26e jaargang nr. 3, september 2021
Colofon
Alles rond lidmaatschap, vergunningen en ledenadministratie Postadres: gHV-groene Hart, Postbus 162, 3720 AD Bilthoven. ledenadministratie@vispas.nl Telefoon 030-6058400 Algemeen correspondentie-adres Madesteinweg 34, 2553 EC Den Haag secretaris@ghvgroenehart.nl
Telefonisch informatie (geen voicemail) 070-3297965 Clubhuis GHV-Groene Hart, Madesteinweg 34 - 2553 EC Den Haag Voorzitter/Webmaster Ton van der spiegel
Secretaris Juri Froger
Penningmeester Ben Boere
Tweede secretaris Hans Moolenaar
Tweede penningmeester, ledenadministrateur Emile Meuldijk Bestuurslid Coördinator uitgifte vergunningen rob Cramer Bestuurslid Externe relaties viswaterhuur Marius van Kampen Bestuurslid Facilitaire zaken raymond renirie
Bestuurslid Commissie Viswaterbeheer Kors Verweij vwb@ghvgroenehart.nl Bestuurslid Roofviscommissie Haakon nadorp roofvissen@ghvgroenehart.nl
Bestuurslid Vliegviscommissie Jan ockhorst vliegvissen@ghvgroenehart.nl Vertegenwoordiger afdeling VWP Ben Boere vwpgouda@ghvgroenehart.nl
Vertegenwoordiger afdeling MWV Emile Meuldijk mooiweervissers@ghvgroenehart.nl Website/Internet GHV-Groene Hart www.ghvgroenehart.nl Meldpunt spiegelkarperprojecten skp@ghvgroenehart.nl of via aanmeldbutton website Meldpunt vissterfte sos@ghvgroenehart.nl
Redactie Nieuwslijn Hans Moolenaar (Ton van der spiegel) p/a GHV/Groene Hart redactie, Madesteinweg 34, 2553 EC Den Haag redactie@ghvgroenehart.nl Contactadres Karperactiviteiten karpervissen@ghvgroenehart.nl Contactadres Speyclub speyclub@ghvgroenehart.nl
Clubhuisbeheerder Wim Peeters beheerder@ghvgroenehart.nl
in deze uitgave
8
VoorPrET
12
18
26
4 5 6 8 12 14 16 18 21 22 26 30
DE gEVlogEn DuiTsEr
VISSEN MET JERKBAITS
PEuTErFonDs
Voorwoord (Ton van der Spiegel) Bakens van Hoop (Maurice van ‘t Hof) Biohutten op scheveningen (Ton van der Spiegel) Voorpret (Arnout Terlouw) De gevlogen Duitser (Erik en Juri Froger) Herstart ‘s-gravenhaagse Vliegvisser (Jan Ockhorst) Kroeskarper (Ton van der Spiegel) Vissen met Jerkbaits (Hakon Nadorp) Jeugdviswedstrijd afdeling MWV gouds Water en het Veen deel 2 (Hans van der Kleij) PeuterFonds (Namens Stichting PeuterFonds Juri Froger) De sinasmaai,
(John Hoogervorst)
“Mathijs en Erik hebben samen de grootste lol op de visdag bij de Topstek georganiseerd door het PeuterFonds.” Zie ook het artikel op pagina 26.
VOORWOORD
4
Beste sportvissers, Dat viel toch weer tegen afgelopen periode, het vissen van de individuele sportvisser heeft er in de afgelopen anderhalf jaar weliswaar niet onder geleden, integendeel zelfs, maar onze groepsactiviteiten wel. op het moment van schrijven van dit voorwoord lijkt het de goede kant op te gaan en zijn de eerste groepsactiviteiten in de Topstek en op ons mooie, nieuwe terras alweer georganiseerd. in september zijn er ook weer volop activiteiten geprogrammeerd.
uiTrEiKing BVK WissElBEKEr Door Ton AAn BAs. We kijken ook uit naar het komende Internationaal TerugMeldWeekend (ITMW) van de Belangenvereniging Verantwoord Karperbeheer in het weekend van 24/26 september. Het vorige ITMW is gewonnen door ons lid, Bas Pauw, die in dat weekend maar liefst 5 projectspiegels van het SKPproject Gouda wist te vangen. Alleen had Bas als gevolg van beperkingen in de coronatijd de BVK-wisselbeker met een nieuwe inscriptie nog niet ontvangen. Medio juli mocht ik namens de BVK aan Bas dan eindelijk de felbegeerde BVK-wisseltrofee uitreiken. Coördinator van SKP Gouda, Niels Koetsier, had voor een mooie taart gezorgd en onze penningmeester, Ben Boere, voor en cadeaubon.
TAArT BAs.
Ik ben benieuwd of we de wisseltrofee dit najaar kunnen vasthouden. Eigenlijk gun ik de beker ook wel eens een keer aan een van die andere mooie SKP-projecten in Nederland en Vlaanderen. Over karper gesproken, we hebben in de afgelopen tien jaar een fantastisch mooi karperbestand weten op te bouwen in de tussenboezems van onze Reeuwijkse polders. Een prachtig bestand bestaande uit edelschubs, spiegelkarpers met de meest mooie patronen en rijenkarpers met schubben op de zijlijn zo mooi in lijn dat je je ogen bijna niet gelooft! En dat is geen visserslatijn! Juist in dat tussenboezemstelsel brak eind juli een dijk van de Middelburg-Tempelpolder door. We vreesden het ergste voor ‘onze’ vis, maar na een snelle inspectie door Kors Verweij van onze commissie Viswaterbeheer, bleek dat mee te vallen. En de oorzaak?
Alle beste stuurlui aan wal hebben inmiddels wel wat geroepen. De Amerikaanse rivierkreeft zou de oorzaak zijn. Moet je weten dat in het betreffende deel van de tussenboezem alleen al meer dan 250/300 kg per week wordt
AD - DiJKDoorBrEEK rEEuWiJK. weggevangen en dat de dijk daar regelmatig door Rijnland op scheuren en gangen wordt geïnspecteerd. Om een goed oordeel te kunnen geven, zal er eerst onderzoek moeten plaatsvinden. Rijnland is daarmee bezig. Waterhuishoudkundig gezien is het een vrij complexe diepe polder met veel zoute kwel en veel onverwachte veenopstulpingen vanuit de waterbodems. Niet echt stabiel dus. We wachten de resultaten van het onderzoek door Rijnland af. Ton van der spiegel
DE lEEggEloPEn WETEring - FoTo HoogHEEMrAADsCHAP VAn riJnlAnD.
BAKENS VAN HOOP Bakens van Hoop
sofie, mijn sofie ... als een vogel zorgde ze voor mij en de kinderen. Ze was het licht in huis, en een sieraad voor het dorp. Maar ik moest haar verlaten, mijn hengel dweepte ... voor Vrouwe Wereld, ... over grote avonturen, ... vangsten, voorbij de horizon. ik verliet huis en haard als grofvuil, met mijn visuitrusting. Ze krijste me na: ‘Jij altijd met je hengels en dobbers!’ nu staar ik over het water naar mijn pennetje, in het water van de vaart op mijn oude stek. na jaren van afwezigheid ben ik teruggekeerd, woon bij een vriend, in zijn tuinhuisje, niets heb ik meer... slechts de rust van het moment. Mijn blik volgt de vaste hengel naar de overkant. Daar fietst zij! Haar rok wappert in de wind – als een vlinder, haar stem waait naar me toe: ‘Hé...’ ‘Moos...’ ‘Hé, Moos!’ ik steek mijn hand op en weet: ze komt. De brug is slechts 400 meter verder. ‘Zeg Moos, ik heb een tatoeage laten zetten.’ ‘Jij, een tatoeage?’ ‘Een grote dobber... wil je hem zien?’ ik knik ja: een dobber... een baken van hoop. ‘Dan moet je met me meekomen.’ De zon en de maan fietsen met ons mee. links de geelgroene weilanden, rechts het blauwgroene water. Het essentiële resteert en heeft altijd bestaan. Aangekomen, zie ik geen dobber. ‘De dobber is onder.’ Vis! – een schat uit de diepte! Wat een stek... Het geeft een fijn gevoel weer thuis te zijn. Maurice van ‘t Hof
5
6
BIOHUTTEN OP SCHEVENINGEN
Vrijwilligers van onze vereniging zijn alweer een aantal jaren samen met vrijwilligers van rAVon en in samenwerking met het hoogheemraadschap van Delfland bezig om de intrek van glasaal in de scheveningse Binnenhaven naar gemaal schoute te monitoren. We zien dan vaak ook veel andere vissoorten voorbij komen. Als belangrijk onderdeel van de ecologische verbetering van water en visstand heeft Delfland de afgelopen jaren diverse maatregelen ter verbetering van de intrek van glasaal naar het zoete boezemwater van Den Haag uitgevoerd. Maar er gebeurt meer in het kader van vismigratie en -ecologie in de haven. ook door andere visliefhebbers en andere organisaties. sinds februari van dit jaar hangen er op diverse locaties onder de drijvende botensteigers zgn. Biohutten. ProJECT lEVEnDE HAVEn
Het te water laten en installeren van de Biohutten is onderdeel van het project Levende Haven. Het project brengt de onderwaterwereld in de Scheveningse haven in beeld, stimuleert de biodiversiteit onder water en zorgt voor lessen over ecologie op het Haagse Maris College. In totaal zijn er 10 Biohutten geïnstalleerd in de Scheveningse haven.
