Museum Journal 2016 by Georgian National Museum

saqarTvelos erovnuli muzeumi N4 / 2016

32 / ახალი სიცოცხლე 16 / ელინისტური ეპოქის ქანდაკება ვანიდან 42 / CHaliko 63 / მუზეუმი ვირტუალურ სივრცეში 60 / მზია

პოლ სალოპეკი ფეხით ვუვლი მსოფლიოს. ვცდილობ გავიმეორო ჩვენი წინაპრების მიერ ქვის ხანაში დაწყებული მოგზაურობა, რომელიც 8 წლის თავზე 29 ქვეყნისა და 33 000 კოლო მეტრის გავლის შემდეგ დასრულდება.

08 / მთავარი თემა დონ ჯოჰანსონი ამერიკელი პალე ოანთროპოლოგია, რომლისთვისაც ყველაზე წარმატებული 1974 წლის ექსპედიცია აღმოჩნდ ა. „ლუსი“ - ასე უწოდა მან სამეცნიერო-პოპულა რულ წიგნს, რომელიც არაერთი ახალგაზრდისთვის აღმოჩნდ ა პრო ფესიის განმსაზღვრელი.

12 / ისტორია

სარჩევი saqarTvelos erovnuli muzeumi da korneli kekeliZis saxelobis saqarTvelos xelnawerTa erovnuli centri warmogidgenT gamofenas

18 / თვალსაწიერის გაფართოება 19 / ცნობიერების ამაღლება ეკოლოგიური პასუხისმგებლობის სფეროში

`Sua saukuneebis saganZuri~

26 / მონოგრაფია „ძველი ქართული სამკაული“

samSabaTi-kvira 10:00-18:00

28 / ჰარვარდის უმაღლესი განათლების

misamarTi: simon janaSias saxelobis saqarTvelos muzeumi, SoTa rusTavelis gamz. 3.

სკოლა, პროექტი „ზერო“

30 / პრეისტორიული ტექნოლოგიების ლაბორატორია

34 / „არსენალის მთა ღამით“ 36 / ბუნების ისტორიის კოლექციები 40 / მოხეტიალე მწერალი 50 / სიღნაღის მუზეუმი 52 / ინოვაციებისა და მეცნიერების საერთაშორისო ფესტივალი

56 / რომაული პანთეონი ზოროასტრულ საკურთხეველზე

აკად. ბორის კუფტინს ფასდაუდ ებე ლი ღვაწლი მიუძღვის საქართვ ელოს, კავკასიისა და, საერთოდ, ახლო აღ მოსავლეთის უძველესი წარსულის შესწავლაში. მან სრულიად ახლებუ რად წარმოადგინა ჩვენი ძველი ის ტორიის არაერთი ძირეულ ი საკითხი.

06 / მოგზაური ცნობილი პროექტი სახელწოდე ბით „ედემიდან სვლა“ (Out of Eden Walk) ათლეტური მიღწევების საჩ ვენებლად არ წამომიწყია. ეს არის მეცნიერების, კულტურის, ისტორი ის, ტექნოლოგიებისა და ამბების მოყოლის სინთეზი.

20 / გამოფენა დიმიტრი შევარდნაძის ინიციატივით ქართველ მხატვართა საზოგადო ების დამფუძნებელმა საბჭომ 1920 წელს ტფილისში საქართველოს ეროვნული გალერეა დააარსა.

56 / არქეოლოგია შიდა ქართლში მოქცეულია ვრცე ლი ვაკე, რომელსაც დედოფლის მინდორი ეწოდება. შუა საუკუნეებ ში ეს ტერიტორია სამეფო მამულში შედიოდა და დედოფალს ეკუთვ ნოდა.

გ

1991 წლის დეკემბერში ფრანკფურტში, ზენკენბერგის ყოველწლ იური საერთა შორისო კონფერენცია Homo Erectus-ის აღმოჩენის 100 წლისთავს მიეძღვნა და დღემდე საეტაპო სამეცნიერო ფორუმად ითვლება პალეოანთროპოლოგიაში. სწო რედ ამ კონფერენციაზე შედგა დმანის ში ახლად ნაპოვნი ჰომინინის ქვედა ყბის „პრემიერა“. მაშინ ვერც კი ვიოცნებებდი, რომ 25 წლის შემდეგ ზენკენბერგის კონფერენ ცია პირველად გერმანიის გარეთ თბი ლისში ჩატარდებოდა და მასში მონაწი ლეობას მიიღებდნენ ის ლეგენდარული მეცნიერები, რომელთა სახელებთანაა დაკავშირებული უდიდესი აღმოჩენები ადამიანის ევოლუციის სფეროში, ხოლო ღონისძიებას წამყვანი საერთაშორისო პრესა გააშუქებდა. ჩვენი ახალი ნომრის მთავარი თემაა ინტერვიუ ცნობილ პალეოანთრ ოპო ლოგთან, დონ ჯოჰანსონთან. მის მიერ ეთიოპიაში ავსტრალოპითეკ „ლუსის“ აღმოჩენამ უდიდესი გავლენა მოახდინა პალეოა ნთროპოლოგიის განვითარება ზე და დიდი როლი შეასრულა ზოგადად მეცნიერების პოპულარიზაციაშ ი. ჯო ჰანსონის სამეცნიერო-პოპულარულმა წიგნმ ა ბევრს – მათ შორის მეც – გადა აწყვეტინა პალეოანთროპოლოგი გა მოსულიყო. საქართველოს ეროვნულ მუზეუმში მეცნიერების ფესტივალის ფარგლებში ჩატარებული მისი საჯარო ლექცია საზოგადოებრივი მაუწყებლის

მიერ პირდაპირ გადაიცემოდა პროგ რამა „C სტუდიის“ ოფიციალურ ინტერ ნეტგვერდზ ე, რითაც უამრავ ადამიანს მთელი მსოფლიოდან საშუალება მიეცა „დასწრებოდა“ ლექციას. მეცნიერების ფესტივალის იდეა დიდი ხნის წინ გაჩნდა. ჩემ ორ მეგობართან და თანამოაზრესთან, გია დვალთან და ზაზა კოკაიასთან ხშირად გვისაუბრია ამ თე მაზე. პერიოდულად სამივეს გვიწევდა სხვადასხვა ქვეყანაში მეცნიერების ფეს ტივალებზე გამოსვლ ა. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში ფართომასშტაბიანი სამეცნიერო ღონისძიებები ხშირად იმარ თებოდა ცალკეულ დაწესებულებებში, ერ თიანი ფესტივალის ორგანიზება ვერ ხერ ხდებოდა. ამ თემასთან დაკავშირებით ჩვენ გა ნათლებისა და მეცნიერების მინისტრის მოადგილეს, გია შერვაშიძეს ვესაუბრეთ. სწორედ გია შერვაშიძისა და მისი გუნ დის უშუალ ო მონაწილეობ ით 2015 წელს შედგა პროექტი, რომელსაც მოკრძალე ბით „მეცნიერებისა და ინოვაციების კვი რეული“ ეწოდა. წელს უკვე მეცნიერების მეორე ფესტივალი გაიმართა, რომელიც განათლების და მეცნიერების სამინისტ როს პრიორიტეტულ პროექტებს შეუერ თდა. მეამაყება, რომ ეროვნული მუზეუმი საქართველოში მეცნიერების ფესტივა ლის ერთ-ერთი ინიციატორი და აქტიური მონაწილეა – მისი ლოგოც ხომ სწორედ ჩვენ აღმოჩენებთანაა დაკავშირებული, რომელთაც შეცვალეს მსოფლიოში დამ კვიდრებული მოსაზრება ადამიანის ევო ლუციის შესახებ. ახალი კვლევების ინსპირაცია უმეტესად პიროვნებებთანაა დაკავშირებული – მაგა ლითად, ჩვენი მეგობარი პოლ სალოპეკი, რომელიც ფეხით მოგზაურობს აფრიკი დან ამერიკამდე. „ედემიდან სვლა“ – ასე ჰქვია მის პროექტს და პირველი ადამია ნის „ნაკვალევზე“ გავლას გულისხმ ობს. ჩვენი ერთგული და მრავალწლიანი პარ ტნიორის, National Geographic Society-ის ძალისხმევით მილიონობით ადამიანი

ადევნებს თვალს მის მოგზაურობას, ხო ლო ჰარვარდის უნივერსიტეტის მიერ მომ ზადებული საგანმანათლებლო პროგრამა, რომელიც პოლ სალოპეკთან ერთად სამ ყაროზე მშვიდად დაკვირვებასა და მის შესწავლას გულისხმობს, საქართველოს ეროვნულ მუზეუმში განხორციელდა. ისტორიის რუბრიკაში ლეგენდარული არქეოლოგის, ბორის კუფტინის შესახებ ასევე ცოცხალი ლეგენდა, აკადემიკოსი ოთარ ჯაფარიძე მოგითხრობთ. ამავე ნომერში წარმოგიდგენთ სტატიებს ჩემი საავტორო რუბრიკიდან, რომელიც National Georgaphic საქართველოსთან თანამშრომლობის ფარგლ ებში შეიქმნა და სამუზეუმო ექსპონატებით მკითხველს საინტერესო ამბებს მოუთხრობს როგორც თავად არტეფაქტის, ასევე, მისი ეპოქისა და კვლევის მეთოდების შესახებ. ახლა ხელოვნებასაც შევეხოთ. ავან გარდის გამოფენა დასტურია იმისა, რომ თბილისი ნამდვილად იყო ხელოვნების დედაქალაქი და მაგალითია მომავალი თაობებისთვის – დიდი ხელოვნება მხო ლოდ დიდ ქვეყნებში არ იქმნება. დაბოლოს, ამავე ნომერში შეძლებთ გაეცნოთ ინტერვიუს მუზეუმის მეგობარ თან, საქართველოში გოეთეს ინსტიტუტის დირექტორთან, შტეფან ვაკვიცთან. სწო რედ მისი დამსახურებაა, რომ გოეთეს ინ სტიტუტის საქმიანობა საქართველოში არ შემოიფარგლება მხოლოდ გერამანული ენისა და კულტურის გავრცელებით. ეს და წესებულება რეალ ურადაა ორიენტირებუ ლი მეცნიერული ცოდნის გადაცემასა და კრეატიული აზროვნების განვითარებაზე. ჩემი აზრით, სწორედ ასეთი მიდგომა უნდა იყოს სანიმუშო და პრინციპული სამეცნი ერო-საგანმანათლებლო დაწესებულებე ბისთვის, რათა ჩვენი საზოგადოების სწო რად განვითარება და ფორმირება მოხდეს.

მთავარი რედაქტორი: დავით ლორთქიფანიძე სარედაქციო კოლეგია: ეკეატერინე გამყრელიძე, ნათია ხულუზაური, მიხეილ წერეთელი, მერაბ მიქელაძე დიზაინერი: თორნიკე ლორთქიფანიძე ფოტოგრაფები: მირიან კილაძე, მალხაზ მაჭავარიანი, ფრედ ერნსტი, ზაზა მახარაძე, გურამ ბუმბიაშვილი, ირა კურმაევა გამომცემელი: გიორგი ბეზარაშვილი ყდა: „არსენალის მთა ღამით“, ნიკო ფიროსმანი. ფოტო: მირიან კილაძე სტამბა: სეზანი, თბილისი, წერეთლის 140, ტელ.: 2 357002 მადლობას ვუხდით კომპანია JTI-ს ჟურნალის გამოცემის მხარდაჭერისთვის ISSN 2298-0318

ა

მ

ო

ფ

ე

ნ

ა

ედემიდან სვლა

მსოფლიოს გარშემო ფეხით მოგზაური საქართველოს აღწევს მოგზაური > პოლ სალოპეკი ფეხით ვუვლი მსოფლიოს. 2013 წლიდან ჩვენი წინაპრების მიერ ქვის ხანაში დაწყებული ეპიკური მოგზაურობის გამეორებას ვცდილობ. მოგზაურობა ადამიანის წარმოშობის ისტორიის შესწავლისათვის განთქმული ადგილიდან, ეთიოპიაში რიფტულ ველზე მდებარე ჰერტო ბურიდან (Herto Bouri) დავიწყე, სადაც Homo sapiensის რამდენიმე უძველესი განამარხებული ნაშთია დაცული. ჩემი ხანგრძლივი მოგზაურობა დაახლოებით რვა წლის თავზე, 29 ქვეყნისა და 33 000 კილომეტრის გავლის შემდეგ, სამხრეთ ამერიკის უკიდურეს სამხრეთში დასრულდება, სადაც ჩვენ წინაპრებს ახალი მიწების აღმოსაჩენად მიმავალი გზა აქვთ გავლილი.

ც

ნობილი პროექტი სახელწოდე ბით „ედემიდან სვლა“ (Out of Eden Walk) ათლეტური მიღწევების საჩ ვენებლად არ წამომიწყია. ეს არის მეცნიე რების, კულტურის, ისტორიის, ტექნოლო გიებ ისა და ამბების მოყოლის სინთეზი. გზადაგზა ჩვენი დროის უმნიშვნელოვა ნესი მოვლენების შესახებ ვწერ ხოლმე, კლიმატის ცვლილებით დაწყებული, ტექ ნოლოგიური სიახლეებით დამთავრებუ ლი, მასობრივი მიგრაციიდან კულტურულ თვითგადარჩენამდე იმ ხალხის გვერდზ ე სიარულისას, რომელიც ამ ახალი ამბე ბის საგაზეთო სათაურებს ყოველდღიუ რობაში აწყდება. ჩემი პარტნიორ ები ამ

ხანგძლივი მოგზაურობისას, ძირითადად, ეროვნული გეოგრაფიულ ი საზოგადოე ბა (National Geographic Society), ნაიტის ფონდი (Knight Foundation) და ჰარვარდის უნივერსიტეტი (Harvard University) არიან. ევრაზიაში თავდაპირველად დაგეგმილი მარშრუტი აღმოსავლეთ ანატოლიაზე (თურქეთი) ჩრდილოეთ ერაყის გავლით ცენტრალური აზიისკენ მიდიოდ ა, მაგრამ რადგანაც ერაყმა ვიზის გაცემაზე უარი მითხრა, ჩრდილოეთ ისკენ, უცნობ მხარე ში, კავკასიაში, საქართვ ელოში მომიწია გადანაცვლ ება. „მადლობას მოგახსენებთ“ – მეხუმ რა საქართველოს ეროვნული მუზეუმის

დირექტორი დავით ლორთქიფანიძე, რომელიც თბილისში დამხვდა. „თქვენი მაგალითით ამტკიცებთ, რომ დმანისის ადამიანი აფრიკიდან აქ ფეხით შეიძლე ბოდა მოსულიყო“. მართლაც, როგორც დმანისის არაჩ ვეულებრივი მასალა ცხადყოფს, უძვე ლესი ჰომინინები საქართველოში სულ ცოტა 1 800 000 წლის წინ მოვიდნენ. ის ტორიულ ხანაში აქ სპარსეთიდან, ძვე ლი საბერძნეთიდან, ბიზანტიიდან, არა ბეთიდან, ოსმალეთიდან და რუსეთიდან მოდიოდა დამპყრობელი. საქართველო პირველყოფილი გზაჯვარედინია, აზიისა და ევროპის დამაკავშირებელი სასი

ცოცხლო ხიდი. ამიტომაც გამიმართლა, აქეთ რომ გადმომახვევინეს. არ არსებობს საქართველოზე უკეთესი ადგილი აზიის აღმოსავლეთისკენ მიმა ვალ გზაზე მარაგის შესავსებად და და სასვენებლად. იგივე ითქმის ჩემ აქაურ მასპინძელზეც – საქართველოს ეროვ ნულ მუზეუმზე. საქართვ ელოს ეროვნუ ლი მუზეუმი იმ უიშვიათეს საჯარო დაწე სებულებათა რიცხვშია, რომლებიც იმაზე მეტს აკეთებენ, ვიდრე ევალებათ. ეროვნული მუზეუმი საქართველოს კულტურული და ისტორიული სიმდიდრის უბრალო საცავი არ გახლავთ, ის არის მსოფლიო დონის კულტურათაშორისი განათლების ცენტრი. აქ ტარდება საერ თაშორისო კვლევები არქეოლოგიის, პა ლეონტოლოგიისა და სხვა სამეცნიერო დარგებში. ის წარმოადგენს თანამედრო ვე სივრცეს ხელოვნებისა და მეცნიერების დასაკავშირებლად. და, რაც მთავარია, მუზეუმი სულ უფრო პოპულარული ფო რუმი ხდება XXI საუკუნეში საქართველოს და ზოგადად გლობალური პრობლემების შესახებ საუბრისათვის. ამავდროულად, იგი საფიქრალი ადგილი და მრგვალი მა გიდაა. ეროვნული მუზეუმი თავადაა სა ზოგადოებრივი საგანძური. შარშან, როდესაც ნოემბრ ის ერთ ნაცრისფერ დღეს, ფეხმოყინული კოჭ ლობით შემოვდიოდი თბილისში ფა რავნის ტბის დათოვლილი მთებიდან, წარმოდგენაც კი არ მქონდა, წინ რა მე ლოდა. მუზეუმში ჩემნაირ ად მოაზროვნე მკვლევრების ჯგუფი დამხვდა – ცნობის მოყვარე ინტელექტუალები, სამეცნიე როსა და პოპულარულს შორის ოდით განვე არსებული ზღუდეების დანგრევის მსურველები. სხვაგვარად რომ ვთქვა, თანამოაზრე მოგზაურთა მთელი ჯგუფი ვიპოვე, რომლებიც პროექტს „ედემიდან სვლა“ ენთუზიაზმით გამოჰყვნენ. უკანასკნ ელი ნახევარი წელიწადია, პა ტივი მერგო, ლექციები წამეკითხა მუზეუ მის აუდიტორიაში, მონაწილეობა მიმეღო პროექტისადმი „ედემიდან სვლა“ მიძღ ვნილი გამოფენის მოწყობაში, გამეცნო და დამეწერა მუზეუმ ის თანამშრომლების მიერ გათხრილი ყორღანული ნამარხები სა და უძველესი მევენახოების ადგილების შესახებ და ფეხით სიარულზე დაფუძნებუ ლი ისეთი მსოფლიო სასწავლო პროგრა მა შემექმნა, რომელიც მუზეუმისა და სტუ

დენტების ინტერესებს გააერთიანებდა და მეცნიერების პოპულარიზაციაზე იქნებოდა ორიენტირებული. როდესაც ჩვენმა პლეისტოცენელმა წინაპრებმა დატოვეს მშობლიური აფრი კა, დაახლოებით 60 000-დან 100 000-მდე წლის წინათ, დედამიწის დაპყრობა მათ წინაშე დასმული ამოცანების ამოხსნითა და პლანეტის მრავალფეროვანი საარ სებო გარემოსადმი შეგუების გზით მოა ხერხეს. „ედემიდან სვლა“ ამ ტრადიციის გაგრძელებას უპირველესი ადამიანური უნარისადმი – სწავლისადმი პატივის მი გებით ცდილობს. საქართველოს ეროვნული მუზეუმი მნიშვნელოვან პარტნიორ ად იქცა შემეც ნებისაკენ მიმავალ ამ გრძელ მოგზაუ რობაში. პოლ სალოპეკი ახალციხეშ პოლ სალოპეკი ახალციხეში

ი პოლ სალოპეკის მოგზაურობას შეგიძლიათ თვალი ადევნოთ ვებ-გვერდზე: nationalgeographic.org/projects/out-of-eden-walk

არქეოლოგები ზოროასტრული ტაძრის გათხრებზე

ეთიოპიიდან სვლა

აფრიკიდან წამოსული პირველი ადამიანები, დმანისი

saqarTvelos erovnuli muzeumi

ლუსის ძიებაში მთავარი თემა > ნათია ხულუზაური დონალდ კარლ ჯოჰანსონი ცნობილი ამერიკელი პალეოანთროპოლოგია, რომლისთვისაც ყველაზე წარმა ტებული 1974 წლის ექსპედიცია აღმოჩნდა. ტომ გრეისთან ერთად მან ჰადარში (ეთიოპია) აღმოაჩინა ლუსის სახელით ცნობილი 3,2 მილიონი წლის წინანდელი Australopithecus afarensis-ის თითქმ ის მთლიანი ჩონჩხი, რომელიც თანამედროვე ადამიანის ყველაზე ადრეულ წინაპრადაა მიჩნეული. „ლუსი“ – ასე უწოდა თავის სა მეცნიერო-პოპულარულ წიგნს დონ ჯოჰანსომა, რომელიც არაერთი ახალგაზრდისთვის აღმოჩნდა პროფესიის განმსაზღვრელი. დონალდ ჯოჰანსონი საქართველოს მეცნიერების ფესტივალისა და საერთაშორისო კონფერენციის „Homo erectus-ის 100+25 წელი: დმანისი და მის მიღმა“ ფარგლებში სტუმრობდა და საქართველოს ეროვნული მუზეუ მის ეზოში საჯარო ლექციაც წაიკითხა თავისი ცნობილი აღმოჩენის შესახებ.

ბატონო ჯოჰანსონ, რას გვეტყვით თქვენი ბესტსელერის შესახებ, რომელ მაც მეცნიერებით დაინტერესებული ბევრი ახალგაზრდის ცხოვრებას მისცა მიმართულება 80-იანი წლებიდან მო ყოლებული? რა თქმა უნდა, ძალიან მიხარია, რომ ჩემი წიგნი „ლუსი“, რომელიც მრავალი წლის წინ, 1981 წელს გამოიცა ახალგაზ რდა თაობის ინსპირაციის წყაროდ იქცა, რომ დღეს ისინი ჩემ კვალს მიჰყვებიან და ისეთივე მონუსხულნი არიან პალეო ანთროპოლოგიით, როგორც მე. მეც ძა ლიან გამიმართლა პატარაობისას, ერთ ამერიკელ ბიჭუნას, როდესაც მეზობლად მცხოვრებმა პროფესორმა ტომას ჰენრი ჰაქსლის 1800-იან წლებში გამოქვეყნე ბული წიგნი მომცა. ჰაქსლი დარვინის ახლო მეგობარი იყო და ისინი ხშირად საუბრობდნენ ევოლუციის შესახებ და იმაზეც მსჯელობდნენ, ადამიან ებმაც გა ნიცადეს თუ არა ევოლუცია. სწორედ ამ საუბრებისას აღმოაჩინეს დიდი მსგავსე ბა აფრიკულ პრიმატებსა და ადამიანებს

შორის. ამან კი განაპირობა მათი დასკვ ნა, რომ უადრეს, ყველაზე ძველ ადამიანს სწორედ აფრიკაში უნდა ეცხოვრა. მაშინ 13 წლის ვიყავი და ჩემში უძველესი ადა მიან ის შესახებ მეტის გაგების სურვილმა იფეთქა, მომინდა ძიების მონაწილე გავ მხდარიყავი, მეპოვა ეს წინაპრები და მა თი მეშვეობით გამეგო ჩვენი წარმომავ ლობის შესახებ. იმის გააზრება, რომ ჩვენ და აფრიკელ პრიმატებს საერთო წინა პარი შეიძლებოდა გვყოლოდა, თავბრუს მახვევდა. როგორ ფიქრობთ, რამ განაპირობა თქვენი წარმატება, იღბლის რამდენად გჯერათ? აფრიკასა თუ აზიაში ბევრი ანთრ ო პოლოგი წასულა იმ იმედით, რომ დიდ აღმოჩენას გააკეთებდა. ისეთი მნიშვნე ლობის აღმოჩენები, როგორიც ლუსია, ძალიან იშვიათია. მე ვერც კი ვიოცნე ბებდი იმაზე, რომ ასეთ მნიშვნ ელოვან რამეს ვიპოვიდი. მინდოდა ვყოფილიყავი კვლევის თანამონაწილე, რა თქმა უნდა

აღმოჩენაც მინდოდა, მაგრამ პირველი სამი წლის განმავლობაში აფრიკაში სა ერთოდ არაფერი მიპოვია – არაფერი. ასე რომ, საკმაო დრო დამჭირდა ადაპტა ციისთვის და როდესაც 1974-ში ლუსი ვი პოვე, ჩემთვ ის საოც არი მომენტი დადგა, მომენტი, რომელშიც რეალურად გადაწყ და ჩემი როგორც ანთროპოლოგის სამო მავლო კარიერა. იმ ერთმა წამმა, როდე საც პირველი ძვალი ვიპოვე, სრულიად შეცვალა ჩემი ცხოვრება. შეგიძლიათ გაიხსენოთ თქვენი ემოცია, როდესაც გააცნობიერეთ, რომ ადამიან ის წინაპრის ძვალი გეჭირათ ხელში? როგორც კი გავაცნობიერ ე, რომ ძვალი ადამიანის წინაპრის იყო, ფართო ღიმი ლით გამეღიმა. იმდენად დიდი ემოციუ რი ტალღა მომაწვა, რომ თავიდან ვერც კი შევნიშნე ჩონჩხის სხვა ნაწილები... და როდესაც გორაკს თვალი ავაყოლე და ეს ნაწილები დავინახე, გავიფიქრე, რომ ისი ნი ერთ ინდივიდს ეკუთვნოდა. იმ წუთში წარმოდგენა არ მქონდა, ვინ იყო ეს ერთი პროფ. დონალდ ჯოჰანსონი. 1974 წელს მან ტომ გრეისთან ერთად, ჰადარში (ეთიოპია) აღმოაჩინა 3,2 მილიონი წლის წინანდელი ადამიანის წინაპრის, Australopithecus afarensis-ის თითქმის მთლიანი ჩონჩხი.

