Wie bepaalt de regels voor de GGZ? E-MAGAZINE VOOR DE TOTALE GGZ JUNI 2015
INHOUD
INHOUDSOPGAVE
Juni 2015
3.
Wie bepaalt de regels voor de GGZ?
4-5.
Van de Kamer naar de muur
6-9.
Bart Vuijk
Schizofreniebestaatniet.nl
–DÊ website over Psychosegevoeligheid Anne Marsman
10-12.
De overeenkomst tussen een voetbalclub en een GGZ-instelling
13.
Column
Run Niki Stoker
14-15.
Boekbespreking
Hoe kinderen denken, handleiding voor kwalitatieve diagnostiek Johan Atsma
16.
De GGZ veertig jaar geleden
Wie bepaalt de regels voor de GGZ? Vorige maand maakte GGZTotaal een rondje langs de verzekeringsmaatschappijen met de vraag: ‘Waarom overstelpen jullie de GGZ met al die onwerkbare regeltjes?’ De antwoorden waren, op een enkele uitzondering na, gelijkluidend: ‘Dat doen wij niet, dat is een opdracht van politiek Den Haag.’ Misverstandje blijkbaar, we hadden de vraag aan politici moeten stellen. Op naar Den Haag. Vier Kamerleden reageerden desgevraagd op dezelfde vraag én op het artikel uit ons meimagazine. We kregen bepaald niet de indruk dat zij een groot voorstander van al die regeltjes zijn. Ook zij wezen verder: naar de minister en naar…. de veldpartijen. Jawel, naar de veldpartijen. Waren juist die veldpartijen niet vreselijk aan het klagen over al die regeltjes? Het is beangstigend. De indruk ontstaat dat er een volledig autonoom proces gaande is, waar niemand zich verantwoordelijk voor voelt, waar niemand achter staat en wat zichzelf alleen maar versterkt. Maar misschien vergissen we ons. Mocht er onder onze lezers iemand uit het veld zijn die een groot voorstander is van al die bureaucratie in de GGZ (en de rest van de zorg), dan komen wij graag met hem of haar in contact. Met een goede onderbouwing zou het zomaar een hoofdartikel kunnen worden. Vooral naar die onderbouwing zijn we nieuwsgierig. In een geruchtmakende campagne poneerden (o.a.) Jim van Os en Wilma Boevink drie maanden geleden de stelling: “Schizofrenie bestaat niet”, kortweg SBN. Van alle kanten kwam bijval en tegenstand. In het stuk van Anne Marsman, redactielid van de gelijknamige site, staan daarvan wat voorbeelden. Ook vertelt zij over de misverstanden rondom SBN en hoe het er na drie maanden voor staat. Niet het onderwerp van het stuk van Marsman, maar wel een belangwekkende vraag: het is niet de eerste keer dat het woord ‘schizofrenie’ onder vuur ligt. Ervaringsdeskundigen én professionals voerden in de afgelopen decennia de nodige bezwaren tegen de term aan, fundamentele bezwaren, een meerderheid lijkt de term af te wijzen. Maar veranderen doet het niet. Wie bepaalt dat eigenlijk? Het veld? De politiek? De wetenschap? Of zijn ook hier autonome en ongrijpbare krachten aan het werk? Wij houden de komende tijd een vinger aan de pols, over de voortgang van SBN én over de vraag wie die regels bepaalt. Regels. Voor jongeren met psychiatrische problemen en een justitieel verleden is het nodig om er mee om te leren gaan. Lastig genoeg en daarom mooi als dat op een manier kan die motiveert. Dat is één van de redenen waarom GGzE samen wil gaan werken met de buurman, voetbalclub PSV. (Weliswaar is er met de regelgeving in de voetballerij ook het nodige aan de hand, maar op het veld is het te overzien). Opzienbarend, was onze eerste gedachte toen we van de intentie tot samenwerking hoorden. Ondertussen begrijpen wij beter welke logica daar achter zit. Dat geldt voor u na lezing van het artikel hopelijk ook. Tot slot onze vaste rubrieken: de boekrecensie van Johan Atsma, de column van Niki Stoker en de laatste aflevering van ‘de GGZ in de pers’, waarin juni 1975 aan bod komt. In de nabije toekomst: * Over twee weken, op 22 juni, verschijnen wij met een special over e-health. Lees meer. * Ons eerste magazine van september hopen wij te vullen met columns van u, onze lezers. Lees meer. * Vanaf oktober zal er een wetenschapsbijlage aan GGZTotaal worden toegevoegd. Lees meer.
3- GGZTotaal
ARTIKEL Grace Tanamal (PvdA) Pia Dijkstra (D66)
Van de Kamer naar de muur -Bart Vuijk Parlementariërs wijzen naar minister en veldpartijen voor oplossing regeltjesberg In het meinummer van GGZ Totaal was te lezen dat Achmea, VGZ en CZ zichzelf niet verantwoordelijk achten aan de administratieve berg waaronder behandelaren in de GGZ in toenemende mate worden bedolven. Deze grote verzekeraars wijzen alle drie vooral naar de overheid, die de eisen aan de zorg vaststelt; de verzekeraars voeren alles alleen maar uit. Is het echt de schuld van de overheid? GGZ Totaal vroeg het aan de Tweede Kamerleden Pia Dijkstra (D66), Grace Tanamal (PvdA), Leendert de Lange (VVD) en Hanke Bruins Slot (CDA). Zij lazen ons artikel 'Verzekeraars: regeltjesberg niet onze schuld' en reageren erop. Sommige Kamerleden geven een schot voor de boeg: ,,Het geld moet naar de zorg, niet naar de administratie.’’ Pia Dijkstra (D66): Wij pleiten voor regelrust – niet
Grace Tanamal (PvdA): Alle verzekeraars hanteren
nog meer regels erbij, of nog meer nieuwe
een andere verantwoordingssystematiek. Dat kost
contracten - en vervangen van
instellingen veel tijd. Hierop kan bespaard worden.