Het project Levende Haven is een samenwerkingsproject van Ecocean, het Maris College en Stichting Noordzeevis uit Scheveningen. Ecocean is een internationaal bedrijf dat ecologische kooien maakt om biodiversiteit in sloten, rivieren, kanalen, meren, zeeën en oceanen te stimuleren. Stichting Noordzeevis uit Scheveningen staat voor meer consumptie
van lokaal gevangen vis. De Noordzee is een rijke zee met heel veel vis en de stichting werkt daarom graag mee om dat zo te houden. Deze drie partijen willen de Biohutten ook gebruiken om de jongeren van het Maris College te onderwijzen over maritieme ecologie en te enthousiasmeren voor een baan in de wetenschap of vissector.
HAVEnMEEsTEr CEEs DuVEKoT En MATTHiJs DEn HEiJEr VoorZiTTEr sTiCHTing noorDZEEVis uiT sCHEVEningEn lATEn DE EErsTE BioHuT TE WATEr.
BioHuT in DE sCHEVEningsE HAVEn.
PAling in EEn BioHuT.
sCHoolTJE HArDEr BroED.
PrACHTigE onDErWATErWErElD in DE HAVEn.
Er wordt een lespakket opgesteld en de leerlingen gaan aan de slag met onderzoek naar, en monitoring van de Biohutten, krijgen les in maritieme ecologie en gaan zelf aan de slag met het produceren van ecologische kooien, die het leven in de zee ten goede komen. Jongeren, oud-vissers, visserij en onderwijs worden gekoppeld in dit project. BioHuTTEn
Havens en kustzones zijn belangrijke plekken voor jonge vissen. Ondiep water aan de kust en de aanwezigheid van schepen en andere voorwerpen in havens biedt jonge vissen plek om te schuilen tegen grotere vissen. Hoe groter een vis wordt, hoe groter zijn kans op overleven is. Een Biohut biedt jonge vis een goede kans om veilig op te groeien. Een Biohut is een ecologische kooi met oesterschelpen in het midden. De oesterschelpen zorgen voor voedingstoffen en de kooi biedt kleine visjes bescherming tegen grotere vissen. In en om de biohutten zijn inmiddels al diverse kleinere en grotere vissen waargenomen. Zie de afbeeldingen van ondergetekende bij dit artikel.
Ton van der spiegel
BioHuT inForMATiEBroCHurE VAn ECoCEAn.
8
VOORPRET; DE WEG NAAR HET ‘ONBEKENDE’ Wat we meestal zien voorbijkomen van een vistrip of sessie zijn de vangstfoto’s en soms een paar sfeerfoto’s die wat van de omgeving of het water laten zien. Maar wat je niet ziet is wat daar allemaal aan vooraf is gegaan; dat proces is vaak minstens net zo waardevol, net zo mooi, zo niet nog mooier dan de vangst van een grote vis.
Voor mij is de weg er naar toe minstens zo belangrijk en mooi. Of dat nu is voor een extreme buitenlandse trip of voor mijn visserij dichter bij huis. Voorwerk, het uitzoeken, is voor mij voorpret wat ik voor geen goud zou willen missen! Natuurlijk is het vangen van een grote (droom)vis mooi, maar voor mij wordt de vangst of de ‘waarde’ van zo’n vis bepaald door de moeite die je er voor hebt moeten doen. Moeite (en tijd) die zich kan vertalen in vele aspecten. Het uitzoeken waar een bepaalde (target)vis zwemt, wat de beste aanpak of aas is, welke periode, op welke stekken je het meeste kans maakt, ontberingen van een avontuurlijke reis, weersomstandigheden, voorvoeren, uitpeilen, observeren, onverwachte tegenslagen, materiaalpech, noem maar op. De beste en mooiste herinneringen heb ik aan vangsten en trips waar gepionierd moest worden en waar de visserij, door wat voor oorzaken dan ook, taai was. Tegen veel van mijn mede-vissers/vrienden die weleens met mij op een avontuurlijke trip zijn mee geweest zeg ik altijd dat zo’n trip zelden of nooit als gepland loopt, dat het kan tegenzitten… maar dat ze altijd met een verhaal thuiskomen! suPErlEuK Op dit moment bestaat die voorpret uit de voorbereiding op een trip naar Noord-Noorwegen, op een voor mij nieuwe locatie. De laatste 10 jaar of zo probeer ik elk jaar een trip naar Noorwegen te plannen, maar dan wel elke keer naar een nieuwe locatie, een nieuw voor mij onbekend gebied. Door de jaren heen ben ik natuurlijk wel heel wat wijzer geworden als het gaat om de visserij daar, met name op heilbot en weet ik steeds beter waar we de meeste kans maken op deze mega-platvissen en wat voor materiaal en (kunst)aas we mee moeten nemen. De voorbereiding en voorpret zit hem voor een groot deel in het van tevoren bestuderen van de waterkaarten/dieptekaarten naar potentiele (heilbot) hotspots om die vervolgens in detail te bekijken (met behulp van de Navionics webapp), uit te printen en te bundelen in een map. Daarmee kunnen we, aan de hand van de weersomstandigheden (lees: wind) een plan maken voor de week/dagen tijdens de trip. Maar ook op het gebied van hengelsportmateriaal en (kunst)aas is er voorpret. Het kan altijd beter, leuker is de gedachte… of dat nu om hengels, molen/reels gaat of om nieuw kunsttaas, een nieuwe techniek. Alleen al daarmee bezig zijn is leuk! Net als een avondje plannen met medevissers die meegaan op de trip. Altijd weer heel gezellig, waarmee de trip dan eigenlijk al begonnen is…
VoorPrET, VoorBErEiDing oP EEn noorsE TriP: uiTZoEKEn VAn PoTEnTiElE HEilBoTsTEKKEn.
VoorBErEiDing, KnuTsElEn AAn (niEuW) KunsTAAs; VoorPrET!
VoorBErEiDing is niET AllEEn lEuK, HET loonT ooK!
soMs ZiT HET MEE, VAAK ZiT HET TEgEn… Je probeert een trip, sessie of visdag zo goed mogelijk voor te bereiden, maar je hebt niet alles in de hand, verre van dat, zo is door de jaren heen wel gebleken. De praktijk is vaak weerbarstiger dan gedacht. Heb je een stek nauwkeurig uitgepeild en dagenlang voorgevoerd, zit er op het moment surpreme een andere visser op de stek. Heb je de trip zorgvuldig in de beste week gepland, met de beste waterstand, dan zit je plots toch met hoog en chocola gekleurd water door onverwachte regenbuien in de ‘droge’ tijd. Een week snoeken in Zweden in het (vroege) voorjaar, heerlijk vooruitzicht altijd, maar ook dan kan het goed tegenzitten, hoe goed gepland ook. Nachtvorst die niet alleen het net lekker opgewarmde water abrupt afkoelt, maar ook zorgt voor ijsvorming die je voor de nodige problemen stelt. Windstille dagen of juist extreem veel wind, die roet in het eten gooit waardoor het buffelen voor een visje wordt zo’n week. Maar elke vis telt dan dubbel en een dikke metersnoek voelt aan als een overwinning. Prachtig! VoorBErEiDing En VoorWErK Nu, in de tijd van internet en social media, is informatie vergaren, contacten leggen, etc. natuurlijk een heel stuk
gEDETAillEErDE KAArTEn VAn FrAnKriJK En nEDErlAnD. urEn Kon iK Er MEE ZoET ZiJn…
makkelijker geworden. Tools als Google maps, Navionics, reisplanners en andere handige websites bestonden nog niet. Je moest het vooral hebben van info van (buitenlandse) vrienden/kennissen, informatie uit magazines en zelf aan gedetailleerde kaarten zien te komen. Ik kan je verzekeren dat dat niet altijd even makkelijk was! Voor Frankrijk had je de uitgebreide serie Carte Blue, waarop elk landweggetje en boerderij stond en voor Nederland de Topografische Atlassen per provincie met ook een schaal van 1:25.000. Die kaarten en atlassen werden urenlang minutieus uitgepluisd op zoek naar nieuwe ‘onbekende’ wateren en de weg om er te komen. Met behulp daarvan werden heel wat minder in het oog springende stekken, vaarten, meertjes, etc ontdekt… sPAAns AVonTuur Op zoek naar informatie over de comizo barbeel in Spanje, een Iberische barbeelsoort die tot wel 20 kg zwaar kan worden, verzamelde ik 30 jaar geleden Spaanse magazines, bestelde ik gedetailleerde (water)kaarten van Extremadura en Castilla
ZoEKToCHT gEslAAgD, nAAr DE (ToEn nog) onBEKEnDE CoMiZo BArBEEl.
la Mancha (wat niet makkelijk was kan ik je verzekeren!) en correspondeerde ik per brief met Spaanse vissers om maar zoveel mogelijk te weten te komen van deze nog vrijwel onbekende barbeelsoort. Dat leidde uiteindelijk tot een stap in het onbekende, een pionierstrip naar het hart van Spanje in de hoop op zo’n reuzenbarbeel. Met vallen en opstaan werden we wijzer, waar we de meeste kans hadden, voor welk aas en welke dieptes die barbelen een voorkeur hadden, aastijden... Het is moeilijk te beschrijven wat voor gevoel er boven kwam toen de eerste comizo barbeel op de mat lag! De lange weg (letterlijk en figuurlijk), de voorbereidingen, het onbekende, het kwam allemaal samen die eerste comizo-trip. Een onvergetelijk avontuur! MoEiliJK AnTWoorD Vaak krijg ik de vraag wat nu mijn mooiste vangst was. Daar kan ik heel moeilijk een eenduidig antwoord op geven. Het is het hele plaatje wat telt.
