένα µεγάλο σε έκταση νησί που γειτνιάζει µε το

εκβολές του έργου, ειδωµένο σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, θέτει ζητήµατα

µητροπολητικό κέντρο της Αθήνας και έχει σηµαντικές σχέσεις εξάρτησης από

συσχετισµών και σχέσεων ενός µεγάλου αστικού κέντρου όπως η Αθήνα µε την

αυτό, ακριβώς λόγω αυτής της “ασφυκτικής” σχέσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι το

περιφέρειά της. Η σχέση αυτή, όσο µεγαλύτερη είναι η πόλη και όσο πιο

πορθµείο του Περάµατος µέσω του οποίου πραγµατοποιείται η σύνδεση της

εξαρτηµένοι είναι οι οικιστικοί πυρήνες, τοσο πιο άνισα εξελίσσεται, µε

Αττικής µε την Σαλαµίνα, πέραν της γραµµής του Πειραιά, είναι αυτό µε την

ισοπεδωτικά αποτελέσµατα για την περιφέρεια. Η αστική διάχυση της Αθήνας,

µεγαλύτερη κίνηση στην χώρα5 µε περίπου 10 εκατοµµύρια διακινηθέντες

που παρατηρείται ειδικά τα τελευταία χρόνια, βρίσκει πρόσφορο έδαφος τόσο

επιβάτες ετησίως, υπερβαίνοντας το αντίστοιχο πορθµείο του Ρίου-Αντιρρίου,

ανατολικά, προς τα Μεσόγεια, όσο και δυτικά, σε όλη τη δυτική Αττική. Ένα τέτοιο

πριν την κατασκευή της Γέφυρας.

ζήτηµα ζεύξης ενός νησιωτικού χώρου µε την ηπειρωτική χώρα, στα δεδοµένα

γεωγραφικά πλαίσια, παρ΄όλο που εν κενώ µοιάζει απλό, επιλύοντας ένα

Μελετώντας τα χαρακτηριστικά της υπαρχουσας σύνδεσης του νησιού µε την

σοβαρό κενό σύνδεσης, είναι στην πραγµατικότητα ένα σύνθετο πρόβληµα που

ηπειρωτική χώρα, µέσω του πορθµείου του Περάµατος και αυτά των χρηστών

σχετίζεται µε τις δυναµικές ανάπτυξης της πόλης και τους παράγοντες που την

της γραµµής, µπορούµε να εξάγουµε χρήσιµα σµπεράσµατα ως προς τις

επηρεάζουν.

δυναµικές αυτής της σχέσης. Σύµφωνα µε µελέτες παρατηρείται ότι η χρήση της

γραµµής αναφέρεται σε κατοίκους της Σαλαµίνας σε ποσοστό 40% και σε Το νησί της Σαλαµίνας συνδέεται µε την Αττική µέσω του πορθµείου του

κατοίκους του Πειραιά σε ποσοστό 35%. Το γεγονός αυτό και µόνο κανεί φανερή

Περάµατος καθώς και του λιµανιού του Πειραιά. Η συγκοινωνία από και προς το

την αναγκαιότητα αυτής της σύνδεσης που είναι ζωτικής σηµασίας για τη ζωή του

Πέραµα είναι πυκνή, καθώς κάθε 15 λεπτά αναχωρεί πλοιάριο η/και ferry boat

νησιού, πέραν της τουριστικής δραστηριότητας. Παράλληλα η συχνότητα χρήσης

προς τα Παλούκια Σαλαµίνας και αντίστροφα. Η γραµµή ferry boat λειτουργεί και

της γραµµής σε ποσοστό 25% είναι καθηµερινή µε ανάλογο ποσοστό 22% να

κατά τις βραδινές ώρες. Επίσης λειτουργούν η γραµµή Παλούκια-Πειραιάς µόνο

είναι σπάνια, µία φορά το µήνα. Επιπλέον οι λόγοι χρησιµοποίησης της γραµµής

για εξυπηρλετηση επιβατών, διαδροµή που δαρκεί 40 λεπτά και η γραµµή ferry

είναι κατά ποσοστό 30% η µετάβαση στπ χώρο εργασίας, γεγονός που δηλώνει

boat που συνδέει την περιοχή της Φανερωµένης µε την Νέα Πέραµο που

ότι ένα µεγάλο ποσοστό των κατοίκων της Σαλαµίνας εργάζεται στην ηπειρωτική

αναχωρεί κάθε 5 λεπτά και έχει διαρκεια 30 λεπτά. Η σύνδεση προς τα ανατολικά

χώρα ενώ υπάρχει και αντίστοιχη δραστηριότητα στην αντίστροφη κατεύθυνση6.

µέσω του Περάµατος εξασφαλίζει τη σύνδεση του νησιού µε την υπόλοιπη

Είναι λοιπόν φανερό ότι η υπάρχουσα τακτική ακτοπλοική σύνδεση είναι ζωτικής

Αθήνα, ενώ η γραµµή της Νέας Περάµου, εξασφαλίζει πρόσβαση σε βασικούς

σηµασίας για την ζωή του νησιού, τόσο ως προς την εξυπηρέτηση της

κυκλοφοριακούς άξονες υπερτοπικής σηµασίας, όπως η Αττική Οδός και ο

καθηµερινότητας των κατοίκων του όσο και λόγω της ιδιαίτερα αναπτυγµένης

άξονας ΠΑΘΕ αλλά και στον άξονα του Προαστιακού Σιδηροδρόµου.

τουριστικής ταυτότητάς του.!

Αξίζει να σηµειωθεί ότι η Σαλαµίνα έχει διαχρονικά αναδειχθεί σε πόλο παραθερισµού λόγω της εγγύτητάς της µε την Αθήνα ως το µόνο κοντινό νησιωτικό κέντρο. Σύµφωνα µε καταγραφές, υπολογίζεται ότ ο πληθυσµός του νησιού αυξάνεται σηµαντικά κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, λόγω εκδροµέων, ενώ ειδικά τους θερινούς µήνες αγγίζει προσεγγιστικά τους 280.0007 κατοίκους, λόγω των παραθεριστών. Ο αριθµός αυτός είναι επταπλάσιος σε σχέση µε τον µόνιµο πληθυσµό του νησιού, γεγονός που αποδεικνύει την

Το ζήτηµα της ζεύξης στα χωροταξικά, ρυθµιστικά και επιχειρησιακά προγράµµατα

Θεωρήσαµε σωστό να συγκεντρώσουµε όλα τα σηµεία που οι επίσηµοι φορείς αναφέρονται στο ζήτηµα της ζεύξης ή των περιοχών της Σαλαµίνας-Περάµατος ώστε ο αναγνώστης να έχει τη δυνατότητα να ανατρέξει σε αυτά, χωρίς να είναι αναγκασµένος να επιδίδεται σε χρονοβόρες αναζητήσεις.

τουριστική αξιοποίησή του. Γίνεται λοιπόν αντιληπτό πως η διακίνηση αυτού του

Μετά τη µελέτη του Γενικού Σχεδίου Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασµού

µεγάλου αριθµού επισκεπτών γίνεται µέσω των πορθµειακών συνδέσεων και δη

(Έκδοση Φεβουάριος 2008), του Σχεδίου Νόµου ΡΣΑ Αθήνας/Αττικής 2021

µέσω αυτού του Περάµατος, δηµιουργώντας έντονα προβλήµατα συµφόρησης

(Έκδοση Νοέµβριος 2013), του Παραρτήµατος Ι (Έκδοση ∆εκέµβριος 2013) του

στους δύο αντικρυστούς πόλους, στο Πέραµα και τα Παλούκια Σαλαµίνας, όπου

ΡΣΑ 2021, του Παραρτήµατος ΙΙ: Σχέδιο Προγράµµατος ∆ράσης ΡΣΑ 2021

βρίσκεται και το λιµάνι του νησιού. Σε δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης, η

(Επικαιροποίηση ∆εκεµβριος 2013) και της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών

υπερβολική αυτή τουριστική κίνηση δηµιουργεί και άλλου είδους πιέσεις στο

Επιπτώσεων του νέου Ρυθµιστικού Σχεδίου Αθήνας/Αττικής 2021 (‘Εκδοση

νησί. Η κίνηση αυτή που σχετίζεται µε την άµεση γειτνίαση µε το εντονο αστικό

Νοέµβριος 2021), παρακάτω παρατίθενται τα χωρία των αρχείων που

δίπολο Αθήνα-Πειραιάς σε συνδυασµό και µε την σχετικά άµεση κυκλοφοριακή

προσδιορίζουν τις κατευθύνσεις του γενικού κρατικού σχεδιασµού, σε σχέση µε

σύνδεση από και προς αυτό καθώς και την ύπαρξη του ναυστάθµου έχει ως

την ευρύτερη περιοχή Πειραιάς – Πέραµα – Σαλαµίνα.

νησιού, Το γεγονός αυτό µε τη σειρά του, δηµιουργεί φαινόµενα εξάπλωσης της

! !

β’/παραθεριστικής κατοικίας, πέραν των λοιπών τουριστικών υποδοµών, για την

Α. Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού σχεδιασµού

κάλυψη των αναγκών των πολυάριθµων επισκεπτών, θέτοντας ζητήµατα

Στην ενότητα Α2.2. Θαλάσσιες µεταφορές & Λιµενικές Υποδοµές & Υπηρεσίες, σε σχέση µε τις θαλάσσιες µεταφορές και τις λιµενικές υποδοµές και τις συναφείς υπηρεσίες δίδονται οι συγκεκριµένες κατευθύνσεις, εκ των οποίων παραθέτουµε την εξής: Ενιαίος σχεδιασµός και διαχείριση όλου του λιµενικού συστήµατος της Αττικής. Σταδιακή µεταφορά ακτοπλοϊκών υπηρεσιών από τον κεντρικό λιµένα του Πειραιά στους λιµένες της Ραφήνας και του Λαυρίου. Ο κεντρικός λιµένας του Πειραιά θα εξακολουθεί να διατηρεί ακτοπλοϊκές υπηρεσίες, κυρίως για την περιοχή του Αργοσαρωνικού. Ωστόσο, θα εξειδικευτεί στον κλάδο της κρουαζιέρας, ενώ σηµαντικό τµήµα του θα αποδοθεί αναβαθµισµένο στην αστική περιοχή των παράκτιων ΟΤΑ της ευρύτερης πόλης του Πειραιά. Το τµήµα του Ικονίου-Περάµατος, σε συνδυασµό µε τις εγκαταστάσεις του λιµένα της Ελευσίνας και της ευρύτερης παράκτιας περιοχής µαζί µε τις εγκαταστάσεις ναυπηγοεπισκευών στο Πέραµα και το εµπορευµατικό κέντρο του Θριασίου Πεδίου, οφείλουν να αποτελέσουν ένα κοινό σύνολο εµπορευµατικών και συνδυασµένων µεταφορών καθώς και παροχής υπηρεσιών εφοδιαστικής (logistics).

αποτέλεσµα την διαχρονική ανάπτυξη οικτιστικών πιέσεων στην περιοχή του

ταυτότητας για το ίδιο το νησί, αλλά βάζοντας και σηµαντικά ερωτήµατα για το ζήτηµα της ενδεχόµενης ζεύξης.