თავდადებული უნდა იყო შენი საქმის თვის და, რაც ყველაზე მთავარია, უნდა გქონდეს ცოდნა... განათლება უმნიშვნე ლოვანესია... ჩემზეც უთქვამთ, რომ მე შემთხ ვევით გავაკეთე ეს აღმოჩენა, რომ „გადავაწყდი“ ნაშთებს. რა თქმა უნდა, ეს ასე არ იყო. მე ძალიან ბევრი წელი ვსწავლობდი უნივერსიტეტში, ენთუზი აზმითა და ცნობისმოყვარეობ ით ვიყავი აღსავსე... იმ ადგილას ჩემამდეც ძალიან ბევრი იყო და ჩემ შემდეგაც... თუმცა, მე კიდევ მოთმინებაც მქონდა. იქაურობას მანამდეც იკვლევდნენ მეცნიერ ები, რო მლებსაც ჩემნაირ ი განათლებაც ჰქონ დათ და არც ცნობისმოყვარეობ ა და ენთუზიაზმი აკლდათ... მაგრამ, მოთმი ნება არ ეყოთ, ემუშავათ თავდაუზოგა ვად, ყოველდღე გასულიყვნენ ველზე და უმეტესად ვერაფერი ეპოვათ. ასე რომ, მხოლოდ იღბალს ვერ დავაბრალებთ წარმატებას. ალბათ ყველა იმ ელემენ ტის ერთობლიობას მოაქვს წარმატე ბა, რაზეც ვისაუბრეთ. ჩემთვის კი ლუ სი უდიდესი ჯილდო იყო, რომელიც ამ ყველაფრისთვის 1974-ში მივიღე. პროფ. დონალდ ჯოჰანსონი და პროფ. დავით ლორთქიფანიძე დმანისის ცნობილ აღმოჩენებთან. დავით ლორთქიფანიძეს უჭირავს დონალდ ჯოჰანსონის ლეგენდარული წიგნი „ლუსი“, რომელმაც მისი პროფესია საბოლოოდ განსაზღვრა.

ინდივიდი და რამდენად მნიშვნელოვა ნი იქნებოდა პალეოა ნთრ ოპოლოგიურ ი მეცნიერებისათვის. იმ საღამოს კი, რო დესაც მას ლუსი დავარქვით, ბითლზის ცნობილი სიმღერის „Lucy in the Sky With Dimonds“ შთაგონებით, ვერაფრით წარ მოვიდგენდით, ასეთი პოპულარული თუ გახდებოდა მთელ მსოფლიოში... რომ არა მარტო მეცნიერები გაიგებდნენ მის შესახებ, არამედ ყველა, მაგალითად ის, ვინც უბრალოდ გაზეთებს კითხულობს. ეს ახალი სახეობა იყო, რომელსაც Australopithecus afarensis ეწოდა. თქვენ ახსენეთ, რომ სამი წლის გან მავლობაში არაფერი გიპოვიათ. რა იყო ის, რის გამოც არ დანებდით და ძიე ბა განაგრძეთ. რა რჩევას მისცემდით ახალგაზრდა მეცნიერებს? ჩემი აზრით, თითოეული ადამიანისთ ვის უმნიშვნელოვანესია ცნობისმოყვა 10

saqarTvelos erovnuli muzeumi

რეობ ა და სამყაროს შეცნობის სურვი ლი; იმის გაგების სურვილი, თუ როგორ მოვედით აქამდე, როგორ ვითარდება გარემო, განსაკუთრებით ბუნებრივი გარემო, მე ძალიან გამიმართლა, რად გან მაშინ გამიჩნდა მისწრაფება, რომე ლიც ყველაფერზე მნიშვნელოვანი იყო, როდესაც ჯერ კიდევ პატარა ბიჭი ვიყა ვი. სულ პატარაობ იდან ვიცოდი, ზუს ტად რისი კეთება მინდოდა. არასოდეს მქონია ბიზნესმენობის, წარმატების, ან ფულის შოვნის სურვილი. მინდოდა ის მეკეთებინა, რაც აღფრთოვანებას იწ ვევდა ჩემში, რაც მიჩენდა განცდას, რომ ის, რასაც გავაკეთებდი, შეცვლ იდა და გაამდიდრებდა სამყაროს შესახებ ცოდ ნას. თავდადება და ენთუზიაზმი, რომე ლიც სულ პატარაობ აში ვიგრძ ენი, მთე ლი ცხოვრება გამყვ ა და ვფიქრობ, რომ თუკი გინდა ნამდვილად წარმატებული იყო, უნდა გქონდეს ცნობისმოყვარე ობა, აღსავსე უნდა იყო ენთუზიაზმით,

რამ გადაგაწყვეტინათ, რომ დაგეწე რათ წიგნი, რომელიც მხოლოდ სამეც ნიერო წრეებისთვის არ იქნებოდა გან კუთვნილი? როდესაც ლუსის შესახებ პრესაში დაი ბეჭდა, უამრავი კითხვა გაჩნდა – იცოდით რამდენი წლის იყო, როდესაც გარდაიც ვალა? რამდენი წლის წინ ცხოვრობდა? უკვე ზრდასრული იყო? შვილები ჰყავდა? ხალხს საკუთარი წინაპრების შესახებ მე ტის გაგების უზარმაზარი სურვილი აქვს. ერთ-ერთი პირველი კითხვა, რომელსაც ბავშვი სვამს, არის: „საიდან გავჩნ დი?“, ჰოდა მე ვფიქრობ, რომ პალეოანთრო პოლოგია სამეცნიერ ო ძიებაა, სამეცნიე რო გზაა, მცდელობა იმისა, რომ გამოვარ კვიოთ ჩვენი წარმომავლობა. სწორედ საზოგადოების ინტერესმა დამაფიქრა – დიახ, მე შემეძლო სამეცნიერო სტატი ების წერა, რომელთაც მხოლოდ ჩემი კოლეგები წაიკითხავდნენ და რომლებიც სავსეა ტერმინოლოგიით ა და ტექნიკური აღწერილობით, მაგრამ საზოგადოებას მართლ აც აინტერესებდა ეს თემა და ვი ფიქრე, რომ ნამდვილად მნიშვნელოვანი

იყო სამცნიერ ო ენის ყველასთვის გასა გებ ენაზე „თარგმნა“. მე არ ვარ ასტრო ფიზიკოსი, მაგრამ ძალიან მაინტერესებს, როგორ გაჩნდა სამყარო, ამიტომ ყო ველთვის მიხარია, როდესაც ამ დარგის მეცნიერ ი ჩემთვის გასაგებ ენაზე დაწერს წიგნს, რომელიც საშუალ ებას მომცემს, მაგალითად, კოსმოლოგიის დეტალებში გავერკვე. რა იყო თქვენი პირველი რეაქცია, როდესაც დმანისის აღმოჩენის შესახებ შეიტყვეთ? მახსოვს, აღფრთოვანება დამეუფ ლა, როდესაც პირველად გავიგე ამ დაუჯერებელი აღმოჩენის შესახებ აქ, საქართველოში. 1990-იანი წლების დასაწყისში აღმოჩენილი ქვედა ყბა უძველეს ადამიანს ეკუთვნოდა, ჩემი ინტერესიც ხომ აფრიკაა. მანამდე გვე გონა, რომ ადამიანმა აფრიკა არცთუ ისე დიდი ხნის წინათ დატოვა. დმანი სის ასაკის განსაზღვრამ და იმის გაგე ბამ, რომ ეს თითქმის 2 მილიონი – 1,8 მილიონი წლის წინ მოხდა, სრულიად შეცვალა ჩვენი წარმოდგენები იმაზე, თუ როდის დატოვეს აფრიკა ჩვენ მა წინაპრებმა. მაშინ მათ არ იცოდ ნენ ცეცხლის დანთება, პატარა ტვინი ჰქონდათ და მაინც, პიონერები იყვნენ, მათ გაიფართოვეს თვალსაწიერი აფ რიკის მიღმა. როდესაც თქვენი მუზეუმის გუნდმ ა უკვე სხვა ნაშთების, მათ შორის სრული თავის ქალების აღმოჩენა დაიწყო, ყველანი სა ოცრად ვღელავდით. თქვენ ფანტასტი კური კოლექცია გაქვთ. განამარხებული ნიმუშები არაჩვეულებრივადაა შენახუ ლი, მათი კვლევა ახლაც მიმდინარეობს და ჩვენ კიდევ და კიდევ უფრო მეტს ვი გებთ მათ შესახებ. ეს მართლაც მნიშვნე ლოვანი აღმოჩენაა, რომელიც გვეხმარე ბა იმის გაგებაში, თუ პირველად როდის დატოვეს პირველმა ადამიანებმა აფრიკა და როდის გადახდათ პირველი სამოგზა ურო თავგადასავალი. რა ადგილს მიუჩენდით დმანისის არ ქეოლოგიურ ძეგლსა და იქაურ აღმო ჩენებს პალეოანთროპოლოგიასა და, ზოგადად, უძველესი სამყაროს შემსწ ავ ლელ მეცნიერებებში?

ვფიქრობ, რომ დმანისის განამარ ხებული ნიმუშები უაღრესად მნიშვნე ლოვანია, რადგან მათი საშუალებით ვიგებთ, თუ როგორი იყო პირველი ადა მიანი, რომელიც აფრიკიდან წამოვიდა; რომ ის ბევრად უფრო ადრე წამოვიდა აფრიკიდან, ვიდრე ჩვენ ვფიქრობდით. აქ, თბილისში, ძალიან მნიშვნელოვანი საერთაშორისო კონფერენცია ჩატარდა, სადაც შეიკრიბნენ მსოფლიოს წამყვანი მეცნიერები ერთმანეთთან ინფორმა ციის გასაცვლელად. ძალიან ბედნიერი ვარ, რომ ჩამოვედი და საშუალება მო მეცა, დამეთვალიერებინა ორიგინალე ბი და პირადად გავსაუბრებოდი არქეო ლოგებსა და მეცნიერებს. გამოდის, რომ დმანისი ერთ-ერთი უმ ნიშვნელოვანესი არქეოლოგიური ძეგ ლია მსოფლიოში?

იქნებ წინ კიდევ უფრო მნიშვ ნელო ვანი აღმოჩენები გველის საქ ართ ველოში, ან თუნდაც მთელ კავკასი ის რეგიონში, მაგრამ ჩვენ მათ ვერ გავაკეთებთ, თუკი ოფისებსა და ლა ბორატორიებში დავრჩებით და არ გავ ალთ ველზე. ძიებაში ვპოულობთ ნამდვ ილ პასუხებს და ჩემ სტუდენ ტებს სულ ვუბიძგებ, რომ გარკვ ეული დრო გაატარონ ექსპედიციებში და იფიქრონ ახალი ადგილების ძიებაზე. გენატრებათ ველი? დიახ, ძალიან. ეს არაჩვეულებრი ვი წლები იყო – როდესაც შორს ხარ იმისგან, რასაც ჩვენ ცივილიზაციას ვე ძახით. მე ვფიქრობ, ველზე მუშაობა ბევრად უფრო ცივილიზებული საქმეა, თუმცა, უდაბნოში ყოფნა, ეთიოპია

უდაბნოში ყოფნა, ეთიოპიაში, სადაც წელიწადში 2-3 თვეს ვატარებდი, ტენტის ქვეშ ცხოვრება და შეგრძნ ე ბა, რომ ნამდვილად ბუნების ნაწილი ხარ, ყოველთ ვის უდიდეს კმაყოფილებას მანიჭებდა, რომელიც კი ოდესმე მიგრძ ვნია...

რა თქმა უნდა! როდესაც საქმე ეხება აფრიკიდან წამოსვლას, დმანისი ამ ასა კის ერთადერთი და უნიკალური ძეგლია ჯერჯერობით. არსებობს მნიშვნ ელოვა ნი არქეოლოგიური ძეგლები, მაგალი თად, ესპანეთში... მაგრამ არა ასეთი ძველი.

ში, სადაც წელიწადში 2-3 თვეს ვა ტარებდი, ტენტის ქვეშ ცხოვრება და შეგრძნება, რომ ნამდვილად ბუნების ნაწილი ხარ, ყოველთვის უდიდეს კმა ყოფილებას მანიჭებდა... აღმოჩენისას განცდ ილი გრძნობა და გუნდური მუ შაობ აც არაჩვეულებრივია.

როგორ ფიქრობთ, როგორი იქნება პალეოანთროპოლოგიის მომავალი, საით მიდის ეს მეცნიერება?

ამჟამად რა არის თქვენი ძირითად საქმიანობა?

რადგან მე ბევრ ძეგლზ ე მიმუშავია, ჩემ ი სტუდენტ ებ ი ხშირ ად მეკითხე ბია ნ, დარჩ ა თუ არა ადგილი, სადაც კიდევ რაი მ ე აღმ ოჩ ენ ის გაკეთ ე ბა შეი ძლებ ა. მე კი სულ ვპასუხ ობ, რომ მათ ყოვე ლთვის უნდა ჰქონდეთ გახსნ ილი გონ ებ ა, იყვნ ენ ენერგიი თ აღსავსენი და ეძებ ონ ახალი ადგილე ბი. ვინ იფიქრ ებდა, რომ ასეთ ი ძეგლი აღმ ოჩნ დებ ოდა დმან ისშ ი? – არავინ.

ვასწავლი, ძირითადად ელექტორნუ ლად, ჩემი კურსი www.edx.org-ზეა გან თვსებული და ადამიანის წარმოშობას შეეხება. დაახლოებით 10 000 მსმენელი მყავს ყოველწლ იურად. ასევე, არიზონის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ადამიან ის წარმოშობის ინსტიტუტში ვმუშაობ. ამავ დროულად, ვაგრძელებ სამეცნიერო სტა ტიებზე მუშაობას და ვიწყებ ავტობიოგრა ფიული წიგნის წერას.

saqarTvelos erovnuli muzeumi

ბორის კუფტინი

საქართველოს არქეოლოგიის მკვლევარი ისტორია > ოთარ ჯაფარიძე აკად. ბორის კუფტინს ფასდაუდებელი ღვაწლი მიუძღვის საქართვ ელოს, კავკასიისა და, საერთოდ, ახლო აღმოსავლეთის უძველესი წარსულის შესწავლაში. მან სრულიად ახლებურად წარმოადგინა ჩვენი ძველი ისტორიის არაერთი ძირეული საკითხი.

ს

აქართველოში მუდმივად საცხოვ რებლად გადმოსვლის შემდეგ მთელი სისრულით გამობრწყინ და მისი დიდი მეცნიერული შესაძლებ ლობა როგორც შორეული წარსულის უბადლო მკვლევრისა. მანამდე იგი უფ რო მეტად ცნობილი იყო როგორც ეთ ნოგრაფი, ეთნოლოგი. მაგრამ სწორედ ჩვენთან კარდინალურად იცვლება მი სი მეცნიერული ინტერესი და თითქმის მთლიანად საქართველოსა და სრული ად კავკასიის არქეოლოგიას უკავშირ დება. მისმა არაერთმა ფუნდამენტურმა ნაშრომმა ახლებური საფუძველი და უდო და უფრო მაღალ საფეხურზე აიყ ვანა უძველესი ქართული კულტურის კვლევის საქმე. ბორის კუფტინი დაიბადა 1892 წელს ქ. სამარაში. 1909 წელს მან დაასრულა ქ. ორენბურგის რეალური სასწავლე ბელი და სწავლა განაგრძო მოსკოვის უნივერსიტეტის ფიზიკა-მათემატიკის ფაკულტეტზე. 1910-1912 წლებში სტუ დენტთა რევოლუციურ მოძრაობაში მონაწილეობის გამო მას რიცხავენ უნი ვერსიტეტიდან. იგი მიემგზავრება ემიგ რაციაში საფრანგეთში, შვეიცარიას ა და იტალიაში. ემიგრაციიდ ან დაბრუნების შემდეგ სწავლას განაგრძობს მოსკო ვის უნივერსიტეტში, რომელსაც ამთავ რებს 1914 წელს. იგი დატოვეს მოსკო ვის უნივერსიტეტში „საპროფესოროდ მოსამზადებლად“ პროფ. გ. ანუჩინთან არქეოლოგიის, ანთროპოლოგიისა და გეოგრაფიის განხრით. იმ წლებში იქვე მუშაობდა გიორგი ნიორაძე და სწორედ მათმა ნაცნობობამ განაპირობა ბ. კუფ ტინის საქართველოში გადმოსახლება და მისი შემდგომი ბედი. 1928 წელს მას

ცნობილი არქეოლოგი ბორის კუფტინი (1892-1953). ფოტო ირაკლი ვართაგავას პირადი არქივიდან. დაცულია საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის ფოტომატიანეში.

ირჩევენ პროფესორის თანამდებობაზე ხალხმცოდნეობის განხრით. 1929-1930 წლებში მოსკოვის პროფესურის დარ ბევას ვერც ბ. კუფტინი გადაურჩა, იგი ტოვებს მოსკოვს. ეს უმძიმესი წლები იყო კუფტინის ცხოვრებაში და სწორედ ამ დროს მას დახმარების ხელი გაუწო და პროფ. გ. ნიორაძემ. 1933 წლიდან იგი საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმის მეცნიერ-კონსულტანტია. ამ ხანებში მუ ზეუმში ივანე ჯავახიშვილის თაოსნობით მოსამზადებელი სამუშაოები მიმდინა რეობდა არქეოლ ოგიური გამოფენის მოსაწყობად და ბ. კუფტინი აქტიურად ჩაერთო ამ სამუშაოებში. ბატონი ივანე დიდად აფასებდა ბ. კუფტინს, სწორედ მას დაავალა გამოფენის გეგმის შედგენა. საქართველოში გადმოსვლ ის შემდეგ ბ. კუფტინის საქმიანობა მთლიანად ქართულ არქეოლოგიას უკავშირდე

ბა. 1934 წელს მან მონაწილეობა მიიღ ო აფხაზეთის არქეოლ ოგიური ექსპედი ციის მუშაობ აში. იგი იკვლევს ბრინ ჯაოს ხანის ძეგლებს. განსაკუთრებით აღსანიშნავია მისი მრავალწლიანი სა მუშაოები თრიალეთში. ხრამჰესის მშე ნებლობასთან დაკავშირებით წყლით უნდა დაფარულიყო წალკის პლატოს მნიშვნ ელოვანი ნაწილი. ამიტომ 1936 წლიდან დღის წესრიგში დადგა ამ პლატოს არქეოლოგიურად შესწავ ლის საკითხი. ბატონმა ივანემ ექსპე დიციის ხელმძღვანელობა ბ. კუფტინს ანდო და არც შემცდარა. თრიალეთის არქეოლოგიურ მა შესწავლამ შორეულ წარსულში გადაიტანა საქართველოს და მთლიან ად კავკასიის ისტორიის ფესვები. გათხრების დაწყებიდან ხუ თი წლის თავზე, 1941 წელს, ბ. კუფტინი აქვეყნებს თავის ბრწყინვალე ნაშრომს

გათხრები თრიალეთის სამაროვანზე, 1938 წელი.

saqarTvelos erovnuli muzeumi

გათხრები თრიალეთის სამაროვანზე, 1937 წელი.

„არქეოლოგიური გათხრები თრია ლეთში“, რომელსაც ივანე ჯავახიშვი ლის ნათელ ხსოვნას უძღვნის. მან ამ წიგნისათვის, პირველმა საბჭოთა არ ქეოლოგთა შორის, სტალინური პრემია დაიმსახურა. 1946 წელს მას ირჩევენ საქართველოს მეცნიერებათა აკადემი ის ნამდვ ილ წევრად. თრიალეთში ბორის კუფტინმა სხვა დასხვა პერიოდის ძეგლები შეისწავლა. აქ მოპოვებული მასალის ანალიზის სა ფუძველზე იგი იძლევა პერიოდ იზაციის ცდას ქვის ხანიდან მოკიდებული, ვიდრე საშუალო საუკუნეების დამდეგამდე. მის მიერ შემუშავებული ქრონოლოგიური სისტემა იმდენად მარჯვ ე გამოდგა, რომ დღესაც არ დაუკარგავს თავისი მნიშვ ნელობა. განსაკუთრებით აღსანიშნავია თრიალეთში მოპოვებული მასალების საფუძველზე მანამდე უცნობი გვიანბრინ ჯაოს ხანაზე უხნესი მტკვარ-არაქსისა და თრიალეთის კულტურების გამოყოფა. ამიერიდან საქართველოსა და საერთოდ კავკასიის უძველესი ისტორიის ახალი ეტაპი იწყება. მანამდე უპირატესად ის 14

saqarTvelos erovnuli muzeumi

ორნამენტირებული კერამიკული ჭურჭლის ფრაგმენტები, თრიალეთი, 1937 წელი

აზრი იყო გავრცელებული, რომ კავკასია შედარებით გვიან, ბრინჯაოს ხანის ბო ლო სტადიაზე უნდა დასახლებულიყო. თრიალეთში შესწავლილი ყორღანული სამარხები მდიდრული ინვენტარით მან

შუა ბრინჯაოს ხანას მიაკუთვნა და ძვ. წ. II ათასწლეულის პირველი ნახევრით დაათარიღა. ამ პერიოდს წინ კიდევ უფ რო უხნესი კულტურა უძღოდა, რომლის ასაკი ბ. კუფტინმა ძვ. წ. III ათასწლეულს

დაუკავშირა. სამხრეთ კავკასიაში ამ კულტურის გავრცელების არეალის სა ფუძველზე მან ამ კულტურას „მტკვარარაქსის კულტურა“ უწოდა. ამ კულ ტურის მატარებელი ტომები ფართოდ ვრცელდებიან კავკასიის შიგნით და მის ფარგლებს გარეთ სამხრეთით. არც ერ თი კავკასიური კულტურა არც მანამდე და არც მერე ასე ფართოდ არ გავრცე ლებულა, როგორც „მტკვარ-არაქსის კულტურა“. სამხრეთით იგი აღმოსავ ლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთს, სირია სა და ისრაელს აღწევს. როგორც ჩანს, მტკვარ-არაქსის კულტურის მატარე ბელმა ტომებმა მნიშვნელოვანი როლი შეასრულეს კავკასიის უძველეს ისტო რიაში და წინა აზიის წარსულშიც მიუძღ ვით გარკვეული ღვაწლი. იგი, ეტყობა, ამ დროისათვის ერთ-ერთი ფართოდ გავრცელებული კულტურა იყო ახლო აღმოსავლეთში. ამიტომ ამ კულტურის წარმომავლობის პირველადგილსამყო ფლის, მისი მატარებელი ტომების ეთნი კური ვინაობის საკითხი დიდ ინტერესს იწვევს. ეს კულტურა უნდა წარმოქმნი ლიყო სამხრეთ კავკასიის აღმოსავლეთ მხარეში, მტკვრისა და არაქსის შუამ დინარეთში. ამ კულტურის პირველაღ მომჩენი და შემსწავლელი აკად. ბორის კუფტინი იყო. მან ამ ბრწყინვალე კულ ტურას საგანგებო ნაშრომი მიუძღვნა. ბ. კუფტინი დიდი ინტერესით სწავ ლობს საქართველოს მუზეუმის არქეო ლოგიურ ფონდში დაცულ კოლექციებს, სადაც თავმოყრილი იყო მდიდარი მა სალა მთელი კავკასიიდან. სწორედ ამ ფონდშ ი მუშაობის შედეგად აქვეყნებს იგი უაღრესად საყურადღებო ნაშრომს „ქართული კულტურის უძველესი ფეს ვების საკითხისათვის არქეოლოგიური მონაცემების მიხედვით“, რომელიც სა განგებოდ ეძღვნება ბრინჯაოს კულტუ რის შესწავლას კავკასიაში. ნაშრომში არქეოლოგიური მონაცემების საფუძ ველზე ნაჩვენებია, თუ სად არის საძე ბარი ქართული კულტურის უძველესი ფესვები; ბრინჯაოს კულტურის ყველა საფეხურზე გამოყოფილია ლითონის ნივთების წამყვანი ტიპები. წინააზიური მასალების ფონზე მოცემულია საქართ ველოსა და სრულიად კავკასიის ბრინ ჯაოს კულტურის განვითარების ეტაპები. ღრმა ანალიზის საფუძველზე იგი დაასკ

ბორის კუფტინი მეუღლესთან, ვალენტინა სტაშენკოსთან ერთად.

