GD Schaap & Geit 5 - mei 2014

samen werken aan diergezondheid

schaap & Geit Dag van het Schaap

“Veelzijdig, leerzaam en vooral gezellig“

Louis Oosterom over de

dag van het schaap

Duizendste Keurmerk Zoönosen uitgereikt

Onderzoek:

spastische parese bij geiten

05 Mei 2014

Vecoxan

®

Voorkomt coccidiose bij alle kalveren en lammeren

Het enige drinkbaar anti-coccidiose middel geregistreerd voor melkkalveren, vleeskalveren en lammeren

4 Laat opbouw van natuurlijke weerstand toe 4 Voor alle kalveren en lammeren - op stal en in de wei 4 Wachttermijn van 0 dagen

n Benaming: Vecoxan 2,5 mg/ml suspensie voor oraal gebruik voor lammeren en kalveren. Werkzaam bestanddeel: Diclazuril 2,5 mg per ml. n Doeldiersoorten: Schaap (lammeren) en rund (kalveren). n Indicaties: Bij lammeren: - Preventie van coccidiose veroorzaakt door Eimeria crandallis en Eimeria ovinoidalis. Bij kalveren: - Preventie van coccidiose veroorzaakt door Eimeria bovis et Eimeria zuernii. Indien er geen recente en vastgestelde voorgeschiedenis is van klinische coccidiose, moet de aanwezigheid van coccidia in het koppel bevestigd worden door mestonderzoek alvorens de behandeling te starten. n Bijwerkingen: Geen bekend. n Contra-indicaties: Geen bekend. Dosering: 1 mg diclazuril per kg lichaamsgewicht (dit is 1 ml van de suspensie voor oraal gebruik per 2,5 kg lichaamsgewicht), in een éénmalige orale toediening. n Wachttijden: (orgaan) Vlees: Lammeren: nul dagen. Kalveren: nul dagen. n Kanalisatiestatus: URA. n Registratie Nr: REG NL 9660. Verdere informatie is beschikbaar op aanvraag.

NLCTLMIS00004

Elanco Animal Health Postbus 379 3990 GD Houten www.elanco.com

| Voorwoord

| INHOUD 04 Nieuws & Tips 06 Dag van het Schaap 2014:

06

“Veelzijdig, leerzaam en vooral gezellig“

09 Vraag & Antwoord 10 Mijlpaal voor Keurmerk Zoönosen

10

11 Spastische parese met

lijfbieden: een onderschat probleem bij melkgeiten

12 De passie van:

Klaas Sjoerd Meekma

Bereikbaarheid U kunt de GD telefonisch bereiken via 0900-1770, optie 3. Van maandag tot en met vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur.

GD Veekijker De GD Veekijker Schaap Geit (voor veterinaire vragen) is iedere werkdag te bereiken tussen 15.00 en 17.00 uur via 0900-7100 000. Voor spoedgevallen is de gehele dag één dienstdoende dierenarts/zoötechnisch deskundige beschikbaar.

Tarieven Alle genoemde GD-tarieven in deze uitgave zijn exclusief btw en € 9,60 basiskosten.

Ophaaldienst voor sectie- en monster­materiaal Aanmelden: telefonisch 0900-202 00 12 (24 uur per dag). Wij halen het materiaal dan zo spoedig mogelijk bij u op. Sectie- en monstermateriaal kunt u brengen van maandag tot en met vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur.

COLOFON

GD Schaap & Geit is een uitgave van de Gezondheidsdienst voor Dieren | Redactie René van den Brom, Karianne Lievaart-Peterson, Eva Onis, Piet Vellema, Mark de Witte | EINDREDACTIE Yoni Pasman | Redactieadres GD, Marketing­support & Communicatie, Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04, redactie@gddiergezondheid.nl, www.gddiergezondheid.nl | Productie­ coördi­natie Senefelder Misset Doetinchem | basisontwerp Fokko-Ontwerp VORMGEVING X-Media Solutions Doetinchem | Druk Senefelder Misset Doetinchem | Abonnementen GD Schaap & Geit wordt gratis toegezonden aan relaties van de GD. Een jaar­abonnement (3 nummers) voor personen buiten de doelgroep kost € 16,75 (excl. btw en verzendkosten) | Advertenties PSH Mediasales, T. 0314-35 58 00 | Verschijningsfrequentie 3 keer per jaar | Suggesties Als u suggesties heeft voor dit blad, kunt u deze doorgeven aan de redactie via redactie@gddiergezondheid.nl. Overname van artikelen is toegestaan uitsluitend na ­toestemming van de uitgever.

Dag van het Schaap 2014 De veertiende Dag van het Schaap vindt plaats op 31 mei en speciaal daarvoor komt deze GD Schaap & Geit iets eerder uit.

