Samen werken aan diergezondheid
GD-magazine - juni 2020 - nummer 71
pluimvee
REPORTAGE
Hoe schoon is de stal echt?
ONDERZOEK
Peesschedeontsteking door reovirus
SALMONELLA
Zorgen voor een juiste uitslag
ROSS – THE COMPLETE PACKAGE
The Reproductive Performance – The FCR & Liveability – The Processing Yield You Want To learn more about Ross® visit aviagen.com/ross
GLOBAL REACH
LOCAL TOUCH
voorwoord
GEZONDHEID IS EEN GROOT GOED Wie een half jaar geleden had voorspeld dat we in juni langzaam zouden terugkrabbelen uit een enorme wereldwijde gezondheidscrisis, was voor gek verklaard. De coronavirusuitbraak leek rond de jaarwisseling nog een ver-van-ons-bed-show. Maar niets bleek minder waar. Half maart ging ook Nederland op slot. In tijden van crisis kom je erachter wat er echt toe doet. Beleidsmatig werden dit de vitale beroepen genoemd. Personeel in de zorg, maar ook voedselproducenten, onze boeren! En terecht want gezond en veilig eten is een basisbehoefte voor iedereen. In de veehouderij zijn infectieziekten eigenlijk altijd een continue bedreiging. Dat virussen zich niet aan grenzen houden en zich soms wereldwijd verspreiden, is helaas maar al te goed bekend. Een voordeel van deze ‘ervaring’ is dat mensen die werkzaam zijn in de veehouderij erg gewend zijn aan hygiënisch werken, biosecurity, maar ook bijvoorbeeld het gebruik van vac-
cins is meer regel dan uitzondering. Blader door deze Pluimvee en constateer dat de meeste artikelen gaan over infectieziekten en hoe deze te bestrijden. Mensen zijn net dieren en dus is veel kennis van de infectieziekten uit de veehouderij toe te passen in deze coronacrisis. Met gezond boerenverstand kunnen we veel van de genomen maatregelen om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan onderbouwen. Een lockdown lijkt erg op een strikt vervoersverbod bij een vogelgriepuitbraak en het isoleren van besmette mensen doet denken aan quarantainemaatregelen die we in de veehouderij vaak tegenkomen. Dat er beperkt werd getest en weinig aan track en trace werd gedaan, met name aan het begin van de Covid-19-uitbraak, heeft vast velen van ons verbaasd. De coronacrisis heeft de wereld op zijn kop gezet, de bakens verzet en ons weer bewust gemaakt van wat echt belangrijk is: gezondheid voor mens en dier. En daar dragen wij als GD graag ons steentje aan bij, iedere dag opnieuw, samen werken aan een betere (dier)gezondheid. Ruth Bouwstra, sectormanager pluimvee
inhoud 04 Actueel 06 De resultaten van het onderzoek naar hepatitis bij vleeskuikens
Bereikbaarheid U kunt GD telefonisch bereiken via 0900-1770. Van maandag tot en met vrijdag van 08.00 tot 17.00 uur.
Tarieven Alle genoemde GD-tarieven in deze uitgave zijn exclusief btw en 9,95 euro basiskosten.
09 De mogelijkheden van VeeOnline 10
Ophaaldienst voor sectie- en monstermateriaal
maken en desinfecteren van de stal?
Aanmelden: telefonisch 0900-202 00 12 (24 uur per dag) of via de Innight App. Wij halen het materiaal dan zo spoedig mogelijk bij u op. Sectie- en monstermateriaal kunt u brengen van maandag tot en met vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur.
15 Peesschedeontsteking door reovirus
COLOFON Pluimvee is een uitgave van Royal GD Redactie Ruth Bouwstra, Rob Nijland, Jeanine Wiegel | Beeldredactie Wendy van de Streek | Eindredactie Jessica Fiks | Redactieadres GD, Marketing & Communicatie, Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, redactie@gddiergezondheid.nl, www.gddiergezondheid.nl | Productiecoördinatie Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Basisontwerp Studio Kaap | Vormgeving Dock35 Media B.V. | Druk Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Abonnementen Pluimvee wordt gratis toegezonden aan relaties van GD. Een jaarabonnement (twee nummers) voor personen buiten de doelgroep kost 13,30 euro (excl. btw en verzendkosten) | Advertenties Dock35 Media B.V., T. 0314-35 58 52 | Verschijningsfrequentie twee keer per jaar | Suggesties Als u suggesties heeft voor dit blad, dan verzoeken wij u deze door te geven aan de redactie. Overname van artikelen is toegestaan uitsluitend na toestemming van de uitgever.
10 Reportage: hoe goed lukt het schoon-
17 Resultaten van het onderzoek naar Mycoplasma synoviae: schadelijk voor
17
vleeskuikens?
21 Coronavirus aantonen met PCR 23 Een correct salmonellamonster: hoe neem je dat?
ISSN: 1875-2594 Wilt u dit blad niet meer ontvangen of wilt u een adreswijziging doorgeven? Dat kan via 0900-1770, vraag naar klantdatabeheer (lokaal tarief) of mail naar brbs@gddiergezondheid.nl.
27 De boer op: vraag en antwoord 23
28 Diergezondheid volgens Kadriye Sahin Pluimvee, juni 2020 - 3
Inventariserend onderzoek ziekte van Marek Het virus van de ziekte van Marek is één van de meest hardnekkige virussen bij pluimvee. Om zicht te krijgen op een mogelijk Marekvirus bij trager groeiende vleeskuikens voerde GD in opdracht van AVINED een inventariserend onderzoek uit. De onderzochte koppels vertoonden geen verschijnselen van de ziekte van Marek, ook werd geen Marekvirus aangetoond. Het onderzoek spoort op dit moment dus niet aan tot extra bestrijdingsmaatregelen.
Het Veekijkernieuws is weer uit Chicken Anemia Virus (CAV) veroorzaakt blauwe vleugeltjes-ziekte bij jonge kuikens en kan immuunsuppressie veroorzaken. Samen met VMP hebben we het voorkomen van het virus bij gezonde vleeskuikenkoppels en koppels met ziekteproblemen onderzocht. Deze resultaten en ander nieuws leest u in het Veekijkernieuws. Via Veekijkernieuws houden wij u elk kwartaal op de hoogte van nieuws uit de monitoring van diergezondheid bij pluimvee. Mocht er tussendoor iets belangrijks spelen dan sturen wij u daarover een e-mail. AANMELDEN VOOR VEEKIJKERNIEUWS OP GDDIERGEZONDHEID.NL/EMAIL
Bieden huidige vaccinatiestrategieën voldoende bescherming tegen ILT-veldstammen?
KIJK VOOR HET HELE BERICHT OP
In 2018 heeft de pluimveesector te maken gehad met een aantal uitbraken van infectieuze laryngotracheïtis (ILT). Uit genetisch onderzoek bleek dat hierbij twee typen ILT-veldstammen betrokken waren: wild type-stammen en stammen gerelateerd aan de huidige vaccins. De wild type-stammen waren nog niet eerder aangetoond in Nederland. Gelukkig nam het aantal uitbraken in 2019 weer af.
WWW.AVINED.NL
Aanmelden voor Actueel Pluimvee Wilt u op de hoogte blijven van de actualiteiten vanuit de sector pluimvee van GD? Dan kunt u zich aanmelden voor Actueel Pluimvee. U ontvangt deze dan per e-mail en bent zo altijd op de hoogte van het laatste nieuws!