ვნის, რომ „ქართველის ერის მშვენიერი სამშობლო იმავე დროს მისი კულტურის უძველეს სამშობლოდ უნდა ჩაითვა ლოს“. მისი აზრით, ქართველი ხალხის უძველესი ისტორიის საწყისები ადგი ლობრივადაა საძებარი. დიდია ბ. კუფტინის ღვაწლი დასავ ლეთ საქართველოს არქეოლოგიურ შესწავლაში. მან კოლხეთის სიძველე ებს შესანიშნავი ორტომიანი გამოკვ ლევა უძღვნ ა: „მასალები კოლხეთის არქეოლოგიისათვის“. მან პირველმა შეისწავლა მეცნიერულად კოლხეთის დაბლობის ადრეული ნამოსახლარები. იგი იკვლევს აფხაზეთის დოლმენებს და იძლევა მათი სწორი დათარიღების ცდას. დიდია მისი დამსახურება კოლხუ რი კულტურის შესწავლის საქმეში. 1940-იანი წლების ბოლოს ბ. კუფტი ნი მიწვეული იყო შუა აზიაში სამხრეთ თურქმენეთის არქეოლოგიურ ექსპე დიციაში მონაწილეობის მისაღებად. იქ სწავლობდა ბრინჯაოს ხანის მრავალ ფენიან ნამოსახლარს – ნამაზგა თეფეს. ამ ძეგლზე მან მხოლოდ სამი წელი იმუ შავა, მაგრამ ამ მოკლე დროში რამდე ნიმე საყურადღებო ნაშრომი უძღვნა ნა მოსახლარს და მოგვც ა ნამაზგა თეფეს

კულტურის პერიოდიზაცია, რომელიც ისეთი მარჯვე გამოდგა, რომ დღესაც ამ პერიოდიზაციას იყენებენ. ძნელია ილაპარაკო აკად. ბორის კუფტინზე და არ მოიგონო მისი მე უღლე, თითქმის ყველა ექსპედიციის მონაწილე, თბილისის კონსერვატო რიის პროფესორი, ცნობილი პიანისტი ვალენტინა სტაშენკო-კუფტინი. იგი ამა ვე დროს დიდ, ნაყოფიერ მეცნიერულ მოღვაწეობას ეწეოდა. 1953 წელს ბალტიისპირეთში დასასვე ნებლად წასული, ტრაგიკულმა შემთხ ვევამ იმსხვერპლა. მისი ბოლო თხოვნა იყო, რომ მისი ცხედარი მეორე სამშობ ლოში, ქართული მიწისთვის მიებარები ნათ. მისმა მეუღლემ, რომელმაც საყვა რელი ადამიან ის დაკარგვის შემდეგ არ ისურვა სიცოცხლის გაგრძელება, ან დერძად დაიბარა, რომ საქართველოში დაეკრძალათ. ნამდვილად შემზარავია ამ ოჯახის დასასრული. ახლობლებ იდან აქ არავინ შემორჩათ. დარჩა მათი სამეცნიერო მემკვიდრეობა, საფლავი ვაკის სასაფლაოზე და ერთი პატარა ქუ ჩა ძველი თბილისის უბანში, რომელიც აკადემიკოს ბორის კუფტინის სახელს ატარებს. saqarTvelos erovnuli muzeumi

02 16 ჭაბუკის ტორსი, ძვ.წ. II ს. ბრინჯაო. აღმოჩენის ადგილზე. საქართველოს ეროვნული მუზეუმი

ელინისტური ეპოქის ბრინჯაოს ქანდაკება ვანიდან საერთაშორისო გამოფენები > ნინო კალანდაძე 2015 წელს საქართველოს ეროვნული მუზეუმი მნიშვნ ელოვანი საერთაშორისო კულტურული მოვლენის თანამონაწილე გახდა. ვანის ნაქალაქარზე აღმოჩენილი „ჭაბუკის ტორსი“ მსოფლიო შედევრებთან ერთად ბოლო დროის ერთ-ერთ ყველაზე მასშტაბურ გამოფენაზეა წარმოდგენილი.

გ

ამოფენა სახელწოდებით „ძალაუფლება და პათოსი - ელინისტური სამყაროს ბრინჯაოს ქანდაკებები“ 2015 წლის 14 მარტს ფლორენციის პალაცო სტროციში გაიხნა. 28 ივლისიდან 1 ნოემ ბრამდე გამოფენას ლოს ანჯელესის ჟან პოლ გეტის მუზეუმი მასპინძლ ობდა, ხოლო 2015 წლის 6 დეკემბრიდან 2016 წლის 13 მარ ტამდე გამოფენამ ვაშინგტ ონის ეროვნულ გალერეაში გადაინაცვლა. გამოფენაზე, რომელზედაც მნახველს პირველად მიეცა შესაძლებლობა, ერ თად ენახა „ძველი სამყაროს შედევრე ბად აღიარებული ნიმუშები“ მსოფლიოს წამყვანი მუზეუმებიდან, საპატიო ადგილი უჭირავს ვანში აღმოჩენილ ჭაბუკის ბრი ნაჯოს ტორსს (ძვ.წ. II-I საუკ უნეები), რომ

ელიც აღმოჩენისთანავე ელინისტური ეპოქის ე.წ. კლასიცისტური ხელოვნების შესანიშნავ ნიმუშად იქნა აღიარებული. ჭაბუკის ტორსი აღმოჩენის დღიდან (1988 წ.) გახდა ვანის არქეოლოგიუ რი მუზეუმის ერთ-ერთი მნიშვნელო ვანი ექსპონატი. 2015 წელს კი ჭაბუკის ტორსი ვანის ნაქალაქარიდან ამაყად იდგა ლოს-ანჯელესის ჟან პოლ გეტის მუზეუმში ისეთი შედევრების გვერდით, როგორებიცაა კვირინალის მოკრი ვე, დიონისე, ათლეტი, მამაკაცის თავი დელოსიდან და სხვ. 2007 წელს ვანის ჭაბუკმა პირველად დატოვა ვანის მუზეუმი და საერთაშორი სო საზოაგადოებ ის წინაშე წარსდგა მსო ფლიოს წამყვ ან სამუზეუმ ო დარბაზებში.

სმითსონის ინსტიტუციასა და ჟან-პოლ გე ტის მუზეუმის გეტის ვილაში განხორციელდა როგორც სამეცნიერო კვლევა, ასევე საკონ სერვაციო სამუშაოე ბი. კერძოდ, სმითსონის მუზეუმების კონსერვაციის ცენტრში ჩატარდა 3-განზომილებიანი სკანირება, გეტის ვილაში კი ტორსს გამოუცვალეს ძველი, ხის დაზიანე ბული სადგამი, რომელიც შეიცვალა ახალი, უჟანგავი ლითონის კონსტრუქციით. ამავე მუზეუმში ჩატარდა მისი ტექნიკური შესწავა ლა რენტგენული გაჭვირვით, რამაც ამომწუ რავი ინფორმაცია მოგვცა ჭაბუკის ტორსის დამზადების ტექნიკა-ტექნოლოგიის შესახებ, კერძოდ ტორსი და ფეხები ჩამოსხმულია ერთ მთლიან ნაწილად, რაც, დამზადების თვალსაზრისით, განასხვავებს მას სხვა ცნო ბილი ბერძნული ქანდაკებებისაგან.

ჭაბუკის ტორსი, ძვ.წ. II ს. ბრინჯაო. საქართველოს ეროვნული მუზეუმი

saqarTvelos erovnuli muzeumi

ჰ

თვალსაწიერის გაფართოება საერთაშორისო გამოფენა

დმანისის გარემოს რეკონსტრუქცია პალეოარტისტ როდოლფო ნოგუეირას მიერ ჰესენის მუზეუმისთვის დარმშტადტში

ესენის მუზეუმმა დარმშტ ადტში (Hessisches Landesmuseum Darmstadt) უმასპინძლა გა მოფენას სახელწოდებით „თვალსაწიერის გაფართოება“ (Expanding Worlds). გამოფენილი იყო ადამიანის ნაშთები მსოფლიოს ხუთი რეგი ონიდან, მათ შორის, სამხრ ეთ-აღმოსავლეთ აფ რიკიდან (მალავის რესპუბლიკა), სამხრეთ-აღ მოსავლეთ აზიიდან (ინდონეზია), ლევანტიდან (ისრაელი) და ცენტრალური და სამხრეთ-და სავლეთ ევროპიდან (გერმანია, გიბრალტარი). კავკასია დმანისში (საქართველო) აღმოჩენილი განამარხებული ნაშთებით იყო წარმოდგენილი. გამოფენა 2015 წლის 9 ოქტომბერს გაიხ სნა და დამთვალიერ ებელს უნიკალური შე საძლებლობა მისცა, გვერდიგვ ერდ ეხილა ჩვეულებრივ მუზეუმებისა და კვლევითი ცენ ტრების საცავებში დაცული და ფართო საზო გადოებისათვის მიუწვდომელი ჰომინინების მსოფლიოში განთქმული ნაშთები. სპეცია ლისტებსაც კი იშვიათად უწევთ ამ ნაშთების ერთად ხილვა. არქეოლ ოგიური მასალის მეშვეობით მიღე ბული ცნობები საშუალებას აძლევს პალეოან თროპოლოგებს, უკეთ შეიმეცნონ ადამიანის ევოლუცია, რომლის გაგებაც მხოლოდ საერთო კონტექსტშ ი განხილვის გზითაა შესაძლებელი. გამოფენის მიზანი ადრეული ადამიან ის რეგიო ნალური მრავალფეროვნების ჩვენება იყო პრე ისტორიულ სამყაროში იმისდამიხედვით, თუ როგორ ყალიბდებოდა კაცობრიობის ისტორია მრავალრიცხოვანი მიგრაციებ ით როგორც აფ რიკიდან, ასევე, ევროპასა და აზიას შორის. გამოფენის კურატორები შეეც ადნენ, ეჩვენე ბინათ ადრეული ადამიან ის ისტორიის კომპ ლექსურობა, შესაბამისად, ყურადღების ცენტ რში არც ევროპა იყო და არც აფრიკა, არამედ შუქი ეფინებოდა რეგიონულ ურთიერთკავში რებს ადრეული ადამიანის ბიოლ ოგიურ და ის ტორიულ განვითარებაში.

ცნობიერების ამაღლება ეკოლოგიური პასუხისმგებლობის სფეროში პროექტი > რუსუდან ჩაგელიშვილი

2015

წლის 31 ივლისს ჯავახეთის რეგიონში წარმა ტებული გამოფენით გაიხსნა ჯავახეთის და ცული ტერიტორიების ვიზიტორთა ცენტრი, რომლის მიზანი, მნახველებისთვის საქართველოსა და, კერ ძოდ, ჯავახეთის რეგიონის ბიომრავალფეროვნების გაცნობაა. საქართველოს ეროვნული მუზეუმის ექსპონატები, მათ შო რის მწერები, თევზები, ქვეწარმავლები, ფრინველები, ძუძუმ წოვრები და ჰერბარიუმები, მულტიმედიური ტექნოლოგიების მეშვეობით ეხმარება დამთვალიერებელს, უკეთ გაეცნოს სა ქართველოს უნიკალურ ბუნებასა და გაიზიაროს ჩვენი ეკო ლოგიური პასუხისმგებლობა. საქართვ ელოს ეროვნული მუზეუმის ერთ-ერთი მთავარი ამოცანაა, სხვადასხვ ა ასაკობრივი ჯგუფისთვის განკუთვნილი

საგანმანათლებლო პროგრამების შეთავაზებით ახალგაზრდა თაობ ა სკოლის ასაკიდანვე მოიზიდოს მუზეუმში და დააი ნტე რესოს მუზეუმ ის ცხოვრებითა და იქ მიმდინარე მოვლენებით. პირველი პროგრამა სპეციალ ურად ამ მიზნით მოწყობილ ტერი ტორიაზე მოზარდებსა და ბავშვ ებს „იმიტირებულ“ არქეოლო გიურ გათხრებს სთავაზობს. ეს პროექტი საქართველოს ეროვ ნული მუზეუმის, საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს დაცული ტერიტორიების ეროვნული სააგ ენტოსა და ველური ბუნების დაცვის ფონდის (WWF) თანამ შრომლობის ნაყოფია. ჯავახეთის ეროვნული პარკის პროექტის განხორციელ ებას ეკონომიკური თანამშომლობისა და განვითა რების სამინისტრომ (BMZ) და გერმანიის განვითარების ბანკმა (KFW) გაუწიეს ფინანსური მხარდაჭერა. saqarTvelos erovnuli muzeumi

ავანგარდი / Avant-garde 1900-1937 გამოფენა > ნანა შერვაშიძე დიმიტრი შევარდნ აძის (1885-1937) ინიციატივით ქართველ მხატვართა საზოგადოების დამფუძ ნებელმა საბჭომ დეკრეტის საფუძველზე 1920 წელს ტფილისში საქართვ ელოს ეროვნული გა ლერეა დააარსა, რომელმაც შემდგომ შალვა ამირანაშვილის სახელობის ხელოვნების მუზეუმს ჩაუყარა საფუძველი.

ს

აზოგადო მოღვაწე, ერუდიტი, დიმიტრი შევარდნ აძე, რომელ მაც მთელი ცხოვრება სამუზეუმო კოლექციის გაფართოებასა და გამდიდ რებას მიუძღვნა, ოცნებობდა, საქართ ველოშიც შეექმნა ერმიტაჟისა და ლუვ რის დონის მუზეუმი. მან განსაზღვრა გალერეის კონცეფცია როგორც ფართო სპექტრის მუზეუმისა, რომელიც ძვე ლი და ახალი დროის დასავლურსა და აღმოსავლურ ხელოვნებას მოიცავს. გალერეისა და, მოგვიანებით, უკვე მუ ზეუმის არსებობის პირველსავე წლებ ში მისი ფონდებისთვის შეძენილ იქნა სპარსული, ჩინური, ევროპული და რუ სული ხელოვნების შედევრები, შუა სა უკუნეების უნიკალური ქართული ძეგ ლები, ფიროსმანისა და იმ დროის სხვა ქართველ მხატვართა ნამუშევრები. დიმიტრი შევარდნაძისა და მხატვართა საზოგადოებ ის გამგეობის მიზანი ძველი ხელოვნების ნიმუშების შეგროვებასა და პოპულარიზაციასთან ერთად ახალი ხე ლოვნების გალერეის შექმნ აც იყო. ჯერ კიდევ XX საუკუნის 10-იანი წლების დასას რულს სამუზეუმო ფონდების შესავსებად ყურადღება გამახვილდა თანამედროვე ხელოვნების სხვადასხვა მიმართულე ბის ნამუშევართა შეძენაზე. შევარდნა ძე ახალგაზრდობის წლებში თავად იყო გატაცებული გერმანული და ფრანგული ხელოვნებით, კარგად ერკვეოდა თანა მედროვე ხელოვნების ყველაზე რადი კალურ მიმდინარეობებში, დაინტერესე

ვლადიმერ (ვოლდემარ) ბობერმანი (1897-1977). პეიზაჟი, ტილო, ზეთი. 1937, ხელოვნების მუზეუმი „მეტეხი“

ბული იყო ადგილობრივი თუ ტფილისში დროებით ჩამოსული ახალგაზრდა მხატ ვრების შემოქმედებით, რომელთა ხე ლოვნება ახალი მხატვრული ფორმებისა და გამომსახველობითი ხერხების ძიებით ხასიათდებოდა. თანამედროვე ქართველ და ტფილისში მოღვაწე არაქართველ მხატვართა ნამუშევრები საქართველოს რესპუბლიკის მთავრობის ხელშეწყობით ეროვნული გალერეისთვის, ძირითადად, 1919 წელს მოწყობილი საშემოდგომო და საგაზაფხულო გამოფენებიდან შეიძ ი ნეს. ქართველ მხატვართა საზოგადოე ბის 1919 წლის ანგარიშში ვკითხულობთ: „საზოგადოებამ მოაწყო სამი გამოფენა: ერთი ძველის, საეკლესიო კედლის მხატ ვრობისა 1917 წლის დამდეგს და ორიც 1919 წელს: მაისში – ქართველ ახლანდელ მხატვრების ნაწარმოებთა და დეკემბერ ში საქართვ ელოს ტერიტორიაზე მცხოვ რებ სხვადასხვა ეროვნებათა მხატვრების ნაწარმოებთა. გამოფენა საზოგადოებ ამ გახსნა 1919 წლის მაის ის 4-ს. ეს იყო პირ ველი კოლექტიური გამოფენა ახლან დელ ქართველ მხატვრებისა. სურათები წარმოადგინეს სხვადასხვ ა მიმართულე ბის მხატვრებმა. აქვე იყო გამოფენილი ქანდაკებანიც. ამ გამოფენის წყალო ბით დაახლოებ ით გამოაშკარავდა ჩვენი ქვეყნის სამხატვრო ძალები. მესამე გამო ფენა გაიხსნა 1919 წლის დეკემბრ ის 12-ს. ჩვენმა საზოგადოებამ დიდების ტაძარ ში თავი მოუყარა ახლა, საქართველოში მცხოვრებ სხვადასხვა ეროვნების მხატ

დიმიტრი შევარდნაძე (1885-1937). მხატვარი. 1920 წელს დააარსა ეროვნული გალერეა.

saqarTvelos erovnuli muzeumi

ვასილი კანდინსკი (1861-1944). შავი შტრიხი. ტილო, ზეთი. 1920, საქართველოს ეროვნული მუზეუმი

დავით კაკაბაძე (1889-1952). აბსტრაქცია. მუყაო, ზეთი. 1926, საქართველოს ეროვნული მუზეუმი

ვართა მიერ შესრულებულ სურათებს და ქანდაკებებსა“.1 1928 წელს მხატვართა საზოგადოების გამგეობა მთავრობისათ ვის წარდგენილ თავის ანგარიშში ხაზს უსვამს თანამედროვე ხელოვნების გალე რეის ჩამოყალიბების აუცილებლობას. „… მხატვრის ბეჭდვითი ორგანოც და სცენაც არის გალერეა, სადაც უნდა იკრიბებოდეს ყოველი ახალი ღირებულება, რომელსაც თანამედროვე მხატვრობა აძლევს ქარ თულ ხელოვნებას. ასეთი გალერეა ჩვენ არ გაგვაჩნია… … ეს (გალერეა – ნ.შ.) იქ ნება მეტად მნიშვნელოვანი კულტურუ 22

saqarTvelos erovnuli muzeumi

ლი დაწესებულება, სადაც მოკლე ხანში ქართული საზოგადოება დაინ ახავს, რომ ქართული მხატვრ ობა არც ისე ღარიბი ყოფილა, როგორც ბევრს გონია და მო მავალიც დიდი აქვს და ფრიად საიმ ედოც, ამას გარდა ამ თანამედროვე გალერეაში შეძლებისამებრ შეკრებილი იქნება თა ნამედროვე რუსეთისა და სხვა სახელმ წიფოთა მხატვრობის სანიმუშო ექსპო ნატები, რომ ქართვ ელმა მასამ შესძლოს იმის გაგება, თუ რა ხდება ამ დარგში სა ქართველოს გარეთაც“.2 1928 წელს პარი ზიდან დაბრუნებული დავით კაკაბაძის

გამოფენიდან გალერეის კოლექციისთ ვის შეიძინეს მხატვრის აბსტრაქტული კომპოზიციები. 1920-იანი წლების დასას რულისთვის სამუზეუმ ო კოლექციაში უკ ვე საკმაო რაოდენობით იყო დაგროვილი უახლესი ხელოვნების ნიმუშები. ათწლეულების მანძილზე მუზეუმი იც ვლიდა დასახელებას და ადგილმდება რეობ ას. უკვე 30-იანი წლებიდან სახვითი ხელოვნების მუზეუმი „მეტეხი“ განთავ სებული იყო კლდეზე, მეტეხის ტაძრის გვერდით ძველი ციხის შენობაში და ზე მოდან დაჰყურებდა თბილისს. სწორედ ამ განგაშითა და შიშით მოცულ 30-იან წლებში მუზეუმმა შეიძინა ვოლდემარ ბობერმანის ფერწერული და გრაფიკული ნამუშევრების მთელი კოლექცია და მხატ ვრის ავანგარდული შემოქმედების ნიმუ შების იშვიათ ი მფლობელი გახდა. ამავე პერიოდში მუზეუმის ფონდებს შეემ ატა ტფილისში გამოცემული ფუტურისტული წიგნების იშვიათი ეგზემპლარები. 1937 წელს დიმიტრი შევარდნაძეს, ქართული სამუზეუმო საქმის ფუძემდებელსა და გა მორჩეულ საზოგადო მოღვაწეს, მეტეხის ტაძრის დანგრ ევის საწინააღმდეგო აქტი ურობა სიცოცხლით აზღვევინეს. 1939 წელს მოსკოვში, დასავლეთევ როპული ახალი ხელოვნების მუზეუმის დახურვის შემდეგ, კოლექციებში დაცუ ლი ავანგარდული ხელოვნების შედევ რების ნაწილი, როგორც სოციალ ისტუ რი საზოგადოებისთვის მიუღებელი და ფორმალისტური, განადგურდა, ნაწი ლის მუდმივი მფლობელი კი რუსეთის პროვინციული ქალაქებისა და მოკავ შირე რესპუბლიკების მუზეუმები გახ და. მეტეხის მუზეუმ ის ფონდს შეემატა ავანგარდის მეტრის, აბსტრაქტული ხე ლოვნების ერთ-ერთი ფუძემდებლის, ვასილი კანდინსკის ორი ფერწერული შედევრი: „სურათი წრით. პირველი უსაგნო“ და „შავი შტრიხი“, ასევე იტა ლიელი მხატვრის ოსვალდო ლიჩი ნის აბსტრ აქტული კომპოზიცია „უცხო ფრინველი“. 1954 წელს მუზეუმში გაიხსნ ა რუსული ხელოვნების განყოფილება, რომელსაც სათავეში ჩაუდგა დიმიტრი გორდეევი (1889-1968), ხელოვნების ისტორიკო სი და არქეოლ ოგი. 1910-იან წლებში ის აქტიურ ად მონაწილეობდა „თბილისურ ავანგარდში“ და იყო ფუტურისტ-ზაუმ

მიხეილ ბილანიშვილი (1901-1934). გიორგი ღარიბაშვილის პორტრეტი. ტილო, ზეთი. 1926, საქართველოს ეროვნული მუზეუმი

saqarTvelos erovnuli muzeumi

გამოფენის „ავანგარდი / Avant-garde 1900-1937" გახსნა

ნიკების დაჯგუფების „41°“ წევრი. ბუ ნებრივია, გორდეევისთვის განსაკუთ რებით ფასეული და ახლობელი იყო ავანგარდული ხელოვნება. სამუზეუმი ფონდები შეივსო მიხეილ ლარიონოვის, ნ. გონჩაროვას, კ. მალევიჩის, ო. როზა ნოვას, ა. ვოლკოვის გრაფიკული ნამუ შევრებით. 2013 წელს მუზეუმის რუსული ხელოვნების განყოფილების გრაფიკის ფონდის რეინვენტარიზაციის შედეგად დიმიტრი გორდეევის არქივში აღმოჩნ და საქაღალდე აკვარელით შესრულე ბული კუბოფუტურისტული გრაფიკული ფურცლებითა და ჟურნალ „ARS“-ის სა რეკლამო აფიშით. 1978 წელს საბჭოთა რესპუბლიკების ხელოვნების ახლადშექმნილი განყო ფილების ფონდები სხვადასხვა წყარო ებიდან ივსებოდა რუსული ავანგარდის ფერწერული და გრაფიკული ნიმუშე ბით. დიდი წვლილი ამ კოლექციის შექ მნაში შეიტანა განყოფილების გამგემ, ლია დოლაბერიძემ (1928-2005), რომე ლიც თითქმის მთელი საბჭოთა კავში რიდან აგროვებდა ექსპონატებს განყო ფილების ფონდებისთვ ის. მხატვრებთან და მათ მემკვიდრეებთან პირდაპირი 24

saqarTvelos erovnuli muzeumi

კავშირები მას საშუალებას აძლევდა, შეეძ ინა არა ერთეული ექსპონატები, არამედ მთელი კოლექცია. შ. ამირანაშვილის სახელობის ხე ლოვნების მუზეუმში დაცული რობერტ ფალკისა და ალექსანდრე შევჩენკოს ფერწერული და გრაფიკული ნამუშევ რები საშუალებას გვაძლევს, თვალი გა ვადევნოთ ამ შესანიშნავი მხატვრების შემოქმედების განვითარების გზას. განსაკუთრებული მრავალფეროვნე ბით გამოირჩევა რობერტ ფალკის ნამუ შევრების კოლექცია, რომელიც შეძენილი იყო მოსკოვში, მხატვრის ქვრივის ა. შჩე კინ-კროტოვასგან. ამ კოლექციას აგვირ გვინებს ფერწერული ტილო „ქაღალდის ყვავილები“ (1918), რომელშიც აშკარად იკ ვეთება სეზანის მხატვრული ტრადიციების, რუსული პრიმიტივისა და კუბო-ფუტურიზ მის ელემენტების სინთეზი, რაც განსაკუთ რებულ მომხიბვლელობას მატებს ამ ნა ტიურმორტს. ერთმანეთისგან მკვეთრად განსხვავებული მხატვრული მიმდინარეო ბების ელემენტთა სინთეზი და მათი ორ განული გაერთიანება ერთ მთლიან ობაში რუსული მხატვრული ავანგარდის დამახა სიათებელი თავისებურებაა.