De eerste 5 kg+ brasem in Nederland, het resultaat van wekenlang voorvoeren en doorzetten, omdat dat toen nog als min of meer onbestaand werd geacht? De vangst van een monsterachtige goonch en grote golden mahseer in India waar ik door onvoorziene omstandigheden bijna 3 weken in mijn eentje verbleef? De vangst van een spiegel van 29 kg, ‘the Beast’, in Frankrijk in 1991 van een nog vrijwel onbekend water, een vangst met een bijzonder verhaal? Die enorme Papuan bass van wereldrecordformaat die ik de een na laatste dag ving tijdens een supertaaie trip in West-Papua. De eerste, enorme laulau meerval van de Corentijne rivier in Suriname na een ongekend spannende dril van een uur? Of toch mijn eerste 20 kg+ graskarper in Nederland, drijvend gevangen? Stuk voor stuk vangsten en vissen met een verhaal. Een verhaal, een vangst met een blijvende herinnering, juist door de weg ernaar toe!
‘THE BEAsT’, EEn Vis MET EEn VErHAAl.
AllE VoorBErEiDingEn, DE lAngE WEg, DE lAngE Dril… onVErgETEliJK!
loon nAAr WErKEn; EEn goonCH, EEn Vis VAn EEn AnDErE PlAnEET Zo lEEK HET.
KlEinE WErElD Het vangen van een grote, bijzondere vis is tegenwoordig letterlijk en figuurlijk een stuk dichterbij gekomen. De wereld is kleiner geworden en veel is inmiddels bekend; waar en hoe is een stuk van de puzzel die gauw gelegd is. Je moet het natuurlijk nog wel doen, het avontuur aangaan.
Maar voor wie dat niet wil, wie voor het gemak gaat, misschien niet zo avontuurlijk is ingesteld, zijn er tegenwoordig legio mogelijkheden. Een arapaima of roodstaartmeerval vangen? Daarvoor hoef je niet op expeditie meer naar het Amazonegebied, exotische visvijvers genoeg in Thailand.
11
nooDgEDWongEn 3 WEKEn AllEEn in inDiA MET MiJn giDs KriPAl. nA DEZE HiMAlAyA MAHsEEr Kon DE TriP Al niET MEEr sTuK!
Een grote Beluga-steur vangen? Dat kan je tegenwoordig zelfs in Nederland. Een 25 kg+ karper vangen? Genoeg betaalwateren in binnen- en buitenland waar je daar kans op maakt. Natuurlijk zwemmen die niet zomaar maar in je net, maar je weet in ieder geval waar je moet zijn en dat ze er zwemmen, wat er ook gebeurt. Voor mij persoonlijk zou ik het avontuur, de moeite, het voorwerk, het verhaal én de voorpret wel missen… Arnout Terlouw
WEsT PAPuA; WAT EEn AVonTuur, WAT EEn TAAiE TriP, WAT EEn Vis! Zo lEEK HET.
EEn gEriCHTE gEVAngEn 20Plus grAsKArPEr gEEFT nAAsT AllE VoorPrET EEn MEEr DAn BEVrEDigEnD gEVoEl.
12
DE GEVLOGEN DUITSER
in deze rubriek zal ik in iedere editie van het gHV / groene Hart Magazine vertellen over spiegelkarperproject gerelateerde zaken. Vaak zal één van onze eigen sKP’s onderwerp van gesprek zijn, soms zal ik wat dieper in gaan op een bepaald type spiegelkarper, of we kijken eens wat één specifieke projectspiegel zoal uitspookt op onze wateren.
is DE gEVlogEn DuiTsEr nu ECHT gEVlogEn?
Eén van de meest gevangen karpers van ons SKP is toch wel de Gevlogen Duitser. Een vis die meerdere malen de eer had om de zwaarste vis van ons project te zijn. Maar liefst tien keer kwam deze vis op de kant, maar voor het laatst al in 2016 en toen drie keer kort achter elkaar. Nu is het voor deze karper niet nieuw om een aantal jaar niets van zich te laten horen, vandaar ook z’n naam. Die naam heeft Joris Weitjens hem overigens gegeven toen deze vis de ‘Spiegel van de maand’ was bij de Belangenvereniging Verantwoord Karperbeheer (BVK). Erik schreef toen onderstaand artikel over de in 2005 uitgezette vis.
Een groot deel van de in Den Haag uitgezette spiegelkarpers zijn uitgezet in parkwateren die in open verbinding staan met het boezemwater. Een bewuste keuze, omdat die parken aan het uiterste einde van het boezemstelsel liggen, zo hopen we de vissen zo lang mogelijk in de stad te houden. Dat lijkt vaak ook te lukken, de vissen worden in en om de parken goed terug gevangen. Zo ook de Spiegel van de maand. Deze vis, uitgezet eind 2005 in De Waterpartij met een formaat van 33 cm. bij 800 gram, lijkt het daar prima naar de zin te hebben. Na 1,5 groeiseizoen komt ze in de zomer van 2006 voor het eerst weer op de kant, in blakende conditie. Een groei van 23 cm en ze weegt al 5,3 kg, dat gaat goed, en dat blijft het gaan. De twee jaar die volgen wordt ze ook gevangen, iedere keer goed gegroeid en iedere keer in het park waar ze is uitgezet. In 2009, tot nu toe de laatste keer dat ze in het park gevangen is, was het een stevige vis van 9,2 kilo bij 66 cm. Maar dan verdwijnt ze.
Vier jaar lang is de vis spoorloos en duikt vervolgens bijna 7 km van de uitzetplek op in een van grote kanalen van Den Haag. Maar waarom helemaal daar? Het ging toch goed in het park? Ze groeide goed, dus het voedselaanbod zal daar toch ook niet verkeerd zijn. In de parken is natuurlijk lekker veel, makkelijk voedsel te vinden. Er wordt vrij veel gevist, dus vissersvoer ligt er genoeg en de eendjes worden veel en vaak gevoerd. De eerste karper die geen brood lust moet nog gevonden worden. Is ze misschien te vaak gevangen?
De laatste keer dat ze in het park gevangen is was op 25 oktober 2009. Een kleine drie weken later was er weer een uitzetting, 178 spiegelkarpertjes komen erbij in De Waterpartij. Werd het te druk? In 2006 en 2007 zijn er in hetzelfde park ook flinke uitzettingen geweest, ik kan me niet voorstellen dat de uitzetting van 2009 dan ineens de druppel is die de emmer doet overlopen. Zaten er bij de laatste uitzetting misschien wat avonturiers die direct het
park uitzwommen, enkele van de oudere bewoners in hun kielzog meenemend? Of kiest de karper er voor om het solidaire om te ruilen voor het solitaire? Tijd om op eigen vinnen te staan zeg maar… Wie zal het zeggen.
Bovenstaand artikel stamt uit april 2016. Na het verschijnen van dit artikel wordt de vis drie keer kort achter elkaar gevangen, in mei, juli en september. Dat is op zichzelf al een vrij bijzonder gegeven, maar vervolgens verdwijnt ‘ie weer. Is de vis weer verder gezwommen? Of heeft hij of zij de pijp aan Maarten gegeven? Ik denk zelf het laatste, niets heeft immers het eeuwige leven, ook een projectspiegel niet. In 2016 was de karper 13 of 14 jaar oud en was in niet al te beste conditie, zoals te zien is op de foto, hoewel die foto net na de paai genomen is. Maar wie weet vertoeft ‘ie wel lekker ergens in het Westland, of is hij echt op avontuur gegaan en is een sluis gepasseerd? Het kan allemaal en dat is nou precies wat er zo leuk is aan de spiegelkarperprojecten. Erik en Juri Froger
EriK in 2013 MET DE gEVlogEn DuiTsEr oP 14K 80CM.
Juri in Juli 2016 MET DE EEn nA lAATsTE VAngsT.
14
HERSTART ’S-GRAVENHAAGSE VLIEGVISSER
Ten gevolge van de coronacrisis was ons clubhuis de Topstek een jaar gesloten. Er zijn in die tijd ook geen gezamenlijke visdagen georganiseerd noch cursussen gegeven. onze vliegvissers zijn echter wel blijven vissen en je zou kunnen zeggen dat het clubbezoek werd gedigitaliseerd. De app van de vliegvisgroep was voor corona al populair, maar groeide het afgelopen jaar uit tot een ware bron van tips en trucs. op de app worden adviezen gegeven materiaal besproken, stekken gedeeld en zelfs vliegen voorgebonden. Het is een onmisbaar middel gebleken om onderling contact te blijven houden. Dit zal het ook blijven, maar…. Al sinds begin juli kriebelde het en wilden we weer van start. samen met het uitzicht op afronding van de werkzaamheden aan een prachtig nieuw terras kwam de wens om weer iets te organiseren. Verruiming van de coronamaatregelen hebben ook zeker geholpen. Na een korte periode van intensief overleg zijn we een plan gaan maken met als doel om op zondag 25 juli weer beginnen met een inloopmiddag van twee tot vijf uur. Voor het eerst weer eens gezellig samenkomen onder het genot van een hapje en een drankje.
De weersvoorspelling was slecht en aangezien het zich vooral buiten op het terras zou afspelen zag het er niet goed uit. Toch hebben we het door laten gaan in de hoop dat de regen mee zou vallen. En niet onbelangrijk, de boodschappen waren al gedaan. Om twee uur exact waren daar gelijk de eerste vliegvissers.