In opdracht van de pluimveesector onderzoekt GD of de huidige vaccinatiestrategieën wel voldoende bescherming bieden tegen deze nieuwe stammen. ILT is een ernstige, acute en besmettelijke luchtwegaandoening bij kippen. Als een uitbraak niet tijdig onder controle is, dan kan een infectie tot grote economische schade voor de pluimveehouderij leiden. Een behandeling tegen ILT is niet mogelijk. Noodvaccinatie van de nog niet aangetaste dieren is mogelijk via een oogdruppeltoediening. Deze vaccinatie geeft bescherming na een dag of vijf. Het vermindert de ernst van de ziekte én de uitscheiding van het virus. Daarom is het van belang om te controleren of de huidige vaccinatiestrategieën ook bescherming bieden bij infectie met een wild type-ILT-stam, met name bij vleeskuikens. Wild type-stammen zijn oorspronkelijk veldstammen, niet ontwikkeld uit een vaccinstam. ‘Wild’ dus. In een veterinair praktijkonderzoek zoekt GD dit uit. LEES HET HELE BERICHT OP
AANMELDEN VOOR VEEKIJKERNIEUWS OP GDDIERGEZONDHEID.NL/EMAIL
4 - Pluimvee, juni 2020
WWW.AVINED.NL
actueel
Kijk de webinar over reovirus terug Onze afdeling pluimvee hield begin april een webinar voor pluimveehouders, -dierenartsen en -voorlichters over kreupelheid door reovirus. In deze webinar praatten onze experts Teun Fabri en Sjaak de Wit de deelnemers bij over de stand van zaken in binnen- en buitenland, de uitkomsten van praktijkonderzoek en preventiemaatregelen. Scan de QR-code om de webinar terug te kijken. DE WEBINAR IS TERUG TE KIJKEN OP ONZE WEBSITE WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/REO
Anne Veenbaas Fonds Het Anne Veenbaas Fonds zet mensen in de schijnwerpers die een significante bijdrage hebben geleverd aan de diergezondheid van met name onze landbouwhuisdieren. Daarom gaat het fonds jaarlijks de Anne Veenbaas-penning uitreiken, die gepaard gaat met een geldbedrag. Wie kunnen de prijs winnen? Dat kan iedereen zijn: dierenarts, wetenschapper, veehouder of burger. Hun bijdrage kan wetenschappelijk zijn of heel praktisch. Denk aan iemand die wetenschappelijk onderzoek heeft gedaan waardoor de sterfte bij jonge dieren wordt verminderd, of een pluimveehouder die iets heel handigs heeft bedacht om het antibioticumgebruik te verminderen dat weer door anderen is opgepikt. Het mag allemaal. Belangrijk is dat de kennis of het initiatief wordt toepast in het veld om het dierenwelzijn of de diergezondheid te verbeteren. Kent u deze persoon? Meld hem of haar dan aan op www.anneveenbaas.nl.
Sjaak de Wit aanvaardt ambt als hoogleraar In een volle aula van het Academiegebouw van de Universiteit Utrecht heeft Sjaak de Wit op maandag 9 maart 2020 officieel zijn ambt aanvaard als hoogleraar aan de faculteit Diergeneeskunde, op het vakgebied van ‘Integrale pluimveegezondheidszorg’. Hij hield op deze dag zijn oratie, getiteld ‘Zonder kippenvel geen eieren’. Sjaak werkt als pluimveedierenarts en senior onderzoeker bij GD en bekleedt sinds 1 juli 2019 de functie van hoogleraar. Vanuit deze functies doet Sjaak veel toegepast wetenschappelijk onderzoek waar pluimveedierenartsen, zowel nationaal als internationaal, vaak direct mee aan de slag kunnen.
Het Anne Veenbaas Fonds is in 2019 opgericht ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van GD. De naam verwijst naar de ambitieuze eerste directeur, die tot aan zijn dood in 1939 aan het roer stond van de Gezondheidsdienst voor Vee in de provincie Fryslân. Hij heeft met de middelen van die tijd baanbrekend werk verricht ter verbetering van de diergezondheid, bijvoorbeeld bij de bestrijding van TBC.
Pluimvee, juni 2020 - 5
ONDERZOEKSRESULTATEN
Hepatitis bij vleeskuikens Elke vleeskuikenhouder heeft er wel eens mee te maken: afkeur aan de slachtlijn. Een deel van deze afkeur wordt ingedeeld als hepatitis (leverontsteking). Wereldwijd staat hepatitis in de top-10 van meest voorkomende oorzaken voor afkeur aan de slachtlijn. Hepatitis is een ontsteking in de lever, waarbij in aangetaste levers enkele of veel kleine bleke ontstekingshaardjes aanwezig zijn en soms ook een fibrinebeslag op de lever zichtbaar is. Dit wordt ook wel een miliaire hepatitis genoemd. Op basis van gegevens uit internationaal onderzoek zijn er veel factoren die kunnen bijdragen aan het ontstaan van deze afwijking op slachtleeftijd, waaronder bacteriële en virale infecties. In 2016 heeft GD al een monitoringspilot uitgevoerd naar de mogelijke oorzaken en de mate van aantasting van levers aan de slachtlijn onder Nederlandse omstandigheden. Hieruit bleek dat een groot deel van de hepatitisgevallen werd geassocieerd met een recent doorgemaakte bacteriële infectie. Aan dergelijke aangetaste koppels was in de stal vaak niets te zien. Recent is verder onderzoek gedaan. Hierbij is vooral de vraag gesteld of de leverafwijkingen altijd hetzelfde zijn, of dat er meerdere soorten bestaan. Met behulp van histologisch onderzoek is het mogelijk om dit vast te stellen. Daarnaast is onderzocht of er in de aangetaste dieren ook
andere (onderliggende) aandoeningen aanwezig waren, welke mogelijk van invloed konden zijn op het ontstaan van hepatitis. Uitvoering onderzoek Vanuit twee slachterijen zijn van zes koppels reguliere vleeskuikens in totaal 319 volledige karkassen (inclusief darmpakket) aangeleverd. De gemiddelde koppelgrootte was ruim 35.000 dieren. Tijdens dit onderzoek zijn levers van vleeskuikenkoppels met een verhoogde afkeur door hepatitis beoordeeld. Naast de levers zijn ook de bijbehorende karkassen beoordeeld. De levers zijn macroscopisch en histologisch onderzocht op ernst en type afwijking. In de karkassen werd specifiek gekeken naar andere aanwezige aandoeningen. Het spierweefsel (borstspier) specifiek histologisch onderzocht om te beoordelen of er sprake was van spieraandoeningen en/of een algehele bacteriële aandoening (sepsis). Resultaten van ernst hepatitis in afgekeurde karkassen Uit dit onderzoek bleek dat in koppels met afkeur door hepatitis, de hepatitis in bijna alle gevallen (97 procent) daadwerkelijk aanwezig was. Het grootste deel van de levers had een ernstige vorm van hepatitis (tabel 1, foto 2). In een derde van de gevallen was de hepatitis mild (foto 1), terwijl in enkele gevallen er alleen nog restschade was in de vorm van uitgebreide littekenvorming in de lever (chronische hepatitis).
Indeling ernst hepatitis:
aantal
%
Geen hepatitis
9
3%
Milde hepatitis
104
33%
Ernstige hepatitis
203
64%
3
1%
Chronische hepatitis Foto 1: Milde miliaire hepatitis
6 - Pluimvee, juni 2020
Foto 2: Ernstige miliaire hepatitis
Tabel 1: Ernst van hepatitis bij macroscopische leverbeoordeling.
onderzoek
Naomi de Bruijn, patholoog en Jan de Rond, projectleider pluimvee
Afwijkingen die kunnen leiden tot afkeur karkas
aantal
% van totaal
% van overige afkeur
Cellulitis
72
23%
70%
Hartafwijkingen (pericarditis)
17
5%
17%
Combinatie cellulitis en hartafwijking
11
3%
11%
Gewrichts-/peesafwijkingen (o.a. ontsteking)
2
0,6%
2%
Afwijkingen darmpakket (o.a. ORT-beeld)
1
0,3%
1%
103
32%
100%
aantal
% van totaal
Miltzwelling
193
61%
Heupkopafwijkingen (heupkopnecrose)
59
18%
Kliermaagafwijkingen
0
0%
Totaal Afwijkingen die niet direct tot afkeur leiden
Tabel 2: Overige afwijkingen in afgekeurde karkassen.