ავანგარდი მუდამ თანამედრო ვეა. რევოლუციური ლტოლვა განახ ლებისკენ, ცხოვრების რადიკალური ცვლილებისკენ დღესაც აღელვებს კა ცობრიობ ას. ამიტომაა ავანგარდული ხელოვნება ყოველთვის აქტუალური, ყოველთვის სასურველი. 18 ივნისს, მუ ზეუმების საერთაშორისო დღეს, შალვა ამირანაშვილის სახელობის ხელოვნე ბის მუზეუმში გამოფენა „ავანგარდი“ პირველი ცდაა, საზოგადოების წინაშე სრულყოფილად წარმოვადგინოთ მუ ზეუმის ფონდებში დაცული ავანგარდული ხელოვნების ნიმუშები. ამავდროულად, ესაა სურვილი, კიდევ ერთხელ გამოვხა ტოთ პატივისცემა და მოწიწება იმ ადა მიანთა მიმართ, რომელთა ენთუზიაზმის, დაუღალავი შრომისა და თავგანწირვის შედეგად შეიქმნა შალვა ამირანაშვილის სახელობის ხელოვნების მუზეუმის ავან გარდული ხელოვნების კოლექცია. 1 შალვა ამირანაშვილის სახელობის ხელოვ ნების მუზეუმი. საინფორმაციო კოლექციების ხელნაწერთა მემუარული ფონდი. ფონდი 1 (საქართველოს ხელოვანთა საზოგადოებ ა). ანა წერი #1. საქმე # 8. გვ. 1. 2 აბესაძე ი., ბაგრატიშვილი ქ., დიმიტრი შევარდ ნაძე. თბ., 1998. გვ. 108.

ვლადიმერ (ვოლდემარ) ბობერმანი (1897-1977). პეიზაჟი. ტილო, ზეთი. 1937, ხელოვნების მუზეუმი „მეტეხი“

saqarTvelos erovnuli muzeumi

მონოგრაფია „ძველი ქართული სამკაული“ პუბლიკაცია > აკადემიკოსი ოთარ ჯაფარიძე

ა

ხლახან გამოქვეყნდა ნინო ლორთქიფანი ძის მონოგრაფია „ძველი ქართული სამკა ული“. წიგნი ეძღვნება საქართველოს მი წა-წყალზე გავრცელებულ სამკაულს ძველი ქვის ხანიდან მოყოლებული ვიდრე ქრისტიანობის შემოსვლ ამდე, ადრე საშუალო საუკუნეებამდე. ნაშრომში სამკაულის მდიდარი მასალის სა ფუძველზე ნათლადაა წარმოდგენილი უძველე სი კულტურის უწყვეტობა, რაც ქართველი ერის თავის მიწა-წყალზე ავტოხთონურობის უტყუარი საბუთია. აქამდე ასე ფართოდ სრულიად ერთი კატეგო რიის ნივთიერი მასალა ჩვენში არავის უკვლე ვია. ავტორი, ანტიკური სამყაროს მკვლევარი, გვევლინება როგორც ღრმად მოაზროვნე არ ქეოლოგი, ხელოვნებათმცოდნე და, საერთოდ, როგორც უძველესი კულტურის უბადლო მცოდ ნე. იმედია, რომ იგი ასეთივე შემართებით განაგ რძობს მოღვაწეობას და გაამდიდრებს ქართუ ლი უძველესი კულტურის კვლევის საქმეს. ნაშრომის ღირსებას კიდევ უფრო აძლიერებს უხვად წარმოდგენილი კარგად შერჩეული საი ლუსტრაციო მასალა. დაბოლოს, განსაკუთრებით აღსანიშნავია, რომ მონოგრაფიის ავტორი გვევლინება მამის, გამოჩე ნილი არქეოლ ოგის, ოთარ ლორთქიფანიძის საქ მის ღირსეულ გამგრძ ელებლად.

ყელსაბამი თრიალეთი, ქვემო ქართლი ძვ. წ. II ათასწლეულის პირველი ნახევარი ოქრო, აქატი, სარდიონი

საკიდი ხაიშის განძი (ახ. წ. I-II საუკუნეები), სვანეთი ძვ. წ. VI-V საუკუნეები ოქრო, სარდიონი

დიადემა ქვაცხელას სამაროვანი, შიდა ქართლი ძვ. წ. III ათასწლეულის პირველი ნახევარი დარიშხნიანი სპილენძი

საყურეები, ყაზბეგი, ხევი, ძვ. წ. V საუკუნე ოქრო

საკიდი ვერძის თავის გამოსახულებით ბრილი, რაჭა ძვ. წ. II ათასწლეულის დასასრული ბრინჯაო

მედალიონი ჟინვალი, მთიულეთი ახ. წ. III-IV საუკუნეები ოქრო, ალმადინი

ჰარვარდის უმაღლესი განათლების სკოლა

პროექტი „ზერო“ საერთაშორისო პროექტი > ლიზ დეივს დურაისინგჰი

2015

წლის თებერვალში ჩემ ორ კოლეგასთან ერთად პროექტ „ზეროს“ ფარგლებში ვეწ ვიე თბილისს. პროექტი „ზერო“ ჰარვარდის უმაღლესი განათლების სკოლის სამეცნიერო-კვ ლევით ქვედა ნაყოფის მიერ არის შემუშავებული ამერიკის შეერთებულ შტა ტებში. ჩვენი ვიზიტის ძირითადი მიზანი ცნობილ ჟურნალისტ პოლ სალოპეკთან შეხვედრა იყო. პოლი ფეხით მოგზაურობს მსოფლიოს გარშემო, რათა ჩვენი უძველესი წინაპრების – პირ ველყოფილი ადამიანების გზა გაიმეოროს და ამავდროულ ად „ნელი ჟურნალისტიკის“ საშუალებით გაუზ იაროს საზოგადოე ბას თავისი გამოცდილება. ჩვენ კი პოლ სალოპეკთან ერთად ვა მუშავებთ საგანმანათლებლო კომპონენტს მისი პროექტისთვ ის „ედემიდან სვლა“. პროექტის ფარგლებში ახალგაზრდებს მსოფ ლიოს სხვადასხვა წერტილიდან საშუალება ეძლევათ ჩაერ თონ უფასო ონლაინ სასწავლო პროგრამაში, დაუკ ავშირდნენ, გაუზიარონ ერთმანეთს თავიანთი კულტურა და ტრადიციები, ყურადღებით მოუსმინონ სხვა ადამიანებს და, ამავდროულად, აუჩქარებლად, მშვიდად დააკვირდნენ სამყაროს. პროექტის შე სახებ ინფორმაცია ჩვენს ვებ-გვერდზეა განთავსებული: learn. outofedenwalk.com. საქართველოს ეროვნულმა მუზეუმმა გულითადი მასპინძ ლობა გაუწ ია პოლ სალოპეკს და ჩვენც გარკვეულ ი დრო გა ვატარეთ მუზეუმში თბილისში ვიზიტის პერიოდში. ჩვენთვის განსაკუთრებით სასიამოვნო იყო მუზეუმ ის დირექტორთან, დავით ლორთქიფანიძესთან და მუზეუმ ის საგანმანათლებლო დეპარტამენტის თანამშრომლებთან, მიხეილ წერეთელთან და დარეჯან ძოწენიძესთან შეხვედრა. მუზეუმში ვორკშ ოპიც ჩავა

ტარეთ, რომელსაც ადგილობრივი პედაგოგები და მოსწავლე ები დაესწრნენ. სწორედ მაშინ წარვადგინეთ ჩვენი პროექტი „ედემიდან სვლა“ და მონაწილეებს შევთავაზეთ, ყურადღებით დაკვირვებოდნენ მუზეუმ ის საგამოფენო დარბაზებში წარმოდ გენილ ექსპონატებს. მსგავსი სემინარი პირველ კლასიკურ გიმ ნაზიაშ იც ჩავატარეთ. ვიზიტის შემდეგ მუზეუმის საგანმანათლებ ლო დეპარტამენტმა პოლ სალოპეკთან ერთად შექმნა პატარა ვიდეოფილმი, რომელშიც ბავშვ ები პოლთან ერთად სეირნობენ თბილისში და ჩვენს აქტივობას ახორციელებენ (აკვირდებიან გარე სამყაროს). ეს ფილმი მასწავლებლებს მსგავსი აქტივობე ბის სასწავლო პროცესში დასანერგად გამოადგებათ. ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ ვიდეოფილმის ინგლ ისურენოვანი ვერსია ძა ლიან ბევრმა ადამიანმა ნახა მსოფლიო მასშტ აბით. თბილისში ჩვენთან ერთად იყვნ ენ სტეფან კანი და ემი კეინი ორგანიზაცია „Abundance Foundation“-დან. სწორედ ამ ორგა ნიზაციის ფინანსური მხარდაჭერით ხორციელდება ჩვენი პრო ექტი. მათზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა როგორც საქარ თველოს ეროვნულმა მუზეუმმა, ასევე ფაქტმ ა, რომ ის Project Zero-ს აქტიური სწავლების მეთოდებით დაინტერესდა. სწორედ ამიტომ გადაწყვიტეს დაეფარათ მუზეუმის საგანმანათლებლო დეპარტამენის ორი თანამშრომლის მონაწილეობის ხარჯები Project Zero-ს კონფერენციაში. მიხეილ წერეთელი და დარეჯან ძოწენიძე ამსტერდამში ოქტომბრის დასაწყისში გაემგზავრნ ენ, რათა მეტი გაეგ ოთ Project Zero-ს პრაქტიკული საქმიან ობის შე სახებ. ვიმედოვნებთ, რომ საქართველოს ეროვნულ მუზეუმსა და ჰარვარდის უმაღლესი განათლების სკოლას შორის თანამშ რომლობა სამომავლოდ კიდევ უფრო გაღრმ ავდება. saqarTvelos erovnuli muzeumi

საქართველოს ეროვნული მუზეუმის მეგობრების საზოგადოება

museum.ge/support facebook.com/MuseumFriends

გახდი მუზეუმის მეგობარი და

აღმოაჩინე მეტი

პრეისტორიული ტექნოლოგიების ლაბორატორია განათლება > დავით ჟვანია

პ

რეისტორიულ ი ტექნოლოგიების ლაბორატორია საქართველოს ეროვნულ მუზეუმში ხუთიოდე წლის წინ შეიქმნა. რაოდენ უცნაურიც უნდა იყოს, საქართველოში პალეოლითური კვლე ვების მდიდარი ტრადიციებისა და ქვის ინდუსტრიის უმნიშვნელოვანესი კოლექ ციებ ის მიუხედავად აქამდე არ არსებობ და ლაბორატორია, სადაც შესაძლებელი იქნებოდა ტექნოლოგიური პროცესების რეკონსტრუქცია, ტექნოლოგიურ ი კვლე ვისთვის საჭირო არტეფაქტების დამზა დება და ფუნქციური ანალიზის ჩატარება, თუმცა, პალეოლითური ინდუსტრიების სრულფასოვანი შესწავლა ხშირად შეუძ ლებელია მხოლოდ ტიპოლოგიურ ი ანა ლიზის საფუძველზე, ტექნოლოგიური და ფუნქციური ანალიზის გარეშე. ლაბორატორიის დაფუძნება განსა კუთრებით აქტუალური გახდა დმა

ნისის აღმოჩენებთან დაკავშირებით, როდესაც მკაფიოდ გამოიკვეთა ინ დუსტრიის ტექნოლოგიურ ი კვლევის აუცილებლობა. ამჟამად ლაბორა ტორიაში სწორედ დმანისის ინდუს ტრიის კვლევა მიმდინარეობს შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის მხარდაჭერით, რომელმაც პროექტის ფარგლებში „დმანისის ქვის კოლექციის ორგანიზება და მისი ტექ ნოლოგიური ექსპერიმენტული კვლე ვა“ დახმარება გაუწია მუზეუმს ლაბო რატორიის აღჭურვაშიც. ლაბორატორიის ექსპერიმენტული ბაზა მდებარეობს გ. ჩიტაია ს სახელო ბის ეთნოგრაფიულ მუზეუმში ღია ცის ქვეშ, საგანმანათლებლო ცენტრ ის ტე რიტორიაზე, რაც შემთხვევითი არაა, რადგან ეროვნული მუზეუმი მუდმივად ცდილობს, მეცნიერება და განათლე

ბა მტკიცე ურთიერთკ ავშირში იყოს და ინტენსიურად ხდებოდეს უახლესი სა მეცნიერ ო აღმოჩენების გავრცელება. ლაბორატორია გარდა იმისა, რომ სა მეცნიერ ო კვლევებს აწარმოებს, ჩარ თულია ეროვნული მუზეუმის საგან მანათლებლო პროგრამაში. ტარდება ინტერაქტიული გაკვეთილები სტუდენ ტებისა და მოსწავლეებ ისთვის. ლაბო რატორიაში სხვადასხვა ღონისძიების ფარგლებში ეწყობა აგრეთვე ტექნო ლოგიის რეკონსტრ უქცია-დემონსტრი რება და ვორქშოპები. მომავალში ლაბორატორიაში გათვა ლისწინებულია ისტორიულ ი პერიოდის ტექნოლოგიებ ის კვლევაც, რაც დამატე ბით შესაძლებლობებს შექმნის საგან მანათლებლო პროგრამების გამდიდ რებისთვ ის და სამეცნიერო კვლევის გაღრმ ავებისთვ ის.

10 მუზეუმი ეროვნული გალერეა ორი კვლევითი ცენტრი ოთხი სახლ-მუზეუმი

მუზეუმის მეგობრის ბარათი - საუკეთესო საჩუქარი

დაგვიკავშირდით +995 322 995 895 საქართველოს ეროვნული მუზეუმის მეგობრების საზოგადოება შოთა რუსთაველის გამზირი N3, 0105 თბილისი

ხ

„ნადირობა ინდოეთში“, ნიკო ფიროსმანი. ნამუშევარი რესტავრაციამდე და რესტავრაციის შემდეგ

ახალი სიცოცხლე რესტავრაცია > დავით ლორთქიფანიძე ნიკო ფიროსმანის ნამუშევართა უმეტესობა საქართველოს ეროვნულ მუზეუმშია დაცული და მათი უმრავლესობა კარგად არის ცნობილი როგორც ქართველი, ისე უცხოელი დამთვალიერებლისთვის, თუმცა წინ კიდევ მრავალი წლის შრომაა, სანამ მისი მემკვიდრეობის ჯეროვნად შესწავლას და, შესაბამისად, ფიროსმანის მასშტაბის ბოლომდე გააზრებას შევძლებთ.

სტატია მომზადებულია National Geographic საქართველოსთან თანამშრომლობის ფარგლებში.

შირად ამბობენ, რომ ფიროსმანი მხოლოდ ნიჭიერი შემოქმედი და თვითნასწავლი არტისტია, რომე ლიც „ნაივურად“ ხატავს, მე კი ვიტყოდი, რომ ფიროსმანი ძალიან განათლებული, ფართო ხედვის ხელოვანია, რომელიც თვითგამოხატვის საშუალ ებად გააზრე ბულად მიმართავს ე.წ. პრიმიტიულ მხატ ვრობას. მის ნამუშევრებში კარგად იკითხება შემოქმედის მასშტაბური ხედვა, ფერწერის ცოდნა, არაჩვეულებრივი წარ მოსახვისა და სისტემურად აზროვნების უნარი. ყოველივე ამის ერთ-ერთი თვალ საჩინო მაგალითია მისი არაჩვეულებრივი სურათი „ნადირობა ინდოეთში“. ფიროსმანაშვილი ამ სურათში საო ცარი დამაჯერებლობით აღწერს დრა მატიზმით სავსე ნადირობის სცენას, რომლის პირველ პლანზე ვეფხვები, სპილო, დათვი და ტახია გამოსახული მონადირეებთან ერთად და რომელიც, დანამდვილებით შეგვიძლია ვთქვათ, არასდროს უნახავს. ფიროსმანაშვილი, რომლისთვ ისაც მთელი სამყარო – სა ქართვ ელოა, შორეული ქვეყნის, ინდო ეთის უძველეს ტრადიციულ გასართობს – მტაცებელ ცხოველებზე რისკიან ნადი რობას ისეთივე სიდინჯითა და დამაჯე რებლობით ხატავს, როგორც სადგურის ქუჩაზე მდებარე რომელიმე დუქნის სა რეკლამო აბრას. ზუსტად არავინ იცის, თუ საიდან აიღო მან ეს სიუჟეტი. დანამდვილებით მხოლოდ ის ვიცით, რომ „ნადირობა ინდოეთში“ 1913 წელს მას უკვე დახატული ჰქონდა და ილია ზდანევიჩმა თავის დღიურში მოლოკნების N23-ში მდებარე სანდრო კოჭლაშვილის დუქან „კარდანახში“ ნანახი სურათების ჩამონათვალში, მეცხრე ნომრის გასწვრივ, ჩაწერა: „სპილო, პირები, ტახი და დათვი“ (Слон, пиры, кабан и медведь). ვინაიდან ეს ფიროსმანის ერთადერთი ნამუშევარია, სადაც სპილო, ტახი და დათვი ერთადაა გამოსახული, უნდა ვივარაუდოთ, რომ სწორედ ეს არის პირველი აღწერა სურა თისა „ნადირობა ინდოეთში“. სურათი საქართველოს ეროვნულმა გა ლერეამ 1930 წელს შეიძინა. საინვენტარო წიგნში აღნიშნულია, რომ ის ძალზე დაზი ანებული სახით შემოვიდა მუზეუმში. სუ რათის ზედა ნაწილიდან ამოჭრილი იყო ფრაგმენტი – ჯოხიან ი მამაკაცი, რომელიც ბუდესთან მოფრენილ ფრინველს იგე

რიებს. ზუსტი დრო არაა ცნობილი, თუმცა ფრაგმენტიც მუზეუმმა შეიძინა. ნამუშევრის ძირითადი ნაწილი ძლი ერი დაზიანების გამო არ იფინებოდა, თუმცა ჯოხიანი მამაკაცის ამოჭრილი ფრაგმენტი რამდენჯერმე წარუდგინეს დამთვალიერ ებელს როგორც დამოუკ ი დებელი ნამუშევარი – ბოლოს 1938 წელს თბილისში, მეტეხის მუზეუმში მოწყობილ გამოფენაზე. 2004 წელს გადავწყვიტეთ, რესტავრაცია ჩაგვეტარებინა ფიროსმანის ამ მართლაც უნიკალური სურათისთვის. ეროვნული მუზეუმის რესტავრატორებმა ნანა მანაგა ძემ და ეველინა კარსელმა ჩვეული სიფრ თხილითა და პროფესიული პასუხისმგებ ლობით მოჰკიდეს ხელი „ქირურგიულ“ საქმეს. უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ მათ ურთულეს პირობებში უწევდათ მუშაობა, რადგან ჯერჯერობით არ გვაქვს თანამედ როვე სტანდარტების სარესტავრაციო ლა ბორატორია. იმედი მაქვს, რომ უახლოეს მომავალში დასრულდება რესტავრაციისა და კონსერვაციის ცენტრი (RCC), რომელიც არა მხოლოდ ხელოვნების მუზეუმში და ცული, არამედ მთლიან ად, ჩვენი კულტუ რული მემკვიდრეობის ნიმუშების კვლე ვისა და რესტავრციის პროცესს უფრო უსაფრთხოსა და ხელმისაწვდომს გახდის. პირველ რიგში ტექნიკური კვლევა ჩა ტარდა, რათა ფიროსმანის მიერ გამო ყენებული საღებავების ქიმიური შემად გენლობა დადგენილიყო. გაირკვა, რომ ავტორმა გამოიყენა როგორც მზა, ისე ბუ ნებრივი საღებავების სინთეზი, რამაც გარ კვეულწილად ახსნა მკვლევართათვის ასე საინტერესო – ფიროსმანის სრულიად გან სხვავებული ფერების საიდუმლო. ცნობილია, რომ ნამუშევრის დაზიანე ბას აჩქარებს მტვერი, რომელიც ნივთის ზედაპირს არა მარტო აჭუჭყიანებს, არა მედ იერსახესაც უცვლის. ამიტომ, ტექ ნიკური კვლევების პარალელურად, ზე დაპირული გაწმენდა დაიწყო, რომლის დროსაც მტვრისა და სხვა მექანიკური ნადებისგან სრულიად გათავისუფლდ ა ნამუშევრის ზურგის მხარე და ფერწერუ ლი ზედაპირი. ამას მოჰყვა ეგრეთ წო დებული კონსოლიდაცია: ფერწერულ ფენას ჩაუტ არდა პროფილაქტიკური და მაგრება და სურათის ზურგის მხრიდან მოიხსნა ძველი საკერებლები, გამაგრდა ჩახევები, გასწორდა უსწორმასწორო კი

დეები და აღდგ ა მუშამბის ძაფების ქსო ვის სტრუქტურა. შემდგომი ეტაპი სტრუქტურულ დამუშა ვებას მოიცავდა, რომლის დროსაც ნამუ შევრის ზურგის მხარე სპეციალურად მომ ზადდა და დაეკრო სადუბლირებო, სელის ტილოს. შედეგად, ძლიერ ჩახეულმა და დაბზარულმა მუშამბამ საყრდენი მიიღო, დაფიქსირდა და სურათის ქვეჩარჩოზე გა დაჭიმვა გახდა შესაძლებელი. მხოლოდ ამის შემდეგ მოხდა დაკარ გული ადგილების აღდგენა – ფრაგმენტი, რომელიც გარკვეული პერიოდის განმავ ლობაში დამოუკიდებლად იფინებოდა დაუბრუნდა თავდაპირველ ადგილს, დი დი ზომის დანაკარგები სურათის კიდეების გასწვრივ ტილოს საკერებლებით შეივსო, ხოლო ფერწერული დანაკარგები სარეს ტავრაციო გრუნტით. საბოლოოდ მუშამბა შესაბამისი ფერით დაიფერა და ტონირება გაუკეთდა, თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ დიდი ზომის დანა კარგების დაფერვა ნეიტრალური ფერით გადაწყდა, რათა არ დარღვეულ იყო კომ პოზიციური აღქმა და, ამავე დროს, გარკ ვეული ყოფილიყო განსხვ ავება ავტორი სეულ ფერწერასა და ტონირებას შორის. ხელუხლებელი დარჩა ფერწერული ფენის მოხეხილი ადგილებიც, რათა მინიმალური ჩარევით ფერწერაში შეგვენარჩუნებინა ფიროსმანის ორიგინალური მონასმები. რესტავრაციის ნაწილია ნამუშევრის კონსერვაციაც. ამ შემთხვევაში ფერწერუ ლი ზედაპირი ლაქის დამცავი თხელი ფე ნით დაიფარა, რომელიც სურათს გარემოს არასასურველი ზემოქმედებისგან იცავს, ანიჭებს მას ბზინვარებას, სიღრმესა და ელასტიურ ობას. 2015 წლის იანვარში, თითქმის ათწლ ი ანი სარესტავრაციო სამუშაოს დასრულე ბის შემდეგ, საქართველოს ეროვნულ მუ ზეუმში ნიკო ფიროსმანაშვილის სურათი „ნადირობა ინდოეთში“ სრული სახით გა მოიფინა. პრეზენტაცია რამდენიმე თვალ საზრისით იყო განსაკუთრებულად მნი შვნელოვანი: ეს იყო ახალი სიცოცხლის დასაწყისი ფიროსმანის ნამუშევრისთვის და, ამავდროულად, დასრულდა მრა ვალეტაპიანი, ურთულესი სარესტავრაციო პროცესი, რომელმაც კიდევ ერთხელ გაა მახვილა საზოგადოების ყურადღება შესა ნიშნავ მხატვარზე და მისი მემკვ იდრეობის შენარჩუნების მნიშვნელობაზე. saqarTvelos erovnuli muzeumi

„არსენალის მთა ღამით“ დაბრუნება 96 წლის შემდეგ ახალი შენაძენი > ეკა კიკნაძე 2015 წელს საქართვ ელოს ეროვნული მუზეუმის ნიკო ფიროსმანაშვილის ნამუშევ რების კოლექციას სხვადასხვა ქვეყნებში და აუქციონებზე თითქმის საუკუნოვანი მოგზაურობის შემდეგ მხატვრ ის ცნობილი ფერწერული შედევრი „არსენალის მთა ღამით“ შეემატა. სურათი, რომელიც 2015 წლის 1 ივნისს Christie’s აუქციონზე გაი ყიდა, მფლობელის გადაწყვეტილებით ქვეყანას გადმოეცა და ფიროსმანაშვილის სამუზეუმო კოლექციის რიგით ასორმოცდამეთერთმეტე ექსპონატი გახდა.