hoofdbehandelaarschap door
Het geld moet naar de zorg, niet naar de
regiebehandelaarschap. De overheid is niet de
administratie. Zorginstellingen, overheid en
enige schuldige aan de beschreven regeltjesberg.
verzekeraars wijzen naar elkaar. Er wordt niet
Het voorbeeld in het artikel dat verschillende
duidelijk verantwoordelijkheid genomen. Het moet
zorgverzekeraars verschillende eisen stellen, laat
samen opgelost worden. Voorts moeten
dat natuurlijk zien. De minister van VWS zegt
zorginstellingen aan patiënten duidelijk maken wat
vermindering van regeldruk te zien als topprioriteit,
hun omzetplafond is en of dat is bereikt. Dat
maar D66 merkt daar echter nog te weinig van en
moeten patiënten kunnen zien. Dan weten ze of er
concrete acties blijven uit. Intussen is het goed als
nog plek voor ze is. Het kabinet heeft oog voor de
veldpartijen en stakeholders met elkaar om tafel
problemen. Minister Schippers heeft toegezegd
gaan zitten om zelf te zoeken naar verbeteringen.
voor de begroting met een plan te komen om een
Wat de DBC betreft, dit leidt wel tot een correcte
aantal knelpunten op te lossen. Hulpverleners die
vergoeding voor de zorgaanbieder maar de realiteit
een valse diagnose stellen om hun patiënt te
is weerbarstiger. Ik ben van mening dat we op zoek
helpen zijn echter verkeerd bezig. Dit is niet
moeten naar een middenweg. Zo kan de arts zich
volgens de regels die wij met elkaar hebben
meer op de patiënt focussen en minder op de
afgesproken, en daar moeten we ons aan houden
regels. Overigens probeert D66 niet bij elk incident
ook al ervaart men het soms als lastig.
een debat aan te vragen in de Tweede Kamer, om te voorkomen dat er – onnodig – nieuwe regels ontstaan. Als er incidenten zijn, moet de inspectie
Reageren op dit artikel? Mail dan naar:
voor de gezondheidszorg haar werk kunnen doen.
ingezonden@ggztotaal.nl
4- GGZTotaal
Leendert de Lange (VVD)
Hanke Bruins Slot (CDA)
Leendert de Lange (VVD): De voorbeelden in het
administratieve verantwoording afspreken. Dat
artikel geven aan dat er, wat overbodige regels
scheelt behandelaars veel tijd. De minister moet
betreft, nog een wereld te winnen is. De VVD is
bij elk wetsvoorstel laten uitrekenen tot hoeveel
tegen overbodige regels. Maar een deel van de
extra regeldruk het gaat leiden. Minder regeldruk
overbodige regels is afkomstig van de betrokken
was een van de speerpunten van dit kabinet. Maar
partijen zelf. Die moeten zelf naar een deel van de
er is te weinig oog voor de uitvoering, en dat vindt
oplossing zoeken. Ik vind het een goede zaak dat
ook de Algemene Rekenkamer. Een voorbeeld is
GGZ Nederland de regie heeft genomen en werkt
het verkrijgen van verbandmateriaal; daarvoor
aan een breed gedragen kwaliteitsinstituut.
moet de verstrekker bij sommige verzekeraars vier
Daarnaast is het belangrijk dat wordt gekeken
pagina’s vragenlijst invullen. Ook hebben
naar goede voorbeelden binnen en buiten de GGZ,
verwarde personen die niet verzekerd zijn en geen
bijvoorbeeld op het gebied van tijdsregistratie. Zo
vaste woon- of verblijfplaats hebben, geen
kan worden bekeken waar de kwaliteit van de zorg
toegang tot de GGZ omdat ze een verwijzing nodig
kan worden verbeterd en regels kunnen worden
hebben van hun huisarts. Het CDA vindt dat ook
geschrapt. Minister Schippers en de Tweede Kamer
onverzekerde mensen vanuit de crisiszorg toegang
hebben de regeldruk en de kwaliteit van de zorg
moeten kunnen hebben tot de tweedelijns GGZ.
scherp op het netvlies. Er is onlangs gesproken
Nu staren kabinet en verzekeraars vooral erg naar
over het creëren van enige vorm van
elkaar. Toch is niet alleen de overheid schuldig aan
improvisatieruimte voor mensen die acute zorg
de regeldruk. Iedere speler moet naar zichzelf
nodig hebben. Er liggen voldoende uitdagingen.
kijken wat hieraan te verbeteren valt.
Hanke Bruins Slot (CDA): Er is een te grote
Samenvattend
regeldruk, ja. Behandelaren zijn teveel tijd kwijt
Wat hebben behandelaren en patiënten in de GGZ
met het invullen van formulieren. Met de
hier allemaal aan? De bal ligt volgens de
invoering van de DBC-structuur zijn
Kamerleden vooral op het bordje van minister
zorgverzekeraars allemaal eigen eisen gaan
Schippers van VWS, en in iets mindere mate bij de
stellen over kwaliteit en verantwoording.
‘veldpartijen’ die zelf ook een deel van het
Psychologen moeten bijvoorbeeld op zes
probleem kunnen aanpakken. Nog voor september
verschillende manieren hun declaraties invoeren
moet de minister een plan presenteren om de
en formulieren invullen. Het CDA diende al in
regeldruk te verminderen. Het wordt spannend om
2013 een motie in voor een actieplan voor minder
te zien wat voor oplossingen zij zal aandragen.
regels. Wij willen weg van de controle en het
Zo’n beetje de hele Tweede Kamer zit erop te
toezicht, en terug naar het vertrouwen in de
wachten, meerdere fracties hebben hier al om
professional. Je moet ze de ruimte geven. Het CDA
gevraagd. Wat veel behandelaren in de GGZ
wil dat zorgverzekeraars een uniforme manier van
betreft, kan zo’n plan er niet snel genoeg komen.