Β. Σχέδιο νόµου ΡΣΑ Αθήνας/Αττικής 2021 Σύµφωνα µε το Αρθρο 9. Χωροταξική οργάνωση, «1. Ο χώρος της Αττικής αρθρώνεται βάσει χωρικών ενοτήτων, αξόνων και πόλων ανάπτυξης οι οποίες αποτελούν τις περιοχές – κλειδιά που αναλαµβάνουν δοµικό ρόλο στη διάρθρωση του χώρου, όπου εστιάζουν οι δράσεις και τα µέσα για την υλοποίηση των στόχων του ΡΣΑ, στο πλαίσιο της σύνθεσης των τοµεακών πολιτικών στο χώρο.» Το Πέραµα ανήκει στην Υποενότητα Πειραιά, στη Χωρική Ενότητα Αθήνας – Πειραιά, ενώ ο ∆ήµος Σαλαµίνας στη Χωρική Ενότητα Νησιωτικής Αττικής. Σχετικά µε τη Χωρική Ενότητα Νησιωτικής Αττικής, στο Άρθρο 10. Κατευθύνσεις για την Οργάνωση Χωρικών Ενοτήτων, στην παράγραφο 4, προσδιορίζεται ότι: γ) Εξίσου σηµαντική για την βιωσιµότητα των νησιών προωθητική δραστηριότηταείναι η διατήρηση του πρωτογενούς τοµέα, όπου υπάρχουν οι προϋποθέσεις ανάπτυξής του (όπως Αίγινα, Σαλαµίνα, Πόρο, Τροιζηνία) µε επιπλέον ανάπτυξη ειδικών καλλιεργειών και δραστηριοτήτων εκµετάλλευσης τους. Παράλληλα, επιβάλλεται η διατήρηση και αξιοποίηση των παραδοσιακών δραστηριοτήτων του δευτερογενούς τοµέα, σε συνδυασµό µε τις λοιπές αναπτυξιακές δραστηριότητες των νησιών. δ) Απαραίτητη είναι η οργάνωση των νησιών του Αργοσαρωνικού µε ενίσχυση των συνδέσεων και λειτουργική µεταξύ τους συσχέτιση.

Αρθρο 13. Οικιστική Ανάπτυξη και Πολεοδοµική Οργάνωση Στην παράγραφο 4. Κατευθύνσεις Πολεοδοµικής Οργανωσης για το Μητροπολιτικό Κέντρο, (ε) για το κέντρο του Πειραιά προβλέπονται: - Επέκταση του δικτύου ΜΣΤ για τη σύνδεση του Κέντρου µε τις παραδοσιακές περιοχές κατοικίας του ευρύτερου Πειραιά και των ∆υτικών ∆ήµων µέχρι το Πέραµα. - Ενεργοποίηση ακτοπλοϊκής συγκοινωνίας τουριστικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος για την ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων και της µοναδικής ιστορικής σηµασίας των ακτών του Αργοσαρωνικού, συµπεριλαµβανοµένης της παράκτιας ζώνης από Πειραιά προς Σαλαµίνα – Κυνόσουρα, Ελευσίνα, Κακιά Σκάλα.

Άρθρο 31. Οργάνωση συστήµατος µεταφορών 1. ∆ιευρωπαϊκά και Υπεραστικά ∆ίκτυα Μεταφορών: Αεροδρόµια, Λιµάνια και Τερµατικοί Σταθµοί. β) Κύριοι Επιβατικοί Λιµένες είναι ο Κεντρικός Επιβατικός Λιµένας Πειραιά και οι Επιβατικοί Λιµένες Λαυρίου και Ραφήνας. Κύριος Εµπορευµατικός Λιµένας είναι ο Λιµένας Ικονίου – Κερατσινίου – Περάµατος, ενώ συµπληρωµατική λειτουργία παρέχουν οι Λιµένες Ελευσίνας και Λαυρίου. Η εξειδίκευση του ρόλου τους περιλαµβάνεται στο Παράρτηµα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι Παράρτηµα Άρθρου 15 Άρθρο 15, Παράγραφος 2

Στα προγράµµατα για την ανάδειξη συνόλων µε ιδιαίτερα πολεοδοµικά χαρακτηριστικά περιλαµβάνονται: α) Πρόγραµµα για την προστασία και ανάδειξη των παραδοσιακών οικισµών της Αττικής : της Παιανίας, των Βιλίων, του Βαρνάβα, του Κουβαρά, των Καλυβίων Ολύµπου και των µικρών ή µεγάλων τµηµάτων που διατηρούν παραδοσιακό χαρακτήρα στον Μαραθώνα, στην Κερατέα, στο Μαρκόπουλο, στο Πικέρµι, στο Άνω Σούλι, στο Γραµµατικό, στον Αυλώνα, στο Μαρκόπουλο Ωρωπού, στο Καπανδρίτι, στα Καλύβια. Επίσης, των αξιόλογων οικισµών και συνόλων µε τα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά που εντοπίζονται στο νησιωτικό τµήµα της περιφέρειας στη Σαλαµίνα, στον Πόρο, στα Μέθανα, στην Τροιζηνία, στις Σπέτσες, στην Ύδρα και σε όλους τους οικισµούς των Κυθήρων.

Παράρτηµα Άρθρου 20 Σύµφωνα µε το Αρθρο 20 στην Παράγραφο 2γ2, ο Παράκτιος Υγρότοπος Σαλαµίνας κατατάσσεται στους υγροτόπους Β’ προτεραιότητας, ενώ στην Παράγραφο 3, όπου προσδιορίζονται τα υδατορεύµατα Β’ και Γ’ προτεραιότητας, για την υλοποίηση έργων αποκατάστασης και προστασίας, στα Υδατορεύµατα Γ’ προτεραιότητας κατατάσσονται όλα τα περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος ρέµατα του χερσαίου τµήµατος της Αττικής τα οποία χαρακτηρίστηκαν µε την ΥΑ 9173/1642/1993 (ΦΕΚ 281 ∆), πέραν αυτών που αναφέρονται στην παραπάνω παρ. 1α, συµπεριλαµβανοµένου και του υδατορεύµατος των Σελληνίων.

Παράρτηµα Άρθρου 30 Άρθρο 30, Παράγραφος 1β Βασικοί Λιµένες Αττικής: β) Κύριοι Εµπορευµατικοί Λιµένες: - Λιµένας Ικονίου – Κερατσινίου – Περάµατος (εξυπηρέτηση εµπορευµατοκιβωτίων, µεταφοράς αυτοκινήτων, χύδην και ξηρού φορτίου) γ) Λοιποί Λιµένες χερσαίας περιοχής Αττικής τοπικής σηµασίας: Κύρια για εξυπηρέτηση πορθµειακών συνδέσεων µε τις νήσους Σαλαµίνας (Πέραµα, Νέα Πέραµος), Εύβοιας (Αγία Μαρίνα, Σκάλα Ωρωπού).

Άρθρο 30, Παράγραφος 2ε 3. ∆ίκτυο Τραµ / Ελαφρύ Μετρό (LRT): Αναπτύσσεται ως ελαφρύ σύστηµα ΜΣΤ ενδοαστικής εξυπηρέτησης, µεσαίας χωρητικότητας και µεσαίας εµπορικής ταχύτητας σε άξονες κορµού επιφανειακών κατά βάση ∆ηµόσιων Συγκοινωνιών µε µεσαία έως υψηλή ζήτηση και σε συνθήκες εξασφάλισης της µέγιστης δυνατής εµπορικής ταχύτητας (σε αποκλειστικό διάδροµο κατά τουλάχιστον 60 – 80%). Μέσω του Τραµ επιδιώκεται, παράλληλα µε τη συγκοινωνιακή αναβάθµιση, η πολεοδοµική ανάπλαση και η αποθάρρυνση κυκλοφορίας των ΙΧ, σε συνδυασµό µε την ενδυνάµωση της δηµόσιας συγκοινωνίας. Σε ειδικές περιπτώσεις αναπτύσσεται υπογείως ή σε υπερυψωµένη τροχιά (ως ελαφρύ µετρό). Αποτελείται από τις ακόλουθες γραµµές και κλάδους: στ)Πειραιάς – Κερατσίνι – Πέραµα - Σαλαµίνα (ως ελαφρύ µετρό

! !

Γ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ – ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ∆ΡΑΣΗΣ

Επισυνάπτεται και ο σχετικός πίνακας:

1.3 Χωροταξική οργάνωση – Χωρικές Ενότητες Αθήνας / Αττικής ΧΩΡΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΝΗΣΙΩΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ • ∆ιατηρείται ο πρωτογενής τοµέας, ως βασικός παράγοντας βιωσιµότητας των νησιών, σε περιοχές µε προοπτικές ανάπτυξής του (πχ. Αίγινα, Σαλαµίνα, Πόρο, Τροιζηνία). • Αναπτύσσονται ειδικές καλλιέργειες και συναφείς δραστηριότητες εκµετάλλευσης τους, ενώ παράλληλα ιατηρούνται και ενισχύονται οι παραδοσιακές δραστηριότητες του δευτερογενούς τοµέα, σε συνδυασµό µε τις λοιπές αναπτυξιακές δραστηριότητες των νησιών. • Ενισχύονται οι συνδέσεις των νησιών και η λειτουργική µεταξύ τους συσχέτιση. • Βελτιώνεται η θαλάσσια σύνδεση της Αίγινας µε τη µεταφορά των πορθµειακών και θαλάσσιων εµπορευµατικών συνδέσεων στο Λεόντι και αναβαθµίζονται οι εσωτερικές οδικές συνδέσεις του νησιού. • Λαµβάνονται µέτρα για την βελτίωση των υποδοµών των δικτύων ύδρευσης, αποχέτευσης ακαθάρτων και βιολογικών καθαρισµών, δικτύων οµβρίων και αντιπληµµυρικής προστασίας, για την αντιµετώπιση της υφαλµύρωσης των υδάτων και της υπεράντλησης από τις γεωτρήσεις, καθώς και για την οργάνωση των χώρων διάθεσης απορριµµάτων και ανακύκλωσης.

!! ! !