“ა

რსენალის მთა ღამით“ ფიროს მანაშვილმა 1900-იან წლებში დახატა. წყაროების მიხედვით სურათი თბილისელი მედუქნის, ნიკო ბა იაძის საკუთრება იყო და სადგურის ქუჩა ზე მდებარე მის დუქანში ეკიდა. პირველი მსოფლიო ომის წლებში, როდესაც და იხურა თბილისის დუქნების უმეტესობა, მათ შორის ბაიაძის დუქანიც, სურათის კვალი რამდენიმე წლით გაქრა. წლების შემდეგ „არსენალის მთა ღამით“ ბაიაძ ის კუთვნილ სხვა სურათებთან ერთად კო ლაუ ჩერნიაე ვსკიმ საბურთალოზე, ღვინის ახალ სარდაფში იპოვა და სურათმა ფი როსმანაშვილის ნამუშევრების პირველი კოლექციონერის, კირილ ზდანევიჩის სა კუთრებაში გადაინაცვლა. ,,არსენალის მთა ღამით“ ფართო სა ზოგადოებამ პირველად 1919 წელს გაიც ნო ქართველ ხელოვანთა საზოგადოების მიერ ეროვნულ გალერეაში მოწყობილ მეორე საშემოდგომო გამოფენაზე. დიმიტ რი შევარდნაძის თაოსნობით, გამოფენაზე საქართველოში მოღვაწე სხვადასხვა თა ობის მხატვრებთან ერთად, ფიროსმანაშ ვილიც გამოიფინა. კატალოგის მიხედვით, „მარცხენა ოთახში“ (იქ, სადაც დღეს ფი როსმანაშვილის მუდმივმოქმედი ექსპო ზიციაა წარმოდგენილი) გამოფენილი იყო მხატვრის 12 სურათი ძმები ზდანევიჩებისა და ინჟინერ ლუკიაშვილის კოლექციები დან: „ოჯახური ქეიფი“, „უშვილო მილი ონერი და შვილებიანი ღარიბი“, „შამილი თავის მცველებით“, „შეშის გამყიდველი“, „ირემი“, „ჟირაფი“, „მწოლიარე ქალები ორთაჭალაში“, „შეთე აჩვენებს ბარატინ

სკის შამილის დასაჭერ გზას“, „მოცეკვავე ქალი მარგარიტა“, „მეთევზე“, „არსენალის მთა ღამით”, „შემოდგომა“, „გიორგი საა კაძის შეერთება ხევსურებთან და სპარსე ლების დამარცხება“. კატალოგის ტექსტში აღნიშნულია: „პირველი 11 სურათი ეკუთ ვნის ფიროსმანაშვილის შემოქმედების ოქროს ხანას 1905-1908. ეს ის სურათებია, რომელიც ფიროსმანაშვილს საუკეთესოდ მიაჩნდა. ზეთის ფერადებით არის კლეონ კაზე დაწერილი. ძმ. ზდანევიჩების საკუთ რებაა“. 1919 წლის გამოფენის კატალოგის შემდეგ, სურათი უკვე 1926 წელს თბილისში გამოცემულ ფიროსმანაშვილის პირველ კატალოგში გვხვდება მცირედი ცვლილე ბით სახელში „არსენალის გორა ღამით“. მის მფლობელად ისევ ნიკო ბაიაძეა მითი თებული. სავარაუდოდ, სურათი ამ დროს უკვე თბილისში აღარ იყო, ვინაიდან, ერასტ კუზნეცოვის კატალოგის მიხედვით, 1927 წელს „არსენალის მთა ღამით“ მოს კოვში, ოქტომბრის რევოლუციის მეათე წლისთავისადმი მიძღვნილ საბჭოთა კავ შირის ხალხთ ა ხელოვნების გამოფენაზე იყო წარმოდგენილი (უმაღლესი მხატვ რულ-ტექნიკური სახელოსნოების შენო ბაში, კიროვის N21). 1957 წელს 60 წელი შეუსრულდა ფრანგ პოეტს ლუი არაგონს. ლუი არაგონი საფ რანგეთის კომუნისტური პარტიის წევრი იყო, ამიტომ მისი იუბილე მოსკოვში სა განგებოდ აღინიშნა. იუბილარს „ხალხთა შორის მეგობრობის განმტკიცებისთვის“ საერთაშორისო ლენინურ პრემიასთან ერთად საჩუქრად გადაეცა ფიროსმანაშ ვილის „არსენალის მთა ღამით“. სურათი

საბჭოთა მთავრობამ კირილ ზდანევიჩის კოლექციიდან ლუი არაგონის ცოლის დის, ლილია ბრიკის რეკომენდაციით შეიძინა. რუსული ლიტერატურული წრეების ცნო ბილი „Femme fatale“, მაიაკოვსკ ის მუზა, ლილია ბრიკი ფიროსმანაშვილის დიდი თაყვანისმცემელი იყო და თავადაც ჰქონ და კოლექციაში მისი რამდენიმე ნამუშე ვარი, ამიტომ მისი არჩევანი გასაკვირი არ არის. საჩუქრად გადაცემის შემდეგ სუ რათს რესტავრაცია ჩაუტარდა და საფრან გეთში, ლუი არაგონის სახლში გაიგზავნა. ათწლეულების შემდეგ სურათის ვიდე ოკადრები რეზო თაბუკაშვილმა გადაი ღო ლუი არაგონის სახლში სტუმრობისას. კადრები შესულია მის დოკუმენტურ ფილ მში „ფურცლები ფრანგული დღიურიდან“ (1983 წ.). ლუი არაგონისა და მისი მეუღ ლის, ელზა ტრიოლეს გარდაცვალების შემდეგ, „არსენალის მთა ღამით“ მათი მემკვიდრის, ჟან რისტას საკუთრება გახდა. 2003 წელს სურათი შეიძინა მოსკოველმა კოლექციონერმა და 2007 წელს Sotheby’s აუქციონზე 1 832 000 დოლარად გაყიდა. შემდეგ, 2010 წელს სურათი Macdougall’s აუქციონზე გამოჩნდა, საბოლოოდ კი, 2015 წელს, Christie’s აუქციონზე ის საქართვე ლოს ყოფილმა პრემიერ-მინისტრმა, ბიძი ნა ივანიშვილმა შეიძინა და საჩუქრად სა ქართველოს ეროვნულ მუზეუმს გადასცა. დღეს, 96 წლის მოგზაურობის შემდეგ, „არსენალის მთა ღამით“ დიმიტრი შევარ დნაძის სახელობის ეროვნული გალერეის მუდმივმოქმედ ექსპ ოზიციაშია წარმოდგე ნილი, სწორედ იქ, სადაც 1919 წელს პირვე ლად იხილა საზოგადოებამ. saqarTvelos erovnuli muzeumi

ბუნების ისტორიის კოლექციები saqarTvelos erovnuli muzeumi

გეოლოგიური კოლექცია

ხერხემლიანების პალეონტოლოგიური კოლექცია

დმანისის ქვის ინდუსტრიის კოლექცია ეროვნულ მუზეუმში

ფონდები > რუსუდან ჩაგელიშვილი

ფონდები > მაია ბუხსიანიძე

ფონდები > თეა შელია

სიმონ ჯანაშიას სახელობის საქართვ ელოს მუზეუმ ის გეოლოგია-პალეონტოლოგიის ფონდი კავკასიის მუ ზეუმის საბუნებისმეტყველო კაბინეტის მემკვიდრეა და ყველაზე ძველია კავკასიაში. მისი არსებობა საუკუნე ნახევარზე მეტს ითვლის. თავდაპირველად, 1852 წელს, გეოლოგიურ ი ფონდი სულ 44 ნივთისგან შედგებოდა. კოლექციაში შედიოდა როგორც მინერალები და ქანე ბი, ასევე ნამარხი ფაუნ ა. საბუნებისმეტყველო კაბინე ტის პირველი გამგე გერმანელი გეოლოგი ჰერმან აბი ხი იყო, რომელმაც საფუძველი ჩაუყ არა გეოლოგიურ კვლევებს კავკასიაში. საქართველოს ეროვნული მუზეუმ ის გეოლ ოგია-პა ლენტოლოგიის ფონდში კავკასიის ბუნების ისტორიის უმდიდრესი კოლექციებია დაცული და მოიც ავს მდიდარ მინერალოგიურ, ლითოლოგიურ და პალეონტოლოგიურ (უხერხემლოები) მასალას მთელი კავკასიიდ ან, ყირიმი დან, შუა აზიიდან, დასავლეთ ევროპიდან და ა.შ. მათ შო რისაა სამშენებლო და დეკორატიული ქანების, მადნეული მინერალების, განამარხებული ფლორის, იქტიოლ ოგიურ ი და კავკასიის რეგიონის განამარხებულ ხერხემლიან ცხო ველთა უმდიდრესი კოლექცია. არაერთი ღვაწლმოსილი მეცნიერის მიერ, რომელიც სხვადასხვა დროს მოღვაწე ობდა ამ ფონდში, დადგენილია მრავალი ახალი ტაქსონი, რომელიც აღწერილია ტიპური ეგზემპლ არის მიხედვით. განსაკუთრებით უნდა აღინიშნოს ფონდში დაცული, 1861 წლის თებერვალში აკადემიკოს ჰ. აბიხის მიერ შედ გენილი გეოლოგიური კატალოგის ხელნაწერი ეგზემპ ლარი ახალციხის მესამეული ფაუნის შესახებ.

ნამარხ ხერხემლიანთა კოლექციები, რომლებიც დღეს სიმონ ჯა ნაშიას სახელობის საქართველოს მუზეუმ ის ხერხემლიანთა პალე ონტოლოგიის ფონდშია თავმოყრილი, სამხრ ეთ კავკასიის ცოცხალი სამყაროს ისტორიის ყველაზე სრულ მატიანეს წარმოადგენს. მათი შეგ როვება საუკუნენახევრ ის წინ დაიწყო. კოლექციების ნაწილი საქართ ველოს მუზეუმის გეოლ ოგია-პალეონტოლოგიის ფონდში ინახებოდა, ნაწილი კი ლ. დავითაშვილის სახელობის პალეობ იოლოგიის ინსტი ტუტში. 2005 წლიდან დღემდე ნამარხ ხერხემლიანთა კოლექციების ორგა ნიზება რამდენიმე ეტაპად არაერთი პროექტის ფარგლ ებში განხორ ციელდა, რომელთა შედეგად დღეს სიმონ ჯანაშიას საქართველოს მუ ზეუმში არსებობს ნამარხ ხერხემლიანთა კოლექცეიბის ოთახი, სადაც თავმოყრილია მუზეუმ ისა და პალეობიოლ ოგიის ინსტიტუტის ნამარხ ხერხემლიანთა კოლექციები. ციფრულ მონაცემთა ბაზაში, რომელიც 25 000 ნამარხ ნიმუშზე მეტს ითვლის, თავმოყრილია ინფორმაცია თევზების და ხმელეთის ძუძუმ წოვრების კლასიკური კოლექციების შესახებ. უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ მოხდა ხერხემლიან ცხოველთა სხვა ნამარხების (ზღვის ძუძუმ წოვრები, ხმელეთის ძუძუმწოვრების დანარჩენი კოლექციებ ი) ორგა ნიზებაც, რაც მათი შემდგომი კვლევის საშუალებას იძლევა. მუზეუმის ვებ-გვერდზე განთავსდა საქართვ ელოს ეროვნული მუზეუ მის ხმელეთის ნამარხი ძუძუმწოვრების ტიპური ნიმუშების ინგლისურე ნოვანი კატალოგი (Catalogue of the Holotypes of Fossil Land Mammals in the Georgian National Museum, Tbilisi), რომელიც ყველა მსურველის თვის არის ხელმისაწვდომი. განხორციელებული სამუშაოებ ის შედეგად შექმნ ილი ეს ინფრ ასტრუქტურა ხელს შეუწყობს საქართველოში პალე ობიოლოგიურ ი კვლევების წარმოებას და ახალი თაობ ის დაინტერესე ბას მეცნიერების ამ მიმართულებით.

კავკასიის მუზეუმის გეოლოგიური გამოფენის დარბაზი 1860-იანი წლები. დიმიტრი ერმაკოვის კოლექციიდან

saqarTvelos erovnuli muzeumi

საქართველოს ეროვნული მუზეუმის სიმონ ჯანაშიას სახელობის საქართველოს მუზეუმში საქართველოს უმდიდრესი კულტურული მემკვიდრეობის ნიმუშებია დაცული. აქვე ინახება ორი უკანასკნელი საუკუნის მანძილზე თითქმის მთელი კავკასიის ტერიტორიაზე შეგ როვილი ბუნების ისტორიის ამსახველი მასალა. მუზეუმის ფონდებში წარმოდგენილია გათხრილი და შესწავლილი ქვის ხანის არქეოლო გიური ძეგლის სამოცდაათი კოლექცია. მათ შორისაა გეოლოგია-პა ლეონტოლოგიის ფონდის კოლექციებში შემავალი დმანისის ძველი ქვის ხანის ძეგლზე მოპოვებული ანთროპოლოგიური, პალეონტო ლოგიური და ქვის კოლექციები. მუზეუმის კოლექციების ორგანიზე ბა და მართვა გამოფენების მოწყობასა და სამეცნიერო კვლევებთან ერთად სამუზეუმო ცხოვრების წამყვანი სფეროა. დმანისის პალეოანთროპოლოგიური და არქეოლოგიური ძეგლი ბოლო ოცდახუთი წლის განმავლობაში საერთაშორისო სამეცნიერ ო წრეების ყურადღების ცენტრშია. ძეგლი 1.8 მილიონი წლით თარიღ დება და ადამიანის ევოლუციის შესწავლის თვალსაზრისით ერთერთ საკვანძო ადგილსაპოვებელს წარმოადგენს. დმანისის ადამი ანი ევრაზიაში ყველაზე პრიმიტიული და მცირე მოცულობის ტვინის მქონე უძველესი Homo-ა და მისი ქვის ინდუსტრიაც ასევე ყველაზე პრიმიტიულ არქეოლ ოგიურ კულტურას – ოლდუვაურ კულტურას მი ეკუთვნება. დმანისის ჰომინინების ქვის არტეფაქტების შესწავლით წარმოდგენა გვექმნ ება ჰომინინების ახალ ბუნებრივ გარემოსთან შეგუებ ასა და, ზოგადად, ქცევაზე. კოლექციები მუზეუმ ის ინფრასტრუქტურის უმთავრესი ნაწილია, რომელსაც მეტწილად ეყრდნ ობა სამეცნიერ ო საქმიან ობა. საქარ თველოს ეროვნულ მუზეუმში დაცული კოლექციების სამეცნიერო კვლევაში ქართველი მეცნიერების გარდა უცხოელებიც იღებენ მო ნაწილეობას. ეროვნულ მუზეუმში მიმდინარე რამდენიმეწლიანი რეფორმისა და რემონტის შემდგომ აუცილებელი გახდა დმანისის კოლექციების რეორგანიზაცია და მოდერნიზაცია. დმანისის ქვის ინ დუსტრიის კოლექცია ორი წლის წინ თავისუფლად და სრულად არ იყო ხელმისაწვდ ომი მუზეუმის თანამშრომლებისა და დმანისის ად რეპალეოლ ითური ძეგლის ინტერდისციპლინური კვლევის საერთა შორისო პროექტში ჩართულ უცხოელ მეცნიერთათვის. 2014 წლიდან შოთა რუსთაველის სახელობის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის მიერ დაფინანსდა ეროვნული მუზეუმის სამწლ იანი სამეცნიერო პროექტი: „დმანისის ქვის კოლექციის ორგანიზება და მისი ტექნო ლოგიური ექსპერიმენტული კვლევა“, რომლის ფარგლებშიც იქმნება დმანისის ქვის ინდუსტრიის ფონდი. პროექტის მიზანია თანამედრო ვე სამუზეუმო სტანდარტების შესაბამისად მასალის განთავსება და სრულყოფილი ერთიანი ელექტრონული მონაცემთა ბაზის შექმნა. კოლექციის დალაგების პრინციპი ორიენტირებულია ნიმუშების ად ვილად, ნებისმიერი პარამეტრისა და მახასიათებლის მიხედვით მო ძებნაზე და თავდაპირველი „არქეოლოგიური კონტექსტის“ შენარჩუ ნებაზე. თითოეუ ლი საკოლექციო ნივთი იდება თაროზე ცალ-ცალკე ყუთში შესაბამის სამუზეუმო ეტიკეტთან ერთად. ქვის კოლექცია კლა სიფიცირდება არტეფაქტის ტიპის მიხედვით – ანატკეცები, ნუკლეუ სები, იარაღები, მანუპორტები და ძეგლზე ბუნებრივად მოხვედრილი ქვები. ქვის ნივთს საკოლექციო კარადაში ადგილი მიეკ უთვნ ება არ ქეოლ ოგიური გათხრების უბანზე, კვადრატების ბადესა და არქეო ლოგიურ ფენაში განლაგების შესაბამისად.

პარალელურად ხდება ნიმუშების ახალ მონაცემთა ელექ ტრონულ ბაზაში (xlx) შეყვანა, სადაც საველე ინფორმაციას (კოორდინატებს, ფენაში მდებარეობას და ა.შ.) თან ახლავს ნიმუ შის ზომები, ზოგიერთ შემთხვევაში წონა, ტიპოლოგიური დახასი ათება, გარკვ ეული ტექნოლოგიური ნიშანი, ნედლი მასალის სახე. საბოოლოდ მონაცემები განთავსება საქართველოს ეროვნული მუზეუმის ვებგვერდზე: www.museum.ge. დღეისათვის დმანისის ქვის კოლექცია 16 000-მდე ნივთს ითვლის. ეს მზარდი კოლექციაა, ვინაიდან ჯერჯერობით ძეგლის მცირე ნა წილია გათხრილი. მომავალში, სამეცნიერო კვლევის მეთოდების თვალსაზრისით, სავარაუდოდ, მეტი შესაძლებლობა შეიძლება გაჩ ნდეს. ამის გამო მნიშვნელოვანია, რომ არქეოლოგიური გათხრების შემდეგ, როდესაც გვაქვს მოპოვებული არტეფაქტები, მაგრამ აღარ არსებობს არქეოლ ოგიური ფენა, გათხრების პროცესი, მთლიანი არ ქეოლ ოგიური კონტექსტი და ყველა დეტალი ზედმიწევნით იყოს და ფიქსირებული. ამდენად, კოლექციის ფონდი არამარტო საკოლექ ციო ნივთების განლაგების სივრცეა, არამედ ადგილი, სადაც ძეგლის გათხრის ისტორია და საველე სამუშაოების დროს შექმნილი სრული დოკუმენტაციაა დაცული. დმანისის ქვის ინდუსტრ იის კოლექციის ორგანიზება / მოდერნიზე ბა კოლექციის სწორი მენეჯმენტის წინაპირობაა და მომავალში ახალ შესაძლებლობებს გააჩენს ინტერდისციპლინური საერთაშორისო სამეცნიერო კვლევისთვის არქეოლოგიისა და ანთროპოლოგიის დარგში. ასევე, მსოფლიო მეცნიერებისთვის ხელმისაწვდომს გახდის ჩვენ ქვეყანაში აღმოჩენილ მნიშვნელოვან არქეოლოგიურ მემკვიდ რეობას და დაგროვილ ცოდნას. კოლექციის ორგანიზებას მოჰყვება მეტი სამეცნიერო თუ საქმიანი კონტაქტები. კოლექციის სწორი მარ თვა ახალი სამეცნიერო პროექტების დაგეგმვისა და ახალი ფინან სური წყაროების მოძიების წინაპირობაც გახდება. დმანისის ქვის ინდუსტრიის მოწესრიგება და ხელმისაწვდომობა უაღრესად აქტუა ლურია საგანმანათლებლო და საერთო საზოგადოებრივი თვალსაზ რისითაც; კოლექციიები საგამოფენო საქმიანობის უმნიშვნელოვანე სი რესურსია. ქვის კოლექციებ ის ფონდის ორგანიზება პალეონტოლოგიური და ანთროპოლოგიურ ი კოლექციების კვალდაკვალ დაასრულებს დმა ნისის ქვის ხანის ძეგლის კომპლექსური თანამედროვე სტანდარტე ბის ფონდის შექმნ ას ეროვნულ მუზეუმში. saqarTvelos erovnuli muzeumi

40 მისი როლი ზოგადად და კონკრეტუ ლად საქართველოში.

მოხეტიალე მწერალი მუზეუმის მეგობარი > ნათია ხულუზაური შტეფან ვაკვიცი 1952 წელს დაიბადა შტუტგარტში; გერმანისტიკისა და ისტორიის ფაკულტეტზე მიუნხენსა და შტუტგარტში სწავლობდა. გერმანელი მწერალი ფრანკფურტის (მაინზე), დელის, ტოკიოს, მიუნხენის, კრაკაუს, ბრატისლავისა და ნიუ-იორკის გოეთეს ინსტიტუტებში მოღვაწეობის შემდეგ, თბილისის გოეთეს ინსტიტუტის დირექტორად და კულტურული პროგრამების განყოფილების ხელმძღვანელად დაინიშნა.

გოეთეს ინსტიტუტი გერმანიის ოფი ციალ ური კულტურული ცენტრია საზღ ვარგარეთ. ჩვენ გვეკუთვნის 160 და წესებულება 95 ქვეყანაში და გვყავს დაახლოებით 1000 პარტნიორი, რო მელთანაც მსოფლიო მასშტაბით ვთა ნამშრომლობთ. თბილისიდან, მა გალითად, ჩვენ ვთანამშრ ომლობთ ენის სწავლების ცენტრებთან ბაქოში და ერევანში და გერმანული კულტუ რის საზოგადოებასთან თბილისში. ინსტიტუტი თბილისში არის კლასი კური, საკმაოდ დიდი ინსტ იტუტი სამი ძირითადი მიმართულებით: ენა, კულ ტურა და ბიბლიოთეკა. 1986 წლიდან თქვენ მუშაობდით ისეთ ქალაქებში, როგორიცაა ფრანკფურტი, ნიუ დელი, ტოკიო, მიუნხენი, კრაკოვი, ბრატისლავა და ნიუ-იორკი. რას ნიშ ნავს თქვენთვის სხვადასხვა ხალხებთან და კულტურებთან შეხვედრა? მე ეს ძალიან მომწონს. ყოველთვის მინდოდა საზღვარგარეთ ცხოვრება. შეიძლება ეს ოჯახიდანაც მოგვდ გამს. მამაჩემიც გოეთეს ინსტიტუტში მუშა ობდა. პაპაჩემი პროტესტანტი პასტორი იყო, რომელიც 20 წლის მანძილზე პო ლონეთსა და ნამიბიაში ცხოვრობდა. ამერიკის შეერთებულ შტატებში უფრო მეტი ვაკვიცი ცხოვრობს, ვიდრე გერმა ნიაში. ჩვენ მოხეტიალე ტომი ვართ.

ბატონო ვაკვიც, თუ შეიძლება, მოკ ლედ გვითხარით თქვენი პროფესიის ა და, ზოგადად, თქვენი ინტერესების შე სახებ. ვსწავლობდი შედარებით ლიტერა ტურასა და ისტორიას 1970-იან წლებში, ცოტა ხანი ვიყავი სკოლის მასწავლე ბელი გერმანიაში და ორი წელი ვმუ შაობდი „კინგს კოლეჯში“ ლონდონში.

