MAART 2015
BUITEN DE INSTELLING E-MAGAZINE VOOR DE TOTALE GGZ
INHOUDSOPGAVE
INHOUD
MAART 2015
Maart 2015
3.
Buiten de instelling
4-6.
Familielid een ongemakkelijke positie Willem Gotink
7-9.
“Je moet strenger zijn”
Psychiatrische problematiek in het Voortgezet Speciaal Onderwijs Jacqueline Blokker & Iris Stuifbergen
10-13.
Slachtoffer van een pervers systeem Bart Vuijk
14-15.
Column
Altijd slapen Niki Stoker
16-17.
Boekbespreking
Jacob de Wilde: Stress weg. Hoe kom je aan stress, en hoe kom je er van af Johan Atsma
18-19.
BUITEN DE INSTELLI
De GGZ in de pers: 50 jaar geleden
E-MAGAZINE VOOR DE TOTALE GGZ
Buiten de instelling Dat psychiatrische problematiek zich ook buiten de GGZ-instelling afspeelt, wisten we natuurlijk allang. Maar laten we eerlijk zijn, we hebben als hulpverleners heel lang gedacht dat we de enigen waren die iets afwisten van behandeling en alles wat daarbij hoorde. Zeker nu de ambulantisering doorzet en de GGZ zich meer en meer bewust is van het feit dat de wereld groter is dan alleen de instelling, blijken er meer groepen te zijn die ‘iets’ doen met mensen met psychiatrische problemen. En dus niet alleen hulpverleners. Publiceerden we in dat verband eerder al artikelen over huisartsen en wijkagent, deze maand geven Jacqueline Blokker en Iris Stuifbergen een kijkje in het voortgezet speciaal onderwijs. De twee (geanonimiseerde) casussen die zij beschrijven maken duidelijk dat onderwijs voor kinderen met ernstige psychiatrische problemen een ingewikkelde maar belangrijke opgave is. Ook buiten de GGZ-instelling, maar zeker betrokken, zijn familieleden van mensen met psychiatrische problemen. Die voelen zich erg vaak niet gehoord, zo tekenen wij op uit de mond van mensen die het weten kunnen. Veel hulpverleners zullen dat anders zien, maar misschien zit ‘m daar nou net het probleem. In ons derde hoofdartikel schets Bart Vuijk een (anonieme) casus van een vrouw met psychiatrische problemen die met behulp van een PGB op zichzelf ging wonen. De instelling die dat PGB ontving, liet veel steken vallen en ging uiteindelijk failliet. Aangifte blijkt op zo’n moment lastig. De cliënt is namelijk verantwoordelijk voor zijn of haar PGB. Aangifte betekent dus ook een grote kans dat je het PGB met terugwerkende kracht moet terugbetalen. Een dure spagaat. Onze vaste rubrieken: Niki Stoker heeft tot onze grote vreugde toegezegd in ieder geval tot de zomer de vaste column van een ervaringsdeskundige te schrijven. Daar zijn we niet een beetje blij mee, daar zijn we heel erg blij mee. Lees de column en u begrijpt waarom. Johan Atsma, onze vaste en meestal zeer positieve recensent, blijkt niet van zijn stress af te komen en probeert het met een zelfhulpboek. Zijn kritiek over de methode is niet mals. De werkkamer van de redactie puilt ondertussen uit van de oude kranten. We trokken ditmaal de stapel van maart 1965 naar ons toe en stuitten op opvallend veel vacatures voor leerling B-verpleegkundigen. Misschien zitten er tussen onze lezers nog wel mensen die als 17-jarige op zo’n vacature gesolliciteerd hebben. Die zijn nu dan net twee jaar met pensioen. Thema-magazine e-health Ons laatste magazine vóór de zomervakantie gaat helemaal over e-health. Naast de gebruikelijke redactionele artikelen, nodigen we bedrijven of instellingen die een link hebben met e-health uit iets te vertellen over hun product. U vindt hier de mogelijkheden. Wetenschapskatern Vanaf oktober starten wij met een wetenschapskatern, als bijlage van ons gewone magazine. Wilt u een onderzoeksartikel publiceren (uiteraard met een link naar de GGZ), neem dan contact op met de redactie via info@ggztotaal.nl. Meer informatie vindt u hier. Ook wetenschappers die deel uit willen maken van de redactie van het katern, nodigen wij uit te reageren. Het gaat in dit geval om het beoordelen van één tot drie artikelen per jaar.
3- GGZTotaal
ARTIKEL
Familielid, een ongemakkelijke positie
- Willem Gotink
Familieleden van mensen met een (ernstige) psychiatrische aandoening hebben een groot aantal petten op. Behalve familielid zijn ze codiagnosticus, zorgverlener, belangenbehartiger en crisismanager. Desondanks heeft het even geduurd voor GGZ-instellingen de noodzaak inzagen om die familieleden bij de behandeling te betrekken. Langzamerhand
“Hoeveel voorbeelden wil je hebben?” grinnikt Bert
lijkt daar een omslag in te
Stavenuiter, directeur van Ypsilon. De verenging heeft 6000
komen, maar er is nog ruimte
leden, die allemaal een familielid hebben met een
voor verbetering. De omslag
verhoogde kwetsbaarheid voor psychose. “Het gaat vaak zo:
van oorzaak naar bondgenoot
moeder ziet dat haar zoon ernstig in de war is, ze trekt
is nog niet helemaal gemaakt.
eindeloos aan de bel. Als er uiteindelijk wordt geluisterd en de zoon wordt opgenomen, krijgt ze bij haar eerste vraag te horen: ‘Dat mogen we u niet vertellen, vanwege de privacy’.