Bij de Dag van het Schaap hebben dierziekten de laatste jaren altijd een rol gespeeld. In augustus 2006 brak voor het eerst bluetongue uit. In 2007 had de organisatie van de Dag van het Schaap te maken met een land dat in tweeën was gedeeld: een besmet en een niet besmet deel. Net na die dag kwam bluetongue ook voor in het eerder niet besmette deel. Op 6 juni 2009, de twaalfde Dag van het Schaap, zat ons land midden in een Q-feveruitbraak en eind 2009 begonnen de ruimingen van drachtige schapen en geiten op besmette bedrijven. Op 18 juni 2011 waren bij de dertiende editie van deze dag de gevolgen van Q-fever nog voelbaar en mochten, net als nu, alleen tegen Qfever gevaccineerde dieren deelnemen. Twee maanden later startte de circulatie van het schmallenbergvirus en vanaf eind november 2011 werden de eerste misvormde lammeren geboren. De eerste gevallen van alle hierboven genoemde aandoeningen kwamen via de GD monitoring aan het licht.

GD monitoring past in ons streven van samen werken aan diergezondheid. Wij hopen dat u kunt genieten van de veertiende Dag van het Schaap. U bent welkom in onze stand en bij alle andere dingen die wij voor u organiseren. Wij kunnen u laten zien wat de voordelen van een goed uitgevoerde monitoring zijn voor uw bedrijf.

Piet Vellema, SECTORMANAGER KLEINE HERKAUWERS

ISSN: 2214-1707 Adreswijzigingen: bel 0900 1770, kies 3 (lokaal tarief)

GD Schaap & Geit | Mei 2014 |

3

NIEUWS & TIPS

Voorkom insleep van rotkreupel Rotkreupel is een vervelende ontsteking van de tussenklauwhuid. De aanpak van het probleem kost vaak veel tijd, geld en inspanning. Voorkomen is beter dan genezen, daarom is het belangrijk om de eigenlijke rotkreupelbacterie, Dichelobacter nodosus, buiten de deur te houden. De bacterie wordt vaak via aanvoer of contact met besmette dieren geïntroduceerd op een bedrijf. Het toepassen van een quarantaineperiode na aankoop of contact, bijvoorbeeld na bezoek van een keuring, verkleint de kans op insleep van rotkreupel. Daarnaast kunnen door quarantaine ook andere ziekten buiten de deur worden gehouden. Op de website van de GD vindt u meer informatie over rotkreupel en het importprotocol. Zie www.gddiergezondheid.nl/schaapgeit

Keuringen De GD krijgt geregeld vragen van organisatoren van keuringen over de gewenste handelswijze. Indien de organisator de keuring presenteert als vrije keuring wat betreft CAE, CL en/of zwoegerziekte, heeft die de verantwoordelijkheid om de gezondheidsstatussen van de deelnemers vooraf te controleren. De GD kan hierbij ondersteuning bieden. Als u hier als organisator van keuringen gebruik van wilt maken, vul

dan het formulier ‘aanvraag keuring’ in op www.gddiergezondheid.nl/formulieren.

Let erop dat de keuringslocatie met het UBN geregistreerd dient te worden als evenemententerrein bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Zorg er daarnaast voor dat de aan- en afvoer van dieren binnen zeven dagen na afloop van de keuring wordt gemeld in de centrale I&R-database.

Nieuw type klauwprobleem op melkgeitenbedrijf In het najaar van 2013 heeft een melkgeitenhouder een nieuw type klauwprobleem gemeld. De aandoening komt sinds enkele jaren voor bij een aantal van zijn melkgeiten, maar omdat het probleem verergerde deed hij een melding. De geitenhouder beschreef dat aangedane geiten kreupel

werden, maar na bekappen en een behandeling met CTC-spray (chloortetracycline HCl) opknapten.

Tijdens het bedrijfsbezoek zijn de klauwen van meerdere geiten bekeken. Op basis van het klinisch beeld leek rotkreupel niet waarschijnlijk, maar het was onduidelijk

wat het wel zou kunnen zijn. Van klauwen zonder afwijkingen en van klauwen met afwijkingen zijn monsters genomen. Deze monsters zijn door middel van polymerase chain reaction (PCR) onderzocht op aanwezigheid van Dichelo­bacter nodosus (rotkreupelbacterie), Fuso­bacterium necrophorum en spirocheten. In de monsters werd de rotkreupe­bacterie en F. necrophorum niet aangetoond. Maar in de monsters van zowel gezonde als aangedane klauwen werden wel spirocheten gevonden. Het is niet duidelijk wat deze bevinding betekent.

De geitenhouder gaf aan dat hij meerdere collega-geiten­houders heeft gesproken en vermoedt dat in elk geval één andere collega vergelijkbare problemen heeft.

Om de gediagnosticeerde klauwproblemen te kunnen duiden hoopt de GD in contact te komen met bedrijven die deze klauw­ problemen bij hun melkgeiten herkennen.