1986 წელს დავიწყე მუშაობ ა გოეთ ეს ინსტ იტუტში და მივლინებული ვიყავი ფრანკფურტში, ტოკიოშ ი, მიუნხენში, ნიუ დელიში, კრაკოვში, ბრატისლავაში და ნიუ-იორკში, სანამ თბილისში ჩამო ვიდოდი. საქართვ ელო ჩემი ბოლო ხან გრძლ ივი პოსტია, მაგრამ ჩემი პენსიაზე გასვლის შემდეგ მე გადავალ მინსკ ში დროებ ით დირექტორად, რადგან გო ეთეს ინსტიტუტმა ვერ იპოვა კადრი ამ

პოსტისთვის. გოეთეს ინსტიტუტის ფარ გლებში მე არ მაქვს რაიმე გამოკვეთი ლი ინტერესი, მაგრამ როგორც კერძო პირი ვარ მწერალი, რომელიც წერს გა ზეთებისა და სხვა პერიოდული გამოშ ვებებისთვის გერმანიაში ლიტერატური სა და სხვა საკითხების შესახებ. თუ შეიძლება, წარმოგვიდგინეთ გო ეთეს ინსტიტუტი, გაგვაცანით, რა არის

თქვენი მუშაობის ბოლო 5 წელი თბი ლისის გოეთეს ინსტიტუტთანაა და კავშირებული. როგორ მოხდა, რომ საქართველოში ჩამოხვედით? განსა კუთრებული ინტერესი გქონდათ ამ ქვეყნის მიმართ, თუ ეს თქვენი დაწე სებულების გადაწყვეტილება იყო? რა შთაბეჭდილება გაქვთ ამ ქვეყანაზე? მე ძალიან მომწონდა ნიუ-იორკში მუშაობა, მაგრამ მენატრებოდა უფრო თბილი და პირადი კონტაქტი ხალხ თან, რომელსაც შევეჩვიე მრავალი წლის მანძილზე პოლონეთში და სლო ვაკეთში ცხოვრების დროს. ნიუ-იორკი ძალიან საინტერესოა და ზოგჯერ ისე

თი გრძნობა გაქვს, რომ თანამედროვე კულტურის უზარმაზარ მუზეუმში ცხოვ რობ, მაგრამ რამდენიმე წლის შემდეგ იქიდან წასვლ ის სურვილი გამიჩნდა. იქ არ არის მაინცა და მაინც თბილი, პირა დი, მზრუნველი ატმოსფერო. ცოტა ხან ში შინაგან სიცივეს ვგრძნობდი. ბატონო ვაკვიც, როგორც გოეთეს ინ სტიტუტის დირექტორი და კულტურული პროგრამების ხელმძღვანელი თქვენ აქტიურად ხართ ჩართული საქართვე ლოს კულტურულ ცხოვრებაში. თუ შე გიძლიათ, გაგვაცანით ის პროგრამები, რომლებსაც გოეთეს ინსტიტუტი ახორ ციელებს საქართველოში. ვინ არის თქვენი სტრატეგიული პარტნიორი? ჩვენი სტრატეგიული პარტნიორი კულტურულ სფეროში, მთავრობაში, ან კრეატიულ წარმოებაში პრაქტიკულად ყველა შეიძლება იყოს, ვისაც პროგრე სული, დემოკრატიული მისწრაფებები, კარგი იდეები აქვს და აპირებს ჩვენთან გარკვეული დროის მანძილზე ურთიეთ პატივისცემისა და საიმედო პარტნიო რობის საფუძველზე თანამშრომლობას. ასე ვთანამშრომლობდით რამდენიმე წლის მანძილზე და ვთანამშრომლობთ ახლაც, მაგალითად, თბილისის საერ თაშორისო კინოფესტივალთან, თეატ რალურ ფესტივალთან „საჩუქარი“ და მარჯანიშვილის თეატრთან, CineDocთან, წიგნის ეროვნულ სააგენტოსთან და წიგნის ხელოვნების ცენტრთან, კონსერვატორიასთან, ბენდუქიძის (და სხვა) უნივერსიტეტთან, განათლების სამინისტროსთან, Expo Georgia-სთან, და CCA-სთან, სხვა მრავალ დაწესებუ ლებასთან – ეს მხოლოდ პატარა ჩამო ნათვალია, რომელიც ახლა მახსენდე ბა – და, რა თქმა უნდა, საქართველოს ეროვნულ მუზეუმთან. ჩვენ ვავითარებთ პროექტების იდეებს ჩვენ პარტნიორებ თან საუბარში და ვცდილობთ, დიდი ყუ რადღებით მოვუსმინოთ მათ იდეებს და რჩევებს. გოეთეს ინსტიტუტი და საქართველოს ეროვნული მუზეუმი დიდი ხანია პარტ ნიორები არიან, რომლებმაც ერთობ ლივად განახორციელეს მთელი რიგი პროექტებისა (გამოფენები, პუბლიკა

ციები, კონფერენციები, ვორკშოპები, ფილმების ჩვენება და ა.შ.). როგორ ფიქ რობთ, როგორ შეუძლიათ კულტურულ დაწესებულებებს შეუწყონ ხელი ქვეყ ნის განვითარებას? ჩემი აზრით, საქართველოს ეროვ ნული მუზეუმი ძალიან კარგი მაგა ლითია იმისა, თუ როგორ შეუძლია კულტურულ დაწესებულებას დაეხმა როს ქვეყანას განვითარებაში. ჩვენ მა პროგრამებმა აჩვენა, რომ საქარ თველოს ეროვნული მუზეუმ ი დავით ლორთქიფანიძის ხელმძღვანელობით არა მარტო საერთაშორისო სტანდარ ტების თანამედროვე დაწესებულება გახდა თავიდან ბოლომდე საბჭოთა დაწესებულებიდან, არამედ მუზეუმ ი საერთაშორისო მუზეუმების გვერდით დადგა. საქართვ ელოს ეროვნული მუ ზეუმ ი მსოფლიოს წამყვან მუზეუმებს უტოლდება და წარმოადგენს ეტალონს პოსტ-საბჭოთა რეგიონში. კარგი მუზე უმი ძალიან მნიშვნელოვანი ფაქტორია ტრანსფორმაციის პროცესში მყოფი სა ზოგადოების განვითარებისთვის, რად გან მუზეუმ ი ეროვნული გამოცდილე ბის საუნჯეა, რომელიც აუცილებელია ყველა საზოგადოების განვითარები სათვის. ეს არის ერთ-ერთი იმ მრავალ მიზეზთაგანი, რომლის გამოც დავით ლორთქ იფანიძემ გოეთეს 2016 წლის მედალი მიიღო, გერმანიის ოფიციალუ რი ჯილდო, რომელსაც გოეთეს ინსტი ტუტი გასცემს. შეგიძლიათ ჩამოთვალოთ ის თვისე ბები, რომლებიც მნიშვნელოვანია კულ ტურული დაწესებულებებისთვის XXI სა უკუნეში? მოქნილობა, საერთაშორისო ხედვა, თავისუფლება პოლიტიკური გავლენე ბისგან; ნუ შეგეშინდებათ, რომ იყოთ საინტერესო, გასართობი და საკამათო. რას ურჩევდით იმ ხელმძღვანელებს, რომლებიც განსაზღვრავენ კულტურულ პოლიტიკას საქართველოში? ვუსურვებდი, რომ შეხედონ შურს და გასაჭირს ყველა მხრიდან, როგორც ფა რულ კომპლიმენტს. saqarTvelos erovnuli muzeumi

Chaliko ხელოვნება > ეკა კიკნაძე სევდის მომგვრელია, როდესაც ადამიან ის დაბადებისა და გარდაცვალების თარიღებს ერთმანეთისგან მხოლოდ 27 წელი აშორებს, მით უფრო, როდესაც ეს თანამედროვე ქართული მხატვრობის ახალი სიცოცხლისთვის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი წარმომადგენლის, შალვა ქიქოძის ცხოვრების წლებია. ახალგაზრდა მხატვრის ჩვეული ცხოვრების ყოვლისმომცველი ინტერესი არაერთი მიმართულებით გამოვლინდა: იურისპრუდენცია, ფერწერა, გრა ფიკა, კარიკატურა, შარჟი, თეატრი და თეატრის მხატვრობა, წიგნის ილუსტრაცია, კრიტიკული წერილები.

1914

წელს შალვა ქიქოძე მოსკოვის უნივერსი ტეტის იურიდიულ ფა კულტეტზე ჩაირიცხა. 1916 წელს მოსკოვის ფერწერის, ქანდაკების და ხუროთმოძღ ვრების უმაღლესი სასწავლებლის ფერ წერის კლასში ორი წლის განმავლობაში ისწავლა. 1916 წელს თბილისში არდა დეგებზე ჩამოსულმა, ქართველ ხელო ვანთა საზოგადოებაში დაიწყო მუშაობა, მოგვიანებით კი ორგანიზაციის მდივანი გახდა და მონაწილეობ ა მიიღო დიმიტ რი შევარდნაძის თაოსნობით დიდების ტაძრის საზოგადოებისთვის გადაცემის საქმეში. 1917-1918 წლებში ის თანამშრომ ლობს ჟურნალთან „Рампа и жизнь“, სა დაც აქვეყნებს ჩანახატებს და კარიკატუ რებს Chaliko-ს ფსევდონიმით, იმავე 1918 წელს კი ქართველ ხელოვანთა საზოგა დოებისა და საქართველოს საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოების მიერ მოწყობილ პირველ სამხატვრო-სამეც ნიერო ექსპედიციაშ ი მიემგზავრება ნა ბახტევის ეკლესიის მხატვრობის ასლების გასაკეთებლად. ამ მრავალმხრ ივი ინტე რესებით მოცული შემოქმედი იმდენად ბევრი მიმართულებით განვითარდა, რომ გაოცებას იწვევს – ეს ყველაფერი შალვა ქიქოძის აქტიური სამხატვრო მუშაობის ტრაგიკულად მოკლე დროში, მხოლოდ 9 წელიწადში ჩაეტ ია. შალვა ქიქოძე 1984 წლის 27 მაისს დაი ბადა სოფელ ბახვში. დაბადების ადგილ თან, გურიასთან, ბახვთან და, ზოგადად, თავის ქვეყანასთან მხატვარს მჭიდრო ემოციური კავშირი ჰქონდა. „შენ ვერ წარ მოიდგენ, ჩემო ბებიკო, როგორი ძვირ ფასია ჩემთვის ბახვის ყოველი კუნჭული.

შალვა ქიქოძე, ავტოპორტრეტი, 1920, საქართველოს ეროვნული მუზეუმი

აქაური ცხოვრება უფლებას არ გვაძლევს, რომ ხშირად ვიფიქროთ ამაზედ, მაგრამ როდესაც დავფიქრდებით, მზათა ვართ, მთელი ევროპა თავის მაშინებით და სწავლით ვანაცვალო ჩემ პატარა ბახვს, ეზოს, ჭიშკარს, ნალიას...“ – იწერებოდა მოგვიან ებით „ქართველ ხელოვანთა სა ზოგადოების“ სტიპენდიით ევროპაში წა სული მხატვარი საფრანგეთიდან. საფრანგეთში იგი 1920 წელს დიდე ბის ტაძარში მოწყობილ გამოფენაში მონაწილეობის შემდეგ სხვა ქართ ველ მხატვრებთან ერთად გაემგზავრა. მხატვართა ამ თაობამ, წინა თაობის გან განსხვავებით, ზურგი აქცია რუსეთს, რადგან იგრძნო, რომ უფრო მეტი საერ თო ჰქონდა ევროპულ კულტურასთან. 10-იანი წლების ქართული სამხატვრო და სამეცნიერო საზოგადოებისთვის ეროვნულობა ევროპულობასთან ასო ცირდებოდა და ახალ ხელოვნებაში ნა ციონალური ფორმის განვითარება მის გლობალურამდე განზოგადებაში გამო იხატებოდა. პარიზში შესრულებულ ნამუშევრებში მის შემოქმედებაში მანამდე არსებული მხატვრული სახეები – „გურული ქალი დოქით“, „აჭარელი ჩადრიან ი ქალები“ და გურიის პეიზაჟები პარიზის კუთხეებ მა, ლუქსემბურგის ბაღმა, 20-იანი წლე ბის მოდურ თავსაბურავებსა და ტანსაც მელში გამოწყობილი ქალების ხიბლმა და ბოჰემური კაფეების სტუმრებმა შეც ვალა. იმატა ოსტატობამ, მხატვრულმა ხერხებმა, ფერიცა და ფორმაც უფრო მდიდარი, მეტყველი და დინამიკური გახ და, შემოიჭრა სიმბოლიზმი, გაძლიერდა მანამდე არსებული ექსპრ ესიონ იზმიც,

თუმცა ამასთან ერთად ერთგვარი უცხო ობისა და სევდის განცდა, ტრაგიკულის მოლოდინი გაჩნდა და მხატვრული ძიე ბები თითქოს ემოციურად დაკარგულის ძიებებს შეუერთდა. 1921 წელს ქართველ მხატვრებთან ერთად შალვა ქიქოძის ნა მუშევრები წარმოდგენილი იყო პარიზის „დამოუკიდებელთა სალონსა“ და გალე რეა „ლა ლიკორნიში“. 1921 წელის 4 სექ ტემბერს მხატვარმა დას, ანიტა ქიქოძეს უკანასკნელი წერილი მისწერა: „მე, ჩე მო დაიკო, მომთენთა პარიზმა, წამოველ გერმანიაში ცოტა დასასვენებლათ და გერმანიის დასათვალიერებლათ“. თუმცა გერმანიაში წასვლა მხოლოდ დასვენების სურვილით არ იყო გამოწვეული. შალვა ქიქოძეს იმ დროისთვის განუკურნებე ლი სენი, ტუბერკულოზი ჰქონდა და და უყოვნებლივ მკურნალობას საჭიროებდა. „მსურს, ჩემი ეხლანდელი ამბავი არავინ იცოდეს. ასე რომ, შენ სამარეთ უნდა გა დაიქცე და არსად და არავისთან, რაც მოგწერე, არ სთქვა. რა საჭიროა. წამო ვედი მაქედან ორი ფილტვით, დავბრუნ დები ერთით, ვისი რა საქმეა, რამდენი ფილტვი მაქვს ჟილეტის უკან“ – წერდა მხატვარი დავით კაკაბაძეს. თუმცა შალ ვა ქიქოძე უკან ვეღარ დაბრუნდა. იგი 1921 წლის ნოემბერში, გერმანიის ქალაქ ფრაიბურგშ ი გარდაიცვალა. მისი ფერ წერული და გრაფიკული მემკვიდრეობა თანამედროვე ქართული მხატვრობის სა განძურს წარმოადგენს და თვალნათლივ აჩვენებს 10-20-იანი წლების ქართული სახვითი ხელოვნების ევროპულ მოდერ ნიზმთან ინტეგრაციის უაღრესად საინტე რესო პროცესს, რომლის განუყოფელი ნაწილი იყო შალვა ქიქოძე. saqarTvelos erovnuli muzeumi

შალვა ქიქოძე, ქალაქი. მუყაო, ზეთი. 1919, კერძო კოლექცია

saqarTvelos erovnuli muzeumi

შალვა ქიქოძე, ანეტა და გერასიმე ქიქოძეების პორტრეტები. მუყაო, ზეთი. 1919, კერძო კოლექცია

შალვა ქიქოძე, სტამბული. ტილო, ზეთი. 1920, კერძო კოლექცია

შალვა ქიქოძე, კ. მახარაძის პორტრეტი. ტილო, ზეთი. 1919, სემ - ხელოვნების მუზეუმი

saqarTvelos erovnuli muzeumi

შალვა ქიქოძე, მხატვრის დის, ანეტა ქიქოძის პორტრეტი. ტილო, ზეთი. 1919, კერძო კოლექცია

სიღნაღის მუზეუმი რეგიონი > მარიამ ინანაშვილი სიღნაღი იშვიათი ლანდშაფტით, ალაზნის ველზე და კავკასიონის ქედზე ხედით და XIX საუკ უნის არ ქიტექტურით, ჩვენი ქვეყნის ჭეშმარიტად განუმეორ ებელი და კოლორიტული ქალაქია. ამ ქალაქისა და კუთხის ისტორია, კულტურა და ადათ-წესები სიღნაღის ისტორიულ-ეთნოგრაფიულ მუზეუმშია წარმოდგენილი.

ს

იღნაღის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი 1947 წელს დაარსდა. მი სი პირველი დირექტორი ილია ზურაბაშვილი იყო. 1950 წლის 31 დე კემბერს საზეიმოდ გაიხსნა მუზეუმის ექსპოზიცია, რომელიც 14 დარბაზს მო იცავდა. ექსპოზიციაზე წარმოდგენილი იყო მხარის ბუნება, ისტორია და სოცი ალისტური მშენებლობა. 1970-1980-იან წლებში კახეთის არქე ოლოგიური ბაზისა და მასთან მუდმივ მოქმედი ექსპედიციის მონაპოვრების წყალობით მუზეუმს უმნიშვნელოვანესი არქეოლოგიური კოლექციებ ი შეემატა.

არსებობის მანძილზე მუზეუმმა რამ დენჯერმე შეიცვალა სტატუსი და შენო ბა. წლების განმავლობაში არაერთი სა ინტერესო ექსპ ოზიცია მოეწყო. 2007 წელს სიღნაღის ისტორიულეთნოგრაფიული მუზეუმი შეუერთდა საქართველოს ეროვნულ მუზეუმს. სა რეაბილიტაციო პროექტის სამეცნიე რო ხელმძღვანელი ეროვნული მუზეუ მის გენერალური დირექტორი, დავით ლორთქიფანიძე იყო. არქიტექტურული გეგმა შეიქმნ ა ფრანგულ კომპანიასთან „სტუდიო მილუ არქიტექტს“ თანამშ რომლობით. კონცეფციის შემუშავებასა

და საექსპოზიციო სამუშაოებში ფრანგ სპეციალისტებთან ერთად მონაწილე ობდნენ ეროვნული მუზეუმის თანამშ რომლები. ეროვნულ მუზეუმთან შეერთებით და გრანდიოზ ული სარეაბილიტაციო პროექტით პატარა ქალაქში ევროპის სამუზეუმო სტანდარტების შესატყვისი მუზეუმი შეიქმნ ა. სიღნაღის მუზეუმის რეაბილიტაციის პროექტი პირველი ნაბიჯი იყო თანამედროვე სამუზეუმო სტანდარტების მიღწევისაკენ საქართ ველოში. საგამოფენო დარბაზები სა დაა და აღჭურვილია უსაფრთხოების და

კლიმატის კონტროლის თანამედროვე სისტემით, ხო ლო მუზეუმის კაფედან და ტერასიდან წარუშლელი ხედი იშლება ალაზნის ველზე. საგამოფენო დარბაზებში ქრონოლოგიურადაა წარმოდგენილი მტკვარ-არაქსისა და ალაზან-ბე დენური კულტურის ნიმუშები. კახეთში აღმოჩენილი ენეოლითის ხანის სპილენძის სადგისი ადასტურებს, რომ მეტალურგიის წარმოშობას აქ 7 ათასი წლის წინ ჩაეყარა საფუძველი. აქვეა წარმოდგენილი ბედენის შავპრიალა კერამიკა. ძვ.წ. III ათასწლეულის მეორე ნახევრით დათარიღებული ლომის ოქროს ქანდაკე ბა სიღნაღიდან სულ რამდენიმე კილომეტრში მდე ბარე წნორის ყორღანში აღმოჩნდა. ექსპ ოზიციაზე სწორედ ამ ყორღანის სამარხეული ინვენტარია წარ მოდგენილი. აღსანიშნავია გვიანბრინჯაოს და ად რერკინის ხანის სამლოცველოების – მელი-ღელეს, მელაანის, შილდის შეწირული ნივთები; ფევრების (მელაანი) კოლექციის შესანიშნავი სამკაული, ბრინ ჯაოს საბრძოლო ეტლის მოდელი და შუა საუკუნეე ბის არქეოლოგიური მონაპოვრები. ისტორიულ წყაროებში ქალაქი სიღნაღი, რომლის ერთ-ერთი მთავარი ღირსშესანიშნაობაა 40 ჰა გადა ჭიმული 4 კმ სიგრძის ქვითკირის ზღუდე, 23 კოშკი თა და 5 კარიბჭით, XVIII საუკუნის მეორე ნახევრიდან მოიხსენიება. ქართლ-კახეთის სამეფოს გაუქმების შემდეგ, 1802 წლიდან, სიღნაღი სამაზრო ცენტრი გახდა. XIX საუ კუნის მეორე ნახევრიდან აქ ფეხი მოიკიდა ქალაქუ რი ცხოვრებისთვის დამახასიათ ებელმა სალონური ტიპის საღამოებმა, სადაც თავს იყრიდა ქალაქის მა ღალი საზოგადოება, იმართებოდა სახალხო დღესას წაულები და წარმოდგენები. პირველი ოფიციალური თეატრალური წარმოდგენა სიღნაღში 1872 წელს გაი მართა. სიღნაღი მეხუთე ქალაქი იყო საქართველოში, სადაც 1912 წლისთვის ქართულ ენაზე გამოდიოდა ნა ბეჭდი გაზეთი „ხმა კახეთისა“. ეთნოგრაფიული ექს პოზიცია თითქოს ამ ყველაფერს დამთვალიერებლის თვალწინ აცოცხლებს. მუზეუმის მეორე სართულ ზე განთავსებულია სახვითი ხელოვნების გალერეა „გუდიაშვილისა“ და „ფიროსმანის“ დარბაზებით. 2007 წლიდან მოყოლებული არაერთი გამოფენა, ღონისძიება თუ საგანმანათლებლო პროექტი გან ხორციელდა სიღნაღის მუზეუმში. 2009 წელს მუზე უმმა უმასპინძლა საერთაშორისო გამოფენას, რო მელზედაც წარმოდგენილი იყო პაბლო პიკასოს ლინოგრავიურების კოლექცია საფრანგეთის ქალაქ ვეზლეს მუზეუმიდან, სადაც 2008 წელს ფიროსმანის ნამუშევრები იყო გამოფენილი. სიღნაღის მუზეუმი აქტიურადაა ჩართული ქალაქის და, ზოგადად, კახეთის რეგიონის კულტურულ ცხოვ რებაში და თავისი წვლილი შეაქვს რეგიონში ტურიზ მის განვითარებასა და ქართული კულტურის საერ თაშორისო საზოგადოებისთვის გაცნობაში. saqarTvelos erovnuli muzeumi

ინოვაციებისა და მეცნიერების საერთაშორისო ფესტივალი საქართველოში 3

ღონისძიებები > ნათია ხულუზაური ედინბურგი მეცნიერების ქალაქად 1989 წლის აპრილში იქცა, მაშინ, როდესაც პირველ საერთაშორისო სამეცნიერო ფესტივალს უმასპინძლა. თავდაპირველად ამ პროექტს მრავალი მოწინააღმდეგე ჰყავდა ეეჭვებოდათ, რომ შესაძლებელი იყო მეცნიერების ხელოვნების ფორმატში მოქცევა. ფესტივალს დიდი წარმატება ხვდა წილად. მას შემდეგ მსგავსი ღონისძიება მრავალ ქვეყანაში ჩატარდა და ხშირად ისინი წლის ყველაზე პრესტიჟული ღონისძიებების რიცხვშია.

ს

აქართველოს კულტურულ და სამეცნიერო ცხოვრება ში 2015 წელი ოქროს ასოებ ით ჩაიწერა – განათლები სა და მეცნიერების სამინისტროს ინიციატივით პირვე ლად ჩატარდა ფართომასშტაბიანი ღონისძიებ ა, რომელმაც სახელმწიფო და კერძო სამეცნიერ ო დაწესებულებათა უმ რავლესობა მოიცვა ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე. ღონისძი ება 10 ნოემბერს, მეცნიერების საერთაშორისო დღეს გაიხსნა და 17 ნოემბერს, სტუდენტების საერთაშორისო დღეს საზეი მოდ დაიხურა. მიუხედავად იმისა, რომ მასშტაბიც, განწყობა ცა და ხარისხიც საფესტივალო იყო, მოკრძ ალებით მას მაინც „ინოვაციების და მეცნიერების საერთაშორისო კვირეული“ ეწოდა. კვირეულის დასრულებისთანავე გადაწყდა, რომ 2016 წელს საქართვ ელო უკვე „ინოვაციებისა და მეცნიერ ების სა ერთაშორისო ფესტივალის“ მასპინძელი იქნებოდა და ასეც მოხდა.

საქართველოს ეროვნული მუზეუმი იმთავითვე აქტიურად ჩაერთო კვირეულის ორგანიზებაში და ერთ-ერთი მთავარი როლი დაეკ ისრა ჯერ კვრიეულის, შემდეგ კი ფესტივალის და გეგმვასა და განხორცილებაში. 2015 წელს სიმონ ჯანაშიას სახელობის საქართველოს მუ ზეუმში წარმოდგენილი იყო დმანისის არქეოლოგიურ ძეგლ ზე აღმოჩენილი სრული თავის ქალის საფუძველზე შექმნილი ჰომინინის ბიუსტი, რომელიც კომპანია „სილქნეტის“ ფინან სური მხარდაჭერით აღადგინა ცნობილმა პალეოხელოვანმა ჯონ ენტონი გურჩიმ (John Anthony Gurche). სამეცნიერო კა ფეებში მსოფლიოშ ი ცნობილი ქართველი მეცნიერები ზაალ კოკაია, დავით ლორთქიფანიძე, დარეჯან კაჭარავა, ერმილე მაღრაძე, ზურაბ მახარაძე და ნინო კალანდაძე წარსდ გნენ საჯარო ლექციებით, ჯონ ენტონი გურჩიმ კი წარმოადგინა უძველესი ადამიან ების გარეგნობის აღდგენისა და მოდე

5 1, 6 დ მანისის არქეოლოგიურ გათხრებ ზე აღმოჩენილი სრული თავის ქალის საფუძველზე შექმნილი ჰომინინის წარ დგენა, 2015 წლის 15 ნოემბერი 3, 4 ინოვაციებისა და მეცნიერების საერთაშორისო კვირეულის საზეიმო დახურვა, გამოფენის „ალექსანდრე ქარ თველი - ამერიკული ავიაც იის ქართველი გენია“ გახსნა, 2015 წლის 17 ნოემბერი 2, 5 ს . ჯანაშიას სახელობის საქართვ ელოს მუზეუმის სამეცნიერო კაფეში ინოვაცი ებისა და მეცნიერების საერთაშორისო კვირეულის ფარგლებში გამართული საჯარო ლექცია

7 ი . გრიშაშვილის სახელობის თბილისის ისტორიის მუზემის სამეცნიერო კაფეში ინოვაციებისა და მეცნიერების საერ თაშორისო კვირეულის ფარგლებში გამართული საჯარო ლექცია

ლირების პროცესი. კვირეულის საზეიმ ო დახურვაც სა ქართველოს ეროვნულ მუზეუმში ამერიკული ავიაციის პიონერის, ალექსანდრე ქართველიშვილსადმი მიძღვ ნილი ახალი გამოფენის გახსნ ით აღინიშნა. იგი 1918-1921 წლებში საქართვ ელოს დემოკრატიული მთავრობის მიერ იქნა მივლენილი საფრანგეთში ავიაც იის შესასწავლად. „ამერიკული ავიაციის ქართველი გენიოს ი“ ბოლშევიკუ რი რევოლუციის გამო სამშობლოში ვეღარ დაბრუნდა, თუმცა, მომავალი თაობებისთვის იმის ნიმუშად დარჩა, თუ რაოდენ მნიშვნელოვანია სწავლა და თავგანწირვა დასა ხული მიზნების მისაღწევად. 2016 წელს სამეცნიერო ფესტივალზე საქართველოს ეროვნული მუზეუმ ი საგანმანათლებლო პროქეტებით, გამოფენებითა თუ ლექციებ ით წარსდგა, თუმცა ფესტივა ლის ერთ-ერთი უმთვრესი მოვლენა დმანისის პირველი დიდი აღმოჩენის 25 წლის და მსოფლიოშ ი Homo Erectusის აღმოჩენის 125 წლისთავისადმი მიძღვნ ილი ღონისძი ებები იყო. საერთაშორისო კონფერენციას, რომელსაც 80-მდე უცხოელი მეცნიერი სტუმრობდა და რომელთა უმეტესო ბა ცოცხალ ლეგენდადაა მიჩნეული, დონალდ (დონ) ჯო ჰანსონს საჯარო ლექცია უძღოდა წინ. დონ ჯოჰანსონმა ტომ გრეისთან ერთად 1974 წელს ჰადარში, ეთიოპიაში 3,2 მილიონი წლის წინანდელი Australopithecus afarensis-ის თითქმის მთლიანი ჩონჩხი აღმოაჩინა, რომელიც თანა მედროვე ადამიანის ყველაზე ადრეულ წინაპრადაა მიჩ ნეული. ქალს „ლუსი“ დაარქვეს, რადგან მისი აღმოჩენის მომენტში ველზე სწორედ ბითლზის (The Beatles) ცნობი ლი სიმღერა „Lucy in the sky with diamonds" ისმოდა. თუმცა, ფართო საზოგადოების მხრიდან აღიარება და სიყვარული მას სამეცნიერ ო-პოპულარულმა წიგნმა „ლუსი - ადამიანის საწყისი" მოუტანა. სხვათაშორის, ეს წიგნი არაერთი ახალგაზრდა მეცნიერ ის ინსპირაციის წყა როდ იქცა და ბევრის პროფესიაც განსაზღვრ ა. მათ შორის არის ეროვნული მუზეუმის გენერალური დირექტორი და დმანისის არქეოლოგიური ექსპედიციის ხელმძღვანელი დავით ლორთქიფანიძეც. ასერომ, ნამდვილად სიმბოლური იყო, რომ ამ საეტაპო კონფერენციას სწორედ დონ ჯოჰანსონის ლექცია უძღო და წინ. ტრადიცია არც წელს დარღვ ეულა და საქართველოს ეროვნულმა მუზეუმმა მეცნიერების ფესტივალის ფარგ ლებში კიდევ ერთი ფართომასშტაბიანი გამოფენა „ქვის ხანის საქართვ ელო“ წარმოადგინა. გამოფენაზე დამთვა ლიერებელს საშუალ ება ეძლევა, გაეცნოს როგორც ქვის ხანის მასალას საქართველოს სხვადასხვა არქეოლოგი ური ძეგლიდან, ასევე თვალი გაადევნოს ადამიანის ევო ლუციის დროში დინებას, რომელიც მსოფლიოს სხვადასხ ვა კუთხეში აღმოჩენილი ანთროპოლოგიური მასალითაა წარმოდეგნილი. როგორი იქნება მეცნიერებისა და ინოვაციების საერთა შორისო ფესტივალი მომავალ წელს? გახდება თბილისი მეცნიერების ქალაქი, საქართველო კი - ქვეყანა? ვნახოთ. 54

saqarTvelos erovnuli muzeumi

კონფერენციის „Homo Erectus 100+25 წელი: დმანისი და მის მიღმა" მონაწილეები დმანისის არქეოლოგიურ ძეგლს ათვალიერებენ. 2016 წლის 24 სექტემბერი

გამოფენის „ქვის ხანის საქართველო“ გახსნა. 2016 წლის 21 სექტემბერი

რომაული პანთეონი ზოროასტრულ საკურთხეველზე არქეოლოგია > იულონ გაგოშიძე შიდა ქართლში, საქართველოს გეოგრაფიულ ცენტრშ ი, მტკვრის მარცხენა შენაკა დების – აღმოსავლეთ და დასავლეთ ფრონეებს შორის, მოქცეულ ია ვრცელი ვაკე, რომელსაც დედოფლის მინდორი ეწოდება. შუა საუკუნეებში ეს ტერიტორია სამეფო მამულში შედიოდა და დედოფალს ეკუთვნ ოდა.