Familielid, een ongemakkelijke positie
Dat soort verhalen hoor ik met grote regelmaat. Of de man die al jaren op een chronische afdeling woont. Het besluit valt op een gegeven moment dat hij naar een RIBW gaat, terwijl de familie daar helemaal niet in wordt betrokken. Dat is best raar, want die familie gaat waarschijnlijk wel een deel van de zorg krijgen. Het blijft te vaak hangen in het beleid. Die beleidsmakers snappen wel dat ze iets met familiebeleid moeten doen, al is het maar omdat het van de zorgverzekeraars moet. Maar onze achterban merkt het niet, omdat het niet gefaciliteerd wordt. De hulpverleners hebben het niet geleerd tijdens hun opleiding en ze krijgen in hun werk ook niet de tijd om zich nieuwe dingen eigen te maken. Ze kunnen de tijd die ze aan familie besteden meestal ook niet registreren, want het is geen tijd die aan de cliënt is besteed.”
4- GGZTotaal
Familiecoaching Een voorbeeld van een project waarbij de familie juist centraal staat, is ‘Familiecoaching’, een samenwerkingsproject van Ypsilon Utrecht, Indigo Utrecht en Altrecht. In het project coachen een Familie Ervarings Deskundige (FED) en een hulpverlener familieleden van mensen met psychiatrische klachten. De FED’s zijn daarbij vrijwilligers en hebben, zoals de naam al suggereert, zelf een familielid met psychiatrische klachten. De hulpverlener is onafhankelijk en dus niet de hulpverlener van de cliënt in kwestie. Tom Rusting, zelf vader van een zoon met schizofrenie, zette het project tien jaar geleden op, samen met SPV en preventiewerker Tiny van Hees. Het project groeide: in 2014 kregen 125 families één of meerdere gesprekken, 650 gesprekken in totaal. Rusting: “Bij nieuwe aanmeldingen vragen we aan de behandelaar of we de familie mogen benaderen. In de helft van de gevallen gaat de behandelaar daarmee akkoord. Soms wil een behandelaar het niet, omdat de familiecontacten slecht zijn, of omdat de cliënt het absoluut niet wil. Maar behandelaars gaan er steeds vaker mee akkoord dat we contact met de familie opnemen. Dat heeft er natuurlijk ook mee te maken dat ze steeds vaker positieve verhalen horen. We stellen ons ook niet op als luis in de pels. We zijn 100% ondersteunend en loyaal aan de behandeling.” Het project is nog niet evidence based. Uit een klein onderzoekje onder Marokkaanse families bleek wel een grote tevredenheid, maar dat is wetenschappelijk gezien onvoldoende. De HvU zal gevraagd worden een uitgebreider onderzoek over de effecten van het project uit te voeren. Tom Rusting verwacht de komende jaren een uitrol van het project bij andere instellingen. Lister implementeert het al en er lopen gesprekken met andere GGZ-instellingen. Een probleem is nog wel de financiering van de training en de begeleiding van de vrijwilligers. “Het zorgkantoor betaalt er niet aan mee, het is niet in de DBC’s opgenomen. Daar zou wel iets in mogen veranderen.” Voor het project is een kort promotiefilmpje gemaakt: Klik hier voor de film
Dat het beleidsmakers moeite kost om familiebeleid op de werkvloer vorm te geven, merkt ook Henk-Willem Klaasen, schrijver van ‘Bondgenoten’: “Ik gaf laatst nog een training aan hulpverleners in een grote GGZ-instelling en liet de folder zien die ze volgens de afspraken uit moesten delen aan de familieleden. Die folder kenden ze niet.” Tijdens de research voor ‘Bondgenoten’, stuitte hij op een boek van Els Borgesius: ‘Hulpverleners en familie: partners in de zorg’. De inhoud kwam in grote lijnen overeen met het boek dat hij zelf aan het schrijven was. Er was één groot verschil: het boek van Borgesius dateerde van 1994, twintig jaar terug. “In die tijd is er bijna niets veranderd”, concludeert hij. Ook met de richtlijn “Betrokken omgeving”, die tien jaar daarna is opgesteld, is weinig gebeurd. Henk-Willem Klaassen: “Ik schat dat 80% van de signaleringsplannen in de langdurige zorg één op één wordt gemaakt met hulpverlener en patiënt, dus zonder overleg met de familie. Dat is vreemd, als je beseft dat die familie meestal als het eerste ziet dat het niet goed gaat.” Hij is het met Bert Stavenuiter eens dat het familiebeleid onvoldoende gefaciliteerd wordt. Maar er is meer. Behandelaars hebben zich heel lang verscholen achter de privacy. “Maar dat is geen argument. Je kunt mensen die voor je cliënt zó belangrijk zijn, niet buiten de behandeling houden, een enkele uitzondering daargelaten. En je kunt de meeste cliënten heel goed uitleggen dat je hun moeder of broer ook wilt spreken. Maar dan nog: uitnodigen en spreken is niet voldoende. Familieleden kunnen of willen niet altijd alles zeggen in het bijzijn van hun broer of dochter. Het is soms gewoon niet verstandig om te zeggen dat iemand psychotisch is waar hij bij is. Als hulpverlener moet je daar alert op zijn.”
