QPQ 1-2011 The next Generation by Petra Kroon

nummer 1 - maart 2011 - jaargang 2

Het nieuwe ondernemen

Thema:

The Next Generation

Twintigers aan het woord:

‘Het is nu of nooit!’

Ahrend als duurzaamste meubelproducent:

‘Het was dát of de tent sluiten’

Resto Vanharte serveert behalve eten ook liefde:

‘We gaan allemaal samen eten’

Groene goeroe Maurits Groen: ‘We hebben veel helden nodig, maar die zijn al geboren’ Quid Pro Quo

Ooit een been new business Wij ook niet. Daarom is er nu Valid People. De eerste en enige vacaturebank voor werkzoekenden met hersens, ambitie ĂŠn een lastig lichaam. Want als een been geen business presentaties kan maken, kun je net zo goed iemand aannemen die geen benen heeft,

Officieel sponsor van ambities.

of iemand met een chronische ziekte, of met een dwarslaesie. Itâ&#x20AC;&#x2122;s all about the brains. Ben je ambitieus, zoek je werk en heb je een lastig lichaam, schrijf je in. En ben je werkgever en wil je concreet invulling geven aan je MVO-ambitie? Meld je aan. validpeople.nl

Valid People, Burg. Stramanweg 63, 1191CX Ouderkerk a/d Amstel, T: 020 846 41 39 E: info@validpeople.nl

presentaties zien schrijven?

Neem nu een jaarabonnement op QPQ, het nieuwe ondernemen, ...en kies een van de volgende boeken als welkomstgeschenk.

Pagina 10

Reportage

Van frituurpan naar idealistische plasticfabriek

Interview:

Fred Beekers schrok toen hij na jaren buitenland weer terug op eigen bodem was. ‘De samenleving was killer geworden.’ Dus zette hij VanHarte Resto op waar hij onbekenden bij elkaar aan tafel zet en schotelt ze voor zes euro een driegangen menu voor.

Hoe het Nederlands-Ghanese recyclingsbedrijf Cyclus Elmina dagelijks tonnen plastic verwijdert.

Hij haalde Al Gore naar Nederland voor de première van An Inconvenient Truth en vindt Gro Harlem Brundtland een heldin.Visionair Maurits Groen over de reeds geboren groene helden, zijn positieve blik en de aankomende milieuramp.

Onmoetingsmachine Resto vanHarte

Pagina 44

Pagina 34

QPQ | 1 • 2011

Maurits Groen over groene helden

INHOUD | Nieuwe interviewreeks: Grijs vs Groen

Twee bankiers over duurzaamheid in de financiële sector. ‘Als je met oogkleppen op En verder in dit nummer

voor alleen het zakendoen gaat, ben je kansloos.’ | Nieuwe serie bedrijfsportretten: Duurzame Ahrend

Hoe Ahrend besloot kantoormeubelen op duurzame en verantwoorde wijze te

De jonge honden van Youth Food Movement (YFM) zitten boordevol frisse plannen. ‘We moeten niet net doen alsof duurzaamheid niet bestaat.’

Palestijnse initiatieven

104

De Westbank: een regio waar innovatieve en dappere individuen ruimte creëren voor een gezond ecosysteem. | Doe het zelf: Je eigen energiebedrijf

112

‘Mogen wij medeschepper zijn van onze realiteit of moet de overheid alles voor ons inrichten?’

Duurzaam design

QPQ Team

7 8, 154

QPQ kiest: duurzaam koken

Nobody’s perfect

Column Annemarie de Jong

Column Tatiana Glad

Thema Next Generation: Bright Kids

Thema Next Generation: WDKA

QPQ kiest: de duurzame, grote schoonmaak

103

De ommekeer: 180 graden

111

Column Paul Iske

124

Groene investeringen

126

QPQ kiest: de duurzame tuin

131

Creatief denken is denken met een bochtje

132

Crowdsourching: Publieke wijsheid als orakel 136

118

QPQ Magazine voeg vijf bekende designers naar hun duurzaamste ontwerp. Plus: beeldend kunstenaar & illustrator Ingrid Robers ontwierp voor thuis