ა

რქეოლოგიური გათხრებით გაირკ ვა, რომ ანტიკურ ხანაშიც ეს ტერი ტორია ქართლის (იბერიის) მეფეთა საკუთრებას შეადგენდა. ქრისტეშობამდე მეორე საუკუნის დასასრულს ქართლის მეფე ფარნაჯომის ბრძანებით, დედოფ ლის მინდორზე ქართლის ფარნავაზი ან მეფეთა საგვარეულო სამლოცველო, ხოლო ტაძრების სამხრეთით, მტკვრის პირას, მაღალ გორაზე კი, მათი ერთ-ერ თი სასახლე აუგიათ. ეს სასახლე სამეფო

რეზიდენციად იქცეოდა ხოლმე, როდესაც ქართლის მეფეები აქ სალოცავად მოდი ოდნენ. ჩვენი წელთაღრიცხვის დაახლოებით 80 წელს ძლიერმა მიწისძვრამ ტაძრე ბიც დაანგრია და დედოფლის გორაზე აგებული სამსართულიანი სასახლეც. ნგრევას ძლიერი ხანძარი მოჰყვა. არც ტაძრები და არც სასახლე ქართლის მე ფეს, მითრიდატე ფარსმ ანის ძეს, აღარ აღუდგენია. ხალხიც ერიდებოდა სტი

ქიისგან ნანგრევებად ქცეულ შენობებს, რომლებიც დროჟამმა მიწითა და ბა ლახით დაფარა. მხოლოდ ორასი წლის შემდეგ გაშენდა დედოფლის გორაზე, სასახლის ნანგრ ევებზე, ახალი სამო სახლო, მაგრამ ტაძრების ნანგრევები XX საუკ უნემდე ხელუხლებლად შემო ინახა. დაახლოებით 80 ჰექტარი სატაძ რო კომპლ ექსის გარშემო „დასარყულ“ (ტაბუდადებულ) ადგილად მიიჩნეო და, სადაც არა თუ დასახლება, არამედ

ხვნა-თესვა და ბალახის თიბვაც კი აკ რძალული იყო. 1873 წელს რუისელმა აზნაურმა, ალექ სანდრე ფანიაშვილმა, დასარყული ტერი ტორიის ცენტრში, დაბალ ბორცვზე, აღ მართა სარკის წმინდა გიორგის ნიში – ქვის სტელა, ვეშაპის მსახვრალ მხედარ წმინდა გიორგის ბარელიეფით. ეს ბორცვი, რომ ლის დიამეტრი 100 მეტრს აღემატება, 1971 წელს ხელუხლებელი დამხვ და. წმინდა გიორგის სტელასთან შეწირული მონეტე ბი და მოყვითალო კირქვის ჩუქურთმიანი ნატეხი ეწყო. ნატეხი ფორმითა და ლო ტოსის ყვავილის კვეთილი ორნამენტით აქემენიდური ხანის ზარისებრ ბაზისს ჰგავ და და ეს აღმოჩენა მაშინ არქეოლოგიურ სენსაციად იქცა. 1972 წლიდან დედოფლის მინდორზე სტაციონარული გათხრები და იწყო. და რაოდენ გასაოცარიც უნდა იყოს, უშუალ ოდ სტელის ქვეშ, დაახლოებით 2-2,5 მეტრის სიღრმეზე, მაზდეანური ტაძ რის საკურთხეველი აღმოჩნდ ა. ხუთი სა ველე კამპანიის შედეგად, სიმონ ჯანაშიას სახელობის საქართვ ელოს სახელმწიფო მუზეუმის არქეოლოგიურმა ექსპედიცი ამ გრანდიოზული სატაძრო კომპლექსი გამოავლიანა: მთავარი და მცირე ტაძრე ბი, 6 ერთნ აირ ი ტაძარი, აღმოსავლეთისა და დასავლეთის კარიბჭეები და სხვა ნა გებობები. ერთდ როულად ერთი პროექ ტით აშენებული ამ სატაძრო კომპლექსის ფართობი 5 ჰექტარს აღწევს. 1976 წელს გათხრები შევწყვიტეთ იმ იმედით, რომ ოდესმე მოხერხდებოდა ძველი ქართული ხუროთმოძღვრების ამ შედევრის ნანგრე ვების კონსერვაცია. ექსპედიციამ კი მუშა ობა გააგრძელა დედოფლის გორაზე, სა დაც სამეფო სასახლე გვეგულებოდა. დედოფლის გორა საკმაოდ მაღალი (სიმაღლე 34 მ) ბორცვია, რომელიც მდე ბარეობს დედოფლის მინდვრის სამხ რეთ ბოლოში, მდ. ფციულას მარცხენა ნაპირზე, მისი შესართავის მახლობლად. ბორცვის სამხრეთ კალთაზე, რომელ საც მდინარე რეცხავს, გაშიშვლებულია კულტურული შრე, რომლის სიმძლავრე ჭრილში 14 მეტრს აღწევს. დედოფლის გორის ქვედა ნამოსახ ლარი ფენები ხალკოლითურ, ადრეულ, შუა და გვიანდელ ბრინჯაოს, ადრეული რკინის, აქემენიდურ და ადრეელინის ტურ ხანას განეკუთვნება, მომდევნო ფე ნა ძველი ციხე-დარბაზის ნანგრ ევითაა

წარმოქმნილი, ეს ნანგრევები კი, თავის მხრივ, გადაფარულია გვიანრომაული – ადრეული შუა საუკუნეების კულტურული ფენის ოთხი ჰორიზონტით, რომელთაგან უკანასკნელი VI-VII საუკუნეებით თარიღ დება. VII საუკუნის შემდეგ გორაზე აღა რავინ დასახლებულა. დედოფლის გორის აღმოსავლეთი თა და ჩრდილოეთით კიდევ ორი ნამო სახლარი გორაა, რომლებიც სიმაღლით ჩამორჩება დედოფლის გორას, მაგრამ მნიშვნელოვნად აღემატება მას დაბრ ტყელებული თხემის ფართობით. აღმო სავლეთის გორაზე მხოლოდ გვიანდელი ბრინჯაოსა და ადრეული რკინის ხანის კულტურული ფენებია წარმოდგენილი. ჩრდილოეთის გორაზე კი 1979-1981 წლებ ში გავთხარეთ ადრეული რკინისა და გვი ანდელი ბრინჯაოს ხანის სახლები და ად რეული ბრინჯაოს ხანის (მტკვარ-არაქსის და ბედენის კულტურები) მასალით შევ სებული ორმოები, ხოლო გორის ჩრდი ლოეთითა და აღმოსავლეთით, მტკვრის მეორე ტერასაზე (დედოფლის მინდორ ზე) გაითხარა ძვ.წ. III ათასწლეულის პირ ველი ნახევრის 13 სამარხი, ძვ.წ. II-I ათას წლეულების მიჯნის 41 ორმოსამარხი და გვიანდელი ბრინჯაოს ხანის (ძვ.წ. XIV-XIII ს.) ერთი ეტლიანი ყორღანი. დედოფლის მინდვრის ამ ნაწილში გაშლილია ვრცე ლი სამაროვანი (ე.წ. დოღლაურის სა მაროვანი). 2012, 2013 და 2015 წლებში ამ სამაროვანზე გავთხარეთ ადრეული და გვიანდელი ბრინჯაოს ხანის 410 სამარხი. ბრინჯაოს ხანის დასახლება ვრცელდე ბა გორების დასავლეთითაც, ტერასაზე, მდინარე აღმოსავლეთის ფრონემდე, რომელიც, დასავლეთის ფრონესთან ერ თად, აქვე ერთვის მდინარე მტკვარს. მდინარე აღმოსავლეთის ფრონეს შე სართავთან, მის მეორე, მარცხენა ნაპი რზე, ბერიკლდეებზე, გაშლილია ვრცელი ყორღანული ველი, სადაც აღვრიცხეთ ორმოცდაათამდე ყორღანი. შვიდი მათ განი გავთხარეთ 1979-85 წლებში. ორი ყორღანი ადრეული ბრინჯაოს (ბედენის კულტურის), ოთხი კი – შუა ბრინჯაოს ხა ნისაა. ერთი (N 4) ყორღანი გვიანდელი ბრინჯაოს ხანის ადრეული ეტაპის (ძვ.წ. XV ს.) გამოდგა. ფრონესა და მტკვრის შესაყართან 1979-90 წლებში ალ. ჯავა ხიშვილის ხელმძღვანელობით გაითხა რა საკულტო ხასიათის ნასახლარი, სა saqarTvelos erovnuli muzeumi

დაც დადასტურდა ხალკოლითის ეპოქის, ადრეული ბრინჯაოს (მტკვარ-არაქსისა და ბედენის კულტურები) და გვიანდელი ბრინჯაოს – ადრეული რკინის ხანის შე ნობათა ნაშთები და ხალკოლითისა და შუა ბრინჯაოს ხანის რამდენიმე სამარხი. რამდენადაც ასეთი მასშტაბის სხვა და სახლება შიდა ქართლ ის ტერიტორიაზ ე არ მეგულება, ვფიქრობ, რომ იგი ბრინჯა ოს ხანაში მაინც რაღაც მოზრდილი რე გიონის ცენტრალური სამოსახლო უნდა ყოფილიყო. სამსართულიან ი სასახლის კედლები სა და კრამიტის სახურავის ნანგრევებმა, რომლებიც სიმხურვალისაგან ერთიან პემზისებურ მასად არის ქცეული, საი მედოდ დააკონსერვა პირველი სარ თულის ოთახები და ყველაფერი, რაც მიწისძვრის დროს გაჩენილ ხანძარს გა დაურჩა, ადგილზევე დაგვხვ და. ცეცხლს კი საკმაოდ ბევრი რამ გადაურჩა, რად განაც პირველი სართულის იატაკის პი რას ტემპერატურა ძალიან მაღალი არ ყოფილა: შემორჩენილია არა მარტო ლითონის, ქვის, თიხისა და მინის ნივ თები, არამედ ორგანული წარმოშობის მასალაც – ხისა და ძვლის ნაკეთობანი, ხილის კურკები, კაკალი, მარცვ ლეული და, ასე განსაჯეთ, გამომცხვარი პური და ქსოვილებიც კი; სწორედ ამიტომ არის ესოდენ მდიდრული და მრავალფერო ვანი, ხანდახან მოულოდნელიც, დე დოფლის გორის ციხე-დარბაზის გათხ 58

saqarTvelos erovnuli muzeumi

რების შედეგად მოპოვებული ნივთიერი მასალა – ავეჯი, ჭურჭელი, საბრძოლო და სამეურნეო იარაღ-საჭურველი, საკ ვები პროდუქტები და სხვა. მრავალფე როვანი არქეოლოგიური მონაპოვარი უნიკალურ საშუალებას იძლევა, ჩავიხე დოთ I საუკუნის ქართლის დიდებულის ყოველდღიურ ცხოვრებაში, ვიმსჯე ლოთ მისი მეურნეობის ხასიათზე, შე მოსავალ-გასავლის აღრიცხვიანობაზე, გართობასა და განათლების დონეზე, სარწმ უნოებ აზე, საშინაო და საგარეო ურთიერთობაზე, ტანსაცმელსა და შეი არაღებაზე, გავარკვ იოთ მრავალი ყო ფითი დეტალი, რასაც ძნელად თუ წარ მოგვიჩენდა წერილობითი წყაროებ იც კი. ერთი სიტყვით, ვაწარმოოთ ეთნოგ რაფიული კვლევა I საუკუნის იბერიაში. განათხარში კარგად აისახა შფოთი და ქაოსი, რომელიც წინ უსწრებდა სასახ ლის საბოლოო ნგრევის მომენტს: ნივთე ბი უადგილო ადგილას ყრია, ერთ-ერთი (N1) ოთახის კარის ზღურბლ ზე ხორბლით სავსე დაბეჭდილი ტომარა დავარდნ იათ, ბრინჯაოს ამფორა – ოთახის ერთ კუთხე ში აღმოჩნდა, მისი ყური კი – ტახტზ ე, ნივთები სასახლის ეზოშიც კი ეყარა, მათ შორის ოქროს სამკაული და ლისიმაქეს სტატერი. ხანძრის შემდეგ სასახლე არ აღუდ გენიათ, ისევე როგორც არ აღუდგენიათ დედოფლის მინდვრის ტაძრებიც. პირ ველი საუკუნის დასასრულს ქართლის

სამეფოში, როგორც ჩანს, რაღაც მნიშვ ნელოვანი ძვრები მოხდა, რაც, ეტყობა, სამეფო კარის რელიგიას ა და ქვეყნის ტერიტორიული მოწყობის სფეროებსაც შეეხო, თუმცა, ისიც შესაძლებელია, რომ ეს კატასტროფული მიწისძვ რა, რომელ მაც არა მარტო სასახლე, არამედ ტაძრე ბიც დაანგრია, ღვთის რისხვად იყო აღ ქმული, რასაც, შესაბამისად, ნანგრევების მიტოვება უნდა მოჰყოლოდა. ასეა თუ ისე, დედოფლის გორაზე სი ცოცხლე ჩაკვდა და დაახლოებით ორასი წლის განმავლობაში იქ არავის უცხოვ რია. მხოლოდ III საუკუნის დასასრულს, ან IV საუკ უნის დასაწყისში მივიდნენ გო რაზე ახალმოსახლენი. ახალმოსახლეთა პირველი სახლების იატაკები ხშირად სა სახლის კედლების ალიზის წყობაზეა მო ლესილი, ხოლო მიწურების კედლებად, ზოგჯერ, სასახლის შემორჩენილი კედ ლებია გამოყენებული. დედოფლის გორაზე ამ სამოსახლომ VI-VII საუკუნემდე იარსება და სამი საუ კუნის განმავლობაში დაგროვდა მძლავ რი კულტურული ფენა, რომლის სისქე სხვადასხვა ადგილას 50 სანტიმეტრიდან 4 მეტრამდეა. დედოფლის გორის თხემის შუა, შედა რებით დადაბლებულ ნაწილში, IV-VI სა უკუნეებში საკულტო ადგილი ყოფილა. აქ გაითხარა საკურთხევლები, რომლე ბიც კონსტრუქციულად არ განსხვავდე ბა ჩრდილო გორასა და ბერიკლდეებ ის

ნასახლარზე გათხრილი ბრინჯაოს ა და ადრეული რკინის ხანის ანალოგიური საკურთხევლებისაგან. საკურთხევლები დგას მცირე ზომის ოთახებში. დედოფლის გორის ადრეული შუა სა უკუნეებ ის ხანის ფენებში წარმართული საკურთხევლის აღმოჩენა უფლებას იძ ლევა, ვილაპარაკოთ რელიგიური ტრა დიციის უწყვეტობაზე ბრინჯაოს ხანიდან მოყოლებული შუა საუკუნეებამდე, რაც თავისთავად იმის უტყუარი საბუთია, რომ რაიმე ეთნიკური ცვლილება დროის ამ მონაკვეთში აქ არ მომხდ არა. და მეო რე: ნაყოფიერების უძველესი ქართული ხალხური წარმართული ასტრალური კულტები ქართლ შ ი შეურყვ ნელად შე მონახულა მიუხედავად იმისა, რომ იბე რიის სამეფო საგვარეულოს და, ალბათ, მმართვ ელი არისტოკრატიის რელიგია აქემენიდური ხანის შემდეგ მაზდეანო ბის (ზოროასტრიზმის) რაღაც სახეობ ა უნდა ყოფილიყო, რაზეც მეტყველებს დედოფლის მინდორზე ცეცხლის ტაძრე ბისა და დედოფლის გორის სასახლეში ზოროასტრული საოჯ ახო სამლოცვე ლოს არსებობა და ქართლის მეფეთა და არისტოკრატიის წარმომადგენელთა ირანულ-ზოროასტრული თეოფ ორული საკუთარი სახელები. დაბოლოს: ადრეუ ლი შუა საუკუნეებ ის დედოფლის გორის საკურთხევლები იმის დასტურია, თუ რა მძიმედ და ნელ-ნელა იკიდებდა ფეხს ქრისტიანობა ქართლ ში მიუხედავად იმისა, რომ უკვე IV საუკუნის პირველ მე სამედში ქრისტიანობა ქართლ ში სახელ მწიფო რელიგიად გამოცხადდა. დედოფ ლის გორაზე გამოვლენილ ადრეული შუა საუკუნეებ ის უამრავ არქეოლოგიურ მასალაში ქრისტიანობის არსებობის ნი შანწყალიც კი არ ჩანს მეხუთე თუ მეექვსე საუკუნის ერთადერთი საბეჭდავის გარ და, რომელზეც, თითქოს, ჯვარი და მის მკლავებს შორის ქართული ასომთავრუ ლი ასონიშნებია ამოკვეთილი. 1985-2014 წლების გათხრებით გაიწ მინდა ციხე-დარბაზის საერთო ფართო ბის დაახლოებ ით მესამედი: პილონებით შემოსაზღვრ ული (პერისტილური) შიდა ეზოს დასავლეთი ნაწილი, დასავლეთი სა (მცირე) და ჩრდილოეთის კარიბჭე ები, ასევე, ოცი ოთახი, რომელთაგანაც თვრამეტის კარი გადის შიდა ეზოს პერი მეტრზე მოწყობილ გალერეაში. ის ეზო

საგან პილონებით არის გამოყოფილი. სამშენებლო ტექნიკა ტიპურია ელი ნისტური ხანის ქართლისათვის. მზიდი კონსტრუქციები ხისაა. კედლებისა და პილონების ქვედა ნაწილი წარმოად გენს კედლის სიგრძივ და გარდიგარდ მო დალაგებული ხის ძელებით შეკრულ გალიას, რომელიც 1,5-2მ სიმაღლემდე ბზენარევი თიხის ხსნარზე დაწყობილი მსხვილი რიყის ქვითაა შევსებული და ასე შემზადებულ ცოკოლზე აყვანილია ალიზის კედელი. კედელი გარედან და ზოგჯერ შიგნიდანაც მოპირკეთებულია თლილი ქვიშაქვის ბლოკებით, რომლე ბიც ერთმანეთთან და კედლის არმატუ რის ძელებთან დაკავშირებულია ისრის პირის ფორმის ხის პირონებით. სასახლის აღმოსავლეთ ნაწილში, N20 სათავსოში ცეცხლის საკურთხე ველი გამოვლინდა, რომელზეც შე წირული ნივთები ეწყო. ჩვენს ხელთ აღმოჩნდა ბერძნულ-რომაული პანთე ონის წარმომადგენელთა ბრინჯაოსა და ვერცხლის მცირე ზომის ქანდაკებები: აპოლონ-ფოიბუსი, მისი ტყუპისცალი აფროდიტე-დიანა ვერცხლის შუბითა და ვერცხლისავე საწვივეებით და მა თი დედა ლეტო-ლატონა (ვერცხლის), ტიხე-ფორტუნა, ვაზის ქვეშ მჯდომი სი ლენოსი, აგრეთვე, ბრინჯაოს არწივის, დელფინისა და დიდი ზომის ვერცხლის ყორნის ფიგურები. ქანდაკებები პოს ტამენტებზე მდგარა. აქვე იყო ოქროს ფოთლოვანი გვირგვინი, ვერცხლის თიმიატერიონი (სასაკმევლე) და მი ნის ჭურჭელში ჩაყრილი 15 მონეტა: ავ გუსტუსის 13 დენარი და ალექსანდრე მაკედონელის სტატერის 2 ადგილობ რივი (ქართული) ოქროს მინაბაძი. სა კურთხეველზე იდო ხოხბის 2 კვერცხი. მაზდეანობისა და ბერძნულ-რომაული კულტების ასეთი, თითქმის დაუჯერებე ლი თანაარსებობა მხოლოდ საქართ ველოში (ქართლის სამეფოში) თუ იყო შესაძლებელი. დედოფლის გორის სასახლის არქე ოლოგიურმა გათხრებმა ჩვენი ქვეყნის წარსულის ბევრ, მანამდე უცნობ საკითხს მოჰფინა ნათელი. გათხრების ყოველი ახალი სეზონი მოულოდნელობებით იყო სავსე. დედოფლის სასახლის კვლევა გრძელდება და იმედია, ის კიდევ არაერ თხელ გაგვაკვირვებს. saqarTvelos erovnuli muzeumi

მზია

დმანისელი ჰომინინები ზეზვა და მზია, ფრანგი პალეო-არტისტის, ელისაბედ დენის სამეცნიერო რეკონსტრუქცია

არქეოლოგია > დავით ლორთქიფანიძე დმანისის არქეოლოგიურ ძეგლზე აღმოჩენილი ნამარხების ასლები დღეს მსოფლიოს წამყვან მუზეუმებშია გამოფენილი და ანთროპოლოგიის ყველა სახელმძღვანელოშია შესული, თუმცა 25 წლის წინ იქ საერთაშორისო კვლევები მხოლოდ იწყებოდა. სტატია მომზადებულია National Geographic საქართველოსთან თანამშრომლობის ფარგლებში.