2.5 Τοµέας Προτεραιότητας 4. «Συστήµατα Μεταφορών, Ασφάλεια και Προστασία»

ΚΩ∆ΙΚΟΣ

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ / ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ

4.1.2

Αναβάθµιση και επέκταση των υποδοµών εξυπηρέτησης του εµπορικού λιµένα Ικονίου – Περάµατος – Κερατσινίου

Τεχνικό Έργο

Λιµενικές υποδοµές

4.1.29

Υποθαλάσσια ζεύξη Σαλαµίνας - Περάµατος

Τεχνικό Έργο

Βασικό Οδικό ∆ίκτυο

4.1.17

Επέκταση υφιστάµενων & δηµιουργία νέων γραµµών τραµ / ελαφρού µετρό Α’ προτεραιότητας: Νέο Φάληρο – κεντρικός λιµένας Πειραιά. Σύνταγµα – Άνω Πατήσια. Πειραιάς – Κερατσίνι – Πέραµα

Τεχνικό Έργο

∆ίκτυο τραµ / ελαφρύ Μετρό

Ολοκλήρωση του τµήµατος Κερατσίνι – Πέραµα του κλάδου Πειραιάς – Κερατσίνι – Πέραµα

Τεχνικό Έργο

∆ίκτυο τραµ – ελαφρύ Μετρό

ΤΟΜΕΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 4: ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ, ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Πίνακας Έργων / Παρεµβάσεων Σχεδίου ∆ράσης 4.1 «Οργάνωση συστήµατος µεταφορών» Για την υποθαλάσσια ζεύξης Σαλαµίνας – Περάµατος αναφέρεται ότι «Αντικείµενο του έργου είναι η υλοποίηση της υποθαλάσσιας ζεύξης Σαλαµίνας – Περάµατος από τη λεωφόρο Σχιστού µέχρι την είσοδο της Σαλαµίνας µε υποθαλάσσια ζεύξη του πορθµού Σαλαµίνας – Περάµατος. Το έργο έχει αποφασιστεί να κατασκευαστεί µε σύµβαση παραχώρησης και βρίσκεται στην φάση της διαδικασίας ανταγωνιστικού διαλόγου».

4.1.18

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

ΠΡΟΤΕΡ ΑΙΟΤΗΤΑ

ΕΠΙΣΠΕΥ∆ΩΝ ΦΟΡΕΑΣ

ΟΛΠ ΑΕ / ΥΠΑΑΝ

ΥΠΥΜΕ∆Ι

ΣΤΑΣΥ / ΟΑΣΑ / ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ ΑΕ / ΥΠΥΜΕ∆Ι (για το 5 και ΟΛΠ)

ΟΑΣΑ / ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ ΑΕ / ΥΠΥΜΕ∆Ι

∆. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΡΣΑ 2021 Ως προς τις συγκοινωνιακές ρυθµισεις, προσδιορίζεται ότι «Το δίκτυο του τραµ περιλαµβάνει 2 γραµµές, που εκτείνονται σε µήκος 26 χλµ. µε 47 σταθµούς. Παρά τη χαµηλή αποδοχή του µέσου κατά την πρώτη περίοδο λειτουργίας, η εικόνα έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, κυρίως εξαιτίας της αύξησης της εµπορικής ταχύτητας, ως απότέλεσµα των µέτρων απόδοσης προτεραιότητας κίνησης, και πλέον οι δύο γραµµές εξυπηρετούν περίπου 65.000 επιβάτες ηµερησίως37. Η ΤΡΑΜ ΑΕ σχεδιάζει διάφορες επεκτάσεις του δικτύου µε την µορφή είτε επιφανειακού τραµ, είτε ελαφρού µετρό εν µέρει επιφανειακού και εν µέρει υπογείου, µε προτεραιότητα την επέκταση προς Πειραιά και Πέραµα (σε τέσσερεις φάσεις), η οποία, κατά τις εκτιµήσεις της εταιρείας, αναµένεται να προσθέσει άλλους 135.000 επιβάτες στην ηµερήσια κίνηση του δικτύου.» (σελ. 3-209) Σε σχέση µε το όρος Αιγάλεω, µέρος του οποίου επηρεάζεται από την επέµβαση της ζεύξης της Σαλαµίνας από τη Λεωφόρο Σχιστού, αναφέρεται ότι «δέχεται τις οικιστικές πιέσεις του δυτικού τµήµατος του λεκανοπεδίου, δηλαδή των περιοχών του Καµατερού, της Πετρούπολης, του Χαϊδαρίου, του Κορυδαλλού, του Κερατσινίου και του Περάµατος. Είναι υποβαθµισµένος, λόγω διάβρωσης, ορεινός όγκος, ο οποίος όµως παρά την αυξηµένη δυσκολία αναδάσωσης θα µπορούσε να συµβάλλει αποφασιστικά στη βελτίωση των µικροκλιµατικών συνθηκών των δυτικών συνοικιών. Το Ποικίλο, που αποτελεί τµήµα του όρους Αιγάλεω, θεωρείται οικολογικά υποβαθµισµένο κυρίως λόγω των πολλών λατοµείων αδρανών υλικών.» (σελ. 3-81) Τέλος, όσον αφορά στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της σύνδεσης αυτής καθεαυτής, «η σκοπιµότητα της υποθαλάσσιας ζεύξης Περάµατος - Σαλαµίνας ελέγχεται αρνητικά στο πλαίσιο της αποτροπής της αστικής διάχυσης και των πιέσεων για επέκταση των θεσµοθετηµένων σχεδίων. Πολύ περισσότερο ελέγχεται αρνητικά η συνδυασµένη διπλή ζεύξη Περάµατος - Σαλαµίνας και Σαλαµίνας - Μεγάρων καθώς θα οδηγούσε στη δηµιουργία ενός τρίτου υπεραστικού οδικού άξονα (µε δεδοµένους τους παράλληλους άξονες της Αττικής Οδού και της Εθνικής Οδού Αθηνών - Κορίνθου) δηµιουργώντας συνθήκες διαµπερούς υπερτοπικής κυκλοφορίας στο νησί. Με τα δεδοµένα αυτά επιλέγεται η κατάργηση της ζεύξης από θεσµοθετηµένο έργο.»(σελ. 7-62)

Σχολιασµός

Από τη συγκριτική µελέτη όλων των παραπάνω προκύπτει ότι ορισµένες κατευθύνσεις του χωροοταξικού και πολεοδοµικού σχεδιασµού της ευρύτερης περιοχής ενδιαφέροντος εµφανίζουν σχέσεις αντίφασης. Ως προς τις περιβαλλοντικές βλέψεις, η δηµιουργία ζεύξης προσπελάσιµης από ΙΧ και η ενεργοποίηση της τουριστικής ακτοπλοϊκής συγκοινωνίας στις ακτές του Αργοσαρωνικού και στην παράκτια ζώνη του Πειραιά προς Κακιά Σκάλα έρχεται σε αντίθεση µε την ταση προστασίας και ανάδειξης των παραδοσιακών οικισµών της Αττικής, καθώς και µε την προστασία των Υγροτόπων (π.χ. Υγρότοπος Σαλαµίνας). Ταυτόχρονα, ενώ προτείνεται η συγκοιινωνιακή αναβάθµιση, η πολεοδοµική ανάπλαση και η αποθάρρυνση κυκλοφορίας των Ι.Χ., µε σκοπό την ενδυνάµωση της δηµόσιας συκοινωνίας, η οδική ζεύξη Σαλαµίνας – Περάµατος υποδηλώνει διαφορετική πρόθεση. Ακόµη πιο οξύµωρο είναι το γεγονός ότι, ενώ από τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων κρίθηκε ιδιαίτερα επιζήµιο για το περιβάλλον, σύµφωνα µε το Παράρτηµα ΙΙ, αποτελεί έργο/παρέµβαση Α’ προτεραιότητας.

10 km

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

υπάρχον οδικό δίκτυο προτεινόµενο οδικό δίκτυο

ενδεχόµενη επέκταση οδικού δικτύου ζώνες επιρροής γραµµή τραµ ακτοπλοϊκές συνδέσεις

Χαρτογράφηση σεναρίου πρότασης Ρυθµιστικού Σχεδίου Αττικής 2021

Ανάλυση SWOT ∆υνατά σηµεία

! ! ! ! ! !

ταχύτερη και αποτελεσµατικότερη σύνδεση εξυπηρέτηση διαφορετικών αναγκών

εναλλακτική επιλογή µέσου µεταφοράς λειτουργία ανεξάρτητη καιρικών συνθηκών εγγύτητα περιοχών σύνδεσης

µαζική εξυπηρέτηση σε σηµείο όπου υπάρχει ζήτηση ενθάρρυνση χρήσης MMM

Αδύνατα σηµεία υψηλό κόστος κατασκευής

! !

η συντήρηση ισοδυναµεί µε διακοπή της σύνδεσης απουσία υπάρχοντος οδικού δικτύου που να συνδέει τη Λεωφόρο Σχιστού µε το σηµείο της ζεύξης

! !

µεγάλο κόστος κατασκευής της σήραγγας για την δηµιουργία της παράκαµψης δυνατότητα διευρυµένης χρήσης ιδιωτικού οχήµατος

Όπως παρατηρούµε, το ζήτηµα της ζεύξης παρουσιάζει µία σειρά δυνατών σηµείων, αλλα ταυτόχρονα αρκετές και αξιοσηµείωτες απειλές. Σε αυτό το µέρος της εργασίας θα εξετάσουµε συνδυαστικά τις τέσσερις κατηγορίες της ανάλυσης SWOT προσπαθώντας να αναδείξουµε τα σηµαντικότερα θετικά και αρνητικά αποτελέσµατα του εγχειρήµατος. Η προς εξέταση σύνδεση δίνει τη δυνατότητα εναλλακτικής επιλογής και έτσι η σύνδεση µπορεί να εξυπηρετήσει τις διαφορετικές ανάγκες των χρηστών και µάλιστα ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες. Ταυτόχρονα όµως, ενώ σήµερα όλοι οι χρήστες της σύνδεσης χρησιµοποιούν µέσο µαζικής µεταφοράς (επιβατικό καράβι ή ferryboat), τώρα θα δίνεται η δυνατότητα να χρησιµοποιήσουν το ιδιωτικό µέσο µεταφοράς. Η δυνατότητα σύνδεσης µε το µεγάλο αστικό κέντρο µέσω ΙΧ εγκυµονεί µία σειρά κινδύνων για το νησί της Σαλαµίνας. Πρώτα και κυριότερα το ζήτηµα της αλλοίωσης του χαρακτήρα του νησιού και της αφοµοίωσής του από την Αθήνα. Η αίσθηση κοινής ταυτότητας των κατοίκων της Σαλαµίνας θα τείνει να εξαλειφθεί

Ευκαιρίες

περιορισµός ακτοπλοϊκής σύνδεσης και εποµένως περιορισµός µόλυνσης

όσο αυτή θα µετατρέπεται σε ένα ιδιόµορφο τύπο προαστείου. Η ισχυροποίηση

αλλοίωση του χαρακτήρα του νησιού και αφοµοίωση από την Αθήνα

της ήδη υπάρχουσας ακτοπλοϊκής σύνδεσης µε µία µόνιµη σύνδεση θα έρθει να

λειτουργία ως επέκταση του λεκανοπεδίου

νησί. Η πίεση που ασκεί η πρωτεύουσα και εκτονώνεται µέχρι στιγµής προς τα

! ! ! ! ! ! ! ! !