U kunt hiervoor contact opnemen met de Veekijker Kleine Herkauwers, op werkdagen van 15.00-17.00 uur bereikbaar op 09007100 000.

Hebben uw melkgeiten klauwproblemen, maar weet u niet precies wat de oorzaak is? Neem dan contact op met de GD.

4

tekst: Redactie | Nieuws & Tips

Huidmadenziekte met warm weer Huidmadenziekte of myiasis is een pijnlijke huidaandoening die jaarlijks bij 2 tot 5 procent van de schapen en lammeren in Nederland voorkomt. De aandoening wordt veroorzaakt door maden van de blauwgroene bromvlieg Lucilia sericata. De vlieg legt eitjes in de vacht en binnen enkele uren tot dagen komen hier larven uit die zich voeden met dood eiwitrijk lichaamsmateriaal. De larven kunnen zich ook door de intacte huid vreten. Broeierig en vochtig weer, lange wol, wonden en een vervuilde achterhand trekken de vlieg aan om haar eieren af te zetten. De eerste verschijnselen zijn schuren of bijten naar de aange-

dane plek, huidtrillingen of schudden van de staart.

Wees extra alert op myiasis na regenval bij warm weer, bij met mest of urine bevuilde dieren, bij vochtige plekken in de wol en bij het zien van blauwgroene vliegen op niet behandelde en ongeschoren dieren.

Behandel reeds aangedane dieren door de wol rond de aangedane plek weg te knippen en te verbranden. Was vervolgens de aangedane plaats of het hele dier met een madendodend middel. Bij ernstige aantasting kunt u pijnstillers en eventueel antibiotica geven.

Registratie lammeren na afvoeren Wanneer u lammeren nog moet registreren nadat u het moederdier hebt afgevoerd van de stallijst, kan SG-online uitkomst bieden. Hiermee kunt u de geboorte van de lammeren alsnog melden.

U gaat naar registratie geboortemelding en klikt op uitgebreide filteropties. U krijgt dan een invulscherm te zien waar een peildatum kan worden ingevoerd.

Voer hier de werpdatum van de ooi of geit in en klik op filter toepassen. Als het goed is, wordt nu het moederdier zichtbaar op de stallijst en kunt u de geboortemelding registreren.

Met uitgebreide filteropties kunt u ook in andere schermen kijken, onder andere om te zien hoeveel dieren er op een bepaald moment op de stallijst stonden geregistreerd. Dit kan bijvoorbeeld handig zijn voor het invullen van de gecombineerde opgave op 1 april. Om een onderscheid te maken tussen lammeren en ooien, kan een datum worden ingevoerd bij de invulschermen ‘geboren van’ en ‘geboren tot’. Op deze manier kunt u zien hoeveel dieren per categorie op de peildatum aanwezig waren.

Tularemie

Let bij broeierig weer op vochtige plekken in de wol, het kan een teken zijn van huidmadenziekte.

Tularemie is een zoönose, veroorzaakt door de bacterie Francisella tularensis.

De aandoening is in Nederland voor het eerst beschreven in 1953, daarna hebben zich tot 2011 geen gevallen voorgedaan.

In dat jaar en in 2013 en 2014 zijn echter in totaal vijf besmettingen bij mensen bevestigd. Ook is in mei 2013 een besmette haas gevonden in Limburg.

Veel verschillende diersoorten kunnen worden besmet met F. Tularensis. Tot nu toe zijn in Nederland geen gevallen vastgesteld bij schapen, maar in een besmette omgeving kunnen schapen een infectie oplopen, zeker na contact met besmette teken.

De klinische verschijnselen bij dieren zijn vaak aspecifiek. Geïnfecteerde schapen hebben koorts, verminderde eetlust en zijn algemeen ziek. Kenmerkend is de aantasting van lymfeklieren met zwelling en het ontstaan van abcessen. Doen deze problemen zich bij uw schapen voor, aarzel dan niet om contact met de GD op te nemen.

GD Schaap & Geit | Mei 2014 |

5

DAG VAN HET SCHAAP | tekst: DRS. EVA ONIS en CARLIJN KAPPERT MSc

Dag van het Schaap 2014

“Veelzijdig, leerzaam en vooral gezellig“ De Dag van het Schaap is hét evenement in Nederland waarop professionele en hobbyhouders elkaar kunnen ontmoeten. Maar ook voor mensen die zich normaal niet met schapen of geiten bezighouden, is het een leuk dagje uit. Voorzitter Louis Oosterom: “Voor iedereen, van jong tot oud, Louis Oosterom: “Alle aspecten van de schapenwereld komen samen op de Dag van het Schaap.”

valt er ontzettend veel te zien, te horen en te leren.”