Pagina 64

Drijfveren en estafette

maken. En hoe dat lukte, al was het niet gemakkelijk (maar wel bevredigend!). | Thema Next Generation: Jonge honden op de voedselbarricades

Hoofdredactioneel commentaar

Leven, liefde & Lol - Good & Green Utrecht

145

Geleijnse en Van Benthem eten uit

150

WVVTK 155 Volgende keer

Pagina 72

167

Pagina 94

Over oude gewoontes en nieuwe gebruiken

Thema Next Genera- Het portret: tion: Je bent jong en je Nils Roemen

Trendanalist Christine Bolland buigt zich over de vraag: komen oude gebruiken weer terug en worden die zelfs hip?

Twintigers aan het woord: ‘Ik kan me niet voorstellen dat ik alleen voor mezelf zou leven.’ en ‘Het is nú of nooit voor de aarde.We moéten onze economie en manier van leven verduurzamen.’

wilt wat

Verbinder van sociaal kapitaal Nils Roemen doet alleen nog dingen waar hij warm voor loopt. ‘Met dezelfde energie kun je zeiken of bouwen’

Geen toekomst zonder verleden Toen ik laatst op mijn afspraak wachtte in een biologisch lunchtentje

reportage die is opgeluisterd met foto’s gemaakt door een tienjarige.

bij mij in de buurt, ving ik een gesprek op tussen twee mensen aan het

Inspirerend zijn ook de portretten van jonge Palestijnen die in ‘hun

tafeltje naast me. ‘Voor mij geldt vooral het verleden’, zei de vrouw. ‘Bij alles wat ik doe, komt dat verleden iedere keer weer om de hoek kijken.

land’ handen en voeten geven aan social change. In de laatste QPQ vertelde Patrice van Riemsdijk wat een social

Dat werkt soms heel beklemmend.’ Niet-begrijpend keek de man zijn

intrapreneur eigenlijk is, welke obstakels deze ondernemers moeten

tafelgenoot aan. ‘Het verleden? Daar kun je toch niets meer aan ver-

overwinnen. In dit nummer – en in de drie die dit jaar nog komen -

anderen, dat is toch al geweest? Ik kijk juist naar de toekomst als ik iets

lees je hoe dat in de praktijk werkt. In een prachtig bedrijfsportret

nieuws start.’ Het was even stil aan dat tafeltje. De tweede ging verder:

schetsen medewerkers van kantoormeubelproducent Ahrend hoe zij

‘En dan maak ik wel eens een fout die ik al eerder gemaakt heb, maar ik

het bedrijf hebben omgevormd tot een van de meest verantwoorde

word niet belemmerd door mijn verleden.’

van Nederland.

Ik dacht na over deze korte dialoog. Wie van de twee heeft gelijk?

En in de nieuwe rubriek GrijsGroen gaat een oudgediende in gesprek

Zoals gewoonlijk ligt de waarheid in het midden. Leven in het verleden

met een jong, groen blaadje. Dit keer over de duurzaamheidsslag die

leidt niet tot vernieuwing. Rücksichtlos jezelf in “de toekomst” storten

grote banken moeten maken, omdat ze niet kunnen achterblijven.

kan kapot maken wat je opgebouwd hebt. Aan de hand van geleerde lessen uit het verleden aan je toekomst bouwen, dáár gaat het om. En dat is precies waarover je in dit nummer van QPQ kunt lezen. We portretteren The Next Generation: jonge mensen die vinden dat

Net als voor de andere QPQ’s geldt ook voor dit issue: neem de tijd om de interviews, reportages en portretten te lezen. De lente is begonnen en wat is heerlijker dan uit de wind, bij ondergaande zon,

het anders moet in de wereld en daar ook naar handelen. Zeg maar de

begeleidt door merelgefluit, geïnspireerd te raken door prachtige

good old hippies uit de jaren zestig, met het sausje van het nieuwe

verhalen? Om na drie maanden het nieuwe nummer op te pakken,

millennium er overheen. Alleen peace roepen en in een park knetter

want dan melden we ons weer.

stoned betere tijden verkondigen, heeft niet gewerkt. Peace roepen en in actie komen met zijn allen, dat is de manier! Jonge slimmeriken lieten mij zien hoe zij een bijdrage kunnen leveren aan een beter klimaat. ‘Wij zijn het laatste stukje van de cirkel.’ Een

Petra Kroon Ps Heb je op- of aanmerkingen? Mail naar petra@qpq-magazine.nl

Colofon QPQ, het nieuwe ondernemen

Advertentieacquisitie

Vormgeving en opmaak

QPQ is een uitgave van Uitgeverij Flexx.