Resultaten overige afwijkingen in afgekeurde karkassen Koppels met verhoogde afkeur door hepatitis hadden zowel een normale uitval, als een verhoogde uitval tijdens de ronde in de stal. Er waren met regelmaat andere afwijkingen aanwezig die mogelijk duiden op een bacteriële aandoening, zoals cellulitis, miltzwelling en heupkopafwijkingen (tabel 2). Heupkopafwijkingen kwamen relatief veel voor, vooral heupkopnecrose. Dit kan het gevolg zijn van een bacteriële aandoening (BCO: bacteriële chondronecrose en osteomyelitis). Er is echter geen directe relatie met hepatitis aangetoond. In koppels met afkeur door hepatitis is ook geen relatie aangetoond tussen aandoeningen van de borstspierm zoals white striping/
wooden breast en de aanwezige hepatitis. Er werden geen verschillen aangetoond in de ernst van de hepatitis in karkassen die alleen hepatitisafwijkingen hadden en karkassen die zowel hepatitis als andere afwijkingen hadden die kunnen leiden tot afkeur. Resultaten histologisch vervolgonderzoek Naast de ernst van de leveraantasting is met histologisch onderzoek het stadium van de hepatitis bepaald. De hepatitis van de beoordeelde levers lijkt in meerderheid veroorzaakt door een bacterieel proces waarin verschillende stadia zijn vastgesteld: • In 35 procent van de histologisch onderzochte levers was de hepatitis zeer recent ontstaan (korter dan enkele dagen). Dit type ontsteking heeft mogelijk te maken met een bacteriële infectie. • In 13 procent van de levers bestond de aandoening enkele dagen tot een week. • In 50 procent van de levers bestond de hepatitis een week of langer met afkapseling van de ontstekingsreactie. Opvallend was dat in meer dan de helft van deze levers de ontstekingsreactie, ondanks afkapseling, nog steeds actief aan het uitbreiden was. Conclusies De uitkomst van dit onderzoek was dat in de afgekeurde hepatitislevers een specifiek type ontsteking aanwezig is, passend bij een bacteriële infectie, maar met verschillende gradaties in ernst. Zowel macroscopisch als histologisch was dit duidelijk, waarbij het stadium van de hepatitis wisselt van zeer recent tot een week of langer geleden. Bij geen van de karkassen met afkeur door hepatitis zijn duidelijke tekenen van sepsis, gedefinieerd door een aanwezigheid van bacteriën in het bloedcirculatiesysteem in de spieren, aangetroffen maar kan een (lokale) bacteriële aandoening nog steeds niet worden uitgesloten. Wel zijn regelmatig andere afwijkingen aanwezig die mogelijk duiden op een uitgebreidere bacteriële aandoening (cellulitis, miltzwelling en heupkopnecrose), maar waarbij geen directe relatie met de hepatitis lijkt te bestaan.
Pluimvee, juni 2020 - 7
wij wensen u fijne feestdagen en een voorspoedig 2020
BEWEZEN SUCCES! •
•
•
•
•
•
Verhaeghe Het Anker Broeierij en Pluimveebedrijf
VeeOnline
VEEONLINE: MEER INZICHT IN DE DIERGEZONDHEID OP UW BEDRIJF Als pluimveehouder bent u dagelijks bezig met dier gezondheid. VeeOnline geeft u een actueel overzicht van de diergezondheid op uw bedrijf. Op VeeOnline staat onder andere een overzicht van laboratoriumuitslagen en van de geplande onderzoeken voor uw dierenarts. Zodra ons labo ratorium een onderzoek heeft afgerond, is de uitslag online beschikbaar.
1.
U ontvangt bericht dat er opdrachten klaar-
2.
Wij krijgen regelmatig de vraag van pluimveehouders of de uitslag van een onderzoek al binnen is. Vanzelfsprekend zoeken wij dit graag voor u uit, maar het kan nog makkelijker en sneller. U kunt namelijk zelf eenvoudig de uitslagen van uw onderzoeken inzien op VeeOnline. Log in op VeeOnline. Op uw homescherm onder ‘Geplande onderzoeken’ staat de kop ‘Labuitslagen’. U kunt hier uw laboratoriumuitslagen raadplegen.
De dierenarts tapt bloed, scant de barcode,
3.
De monsters worden onderzocht en de uit-
staan en logt in op VeeOnline. U belt uw
schrijft het monster digitaal in op VeeOnline
slag wordt ingevoerd op VeeOnline. Zodra u
dierenarts om bloed te laten tappen.
en stuurt het monster naar GD.
inlogt ziet u de uitslag.
Hulp op afstand met Teamviewer Met Teamviewer helpt onze klantenservice u op afstand. Handig voor vragen op het moment dat u met VeeOnline bezig bent. Met Teamviewer kunnen wij meekijken en aanwijzingen geven; wij kunnen niet in uw bestanden en nemen ook niet de computer over. Bel 0900-1770 (optie 4) en wacht op instructies van onze medewerkers om Teamviewer te downloaden.
Gratis inloggen Wist u dat inloggen op VeeOnline gratis is voor veehouders? Heeft u nog geen login? Vraag deze eenvoudig aan op www. veeonline.nl met de knop ‘Login aanvragen’. U ontvangt uw toegang direct per e-mail. MEER OVER VEEONLINE WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/VEEONLINE
Pluimvee, juni 2020 - 9
“Een patiostal reinigen is best ingewikkeld.�
Na een ronde wordt de patiostal grondig schoongemaakt en gereinigd door gecertificeerde bedrijven.
10 - Pluimvee, juni 2020
Jessica Fiks, redacteur
reportage
AAN DE SLAG
Hoe schoon is de stal echt? Pluimveehouder Erik Weel runt met zijn broer een vleeskuikenbedrijf in Middenmeer. In twee patiostallen hebben ze een capaciteit voor maximaal 365.000 kuikens. Ze streven naar een zo optimaal mogelijk resultaat, met zo min mogelijk diergezondheidsproblemen. “We wilden wel eens weten hoe goed onze schoonmaak en desinfectie na iedere ronde is gelukt, want dat zie je niet met het blote oog.” Hoewel Erik als kind niet per se de droom had om, net als zijn vader, de pluimveewereld in te gaan, ging het leven toch zo dat hij erin rolde. Ze namen in 2005 een bedrijf over, met pluimveehouderij en akkerbouw. “Mijn broer zocht een akkerbouwbedrijf en er zat een deel pluimvee bij. Dat ben ik toen met mijn vader gaan doen. Ik ben ingewerkt door de vorige eigenaar en heb het me verder zelf eigen gemaakt, onder meer door veel te sparren met de dierenarts en voerleverancier.” Sinds 2015 zit het bedrijf van de broers op de huidige plek. Zijn broer houdt zich bezig met de akkerbouwtak, Erik met het pluimvee. Hun vader werkt op de achtergrond nog mee met administratieve klusjes “Ik kom net bij hem vandaan, we hebben wat zaken doorgenomen. Hij heeft nog altijd veel interesse in het bedrijf”, lacht Erik. Reinigen patiostal ingewikkeld Na iedere ronde wordt de stal goed bezemschoon gemaakt en komen gecertificeerde bedrijven de stal inzepen, spoelen en ontsmetten. In de basis wordt dat al jaren op dezelfde manier gedaan. Erik: “Je gebruikt wel eens andere zeep, meer of minder water. Je wilt een ronde altijd optimaliseren. Maar het loopt niet altijd vanzelf. Soms heb je een mindere ronde en haal je geen optimale resultaten. Dan zijn de dieren niet voldoende gegroeid of loop je tegen andere problemen aan. Is het klimaat wel optimaal, is het rantsoen goed, is de stal schoon? Allemaal vragen waar je dan antwoord op wilt hebben. Wat kun je veranderen voor optimalisatie, wat is zinvol om aan te passen ook op financieel gebied?”