5- GGZTotaal
Peer2peer: professional en ook familielid (of andersom) Eén op de vier Nederlanders heeft een psychiatrisch probleem, volgens de cijfers van onder andere het Fonds Psychische Gezondheid. Als al die mensen twee betrokken familieleden hebben, heeft ongeveer de helft van de Nederlanders een familielid met een psychiatrisch probleem. Doorredenerend is het goed denkbaar dat de helft van de hulpverleners een familielid heeft met psychiatrische problemen. Uitgaande van deze gedachte begon Ypsilon het project Peer2peer, waarin professionals met familie-ervaringen zich inzetten om het familiebeleid in GGZ-instellingen breder vorm te geven, maar ook een klimaat
Meer informatie Teams die op zoek zijn naar trainingen over dit onderwerp, kunnen o.a. terecht bij familiebegeleiding in de psychiatrie en familie als bondgenoot.
creëren waarin makkelijker over psychiatrische problemen kan worden gesproken. Het mes snijdt
Toch zijn er ook positieve veranderingen. Henk-Willem
zo aan twee kanten: enerzijds
Klaassen: “Er zijn steeds meer teams die 100%
leren collega’s volgens het peer-
familiegetrouw werken. Voorbeelden zijn het ABC-huis in
to-peer-principe hoe ze hun werk
Altrecht en het FACT in Alkmaar Noord-Oost. Daar wordt
kunnen bekijken door de ogen
de familie van A tot Z bij de behandeling betrokken.”
van een familielid en daarmee meer compassie en begrip kunnen tonen. Anderzijds fungeren deze professionals als rolmodel door volgens hetzelfde peer-to-peer-principe de juiste attitude uit te stralen naar
Ook Bert Stavenuiter ziet gaandeweg verandering ontstaan: ”De generatie die nu in beleidsfuncties werkt, is opgeleid in een periode dat de ouders als oorzaak van een psychose werden gezien. Dat idee ligt gelukkig ver achter ons, maar in hun opleiding is het betrekken van de familie nooit ter sprake gekomen, integendeel. Dan is
familieleden.
het lastig om dat nu wel aan anderen door te geven.
Meer over peer2peer: kijk hier.
teams (Vroegtijdige Interventie Psychose), daar is de
Maar als je kijkt naar jongere teams, bijvoorbeeld de VIPfamilie in de hele werkwijze meegenomen. Ik hoor daar veel positieve verhalen over in onze achterban”.
6- GGZTotaal
•
STAKEHOLDERS
Je moet strenger zijn Een impressie van psychiatrische problematiek in het Voortgezet Speciaal Onderwijs - Jacqueline Blokker & Iris Stuifbergen Ruim een half jaar geleden trad de Wet Passend Onderwijs in werking. De wet moet ervoor zorgen dat alle leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben een passende plek vinden in het onderwijs. Dat kan extra ondersteuning op reguliere scholen zijn, maar als dat onvoldoende is, kunnen leerlingen ook worden doorverwezen naar het (voortgezet) speciaal onderwijs. 
 Meer maatwerk, betere samenwerking tussen het reguliere en het speciaal onderwijs, meer mogelijkheden voor scholen en samenwerkingsverbanden om eigen keuzes te maken. De wet legt bovendien de verantwoordelijkheid voor het vinden van een goede plek bij de school. Alles met de bedoeling dat het aantal jongeren dat thuis zit omdat er geen passende onderwijsplek is afneemt.
7- GGZTotaal
Sharon zit nu op Heliomare “Gezien haar intelligentie zou de HAVO geen probleem moeten zijn, maar er zijn de nodige obstakels.” Door deze wetgeving, maar ook door de
een FACT-team, waar we goede contacten mee
participatiewet en door andere landelijke
hebben. We kunnen er op terugvallen als we
ontwikkelingen, zien we bij het Voortgezet
vragen hebben of als het slecht gaat met
Speciaal Onderwijs van Heliomare steeds meer
Sharon. Dan intensiveren zij de contacten, zodat
jongeren met psychiatrische problematiek, waar
wij ons, zoveel als mogelijk, op het onderwijs
we ons regelmatig zorgen om moeten maken.
kunnen blijven richten.
Het betekent de nodige uitdagingen en
Het zal niet verbazen dat extra begeleiding voor
dilemma’s. Maar ook bijzondere
een meisje als Sharon noodzakelijk is. Daarvoor
samenwerkingen, bijvoorbeeld met het
hebben we bij Heliomare de zogenaamde
crisisteam van de GGZ, de FACT-teams, een
opvangklas, naast haar eigen klas. De
psychiater en een psycholoog.
opvangklas heeft vijf dagen per week een vaste begeleidster, die kinderen met complex en
Sharon
moeilijk te begrijpen gedrag opvangt.
Anderhalf jaar zit Sharon nu op Heliomare, op
Het bijzondere van Sharon is dat ze, ondanks
het HAVO. Gezien haar intelligentie zou dat
alle problemen, wel heel consequent is op
geen probleem moeten zijn, maar er zijn de
school en dat ze haar ritme niet in gevaar laat
nodige obstakels. Ze heeft een aantal diagnoses
komen. Toch lijkt het HAVO niet haalbaar. Dat is
meegekregen, waarvan ‘paniekstoornis’ de minst
al ruim een half jaar duidelijk en ook meerdere
problematische is. Soms dreigt ze zichzelf wat
keren besproken met Sharon, haar ouders,
aan te doen en als de problemen haar boven
school en het FACT team. Maar Sharon stelt
het hoofd groeien, zet ze die dreiging ook in
hoge eisen aan zichzelf en de stap naar een
daden om. Dat gebeurde bijvoorbeeld een
meer passend niveau ziet ze niet zitten. Ze raakt
maand geleden, nadat ze een nieuwe begeleider
zo ontdaan van dit voornemen, dat dit een
bij de GGZ had gekregen.
direct effect heeft op haar psychisch
Sharon én haar ouders worden begeleid door
functioneren.