DE EErsTE inlooPMiDDAg oP 25 Juli.
DE HAPJEs TiJDEns DE inlooPMiDDAg. HET sTuK ZAlM is Door PAulus ZElF gErooKT.
VoorBErEiDing Voor DE HAPJEs.
Het terras liep langzaam vol, voor iedereen was een zitplaats zodat we de middag volgens de toen geldende coronamaatregelen konden laten doorgaan. De hapjes, verzorgd door Paulus Hogervorst, zagen er geweldig uit en iedereen liet het zich smaken. Bij de aanwezige leden was duidelijk behoefte om elkaar weer eens te ontmoeten. Uiteindelijk werkte het weer geweldig mee, het was zonnig en de eerste regen kwam pas tien minuten voor het einde van de middag. Voor ons een geslaagd begin van een nieuw seizoen. En de gelegenheid om het nieuwe embleem van de ’s-Gravenhaagse Vliegvisser aan de aanwezigen uit te reiken.
EEn niEuW EMBlEEM Voor oP HET VEsT
Hierna zijn ook de clubavonden op dinsdag weer begonnen. De eerste dinsdag direct op 27 juli en daarna tot september om de veertien dagen. Wel met enige beperkingen om toch het risico op besmetting zo klein mogelijk te houden. We reserveren binnen voor maximaal 12 man een plek aan de bindtafels. Voor de rest van de bezoekers is er plek op het terras. In september zijn we weer alle dinsdag avonden open en passen onze maatregelen aan waar het nodig is. Tijdens de gesloten tijd is er regelmatig (via het contactformulier) naar de mogelijkheid om te leren werpen geïnformeerd. Dus als het lukt, hopen we dit jaar nog een werp- en een bindcursus te kunnen verzorgen. Ook willen we weer onze maandelijkse gezamenlijke visdagen gaan organiseren. In het afgelopen jaar zijn er toch nog nieuwe aanmeldingen gekomen voor deelname aan de ’s-Gravenhaagse Vliegvisser. Wij hebben lang uitgekeken naar een herstart met gezellige clubavonden waar nieuwe deelnemers en oudgedienden elkaar kunnen ontmoeten. Nu is het weer zover, dus welkom op de dinsdagavond bij de ’s-Gravenhaagse Vliegvisser. Wij zijn aanwezig van 19:30 -23:00 uur in de Topstek aan de Madesteinweg 34 in Den Haag. namens de commissie Vliegvissen, Jan ockhorst
27 Juli DE EErsTE CluBAVonD.
16
KROESKARPER
Van veel voorkomende slootjesvis tot kwetsbare vis
De favoriete vissoort uit mijn jeugd, de kroeskarper (Carassius carassius), lijkt in veel viswateren in onze regio zo goed als verdwenen. De favoriete leefomgeving van mijn troetelsoort waren de heldere en plantenrijke sloten, zoals vroeger, de Broeksloot in Voorburg, de Haagse Beek, de Benthuizervaart, maar ook polders zoals Polder Hoenkoop bij Haastrecht. Juist deze vissoort, een echte overlevingskunstenaar die zelfs de meest zuurstofarme tot zuurstofloze omstandigheden lang kan overleven, is sinds de jaren ’70 van de vorige eeuw hard in voorkomen achteruitgegaan. Wat is er aan de hand en krijgen we die kroeskarper ooit nog terug?
BEnTHuiZErVAArT, EEn VAn ouDsHEr TyPisCH KroEsKArPErWATEr.
lEEFoMgEVing Oorspronkelijk hoort de kroeskarper thuis in poelen in de overstromingsvlakten van rivieren. De vis is goed aangepast aan lage waterpeilen in de zomer en kan dan bij lage zuurstofgehalten zelfs tijdelijk in de modder overleven. De kroeskarper komt voor in zowel grote als kleine, stilstaande of langzaam stromende wateren. De voorkeur gaat uit naar stilstaande, ondiepe en vooral rijk begroeide wateren, zoals sloten, weteringen en kleine plasjes of meren. Het is een echte fytofiele (plantminnende) vissoort. VoorTPlAnTing Plantenrijk water en dus meestal helder water is nodig om de voortplanting van kroeskarper succesvol te laten verlopen. Kroeskarpers paaien in de maanden mei, juni en juli in ondiepe plantenrijke wateren. Als het vrouwtje haar eieren legt, worden deze door de mannetjes bevrucht. De plakkerige eieren hechten zich hierna aan waterplanten om 5 tot 8 dagen later uit te komen. De uitgekomen kleurloze kroeskarperlarven bezitten een speciale klier op de kop waarmee ze zich vastzetten op waterplanten. Na een aantal dagen te hebben vastgezeten beginnen de larven actief klein dierlijk plankton te eten. Ze hebben dan een
lengte van ongeveer 6-7 mm.
ouDE BuiZErDlAAn DEn HAAg.
VoEDsEl En groEi Volwassen kroeskarpers zoeken hun voedsel vooral in of nabij de bodem. Ze eten zowel dierlijk als plantaardig voedsel. Hun dierlijk voedsel bestaat vooral uit insecten(larven), wormen en kleine kreeftachtigen (watervlooien). Plantaardig voedsel wordt vooral in de zomerperiode gegeten. Bij goede groei kunnen kroeskarpers lengtes tot 40 – 45 cm bereiken bij een gewicht van ca. 2 kg.
ACHTEruiTgAng De kroeskarperpopulatie in Nederland is naar schatting met meer dan de helft afgenomen. Oorzaken van de achteruitgang die in de onderzoeksliteratuur worden genoemd zijn vermesting van het water, waardoor waterplanten verdwenen, gevoeligheid voor verontreiniging met Pcb’s en verdringing door kruisingen met de giebel (Carassius gibelio). Naar kruisingen met de giebel is sporadisch onderzoek gedaan en dat lijkt overigens wel mee te vallen. Veel van het kroeskarper DNA in Nederlandse wateren blijkt toch nog steeds genetisch behoorlijk zuiver te zijn. Dat verdringing door kruisingen met giebel of gewone karper minder aannemelijk
lijkt in onze viswateren klopt ook wel met de bevindingen van onze eigen veldploeg van de commissie Viswaterbeheer. In viswateren waar wij in het verleden met visserijkundig onderzoek veel kroeskarper vingen, en waar de kroeskarper zo goed als verdwenen is, komt nog steeds geen giebel voor. Ook hebben in de periode van achteruitgang in de betreffende wateren geen noemenswaardige veranderingen in de bezetting met gewone karper (Cyprinus carpio) plaatsgevonden; in die wateren was steeds sprake van een relatief lage karperbezetting. VErAnDErEnDE VoEDsEloMsTAnDigHEDEn In de verenigingswateren die we ge-
DE FAMiliE KroEsKArPEr Als EnigE oVErgEBlEVEn VissoorT
KroEsKArPEr oP Zn MooisT.
volgd hebben, zijn zo op het oog de omstandigheden voor kroeskarper alleen maar beter geworden. Tot frustratie van veel sportvissers is de plantengroei vaak explosief toegenomen. Helder water en veel onderwaterplanten dus. Maar de kroeskarper is desondanks niet teruggekeerd. Waar kan dat nog meer aan liggen?
Allereerst is de voedselrijkdom van het water die mede wordt bepaald door de aanwezigheid van de voedingsstoffen nitraat en fosfaat, de laatste decennia drastisch minder geworden. Minder algen hierdoor, helderder water, en daardoor meer onderwaterplanten, maar ook minder voedsel in de vorm van kleine kreeftachtigen die een belangrijk onderdeel zijn op het menu van de kroeskarper. Niet alleen is dat terug te zien in de kroeskarperstand maar in veel van onze binnenwateren in de totale visstand. Kon je in de vorige eeuw in polders nog visbestanden tegenkomen tot 200 – 350 kg/ha, momenteel mag je blij zijn als er 50 kg/ha aanwezig is. Die drastische teruggang van de visstanden in polderwateren is niet alleen te wijten aan het terugdringen van fosfaten en nitraten. In 2017 bleek uit een onderzoek van de Radboud Universiteit dat in Duitse natuurgebieden over een periode van 27 jaar meer dan 75% van de insecten waren verdwenen! Wanneer je uitgaat van ongeveer eenzelfde teruggang van het insectenbestand in Nederland – en alles wijst daarop – dan betekent dat ook een enorme teruggang van het bestand aan insectenlarven in het water. En juist die insectenlarven vormen een belangrijk onderdeel van het voedsel voor de volwassen kroeskarper.
KroEsKArPErs uiT DE BEnTHuiZErVAArT VAn WElEEr.
Ook de achteruitgang van een andere kenmerkende poldervissoort als de ruisvoorn (Scardinius erythrophthalmus) is hieraan deels te wijten, hoewel bij deze vissoort ook de isolatie van paai-, opgroei- en overwinteringsgebieden door versnippering van polderwater medeoorzaak is.