βελτίωση της σύνδεσης µεταξύ Σαλαµίνας, Περάµατος και Πειραιά µε MMM άρση µονοπωλίου της ακτοπλοϊκής σύνδεσης

Απειλές

αύξηση κυκλοφοριακού φόρτου των Λεωφόρων ∆ηµοκρατίας και Ειρήνης αύξηση ατµοσφαιρικής και θαλάσσιας ρύπανσης αύξηση των αξιών γης

επηρεάσει τις ισορροπίες τόσο στις εκβολές της σύνδεσης όσο και στο υπόλοιπο βορειοανατολικά και τα Μεσόγεια, θα έρθει να παραληφθεί σε αυτήν την περίπτωση και από τη Σαλαµίνα. Αυτό πρακτικά µπορεί να σηµαίνει από πρώτη κατοικία, παραθεριστική (2η) κατοικία ή και άλλες χρήσεις ακόµη και πιθανή µετεγκατάσταση οχλουσών χρήσεων σε µία προσπάθεια αποµάκρυνσής τους από το υπερκορεσµένο αστικό κέντρο. Σε τέτοιες περιπτώσεις εγκαταστάσεων νέων χρήσεων, υπάρχει πάντα και ο κίνδυνος των ανεξέλγκτων αλλαγών στις

υπάρχουσα ακτοπλοϊκή σύνδεση

αξίες γης, ιδιαίτερα στις εκβολές της ζεύξης και από τις δυο µεριές. Ακόµη και αν

δυνατότητα επέκτασης οδικού δικτύου και προς τα Μέγαρα

λάβουµε υπόψη µας το γεγονός ότι θα εξυπηρετείται µαζικά η πορθµειακή

µείωση διανυκτερεύσεων τουριστών

θέλουµε να θυσιάσουµε κάτι τόσο σηµαντικό όπως ο χαρακτήρας ενός τόπου.

σύνδεση µε την υψηλότερη ζήτηση στη χώρα, παραµένουν ερωτήµατα για αν

Σηµαντική απειλή αποτελεί επίσης η ενδεχόµενη διπλή σύνδεση Πέραµα-

Από οικονοµική σκοπιά η βασική αδυναµία της παρέµβασης είναι

Σαλαµίνα-Μέγαρα µε επέκταση του δρόµου ταχείας κυκλοφορίας κλειστού

ουσιαστικά το υψηλό κόστος των δύο εξαιρετικά επίπονων τεχνικών έργων: Της

τύπου που προβλέπεται για το πρώτο κοµµάτι. Αν και κάτι τέτοιο αποκλείεται

σήραγγας που θα διατρυπάει όλο το όρος Αιγάλεω και αυτής που θα υλοποιεί

ρητά από το ΡΣΑ 2021, πιστεύουµε ότι σε περίπτωση ζήτησης, το αµέσως

την υποθαλάσσια ζεύξη. Συνυπολογίζοντας, µάλιστα, τις οικονοµικές δυσκολίες

επόµενο ρυθµιστικό σχέδιο, θα µπορεί αν προτείνει τη διπλή σύνδεση

της Ελλάδας την τρέχουσα περίοδο, το µειονέκτηµα αυτό ανάγεται σε ακόµη

µετατρέποντας τόσο το Πέραµα όσο και τη Σαλαµίνα σε επιβαρυµένους τόπους

σηµαντικότερο. Η εγγύτητα των περιοχών σύνδεσης, η οποία ρίχνει το κόστος

διέλευσης. Η εγκάρσια σύνδεση αυτή, αν και θα διευκολύνει τις µεταφορές

ενός τέτοιου έργου ή άλλα δυνατά σηµεία µε κοινωνικό αντίκτυπο όπως η

δίνοντας τη δυνατότηα σύνδεσης του Πειραιά µε τα Μέγαρα, τον ισθµό της

γρηγορότερη και αποτελεσµατικότερη σύνδεση, δύσκολα αντισταθµίζουν τα

Κορίνθου και τελικά την εθνική οδό Αθηνών-Πατρών, θα αλλοιώσει

ιδιαίτερα υψηλά ποσά που απαιτεί ένα τέτοιο έργο. Στην περίπτωση που το έργο

ολοκληρωτικά το νησιωτικό χαρακτήρα της Σαλαµίνας.

αναλάβει ιδιώτης, µπορεί το δηµόσιο να µην επωµιστεί το υψηλό κόστος, αλλά οι

Είτε η διπλή σύνδεση πραγµατοποιηθεί, είτε όχι, αναµενόµενο είναι η ζεύξη να επηρεάσει τον κυκλοφοριακό φόρτο σε Πέραµα και Σαλαµίνα. Όσον αφορά το

χρήστες θα αναγκάζονται να πληρώνουν διόδια το οποίο θα αποτελεί ένα ακόµη αδύναµο σηµείο.

Πέραµα, επηρεάζονται οι λεωφόροι Ειρήνης και ∆ηµοκρατίας· οι κύριες αρτηρίες

Ακόµη, έχοντας υπόψη τα παραδείγµατα από το διεθνή χώρο που εξετάσαµε

στα νότια του Περάµατος που το ενώνουν µε τα οικιστικά συγκροτήµατα

στην αρχή, πιστεύουµε ότι µία υπαρκτή απειλή είναι αυτή της µείωσης των

ανατολικότερα (Κερατσίνι, ∆ραπετσώνα). Με την επέκταση του τραµ που

τουριστικών διανυκτερεύσεων. Από τη στιγµή που η µετάβαση από το αστικό

προβλέπεται να φτάσει ως το Πέραµα, το οποίο θα δεσµέυσει κατ’ ελάχιστον δύο

κέντρο και πίσω θα είναι γρήγορη και εύκολη, ο επισκέπτης µπορεί να

λωρίδες κυκλοφορίας, το αυτοκίνητο θα πρέπει να περιοριστεί στον

πραγµατοποιήσει αυθηµερόν εκδροµή για µπάνιο και φαγητό στο νησί, χωρίς να

εναποµείναντα χώρο, αν δεν προβλεφθούν και διαπλατύνσεις των δρόµων. Αυτό

χρειάζεται να κάνει κράτηση σε τοπικό κατάλυµα.

από µόνο του είναι µάλλον καλό, διότι όχι µόνο βελτιώνεται η σύνδεση µε ΜΜΜ

Τέλος, η υπάρχουσα ακτοπλοϊκή σύνδεση λειτουργεί ανταγωνιστικά προς το

µεταξύ Πειραιά, ∆ραπετσώνας, Κερατσινίου, Περάµατος και Σαλαµίνας. Πρέπει

έργο της ζεύξης, αλλά θα ελεγε κανείς ότι δύναται να καλύψει έκτακτες ανάγκες,

όµως να λάβουµε υπόψη µας ότι µπορεί να δηµιουργηθούν προβλήµατα καθώς

όπως εξυπηρέτηση των χρηστών πχ σε περιπτώσεις συντήρησης. Η εµπειρία

η υποθαλάσσια σύνδεση θα αυξήσει τον αριθµό των ΙΧ που έρχονται από τα

από τη σύνδεση Ρίο-Αντίριο µας έχει δείξει ότι η ακτοπλοϊκή σύνδεση µπορεί να

νοτιοδυτικά προάστεια δηµιουργώντας κυκλοφοριακό φόρτο στην περιοχή του

περιοριστεί, αλλά δε θα αφανιστεί, ιδιαίτερα αν η λειτουργία της ζεύξης

Περάµατος (υποθέτουµε ότι από την υπόλοιπη Αθήνα, οι χρήστες θα προτιµούν

συνοδευτεί από καταβολή διοδίων. Αυτός ο περιορισµός της ακτοπλοϊκής

τη λεωφόρο Σχιστού και την σήραγγα Αιγάλεω ως ταχύτερη σύνδεση). Αυτή την

σύνδεσης θα ανακουφίσει το στενό θαλάσσιο πέρασµα ανάµεσα στο λεκανοπέδιο

επιβάρυνση θα την υποστεί βασικά η οικιστική περιοχή της περιοχής του

και το νησί, το οποίο είναι ήδη εξαιρετικά επιβαρυµένο από τις βαριά ρυπογόνες

Περάµατος, η οποία θα αποκοπεί ακόµη πειρσσότερο από την παραλιακή. Επίσης

χρήσεις των ναυπηγοεπισκευαστικών του Περάµατος και του Σκαραµαγκά.

όσον αφορά τη Σαλαµίνα, η ζεύξη, επιτρέποντας την ευκολότερη και γρηγορότερη µετακίνηση του ΙΧ (η οποία µέχρι τώρα ήταν χρονοβόρα και κοστοβόρα µέσω ferry), θα επιβαρύνει το περιβάλλον και το µικροκλίµα της περιοχής.

10 km

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

υπάρχον οδικό δίκτυο προτεινόµενο οδικό δίκτυο

ενδεχόµενη επέκταση οδικού δικτύου οικιστικός πυρήνας γραµµή τραµ ακτοπλοϊκές συνδέσεις 38

Χαρτογράφηση σεναρίου τάσεων

Σενάριο Τάσεων

Το σενάριο τάσεων εξετάζει την έκβαση της κατάστασης στην περιοχή που εξετάζουµε µε την υπόθεση ότι τα πράγµατα συνεχίζουν µε τη δυναµική που έχουν σήµερα και κυρίως µε την παραδοχή ότι το ΡΣΑ 2021 εφαρµόζεται επιτυχώς.

! Παρεµβάσεις !

Η Σαλαµίνα αποτελεί το πιο πυκνοκατοικηµένο νησί της Ελλάδας, µε τον συνεχώς αυξανόµενο- πληθυσµό της να υπερ-επταπλασιάζεται κατά τις τουριστικές περιόδους. Η εγγύτητά της στο νοµό Αττικής οδηγεί σε µια έντονη συνδεσιµότητα των δύο περιοχών, µε την επέκταση των λειτουργιών της µιας στην άλλη. Μέχρι σήµερα, η επικοινωνία της µε την ηπειρωτική χώρα πραγµατοποιείται µε πυκνό δίκτυο ακτοπολοϊκών γραµµών προς Πέραµα, Πειραιά και Μέγαρα, µε την πορθµιακή σύνδεση Σαλαµίνα – Πέραµα να αποτελεί την πιο επιβαρυµµένη στην Ελλάδα. Σύµφωνα µε το ΡΣΑ 2021, η σύνδεση αυτή αναµένεται να µετατραπεί

• Υποθαλάσσια σήραγγα για LRT και ΙΧ • Σήραγγα στο Αιγάλεω και σύνδεση µε λεωφόρο Σχιστού

σε ζεύξη µε υποθαλάσσια σήραγγα για LRT και Ι.Χ., που θα ενώνει το Πέραµα µε

• Ανάπτυξη δικτύου τουριστικής συγκοινωνίας µε ενδεχόµενο σταθµό τη Σαλαµίνα

νέας οδικής αρτηρίας που θα διατρυπά το όρος Αιγάλεω και θα ενώνεται µε τη

• Επέκταση του δικτύου τραµ ως τον Πειραιά • ∆ηµιουργία δικτύου σταθερής τροχιάς από Πειραιά ως Πέραµα • Αποκλεισµός οδικής σύνδεσης Σαλαµίνα-Μέγαρα

τα Παλούκια. Η σήραγγα θα αποτελέσει στην ουσία την κατάληξη της διάνοιξης λεωφόρο Σχιστού, παρακάµπτοντας τον οικιστικό ιστό του Περάµατος. Παράλληλα, προβλέπεται η επέκταση του δικτύου τραµ από τον Πειραιά ως το Πέραµα, µε σκοπό τη δηµιουργία της γραµµής Πειραιάς – Κερατσίνι – Πέραµα – Σαλαµίνα. Για την εν λόγω επέµβαση διευκρινίζεται ο αποκλεισµός της οδικής σύνδεσης Σαλαµίνα – Μέγαρα. Με την εφαρµογή των παραπάνω προθέσεων, τα Μ.Μ.Μ. θα εξυπηρετούν πλέον περιοχές της ∆υτικής Αττικής (Κερατσίνι, Ικόνιο, Πέραµα), καθιστώντας ευκολότερη την πρόσβαση στο νησί σε µεγαλύτερου εύρους πληθυσµιακές οµάδες, ενώ η Σαλαµίνα θα συνδέεται άµεσα µε την Αττική µέσω εθνικού οδικού δικτύου. Ταυτόχρονα, οι τακτικοί χρήστες του περάσµατος Πέραµα – Σαλαµίνα θα διευκολυνθούν στις µετακινήσεις τους είτε µέσω Μ.Μ.Μ. είτε µε Ι.Χ.. Έτσι, το ζήτηµα της µόνιµης στάθµευσης στο λιµάνι του Περάµατος θα πάψει να υφίσταται, καθώς αυτό δεν θα λειτουργεί πια ως κόµβος συγκοινωνιακής εξυπηρέτησης. Η ανεξάρτητη και αµεσότερη πρόσβαση στο νησί, είναι πιθανό να προσελκύσει το ενδιαφέρον επιχειρήσεων από την ενδοχώρα, µε αποτέλεσµα την επέκτασή τους εκεί. Αυτό, σε συνδυασµό µε την αυξηµένη τουριστική εκµετάλλευση, θα ενισχύσει την τοπική οικονοµική δραστηριότητα.