We ontmoeten Louis Oosterom op zijn boerderij in Haastrecht, waar hij veertig bonte schapen en wat Blauwe Texelaars houdt. “Het kan zijn dat de dierenarts straks op de stoep staat, we gaan vandaag bloedmonsters nemen voor het Zwoegerziekteprogramma”, zegt hij verontschuldigend. Louis hecht niet alleen veel waarde aan het welzijn van zijn eigen schapen, hij is in zijn vrije tijd ook actief als secretaris van het NederLands Bonte Schaap (NLBS), de fokkerijvereniging die hij mede heeft opgericht. “Doel van het NLBS is het verbeteren van de kwaliteit van het bonte schaap, door het fokken van gezonde en sterke dieren. We hebben nu zo’n honderd leden, maar het aantal blijft

toenemen. We houden de kosten bewust laag, zodat het laagdrempelig is om lid te worden.” Veel Nederlandse schapen- en geitenhouders zijn volgens Louis niet georganiseerd in stamboeken of verenigingen. Dat is ook een reden waarom hij de Dag van het Schaap zo’n mooi initiatief vindt en waarom hij in het voorjaar van 2012 enthou­s iast inging op het verzoek of hij de nieuwe voorzitter wilde worden.

“Voordat de Dag van het Schaap in het leven werd geroepen, was er in Nederland nog geen bindende factor voor de professionele en de hobbyhouderij, terwijl we elkaar wel nodig hebben. Alle aspecten van de schapenwereld komen hier samen.

Deze keer zijn er voor het eerst ook zo’n

Zaterdag 31 mei 2014 van 9.30 tot 16.30 uur

KNHS-centrum De Beek 125 3852 PL Ermelo Meer informatie: www.dagvanhetschaap.nl tweehonderd geiten aanwezig, inclusief shows en keuringen. De schapenhouderij en de geitenhouderij liggen dicht bij elkaar.”

Vernieuwde locatie

Ook dit jaar geeft specialist Piet Vellema uitleg en advies, deze keer over parasietenbestrijding.

6

“De Dag van het Schaap wordt eens in de twee jaar gehouden, maar we hebben helaas de editie van 2013 moeten verschuiven naar 2014”, vertelt Louis. “Dit omdat de modernisering van de locatie, het federatiecentrum van de Koninklijke Nederlandse Hippische Sportfederatie (KNHS) in Ermelo, ongeveer twee jaar heeft geduurd. We beschikken nu over drie ruime hallen en een nieuw ingericht buitenterrein, met nog meer ruimte voor activiteiten. Als voorzitter ben ik een soort ‘procesbeheerder’. Ik houd vooral de grote lijnen in de gaten, zoals de belangen van de verschillende betrokkenen, de juridische aspecten en de financiën. We werken samen met tientallen zeer gemotiveerde vrijwilligers, die verschillende activiteiten coördineren, van de PR tot aan de standhouding en sponsoring.”

Voorlopige programmaonderdelen •N ederlands kampioenschap schapen scheren •K euringen, shows en presentaties • J ongerencafé voor ambitieuze jonge schapenhouders •K euring van schapenkaas • V erkiezing ‘Mooiste schaap van Nederland’ •G root wolplein • P roducten en bedrijven • Kinderactiviteiten •W orkshops •W erkhonden • L amsvlees proeven •K arkaspresentaties •G eiten: o.a. keuringen en verkiezing ‘Mooiste geit van Nederland’

Gezellig dagje uit “We willen schapen- en geitenhouders en hun gezinnen, maar ook andere geïnteresseerden, vooral een gezellig dagje uit bieden. Daarom hebben we een breed aanbod aan activiteiten. We organiseren niet alleen shows en keuringen van uiteenlopende schapen- en geitenrassen, maar ook allerlei workshops, proeverijen, lezingen en presentaties. Een van de publiekstrekkers is het Nederlands kampioenschap schapen scheren. Daarbij gaat het niet alleen om het zo snel mogelijk scheren van de schapen, maar juist ook om de techniek en de omgang met het dier. Ook erg interessant zijn de karkaspresentaties; in koelvitrines kun je zien hoe verschillende schapenrassen er ‘van binnen’ uitzien.

Verder zijn er verschillende kunstenaars aanwezig die iets met wol doen. Een van hen heeft tien heel bijzondere vachten geselecteerd, die geveild zullen worden.

Natuurlijk zijn er ook allerlei leveranciers van bijvoorbeeld hekwerk aanwezig. Noem maar iets op wat met schapen te maken heeft en je vindt het op 31 mei in Ermelo.

Sowieso heeft men zelden de kans om zoveel verschillende schapen- en geitenrassen op een dag te aanschouwen. Ook voor mensen die normaal gesproken niets met schapen hebben, is dat interessant.

De businesskring Ermelo heeft daarom zelfs speciale activiteiten ontplooid en die gekoppeld aan de Dag van het Schaap.