Pluimvee, juni 2020 - 11
Erik vroeg GD om hulp en ging om de tafel zitten met Sjaak de Wit. Er werd in kaart gebracht welke vaccinaties er worden gegeven en of die zijn aangeslagen. “Sjaak kwam met de vraag of het probleem niet eerder in de ronde kon zitten. Dat er iets in de stal blijft hangen na een vorige ronde en het schoonmaken en desinfecteren wellicht van invloed is. Dat vroeg ik me ook af, een patiostal reinigen is best ingewikkeld.”
“Hoe schoon ben je de nieuwe ronde eigenlijk gestart?” Aan de slag met de VIR-check Om antwoord te krijgen op de vraag of de schoonmaak en desinfectie van de stal goed is gelukt, besloot Erik de VIR-check uit te voeren. “Door deze test te doen weet je hoe de kuikens er na een week voor staan. Je komt erachter hoe het staat met de virusdruk in kuikens op een week leeftijd. Hoe schoon ben je gestart. Hebben ze dan mogelijk al iets opgelopen? Dan komt dat waarschijnlijk uit de vorige ronde, omdat er iets in de stal is blijven hangen en je dat hebt meegenomen naar de volgende
12 - Pluimvee, juni 2020
ronde.” Hij ziet de VIR-check als een tussentijdse meter, zodat je een indruk krijgt hoe de kuikens ervoor staan. En als instrument om verder te optimaliseren. De uitslag van de stal was goed, de stallen zaten in het groene deel van de VIR-checkmeter (zie kader). “Het is goed om dat te weten en een mooie bevestiging dat je viraal dus goed schoon kunt maken. Je kunt dit dan uitsluiten als veroorzaker van problemen bij een mindere ronde. En het neemt de twijfel weg over de vraag of je stal goed schoon is. De VIR-check is een betaalbaar middel om hierachter te komen. Je hebt een beperkt budget en kunt maar bepaalde keuzes maken in de optimalisatie. De oplossing bleek bij ons toch in vaccineren te zitten. Nu kunnen we weer verder puzzelen. We willen een zo hoog mogelijk rendement, met zoveel mogelijk gezonde dieren. Je blijft daar altijd mee bezig.”
Sjaak de Wit, onderzoeker bij GD en ontwikkelaar van de VIR-check: “Het kan zijn dat virussen in een stal het schoonmaken en desinfecteren overleven. Dit zie je alleen pas als er kuikens aanwezig zijn. Wanneer er bij een leeftijd van zes of zeven dagen al veel virus in de darmen wordt aangetoond bij de kuikens, betekent dit dat ze al erg vroeg een virus hebben opgepikt. De VIRcheck kijkt naar de hoeveelheid van vijf virussen (chicken astrovirus, aviair nefritisvirus-3, rotavirus A, rotavirus D en reovirus) en maakt daar een totaalscore van. Een hoge score betekent dat de kuikens al heel snel meerdere (minimaal drie) virussen hebben opgepikt, een teken dat de schoonmaak en desinfectie niet goed zijn gelukt. De score wordt in een kleurcode omgezet: groen, oranje of rood. Deze test maakt dus de virusdruk inzichtelijk en is een maat voor het succes van het schoonmaken en desinfecteren van de stal. Het vervelende van deze virussen is dat ze allemaal erg resistent zijn: ze overleven het schoonmaken en desinfecteren veel gemakkelijker dan bacteriën. Een goed resultaat van de Rodac-plaatjes zegt daarom weinig over het resultaat van de aanwezigheid van deze virussen.” Sjaak heeft ook een podcast ingesproken over de VIR-check, waarin hij meer vertelt over hoe het product is ontwikkeld. Beluister deze podcast door de QR-code te scannen.
Jessica Fiks, redacteur
reportage
“Je hart moet echt bij de pluimveesector liggen, anders moet je dit niet doen”
We willen de kuikens zo gezond mogelijk houden met optimale resultaten en de inzet van medicatie zoveel als mogelijk voorkomen. Die combinatie, dat vind ik mooi.” Pluimveehouderij altijd in beweging Saai wordt het werken in de pluimveehouderij niet, vertelt Erik. Er komen altijd nieuwe inzichten en uitdagingen tevoorschijn. “Ieder bedrijf is anders en wat voor de één werkt, werkt voor de ander niet. Ook de genetica speelt een rol, kuikens veranderen. Ik vind het erg interessant om te kijken hoe je het proces nog kunt verbeteren. Diergezondheid en je eigen gezondheid zijn de basis voor plezierig leven en werken.
Erik is ook nog eigenaar van een bioscoop en zijn broer heeft nog akkerbouw. Zich vervelen doen ze niet. “We zijn nog jong en actief, dus ik hoop dat we nog lang met plezier in de pluimveesector kunnen werken. Of de opvolging al klaarstaat? Nee, de kinderen van mijn broer zijn nog te jong en we schuiven niets in hun schoenen. Ze moeten zelf kiezen. Je hart moet er echt liggen, anders moet je dit niet doen. En ik had vooraf ook nooit gedacht dit te gaan doen, dus wie weet.”
Pluimvee, Pluimvee, junijuni 2020 2020 - 13 - 13
NIEUW: website voor vleeskuikenhouders Uw vleeskuikens zijn topsporters! Als topsportcoach wilt u ervoor zorgen dat uw vleeskuikens een topprestatie leveren. Om u hierbij te ondersteunen introduceert MSD Animal Health een vleeskuikenplatform over diergezondheid, boordevol tips en handige kennisdocumenten. Kijk maar!
Ga naar www.kuikencoach.nl of scan de QR code. www.my-msd-animal-health.nl/pluimvee
Robert Jan Molenaar en Christiaan ter Veen, pluimveedierenartsen
uit de sectiezaal
Peesschedeontsteking door reovirus Reovirussen komen bij vleeskuikens en opfokpluimvee veel voor. Bepaalde reovirus-stammen kunnen peesschedeontsteking veroorzaken, waardoor kuikens kreupel worden. Dit kan leiden tot verminderde groei, verminderde uniformiteit en afkeuringen op de slachterij. Aan de hand van een recente inzending van pluimvee voor sectie-onderzoek, bespreken we peesschedeontsteking door reovirus. Bij een koppel kuikens van 42 dagen oud viel het de veehouder op dat de voeropname te laag was. Ook leken de kuikens liever niet te lopen en ze hadden de neiging om snel weer te gaan zitten. De dieren leken een beetje stram te zijn. De dierenarts
stelde vast dat de poten ‘oedemateus’ voelden en vermoedde een infectie met reovirus. Van de dieren die last hadden bij het lopen werden zes dieren geselecteerd om in te zenden naar GD voor sectie-onderzoek. De bevindingen Bij vijf van de zes dieren werd tijdens sectie vastgesteld dat de peesschede was verdikt door oedeem (zie de foto hieronder). Het vervolgonderzoek bestond uit microscopisch onderzoek van de pezen en daarnaast een PCR-test op de peesschede om de aanwezigheid van reovirus te kunnen aantonen. De PCR toonde de aanwezigheid van reovirus in de peesscheden aan.
Een poot van een vleeskuiken met peesschedeontsteking door reovirus. Een stukje van de pezen en omringende peesschedes is losgesneden. Op de doorsnede valt het vochtige en gezwollen aspect (oedemateus) van de peesschede op. Met microscopisch vervolgonderzoek wordt gekeken of hier een ontstekingsreactie in zit die wijst op een virale infectie.