Ωστόσο, παρά τη διαβεβαίωση του Ρυθµιστικού, ο κίνδυνος διπλής σύνδεσης

κές υποδοµές δεν θα παραλαµβάνουν επιπλέον οχήµατα ατοµικής µετακίνησης

προς τα Μέγαρα ενυπάρχει. Παράλληλα, η παράκαµψη του αστικού ιστού του

των παραθεριστών, καθώς από τα σηµεία άφιξης η πιθανή µετάβαση στις

Περάµατος, προφυλάσσει µεν από την υπερφόρτωση του οδικού δικτύου από

εσωτερικές περιοχές του νησιού θα εξυπηρετείται από το τοπικό δίκτυο Μ.Μ.Μ.

τους κατοίκους της ∆υτικής Ατιικής, θα προκαλέσει όµως σηµαντική επιβάρυνση

Όσο αφορά στην οικονοµική ανάπτυξη του νησιού από την παραπάνω πολιτική,

στη λεωφόρο ∆ηµοκρατίας, ιδιαίτερα στο σηµείο µετάβασης στην υποθαλάσσια

αν και ο αριθµός των τουριστών θα αυξηθεί, η συγκεκριµένη τουριστική τακτική

σήραγγα, µε την παραλαβή µεγαλύτερου αριθµού από πρότινος χρηστών από τα

συντίθεται από µεµονωµένες βαχύχρονες επισκέψεις στους τόπους προορισµού,

νότια προάστια. Η συµφόρηση αυτή είναι λογικό να παρατηρηθεί και στο

µε αποτέλεσµα τη µέγιστη εκµετάλλευση του τόπου µε το ελάχιστο κέρδος για

εσωτερικό δίκτυο του νησιού. Εν γένει, αναµένεται αύξηση τόσο του µόνιµου όσο

αυτόν. Λογική συνέπεια εποµένως, είναι η ανάπτυξη νέων χρήσεων σε

και του παραθεριστικού πληθυσµού της Σαλαµίνας, µε αποτέλεσµα την

συγκεκριµένα σηµεία της περιοχής, µε σκοπό την αύξηση των εσόδων.

υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας της περιοχής, αλλά και την αλλοίωση της

Στο σύνολό του το εγχείρηµα της ζεύξης προϋποθέτει ένα τεράστιο κόστος

ιδιαίτερης ταυτότητας του τόπου εξαιτίας της τάσης αφοµοίωσής του στον αστικό

κατασκευής για τα προβλεπόµενα τεχνικά έργα, καθ’ότι αυτά περιλαµβάνουν τη

ιστό της Αττικής. Οι αξίες γης κατά πάσα πιθανότητα θα αλλάξουν, έχοντας

ρύθµιση του υφισταµενου οδικού δικτύου για την παραλαβή των νέων

πιθανως ανοδική πορεία, γεγονός που σε συνδυασµό µε τα παραπάνω θα

καταστάσεων και την κατασκευή την υπογείας και, στη συνέχεια, υποθαλάσσιας

οδηγήσει σε ανασύσταση του τοπικού πληθισµού και σε ανακατάταξη των

σήραγγας. Σε αυτό έρχεται να προστεθεί η αµφίβολη περιβαλλοντική συνείδηση

υφιστάµενων κοινωνικών στρωµάτων.

µε την οποία θα πραγµατοποιηθεί, γεγονός που θα έχει επιπτώσεις στην ήδη

Καθώς η κατασκευή της υποθαλάσσιας ζεύξης θα πραγµατοποιηθεί από ιδιωτικό φορέα, για τη χρήση της θα επιβάλλονται διόδια. Λαµβάνοντας, ωστόσο,

επιβαρυµένες περιοχές της ∆υτικής Αττικής και ιδιαίτερα στη ζώνη ανάµεσα στη Σαλαµίνα και το Πέραµα.

υπ’όψην τη σηµερινή ελληνική νοοτροπία, η διευκόλυνση της µετακίνησης µε Ι.Χ., ιδιαίτερα όσον αφορά τους κατοίκους µακρυνότερων περιοχών, θα οδηγήσει στην αποσυµφόρηση, και σε ακραία περίπτωση σχεδόν εξάλειψη, της συνυπάρχουσας ακτοπλοϊκής συγκοινωνίας, µε αποτέλεσµα τη µακρυπρόθεσµη µείωση της σηµειακής θαλάσσειας ρύπανσης. Τέλος, στο νέο ΡΣΑ, στα πλαίσια της πολιτιστικής ανάδειξης σηµείων ενδιφέροντως του αργοσαρωνικού, προβλέπεται η ανάπτυξη δικτύου τουριστικής συγκοινωνίας µε ενδεχόµενο σταθµό τη Σαλαµίνα. Η κίνηση αυτή είναι πιθανό να αντισταθµίσει ως ένα βαθµό την κυκλοφοριακή επιβάρυνση από τις προαναφερθείεσες ρυθµίσεις, καθώς η τουριστική µετάβαση στο νησί θα επιµεριστεί: αφενός τα σηµεία εκκίνησης από την Αττική θα είναι διεσπαρµένα, αφετέρου θα επιτευχθεί αµεσότερη σύνδεση από την Αθήνα απευθείας σε συγκεκριµένα σηµεία ενδιαφέροντος του νησιού. Παράλληλα οι εσωτερικές οδι-

10 km

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

οικιστικοί πυρήνες µόνιµης κατοικίας οικιστικοί πυρήνες παραθεριστικής κατοικίας γραµµή τραµ ακτοπλοϊκές συνδέσεις 42

Χαρτογράφηση ρεαλιστικού σεναρίου

Ρεαλιστικό Σενάριο

Στο ρεαλιστικό καταγράφουµε τις παρεµβάσεις τις οποίες θεωρούµε ότι υπάρχουν σηµαντικές πιθανότητες να τις δούµε να συµβαίνουν σε χρονικό βάθος όσο περίπου και του ΡΣΑ 2021.

! Παρεµβάσεις !

Παράλληλα, καθώς δεν θα πραγµατοποιηθεί ζεύξη Σαλαµίνας – Περάµατος, η επικοινωνία του νησιού µε την ενδοχώρα θα συνεχίσει να εξυπηρετείται από τις υπάρχουσες ακτοπλοϊκές συνδέσεις, χωρίς αλλαγή του είδους ή µείωση του της πυκνότητάς τους. Συνεπώς, το πρόβληµα της µόνιµης στάθµευσης στο λιµάνι του Περάµατος θα συνεχίσει να υπάρχει. Ωστόσο, µε δεδοµένη τη χρήση του τραµ από ένα ποσοστό επισκεπτών για την προσέγγιση του λιµανιού του Περάµατος και τη µετάβασή τους στη Σαλαµίνα, η τοπική κυκλοφορία του νησιού θα αποσυµφορηθεί από την εσωτερική µετακίνησή τους µε Ι.Χ.

• Επέκταση του δικτύου τραµ ως τον Πειραιά • ∆ηµιουργία γραµµής σταθερής τροχιάς για τη σύνδεση Πειραιάς-Κερατσίνι-

δηµιουργία δικτύου θαλάσσιας συγκοινωνίας που θα συνδέει κέντρα πολιιστικού

Πέραµα

και τουριστικού ενδιαφέροντος στις ακτές του Αργοσαρωνικού και στην παράκτια

• Συνέχιση της υπάρχουσας ακτοπλοϊκής σύνδεσης Σαλαµίνας-Πειραιας και Σαλαµίνας-Περάµατος

ζώνη από Πειραιά προς Σαλαµίνα – Κυνόσουρα, Ελευσίνα, Κακιά Σκάλα (ΡΣΑ

• Ανάπτυξη ακτοπλοϊκής συγκοινωνίας τουριστικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος στις ακτές του Αργοσαρωνικού και στην παράκτια ζώνη Πειραιά-

περισσότερες περιοχές της Αττικής, στοχευµένα όµως σε συγκεκριµένα σηµεία

Σαλαµίνα-Κυνόσουρα-Ελευσίνα-Κακιά σκάλα

δηµιουργούνται τουριστικοί κόµβοι στο νησί. Από τα παραπάνω, προκύπτει ότι ο

• Ρύθµιση χρήσεων και αξιώ γης στις περιοχές που ενώνει η επέκταση του τραµ.

αριθµός των τουριστών – παραθεριστών, αλλά και των καθηµερινών

Στα πλαίσια της πολιτιστικής ανάδειξης της Αττικής, προβλέπεται η

2021). Κατά συνέπεια, στη Σαλαµίνα θα µεταβιβάζεται τουριστικό κοινό από ενδιαφέροντος. Έτσι η σύνδεση µε την Αθήνα γίνεται αµεσότερη και

επισκεπτών στη Σαλαµίνα θα αυξηθεί, καθώς οι νέες αυτές συνδέσεις απευθύνονται σε µεγαλύτερο εύρος πολιτών. Έτσι, ακόµα και αυτή η ήπια

Στην ελλάδα της κρίσης, η πλήρης υλοποίηση της πρότασης του ΡΣΑ 2021,

εφαρµογή των προθέσεων του ΡΣΑ προϋποθέτει τις απαραίτητες ρυθµίσεις των

δηλαδή η δηµιουργία ενιαίας οδικής σήραγγας, αρχικά υπόγειας µέσω του όρους

χρήσεων γης, ιδιαίτερα στη Σαλαµίνα, όπου η εξάπλωση της παραθεριστικής

Αιγάλαιω και στη συνέχεια υποθαλάσσιας, που θα συνδέει τη Λεωφόρο Σχιστού

κατοικίας θα είναι δύσκολο να περιοριστεί και οι αλλαγές από την επερχόµενη

µε τη Σαλαµίνα, αποτελεί µια µάλλον ουτοπική προοπτική. Στα επόµενα

τουριστική ανάπτυξη να ελεγχθούν.