PiloTs Voor HErinTroDuCTiE Ondanks de wetenschap dat er nog veel mis kan zijn met het juiste voedselaanbod voor opgroeiende kroeskarpers, hebben we vorig jaar in samenspraak met de gemeente Den Haag en het hoogheemraadschap van Delfland in het Overlegplatform Haagse Wateren een plan opgesteld voor een herintroductiepilot. In twee relatief kleine en geïsoleerde Haagse plantenrijke wateren (middendeel Haagse Beek en Oude Buizerdlaan) waarin vroeger een prachtige kroeskarperstand aanwezig was, zou opnieuw kroeskarper met een gemiddelde lengte van 25 cm worden uitgezet. Ook een klein nieuw watertje met een geschikte leefomgeving en een relatief lage visbezetting (Florence Nightingale Park) zou in de pilot worden betrokken. Het herintroductie experiment is in 2020 helaas nog niet van start gegaan omdat er nog geen geschikte viskweker kon worden gevonden die de kroeskarper kon leveren. Er wordt bij (buitenlandse) viskwekers wel kroeskarper aangeboden maar bij navraag bleek dat giebel te zijn. En die willen we nu net niet hebben. We blijven verder zoeken naar een geschikte leverancier. namens de commissie Haagse wateren, Ton van der spiegel
liD VAn onZE VErEniging, JEroEn olTMAns, MET EEn DiKKE KroEs uiT EEn VAn onZE PolDErWATErEn.
onDErsCHEiDingsKEnMErKEn KroEsKArPEr • Rugvin bol (convex), staartvin nau welijks gevorkt • Donkere staartvlek bij jonge kroes karpertjes • Geen bekdraden • Aantal schubben op de zijlijn: 33-36 • Gouden kleur met oranje vinnen (soms zilveren exemplaren)
BronnEn: Wijmans, P.A.D.M, 2009. Kennisdocument kroeskarper Carassius carassius (Linnaeus,1758). Kennisdocument 30. Sportvisserij Nederland, Bilthoven.
Hallmann CA, Sorg M, Jongejans E, Siepel H, Hofland N, Schwan H, et al. (2017) More than 75 percent decline over 27 years in total flying insect biomass in protected areas. PLoS ONE 12(10): e0185809. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0 185809 Sebastiaan Rückert, Frank Spikmans, Hans Breeuwer, Dick Roelofs. Kwetsbare kroeskarpers. Visionair nr. 46, december 2017. Sportvisserij Nederland, Bilthoven
18
EEN LANS BREKEN VOOR HET VISSEN MET JERKBAITS
Met dit artikel wil ik het vissen met jerkbaits promoten. ik heb het idee dat dit meer en meer een vergeten stukje kunstaas aan het worden is. Als ik kijk naar medevissers aan de waterkant of op social media dan wordt er met dit kunstaas steeds minder gevist. Misschien zie ik dit verkeerd?
Laatste paar jaren is vooral het vissen met (onverzwaarde) shads sterk in opkomst en het verbaast me niet als dit inmiddels het populairste kunstaas is wat in de speld wordt gehangen: relatief goedkoop, prima actie, eenvoudig te vissen en de groothandel zet marketingtechnisch vooral in op het ontwikkelen van shads in allerlei kleurcombinaties. Van origine ben ik een jerkbaitvisser. De jerkbaitvisserij heeft bij mij, vele jaren geleden, voor een omslag in mijn roofvisserij gezorgd. Als hobbyvissertje verslond ik VHS video’s en magazines (You Tube bestond toen niet helaas) over deze visserij, waardoor een knop omging en ik de stap heb genomen om een St Croix Premier jerkbaithengel en ABU reel aan te schaffen om het jerkbaiten onder de knie te krijgen. Toen begon ook mijn ‘verslaving’ voor jerkbaits en inmiddels heb ik dozen vol jerkbaits, waarvan de meesten al heel wat jaar geen zwemles meer hebben gehad en waarschijnlijk ook niet meer gaan krijgen. Maar ik krijg het niet over mijn hart om ze dan maar op Marktplaats aan te bieden... Helaas hoor en lees ik steeds minder over de jerkbait, ik wil met dit artikel graag een lans breken voor het vissen met dit fantastisch stukje kunstaas. Om met de deur in huis te vallen, vissen met jerkbaits is niet geschikt voor de luie visser. Het is een kunstaas wat je niet zomaar kan inwerpen en binnendraaien zoals met veel ander kunstaas. Je moet er zelf de actie inbrengen. En het heeft ook wat materiaaleisen: een korte stugge hengel (30-80 grams werpgewicht) én een werpreel. Natuurlijk kan je met een werpmolen vissen, alleen om dit kunstaas een actie mee te geven moet je de hengel van boven naar beneden te tikken. Dan werkt dit gewoonweg het prettigst met een reel die op de hengel ligt in plaats van een molen die er onder hangt. JErKBAiTs; EEn inTroDuCTiE Jerkbaits zijn vanuit Amerika eind jaren 90 overgewaaid naar Nederland. In Amerika werd er al in de jaren 30 mee gevist op vooral muskie. Mogelijk heb je
JErKBAiTs HoEVEn niET EnorM grooT En ZWAAr TE ZiJn. DEZE gliDEr is EEn ToPPiE. gehoord van merken zoals Suick, Bobby Baits en Cobbs. Maar wat is nu eigenlijk een jerkbait? Een jerkbait is een stukje kunstaas waarbij de lip ontbreekt. Hierdoor moet je dus zelf actie aan het kunstaas geven. Dit doe je door met je onderarm de hengel neerwaarts te tikken of rukjes (‘jerk’) cq. haaltjes te geven, waarbij je voor iedere nieuwe tik of rukje de slappe lijn (slack) opspoelt. Dit vergt wel wat oefening maar dit leer je vrij snel. Je zal zien dat het vissen met een reel beter geschikt is dan met
sTriKE Pro BusTErJErKs, ZEEr goEDE gliDErs.
een werpmolen Er zijn een hoop verschillende soorten jerkbaits. Om voor de uitleg het simpel te houden, kan je qua actie de jerkbaits onderverdelen in 3 types: 1. gliders 2. Divers 3. Hybrides
gliDErs Glider (glijders) zijn de meest populaire jerkbaits om te vissen. De schaatser onder de jerkbaits. Door het geven van tikken of haaltjes ‘glijdt’ de jerkbait van link naar rechts. Zijn de jerkbaits goed uitgelood, dan kan je ze zelfs zonder tikjes te geven al draaiend binnenvissen, wat een slangachtige actie geeft. Maar ik geef de voorkeur aan tikjes/ haaltjes. Speel met het kunstaas: las pauzes in, varieer in de snelheid. Snel binnentikken imiteert perfect een wegvluchtend gewond visje. Meeste aanbeten krijg ik op het moment dat ik de jerkbait stil laat hangen en weer opstart. Door het stil laten hangen geef je de snoek even een mooi mikpunt. Het is ook een ideaal aasje voor in de winter. Is de jerkbait suspending uitgelood, dan kan je deze jerkbait zeer traag binnen laten glijden. Na ieder tik of rukje een pauze van een paar seconden inlassen waardoor de jerkbait als het ware onder water zweeft. Bekende gliders zijn de Salmo Slider, waarbij de 10 en 12 cm prima geschikt zijn in onze polders. Andere goede gli-
HyBriDE JErKBAiTs.
ders zijn de Spro Rapper, de Westin Swim Glidebait en niet te vergeten de Strike Pro Buster Jerk in zijn vele kleuren en maten.
DiVErs Met deze jerkbaits wordt nauwelijks gevist. Vooral gliders en wat hybride jerkbaits zie je momenteel in de winkels hangen, maar geen divers. Hiervoor moet je toch over de grens kijken. Toch kan deze jerkbait mogelijk dressuurdoorbrekend werken. De actie kan je vergelijken met het zagen. Door een haal te geven duikt de drijvende jerkbait naar beneden. Door een paar seconden te wachten stijgt het weer richting het oppervlakte en geef je de volgende haal. Deze jerkbaits hebben vaak een lip aan de achterkant. Zijn deze van metaal dan kan je ze wat buigen om de duikrichting aan te passen. Bekende ‘zagers’ zijn de aloude Suick Thriller, de Salmo Jack en Bobby Baits. HyBriDEs Hybrides zijn de wiebelaars onder de jerkbaits. Actie is niet echt te voorspellen. Zo’n aasje heeft geen enorm wijd uitslaande actie of duikende actie, maar wiebelt of flankt vooral waarbij ze een beetje uitslaan. Het is wat moeilijk mee
EEn HEEMsJErK MoET JE HEBBEn.