Pluimvee, juni 2020 - 15
uit de sectiezaal
Microscopisch onderzoek stelde vast dat er sprake was van een pees- en peesschedeontsteking (tenosynovitis) en dat het type ontstekingsreactie paste bij een virale ontsteking. De diagnose virale tenosynovitis door reovirus werd vastgesteld. Wat is reovirus? Reovirus is een ‘naakt’ virus, waarvan veel varianten bestaan. Naakte virussen hebben geen ‘envelop’ van vetten waardoor deze virussen niet zijn af te doden door het gebruik van zeep (zeep werkt in op de vette envelop). Naakte virussen overleven ook langer buiten het dier. Daarom is een goede reiniging, voorafgaand aan de desinfectie, wel essentieel om het organisch materiaal dat veel virus bevat uit de stal te krijgen. Een aantal reovirusvarianten kan peesschedeontstekingen veroorzaken. Reovirussen kunnen zowel horizontaal (van koppel naar koppel) als verticaal (van moederdieren naar nakomelingen) worden overgedragen. Reovirussen komen dan ook algemeen voor, met name bij vleeskuikens, en kunnen ook in veel gezonde koppels worden gevonden. Het ziektebeeld is onder andere afhankelijk van de virusvariant, het type dier, de leeftijd van infectie en de immuunstatus van de dieren. Vooral jonge, onbeschermde dieren die met een ziekteverwekkende variant van het virus in aanraking komen, ontwikkelen ernstige ziekte. De aanbevolen aanpak op het bedrijf Reovirusinfecties zijn zelf niet te behandelen. Inzet van (natuurlijke) pijnstillers bevordert niet alleen het welzijn van de dieren, maar kan de mate van kreupelheid en de hierdoor ontstane groeivertraging verminderen. Omdat reovirus de leegstand makkelijk overleeft en niet gevoelig is voor alle desinfectiemidde-
Aantal inzendingen met als diagnose virale tenosynovitis
45 40
Robert Jan Molenaar en Christiaan ter Veen, pluimveedierenartsen
len, is extra aandacht nodig voor reiniging en desinfectie. Let hierbij goed op de gebruikte middelen, de voorwaarden voor gebruik (reinheid van de omgeving, concentratie van het middel, inwerkingstijd en omgevingstemperatuur) en controleer deze. Bij het bedrijf van de hiervoor beschreven casus is in overleg met de broederij gekeken of het volgende koppel afkomstig kan zijn van moederdieren met hoge antilichaamtiters tegen reovirus. De hoop is dat er dan zo goed mogelijk beschermde kuikens worden geplaatst in een stal met zo min mogelijk reovirus. Bevindingen uit de monitoring Sinds 2011 zien we in de monitoring een sterke toename van het aantal inzendingen waarbij peesschedeontsteking door reovirus wordt gevonden. Ook de afgelopen jaren zette deze stijging door (zie de grafiek hieronder). Dit was aanleiding om afgelopen jaar praktijkonderzoek uit te voeren naar reovirus. Hierbij is gekeken naar de verspreiding van reovirus en de antilichaamstatus van de moederdieren. Uit het onderzoek bleek dat het reovirus vooral horizontaal wordt verspreid. Binnen het onderzoek werd geen verticale overdracht aangetoond, al moet dit wel van geval tot geval worden bekeken. Daarnaast bleken reovirusinfecties met name voor te komen bij nakomelingen met een beperkte maternale bescherming. Dit kwam deels door lage antilichaamtiters aan het einde van de opfok en deels doordat de titers bij de oudere moederdieren al waren gezakt. De schade voor de sector kan worden verminderd door een combinatie van zowel het verbeteren van de immuniteit, als het verminderen van infectie(druk). Praktisch gezien betekent dit het verbeteren van de antilichaamtiters na vaccinatie, aangescherpte biosecurity bij zowel moederdieren als vleeskuikens en goede reiniging en desinfectie.
Vleeskuikens (regulier) Vleeskuikens (trager groeiend) Overig pluimvee
35 30 25 20 15 10
Grafiek: het aantal inzendingen bij GD
5
waar peesschede ontsteking
0
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Kwartaal
16 - Pluimvee, juni 2020
(tenosynovitis) door infectie met reovirus werd vastgesteld.
Anneke Feberwee, Jeanine Wiegel, pluimveedierenartsen en Hanneke Bataille, onderzoeker sector pluimvee
monitoring
RESULTATEN PRAKTIJKONDERZOEK
Mycoplasma synoviae: wel degelijk schadelijk voor commerciële vleeskuikens Mycoplasma synoviae (M.s.) is een belangrijke schadelijke mycoplasmasoort voor commercieel pluimvee. Van M.s. zijn meerdere ziektebeelden bekend. Zo zijn er M.s.-stammen die zelf ziekte kunnen veroorzaken en stammen die vooral schadelijk zijn in de aanwezigheid van andere ziekmakende kiemen in het ademhalingsapparaat. Denk hierbij aan kiemen als het IB-virus of de E. coli-bacterie. M.s. komt bij alle pluimveetypen in Nederland voor, de fokkerij is echter vrij. Het ziekmakend vermogen van M.s.-stammen is eerder wetenschappelijk aangetoond bij leghennen, vleesvermeerderingsdieren en kalkoenen. M.s. wordt echter ook vaak gevonden in de vleeskuikensector. Vleeskuikens kunnen besmet raken vanuit de omgeving (horizontale besmettingsroute), maar een andere belangrijke route is vanuit besmette moederdieren naar nakomelingen (verticale besmettingsroute). Binnen het AVINED-onderzoek (Praktijkonderzoek 2019) is gekeken naar het schadelijke effect van M.s. bij vleeskuikens.
Percentage dieren met ademhalingsverschijnselen
Praktijkonderzoek In het onderzoek zijn twee verschillende M.s.-stammen gebruikt om vijf dagen oude commerciële vleeskuikens te
100%
Weken na blootstelling M.s. W1 W2 W3 W4
90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
1 2 3 4 Niet behandeld
1 2 3 4 IB-H120 oogdruppel
1 2 3 4 M.s.gewricht
1 2 3 4 M.s.-gewricht & IB-H120 oogdruppel
1 2 3 4 M.s.luchtzak
1 2 3 4 M.s.-luchtzak & IB-H120 oogdruppel
Figuur 1: percentage dieren met ademhalingsverschijnselen van de eerste tot vierde week na blootstelling.
Luchtzakbeschadiging.
besmetten. Eén van deze stammen is geïsoleerd uit ontstoken gewrichten (M.s.-gewrichtsstam). Deze gewrichtsstam heeft in eerdere onderzoeken ook gewrichtsontsteking opgewekt in leghennen en kalkoenen. Van de andere stam (M.s.-luchtzak), afkomstig uit luchtzakken van vleesvermeerderingsdieren, was het ziekmakend vermogen nog niet eerder onderzocht. Het ziekmakend vermogen van beide M.s.-stammen bij vleeskuikens is onderzocht met en zonder IB-oogdruppelvaccinatie. Gedurende dertig dagen na de blootstelling aan M.s. werden ziekteverschijnselen en uitval gemonitord. Tevens werd het effect op de groei onderzocht. Aan het einde van de studie werd beoordeeld of er luchtzakbeschadigingen of andere afwijkingen optraden die verantwoordelijk kunnen zijn voor afkeuringen aan de slachtlijn. Luchtzakbeschadigingen kunnen worden onderverdeeld op basis van de ernst (score van 0 tot 4), waarbij scores hoger dan 1 leiden tot afkeuringen. In het onderzoek is ook een groep vleeskuikens meegenomen die alleen een IB-oogdruppelvaccinatie ontving en een groep die geen behandeling heeft gehad (negatieve controle). Iedere groep bestond uit vijftien commerciële vleeskuikens.
Pluimvee, juni 2020 - 17
monitoring
Anneke Feberwee, Jeanine Wiegel, pluimveedierenartsen en Hanneke Bataille, onderzoeker sector pluimvee
Groepen
gemiddelde groei (gr)
% uitval
% dieren met lucht- % dieren met luchtzakbeschadigingen zakbeschadigingen score >0 score >1**
% dieren met hydrops ascites**
Niet blootgesteld
2.420
0
0
0
0
IB-H120-oogdruppel
2.508
0
0
0
0
M.s.-gewricht
2.308
0
60
27
13
M.s.-gewricht en IB-H120-oogdruppel
2.132
13
93
67
27
M.s.-luchtzak
2.362
0
60
7
7
M.s.-luchtzak en IB-H120-oogdruppel
2.078*
7
93
60
13
*15 procent groeiafname ** Beide parameters kunnen bijdragen tot afkeuringen aan de slachtlijn.