5- GGZTotaal
•
ARTIKEL
Schizofreniebestaatniet.nl–Dé website over Psychosegevoeligheid De stand van zaken na drie maanden
-Anne Marsman
Op 7 maart werd op initiatief van een groep professionals, ervaringsdeskundigen en betrokkenen (o.a. Wilma Boevink, Jim van Os, Dirk Corstens, Rokus Loopik, Kim Helmus en Anne Marsman) de website www.schizofreniebestaatniet.nl gelanceerd. Diezelfde dag verscheen in het NRC het artikel ‘Laten we de diagnose schizofrenie vergeten’, waarin gepleit werd voor afschaffen van de diagnose en 14 uitgangspunten werden gepresenteerd voor goede behandeling en begeleiding van mensen met psychose. Het artikel werd naast Boevink en Van Os ondertekend door de voorzitter van de artsenfederatie KNMG, Rutger Jan van der Gaag, de voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, Aartjan Beekman, de voorzitter van de afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie van de NVvP, Robert Vermeiren en de voorzitter van de Raad van Bestuur van het Trimbos-instituut, Rutger Engels. Bestaat het nu wel of niet? De vraag of schizofrenie wel of niet bestaat heeft sindsdien in psychiatrische kringen veel stof doen opwaaien, met de nodige publicaties van voor- en tegenstanders in kranten en tijdschriften tot gevolg. Reden genoeg voor de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW) om een ’Bestaat schizofrenie?’ debat te organiseren, dat onlangs heeft plaatsgevonden in het Amsterdamse Trippenhuis. Voor een overvolle zaal debatteerde hoogleraar psychiatrische epidemiologie en tevens co-oprichter van de site Jim van Os met hoogleraar cognitieve neuropsychiatrie André Aleman. Volgens eigen zeggen voerde Van Os namens “een soort anarchistische groep van een man of vijftig” het debat niet alleen met Aleman, maar met de hele ‘Utrechtse groep’ waar onder andere Iris Sommer, René Kahn, Damiaan Denys en Robert Schroevers deel van uitmaken. De wetenschappers die zeggen dat schizofrenie een progressieve hersenziekte is, menen dat de Schizofrenie Bestaat Niet-groep de ziekte en het daarmee gepaard gaande lijden ontkent en patiënten met de site valse hoop biedt. Is dat ook zo? Nee, stelt de SBN-groep die grotendeels uit ervaringsdeskundigen en naastbetrokkenen bestaat. Zij zijn zich juist enorm bewust van het lijden van patiënten en hun omgeving, én van het feit dat een perspectief van hoop en vertrouwen essentieel is in het persoonlijke proces van herstel. De boodschap ‘Je hebt schizofrenie, dat is heel ernstig en je komt er nooit meer bovenop’ biedt dat niet. Een pot met antipsychotica naar je toe geschoven krijgen met de instructie ‘Hier, die moet je de rest van je leven slikken’ ook niet. En dat is wel de boodschap die nog veel te vaak wordt gegeven, met alle gevolgen van dien. De vanzelfsprekendheid waarmee psychose en schizofrenie zijn gekoppeld aan een organisch pessimisme (‘het is een hersenziekte en je komt er nooit meer vanaf’) is volgens de SBN-groep een van de problemen. Tijdens het KNAW debat benadrukte Van Os dan ook dat de discussie niet zozeer moet gaan over het wel of niet bestaan van schizofrenie, als wel over de vraag hoe gezondheid en herstel worden gedefinieerd, en of wij in staat zijn gezondheid te zien in wat formeel gedefinieerd is als ziekte.
6- GGZTotaal
Filmopnames KNAW debat ‘Bestaat schizofrenie?’
…een perspectief van hoop en vertrouwen is essentieel…
Waarmee Van Os wil zeggen: behandeling moet
Om dat teweeg te brengen is een
niet alleen gaan over ‘genezen van’ (medisch
cultuurverandering nodig, stellen Van Os en
herstel - symptoombestrijding) maar ook over
collega’s. Het lanceren van een website met
‘leren leven met’ (persoonlijk herstel – een zinvol
nuchtere en hoopvolle informatie over
bestaan ervaren door persoonlijke doelen te
psychosegevoeligheid en manisch-depressiviteit
formuleren en te bereiken).
is een belangrijke stap in die richting. Een website
Het verschil tussen medisch herstel en persoonlijk
met informatie die klopt, te begrijpen is, en waar
herstel is een voortdurende bron van verwarring,
mensen iets aan hebben. Met de lancering van
die maakt dat de GGZ soms nog moeite heeft om
www.schizofreniebestaatniet.nl is die website
herstelgericht te werken. Een bijkomend probleem
eindelijk gerealiseerd.
is dat de academische psychiatrie het begrip persoonlijk herstel nog niet heeft opgenomen en
Schizofreniebestaatniet.nl, dé website over
veelal blijft uitgaan van een eng medisch model
psychosegevoeligheid
van herstel in de vorm van symptoombestrijding.