8- GGZTotaal
Stephen gaat over andermans grenzen “We zien geen andere oplossing dan hem naar huis te sturen” Sharon is zeker geen uitzondering op onze school.
gedrag. Soms valt het allemaal erg mee, maar er
Meerdere kinderen hebben problemen van deze
zijn ook periodes dat wij geen andere oplossing
complexiteit. Als docenten en begeleiders zien we
zien dan hem naar huis te sturen. Het lukt ons
ons daardoor meer dan eens met de vraag
dan niet om grip te krijgen op zijn gedrag, of
geconfronteerd worden of we onderwijs bieden of
factoren te vinden die het gedrag zo beïnvloeden,
eigenlijk een vorm van dagopvang. Door de
dat hij op school kan blijven zonder al te veel te
voortdurende inbreuk op het dagelijks ritme en
storen.
de zorg voor een psychisch (redelijk) gezond
Een duidelijke diagnose is er bij hem niet gesteld.
functioneren lijkt het volgen van goed onderwijs
We hebben daarover natuurlijk wel vermoedens
namelijk nogal eens van ondergeschikt belang.
en die gaan vooral in de richting van
Wat we ons ook moeten afvragen, is of het
persoonlijkheidsproblematiek. Met goede
(speciaal) onderwijs eigenlijk wel toereikend
behandeling of begeleiding vanuit de GGZ is het
genoeg is om dergelijke problematiek goed op te
waarschijnlijk heel goed mogelijk dat hij het
vangen. En misschien wel de belangrijkste vraag:
binnen Heliomare gaat redden. Maar omdat de
hoe zorgen we dat een meisje als Sharon goed is
gemeente geen contract heeft afgesloten met de
uitgerust voor haar toekomst, naar welk
zorgverzekeraar die de passende hulp vergoed,
toekomstperspectief kunnen we haar überhaupt
gaat die begeleiding of behandeling er niet van
begeleiden?
komen. Als er voor die vergoeding geen oplossing
Het lijkt misschien wat tegengesteld aan
wordt gevonden en er dus geen behandeling of
onderwijs, maar onze leerlingen leren
begeleiding voor Stephen komt, zijn wij niet
voornamelijk gedrag. Terwijl onderwijs eigenlijk
langer de passende setting voor hem en moeten
bedoeld is om kennis over te dragen. En dat
we een andere school voor hem zoeken.
moeten we óók doen, want onze leerlingen hebben alleen maar een toekomstperspectief als
Je zou denken dat er een streng regime heerst op
ze straks een diploma halen.
de opleiding en dat de leerlingen dat uiterst vervelend vinden. Dat lijkt mee te vallen. Een
Stephen
docent die uitgebreid met zijn leerlingen
De vragen die we bij Sharon stelden, kunnen we
doornam hoe ze hem vonden lesgeven, kreeg
ook stellen bij Stephen. Al ligt de situatie daar
onder andere te horen: “Je moet strenger zijn”.
weer heel anders. Stephen staat erom bekend dat
Zelfkennis, het begin van alle wijsheid.
hij nogal eens over andermans grenzen gaat. Het
•
gaat dan vaak over seksueel getint, grensoverschrijdend gedrag. Niet alleen zijn
Jacqueline Blokker en Iris Stuifbergen zijn beiden
medeleerlingen, ook docenten en begeleiders zijn
zorgcoördinator bij het Voortgezet Speciaal
vaak het doelwit van zijn moeilijk te stoppen
Onderwijs van Heliomare
9- GGZTotaal
ARTIKEL
Slachtoffer van een pervers systeem
- Bart Vuijk
Het ligt al jaren goed opgeborgen in mijn bureau. In een dichte lade, achter slot en grendel. Een dikke ordner vol papieren van een GGZ-cliënte van een particuliere zorginstelling die niet meer bestaat. Als het dossier bekend raakt bij de autoriteiten, moet deze dertigjarige cliënte naar schatting zo’n twintigduizend euro aan onterecht uitgekeerde PGB-gelden terugbetalen. En dat mag niet gebeuren.
“ALLES WORDT VOOR JE GEREGELD” Deze cliënte is een slachtoffer van het systeem.
particuliere zorginstelling een passend plekje
Ze raakte van de wijs nadat haar man haar
zoeken.
plotseling verliet voor een ander. Hij kon het niet
Ze vond dit plekje bij een particuliere
hebben dat ze aan psychoses leed. Die kreeg ze
zorginstelling in Noord-Holland, die op internet
na een zwaar auto-ongeluk en een lange periode
adverteerde. Het intakegesprek met de directrice
van revalidatie. Ze zag dingen die er niet waren.
verliep goed, ze was erg aardig. Ze kreeg een
Op het laatst gebeurde wat ze het meest vreesde:
mooi appartement, iets apart van het
hij vertrok. Liet haar gewoon stikken. Ze bleef
hoofdgebouw van de instelling en daar mocht ze
alleen achter en stortte in.
wonen. Haar PGB en de hele administratie daar
Een zelfmoordpoging later zat ze in een GGZ-
omheen? Daar hoefde ze zich geen zorgen over
instelling voor crisisopvang. Na verloop van tijd
te maken. Wij nemen je alles uit handen, kreeg ze
probeerde ze weer op te krabbelen, ondanks de
te horen. Zet hier maar een handtekening, en je
blijvende psychoses en de nadreunende klap van
hoeft verder niets meer te doen. Ga je spullen
haar scheiding. Ze zocht een plekje om enigszins
maar in je appartement zetten. Alles wordt
beschermd tegen de boze buitenwereld te wonen
geregeld.