Marije Hamers

De Vormstrateeg

Mede mogelijk gemaakt door Stichting Het

E marije@qpq-magazine.nl

Postbus 1366

Groene Woudt (SHGW).

5200 BK ’s-Hertogenbosch Adviesraad

T 073-613 20 34

Uitgeverij Flexx BV

Emmy Jansen, Edgar Neo, Nathalie

E info@vormstrateeg.nl

Postbus 1366

Verdonschot, Jasper van Impelen

www.vormstrateeg.nl

5200 BK ’s-Hertogenbosch T 073-613 20 34

Coverfoto

E info@vormstrateeg.nl

Jacqueline Dersjant

Hoofdredactie

Oplage

Petra Kroon

3.000 exemplaren

E petra@qpq-magazine.nl Drukkerij:

Eindredactie

Ecodrukkers

Willemijn van Benthem

www.ecodrukkers.nl

QPQ | 1 • 2011

Info disclaimer

Alle auteurs- en/of databankrechten worden uitdrukkelijk voor behouden. Behoudens de in de Auteurswet gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave van QPQ zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd, opgeslagen in enig geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enigerlei vorm of op enige wijze. Aan de verstrekte informatie in deze uitgave van QPQ kunnen geen rechten worden ontleend. Hoewel aan het samenstellen en het totstandkomen van deze uitgave van QPQ de uiterste zorg is besteed, kan de afwezigheid van (druk)fouten, onjuistheden, onvolkomenheden en/of onvolledigheden niet worden gegarandeerd en aanvaarden de auteur(s), de redacteur(en) en de uitgever geen enkele aansprakelijkheid voor eventueel voorkomende (druk)fouten, onjuistheden, onvolkomenheden en/of onvolledigheden, noch ook voor de gevolgen hiervan. De uitgever legt de gegevens van de ontvangers van QPQ vast voor toezending van de uitgaven QPQ, welke zodanige gegevens ook door de uitgever kunnen worden gebruikt om hen informatie te verstrekken over relevante producten en diensten. Bij bezwaar daartegen kan contact worden opgenomen met de uitgever.

QPQ TEAM Roos Menckhorst | journalist

Journalisten

"Creativiteit kun je leren, is een gedachte die

Annemarie Geleijnse

terrein wint. Organisaties werken steeds vaker met

Anne-Marie Poels

creativiteitstrainingen: ze vinden het belangrijk dat hun

Catrien Spijkerman

werknemers 'out of the box' kunnen denken.”

Corline van Es Eva Prins

Anne Woltersom | webredacteur

Jolanda Breur

"QPQ is about to blossom, zo voelt het voor mij. De

Marieke Verhoeven

uitdaging is om de website net zo te laten prikkelen als

Nils Elzinga

het magazine. Met de weblogs van bevlogen sociaal

Roos Menkhorst

ondernemers moet dat zeker lukken! Kom dus zeker

Willemijn van Benthem

eens langs op www.qpq-magazine.nl.”

Columnisten

Frank Groeliken | fotograaf

Annemarie de Jong

"Ik krijg het begrip ‘sociale overwaarde’ niet meer

Ingrid van de Boogaard

uit mijn hoofd. Dank je Nils, nu heb ik een verkeerd

Paul Iske

deuntje dat de rest van de dag ongewild meeneuriet:

Tatjana Glad

sociale overwaarde, sociale overwaarde, sociale overwaarde. Maar met het verschil dat het idee dat

Redactiecoördinatie

onze wegwerp cultuur zo het hoofd kan worden geboden

Moniek Jakobs

mij erg vrolijk maakt."

Marketing

Jacqueline Dersjant | fotograaf

Koos de Bie

“Wat een leuk concept, Resto van Harte! Kan ik

Vormgeving

iedereen van harte aanraden...”