Je kunt bijvoorbeeld ook in de omgeving van het evenement gaan fietsen. Als het weer een beetje meezit, verwachten we evenveel bezoekers als de vorige keer, zeker zo’n 3.500.”

GD-activiteiten

op de Dag van het Schaap De GD is op de Dag van het Schaap aanwezig met een stand en verschillende activiteiten rond het thema ‘maagdarmwormen en leverbot’.

Bij de GD-stand kunnen bezoekers terecht voor uiteenlopende informatie op het gebied van gezondheid van schapen en geiten.

De hele dag zijn GD-medewerkers aanwezig om vragen van bezoekers te beantwoorden en bijvoorbeeld uitleg te geven over potjes met verschillende wormsoorten. Ook wordt de bedrijfsfilm van de GD getoond.

Workshop parasieten Parasietenbestrijding is een actueel onderwerp vanwege de toenemende resistentie van sommige wormsoorten voor wormmiddelen. Omweiden is een steeds belangrijker geworden om resistentie te voorkomen.

Piet Vellema geeft tijdens zijn workshop uitleg en advies over weideplannen.

Schapenhouders die zich aanmelden voor deze workshop worden verzocht om een plattegrond van hun graslandpercelen mee te nemen en daarop hun beweidingsschema aan te geven. Piet bespreekt deze weideplannen in kleine groepjes.

verbotslak te laten herkennen. In het veld gaan ze zelf op zoek naar leverbotslakken.

Interesse in één van deze twee gratis workshops? Neem dan voor meer informatie en aanmelden contact op met Carlijn Kappert via c.kappert@gddiergezondheid.nl

Klinische lessen Karianne Lievaart-Peterson geeft gedurende de dag enkele klinische lessen, ook wel ‘praten over het hek’ genoemd. Aan de hand van een aantal schapen geeft zij uitleg over klinische inspectie met onderwerpen als gedrag, houding en gang, schatting van de leeftijd, lichaamsconditie en beoordeling van de slijmvliezen, klauwen en uier. Uiteraard is er ook voldoende tijd om vragen te stellen.

Lezingen

Workshop leverbot

René van den Brom geeft twee lezingen over de monitoring van ziektes bij schapen en geiten in Nederland: een belangrijk en actueel onderwerp.

De hele dag rijdt een busje heen en weer naar een locatie dicht bij het terrein van de Dag van het Schaap. Lammert Moll geeft daar in kleine groepen uitleg over leverbot. Het doel is om deelnemers de le-

Houd naast www.dagvanhetschaap.nl ook www.gddiergzondheid.nl in de gaten voor de laatste informatie over de GDactiviteiten op de Dag van het Schaap.

Het GD-team staat op de Dag van het Schaap klaar om alle vragen over diergezondheid te beantwoorden.

V.l.n.r. boven: Lammert Moll, Herman Scholten, Saskia Luttikholt, Inga Hovenkamp, Marielle van der Louw en René van den Brom. Onder: Alexander Dijkman, Karianne Lievaart-Peterson, Carlijn Kappert en Piet Vellema.

GD Schaap & Geit | Mei 2014 |

7

Maatwerk in Stalinrichting

Laageinde 37 4016 CT Kapel-Avezaath Tel.nr. +31(0)344-661495 / mob. +31(0)620315904 E-mail: info@schapenartikelen.nl Website: www.schapenartikelen.nl

Houtenvoerbak Voor schapen en lammeren Leverbaar in de maten 3mtr en 4 mtr

Houten landhek Leverbaar in de maten 1,33mtr 2 mtr, 3mtr, 4mtr en 5mtr

Doppelruif / Wandruif Leverbaar in de maten 3mtr en 4 mtr

Doppelruif Leverbaar in de maten 3mtr en 4 mtr

Diagonaal voerhek met biksbak en poten Leverbaar vanaf 1mtr tot 5mtr

Zweeds model voerhek Tbv gehoornde Schapen en Geiten Leverbaar in lengte van 2,5 mtr

Rumevite Gate Feeder Voor het voeden van Rumevite naar gehuisvest runderen en schapen

Rumevite Knoflook blok Een knoflook verrijkte minerale vitamine blok formulering

Rumevite Schapen Een hoogwaardige mineraal vitamine blok

Rumevite Spike Feeder Ideaal voor ooien en lammeren op het gras en op root/voedergewassen

Rumevite MAG Booster Een combinatie van voeding en mineralen aan te vullen met extra hoogniveau van magnesium

Rumevite Magnesium Het hoge blok magnesium voor schapen en runderen

In de rubriek ‘Vraag & Antwoord’ beantwoorden GD-medewerkers vragen vanuit de praktijk die ons op één of andere manier bereiken.

?

Vraag: Ik kom met mijn schaapskudde geregeld in de buurt van mensen, kinderen en speelweides. Is het mogelijk om deel te nemen aan het Keurmerk Zoönosen?

?