te vissen. Je geeft haaltjes (‘pulls’) terwijl je lijn slap is (slack). Deze actie komt vooral omdat het bevestigingsoogje iets boven de neus van de jerkbait is gemonteerd (uitzonderingen daargelaten natuurlijk). In de winkels zijn er ook niet veel verschillende hybride jerkbaits te koop. Mijn favoriet én Zweden aasje nummer 1 is de Salmo Fatso 10 in zowel zinkende als drijvende uitvoering. Haaltjes geven en pauzes inlassen. De wiebelende actie doet de rest. Een andere fabriekshybride is de Strik Pro Ghostbuster. Deze zinkende hybride is niet echt geschikt voor het ondiepere polderwater, maar is wel een topper op dieper water. Belangrijkste tip als je wilt starten met jerkbaits. Kies je materiaal en kunstaas op het water dat je vooral bevist. Vis je graag op plassen, kanalen en vaarten in Nederland of Zweden, dan kan alles een tikkie groter en zwaarder. Jerkhengel 80-100 gr en jerkbaits van 15-20 cm welke al vaak zo’n 80 gram wegen. Spierballen werk dus. Vis je vooral, net als ik, in onze polders of stadswateren, ga dan voor kleiner kunstaas en lichtere hengels. Jerkbaits van 10-12 cm zoals de Salmo Slider en een lichtere jerkhengel met werpvermogen van 40-60 gram. Dun titanium onderlijn erop en je kan onvermoeid heel de dag vissen. HollAnDs EigEnBouW Jerkbaiten was enorm populair. Dit zorgde ervoor dat mensen ook zelf jerkbaits gingen bouwen en zeer goede jerkbaits maakte. Ook ik ben vroeger hiermee aan de slag gegaan en heb planken Meranti verzaagd, sjablonen verzameld en zo mijn eerste eigenbrouwels gemaakt. Leuke hobby en het vangen van snoek op je eigen bouw jerkbait geeft toch wel een extra kick. Ik heb ook dan wel wat dozen vol van deze Holland finest eigenbouw jerkbaits. Ik zal er een paar toelichten. Ten
eerste de jerkbaits van Madcow Fishing Tackle van Andre Koehoorn en Marco Dol. Je vindt ze op Facebook. Prima gliders, vooral ook in de polders zoals de Sara en de Dr. Dré. Daarnaast Arjan Willemsen met zijn hybride jerkbaits. Ik ben groot fan van zijn Halve Liter. Een van mijn grootste poldersnoeken (103 cm) heb ik hierop gevangen. Ook niet te vergeten uit Tukkerland: Eric de Lange met zijn Tukker glider jerkbait. De kunststof versie is te koop bij HotSpot Fishing. De beste hybride jerkbaits komen van Rob Kraaijeveld; Robbaits zoals zijn Torrob, Whopper en Striker. Tot slot, binnen onze vereniging hebben we ook een beroemde bouwer: Rene Heemskerk. De Heemsjerk is een prima eenvoudig te vissen glider en Rene én anderen hebben er al de nodige snoeken mee gevangen. Voor als we weer in het clubhuis kunnen zijn; aan de muur is het bouwproces te bekijken op een plank. Wil je zelf aan de slag om jerkbaits te bouwen, vraag Rene zeker om advies hoe hij dit aanpakt.Tot zover informatie over jerkbaits. Ik kan jullie aanbevelen om er eens mee te gaan vissen, zeker als je al met een baitcaster/ reel combi vist. Wil je meer informatie over het vissen met jerkbaits, mail de GHV Groene Hart Roofvisgroep of plaats op onze Facebook pagina een oproepje. Hopelijk zien we jullie snel aan de waterkant. Veel visplezier en blijf gezond. Haakon nadorp roofvisgroep gHV groene Hart
BusTErJErK, gEliEFD BiJ groTE En KlEinE snoEKEn.
JEUGDVISWEDSTRIJD AFDELING MWV
21
Op 28 mei j.l. heeft de Oranjevereniging Prinses Margriet een viswedstrijd voor de jeugd georganiseerd in ’t Beyerse, onder de rook van Stolwijk. Dat was niet voor het eerst, en de vorige edities waren behoorlijk succesvol. Om een en ander te stroomlijnen kreeg de afdeling MWV wederom de vraag te helpen. Nu, dat deden we graag. Dus togen we met 4 afdelingsleden naar ’t Beyerse, met voldoende maden, 10 extra hengels en een paar pakken voer. Naar het land van Dhr. Reuh, die had ook dit keer zijn land beschikbaar gesteld, achter zijn huis aan de brede vaarsloot. Natuurlijk is er in deze tijden goed nagedacht over de geldende coronamaatregelen. Tussen elk vissertje zat 1,5 en 3 meter ruimte. Te herkennen aan een stok in de wei, plus een emmer om de vis in te doen. We zouden niet gaan meten, alleen tellen.
De opkomst was overweldigend, 62 deelnemers waren op de uitnodiging afgekomen. Ze brachten ook nog een prima stemming mee. Al met al was het een hele gezellige boel vanaf de Beyerseweg, tot aan de Achterwetering toe. Naast dat wij als MWV voor voer, aas en extra materiaal hadden gezorgd, hadden we ook de prijzen meegenomen, 3 stuks, voor natuurlijk de nummers 1, 2, en 3. Ze kregen alle drie een eigen hengel met tuigje. Slechts de vangst viel dit jaar tegen… in de twee uur dat er gevist is in totaal maar 50 stuks. Dat is niet veel, in warmere voorjaren kon dat met gemak het dubbele zijn. Maar gezien de sfeer en het enthousiasme van de aanwezigen zien wij het toch als een succes en als een mooie manier om jonge mensen met de natuur in aanraking te laten komen. En om zo onze visafdeling MWV wat te promoten.
Bert Verstoep, mede namens de andere aanwezige MWV-leden (sven Achterberg, ronald Boer, Jan Boerefijn) Bij onderstaande winkeliers en regionale aanmeldpunten kan men lid worden van gHV - groene Hart en direkt de schriftelijke toestemming meekrijgen na betaling van de verschuldigde contributie. Albatros Hengelsport *
Dr. Lelykade 68-70
2583 CM Scheveningen
De sportvisser *
Jan van der Heijdenstraat 61
2522 EL Den Haag
Camp Carp *
Dierenshop rijswijk *
Appelstraat 199
Huis te Landelaan 45 - 47
070-3556013
2564 EE Den Haag
070-3239816
2283 VA Rijswijk
070-3935118
070-3905820
Dierenspeciaalzaak Petshop gouda Bosboom Toussaintkade 18 & 24
2802 XB Gouda
0182-756017
Hengelsport de spot
2741 JA Waddinxveen
0182-620417
Hofstede Dier en Tuin*
Schrepelpad 6
Hengelsport gouda
Walvisstraat 96
Hengelsport leiden
Hengelsport Zoetermeer * Hotspot Fishing
Klaas van der Heijden * nico’s Hengelsport * rTV Hengelsport *
Teunissen Hengelsport Vismania
Zuidkade 1
2491 EE Den Haag/Leidschendam 2802 SE Gouda
070-3860916
0182-529091
Mary Beystraat 9
2324 DK Leiden
071-5318002
Ripselaan 3
2375 NA Rijpwetering
071-5801323
Oranjelaan 31
2712 GA Zoetermeer
079-3164822
De Savornin Lohmanplein 40k
2566 AE Den Haag
070-3674467
Almeloplein 60
2533 AD Den Haag
070-8874370
2404 HC Alphen aan de Rijn
0172-491772
Rottumsestraat 11a Korevaarstraat 37
van Foreestlaan 10
* Winkeliers waar ook het Stadsvisbewijs van Den Haag los te koop is.
2583 HG Den Haag 2311 JT Leiden
06-14536756
071-5122053
22
GOUDS WATER EN HET VEEN (DEEL 2)
De Turfwinning bracht gouda door de eeuwen heen veel voorspoed, met name in de bierbereiding, de pottenbakkerij en de pijpennijverheid. Zonder die constante aanvoer van turf in de ovens van genoemde bedrijfstakken had de lokale historie er wellicht heel anders uitgezien… Hiertoe werden er, behalve voor de waterafvoer, diverse vaarwegen gegraven om de turf op makkelijke wijze naar gouda te vervoeren. Een paar van die belangrijke vaarwegen zijn o.a. de Alpher Wetering, de Mallegats Wije, de ruige Wetering en de Waddinxveense Wetering. Aan de oostkant van gouda waren dat vooral de Winterdijk en de Breevaart. in het vorige nummer van het magazine heeft onze voorzitter Ton van der spiegel al uitvoerig aangegeven hoe belangrijk de betekenis van water voor de stad gouda door de eeuwen heen is geweest. in deze aflevering wil ik jullie naast een beetje historie, graag vertellen in hoeverre genoemde vaarwegen ook van belang zijn als viswater voor onze leden . WAT VoorAFging De immer groeiende vraag naar turf voor de Goudse nijverheid resulteerde omstreeks 1530 in de uitvinding van het slagturven, waardoor de turf ook tot ver onder waterspiegel gedolven kon worden. Op deze wijze ontstonden er diepe plassen die op den duur een reëel gevaar gingen vormen voor de smalle lintwegen in de polder zoals bijv. de Tiendwech, de Moordsche Veenwech en ’t Suydende onder Waddinxveen. Uiteindelijk bezweken deze wegen dan ook onder de druk van het oprukkende water en kon de kolkende watermassa zich gemakkelijk aaneenrijgen tot een grote woeste binnenzee, genaamd de Zuidplas! Deze gevaarlijke situatie heeft uiteindelijk een paar eeuwen geduurd totdat men er in 1830 toe overging om deze immense slok water te dempen, hetgeen rond het jaar 1840 een feit was, en daarmee de Zuidplaspolder geboren.
FrAgMEnT PlATTEgronD Floris BAlTHAsArs 1611.