Tabel 1: gemiddelde groei en percentages uitval, dieren met luchtzakbeschadigingsscore >0, luchtzakbeschadigingsscore >1 en hydrops ascites (waterbuiken).
Resultaten De M.s.-gewrichtstam met en zonder IB-vaccin en de M.s.-luchtzakstam alleen in combinatie met IB-vaccin veroorzaken milde ademhalingsverschijnselen. Na blootstelling wordt voornamelijk een moeilijke ademhaling, hoesten en benauwdheid gezien. Het percentage dieren met deze verschijnselen was beperkt (meer dan 30 procent aan het einde van de proef in de M.s.-gewricht en IB-groep, figuur 1). Uitval door M.s. trad alleen op in de groepen die waren blootgesteld aan zowel IB-vaccin als M.s. (tabel 1). Ook werd een effect op de gemiddelde groei gezien. Het grootste effect op de groei (afname 15 procent) was zichtbaar in de groep die was blootgesteld aan de M.s.-luchtzakstam in combinatie met IB-vaccin. Bij 60 tot 93 procent van de aan M.s. blootgestelde dieren werden luchtzakbeschadigingen gevonden (score hoger dan 0), waarbij in de groepen die blootgesteld waren aan M.s. en IB-vaccin bij de meeste dieren luchtzakbeschadigingen werden gezien (tabel 1). Het percentage dieren met een luchtzakbeschadigingscore hoger dan 1 was veel hoger in de groep blootgesteld aan enkel de M.s.gewrichtsstam dan de groep die blootgesteld was aan enkel de M.s.-luchtzakstam. In combinatie met IB-vaccin was dit verschil tussen beide M.s.-stammen nagenoeg niet meer aanwezig (tabel 1).
Conclusies De resultaten van deze studie laten zien dat M.s.-stammen op zichzelf, maar ook in combinatie met een IB-oogdruppelvaccinatie, wel degelijk schadelijk zijn voor commerciĂŤle vleeskuikens. Hoewel de stammen enkel milde ademhalingsverschijnselen en lage sterfte veroorzaakten, laten de resultaten van dit onderzoek zien dat M.s. ook kan leiden tot verminderde groei en verhoogde afkeur aan de slachtlijn door de aanwezigheid van luchtzakbeschadigingen en waterbuiken (hydrops ascites). Ook laat het onderzoek zien dat er verschil is in het ziekmakend vermogen van de twee onderzochte M.s.-stammen en dat het ziekmakend vermogen van beide stammen door de combinatie met een IB-oogdruppelvaccinatie aanzienlijk toeneemt. Vergeleken met spray- en aerosol-vaccinatie komt bij oogdruppelvaccinatie het vaccinvirus hoog in de luchtwegen terecht en is de toedieningsmethode op dierniveau meer controleerbaar, waardoor er minder kans is op rollende vaccinatiereacties. Spray- en aerosol-vaccinaties kunnen daarom een nog groter effect hebben op het ziekmakend vermogen van een M.s.-stam.
Een vleeskuiken met een waterbuik.
De belangrijkste conclusies De resultaten van dit onderzoek laten zien dat M.s. wel degelijk schadelijk is voor de vleeskuikensector. Blootstelling aan M.s. leidde tot verminderde groei, luchtzakbeschadigingen en waterbuiken. M.s. kan worden overgedragen van moederdieren op nakomelingen. M.s. bij moederdieren kan zo bijdragen aan verminderde technische resultaten bij vleeskuikens, verminderde groei en toegenomen afkeuringen aan de slachtlijn. De resultaten van dit onderzoek benadrukken de impact van M.s. op de pluimveesector en ondersteunen de aanpak van M.s. in het algemeen en ook de aanpak van M.s. bij vleesvermeerderingsdieren.
Pluimvee, juni 2020 - 19
‘Het Anker’ bv kuikenbroederij en pluimveebedrijf
De eierlift kost weinig en spaart uw rug.
Ook verkoop van pluimveeruiven
• stapelt 4 stapels tegelijk • niet meer tillen • eenvoudig en goedkoop • palletlift is niet noodzakelijk • plafondhoogte van 2,20 m. is voldoende • werkt ook met pulp tray’s • hoge capaciteit 2,5 min/pallet Frans Smolenaers, Boeket 4 6031 PR Nederweert mob. 0622690905 www.smolenaerseierliften.nl
Duurzame oplossingen, doeltreffende installaties
Agro Bekijk voor al onze oplossingen en installaties onze website:
www.etbvandebeek.nl
√ Stalklimaat-regelingen √ Camera’s monitoring diergedrag √ Ammoniak- meting √ CO2-metingen √ Fijnstof-meting √ Software voor stalmanagement
onderzoek
Remco Dijkman, onderzoeker R&D
Coronavirus aantonen door middel van PCR
Het zoeken naar een ziekteverwekker is soms vergelijkbaar met het zoeken naar een speld in een hooiberg. Er is een methode om die speld gemakkelijker te vinden: PCR. Met PCR kun je van die ene speld een hele berg spelden maken voor verder onderzoek.
PCR staat voor polymerase chain reaction (polymerase-kettingreactie). Het is een techniek die heel specifiek een stukje erfelijk materiaal (DNA of RNA) van bijvoorbeeld een ziekmakende bacterie of virus kan vermeerderen, zodat het met zeer gevoelige apparatuur kan worden gemeten. Met behulp van PCR tonen we alleen genetisch materiaal aan van de bacterie die, of het virus dat we verdenken als mogelijke ziekteverwekker. In tegenstelling tot veel andere onderzoeken bepaal je bij PCR dus al voordat het onderzoek start waar je naar op zoek gaat. PCR kan worden toegepast op DNA of RNA dat is verkregen uit veel verschillende monstermaterialen. Na het uitpakken en desinfecteren heeft elk materiaal een andere voorbewerking nodig, die afhankelijk van het vervolgonderzoek kan variĂŤren van snel en eenvoudig, tot behoorlijk arbeidsintensief. Een PCR bestaat uit een reeks van chemische en enzymatische stappen die nodig zijn voor de vermeerdering van DNA of RNA.
Pluimvee, juni 2020 - 21
onderzoek
Remco Dijkman, onderzoeker R&D
Voordat een PCR kan starten worden DNA of cDNA (afkomstig van enzymatische omzetting van RNA), DNA-polymerase (het eiwit dat de eigenlijke PCR, dus de vermeerdering uitvoert) en andere componenten uit de PCR samengevoegd in een reageerbuisje. Daarna volgen er drie stappen.
Stap 1: denaturatie. Een DNA-molecuul bestaat uit twee naast elkaar gelegen strengen die sterk aan elkaar gebonden zijn (boven). Tijdens de denaturatie worden de DNAstrengen van elkaar gescheiden door de PCR-reactiemix te verwarmen tot 95 graden Celsius (onder).
primers
Stap 2: DNA markeren. Op een temperatuur van 60 graden Celsius binden twee primers (kleine stukjes DNA) zich aan het DNA van de ziekmakende bacterie of het virus waarvoor de PCR is ingezet. Op deze manier markeren ze als het ware het DNA van de bacterie of het virus. De primers binden niet aan ander DNA, bijvoorbeeld dat van het dier zelf. DNA-polymerase
Stap 3: de vermeerdering zelf. Tijdens deze stap wordt er door het DNA-polymerase een kopie gemaakt van het gemarkeerde deel van het DNA. Na deze stap is cyclus 1 afgerond. De twee gemarkeerde DNA-stukjes zijn dan één keer gekopieerd; er zijn nu twee kopieën.