en tot rust te komen. De grote instellingen hadden allemaal geen plek, maar gelukkig kon ze een PGB krijgen van gemiddelde ‘zorgzwaarte’. Het was een bedrag van zo’n duizend euro per maand. Met dat geld kon ze zelf bij een
10- GGZTotaal
Wat er zich vervolgens afspeelde, bleek uit te
Toch mocht ze nog iets doen: weer een
monden in een nachtmerrie. De instelling vroeg
handtekening zetten. Daarmee werd de
niet alleen een veel te zwaar zorgzwaartepakket
bewindvoering beëindigd en zo kreeg de vrouw
aan, waardoor het PGB-bedrag werd opgehoogd
weer de volledige verantwoordelijkheid over
tot zo’n drieduizend euro. Ook werd op haar
haar doen en laten, en ook over haar PGB. Een
naam een bankrekening geopend en ze moest
verantwoordelijkheid die overigens in de wet zo
hiervoor tekenen. De zorginstelling hield het
is geregeld dat alleen de cliënt ervoor
pasje. De directrice liet zich benoemen tot
verantwoordelijk kán zijn, hoe frauduleus een
bewindvoerder en pinde de PGB zelf. Zorg werd
zorginstelling er ook mee omgaat. Als een
er niet voor verleend, gebrekkig onderdak wel.
instelling er de hand mee licht, wordt de cliënt
Activiteiten op de dagopvang van de instelling
vervolgd. Een pervers systeem, vond de cliënte.
mocht de cliënte niet bijwonen, daarvoor was
Ze wist niet eens wat er was geregeld, alle
niet betaald. Eten moest ze zelf maar regelen, in
correspondentie werd zorgvuldig bij haar
de eetzaal in het hoofdgebouw was ze niet
weggehouden. Ook brieven van haar familie.
welkom. Post kreeg ze niet te zien, want de enige die de sleutel van de postbus had, was de
Na enkele maanden waarin ze steeds dieper in
directrice. Die was ook ineens helemaal niet
een psychisch moeras wegzakte als gevolg van
meer zo aardig, zeker niet als de cliënte haar
de stress en de tirannieke omgeving, kreeg haar
herinnerde aan de beloften van het
moeder een brief van een officiële instelling. Het
intakegesprek. De warme deken die haar was
was een brief waarin een handtekening werd
beloofd, bleek een ijskoude douche te zijn.
verzocht voor een verzwaring van het zorgzwaartepakket. Erbij zaten
Zonder haar medeweten werd ook nog
indicatieformulieren die door de directrice
huursubsidie op haar naam aangevraagd.
alvast waren ingevuld. Verbijsterd las de moeder
Onterecht, zou later blijken; ze heeft de
het document. Ze las dat haar dochter in enkele
duizenden euro’s nog jarenlang stukje bij beetje
maanden tijd ernstig achteruit was gegaan,
moeten terugbetalen aan de overheid. De zorg
terwijl ze er juist heen was gegaan om beter te
bleek een farce te zijn. De instelling werd
worden. Volgens het formulier was ze nauwelijks
bemenst door personeel dat weliswaar
in staat om zichzelf te wassen, en daarvoor en
goedwillend was, maar ook deze werknemers
voor veel andere zaken werd een enorm zwaar
werden onderdrukt door de directrice die ze in
zorgpakket aangevraagd dat in de duizenden
het bijzijn van cliënten luid scheldend
euro’s per maand liep. De moeder bezocht haar
terechtwees als haar iets niet zinde. Er vond een
dochter en trof haar weliswaar zeer ongelukkig
grote uittocht plaats; in enkele jaren tijd
aan, maar ze was niet ineens lichamelijk en
verlieten zeker twintig werknemers de instelling.
verstandelijk gehandicapt geworden. De moeder
Steeds kreeg de cliënte weer andere mensen
trok de conclusie: mijn volwassen dochter moet
voor zich.
hier heel snel weg. Om uit de giftige omgeving van deze instelling te komen.
Ze haalde haar dochter weg. De instelling reageerde furieus, want die liep ineens een lucratieve inkomstenbron mis. Haar paspoort, haar hele dossier, het door de instelling aangevraagde bankpasje en andere belangrijke documenten die op het hoofdkantoor werden bewaard, kreeg ze niet terug. Eerst moest zij duizenden euro’s achterstallig geld betalen voor ‘verleende zorg’, vond de directrice. De moeder moest steeds meer dan honderd kilometer rijden voor afspraken met de directrice, maar vond voortdurend een gesloten deur. Pas nadat ze met de politie dreigde, kreeg ze het paspoort en de andere belangrijke documenten terug. Hier, snauwde de directrice en smeet ze op een balie. Om nijdig weg te benen zonder om te kijken. De cliënte was daarna allerminst van de problemen af. De huursubsidie werd
DE WARME DEKEN DIE HAAR WAS BELOOFD, BLEEK EEN IJSKOUDE DOUCHE TE ZIJN.
teruggevorderd. Vijf jaar lang elke maand een paar honderd euro terugbetalen. Ze was er ziek van en ze was bang dat dat ook met haar PGB zou gebeuren. Al dat geld was overduidelijk in de verkeerde handen terechtgekomen, en haar handtekening prijkte onder de aanvraag voor een veel te zwaar zorgzwaartepakket. Vijf jaar na dato ging de zorginstelling failliet. De Inspectie voor Gezondheidszorg deed een inval en bracht een vernietigend rapport over de zorgverlening uit. De minister sloot de instelling vervolgens; andere – betrouwbare – instellingen werd verzocht de overgebleven cliënten over te nemen. Van een afstandje zag de cliënte dit met veel instemming gebeuren. Zij had ook nog wel een paar dingen te vertellen over die instelling, al wist ze niet hoe. Onder voorwaarde van anonimiteit droeg zij haar dossier over aan een journalist die ze vertrouwde. Die bezit het nog steeds. Het ligt achter slot en grendel in mijn bureau, dampend van de bewijslast van fraude. PGB-fraude.