Een perspectief van hoop en vertrouwen en goede
Daar is discussie over is nodig. Het gaat de
informatie over psychosegevoeligheid, dat is wat
initiatiefnemers van SBN dus niet om de
de site biedt. Voor iedereen die met psychose of
academische kwestie of schizofrenie nu wel of
manisch-depressiviteit (ook wel bipolaire stoornis
niet als ziekte-eenheid bestaat.
genoemd) te maken krijgt – en zijn omgeving. Bijvoorbeeld in de vorm van gratis e-books,
Waar gaat het dan wel om?
allemaal geschreven in begrijpelijke huis-, tuin- en
Waar het hen om gaat is iets doen aan de muur
keukentaal. In het 50 pagina’s tellende e-book De
van negatieve verwachtingen waar mensen met
5 fasen van psychose en herstel lees je dat een
schizo-diagnoses (er zijn er in totaal een stuk of
psychose niet zo ongewoon is als je misschien
tien) tegenaan lopen, in alle aspecten van hun
denkt, en dat de meeste mensen er van kunnen
leven.
herstellen. De grofweg vijf fasen die worden
Van Os zegt hierover: “Bij psychose valt al gauw de
doorlopen van psychose tot herstel zijn uitvoerig
term schizofrenie. En bij schizofrenie denken heel
beschreven, inclusief voorbeelden en praktische
veel mensen direct aan ‘ernstig ernstig ernstig’. Wat
tips voor zowel de directbetrokkene als zijn
onterecht is, en bijzonder nadelig voor het herstel.
omgeving.
Want herstellen kan, van een psychose. Zelfs van wat
Voor wie denkt dat begrippen als ‘psychose’ en
‘schizofrenie’ wordt genoemd.
‘herstel’ eenduidig zijn, zijn de e-books met een
Natuurlijk, er is een percentage mensen met een zeer
verzameling definities een goede eyeopener. In
ongunstig beloop wiens lijden enorm is. Dit is echter
Wat is psychose potverdorie? vind je 100
een minderheid. Het probleem is dat de voorlichting
definities van psychose van psychiaters,
over schizofrenie gebaseerd is op de zeer ernstige
psychologen en mensen met ervaring, en in Wat is
groep en dat die het imago van schizofrenie is gaan
herstel in hemelsnaam? 100 definities van herstel.
bepalen. Terwijl voor het merendeel wel degelijk
De boekjes maken direct duidelijk dat de ene
geldt: persoonlijk herstel kán. Omgaan met
psychose de andere niet is, en het bij herstel om
psychosegevoeligheid en herstellen van psychose
iets heel persoonlijks gaat.
kán. Dát is de boodschap die mensen moeten krijgen, vanaf het allereerste begin. Niet alleen van ervaringsdeskundigen die het zelf bewezen hebben en ‘de nieuwe patiënt’ moed in komen praten, maar door de hele samenleving.”
Een ander belangrijk onderdeel van de site vormen
Hoe staat het nu met de site?
een groot aantal interviews met
Inmiddels is www.schizofreniebestaatniet.nl drie
ervaringsdeskundigen en hulpverleners. Zo staan er
maanden online. Sindsdien heeft de site ruim 60
acht interviews online waarin onder andere Bram,
duizend bezoekers en 140 duizend pageviews gehad
Audrey en Ahmet openhartig vertellen over hun
en zijn er zo’n 200 vragen via het online e-
psychose én herstel. Wanneer je naar hun verhaal
mailspreekuur ontvangen. Dat er behoefte is aan de
luistert wordt niet alleen pijnlijk duidelijk met welke
site blijkt verder uit alle reacties en vragen die de
vooroordelen ze te maken hebben gehad, maar
redactie per mail ontvangt en de soms
vooral ook dat ze een manier gevonden hebben om
hartverscheurende berichten van mensen die zich
hier mee om te gaan en dat herstel mogelijk is. Dat
altijd onbegrepen en niet gehoord gevoeld hebben.
je ook na een psychose en zelfs een diagnose
Tot ze op deze site kwamen en hen soms voor het
‘schizofrenie’ gewoon je leven weer op kunt pakken
allereerst een perspectief van hoop werd geboden,
en mee kunt doen in de samenleving.
en uitzicht op herstel. Een compliment met bittere
Nee, dat is zeker niet eenvoudig en een percentage
nasmaak: op het gebied van de psychosezorg in
wordt geconfronteerd met een zeer ongunstige
Nederland is nog een heleboel te doen.
medische prognose, maar voor het overgrote deel
Uit veruit de meeste reacties blijkt dat de site erg
geldt: persoonlijk herstel kan.
positief is ontvangen en als steunend en
hoopgevend wordt ervaren. Door zowel mensen met Naast de interviews met ervaringsdeskundigen staan
psychosegevoeligheid zelf, als hun omgeving – maar
er ook een groot aantal video’s online met
ook professionals. Zo hebben meerdere docenten aan
verschillende psychiaters en psychologen over onder
opleidingen als geneeskunde en psychologie
andere stemmen horen, wat er gebeurt op een
aangegeven inmiddels informatie van de website in
gesloten afdeling en waarom zo snel mogelijk
hun lesmateriaal te hebben geïmplementeerd.
hervatten van studie of werk van groot belang is in
De enkele kritische en negatieve geluiden met
het herstelproces.
betrekking tot de site hebben veelal te maken met
In wekelijkse blogs worden ervaringen en inzichten
misverstanden en onnauwkeurig lezen. Wie, zoals Iris
gedeeld door hulpverleners, anderszins betrokkenen
Sommer, kort door de bocht blijft beweren dat SBN
en mensen met persoonlijke ervaring. Ook worden op
stelt dat ‘schizofrenie gelukkig niet bestaat’ en
de site handige hersteltips- en tools verzameld,
daarmee een hele patiëntengroep ontkent, heeft de
waaronder verhelderende animaties en checklists
boodschap duidelijk niet begrepen.
waarmee iemand zelf kan monitoren hoe het gaat.