22 - Pluimvee, juni 2020
Miljoenen kopieën Dit hele proces herhaalt zich vervolgens vele malen, waarbij het aantal kopieën steeds verdubbelt. Na cyclus 2 zijn er dus vier kopieën, na cyclus 3 acht, enzovoort. Nadat de cyclus veertig tot vijftig keer is herhaald zijn er uiteindelijk miljoenen kopieën van het kleine stukje (c)DNA van het gemarkeerde deel gemaakt. De speld uit de hooiberg is nu een berg spelden geworden. Deze miljoenen kopieën kunnen zichtbaar worden gemaakt (fluorescent bijvoorbeeld) en vervolgens gemeten met zeer gevoelige PCR-apparatuur. Het (c)DNA van de ziekmakende bacterie of het virus is nu aangetoond en het ingezonden monster krijgt de uitslag positief voor de betreffende bacterie of het betreffende virus. Covid-19 Een PCR-test is niet alleen nuttig voor veterinair onderzoek. Ook humane ziekteverwekkers kunnen hiermee worden aangetoond. De afgelopen maanden is het de manier waarop patiënten die mogelijk besmet waren met Covid-19 werden getest. Het proces werkt hierbij hetzelfde, alleen worden de monsters niet ingestuurd door dierenartsen, maar door de GGD en andere laboratoria. Er worden neus- en/of keelswabs afgenomen van de patiënt en eenmaal aangekomen bij GD onderzoeken we de monsters met behulp van de PCR-test. We beschikken over een groot laboratorium met een ervaren PCR-afdeling, waar jaarlijks tienduizenden monsters worden getest. Per dag is er ruimte voor ongeveer 2.000 coronatests. De laboratoriummedewerkers hebben veel ervaring met PCR-onderzoek naar virusinfecties en andere ziekteverwekkers.
aan de slag
Christiaan ter Veen, pluimveedierenarts
HOE NEEM JE EEN CORRECT MONSTER?
Salmonella: de uitslag begint al voor de stal Salmonella lijkt onlosmakelijk verbonden met de pluimveehouderij. Nog niet eens zo zeer door het imago dat alle salmonella van kippen afkomt, dan wel door alle maatregelen die in de sector zijn ingesleten om salmonella te bestrijden en risico’s voor mensen te verminderen. Een belangrijk onderdeel van deze maatregelen is het bemonsteren van de stal. Maar hoe neem je een correct monster en verminder je de kans op een vals-positieve uitslag? Door de salmonella-status van het koppel te bepalen, kunnen producten van salmonella-besmette koppels (zoals eieren) apart worden verwerkt en eventueel nabewerkt. Daardoor wordt verticale verspreiding voorkomen en veilig voedsel aan de consument geleverd. Omdat (een deel van) de kosten van deze verwerking bij de pluimveehouder terechtkomt, heeft een positieve uitslag een behoorlijke invloed op de bedrijfsvoering en het financiële resultaat. Bij leghennen bestaat in sommige
gevallen nog de mogelijkheid om een positieve uitslag te verifieren. Bij vleeskuikens en vermeerderingsdieren is deze mogelijkheid er niet. Het is daarom belangrijk om tijdens de monstername en in het laboratorium de kans op kruisbesmetting of monsterverwisseling zo klein mogelijk te maken. Salmonella-infecties kun je meestal niet aan de dieren zien en het is best mogelijk dat één van de stallen of de bedrijfsomgeving is besmet. Hoe begin je? Een hygiënische monstername begint altijd met schoon en aseptisch of steriel monstermateriaal. Bewaar dit dus niet op een stoffige plank, maar in een schone kast en was je handen voordat je met de monstername begint. Merk de monsterpot of -zak met het bedrijfsnummer, stalnummer en de datum van de monstername, zodat altijd is te achterhalen uit welke stal het monster komt.
De benodigdheden voor het nemen van een salmonellamonster.
Zo moet het niet. Zorg voor een hygiënische monstername.
Pluimvee, juni 2020 - 23
Ga daarna naar de stal en trek over de drempel heen (dus terwijl je de stal binnenstapt) schone, stalspecifieke laarzen of overlaarzen aan en desinfecteer je handen of trek handschoenen aan. Doe daarna de overschoenen aan en loop het rondje. In de stal doe je de overschoenen in de monsterpot of -zak en sluit je deze. Leg de pot(ten) of zak(ken) buiten de stallen neer. Desinfecteer opnieuw je handen en ga daarna op dezelfde manier door met de volgende stal. Voorkom dat het monstermateriaal van de volgende stal wordt besmet vanuit de vorige stal.
Als verificatie niet mogelijk is, wordt een hygiĂŤnische monstername extra belangrijk om een onjuiste uitslag te voorkomen. 24 - Pluimvee, juni 2020
Klaar met monstername, en dan? Klaar met monsters nemen? Verzamel dan de monsters en maak ze eventueel aan de buitenkant schoon. Als er mest of stof op de monsterpot/-zak zit, kan dit leiden tot kruisbesmetting of zelfs besmetting van de laborant bij het hanteren van de monsters. Dat wil je voorkomen, voor jezelf en ook voor anderen. Verpak daarna de monsters in een tweede, lekvrije zak, eventueel per stal en per bedrijf om de monsters bij elkaar te houden en verzend ze met een volledig ingevuld inzendformulier (niet bij de monsters in) naar het laboratorium.
aan de slag
Christiaan ter Veen, pluimveedierenarts
2
3
1 Handen wassen
7
Aseptisch of steriel monstermateriaal
Monsterverpakking merken
6
4 5
Lopen met de schoentjes
Schoentjes aantrekken
Handen desinfecteren of handschoenen aantrekken
Schone laarzen of overlaarzen over de drempel aantrekken
10
9 8 Schoentjes in de stal verpakken
Handen desinfecteren of handschoenen uittrekken
Voor de volgende stal opnieuw beginnen bij stap 4
Kruisbesmetting in het lab voorkomen Ook binnen het laboratorium wordt een belangrijk deel van de werkwijze bepaald door het voorkomen van kruisbesmetting. Wij hebben een grote voorkeur voor monsternamepotten, maar dat kan per laboratorium verschillen. Met potten is het mogelijk om schoner te werken vanwege de grote en stevige opening. Ze lekken minder snel omdat ze goed afsluitbaar zijn en vallen minder
Ook dit is geen juiste manier van het insturen van een
11 Alle stallen gedaan: dan monsters samen verpakken, inzendformulier toevoegen en insturen
snel om. Bovendien worden aparte ruimten gebruikt voor de verschillende stappen van het onderzoek. Uiteraard worden alle potten en platen individueel gemerkt en wordt voor elk monster apart steriel materiaal gebruikt. Om hygiĂŤnisch werken in het laboratorium te controleren worden twee controlemonsters meegenomen. De positieve controle bestaat uit een aparte salmonella-stam die opvalt als deze in andere monsters terechtkomt. De negatieve controle is een blanco monster, als daar salmonella in groeit is er duidelijk sprake van kruisbesmetting. Het invoeren van de uiteindelijke uitslag wordt ook nog eens gecontroleerd om invoerfouten te voorkomen.
salmonellamonster
Wij doen ons best om tot een juiste uitslag te komen. Maar dat begint al in de stal. Juist omdat de salmonella-aanpak succesvol is en de meeste resultaten negatief zijn, blijven fouten vaak onopgemerkt. Zo is het gemakkelijk om van stal naar stal te sloffen. Meestal gaat dat goed, maar als de eerste stal toch is besmet kan kruisbesmetting naar de andere monsters optreden. Als verificatie niet mogelijk is, wordt een hygiĂŤnische monstername extra belangrijk om een onjuiste uitslag te voorkomen.