•
12- GGZTotaal
Lang op de wachtlijst voor een grote zorginstelling? Daar moest een einde aan komen, vond staatssecretaris Erica Terpstra. In 1996 introduceerde zij het persoonsgebonden budget (PGB). Voortaan kregen de patiënten zelf geld waarmee zij hun eigen hulpverlener konden uitkiezen. Een uitkomst voor verstandelijk en lichamelijk gehandicapten, GGZcliënten en demente ouderen, zo leek het. Het zag er op papier goed uit. Maar de praktijk leerde dat de honderden miljoenen euro’s, die in de PGB omgingen, ook een aanzuigende werking hadden op gewetenloze criminelen die er met al zwendelend met het zorggeld vandoor gingen. De wet zit zo in elkaar, dat de patiënt dan zelf moet opdraaien voor het verkeerd bestede PGB-geld. Die moet dat terugbetalen. Terwijl de malafide ‘hulpverlener’ op het strand van de Bahama’s ligt – dit is geen fictief voorbeeld - zit de cliënt in de schuldhulpverlening. Het gaat vaak om tienduizenden euro’s per cliënt. Hoe vaak deze PGB-fraude zich heeft voorgedaan, kan de overheid niet vertellen. Veel blijft verborgen omdat cliënten het niet durven te melden. De overheid wil dan eerst het geld van de cliënt terug zien. Eind vorig jaar zijn er bij huisbezoeken 30.000 PGB’s gecontroleerd. In zeven procent was er sprake van fraude, meldde staatssecretaris Van Rijn. Dat leek mee te vallen, maar instellingen zelf zijn niet gecontroleerd. Er is in de politiek gesproken over het opheffen van het PGB. Daar lijkt geen steun voor te zijn. Inmiddels wordt het systeem wel veranderd om fraude te voorkomen. Mensen met een PGB die dit besteden aan bonafide hulpverleners, maken zich hier grote zorgen over. Het Malieveld in Den Haag heeft al vol gestaan met demonstrerende PGB-houders. Het systeem heeft overduidelijk ook zijn goede kanten. Maar het kan dus ook heel verkeerd gaan en de PGBhouder valt dan tussen wal en schip. Het artikel op deze pagina gaat over zo’n GGZ-cliënte. Het is waargebeurd. Haar identiteit, bepaalde details en zelfs de naam van de frauderende zorginstelling laten we bewust weg, omdat wij niet willen dat de overheid deze GGZ-cliënte vervolgt voor het bedrog van haar hulpverlener.
COLUMN
Altijd slapen - Niki Stoker Alles in me schreeuwt NEE tijdens het proces van wakker worden. Nou, zeg maar procesje want het duurt maar enkele luttele seconden dat je van slaap naar waak verschuift Hoe heerlijk is de slaap als je knal depressief bent. Als een baby lig je in zalige onwetendheid, veilig diep weggedoken onder het dekbed. De wereld is mooi of niet, het maakt geen zak uit. Ik denk niet, ik voel niet, ik ben niet. Een aantal keren ben ik geopereerd. Het moment van onder narcose gaan vind ik ook altijd zo fijn. Tot 10 moeten tellen en dan bij 2 al helemaal van de wereld zijn. Een keer had ik een narcotiseur die tegen me zei: ‘Nou, daar ga je’, en weg gleed ik. Zalig. Volgens mij is het te vergelijken met dood gaan, alleen kom je dan niet meer bij … waarschijnlijk. Zeker niet zonder baarmoeder, aambeien of bijschildklier. Tijdens de eerste seconde van het wakker worden is er nog het niets. Geen heden, geen verleden en geen toekomst. Tijdens de tweede seconde dringt zich de pijn van de depressie van binnen uit aan me op. Mijn maag krampt samen, ik heb het koud en warm tegelijkertijd en trek het dekbed over mijn hoofd om de geluiden van buitenaf niet naar binnen te laten komen. Hier begint het gevecht om te blijven slapen, voor altijd en nooit meer wakker te worden. Onbegonnen werk. De laatste dagen weet ik dit zo’n twee uur te rekken. Steeds weer even wegzakken en vervolgens weer het vreselijke wakker worden.