Vraag: Mijn schapen hebben ongeveer drie tot zes weken geleden afgelammerd en nemen onvoldoende voer op en vertonen afwijkend gedrag. Wat zou dit kunnen zijn?

Antwoord van binnendienstmedewerker Carlijn Kappert:: “Het GD Keurmerk Zoönosen bestaat sinds 2009, speciaal voor bedrijven met een publieksfunctie zoals kinder- en zorgboerderijen. De vraag welk risico deze bedrijven vormen bij mens-diercontact was destijds de aanleiding om met dit keurmerk te starten. Na verloop van tijd kregen we steeds meer vragen van andere houderijvormen of zij ook mogen deelnemen aan het keurmerk. Het antwoord is JA. We hebben inmiddels het duizendste keurmerk uitgereikt. Ontvangers van het keurmerk zijn niet alleen kinderboerderijen, maar ook maneges, geitenbedrijven, agrarische kinderopvang, vakantieparken en zelfs een valkenier. Wij vinden dit een goede ontwikkeling en zijn daarom bezig om de checklist van het keurmerk gebruiksvriendelijker te maken voor een bredere doelgroep. Op deze manier kan iedereen die dat wil, aantonen dat hij of zij maatregelen neemt om zoönosen te voorkomen en de kans op besmetting beperken. Al achttien schaapskuddes in Nederland gingen u voor, dus aarzel niet om u aan te melden voor het keurmerk!”

?

Vraag: De lammeren die bij de ooien lopen hebben ‘zere bekjes’. Wat kan ik daaraan doen en hoe kan ik dat volgend jaar voorkomen?

Antwoord van zoötechnisch medewerker Herman Scholten: “Een echte behandeling bestaat niet en voorkomen kunt u ecthyma of zere bekjes ook niet. Ecthyma is een besmettelijke aandoening van de huid en slijmvliezen van schapen en geiten. Ook kan de uier van het moederdier worden aangetast. Er kunnen vervolgens verdikkingen in de uier ontstaan waardoor het jaar daarop minder of geen melk wordt geproduceerd. Ooien met een aangetaste uier zijn minder geschikt om lammeren groot te brengen. Het aankopen van nieuwe dieren verhoogt het risico om deze aandoening binnen te halen. De ziekte wordt door een virus veroorzaakt en antibiotica tegen virussen bestaan niet, maar ze worden wel toegepast met als belangrijkste doel om bijkomende infecties te bestrijden. Daarnaast zorgt goede algemene verzorging ervoor dat de dieren de infectie sneller kunnen overwinnen. Voor ecthyma zijn er wel vaccins, maar de werkzaamheid daarvan is niet bewezen.”

Vraag & Antwoord

Antwoord van dierenarts René van den Brom: “Wanneer schapen tijdens de top van hun lactatie onvoldoende voer opnemen en afwijkend gedrag vertonen, moet u als eerste aan kopziekte denken. Kopziekte wordt veroorzaakt door een tekort aan magnesium. Dat kan ontstaan door een combinatie van verlies van magnesium via de melk en onvoldoende magnesium in het rantsoen. Klinische verschijnselen van kopziekte kunnen na een stresssituatie optreden. Naast onvoldoende voeropname en afwijkend gedrag kunnen aangedane schapen een stijve en/of trage gang, schrikachtig gedrag, spiertrillingen en krampaanvallen vertonen. Door de verstoring van de magnesiumstofwisseling ontstaat een tekort aan magnesium in bloed en hersenvloeistof. Een tekort aan magnesium heeft invloed op de groei, weerstand, spiersamentrekkingen en de botstofwisseling. Kopziekte wordt meestal gezien bij schapen die volop ruwvoer krijgen, maar geen of slechts beperkt krachtvoer. De waarschijnlijkheidsdiagnose wordt gesteld op basis van de anamnese en het klinische beeld. Het magnesiumgehalte in het bloed of urine kan de diagnose bevestigen.”

?

Vraag: Waar in Nederland komt leverbot voor?

Antwoord van zoötechnisch medewerker Lammert Moll: “Overal in Nederland kan leverbot voorkomen. Hoewel het in bepaalde gebieden in Nederland meer voorkomt zien we steeds meer leverbot in gebieden waar die voorheen niet werd waargenomen. Klimatologische veranderingen, maar vooral ook verhoging van grondwaterstanden en uitbreiding van natuur- en waterretentiegebieden, zorgen ervoor dat de omstandigheden in hoger gelegen gebieden ook geschikt kunnen zijn voor de leverbotslak. Wilt u dit zelf ontdekken? Geef u dan op voor de gratis leverbotworkshop op de Dag van het Schaap (zie pagina 7).”

Ook een vraag?

Laat het ons weten en mail uw vraag naar redactie@gddiergezondheid.nl onder vermelding van Vraag & Antwoord GD Schaap & Geit.