δεκαπέντε χρόνια, µε δεδοµένη τη µέχρι σήµερα λειτουργεία του κρατικού

Συνεπώς, παρά το γεγονός της συνολικής άυξησης του προσερχόµενου

µηχανισµού, οι παρεµβάσεις που προβλέπονται για την περιοχή αναµένεται να

κοινού, το εσωτρικό οδικό δίκτυο θα επιβαρυνθεί ελάχιστα, καθώς η κυκλοφορία

πραγµατοποιηθούν µερικώς.

του στις επιµέρους περιοχές του νησιού θα πραγµατοποιείται κυρίως από το

Πιο συγκεκριµένα, καθώς οι διαδικασίες για την επέκταση του τραµ προς τον

τοπικό δίκτυο Μ.Μ.Μ. και ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του νησιού θα διατηρηθεί σε

Πειραιά έχουν ηδη ξεκινήσει, θεωρείται επακόλουθη η δηµιουργία της γραµµής

µεγάλο βαθµό. Επιπλέον, το ζήτηµα της διπλής σιέλευσης Πέραµα – Ελευσίνα –

Πειραιάς – Κερατσίνι – Πέραµα µε ελαφρύ µετρό. Έτσι, θα επιτευχθεί η καλύτερη

Μέγαρα παύει να υφίσταται, ενώ ταυτόχρονα αποφεύγεται η κατασκευή ενός

εξυπηρέτηση των περιοχών της ∆υτικής Αττικής (Κερατσίνι, Πέραµα, Ικόνιο κλπ.)

ιδιαίτερα κοστοβόρου και περιβαλλοντικά επιζήµιου έργου.

µε Μ.Μ.Μ και η αµεσότερη σύνδεσή τους µε το λιµάνι µε µέσα σταθερής τροχιάς. 43

10 km

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

οικιστικοί πυρήνες µόνιµης κατοικίας οικιστικοί πυρήνες παραθεριστικής κατοικίας γραµµή τραµ ακτοπλοϊκές συνδέσεις 44

Χαρτογράφηση ουτοπικού σεναρίου

Ουτοπικό Σενάριο

Το ουτοπικό σενάριο εξετάζει µία ιδανική θεώρηση, κατά την οποία υπάρχει η οικονοµική, θεσµική και πρακτική δυνατότητα να γίνουν οι βέλτιστες παρεµβάσεις

! Παρεµβάσεις !

ντρο επηρεάζει σε µεγάλο βαθµό τις επιλογές και επεµβάσεις αυτού του σεναρίου. Ωστόσο, το χαρακτηρίζουµε ουτοπικό, κυρίως λόγω του δύσκολου τεχνικού έργου της ζεύξης που περιλαµβάνει, αλλά και διότι πιστεύουµε ότι αν το έργο εφαρµοζόταν, θα περιελάµβανε εκτός από ΜΜΜ και ΙΧ, όπως δηλαδή προτείνεται στο ΡΣΑ 2021. Η επέκταση του υπάρχοντος δικτύου τραµ µέχρι τον Πειραιά, η οποία είναι ήδη δροµολογηµένη, µπορεί να συνδυαστεί και µε περεταίρω επέκταση στα δυτικά. Έτσι, οι περιοχές ∆ραπετσώνας, Κερατσινίου και Περάµατος, θα

αποκτήσουν καλύτερη σύνδεση µε ΜΜΜ, καθώς τώρα εξυπηρετούνται από

Πέραµα-Σαλαµίνα

Πέραµα-Σαλαµίνας, η οποία στο σενάριο που εξετάζουµε γίνεται µόνο για

• Η σύνδεση Πέραµα Σαλαµίνα γίνεται µε υπέργεια γέφυρα η οποία µπορεί να δεχθεί πεζούς και ποδήλατα

ελαφρύ µετρό ή τραµ, αποκλείοντας το ΙΧ. Η εξυπηρέτηση των χρηστών του

• Το δίκτυο σταθερής τροχιάς επεκτείνεται και στη Σαλαµίνα συνδέοντας τα Παλούκια µε το ναύσταθµο και πρωτεύοντες οικισµούς ή οικισµούς µε

θα επιταχυνθεί. Μάλιστα, τα δεδοµένα των στατιστικών να δείχνουν πως µεγάλο

τουριστικό ενδιαφέρον

ναύσταθµο της Σαλαµίνας, το παρόν σενάριο προτείνει και ένα ακόµη έργο

επέκτασης του τραµ µέχρι το ναύσταθµο ή και σηµαντικά οικιστικά κέντρα του

Σαλαµίνα-Κυνόσουρα-Ελευσίνα-Κακιά σκάλα

τρία διαφορετικά µέσα µετακίνησης, για να µεταφερθεί στον τόπο εργασίας ή

• Ρύθµιση για µαζική στάθµευση σε περιοχή πριν το Πέραµα και εξυπηρέτηση των χρηστών από το δίκτυο σταθερής τροχιάς

κατοικίας του. Αντίθετα, µε µία µόνο επιβίβαση από τον Πειραιά, θα µπορεί να

• Ρύθµιση χρήσεων γης τόσο στα Παλούκια όσο και στα παραθαλάσσια σηµεία υποδοχής της τουριστικής γραµµής

ανταποκρίσεων όσο και το διπλό εισητήριο (το εισητήριο των αττικών ΜΜΜ δεν

• Ρυθµίσεις σχετικά µε τις αξίες γης των περιοχών από τις οποίες περνά το νέο δίκτυο των µέσων σταθερής τροχιάς

καθαρά τοπικής εξυπηρέτησης της ∆υτικής Αττικής ή των χρηστών του

λίγες λεωφορειακές γραµµές. Κατά παρόµοιο τρόπο θα ωφελήσει και η σύνδεση

θαλάσσιου περάσµατος, η οποία σήµερα γίνεται ακτοπλοϊκά, θα διευκολυνθεί και ποσοστό των χρηστών του περάσµατος έχουν ως τελικό προορισµό το

νησιού. Με αυτές τις κινήσεις, ο χρήστης δε θα χρειάζεται να αλλάξει δύο ή και

αποβιβαστεί στη Σαλαµίνα, γλιτώνοντας τόσο τις καθυστερήσεις των ισχύει για την ακτοπλοϊκή µετακίνηση Πέραµα-Σαλαµίνα). Ακόµη, πέραν της

περάσµατος, η ανάπτυξη του µητροπολιτικού δικτύου τραµ, έρχεται να ενισχύσει

Το ουτοπικό σενάριο προβλέπει µία σειρά επεµβάσεων για τη σύνδεση της

αποτελεί στόχο για την Αθήνα σύµφωνα µε τα ρυθµιστικά της προγράµµατα.

µία λογική φιλικότερων προς το περιβάλλον µετακινήσεων η οποία φαίνεται να

Σαλαµίνας µε το λεκανοπέδιο µε βασική κατεύθυνση την ανάπτυξη του δικτύου

Η εξυπηρέτηση µε ΜΜΜ, φαίνεται να δείχνει και τη διέξοδο για το

ΜΜΜ και την προστασία του χαρακτήρα της Σαλαµίνας. Έτσι, ο κίνδυνος

πρόβληµα των παρκαρισµένων αυτοκινήτων που συσσωρεύονται στο Πέραµα.

αφοµοίωσης της νησιωτικής περιοχής από το ραγδαία εξελισσόµενο αστικό κέ-

Αν ο χρήστης µετακινείται µε ΙΧ στο λεκανοπέδιο, αλλά έχει ως τελικό σταθµό τη

Σαλαµίνα, θα µπορεί να σταθµεύσει σε επί τούτου χωροθετηµένη περιοχή στη

θέσπιση της γραµµης πολιτιστικού ενδιαφέροντος, θα αλλάξει τις συνθήκες στην

ζώνη ανάµεσα στο Πέραµα και τις περιοχές ∆ραπετσώνα-Κερατσίνι. Στη

µικροκλίµακα του νησιού, βελτιώνοντας την εµπειρία των µόνιµων κατοίκων και

συνέχεια, µε το τραµ το οποίο µπορεί να εξυπηρετεί τη συγκεκριµµένη θέση, θα

προσφέροντας στο µικροκλίµα της περιοχής.

ολοκληρώνει τη διαδροµή του.

Οι παραπάνω επεµβάσεις θα πρέπει να συνοδευτούν και από µία σειρά

Ο αποκλεισµός της χρήσης ΙΧ στο πέρασµα, έρχεται καταρχάς να αποµοιώσει

ρυθµίσεων πολεοδοµικού χαρακτήρα για να ελεγχθεί αποτελεσµατικότερα η

τον προυπολογισµό του έργου, το οποίο είχε σαν βασική αδυναµία το εξαιρετικά

πορεία των παρεµβάσεων. Στα Παλούκια, στην εκβολή της ζεύξης, οι χρήσεις και

υψηλό κόστος του αλλά και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Παράλληλα,

οι αξίες γης θα πρέπει να προστατευτούν θεσµικά, κρατώντας πάντα ορισµένες

προλαµβάνεται έτσι πιθανές ανεξέλεγκτες ροές, τις οποίες το νησί θα αδυνατούσε

ισορροπίες. ∆ε θα πρέπει να επιτραπεί η εξάπλωση-γιγάντωση του οικισµού

να φέρει. Εκτός από ανάπτυξη χρήσεων παραθεριστικής κατοικίας, αποκλείονται

καθώς θα κινδυνεύει να µετατραπεί σε ιδιότυπο πράστειο της Αθήνας λόγω της

και οι σηµαντικές αλλαγές χρήσης που απαιτούν εύκολη οδική πρόσβαση

σύνδεσης µε ΜΜΜ. Αντίστοιχες ρυθµίσεις θα πρέπει να γίνουν, ιδιαίτερα όσον

(βιοµηχανία και άλλες βαριές και οχλούσες χρήσεις).

αφορά στις αξίες γης, σε όλη την πορεία της επέκτασης του τραµ που εξετάζει το

Παράλληλα µε τις παραπάνω µεταφορικού χαρακτήρα παρεµβάσεις, στο

παρόν σενάριο για να αποφευχθούν πληθυσµιακές µετακινήσεις.