14- GGZTotaal
Het duurt lang voordat mijn denken weer werkt. Zo kan ik me na een paar uur herinneren dat ik gisteren toch een heel fijn bezoek aan mijn zus heb gebracht. Hoe goed ik me daarna weer voelde. Nam me voor vol goede moed de volgende dag vroeg op te staan. Dat wat voor die dag op het programma staat zie ik pas beneden in mijn agenda staan. Had om 10.00 uur een dansles staan. Dat is al de vijfde les die ik mis. Volgende cursus maar ’s avonds gaan doen. Na vijf koppen koffie en veel sigaretten ga ik maar eens douchen of dat sla ik lekker over. Tegen tweeën ben ik er klaar voor. Natuurlijk heb ik nergens zin in dus overweeg een Ouzo. Soms neem ik hem maar meestal stel ik het drinken uit tot 17.00 uur. Eerst maar huisvrouw dan. Ik zeem een raam, was 1 bord en 1 lepel af. Dan moet ik nodig even rusten en staar een uur voor me uit. De nutteloosheid van mijn bestaan vult mijn besef. Als ik ’s avonds voor de vierde keer die week een zakje roerbak in de wok gooi is er een vage opluchting in me te bespeuren. Over een uurtje zal ik volautomatisch vermaakt gaan worden door de televisie. Om 21.00 uur mag ik mijn pilletjes nemen waaronder mijn favoriete diazepam. Een uur later geeft mijn lichaam het verzet op en daalt er een zware rust over me neer. Niet veel later stap ik mijn bed in waar ik al snel mijn droomloze slaap inzak. Vlak daarvoor doe ik nog een schietgebedje: ‘Lieve God, of hoe ze ook heet, laat me vrolijk wakker worden’. ZZZZZZZZZZZZZZZZZ
15- GGZTotaal
BOEKBESPREKING
Boekbespreking - Johan Atsma
Maandelijks bespreekt GGZTotaal een recent uitgegeven boek, dat betrekking heeft op de GGZ. Onderstaande recensie is van Johan Atsma, docent/coach MBO verpleegkunde.
Jacob de Wilde: Stress weg. Hoe kom je aan stress, en hoe kom je er van af Als erkende Stresskip was ik benieuwd naar het
Zo ook ‘Stress weg’. Een handzame pocket met een
boekje ‘Stress Weg’ van Jacob de Wilde. Dat klinkt
pakkende titel. In de korte inleiding wordt het
veelbelovend, zou je zeggen. Sowieso kun je
boekje nader toegelicht. “Inzicht in hoe stress in het
tegenwoordig als je op mentaal gebied ergens last
menselijk lichaam en vooral in de hersenen werkt
van hebt je heil moeiteloos zoeken in de
is een eerste stap in het op een constructieve
boekhandel of op het internet. Een veelheid van
manier omgaan met stress.” Vervolgens probeert de
zelfhulpliteratuur is voorhanden. Heb je moeite om
Wilde in de vorm van 50 korte hoofdstukjes die
je huis netjes te houden? ‘Het slimme organising
belofte waar te maken. Dat lukt hem wat mij betreft
boek’. Heb je last van je trauma’s? ‘De klap te boven’.
niet. In hoofdstukjes zoals “Welk gedrag wordt door
‘Mijn weg naar geluk’ kun je lezen als je jezelf niet
stress veroorzaakt” en “Hoe verloopt het ‘gevecht’
gelukkig genoeg acht en zelfs voor Borderliners is
tussen adrenaline en cortisol bij stress” wordt nader
er hoop: ‘Borderline voorbij’. .. Het is slechts een
uitgeweid over de werking van stress, van het brein
kleine greep uit een waslijst van boeken die
en hoe stress kan worden aangepakt. Termen als
verschijnen als je bij BOL.com de zoekopdracht
prefrontale cortex en Amygdala komen regelmatig
‘zelfhulpboeken’ intoetst. Bij de betere boekhandel
voorbij. Het boek heeft een uitgebreid
is er altijd wel een kast Psychologie, dikwijls vlakbij
notenapparaat en dat maakt het allemaal nog
de plank met Esotherie, waar een keur aan nieuwe
gewichtiger. Maar kom ik er verder mee? Nou, nee.
titels ligt. De impliciete boodschap van elk boek is
Op mij komt het vooral over als nodeloos en te
per definitie dat je zelf iets kunt doen aan dat waar
vaak rondstrooien van vaktermen die weinig
je last van hebt. Veelal wordt er in de subtitel een
verhelderend zijn met soms loze beweringen als
belofte gedaan. Dus aan de slag! Je geluk heb je
“Ook bij twaalf mensen die in hun jeugd waren
zelf in de hand.
mishandeld (kille opvoeding) werd in een
In dit verband verscheen er een paar jaar terug ook
onderzoek een verminderde werking van de
een lezenswaardig artikel over de vele boeken die
hippocampus geconstateerd”. Het boekje pikt in
geluk beloven: http://www.groene.nl/artikel/het-
ieder geval ruim uit de ruif die onder andere door
geluk-schuilt-in-een-klein-boekje. De subtitel van
Dick Swaab met ‘Wij zijn ons brein’ is neergezet.
dit artikel spreekt boekdelen: ‘de dictatuur van geluk’. Zelfhulpboeken doen beloftes en je bent een rund als je daar geen gebruik van maakt, ga je bijkans denken.