GD Schaap & Geit | Mei 2014 |

9

Interview | tekst: DRS. Yoni Pasman en Drs. Herman Scholten

Mijlpaal voor

Keurmerk Zoönosen Om dierhouders bewust om te laten gaan met mogelijke zoönosen introduceerde de GD in 2009 het Keurmerk Zoönosen. Hiermee kunnen bijvoorbeeld kinder- en zorgboerderijen aantonen dat ze maatregelen nemen om besmetting met zoönosen te voorkomen. Vorige maand werd het duizendste keurmerk uitgereikt aan Kinderboerderij Winschoten.

Menno Cannegieter, beheerder van Kinderboerderij Winschoten vulde twee jaar geleden het formulier voor het Keurmerk Zoönosen al in, maar pas kort geleden vroeg hij het keurmerk ook daadwerkelijk bij de GD aan. Toevallig als duizendste, dus werd het bijbehorende bordje feestelijk aan hem overhandigd door zoötechnisch medewerker Herman Scholten, en kreeg hij er bloemen en paaseieren bij.

Menno is al langer bewust bezig met het voorkomen van zoönosen. “Op een gegeven moment zie je dat steeds meer kinderboerderijen zo’n keurmerk hebben. Dat moet ik ook, dacht ik. Het wordt steeds belangrijker om aan burgers en bestuurders te laten zien dat je goed bezig bent.”

Zaken als vaccineren en hygiëne waren al langer in orde, maar aan het (wettelijk verplichte) afgesloten aflamme-

Menno is al langer bewust bezig met het voorkomen van zoönosen.

“Op een gegeven moment zie je dat steeds meer kinderboerderijen zo’n keurmerk hebben. Dat moet ik ook, dacht ik.”

ren moest Menno wel even wennen. “Wat is nou mooier om te laten zien aan kinderen?” Het nieuwe veld voor de schapen is bijna klaar, daar is ook een stal waar ze binnen kunnen lammeren. Er loopt een tiental diersoorten. ”Er komen elke dag een hoop mensen, met mooi weer soms wel vierhonderd. Je kunt gratis naar binnen en een kop koffie krijg je voor een euro.” Omdat er zoveel mensen komen moet er ook een duidelijk protocol zijn. En hoewel dat met dertig medewerkers met een verstandelijke beperking niet zo gemakkelijk lijkt, gaat dat eigenlijk hartstikke goed. “Met duidelijke aanwijzingen lukt het goed. Iedereen heeft zijn eigen taak bij zijn eigen dier en dat werkt prima.”

Drachtige dieren staan in een aparte stal, zwangere vrouwen worden bij binnenkomst met een bord gewaarschuwd voor mogelijke risico’s. Verder hangen er overal op het perceel borden met waarschuwingen. Menno zorgde daarnaast voor een aparte kadaverton en verbeterde hygiëne.

“We letten er nu extra op dat de hoeken in de stal ook goed schoon zijn.”

Wat de beheerder nog wil? “De koeien los laten lopen, een grote verscheidenheid aan (oude) rassen en een nieuw veld voor de schapen.” De laatste jaren veranderde hij al veel, en zijn ideale kinderboerderij begint nu aardig vorm te krijgen. “Vroeger lieten gemeenten kinderboerderijen maar een beetje aanklooien, maar het is nu veel groter geworden. We pakken het een stuk serieuzer aan.”

Menno Cannegieter krijgt het duizendste Keurmerk Zoönosen feestelijk uitgereikt.

10

Zoönosen, zoals Q-fever en chlamydiose, zijn ziekten die van dier op mens overdraagbaar zijn. Onderdeel van het Keurmerk Zoönosen is bijvoorbeeld vaccinatie voor specifieke zoönosen. Daarnaast is het belangrijk dat kwetsbare mensen, zoals kinderen, zwangere vrouwen en ouderen niet in direct contact komen met dieren die zoönosen bij zich kunnen dragen.

tekst: DR. KARIANNE LIEVAART-PETERSON | ONDERZOEK

Spastische parese met lijfbieden een onderschat probleem bij melkgeiten

Het blijkt een onderschat probleem bij geiten: spastische parese al dan niet in combinatie met lijfbieden. Afstudeeronderzoek van twee dierenartsen in opleiding toont aan dat de aandoening vaker voorkomt dan gedacht. Recente bevindingen wijzen op een afwijking in het ruggenmerg, maar verder onderzoek moet meer duidelijkheid geven.

Het lijkt een relatief nieuw probleem bij Nederlandse melkgeiten: krampen in de achterpoten, gepaard met verslapping van de spieren in de achterhand, soms in combinatie met lijfbieden. Maar geitenhouders zijn al langer bekend met spastische parese, blijkt uit afstudeeronderzoek van Thijs Koekkoek en Linda Tolhoek, dat zij onlangs afrondden. Karakteristieke verschijnselen die geitenhouders van tijd tot tijd bij hun melkgeiten zien, zijn een steile stand met naar achteren strekken en kruisen van de achterpoten, bekkenkanteling, kromming van de onderrug en verminderde bespiering van de achterhand. Geiten met spastische parese hebben een verslapt gebied rondom de anus en vagina, soms in combinatie met lijfbieden.