ουτοπικό σενάριο εξετάζουµε και τη δηµιουργία γραµµής πολιτιστικού και

Στα παραθαλάσσια σηµεία παραθεριστικού και τουριστικού ενδιαφέροντος, τα

τουριστικού ενδιαφέροντος που θα συνδέει παραθεριστικά άκρα του νησιού µε

οποία θα εξυπηρετεί και η γραµµή πολιτιστικού ενδιαφέροντος, θα πρέπει να

ευπρόσιτα σηµεία του παραλιακού µετώπου του λεκανοπεδίου, όπως το

δωθούν κατευθύνσεις για την συγκρότησή τους. Όπως προτείνει και ο

Φάληρο. Αυτή η γραµµή που, όπως έχουµε προαναφέρει, σηµειώνεται αόριστα

Αγγελίδης8, δύο πιθανοί τρόποι είναι η διασπορά των παραθεριστικών και

σε ένα σηµείο του ΡΣΑ 2021, προτείνει και ένα διαφορετικό τουριστικό µοντέλο

τουριστικών καταλυµάτων, στο βαθµό που αυτό είναι εφικτό και η ανάπτυξη

για τη Σαλαµίνα, το οποίο πιστεύουµε ότι θα µπορεί να κρατήσει την υψηλή

δραστηριοτήτων τουρισµού και αναψυχής σε ικανή απόσταση από την

επισκεψιµότητα του νησιού και ίσως να την αυξήσει, σεβόµενο όµως τη φέρουσα

παραλιακή ζώνη. Είναι λοιπόν δυνατός ο περιορισµός αυτών των χρήσεων σε

ικανότητά του. Σύµφωνα µε αυτό, παραθεριστές ή τουρίστες θα µπορούν να

ειδικά χωροθετηµένες ζώνες και σε κάποια απόσταση από την παραλία ώστε να

µετακινηθούν από ένα σηµείο εύκολα προσβάσιµο και κοντά στο κέντρο της

αποφεύγεται η όχληση που δηµιουργούν αλλά και ο κορεσµός της τελευταίας. Ας

Αθήνας προς τουριστικούς πόλους της Σαλαµίνας για σύντοµη διαµονή. Όπως

µη ξεχνάµε εξάλλου ότι η δυνατότητα αυθυηµερόν επίσκεψης στο νησί που δίνει

είναι αναµενόµενο κάτι τέτοιο θα µειώσει τον αριθµό των τουριστικών

η ακτοπλοϊκή γραµµή πολιτιστικού ενδιαφέροντος, θα επιβαρύνει συγκεκριµµένα

διανυκτερεύσεων, αλλά δε θα απειλήσει την κατανάλωση του τοπικού προϊόντος.

τις παραλιακές ζώνες, οπότε είναι λογικό να επιθυµούµε να ανακουφίζονται από

Η ακτοπλοϊκή γραµµή πολτιστικού ενδιαφέροντος σε συνεργασία µε τη νέα

τις υπόλοιπες.

σύνδεση Περάµατος-Σαλαµίνας, θα ανακουφίσει καθοριστικά την περιοχή του σηµερινού περάσµατος, περιορίζοντας τα σηµερινά ακτοπλοϊκά δροµολόγια εξυπηρέτησης. Αυτό, σε συνδυασµό µε την αποσυµφόρηση της τοπικής κυκλοφορίας -µέσω Παλουκιών- προς άλλα κέντρα του νησιού µε την ενδεχόµενη επέκταση του τραµ, την ενίσχυση των τοπικών συγκοινωνιών και τη

Σκέψεις για ένα ριζοσπαστικό σενάριο

µατίζει την επέκταση του λιµανιού, ενώ διαθέτει ήδη το µεγαλύτερο µέρος των εκτάσεων στην παραλιακή ζώνη έως το Πέραµα, την οποία αξιοποεί για

Λαµβάνοντας υπ’ όψιν τα σηµερινά δεδοµένα της περιοχής, το σενάριο αυτό

εµπορικές δραστηριότητες. ∆εδοµένης και της νεοαποκτηθείσας σιδηροδροµικής

διατυπώνει µία ακραία έκβαση των πραγµάτων σε σχέση µε την ευρύτερη

σύνδεσης που ενώνει το Νέο Ικόνιο, όπου βρίσκονται οι προβλήτες των

περιοχή µελέτης από τον Πειραιά και ∆υτικά, δηλαδή τις περιοχές που λιγότερο ή

εµπορευµατοκιβωτίων µε τον εµπορευµατικό σταθµό στο Θριάσιο πεδίο, η

περισσότερο γειτνιάζουν µε την Σαλαµίνα και εποµένως συνδιαµορφώνουν το

ευρύτερη περιοχή ενισχύει το ρόλο της ως εκτεταµένη λιµενοβιοµηχανική ζώνη

τοπίο.

και κόµβος διαµετακοµιστικού εµπορίου.

Ειδικότερα, η περιοχή που εκτείνεται από τον Άγιο ∆ιονύσιο ∆ραπετσώνας

Συνυπολογίζοντας αυτά τα δεδοµένα και λαµβάνοντας υπ’ όψιν τις

µέχρι το Πορθµείο του Περάµατος είναι µία αµιγής ζώνη λιµενοβιοµηχανικών

δυναµικές εξέλιξης που προσφέρουν καθώς και τα ήδη διαµορφωµένα

οχλουσών δραστηριοτήτων συµπεριλαµβάνοντας µεταξύ άλλων τις

επιχειρησιακά προγράµµµατα των εµπλεκόµενων φορέων, η διευρυµένη

ναυπηγοεπισκευαστικές δεξαµενές του Ο.Λ.Π., τα πρώην Λιπάσµατα

περιοχή µελέτης, συµπεριλαµβανοµένης και της Σαλαµίνας θα µπορούσε εν

∆ραπετσώνας, τα Τσιµέντα Ηρακλής, τους Αλευρόµυλους Αγίου Γεωργίου., την

δυνάµει να εξελιχθεί στη µεγάλη Βιοµηχανική Περιοχή της Αττικής (ΒΙ.ΠΕ.) στα

Ιχθυόσκαλα, τις δεξαµενές καυσίµων BP, Shell, Mobil, καταλήγοντας στην

∆υτικά, ένας χαρακτήρας που υπάρχει µεν, χωρίς όµως να είναι επίσηµα

Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη του Περάµατος και στα διαλυτήρια πλοίων της

θεσµοθετηµένος.

λειτουργούν τα οµώνυµα

Στο σενάριο αυτό, το νησί της Σαλαµίνας δεν µένει αµέτοχο, αλλά αποτελεί

ναυπηγεία σε συσχετισµό µε τα ναυπηγεία της Ελευσίνας που βρίσκονται πιο

µέρος αυτής της διευρυµένης ζώνης καθώς είναι σε άµεση επαφή µε όλη τη

βορειοδυτικά. Παράλληλα, το λιµάνι του Πειραιά και ο Οργανισµός Λιµένος

∆υτική Ακτή της Αττικής, έχει τις εγκαταστάσεις του Ναύσταθµου σε λειτουργία

Πειραιώς (Ο.Λ.Π.), ως ένας ισχυρός παράγοντας διαµόρφωσης του τοπίου στην

ενώ ήδη διαθέτει εγκατατάσεις ναυπηγοεπισκευής, οι οποίες επεκτείνονται. Στην

περιοχή, προγραµµατίζει την επέκταση του λιµανιού, ενώ διαθέτει ήδη το

περίπτωση αυτή, το φυσικό, κοινωνικό και οικονοµικό περιβάλλον του νησιού

µεγαλύτερο µέρος των εκτάσεων στην παραλιακή ζώνη έως το Πέραµα, την

καταστρέφεται ολοκληρωτικά και αλλάζει εντελώς πρόσωπο. Λίγο ενδιαφέρει

οποία αξιοποεί για εµπορικές δραστηριότητες. ∆εδοµένης και της

πια, αν πρόκειται για αυτόνοµο ή όχι οικιστικό κέντρο µε κάποια ιδιαίτερα

νεοαποκτηθείσας σιδηροδροµικής σύνδεσης που ενώνει το Νέο Ικόνιο, όπου

χαρακτηριστικά τα οποία πρέπει ή δεν πρέπει να διαφυλαχθούν, καθώς η

βρίσκονται οι προβλήτες των εµπορευµατοκιβωτίων µε τον εµπορευµατικό

εγκατάσταση και εξάπλωση των οχλουσών χρήσεων έχουν αλλάξει εκ βάθρων

σταθµό στο Θριάσιο πεδίο, η ευρύτερη περιοχή ενισχύει το ρόλο της ως

τη φυσιογνωµία του νησιού και κατ΄επέκταση των κατοίκων του. Το νησί χάνει

εκτεταµένη λιµενοβιοµηχανική ζώνη και κόµβος διαµετακοµιστικού εµπορίου.

την αίγλη του τουρισµού και ερηµώνεται, καθώς η οικονοµία του βασίζεται πλέον

Επίσης στον όρµο του Σκαραµαγκά

λειτουργούν τα οµώνυµα ναυπηγεία σε

στην Ναυπηγοεπισκευαστική βιοµηχανία. Οι µόνοι κάτοικοι του νησιού είναι

συσχετισµό µε τα ναυπηγεία της Ελευσίνας που βρίσκονται πιο βορειοδυτικά.

αυτοί που εργάζονται στις εγκαταστάσεις και οι οποίοι αξιοποιούν τις χαµηλές

Παράλληλα, το λιµάνι του Πειραιά και ο Οργανισµός Λιµένος Πειραιώς (Ο.Λ.Π.),

αξίες γης. Το αρχαιολογικό παρελθόν της Σαλαµίνας διαγράφεται οριστικά, όπως

ως ένας ισχυρός παράγοντας διαµόρφωσης του τοπίου στην περιοχή, προγραµ-

και κάθε άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της περιοχής, λόγω των µεγάλων αλλα-

Σαλαµίνας. Επίσης στον όρµο του Σκαραµαγκά

γών και των ακόµη µεγαλύτερων περιβαλλοντικών επιπτώσεων που επιφέρουν αυτές οι αλλαγές. Το ζήτηµα της ζεύξης, στην περίπτωση αυτή, παύει να υπόκειται στους προβληµατισµούς που τίθονταν υπό το πρίσµα της σύνδεσης ενός νησιωτικού πόλου µε έναν αστικό καθώς τα χαρακτηριστικά τους είναι πλέον συγγενικά. Επιλέγεται η λύση που εξυπηρετεί µε τον βέλτιστο τρόπο της δραστηριότητες της ΒΙ.ΠΕ. για την γρήγορη µεταφορά φορτίων και εξυπηρέτηση της λειτουργίας της. Το σενάριο αυτό, αν και ακραίο, στηρίζεται στη λογική της εκ των προτέρων χωρθέτησης αυτών των οχλουσών χρήσεων σε µία συγκεκριµένη περιοχή. Πρόκειται για χρήσης µε αναµφίβολα ανυπολόγιστες περιβαλλοντικές επιπτώσεις για το άµεσο περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσονται. Είναι όµως εξίσου σηµαντικό το µέγεθός τους, η ανάγκη χωροθέτησής τους και εν γένει η ανάγκη ύπαρξης και λειτουργίας τους στα πλαίσια ενός µεγάλου µητροπολιτικού κέντρου. Στην περίπτωση αυτή, είναι λοιπόν προτιµότερη η επέκτασή τους, σε µία ήδη βεβαρυµένη περιοχή η οποία δεν θα ανακάµψει πλήρως παρά σε βάθος δεκαετιών, µε νέους περιβαλλοντικούς όρους που αναβαθµίζουν την λειτουργία των µονάδων αυτών και το περιβάλλον στο οποίο εξελίσσονται, παρά η µεταφορά τους σε εκ νέου θεσµοθετηµένη ζώνη. Η προώθηση µίας φιλικότερης προς το περιβάλλον, καθαρής βιοµηχανίας παρά η µεταφορά και επανάληψη του ίδιου ρυπογόνου µοντέλου. Αντιλαµβανόµαστε πως το µέγεθος του νησιού της Σαλαµίνας και η αρχαιολογική σηµασία των ευρηµάτων σε αυτό λειτουργεί ως ανατρεπτικός παράγοντας του παραπάνω συλλογισµού. Ωστόσο θεωρούµε πως το γεγονός ότι το νησί ήδη διαθέτει ναυπηγοεπισκευαστικές εγκαταστάσεις και µάλιστα σε άµεση σχέση µε αρχαιολογικούς χώρους, αφήνει το πεδίο ελεύθερο για κάθε είδους ερµηνεία. Στην περίπτωση αυτή λοιπόν θα πρέπει να εξετασθούν πολύ σοβαρά τα ζητήµατα που προαναφέρθηκαν.