16- GGZTotaal
Dat leidt tot stressbevorderende zinnen als: “Als de gestreste moeder daarentegen te weinig cortisol aanmaakt, zal de ongeborene ook te weinig cortisol binnenkrijgen en zal het kind op latere leeftijd in een stressvolle omgeving sneller gestresst raken”. Tsja... De Wilde plaatst zijn boek wat mij betreft definitief naast mijn boekenkast als hij ingaat op de rol die ingrijpende gebeurtenissen spelen bij het emotionele hersensysteem. “Hoewel op het onderzoek, dat in 1967 werd uitgevoerd, veel kritiek is gekomen, wordt het in recente en populaire literatuur nog dikwijls aangehaald”. Dat doet hij vervolgens zelf ook uitgebreid. Merkwaardig. De laatste 12 hoofdstukjes zijn bedoeld om je als lezer te helpen leren omgaan met stress. Helaas ook hier geen soelaas. Wel teksten die op een melkpak niet zouden misstaan: “Bewegen is ook een methode die ervoor kan zorgen dat je de stress onder controle krijgt”. Wat daarna aangetoond wordt aan de hand van een wetenschappelijk onderzoek met muizen en allerlei wetenswaardigheden over neurotransmitters. En plots is even later zonder nadere aankondiging het boekje uit. Broddelwerk! ... Ik hoop niet dat ‘Stress weg’ model staat voor die vele andere zelfhulpboekjes, ík heb er even genoeg van… Jacob de Wilde: Stress weg. Hoe kom je aan stress, en hoe kom je er van af. 160 pagina’s; € 14,99. Brevier uitgeverij, ISBN 978-94-91583-49-0
17- GGZTotaal
Een cliĂŤnt wordt onder curatele geplaatst wegens ‘terzake van het zich bevinden in een gedurige staat van onnozelheid’.
GESCHIEDEINS
De GGZ vijftig jaar geleden in de pers, maart 1965
De GGZ in de krant van 50 jaar geleden
Gezocht: leerling B-verpleegkundigen. Elke maand zoekt de redactie tussen haar oude kranten naar artikelen over de GGZ. Is er vooruitgang? Achteruitgang? Of doen we eigenlijk nog steeds hetzelfde, maar noemen we het anders? Ondertussen stapelen de oude kranten in onze werkkamer zich op en wordt het zoeken naar originele berichten lastiger. Maar met de kranten van maart 1965 kan de redactie zijn lol weer op. Er komt een prachtig tijdsbeeld uit tevoorschijn, waar we u graag deelgenoot van maken. Dat tijdsbeeld springt het meest in het oog in de personeelsadvertenties en dan vooral in de vacatures voor leerling-B-verpleegkundigen. Van Groningen tot Limburg, in de plaatselijk en in de landelijke pers, overal worden ze gevraagd. Zo meldt Rosenburg dat bij de stichting leerling-verpleegsters en -verplegers kunnen worden geplaatst ter opleiding van het Staatsdiploma ZiekenverplegingB. Wie intern wil wonen, verdient f 181,50 per maand, extern wonen betekent een inkomen van f 259,50. Secundaire arbeidsvoorwaarden zijn er ook: gratis dienstkleding, tweemaal per maand f 2,50 reiskosten om het ouderlijk huis te bezoeken. Het zijn basale zaken die in elke vacature weer terugkomen. Maar er zijn variaties. Dennenoord biedt een cursus van zes weken aan met als doel ‘voorlichting te geven aan hen die belangstelling hebben voor de moderne ontwikkeling in de psychiatrische behandeling en verpleging en overwegen om de opleiding Rijksdiploma Ziekenverpleging B te gaan volgen’. Dennenoord verzwijgt wel een subtiel detail: bij hen is de cursus onbetaald. Bij andere instellingen is diezelfde cursus onderdeel van de (betaalde) opleiding. Ook belangrijk: niet iedereen is welkom op de Dennenoordse cursus: ‘In aanmerking komen jongens en meisjes van Pr. Chr. Levensopvatting, ouder dan 17 jaar.’ In Limburg begrijpen ze dat ze mensen moeten lokken. Bijvoorbeeld door te stellen dat ‘zij die
bovenstaande diploma's niet bezitten, maar wel goede intelligentie hebben’, ook kunnen solliciteren. Elders prijst de directie de opleiding aan met de constatering dat het diploma ‘een goede vooropleiding geeft voor later en, bij gebleken geschiktheid, vele mogelijkheden in hogere rangen.’ En weer een andere instelling prijst de reiskostenvergoeding aan, ‘eventueel ook voor één der ouders.’ Kom daar tegenwoordig nog eens om. Dezelfde advertentie wijst er op dat er desgewenst gelegenheid is tot het behalen van het godsdienstdiploma. Nog twee vacatures uit andere disciplines: de linnenkamer van Dennenoord zoekt ‘nette meisjes’. Meer eigenschappen dan ‘net zijn’ zijn daar blijkbaar niet nodig. En het Psychologisch Instituut van Dr. J. L. M. Herold lijkt zich te verontschuldigen voor de vacante functie: “Door huwelijk komt de vacature vrij van secretaresse”. Genoeg over vacatures. Op 19 maart 1965 promoveert psychiater A. Mooy. In zijn proefschrift stelt hij dat het wenselijk is dat de term ‘krankzinnig’ verdwijnt en plaatsmaakt voor ‘geestelijk gestoord’. Een nobel streven, al zijn er in die periode meerdere termen die twijfelachtig zijn. Zo laat een procureur in Groningen op vier maart van dat jaar nog een cliënt onder curatele plaatsen wegens ‘terzake van het zich bevinden in een gedurige staat van onnozelheid’. Dan klinkt ‘krankzinnig’ misschien toch nog beter. Tot slot een schokkend buitenlands bericht: in een psychiatrische kliniek in de buurt van Bordeaux breekt brand uit. Er ontstaat chaos bij de evacuatie, maar gelukkig raakt er uiteindelijk niemand gewond. Voor wie moeite heeft met de huidige grootschalige instellingen: de brand breekt uit op een slaapzaal met zeventig jongeren, er verblijven op het moment van de brand maar liefst vierduizend patiënten in de kliniek. De kliniek brandt tot op de grond toe af.
19- GGZTotaal
•
MAART 2015 ontwerp e-magazine: Ingrid Huismans Kijk voor meer informatie op onze website: www.ggztotaal.nl