Lijfbieden is meestal een op zichzelf staande aandoening, maar tegelijk met spastische parese lijkt het een andere oorzaak te hebben.

Start onderzoek Thijs startte begin 2013 met een onderzoek naar de bekendheid van de aandoening. Uit enquêtes onder Nederlandse melkgeitenhouders, dierenartsen en voervoorlichters, bleek dat ten minste 45 bedrijven bekend zijn met spastische parese. Daarmee blijkt het een onderschat probleem: de verwachting was dat minder bedrijven met de aandoening te maken zouden hebben. Het onderzoek van Thijs richtte zich ook op het vinden van risicofactoren, maar die werden helaas niet gevonden.

De dierenarts in opleiding bezocht samen met een dierenarts van de GD daarnaast enkele bedrijven om bloed af te nemen van aangedane en niet aangedane geiten.

Bloedonderzoek wees op mogelijke afwijkingen in de botvorming en spieren. Pathologisch onderzoek toonde bij een van de twee aangedane dieren lichte ontstekingsverschijnselen aan in de grote hersenen en het ruggenmerg.

Daarnaast werd subtiele aantasting van de spieren in de achterhand gevonden. Thijs vond in de wetenschappelijke literatuur wel aandoeningen en ziektes met vergelijkbare verschijnselen, maar geen echte match.

Vervolgonderzoek Het vervolgonderzoek van Linda, in oktober 2013, richtte zich op het lokaliseren en benoemen van de afwijking in de geit. Ook zij bezocht bedrijven (met de GD dierenarts) om bloed af te nemen, maar vond na analyse van de bloedwaardes geen significante afwijkingen.

Uit het onderzoek naar spastische parese in combinatie met lijfbieden bleek onder andere dat de reflexen in de achterhand afwijkend zijn door spastische spiercontracties.

Twee geiten met spastische parese die naar de kliniek Landbouwhuisdieren van de faculteit Diergeneeskunde in Utrecht waren gebracht voor klinisch onderzoek, bleken naast de eerder beschreven afwijkingen een verminderde gevoeligheid van de spiegel, een afwezige spanning op de staart en een ongecoördineerde, verslapte gang met gestrekte hakken te hebben. Ook de reflexen van de achterhand waren afwijkend. Met elektromyografie (EMG) is daarom de spieractiviteit van de achterhand gemeten, waarmee spastische spiercontracties werden aangetoond.

De onderzochte geiten zijn geëuthanaseerd. Een afwijking in het ruggenmerg, die ervoor kan zorgen dat de sturende banen vanuit de hersenen de achterhand minder goed kunnen bereiken, lijkt na klinisch onderzoek het meest waarschijnlijk. Pathologisch onderzoek toont echter vooralsnog geen afwijkingen aan.

GD Schaap & Geit | Mei 2014 |

11

Samen werken aan diergezondheid

De passie van Klaas Sjoerd Meekma “De geitenfokkerij is voor mij een hobby en een tweede tak van mijn bedrijf. Ik begon in 1990 samen met mijn vrouw Jannie met het bedrijf met het fokken als drijfveer. Het geeft een kick om goede dieren te fokken.”

Verrassing “We fokken voornamelijk met zelfgefokte bokken. Ik heb wel geëxperimenteerd met Frans en Engels sperma, maar dat was bij ons geen succes. We proberen elk jaar vijf of zes nieuwe bokken van onszelf uit, soms springt daar wat moois uit en soms had je er wel meer van verwacht. Er is nog geen DNA-onderzoek zoals in de rundveefokkerij, dus het is elke keer spannend. Ik ken hun families, hun vaders, moeders, opa’s en oma’s, maar het is toch elke keer een verrassing hoe het uitpakt.

Je moet je niet blindstaren op een hoge productie. Het is ook belangrijk dat de geit de productie goed aankan, niet gevoelig is voor ziekten en het vooral ook lang volhoudt. We hebben tot nu toe zo’n 75 geiten gehad die meer dan 10.000 liter melk produceerden, één passeerde zelfs de 15.000 liter en er is er weer één die dat bijna doet.”

Fokbokken “Vorig jaar waren vier van de vijf fokbokken bij de K.I. door ons gefokt.

Daar ben ik wel trots op natuurlijk.

Maar er kan ook nog heel veel beter.

Veel geiten in Nederland hebben bijvoorbeeld nog steeds matige uiers.

Daar valt nog veel aan te sleutelen, maar daar ben je nooit mee klaar.”

GD, Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04, www.gddiergezondheid.nl, info@gddiergezondheid.nl