De komende tijd werkt SBN aan een uitbreiding van
Tenslotte is er nog het online e-mailspreekuur, waar
de interviews, animaties en e-books over
mensen terecht kunnen met allerlei uiteenlopende
onderwerpen als medicatie, suïcidepreventie en
vragen over bijvoorbeeld psychose, depressie en
eerste hulp bij psychose. Op de agenda staat ook het
manisch-depressiviteit. Een team van zes betrokken
opzetten van een platform voor herstel,
deskundigen – drie psychiaters, een herstelcoach en
empowerment en ervaringsdeskundigheid en een
twee ervaringsdeskundigen – geven antwoord en
plek voor cliënten waar ze (anoniem) hun
advies. Aan de ruim 200 vragen die al zijn ingestuurd
behandeling kunnen evalueren en aanbevelingen
blijkt wel dat er behoefte is aan een plek om
kunnen doen.
(anoniem) vragen te kunnen stellen.
Dit alles met als doel een einde te maken aan de muur van negatieve verwachtingen waar mensen met psychosegevoeligheid mee worden
Reageren op dit artikel? Mail dan naar: ingezonden@ggztotaal.nl
geconfronteerd, en een realistisch perspectief van hoop en vertrouwen te bieden met aandacht voor persoonlijk herstel.
•
ARTIKEL
De overeenkomst tussen een voetbalclub en een GGZ-instelling ”PSV en GGzE hebben meer gemeen dan dat ze al die jaren dachten. Daarom gaan we een unieke samenwerking aan”. Dat was de tekst die een maand geleden te lezen stond op de site van GGZ Eindhoven. ‘Bijzonder’ is wel de minst uitgesproken kwalificatie die bij je opkomt bij het lezen van zo’n bericht. Het enige dat beiden immers gemeen lijken te hebben, is de spoorweg waar beide organisaties aan liggen. En dan nog wel ieder aan een andere kant. In een klein half uur weet Spike Ebbing me van het tegendeel te overtuigen. Ebbing is projectleider
‘PSV in the community’
gezonde leefstijl voor zowel klinische als ambulante cliënten. “Bewegen is een belangrijk thema”, zegt hij. “Als je dat een op een leuke manier kan neerzetten, zijn mensen eerder geneigd het te gaan doen. Daarom zijn we drie jaar geleden al
PSV heeft haar maatschappelijke verantwoordelijkheid als één van de grootste voetbalclubs van Nederland hoog in het vaandel staan, aldus de website van de club. De
gestart met een training voor jongeren van de
ambitie van PSV is om op maatschappelijk vlak
Catamaran, een afdeling voor vijftien- tot
’de ideale voorzet voor iedereen’ te geven en
twintigjarigen met psychiatrische problematiek en
niet alleen kampioen te worden op het veld,
een justitieel verleden. Het zijn jongeren met een
maar ook daar buiten.
lage motivatie, die snel opgeven. Training op de
De maatschappelijke projecten die PSV
velden van PSV werkt dan wel motiverend. Het
ondersteunt of organiseert liggen op het
past bovendien goed bij PSV, de club zet haar
gebied van anti-racisme, ondersteuning van
bekendheid, populariteit en status vaker in om een groot aantal sociale initiatieven te ondersteunen.” Helaas voor CPC United, het voetbalteam van de Catamaran, wordt er niet wekelijks getraind in het Philips-stadion. Bart Heerkens, de trainer vanuit PSV: “De training is standaard op het terrein van
minder-validen, voorlichting aan schoolverlaters, activiteiten voor kansarme jongeren, etc. Zie voor meer informatie en overige activiteiten: ‘PSV in the community’
GGzE. Ongeveer eenmaal per maand trainen we bij de Herdgang, het trainingscomplex van PSV, bijvoorbeeld als ze zich goed ingezet hebben. Daar kijken ze dan erg naar uit. En heel soms spelen de jongeren van GGzE tegen een jeugdteam van PSV, óp het hoofdveld. Dat is een gebeurtenis waar ze wel nerveus voor zijn. Afgelopen vrijdag, bijvoorbeeld, tegen het Bjeugdteam van PSV, verloren ze maar met 7-5. Dat is best iets waar ze trots op zijn.”
10- GGZTotaal
GGzE GGzE is een middelgrote GGZ-instelling met als hoofdvestiging Eindhoven. De organisatie is voortgekomen uit een fusie tussen o.a. APZ De Grote Beek en RIAGG Eindhoven / De Kempen (1996), RIBW Eindhoven / De Kempen (2002) en de Boei (2013). In 2014 waren er bijna 18.000 patiënten in behandeling, waarvan 900 intramuraal. GGzE heeft ruim 2000 medewerkers (1750 fte) en een omzet van bijna 174 miljoen euro. In 2014 haalde GGzE als eerste GGZ-instelling van Europa het Planetree-label. een label dat aantoont dat mensgerichte zorg voorop staat. De Catamaran behaalde in 2014 het keurmerk TOPGGz. www.GGzE.nl
Zijn er overeenkomsten tussen deze jongeren en
zodat we de activiteiten goed
de voetballers in opleiding?
op elkaar kunnen afstemmen.
Spike Ebbing: “De grote overeenkomsten zit
Vóór elke training en wedstrijd
natuurlijk in de leeftijd van die beide groepen, de
nemen we samen de regels door. Regels die ze zelf
jongeren van de Catamaran en de 250 jongeren die
bedacht hebben, al heb ik daar natuurlijk wel een
bij PSV in opleiding zijn. Het zijn pubers en jong-
beetje in gestuurd. Ze weten dus heel goed wat wel
volwassenen, dus niet erg geneigd tot zelfreflectie
en wat niet mag, dat ze bijvoorbeeld naar de
en ze onderschatten risico’s. Maar ze hebben ook
kleedkamer moeten als ze beginnen te schelden.
vaak moeite met agressie om te gaan. Ze moeten
Dat ‘niet meer mee mogen doen’ vinden ze niet
leren zien dat gedrag een functie heeft, leren
leuk.
omgaan met meningsverschillen en agressie, leren samenwerken. Maar de verschillen in leerdoelen
Komen er toptalenten uit CPC United voort?
zijn groot.”