VAArWEgEn TEn WEsTEn VAn DE gouWE (verveningen onder Moordrecht)
Alpher Wetering Deze vaarweg is gegraven omstreeks 1356 en liep min of meer parallel vanaf Alphen a/d Rijn met de Gouwe naar het zuiden om aldaar af te kunnen wateren op de Hollandsche IJssel. Dit was destijds noodzakelijk omdat zulks in de Oude Rijn niet meer mogelijk was vanwege de hoge waterstanden.Nog altijd kan men vele stukken van de Alpher Wetering terugvinden in het landschap en met name het traject in de Oostpolder geeft een goed beeld hoe het er in de late middeleeuwen uit kan hebben gezien. Tevens vind je hier als huidige sportvisser volop goede mogelijkheden voor de visserij op voorn, brasem, snoek en karper. Mallegats Wije Wat dichter bij het centrum van Gouda vinden we langs de Westerkade de Mallegats Wije. Via het reeds gedempte Moordrechtse Verlaat (15451935) konden de turfschippers hun
vracht lossen aan de oevers van de Turfsingel of Turfmarkt. De Mallegats Wije moet dus reeds in elk geval voor het midden van de 16e eeuw al zijn gegraven en zijn aangesloten op de Ruige Wetering. De complete vaarroute vanuit Gouda naar de verveningen onder Moordrecht verliep dan als volgt: Moordrecht Verlaat, Mallegats Wije, Ruige Wetering, Waddinxveense Wetering om dan vervolgens bij de Mallemolen naar links af te buigen en via de wetering langs de Moordrechtse Tiendwech het einddoel te bereiken.Het water van de Westerkade is door de jaren heen altijd regelmatig bevist, dit mede door toedoen van de plaatselijke buurtvisclub. Na een massale vissterfte in 1980 heeft toenmalig beroepsvisser, Gijs Vergeer, opnieuw vis uitgezet in de Wije waaronder ook een twintigtal karpers van het fameuzeAischgrund-ras! Na het ter ziele gaan van de buurtvisclub is het visbestand in de Westerkade minder geworden. Momenteel zijn er in het kader van het visstandbeheer wijkwateren Gouda voorzichtig weer wat karpers uitgezet.
sCHoolPAAT - DE VEEnEriJ, slAgTurVEn CA. 1920.
gEVElFrAgMEnT sluisWACHTErsHuisJE MoorDrECHTsE VErlAAT+
PAnorAMA MAllEgATs WiJE MET linKsonDEr DE WADDinxVEEnsE WETEring.
ruigE WETEring Deze wetering is al zeer oud en schijnt omstreeks 1314 gegraven te zijn. Via de Walvisstraat liep hij destijds in zuidwestelijke richting (via de Bosweg…?) naar de zgn. Vlaamsche Haven in de Hollandsche IJssel net even ten noorden van het huidige Boerenwiel (Vondelstraat). Hieruit blijkt dat ook de Ruige Wetering in eerste instantie een waterlozende functie had. Ook het stukje water langs de Walvisstraat kende in de jaren ‘60/’70 een bloeiend verenigingsleven met visclub “Moby Dick”. Het gerucht ging dat er zelfs een karper van “walvisachtige” afmeting moest zwemmen. Thans is de club al lang opgeheven en is de Ruige Wetering evenals het water in de naburige Westerkade, voor sportvissende leden al lang niet meer zo interessant
als vroeger. Hoewel ook hier zijn onlangs weer wat karpers uitgezet.
WADDinxVEEns WETEring Van oorsprong eveneens een primitief afwateringskanaal dat ontsprong aan de Jan Dorrekenskade te Waddinxveen om tenslotte via de Const. Huijgensstraat (vandaar de grote breedte van het wegdek) vlak naast de Ruige Wetering uit te monden in de Hollandsche IJssel. Volgens betrouwbare bronnen is dit water gegraven rond 1340, zichtbare gedeelten binnen Gouda vindt men nog altijd langs de Emmastraat (achter de O.N.A.- Tribune) en langs de Leeuwerikstraat (vooral daar ook wel bekend staand onder de naam Moordrechtse Wije). Vanaf dit punt is
sCAn DE Qr-CoDE Voor EEn 360
luCHTPAnorAMA VAn DE
MAllE-
gATsWiJE E.o.
het vervolg van het traject weer bekend en buigt bij de Mallemolen linksaf om de verveningen onder Moordrecht te bereiken.
Met name het gedeelte bij de Leeuwerikstraat en langs de Molensloot is nog altijd prima viswater met kans op grote karper en snoek .
VAArWEgEn TEn oosTEn VAn DE gouWE (verveningen Bloemendael en Reeuwijkse Plassen)
WinTErDiJK Naast het riviertje de Alphens, vond je aan de oostkant van de Gouwe ook nog een historisch dijkje met een zeer voorname functie: de Winterdijk. Het was een twaalfde eeuwse achterkade die als belangrijke taak had om de pas ontgonnen gronden aan de oostkant van de Gouwe te beschermen tegen wateroverlast van de nog niet ontgonnen en dus hoger gelegen veenwildernis.
De Winterdijk ontsprong ergens ter hoogte van de Boskoopse wijk Randenburg aan de toenmalige Bruijns- of Potterskade. Vervolgens liep hij naar het zuiden evenwijdig aan de Gouwe om tenslotte via de Van Strijenstraat af te wateren in de Kattensingel.
MoorDrECHTsE VErlAAT nAAr MAllEgATs WiJE CA. 1920.
De beide vaarwegen ter weerskanten van het smalle dijkje waren in later tijden bijzonder in trek bij de groente en fruithandelaren uit de wijde omtrek om hun waren langs de groenteveiling aan de Houtmansgracht te Gouda te kunnen aanbieden.
Vanuit mijn vroege jeugd kan ik me nog levendig herinneren dat de sloten langs de Winterdijk altijd garant stonden voor prachtige vispartijen. In de jaren ’60 van de vorige eeuw vond je hier zelfs nog een beroepsvisser die het echt niet leuk vond als wij daar met een hengeltje aan de waterkant verschenen (red.: er heeft daar nu nog een kreeftenvisser vaak fuiken staan). Tegenwoordig heeft onze vereniging daar geen visrecht meer.
WADDinxVEEnsE WETEring MET MAllEMolEn+.
BrEEVAArT Tot slot mag de Breevaart in dit illustere rijtje niet ontbreken natuurlijk. Gegraven tussen vermoedelijk 1340 en 1350, vanuit Bodegraven via het Reeuwijks Verlaat naar Burgvliet- en Steinkaden. De Breevaart was uiteraard ook van oorsprong een afwateringskanaal en liep via het tracé Krugerlaan naar de Hollandsche IJssel.
MoorTsCHE TiEnDWECH MET MAllEMolEn CA. 1904.
Tegenwoordig kan men vanaf de Zuidelijke Steijnkade rechtsaf de Karnemelksloot in om via deze vaarweg de Bleekersingel te bereiken.
25
De Breevaart staat sinds jaar en dag bekend als een prima viswater. De oudste Goudse Vischclubs lieten zich hier in hun hoogtijdagen uitgebreid fotograferen. De diepste gedeelten vind je bij de Zoutmansweg, ongeveer tegenover de huidige Roei- en Zeil- vereniging met dieptes van zo’n 3 à 4 meter. Bij de verbindingen naar de plassen is het goed snoek- en snoekbaarsvissen en tenslotte is het allang geen geheim meer dat je er ook monsterlijk grote karpers kunt vangen …
BrEEVAArT MET rECHTs DE oosTBoEZEMKADE CA. 1905.
TEKsT En FoTo’s (+): HAns VAn DEr KlEiJ sCHriFTEliJKE BronnEn: • Goudsche straatnamen. Dr. A. Scheygrond. Oudheidkundige Kring “Die Goude”, Gouda, 1979. • De namen der Goudse straten, wijken, bruggen, sluizen, waterlopen en poorten. Dr. A. Scheygrond. Oudheidkundige Kring “Die Goude”, Gouda, 1981. • Het Bruine Goud, kronieken van de turfgravers in Nederland. S. van der Hoek, 1984 • Waterbeweging rond Gouda, van ca. 1100 tot heden. Hoogheemraadschap van Rijnland, Leiden, 1988 • Stad van de Gouwenaars, een beschrijving van de Goudse wijken, straten, bruggen en waterlopen. Red: N. Boerboom. Historische Vereniging “Die Goude”. Gouda, 2014 • Visschen op zijn Gouds, de historie van de georganiseerde hengelsport van ca. 1900 tot heden. Hans van der Kleij, gouda.
Hans van der Kleij (1954) is een geboren gouwenaar en een volbloed sportvisser. Als jochie van amper een jaar of zes, leerde hij de grondbeginselen van de hengelsport van vader Pieter, een brasemvisser met de vaste bamboestok. Mede door het ontstaan van een kleine visclub in zijn voormalige woonwijk, het (oude) rode Dorp langs de nieuwe Vaart, ontwikkelde Hans al snel zijn eigen discipline in de sportvisserij, nl. het penvissen op karper. op 16-jarige leeftijd sloot hij zich aan bij de gHV "Vischwaterpachting", waarvan hij later een kleine twintig jaar bestuurslid is geweest. Hans kent als geen ander de ontwikkelingsgeschiedenis van gouda, haar watergangen en de lokale hengelsport. in 2001 werd zijn eerste boek gepubliceerd n.a.v. het 75 jarig bestaan van gHV "VischwaterpachHAns MET EEn MooiE sCHuBKArPEr VAn 28 PonD ting". naast zijn eigen karperavonturen, werd in dit uiT DE oosTPolDEr (+) boek voor het eerst de historie van een goudse visclub op verantwoorde wijze vastgelegd. Vervolgens schreef hij meerdere malen over de goudse hengelsport in het magazine Tidinge van de historische vereniging Die goude. Dit bleek de ideale springplank geweest te zijn voor het schrijven van een mooie en vakkundig geschreven boek over de historie van de georganiseerde goudse hengelsport: "Visschen op zijn gouds" (in ons Magazine van december 2020 hebben we bij het artikel 'gouda waterstad' nog kort aandacht geschonken aan dit prachtige boek, dat inmiddels is uitverkocht)
26
PEUTERFONDS MINI-EVENT IN DE TOPSTEK
Het PeuterFonds staat erom bekend grootse visfeestjes te organiseren voor groepen kinderen die het, om welke reden dan ook, niet zo makkelijk hebben. Vaak zijn dit kinderen met een fysieke of mentale handicap, maar bijvoorbeeld ook kinderen met een lastige thuissituatie zijn meer dan welkom bij het PeuterFonds. om bekende redenen is het lang niet mogelijk geweest om met groepen bij elkaar te komen. Met groepen kwetsbare kinderen en onze vrijwilligers, die soms het hele land doorkruizen om die kids de visdag van hun leven te geven, heeft het PeuterFonds dan ook ruim een jaar lang stilgelegen. Tot nu! In afgeschaalde vorm gaan we langzaam maar zeker weer opstarten. Nog even geen groepen kinderen, maar gezinnen krijgen een heerlijke visdag voorgeschoteld. Op zaterdag 19 juni vond het tweede mini-evenement van dit jaar plaats. Samen met Matthijs en zijn familie waren we weer eens te gast in het schitterende clubhuis van hengelsportvereniging GHV / Groene Hart in Den Haag. Van de nodige gemakken voorzien gaan we in het mooie recreatiegebied Madestein vissen met de vaste hengel en de feederhengel en gaan we in de middag nog even een rondje varen met Matthijs, als hij daar zin in heeft.