Κριτήρια παρέµβασης Περιγραφή

Στη διαδικασία σύνταξης των σεναρίων, καθώς και στη εξέταση όσων αυτά

συνεπάγονται, αναφερθήκαµε σε µία σειρά παραγόντων που επηρεάζονται, άλλων λιγότερο και άλλων περισσότερο σηµαντικών. Με τη σύνθεση αυτών καταλήξαµε σε ορισµένα κριτήρια, τα οποία θεωρούµε ως βασικότερα για το θέµα. Αν φτάναµε στο στάδιο σχεδιασµού συγκεκριµµένης πρότασης για το ζήτηµα της ζεύξης, οι αποφάσεις µας θα κινούνταν µε βάση αυτά. Αρχικά θεωρούµε πολύ σηµαντικό το βαθµό στον οποίο το κάθε σενάριο διαφυλάσσει τον τοπικό χαρακτήρα του νησιού καθώς και το κατά πόσο θέτει κινδύνους αφοµοίωσής του από την πρωτεύουσα. Ακόµη θεωρούµε πρωτεύων το ζήτηµα της µεταφορικής εξυπηρέτησης· κατά πόσο δηλαδή η µετακίνηση των εργαζοµένων ή κατοικούντων στο νησί αλλά και των παραθεριστών ή τουριστών συµβαίνει εύκολα, πόσο γρήγορα και µε τι κόστη. Σχετικό µε αυτό είναι και ο βαθµός ενίσχυσης του τοπικού και υπερτοπικού δικτύου ΜΜΜ. Κατά πόσο δηλαδή το κάθε σενάριο θέτει τις βάσεις για ενδυνάµωση του υπάρχοντος δικτύου και «εκπαίδευσης» των πολιτών στη λογική της χρήσης αυτών. Τέλος, θεωρούµε ότι κριτήρια αποτελούν ο βαθµός επιρροής του εκάστοτε είδους ζεύξης στις εκβολές της καθώς και ο βαθµός στον οποίο η τοπική οικονοµική δραστηριότητα αποκτά προοπτικές µέσα από τις παρεµβάσεις. Θα ακολουθήσει αξιολόγηση του κάθε σεναρίου µε βάση τα παραπάνω κριτήρια.

Αξιολόγηση

Σενάριο Τάσεων

Ρεαλιστικό Σενάριο

Ουτοπικό Σενάριο

Βαθµός διαφύλαξης τοπικού χαρακτήρα

Μεταφορικής εξυπηρέτησης

Βαθµός συµβολής στην ανάπτυξη τοπικούυπερτοπικού δικτύου ΜΜΜ και στην ανάπτυξη αντίστοιχης λογικής από τους χρήστες

Απειλείται ο τοπικός χαρακτήρας

Βελτιώνεται η µεταφορική δραστηριότητα τόσο στο πέρασµα Πέραµα-Σαλαµίνα όσο και στη σύνδεση των περιοχών της ∆υτικής αττικής

Συµβολή στην ανάπτυξη του δικτύου, αλλά όχι λογικής από τους χρήστες

∆ιαφυλάσσεται σε µεγάλο βαθµό

Βελτιώνεται η µεταφορική εξυπηρέτηση µόνο όσον αφορά τις περιοχές της ∆υτικής αττικής. Η εξυπηρέτηση της πορθµειακής σύνδεσης µένει στάσιµη. Η παραθεριστική και τουριστική εξυπηρέτηση αποκτά προοπτικές.

∆ιαφυλάσσεται σε µεγάλο βαθµό

Βελτιώνεται η µεταφορική δραστηριότητα τόσο στο πέρασµα Πέραµα-Σαλαµίνα όσο και στη σύνδεση των περιοχών της ∆υτικής αττικής. Η παραθεριστική και τουριστική εξυπηρέτηση αποκτά προοπτικές.

Συγκέντρωση ενδιαφέροντος στις εκβολές. Επιβάρυνση των εκβολών µε κυκλοφοριακό φόρτο. Ενδεχόµενες αλλαγές χρήσεων και αξιών γης

Ανάπτυξη κυριως στις περιοχές των εκβολών της σύνδεσης (Παλούκια, Πέραµα). Πιθανότητες ανάπτυξης στα παραθεριστικά θέρετρα

Επιρροή του είδους ζεύξης στις εκβολές της

Προοπτικές ανάπτυξης τοπικής οικονοµίας

Ανάπτυξη κυρίως στις περιοχές των εκβολών της σύνδεσης (Παλούκια, Πέραµα). Πιθανότητες ανάπτυξης στα παραθεριστικά θέρετρα

∆εν υπάρχει ζεύξη. Η κατάσταση σε Σαλαµίνα Πέραµα µένει ίδια.

Η υπάρχουσα κατάσταση σε Πέραµα συντηρείτα. Προοπτικές ανάπτυξης στα παραθαλάσσια κέντρα της Σαλαµίνας που συνδεονται µε τη γραµή πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Ενδεχόµενες µειώσεις τουριστικών καταλυµάτων.

∆ιασπορά ενδιαφέροντος στο σύνολο του νησιού. Οι εκβολές δεν επιβαρύνονται γιατί στην πραγµατικότητα δεν υπάρχει κόµβος, αλλά συνέχεια της µεταφορικής σύνδεσης µε ΜΜΜ. Ενδεχόµενες αλλαγές χρήσεων και αξιών γης αλλά σε ηπιότερη κλίµακα.

Ισόρροπη ανάπτυξη στο Πέραµα και στα σηµαντικά οικιστικά κέντρα της Σαλαµίνας (Παλούκια, Κούλουρη και Αµπελάκια). Προοπτικές ανάπτυξης στα παραθαλάσσια κέντρα της Σαλαµίνας που συνδεονται µε τη γραµή πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Ενδεχόµενες µειώσεις τουριστικών καταλυµάτων.

Σηµειώσεις

1. Τα δηµογραφικά στοιχεία προέρχονται από την απογραφή 2011 της ΕΛΣΤΑΤ 2. Όλες οι στατιστικές πληροφορίες προέρχονται από το επιχειρησιακό

Στρατηγική ΜΠΕ ΡΣΑ 2021 (έκδοση 11/2013)

Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών, Ιστορία των οικισµών της Ελλάδας, Τεκµήρια για την συγκρότηση των οικισµών του Πειραιά

χαρακτηριστικών της κίνησης και προτάσεις για βελτίωση στα πλαίσια µίας

πρόγραµµα δήµου Σαλαµίνας 2014 στις παραγράφους 1, 3, 5 & 6, σελ. 11,12 &

βιώσιµης ανάπτυξης, ∆ιπλωµατική εργασία, Χουντάλας Βασίλειος, 2008,

17 3. Π.∆. 20.8.85 (Φ.Ε.Κ. 456∆/85) για καθορισµό περιοχών Β’ κατοικίας εντός της Ζ.Ο.Ε. Αττικής 4. Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών, Ιστορία των οικισµών της Ελλάδας, Τεκµήρια για την συγκρότηση των οικισµών του Πειραιά 5. Μελέτη της ακτοπλοικής σύνδεσης Σαλαµίνας-Περάµατος, Ανάδειξη των χαρακτηριστικών της κίνησης και προτάσεις για βελτίωση στα πλαίσια µίας βιώσιµης ανάπτυξης, ∆ιπλωµατική εργασία, Χουντάλας Βασίλειος, 2008,

Πανεπιστήµιο Πειραιως, Τµήµα Ναυτιλιακών Σπουδών 7.

Petrofski H., The Fixed Link, American Scientist, Vol.85, No1 Jan-Feb 1997

deCastella Tom, Could these five projects improve life in the UK?, BBC Magazine 13/08/2013

7. Επιχειρησιακό πρόγραµµα δήµου Σαλαµίνας 2001-2014, παρ. 3, σελ. 11 8. Αγγελίδης Μηνάς, Χωροταξικός σχεδιασµός και βιώσιµη ανάπτυξη, Εκδόσεις Συµµετρία, Αθήνα 2000, Κεφάλαιο 14 , σελ. 276-279

! ! Βιβλιογραφία ! Βιβλία

1. Αγγελίδης Μηνάς, Χωροταξικός σχεδιασµός και βιώσιµη ανάπτυξη, Εκδόσεις Συµµετρία, Αθήνα 2000

Εργασίες, άρθρα 1. ΓΠΧΣΑΑ (έκδοση 02/2008) 2. Επιχειρησιακό πρόγραµµα ∆ήµου Σαλαµίνας 3. ΡΣΑθήνας/Αττικής 2021 (έκδοση 11/2013)

Τεχνική Έκθεση για το Masterplan, Πολιτιστική ακτή Πειραιά, 12/2010

10. Φέρουσα ικανότητα, Εισήγηση στο συνέδριο της WWF, 5/2002 11. Σπιλάνης, Βαγιάννη, Βιώσιµος Τουρισµός και Φέρουσα Ικανότητα σε ευαίσθητα νησιωτικά οικοσυστήµατα, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Εργαστήριο

Πανεπιστήµιο Πειραιως, Τµήµα Ναυτιλιακών Σπουδών, πίνακας 4.3 σελ.31 6. Όπως παραπάνω

Μελέτη της ακτοπλοικής σύνδεσης Σαλαµίνας-Περάµατος, Ανάδειξη των

Τοπικής και Νησιωτικής ανάπτυξης 12. Βλαστός, Αθανασόπουλος, ∆ιερεύνηση Συµβατότητας της Σύµβασης Άαρχους µε το θεσµικό πλαίσιο σχεδιασµού του αστικού χώρου στην Ελλάδα

Ιστοσελίδες 1.

∆ήµος Σαλαµίνας (www.salamina.gr)

Τµήµα Πολεοδοµίας και Οικήσεως Κύρου (http://www.moi.gov.cy/)

Ινστιτούτο Μελέτης και Επιµόρφωσης Μελών ΤΕΕ (http://www.iekemtee.gr)

ΕΛΣΤΑΤ (http://www.statistics.gr)

Isle of White Nostalgia site (http://www.invectis.co.uk/iow/votetext.htm)

http://www.confederationbridge.com

http://www.islandstudies.ca

http://onthewight.com

http://www.undiscoveredscotland.co.uk/

10. http://martinfrost.ws/htmlfiles/skye_bridge.html 11. http://www.lochalsh.co.uk Όλες οι ιστοσελίδες προσπελάστηκαν τελευταία φορά στις 6/4/'14