Bart Heerkens: “Er zitten er tussen die behoorlijk
Bart Heerkens: “Ze moeten allemaal leren
goed kunnen voetballen, het is natuurlijk ook iets
samenwerken en ze zijn allemaal enthousiast. Ze
dat ze graag doen. Ze vragen me ook of er bij zo’n
willen allemaal de top bereiken. Maar bij CPC
wedstrijd een scout aanwezig is. Maar voor
United spelen ze om te leren samenwerken, dat is
topvoetballer heb je meer vaardigheden nodig dan
natuurlijk iets anders dan trainen om een
alleen kunnen voetballen. Je moet ook
topvoetballer te worden. Maar in zekere zin zijn die
doorzettingsvermogen hebben, er tegen kunnen als
doelen ook weer vergelijkbaar: de één heeft als
dingen anders lopen dan jij wilt, je aan afspraken
doel in het eerste elftal komen, de ander om tegen
kunnen houden, zelfbeheersing hebben. Om maar ’s
een topploeg te spelen. Daar moet je bepaalde
een paar dingen te noemen. Daar ontbreekt het bij
zaken voor kunnen.
deze jongeren vaak aan.”
Het team van de Catamaran is natuurlijk een heel specifieke groep, het accent ligt veel meer op
Kan de kennis van GGzE ook nuttig zijn voor PSV?
socialisatie, de lontjes zijn korter. Er zijn veel
Spike Ebbing: “Het veranderen van gedrag en het
persoonlijke doelstellingen, iedereen heeft daar
monitoren van die verandering, dat zijn zaken waar
wat anders in te leren. Een leerdoel kan voor de
wij als GGZ-instelling in gespecialiseerd zijn.
één bijvoorbeeld zijn dóór te zetten, voor de ander
Bijvoorbeeld door het gebruik van specifieke
niet boos te worden als het tegenzit, weer een
vragenlijsten of manieren van observeren. Het is
ander omgaan met autoritair gedrag. Overigens is
goed denkbaar dat die kennis voor PSV heel
dat afgelopen vrijdag allemaal prima gelukt,
bruikbaar is. Hetzelfde geldt voor de kennis die wij
ondanks de nederlaag van 7-5. Die leerdoelen
hebben van mentale zaken. Die is voor
bespreek ik elke twee weken met de behandelaren,
profvoetballers misschien wel heel nuttig.”
11- GGZTotaal
Algemeen directeur van PSV Toon Gerbrands (links) en Joep Verbugt, Voorzitter Raad van Bestuur GGzE, tekenen in het Philips Stadion de intentieverklaring. Samenwerking op andere gebieden
Ehh…??
Er is meer dan voetbal alleen. Al bij de start van de
Spike Ebbing geeft wat voorbeelden: “Op het
samenwerking, drie jaar geleden, hadden de Raden
gebied van zorg zou bij PSV bijvoorbeeld
van Toezicht in het achterhoofd dat er wellicht
werkgelegenheid geboden kunnen worden. In zo’n
meer samenwerking mogelijk was dan alleen op
stadion is ontzettend veel te doen en voor heel
het gebied van voetbal en sport. Er is nu een
veel van onze cliënten is werk een belangrijk
intentieverklaring getekend om te onderzoeken
onderdeel van herstel. Als dat werk bij de buren
hoe nuttig het is om verder samen te werken op
beschikbaar is, is dat natuurlijk prachtig.
vier gebieden: innovatie, zorg, onderzoek en
Ook op het gebied van de groenvoorziening zou je
huisvesting. Tekst op de website: “De verbindende
werkzaamheden samen uit kunnen voeren. Onze
factor tussen deze gebieden is ’eigen regie bij
terreinen grenzen aan elkaar, gescheiden door een
persoonlijke ontwikkeling”.
spoorbaan. Gezamenlijk onderhoud zou kostenbesparend kunnen werken, bovendien is groenvoorziening ook een mogelijk werktraject. Het zijn allemaal gebieden waarvan we in de komende twee jaar moeten onderzoeken of het
•
nuttig en haalbaar is.