Pluimvee, juni 2020 - 25
ADVERTORIAL
Freshlight officieel erkend als emissiereducerend systeem Pluimveestallen moeten volgens het Besluit Emissiearme Huisvesting emissiearm zijn. Als pluimveehouder moet u maatregelen nemen om de uitstoot van ammoniak en fijn-
stof te beperken. Geldt dat ook voor u? Dan hebben wij goed nieuws! De Freshlight LED-tube is door de RAV officieel aangemerkt als emissiereducerend systeem. Schone stallucht, helder daglicht
LUCHTZUIVERENDE LED-VERLICHTING Schone lucht Minder antibioticum Vermindering van pathogenen
De Freshlight Heavy Duty Tube is de enige lamp die niet alleen een hoge lichtopbrengst heeft, maar ook aantoonbaar fijnstof reduceert door middel van ionisatie. De lamp mag volgens de voorschriften standalone worden toegepast omdat de fijnstofreductie meer dan 30% is. De reductie is wetenschappelijk gemeten door Wageningen University and Research en bedraagt 41%. Wat betekent dat concreet voor u? U kunt met een beperkte investering de emissie van uw stallen aanzienlijk verlagen. U combineert in één systeem helder daglicht met schonere lucht. U bespaart op energiekosten omdat de fullspectrum LED-lamp bijzonder energiezuinig is. De voordelen voor u op een rij: Fullspectrum zonlicht: beter licht, beter zicht, veiliger en gezonder werken
Minder uitval Gezonde dieren
Ionisatie: wetenschappelijk aangetoonde reductie (fijn) stof; eliminatie bacteriën en virussen
BWL 2020.03
Minder dierziektes, betere voerconversie, minder stress, hogere productie Energiezuinig: enorme verlaging energiekosten – tot wel 75% minder verbruik Lange levensduur: door verwisselbare drivers 60.000 branduren Innovatief en duurzaam: opgenomen in de RAV-lijst – Investeringsaftrek van toepassing
+31(0)55 - 302 00 21
www.freshlightgroup.com
Wilt u meer informatie over Freshlight, fullspectrum en ionisatie? Kijk op www.freshlight.eu/nl/. U kunt uiteraard ook direct contact met ons opnemen. Bel 055-3020022 of mail naar info@freshlightgroup.com.
de boer op
2%
DE EU-DOELSTELLING VOOR HET MAXIMALE PERCENTAGE SALMONELLA-BESMETTE LEGKOPPELS
De Nederlandse pluimveesector heeft het afgelopen jaar het aantal met salmonella-besmette koppels onder de door de EU gestelde doelstellingen weten te houden. In de gehele sector (vlees en leg) is slechts een laag percentage van de koppels positief bevonden voor de aangewezen salmonellaserotypen. Deze serotypen zijn relevant voor de volksgezondheid. Nog steeds is salmonella één van de belangrijkste via voedsel overdraagbare infecties bij mensen. De jaar-
lijkse, door het RIVM uitgebrachte, ‘Staat van Zoönosen’ rapporteert hierover. Het aantal salmonella-infecties bij mensen was in 2018 het laagst ooit. Ondanks het lage percentage salmonella-besmette legkoppels in Nederland, wordt ongeveer 18 procent van de salmonella-gevallen bij mensen gerelateerd aan eieren. In de afgelopen 35 jaar werd een wisselend aantal salmonella-infecties gerelateerd aan eieren, het percentage was echter nog nooit zo laag. Goed nieuws dus!
vraag & antwoord
WAT BETEKENEN DE MAATREGELEN OMTRENT COVID-19 VOOR MIJ ALS KLANT?
ROB NIJLAND, HOOFD BINNENDIENST
De maatregelen die Nederland neemt in de aanpak van het virus hebben veel impact op bedrijven. Ook voor GD betekenen de maatregelen dat medewerkers waar mogelijk vanuit huis werken. We streven ernaar de dienstverlening aan onze klanten zo volledig mogelijk beschikbaar te houden. Naast gezondheid is voedselveiligheid op dit moment essentieel en de Nederlandse veehouderij speelt daarin een hele belangrijke rol. Om die voedselveiligheid te kunnen blijven garanderen is een goede diergezondheidsmonitoring belangrijk. Wij blijven u daarbij zo goed mogelijk ondersteunen. Bedrijfsbezoeken die geen urgentie hebben worden uitgesteld. Is het in het belang van de diergezondheid belangrijk dat er wel een bedrijfsbezoek plaatsvindt, dan gebeurt dit in goed overleg met de betrokken partijen. Veel van de contacten zijn vervangen door digitale overleggen. Misschien heeft u ook al
gemerkt dat onze klantenservice-medewerkers vanuit huis de telefoon beantwoorden. Daardoor werken we meer met terugbelafspraken, omdat doorverbinden wat lastiger gaat. Wat betreft het afleveren van monsters zijn er maatregelen genomen om u en onze medewerkers te beschermen. In het GD-laboratorium gaat het onderzoek van ingestuurde monsters gewoon door. Ook het insturen van dieren voor pathologisch onderzoek blijft gewoon mogelijk. Om de gezondheidsstatus van dieren en bedrijven te kunnen blijven borgen is het belangrijk dat de gevraagde acties en onderzoeken tijdig blijven plaatsvinden. Daarom blijven de diergezondheidsprogramma’s voor alle dierziekten gewoon doorlopen. Veehouders en dierenartsen wordt geadviseerd om bij bedrijfsbezoeken de nodige hygiënemaatregelen te nemen; denk aan zeep, een schone handdoek, schone bedrijfskleding en neem ook de anderhalve meter-afstand in acht.
Pluimvee, juni 2020 - 27
diergezondheid volgens Kadriye Sahin Belt u met een vraag naar GD? Dan is er een grote kans dat u Kadriye Sahin aan de telefoon krijgt. Al 24 jaar werkt ze bij GD, waarvan nu alweer zeven jaar bij de klantenservice van de sector pluimvee. Van huis uit heeft ze geen agrarische achtergrond, maar inmiddels weet ze veel over pluimvee. “Het afwisselende in mijn werk vind ik bijzonder en echt leuk.” Ze begon 24 jaar geleden als administratieve kracht bij de sector Varken. Via het uitzendbureau kwam ze bij GD terecht, voor anderhalve dag per week. Al snel werd haar gevraagd of ze meer kon werken en ze kreeg een jaarcontract; dat werd omgezet in vast en ze ging werken bij de klantenservice. Daar zit ze helemaal op haar plek. “Mijn dagen zijn heel afwisselend en van te voren een planning maken kan wel, maar de dag verloopt vaak anders dan je vooraf denkt. In het begin durfde ik de telefoon niet op te nemen, omdat ik inhoudelijk niets wist. Nu vind ik het jammer als ik een dag geen klanten heb gesproken”, lacht ze. Een band met klanten Zeven jaar geleden ging Kadriye naar de sector pluimvee om daar te gaan werken bij de klantenservice. “Je bouwt een band op met klanten, omdat je hen best vaak spreekt. Inmiddels kan ik aan het telefoonnummer vaak zien wie ik aan de lijn krijg. Ik help mensen graag. Soms is het wat uitzoekwerk, maar dat doe ik graag. Je hebt contact met pluimveehouders, dierenartsen maar ook adviseurs. Die afwisseling is geweldig. Als de tijd er is, dan praat ik wat langer met klanten. Je merkt soms dat ze ook hun verhaal kwijt willen. Dat stukje extra service geef ik graag. Het geeft een goed gevoel als je klanten kunt helpen en ze zeggen dat ze aan mij de juiste persoon hadden om hun vraag te beantwoorden.” Kennis van de praktijk Naast goede gesprekken met betrokkenen in de sector, is het ook belangrijk wat te proeven van de praktijk. Kadriye keek mee in de stal, zag hoe monsternames worden uitgevoerd en was aanwezig bij secties en laboratoriumonderzoeken. “Je moet wel zelf weten wat je adviseert, wil je mensen aan de telefoon goed kunnen helpen. Ik vind het belangrijk om klanten te kunnen ontzorgen. Je zult mij nooit horen zeggen dat ze iets moeten. Ik denk graag mee, geef advies en vertel wat er vanuit wet- en regelgeving is voorgeschreven; maar de beslissing is natuurlijk aan de klant zelf. En wordt een vraag inhoudelijk te technisch? Dan zet ik hem door naar een pluimveedierenarts. Zo werken we samen aan een antwoord voor de klanten en daarmee aan de diergezondheid.”
Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, www.gddiergezondheid.nl, info@gddiergezondheid.nl