1991

წელს დმანისში პირ ველმა საერთაშორისო ექსპედიციამ დაიწყო მუშაობა. ის, რომ შუა საუკუნეების ნაქა ლაქარზე პრეისტორიული ძეგლიც არ სებობდა, მანამდეც იყო ცნობილი უკვე ნაპოვნი ქვის იარაღაებითა და პრეის ტორიულ ცხოველთა ძვლებით. აბესა ლომ ვეკუას პალეონტოლოგიურ მასა ლაზე დაყრდნობით ძეგლის სავარაუდო ასაკიც განსაზღვრ ული ჰქონდა – 1 მილი ონი წელი. მაგრამ კვლევას მასშტაბური

და ინტერდისციპლინარული ხასიათი არ ჰქონდა. სწორედ ამას ემსახურებოდა გერმანელი კოლეგების ჩართვა პროექ ტში – ჩემი გერმანელი მენტორი, პრო ფესორი გერჰარდ ბოსინსკი გერმანულ მხარეს წარმოადგენდა. მასთან გერ მანიაში ერთსემესტრ იანი სტაჟირების პერიოდში ვნახე, თუ როგორი უნდა იყოს პრეისტორიული ძეგლების თანა მედროვე კვლევა. ჩვენი მხრიდან შუა საუკუნეებ ის კვლევას ბატონები ვახ ტანგ ჯაფარიძე და ჯუმბერ კოპალიანი

ხელმძ ღვანელობდნენ, პრეისტორიული ეპოქის მკვლევართა ჯგუფს კი – ქალბა ტონები მედეა ნიორ აძე და ნინო კლო პოტოვსკ აია და ბატონები აბესალომ ვეკუა, დავით თუშაბრამიშვილი, მერაბ თვალჭრ ელიძე და გივი მაისურაძე. პირველ სეზონზე მხოლოდ მცირე მას შტაბის საძიებო თხრილების გაკეთება გვქონდა დაგეგმილი, ძირითადად იმ ადგილებში, სადაც ჩვენამდეც იყო გათხ რები ჩატარებული. ასევე, ვაზუსტებდით სტრატიგრაფიას (ქანების განლაგებას)

და ვიღებდით ნიმუშებს ლაბორატორიუ ლი ანალიზებისთვის. პოლიტიკურად განსაკუთრებით და ძაბული 1991 წელია – რუსთაველზე გა მუდმებული დემონსტრაციებ ი, მოსკოვში – პუტჩი, საქართვ ელოში – ეროვნული მოძრაობა და დამოუკ იდებლობის გა მოცხადება... ყოველივე ამის ფონზე დმა ნისის მშვიდ გარემოში გეგმის მიხედვით ვაწარმოებთ სამუშაოე ბს. სექტემბრ ის ბოლო გვიახლოვდება, გათხრები მთავ რდება და საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის პრეზიდენტი, ალბერტ თავხე ლიძე ვიცე-პრეზიდენტთან ერთად ჩა მოდის: „ადამიანის ნაშთი სად არის?“ – გვეკითხება ბატონი ალბერტი. „ადამიანი ჯერ არ გვიპოვია“ – ვლუღლუღებ მე. სამშაბათს, 24 სექტემბერს, გათხრე ბის ბოლო დღეა, ჩვენთან ერთად ექს პედიციაში დღეს ეროვნული მუზეუმის თანამშრობლები, მაშინ კი თბილისის უნივერსიტეტის სტუდენტები, დათო ჟვა ნია, თეონ ა შელია, გიორგი ნიორაძე, გო ჩა კილაძე და სხვები არიან... უცებ, ყვი რილი გვესმის – დათო ჟვანია მორბის. ვხვდებით, რომ რაღაც ხდება და სასწ რაფოდ მივდივართ ველზე... მისულებმა კვადრატი დავინახეთ, რო მელშიც ბევრი ძვალი აღმოჩნდა. ძალიან მძიმე სამუშაო იყო. სამი ქართველი ბიჭი მუშაობდა და დაიღალა. ბოლოს გერმა ნელი სტუდენტი ანთია იუსტუსი ჩავიდა და ყბის ძვალი იპოვა. მე და ბოსინსკიც ამ დროს მივედით. მახსოვს, ნერვიული სტრესი გვქონდა. შევხედეთ – მართლაც ჰომინინის ქვედა ყბა იყო. მივხვდი, რომ აკადემიის პრეზიდენტის დავალება შე ვასრულეთ. ვგრძნობდი, რომ რაღაც ძა ლიან დიდი ხდებოდა, მაგრამ აღმოჩენის მასშტაბი ვერ წარმომედგინა.. ქვედა ყბის პირველი წარდგინებაც 1991 წლის ფრანკფურტის საერთაშორი სო კონფერენციაზე გადაწყდა. იმ წელს Homo Erectus-ის აღმოჩენის 100 წლის იუბილე იყო და კონფერენციაც ამ თა რიღს ეძღვნებოდა. კონფერენციის დაწყებამდეც დიდი სიხარული გველო და – გერმანიაში გაგზავნილი ნიმუშების ანალიზით დადასტურდა, რომ დმანისის ასაკი 1,8 მილიონი წელია. წარმოიდგინეთ, უშუალოდ ვხვდები და ვესაუბრები ყველა იმ ადამიანს, ვი საც მანამდე წიგნებიდან ვიცნობდი, მათ

შორის იმ ადამიანებსაც, რომელთა ავ ტორიტეტმა პროფესიის არჩევა გადა მაწყვეტინა. კონფერენციაზე აკადემიკოს ლეო გაბუნიას ხელმძ ღვანელობით წარ დგენილი მოხსენების ძირითადი დასკ ვნა გახლდათ, რომ დმანისის ქვედა ყბა Homo Erectus-ის აფრიკულ ჯგუფს (Homo Ergaster) უკავშირდებოდა. ყბის დეტა ლური შესწავლის შემდეგაც, დღემდე ძირითადად ძალაში რჩება ეს მოსაზრე ბა ისევე, როგორც დმანისის ასაკი, რო მელიც მაშინ ბევრმა არ გაიზ იარა. ჩვენი ოპონენტების მთავარი არგუმენტი იყო – „ეს შეუძლებელია”. ამასთან, უნდა ითქვას, რომ ყბა და კბილები თავის ქალასთან შედარებით ნაკლებად დიაგნოსტიკურია. პალეოა ნ თროპოლოგებში ასეთი გამოთქმაც კი არსებობს: „თავის ქალა შექმნ ა ღმერთ მა, ხოლო ყბა ეშმაკის ნახელავია”. შემდ გომში დმანისში აღმოჩენილმა თავის ქა ლებმა მეცნიერთა სკეპტიციზმი სრულად გაფანტა. ჰომინინის ქვედა ყბა შედარებით კარ გადაა დაცული (აკლია მხოლოდ აღმა ვალი ტოტები და დაზიანებულია ფუძე) და შემორჩენილია სუსტად მოცვეთილი თექვსმეტივე კბილი. მას ახასიათებს მკვეთრად გამოხატული არქაული ნიშ ნები: ქვედა ყბის ძლიერ ი სივიწროვე და მასიურ ობა, აღმავალი ტოტის წინწა წეულ ი პოზიცია და ნიკაპის არარსებო ბა. ქვედა ყბის კბილების მორფოლოგია ძალიან არქაული ჩანს, რითაც იგი უახ ლოვდება მის თანადროულ აფრიკულ ფორმებს. ამასთან, დმანისელ ჰომინინს

ახასიათებს ერთი შეხედვით პროგრესუ ლი ნიშნებიც, კერძოდ, საძირე კბილე ბის სიდიდის შემცირება M1-დან M3-მდე (სიბრძნის კბილისაკენ). ამ აღმოჩენის შემდეგ 25 წელი გავიდა. მიღებული მონაცემები მნიშვნელოვნა დაა გამაგრებული მსოფლიოს საუკე თესო ლაბორატორიების მონაცემებით. დღეს მეცნიერები თანხმ დებიან, რომ დმანისში აღმოჩენილმა ჰომინინების ნაშთებმა მნიშვნელოვნად შეცვალა ად რე არსებული თეორიები. ქართველი მეცნიერების ხელმძღვანელობით ჩატა რებულმა კვლევამ დაადასტურა, რომ აქ ნაპოვნი ნაშთები ყველაზე ადრეული და პრიმიტიულია ევრაზიაში. მან ფართო აღიარება მოიპ ოვა მსოფლიოს ერთერთ ყველაზე ავტორიტეტულ სამეცნიე რო ჟურნალში Science, სადაც 2000 წელს მსოფლიო მეცნიერებაში მომხდარ ყვე ლაზე მნიშვნელოვან 10 მოვლენას შო რის მესამე ადგილი დაიკავა, ხოლო 2013 წელს რიგით მეხუთე თავის ქალა წლის ნამარხად დასახელდა. წელს ზენკენბერგის ფრანკფურ ტის კონფერენცია უკვე საქართველო ში ჩატარდა და ერთდ როულად იზეიმა პირველი Homo Erectus-ის და მზიას აღ მოჩენის 100 და 25 წლის იუბილე. თბი ლისსა და დმანისს კი დარგის სწორედ ის კორიფეები ეწვივნენ, რომელთაც 25 წლის წინ მხოლოდ წიგნებიდან ვიც ნობდი და ფრანკფურტში პირველად შევხვ დი. საერთაშორისო სამეცნიერო კვლევები და ახალი აღმოჩენები დმა ნისში კვლავაც გრძელდება.

1991 წელს დმანისში აღმოჩენილი ქვედა ყბა, სამეცნიერო სამყაროში ცნობილი როგორც D 211.

saqarTvelos erovnuli muzeumi

მუზეუმი ვირტუალურ სივრცეში ნულიდან დაწყებული მეგობრობის ისტორია კომუნიკაცია > ანა ვერულაშვილი, ნატალია დავლიანიძე

ყოველთვის, როდესაც ვიწყებთ თქვენთან ვირტუა ლურ სივრცეში მეგობრობას, ვიწყებთ ნულიდან: 0 მეგობარი, 0 მოწონება, 0 კომენტარი

saqarTvelos erovnuli muzeumi

თ

ანამედროვე სამყაროში სო ციალ ურმა მედიამ დიდი მნიშვნელობა შეიძინა და მრავალი ფუნქცია შეითავსა. მან, ინ ფორმაციის გავრცელების ყველაზე მოქნილი და ეფექტური მეთოდებით, მოკლე ხანში უფრო მეტი ადამიანი დააინტერესა, ვიდრე ეს ტრადიციულ მა მედიამ შეძლო. დღეს ინტერნეტი ინფორმაციის გაცვლისა და გადაცემის ერთ-ერთი მთავარი იარაღია. სოციალ ური მედია XXI საუკუნის მუ ზეუმებს ახალი გამოწვევების წინაშე აყენებს და, ამავე დროს, განსაკუთ რებულ შესაძლებლობებს სთავაზობს. საქართველოს ეროვნული მუზეუმი ცდილობს, აქტიურ ად აუწყოს ფეხი სოციალური მედიის განვითარების თანამედროვე ტენდენციებს. ამჟამად ჩვენ მუზეუმს თითქმის ყველა წამყვან სოციალურ ქსელში აქვს ოფიციალური გვერდი, რაც საშუალებას გვაძლევს, ხმა მივაწვდინოთ კიდევ უფრო მეტ ადამიანს არა მხოლოდ საქართველო ში, არამედ მთელ მსოფლიოში და კი დევ უფრო მეტი დავაინტერესოთ სა მუზეუმო ცხოვრებით. 2009 წელს საქართველოს ეროვნუ ლი მუზეუმის Facebook-ის და Twitterის გვერდები შეიქმნა, 2012 წლიდან კი განახლებულმა ვებგვერდმა www.mu seum.ge დაიწყო ფუნქციონირება; 2013 წელს შეიქმნა ეროვნული მუზეუმის Youtube-ის, Pinterest-ისა და Scribd64

saqarTvelos erovnuli muzeumi

ის ოფიციალური გვერდები. არსებუ ლი ქსელების გაძლიერება და მათი ფუნქციურად დატვირთვა ეროვნული მუზეუმის საკომუნიკაციო სტრატეგიის ერთ-ერთი პრიორიტეტია. საქართველოს ეროვნული მუზეუმის ვებგვერდი მუზეუმის ძირითად საინ ფორმაციო პლატფორმას წარმოად გენს, რომელიც საზოგადოებას სიახ ლეებთან ერთად აცნობს მუზეუმების მიზნებს, ფასეულობებს, ისტორიას, კოლექციებს და ა.შ. ვებგვერდზე მუდ მივად მიმდინარეობს ინფორმაციის, ფოტოებისა და ვიდეოების განახლება ქართულ და ინგლისურ ენებზე. სოციალური ქსელების სტატისტიკის მიხედვით დღეს საქართველოში პო პულარობის მხრივ კვლავ Facebook-ი ლიდერობს. საქართველოს ეროვ ნული მუზეუმის Facebook-ის გვერდი გათვალისწინებულია როგორც ქართ ველი, ასევე უცხოელი მეგობრების ინ ფორმირებისათვის. დღის განმავლობაში ჩვენს ვირტუ ალურ მეგობრებს შინაარსობრივად და ვიზუალურად განსხვავებულ ინ ფორმაციას ვთავაზობთ, მათ შორის სიახლეებს გამოფენების, კოლექციე ბის, საგანმანათლებლო და სამეცნიე რო პროექტების შესახებ, სხვადასხვა რუბრიკებს, წამახალისებელ ვიქტო რინებსა თუ კონკურსებს. მუზეუმის ვირტუალურ მეგობრებთან მეტი ინ ტერაქციის მიზნით, მხარდაჭერისა და

მადლობის ნიშნად, ჩვენი Facebook-ის 50 ათასი მეგობარი ერთი დღით მუზე უმში მოვიწვიეთ. ჩვენი Facebook გვერდის წარმატება დიდწილად მის მრავალფეროვნება შია. მასში თავს იყრის ყველაზე საინ ტერესო და მოთხოვნადი ინფორმაცია მუზეუმის ვებგვერდიდან, Instagram-ის Youtube-ის, Scribd-ის და Pinterest-ის გვერდებიდან; ალბათ ამიტომაცაა, რომ ეროვნული მუზეუმის Facebook-ის გვერდს დღეს საქართველოს მასშტა ბით სახელოვნებო და საგანმანათ ლებლო ინსტიტუციებს შორის ყველა ზე მეტი მეგობარი ჰყავს. 2016 წლის ოქტომბერში ჩვენი ვირტუალური მე გობრების რაოდენობამ 94 ათასს გა დააჭარბა. Youtube-ი მსოფლიოს ყველაზე დი დი ვიდეობაზაა, რომელიც ვიზუალური ინფორმაციის გავრცელების საუკეთე სო გზად იქცა. 2013 წლის სექტემბერ ში შეიქმნა საქართველოს ეროვნული მუზეუმის ოფიციალური Youtube-ის არხი, სადაც სისტემატურად იტვირ თება მედიაში გაშუქებული სიუჟეტები, აგრეთვე დოკუმენტური ფილმები და სხვა ვიდეომასალა მუზეუმის შესახებ. საქართველოს ეროვნული მუზეუმის Youtube გვერდს ჰყავს 583 გამომწერი. ისინი ავტომატურ რეჟიმში, ელექტ რონული ფოსტის მისამართზე, იღებენ ინფორმაციას ჩვენ გვერდზე განთავ სებული ახალი მასალის შესახებ. მუ

ზეუმის Youtube გვერდი საუკეთესო საშუალებაა Facebook-ზე ვიდეოების გასაზიარ ებლადაც. Pinterest-ი ბოლო დროის ერთ-ერ თი ყველაზე სწრაფად მზარდი სო ციალური ქსელია, განსაკუთრებით დასავლეთის ქვეყნებში. გვერდი თა ვის მომხმარებელ ორგანიზაციებს თუ კონკრეტულ პირებს საშუალებას აძლევს, დააჯგუფონ და გაიზიარონ ფოტოები და ინფორმაცია ინტერეს თა სფეროების მიხედვით. 2013 წელს Pinterest-ზე საქართველოს ეროვ ნული მუზეუმის გვერდი შევქმენით, რამაც დამატებითი შესაძლებლობა მოგვცა, საქართველოს ეროვნული მუზეუმი და, ზოგადად, ჩვენთან დაცუ ლი ძეგლები გაგვეცნო სხვა ქვეყნებში მცხოვრები ადამიანებისთვის. Scribd-ი ციფრული ბიბლიოთეკაა, რომელიც საშუალებას გვაძლევს, ეროვნული მუზეუმის თანამშრომლე ბის მიერ მომზადებული სამეცნიე რო და პოპულარული პუბლიკაციები, სტატიები, კატალოგები, პროექტები და სხვა ბეჭდური მასალა გავაცნოთ მკითხველებს. აღნიშნულით ჩვენ ვცდილობთ, ხელი შევუწყოთ მეცნიე

რებს, სტუდენტებსა და ამა თუ იმ სფე როთი დაინტერესებულ პირებს, უფრო მეტი ინფორმაცია მიიღონ უახლესი კვლევებისა და მიღწევების შესახებ. გასულ წელს Instagram-ზე შევქ მენით ეროვნული მუზეუმის ოფი ციალური გვერდი. სტატისტიკურად, Instagram-ით ყველაზე აქტიურად 16-დან 30 წლამდე ინტერნეტმომხმა რებლები სარგებლობენ; ჩვენც ვცდი ლობთ მათთვის სამუზეუმო ცხოვრე ბის გაცნობასა და პოპულარიზაციას. Instagram-ის ქსელში ჩართულია მი ლიონობით ადამიანი თუ დაწესებუ ლება მთელი მსოფლიოს მასშტ აბით. მას აქტიურად იყენებენ ისეთი მუზე უმები, როგორებიცაა: მეტროპოლი ტენ მუზეუმი, ტეიტ მოდერნი, ლუვრი, ვიქტორიასა და ალბერტის მუზეუმი, გუგენჰაიმი და სხვა. მუზეუმები ფო ტოების საშუალ ებით ავრცელებენ ინ ფორმაციას თავიანთ ინსტიტუციებში მიმდინარე ღონისძიებების შესახებ, იქნება ეს გამოფენა, მეცნიერული კვლევა, აღმოჩენა, პროგრამები, ლექ ციები, დადგმ ები თუ სხვა. იმისათვის, რომ Instagram-ზე ეროვ ნული მუზეუმის გამოჩენა განსაკუთ

რებულად აღგვენიშნა, დავგეგმეთ პროექტი #museuminfocus. იმისათვის, რომ გვერდის პრეზენტაცია გამორჩე ული და ახალგაზრდებისთვის მიმზიდ ველი ყოფილიყო, დავუკავშირდით ახალგაზრდ ა ფოტოგრაფებს, შევთა ვაზეთ მუზეუმში ფოტოგადაღება და შემდგომ შერჩეული ფოტოების პრეზენ ტაციაზ ე გამოფენა. მათგან ხუთი – ნატა აბაშიძე, ლუიზ ა ჩალათაშვილი, დინა

saqarTvelos erovnuli muzeumi

შთაგვაგონებს ვიზრუნოთ ჩვენს პლანეტაზე

ოგანოვა, ლევან მაისურაძე და დავით ჭალიძე ინტერესით ჩაერთნენ საქარ თველოში პირველი Instagram გამო ფენის მოწყობაში. ორი კვირის გან მავლობაში მათ ჩვენ გაერთიანებაში შემავალ ყველა მუზეუმში თავისუფ ლად შესვლ ისა და, მუზეუმის სივრცე ებისა თუ ექსპ ონატების შთაგონებით, ფოტოების გადაღების შესაძლებლობა მიეცათ. #museuminfocus-ის ფარგ ლებში გადაღებულ ფოტოებს ეროვ ნული მუზეუმის სიმონ ჯანაშიას სახე ლობის საქართველოს მუზეუმი ორი კვირის განმავლობაში მასპინძლობ და, ახლა კი ისინი მუზეუმის ინტერი ერს ამშვ ენებს. იმისათვის, რომ Instagram გამოფენა გამორჩეულ ი ყოფილიყო, გადავწყვი ტეთ, ღონისძიება სიმონ ჯანაშიას სა ხელობის საქართველოს მუზეუმის ში და ეზოში, ღია ცის ქვეშ გამართულიყო, სადაც გამოფენა სხვადასხვა პროექცი ით გაფორმდა. პროექტის ფარგლებში პირველად საქართველოს ეროვნული მუზეუმის სივრც ეში აჟღედრა ელექტ რონული მუსიკა. ახალგაზრდა მუსი კოსმა სანდრო თედიაშვილმა სპეცი ალურად პრეზენტაციის საღამოსთვის შექმნა მუსიკალური სეტი.

უკვე მეორე წელია, სიმონ ჯანაშიას სახელობის საქართველოს მუზეუმის ეზოში #მუზუემიფოკუსში განსაკუთ რებული ხალხმრ ავლობით აღინიშ ნება. წელს ყველა ფოტომოყვარულს მიეცა შესაძლებლობა, გადაეღო მუ ზეუმის სივრცეში მისთვის საინტერე სო ნებისმიერი დეტალი, გამოეყენე ბინა ჰეშთეგი #museuminfocus2016 და ჩართულიყო ფოტოკონკურსში. საუკეთესო ფოტონამუშევრები კვლავ მუზეუმის ეზოში გამოიფინა; მუზეუმმა გამოავლინა და სპეციალური სასაჩუქ რე ნაკრებით დააჯილდოვა ყველაზე საინტერესო ნამუშევრების ავტორები: ნუკი კოპალეიშვილი, რეზი გვრიტიშ ვილი, მინდია გაბაძე, თათა მაცხონაშ ვილი და ნინო კანკავა. ჩვენმა მუდმივმა პარტნ იორმა Na tional Geographic საქართველო-მ თა ვისი რჩეული დაასახელა – რედაქციამ თათა მაცხონაშვილს დღემდე გამო ცემული ჟურნალების ბიბლიოთეკა და ჟურნალების ერთწლ იანი გამოწერის უფასო პაკეტი გადასცა საჩუქრად. ფოტოგამოფენასთან ერთად, მუზეუ მის ეზოში სხვადასხვა სახის სახალისო აქტივობა ჩატარდა. გარდა ამისა, დამ თვალიერებელს მიეცა შესაძლებლობა,

ენახა „ეროვნული საგანძური“ – არ ქეოლოგიური, ნუმიზმატიკური და შუა საუკუნეების გამოფენები. ასევე, გამო ფენა „ქვის ხანის საქართველო“. ეზოში თავიანთი კუთხით წარდგნენ National Geographic საქართველო და წიგნის სახლი „სანტა ესპერანსა“. „მუზეუმის მეგობართა“ საზოგადოებამ კი მსურვე ლებს მუზეუმის სპეციალური წევრობა შესთავაზა. გვინდა გამორჩეულად აღვნიშნოთ საკომუნიკაციო სააგენტო Windfor’s-ი, რომელიც მეორე წელია მხარს უჭერს პროექტს. ასევე, მადლობას ვუხდით მუსიკოს სანდრო თედიაშვილს და ეროვნული მუზეუმის კორპორატიულ მეგობარს „ღვინო თამადა“-ს. გვინდა მადლობა ვუთხრათ კომპანია GIFme-ს ჩვენი წლევანდელი პროექტის გაფორ მებისთვის. განსაკუთრებული მადლობა კი ეკუთვნის თითოეუ ლ ფოტომოყვა რულს კონკურსში მონაწილეობისათ ვის. საქართველოს ეროვნული მუზეუ მის სხვა სოციალური გვერდებისაგან განსხვ ავებით, Instagram გვერდის ძი რითადი მიზანი სამუზეუმო ცხოვრების უცნობ ჭრილში წარმოჩენაა. აქ ნახავთ გამოფენის მზადების, რესტავრაციის, ლაბორატორიის, ფონდებში მუშაო ბის, ღონისძიებებისა და პროგრამების ამსახველ ფოტოებს. ვფიქრობთ, რომ ამ ტიპის ინფორმაციის განთავსება უფრო მეტად მოიზიდავს და დააი ნტე რესებს ახალგაზრდა თაობებს. ეროვნული მუზეუმის დამთვალიე რებელს კვლავაც ვთავაზობთ, ჰეშთე გით #museuminfocus, მუზეუმში მათი ვიზიტის Instagram-ზე გაზიარებას. გვჯერა, რომ თანამედროვე ტექნო ლოგიებისა და კულტურული მემკვიდ რეობის სინერგიით შევძლებთ ჩვენი კულტურის უკეთესად წარმოჩენას. ყოველთვის, როდესაც ჩვენი სამსა ხური გეგმავს ვირტუალურ სივრცეში თქვენთან მეგობრობის ახალ პრო ექტს, ვიწყებთ ნულიდან, ვაგრძელებთ მუშაობას და თქვენთან მეგობრობის ახალი გზების ძიებას ...

ყოველთვიური ჟურნალი

National Geographic

ქართულად!

გამოწერის შემთხვევაში, 7 ლარის ნაცვლად, ერთი ნომრის ფასი კურიერის მომსახურებით: ექვსთვიანი გამოწერა

6 ლარი

ერთწლიანი გამოწერა

6 ლარი

გამოწერა სტუდენტებისთვის

4 ლარი

ჟურნალის გამოწერა შესაძლებელია ვებგვერდზე

დაზოგეთ

1 ლარი +ადგილზე მიტანა დაზოგეთ

1.50 ლარი +ადგილზე მიტანა

www.natgeo.ge

სპეციალური ფასი სილქნეტის აბონენტებისთვის

ერთი ნომერი

5 ლარი

თუ სარგებლობთ SilkTV-ით ან სილქნეტის ინტერნეტით ან სილქნეტის სახლის ტელეფონით: Silk TV-ის მენიუ:

2 100 100: ►

აკრიფეთ 2 100 100 და #4

►

გამოწერა დაიკავებს 1 წუთს

Silk TV-ის მენიუში აირჩიეთ “ჟურნალი National Geographic“ ►

ბანერზე დააჭირეთ ღილაკს „OK“ ►

დამატებითი ინფორმაციისათვის დარეკეთ სილქნეტის ცხელ ხაზზე 66

დაზოგეთ

0.50 ლარი +ადგილზე მიტანა

2 100 100

saqarTvelos erovnuli muzeumi

ტელ: 293 2171 | ფაქსი: 293 2172 | ელ-ფოსტა: info@natgeo.ge | www.natgeo.ge