Reageren op dit artikel? Mail dan naar: ingezonden@ggztotaal.nl
12- GGZTotaal
COLUMN
RUN -
Niki Stoker
Toen ik nog zeer depressief voor apegapen lag heb ik me op gegeven voor de Running therapie. Je moet toch wát. De bedoeling is dat je volgens een goed uitgedacht schema uiteindelijk een half uur kan rennen en dan het felbegeerde beloningsstofje aanmaakt. Gelukkig duurde het nog enkele weken voordat ik me bij het groepje renners kon aansluiten. Ik zag er nogal tegenop. Gewoon lopen vond ik al een klus. Al een aantal jaren zie je op straat meer joggers dan wandelaars. Dik, dun, jong of oud. Meestal in flitsende, strakke pakjes met om de ene bovenarm een bloeddrukmeter annex stopwatch en om de andere bovenarm natuurlijk de telefoon. Het is hot om je te voet sneller te verplaatsen dan normaal en dan ook nog een telefoongesprek te voeren. Ik heb het altijd vermakelijk gevonden om de gezichten van de ploegers te bestuderen. Benauwd piepend met een van pijn vertrokken gelaat vaak. Gutsend zwetend. Een enkele keer heb ik wel eens 112 willen bellen omdat ik dacht dat een hardloper aan het bezwijken was. Telkens was ik dan blij dat ik dat niet hoefde van mezelf. En daar loop ik dan nu twee keer per week te rennen in een Utrechts park. Mijn ouders namen ons heel vroeger wel eens mee naar dit park. We keken daar op een bruggetje naar enorme vissen die hele bergen brood weg hapte vlak voor je neus. Dat maakte op mij grote indruk. Ik was een jaar of vijf en kon niet bevroeden dat ik vijfenveertig jaar later op diezelfde plek met een
groepje mede depressievelingen zou rond hobbelen om een stofje te produceren waardoor het leven weer de moeite waard zou worden. In een sukkeldrafje liep ik de laatste keer acht keer één minuut. Na afloop word ik de hemel in geprezen door de twee lieve begeleidsters zodat ik het gevoel had een wereldprestatie te hebben geleverd. Een prestatie van niks als je hem vergelijkt met het uitzitten van een maandenlange depressie met dagenlang in bed liggen of voor je uit zitten kijken. Ik heb mezelf niet beloond toen ik weer uit die situatie kroop, wat gek eigenlijk dat ik dat wel doe als ik een paar minuten wat harder loop dan normaal. Wat mij het meest op viel toen ik in Afrika verbleef was dat de mensen daar een aangeboren gevoel van liefde voor zichzelf hebben. Of mensen daar nou blind, doof, scheel, mooi of gehandicapt waren , ze beseften dat ze een unieke creatie waren waar ze onvoorwaardelijk van mogen houden. Precies hierdoor zijn de mensen daar zoveel rijker dan hier. Wij gaan massaal hardlopen, in flitsende pakjes met onze IPhone om de arm, hopend dat we gebeld worden zodat we de buitenwereld kunnen laten zien hoe belangrijk we zijn. We maken dan een stofje aan waar we blij van worden. En ik doe daar aan mee omdat ik geen aangeboren zelfliefde heb. Ik moet rennen om een goed gevoel over mezelf te krijgen. Op z’n minst een half uur achtereen. Gutsend van het zweet, net als de kudde joggers om mij heen.
13- GGZTotaal
BOEKBESPREKING
Boekbespreking - Johan Atsma
Maandelijks bespreekt GGZTotaal een recent uitgegeven boek, dat betrekking heeft op de GGZ. Onderstaande recensie is van Johan Atsma, docent/coach MBO verpleegkunde.
Fop Verheij, Frida van Doorn, Jolanda Wielemaker: Hoe kinderen denken, handleiding voor kwalitatieve diagnostiek Met deze veelomvattende titel brengt van Gorcum een
Die theorie vormt de basis voor het dan volgende
boek op de markt dat onderzoeksinstrumenten en
werkboek waarin een aantal vormen van klinisch
gesprekstechnieken aanreikt om tot een zinvolle
interviewen worden uitgewerkt met als doel: “(....)
kwalitatieve diagnostiek te komen in de kinder- en
vooral met het kind te praten om te horen wat het te
jeugdhulpverlening. De schrijvers Verheij, van Doorn en
vertellen heeft zodat een beter inzicht ontstaat waar
Wielemaker hebben hun sporen verdient in de
het kind of de jeugdige nood aan heeft.”
klinische kinder- en jeugdpsychiatrie. Hun ervaringen, kennis en inzichten leveren een technisch boek op
De interviews hebben allen een semi gestructureerde
waarin wetenschappelijke inzichten zich mengen met
vorm. Steeds wordt benadrukt dat het klinisch
de praktijk van het klinisch interviewen van kinderen.
interview vooral een hulpmiddel is om met het kind in
Het boek richt zich op kinderen vanaf een jaar of zeven
gesprek te gaan. Gesprekstechniek is daarbij van
tot in de late puberteit. Het is een werkboek dat begint
belang. Ook dat wordt met zoveel woorden benadrukt.
met een uiteenzetting van de nodige theorie en het
“Gedurende het interview is het belangrijk dat het
bijbehorende abstractieniveau. De denkrichting die ‘
gesprek soepel blijft verlopen en telkens door de open
Hoe kinderen denken’ mijn inziens bepaalt, wordt als
vraagstelling ruimte ontstaat om naar de ideeën/
volgt geformuleerd: “De cognitieve structuur van het
concepten over de ouder-kind relatie te vragen.” Het
denken kan blijkbaar per levensdomein verschillen en
lijkt me een belangrijke onderstroom in het boek. Je
kan niet automatisch worden afgeleid uit gegevens
gaat in gesprek met het kind om op die wijze een
over intelligentie of kwaliteit van denken op een
beeld te krijgen van het welbevinden en het
specifiek domein.” Om dat goed te onderbouwen wordt
ontwikkelingsniveau van het kind. Om te laten zien
het denken van met name Jean Piaget en
hoe de interviews zijn bedoeld, zijn er een aantal
neopiagetiaans onderzoek over de cognitieve
uitgeschreven bijgevoegd, dat werkt zeker
ontwikkeling van het kind uitgelegd en toegelicht. Dat
verhelderend.
wordt helder gedaan. De ontwikkelingsfasen van Piaget, ooit zeer populair, nu wat in de vergeethoek,
In het afrondende hoofdstuk ‘Kwaliteit van denken en
worden in schema gezet tezamen met leeftijd,
praten over veranderen’ wordt een lans gebroken voor
dimensies, sociaal perspectiefname, denken over het
de eigen kracht van de cliënt. “....dat de eigen theorie
individu, denken over personen en moreel denken. Dat
van de cliënt over het probleemgedrag moet worden
schema van een gezonde ontwikkeling biedt later het
geëxpliciteerd en dat een interventietraject dat daarop
format om middels klinische interviews een beeld te
aansluit het meeste kans van slagen heeft.” Daarin
krijgen van ‘Hoe kinderen denken’ en natuurlijk ook om
plaatst het werkboek zich in een visie zoals je die ook
daarin een eventueel problematische ontwikkeling te
terugvindt bij Motiverende Gesprekstechniek en
kunnen signaleren.