MATTHiJs HEEFT HET Al snEl onDEr DE KniE.
EriK lEgT uiT HoE HET AllEMAAl WErKT.
WE VissEn MET MADEn, rEuZE inTErEssAnT nATuurliJK.
Matthijs is gewend om zijn dagindeling met pictogrammen duidelijk te maken. Voor vandaag hebben we dan ook een indeling gemaakt met echte PeuterFonds pictogrammen. We beginnen met vrolijke donuts en iets te drinken, vervolgens gaan we vissen. De lunch halen we bij het nabijgelegen fastfood restaurant, daarna gaan we weer even vissen, met het bootje varen en we sluiten de dag feestelijk af met een prijsuitreiking. Van zijn ouders hebben we al te horen gekregen dat Matthijs vooral zin heeft in het varen, maar het vissen blijkt hij gelukkig ook leuk te vinden. Erik en Matthijs hebben de grootste lol, zo nu en dan bijgestaan door zijn vader, moeder en/of broer. Het is een leuke dag voor de hele familie. Hoewel het vissen best taai is, wordt er toch een hele beste voorn gevangen op de vaste hengel, na vakkundig meetwerk van Matthijs blijkt deze wel 97cm lang te zijn!
EEn MooiE Voorn gEVAngEn oP DE VAsTE HEngEl!
MATTHiJs KoMT uiT oP 97CM!
METEn is WETEn.
Na de lunch begint de zon te schijnen en wordt het direct heel erg warm. Niet al te best voor het vissen én voor de vissers. Hoog tijd dus om met het bootje van GHV / Groene Hart het water op te gaan voor wat verkoeling. Kapitein Matthijs straalt van oor tot oor als hij met Erik door Madestein vaart, maar rond de klok van 3 slaat dan toch de moeheid toe. 28
Dat is een prima tijd om de dag af te sluiten, dus we gaan bij het clubhuis lekker een koud drankje drinken en Matthijs nog even in het zonnetje zetten.
Zoals u aan de foto’s kunt zien was het een meer dan geslaagde dag voor iedereen. Graag bedanken wij Matthijs en zijn familie voor de gezelligheid en hengelsportvereniging GHV / Groene Hart voor het gebruiken van hun clubhuis.
Bij het verschijnen van dit magazine heeft het eerste échte PeuterFonds evenement van 2021 plaatsgevonden, het eerste evenement sinds september 2019! Met 10 kinderen van een buurthuis in de Amsterdamse Bijlmer is er daar in de omgeving gevist, de foto’s zijn te bekijken op www.peuterfonds.nl. Op zaterdag 25 september is het PeuterFonds te vinden in Eindhoven, waar we met kids van Scouting Roosevelt gaan vissen. Heb je zin om daar een handje te helpen? De Stichting PeuterFonds is altijd op zoek naar vrijwilligers! Stuur gerust een mailtje naar info@peuterfonds.nl om je aan te melden als vrijwilliger.
ZElF lErEn WErPEn.
DiE MADEn, ZE BliJVEn FAsCinErEn.
namens stichting Peuterfonds Juri Froger
Wist u trouwens dat het PeuterFonds niets te maken heeft met peuters? Die zijn immers nog wat aan de jonge kant om te vissen. De naam komt van het Bargoense woord ‘peuteren’. Een beetje frummelen met een klein hengeltje, vissen op alles dat maar bijten wil. BooTJE VArEn!
MATTHiJs WinT DE PC-CuP. En EEn MooiE VAsTE HEngEl ZoDAT HiJ KAn BliJVEn VissEn Als HiJ THuis is.
DE SINASMAAI,
30
Column John Hoogervorst Met vissen ben ik jong begonnen. Voordat ik de leeftijd van 10 jaar had, ging ik al met vriendjes naar de waterkant. Met een vast hengeltje visten wij op alles wat maar wilde bijten. Voorntjes, grondelingen, bliekjes en zelfs bittervoorntjes vingen wij met regelmaat.
Als aas was er keuze uit brood, zelf gestoken wormen en maden, “maaie” zoals wij die noemden. Alleen voor die “maaie” moesten wij wel eerst een kwartje aan een van onze ouders vragen, om vervolgens ons “maaiedoosje”bij de lokale dierenwinkel te laten vullen.
Uren spendeerde wij aan de waterkant van de slootjes vlak bij huis. Waar we met de hengel in de ene hand en een tasje versnaperingen in de ander hand naartoe wandelden. Die versnaperingen werden door onze ouders meegegeven. Wij gingen immers zo op in het vissen, dat wij zelf totaal niet aan eten en drinken dachten. Brood met pinda-
kaas en een tupperware beker, met zo een handige afsluitdeksel, gevuld met sinas. Om het makkelijk te maken stopte wij in hetzelfde tasje ook ons aas. Voorzichtig dragen van het tasje hoorde er in die tijd niet bij. Zwieren moest dit, heen en weer, dat was veel stoerder dachten wij.
Het vissen begon steevast met brood. Onze kostbare “maaie” gingen we niet meteen prijsgeven aan de vissen. Die werden pas ingezet als de vissen minder geïnteresseerd waren in het brood, of het brood domweg op was. Voorzichtig openden we dan het doosje met onze kostbare friemelaars. Alleen, die ene dag, plakte het doosje ineens van buiten. De bodem van de tas kleefde al net zo erg. Die handige tupperware beker met “afsluit”deksel bleek open te zijn gegaan door het stoere zwieren.
Stoerheid werd treurigheid. Onze kostbare “maaie” friemelden niet meer, die zwommen. Niet in een zwembad dat rook naar chloor, het was een sinasbad. Paniek maakte zich van ons meester, niet omdat wij onze sinas verloren was gegaan maar omdat onze kostbare “maaie” waren vernietigd door het oranje goedje. Wat nu?
sPrEnKElMiDDElEn.
“Ik doe er gewoon een aan mijn haak en ik zie wel”, opperde één van mijn vriendjes. Heel rap ving hij een vis. Ik twijfelde, een maai beetpakken is geen probleem, maar een kleverige maai, die ook nog ruikt naar sinas, dat is pas vies. Eenmaal over de drempel deed ik ook maar een “Sinasmaai” aan de haak. Ingooien en hup vis. Vismaatje drie volgde snel. Hoeveel vissen we die middag hebben gevangen weet ik echt niet meer.
Wij beschouwden het als toeval en hebben hierna nooit meer met “Sinasmaaie” gevist. De sinas ging voortaan in een zwierbestendige beker. En onze “maaie”? Daar waren we veel te zuinig op om er zo maar sinas bij te doen.
Soms denk ik nog wel eens terug aan de Sinasmaai als ik mijn aas besprenkel met een in de viswinkel zoetruikende, duur gekochte, vloeistof. De “Sinasmaai” was eigenlijk de start van een trend, alleen als kleine jongens wisten we dit niet. Hadden we het wel geweten? Mogelijk waren we dan wel rijk geworden. En kon ik nu alle Sinas en “maaie” kopen van de hele wereld.
ZullEn WE DEZE MADEn WEl oF niET gAAn BEsPrEnKElEn.
HOFSTEDE DIER & TUIN ALLES VOOR DE SPORTVISSER! Tegen inlevering van deze bon
Alles voor:
ZEEVISSEN KARPERVISSEN ROOFVISSEN WITVISSEN
2KO0RT% IN G OP EEN HENGELSPORTARTIKEL NAAR KEUZE Maximaal 1 bon per klant. Niet geldig i.c.m. andere aanbiedingen.
sCHrEPElPAD - TElDO 0708.00 386- 09 16 - WWW.HoFsTEDEDiErEnTuin.nl RUIM 5000 M 2 SCHREPELPAD66- 2491 EE MADEn 8.00HAAg - 18.00 21.00 MA - 18.00 Wo8.00 8.00- 18.00 - 18.00 VR 8.00 Vr- 18.00 8.00 - 18.00 Zo TUIN! 12.00 - 17.00 VOOR DIER EN 24918.00 EE DEN HAAG DI Di - 18.00 Do 8.00 8.00- 18.00 - 21.00 ZA 8.00 ZA- 17.00 8.00 - 17.00 TEL 8.00 070 386 09 16 WO WWW.HOFSTEDEDIERENTUIN.NL ruiM 5.000 M² Voor DiEr En Tuin
OPENINGSTIJDEN Maandag:
08.30 – 17.30 uur
Dinsdag:
08.30 – 17.30 uur
Woensdag: 08.30 – 17.30 uur Donderdag: 08.30 – 17.30 uur Vrijdag:
08.30 – 17.30 uur
Zaterdag:
08.30 – 17.00 uur