Socratisch Motiveren.
14- GGZTotaal
Punt van aandacht in het overigens goed uitgewerkte en helder geschreven boek, lijkt me wel dat de gebruikte interviewvormen en de onderliggende opvattingen en visies over opvoeden en volledig menszijn afhankelijk zijn van een veronderstelde taalvaardigheid en bekend zijn met het begrippenapparaat in een gezamenlijk gedragen west Europese middenklasse cultuur. Als de taalvaardigheid en de ermee samenhangende culturele opvattingen van geïnterviewde en vragensteller uiteen gaan lopen krijg je mijn inziens onbetrouwbare uitkomsten. Voor de professional en studenten in onder andere jeugdhulp, jeugd -ggz en (speciaal) onderwijs geeft dit boek zeker stof tot nadenken en direct bruikbare praktische hulpmiddelen.
Fop Verheij, Frida van Doorn, Jolanda Wielemaker Hoe kinderen denken, handleiding voor kwalitatieve diagnostiek Uitgeverij: Koninklijke van Gorcum ISBN: 978 90 232 5387 7 174 pagina’s; prijs: 28,95
15- GGZTotaal
‘Tegen die gekken gaan we niet spelen’, krijgt hij te horen. …
GESCHIEDEINS
Tekenen van een nieuwe tijd
De GGZ in de krant van 40 jaar geleden
De GGZ veertig jaar geleden in de pers: juni 1975 Een jaar lang hebben we het nu gedaan, oude kranten doorgebladerd op zoek naar nieuws dat typerend was voor een tijdperk en dat je tegenwoordig nooit meer in een krant zou zien staan. Het is ons niet gelukt. We vonden veel taalgebruik dat niet van deze tijd is (‘krankzinnig geworden’; ‘gesticht’), we proefden hier en daar een andere tijdgeest. Maar wezenlijk anders? Nou, nee. Steeds weer zagen we berichtjes die, zij het in iets andere bewoordingen, zo in de krant van vandaag hadden kunnen staan. Daarom is dit de laatste aflevering van ‘de GGZ in de pers’. We hebben gewoon geen nieuw oud nieuws meer te melden. Op het moment dat u dit leest, ontdoen wij de redactielokalen van de stapels oude kranten, vegen het stof dat zich daarachter heeft opgehoopt weg en maken ons op voor het komende magazine over e-health. Dáárover is in die oude kranten niets terug te vinden. Maar eerst: de GGZ in de pers, veertig jaar geleden. Juni 1975, de eerste tekenen van een nieuwe tijd. Elders in dit magazine staat een artikel over de samenwerking tussen GGzE en PSV. In het Vrije Volk van 19 juni 1975 komen we ook een artikel tegen over voetbal en de GGZ: ‘Niemand wil voetballen tegen Delta patiënten’. Roel Verkerk, werknemer bij het Delta Psychiatrisch Ziekenhuis is gestart met een patiënten-voetbalteam, ‘om de saaie avonden door te komen’. Tot zijn grote ergernis willen teams uit de omgeving niet tegen het Delta-patiëntenteam voetballen. ‘Tegen die gekken gaan we niet spelen’, krijgt hij te horen. Terwijl het zo belangrijk is om niet steeds tegen het verplegend personeel te spelen. Gelukkig voor het team sorteert het krantenartikel effect: twee weken later meldt hetzelfde Vrije Volk dat liefst vier teams uit de omgeving zich hebben gemeld.
Dat de ambulantisering in 1975 niet hetzelfde is als die in 2015 blijkt uit de woorden van dezelfde Roel Verkerk: “Ze moeten het niet zien als een oefenwedstrijd om een nieuwe spits uit te proberen, ze moeten hier komen om de patiënten uit de sleur te halen. Wij moeten bezig gehouden worden!” In hetzelfde Vrije Volk, nu van 23 juni, een betoog van psychiater Timmers uit Santpoort. “De psychiatrische inrichtingen hebben het volste recht om een bepaalde categorie patiënten, die ze niet meer aankunnen, te weigeren.” Het blijkt te gaan om een strijd tussen Justitie en de psychiatrie: de bedoelde categorie patiënten hoort volgens Justitie in de GGZ en volgens de GGZ in de gevangenis. De redactie moest zich even achter de oren krabben. Daar hebben we toch gespecialiseerde afdelingen voor? Waren die er in 1975 nog niet? Blijkbaar niet, dus. Nog een signaal van de beginnende ambulantisering. In de Telegraaf maakt hoofdverpleger in Rozenburg Pronk, zich sterk om de patiënten geleidelijk in de maatschappij terug te brengen. ‘Het is nu oppakken, opsluiten, wat medicijnen toedienen en zodra er sprake is van een zekere stabilisatie: zo snel mogelijk met ontslag.’ Wat hij mist is vormingswerk, resocialisatie. Optimistisch is hij niet: hij ziet dienstweigeraars die de krant zitten te lezen en geld voor begeleiding dat spoorloos verdwijnt. ‘Dat schiet natuurlijk niet op.’ Tot slot de Leeuwarder Courant van 4 juni: een actiegroep signaleert dat de rechten van de psychiatrische patiënt ‘zwak en duister’ zijn en vindt dat hij of zij ‘vanaf het begin af aan optimaal betrokken moet zijn bij de eigen behandeling.’ Misschien is er toch wel iets veranderd, in al die jaren.
17- GGZTotaal
•
juni 2015 ontwerp e-magazine: Ingrid Huismans Kijk voor meer informatie op onze website: www.ggztotaal.nl