René Ebbing Fotografie

Eva Prins | journalist

Eise Bracht

“Tijdens de research voor het verhaal over idealistische

Frank Groeliken

20-ers stuitte ik op het ene leuke wereldverbeterende

Jacqueline Dersjant

initiatief na het andere - allemaal opgezet en/of bestierd

Marinus Roos

door jonge mensen. Heel inspirerend en hoopgevend!”

Illustratie

Catrien Spijkerman | journalist

Ingrid Robers

“Bij een goed idee zijn er altijd óók mensen die je

Styliste

uitlachen.”

Irene van Ophoven

ecodrukwerk is klimaatneutraal

Een verstandige aanpak ten aanzien van papierverbruik, inkoop en recycling is een essentieel onderdeel van de zorg van QPQ voor het milieu. Daarom is deze uitgave gedrukt op Forest Stewardship Council (FSC) gecertificeerd papier met plantaardige inkten en zonder schadelijke oplosmiddelen. Ecodrukkers heeft een duidelijke filosofie bij het maken van Ecodrukwerk ©; hoogwaardig kwaliteitsdrukwerk gekoppeld aan een duurzaam productieproces. Deze uitgave is gedrukt op een Ecocolor drukpers met inkten op plantaardige basis. De productie en gebruikte grondstoffen zijn klimaatneutraal. Het complete productieproces is Grafimedia Milieuzorg gecertificeerd en gevoed door 100% groene stroom.

Ik hou van ondernemen en pionieren: van niets iets maken. 8

QPQ | 1 â&#x20AC;˘ 2011

Drijfveren

Tekst: Eva Prins | Fotografie: Jacqueline Dersjant

Stef van Dongen (34) is directeur van Enviu, ontwikkelaar van duurzame en sociale innovaties. ‘Ik heb een enorme liefde voor de natuur en maak me boos om sociaal onrecht’

‘Al tijdens mijn studie bedrijfskunde

Simpel gezegd, ontwikkelen we bedrij-

Club met onder meer een energieopwek-

ontdekte ik dat de manier waarop wij

ven die de wereld mooier maken: duur-

onze economie hebben ingericht, niet

zaam, sociaal, innovatief. Deze bedrijven

klopt. We produceren zoveel mogelijk

komen tot stand door co-creatie. Onze

van niets iets maken. Daarnaast heb

afval tegen zo laag mogelijke kosten in

community telt zo’n 7.000 mensen die

ik een enorme liefde voor de natuur en

de veronderstelling dat energie, grond-

hun creativiteit, kennis en netwerken

maak ik me boos om sociaal onrecht.

stoffen en goedkope arbeid oneindig

delen.

Bij Enviu komt dat allemaal samen, zo

voorradig zijn. Dat kan de aarde niet

kende dansvloer. Ik hou van ondernemen en pionieren:

Zo hebben bijvoorbeeld ruim 3.000

blijf ik dicht bij mezelf. In liefde leven,

architecten meegedacht over een ont-

dat is mijn diepste drijfveer. En dat doe

werp voor een duurzaam, flexibel huis

ik door me er voor in te zetten dat de

overtuigd dat het met behoud van onze

voor bewoners van sloppenwijken in

wereld een mooie(re) plek wordt voor

levenskwaliteit mogelijk is armoede de

Ghana. De eerste huizen worden nu

meer mensen.’ ◆

wereld uit te helpen en onze ecosystemen

gebouwd door een Ghanese ondernemer

te herstellen. Met Enviu wil ik laten zien

die het bedrijf daar heeft opgezet. Een

dat dat kan.

ander voorbeeld is de Sustainable Dance

langer aan. Volgens mij kan het anders. Ik ben

Ontmoetingsmachine

Vanharte VanHarte Resto zet onbekenden bij elkaar aan tafel en schotelt ze voor zes euro drie gangen voor. Het restaurant wil de eenzamen uit hun isolement halen en kloven tussen groepen overbruggen. Oprichter Fred Beekers: ‘Ik schrok me dood van het Nederland dat ik aantrof.’ Tekst: Catrien Spijkerman | Fotografie: Jacqueline Dersjant

QPQ | 1 • 2011

Reportage

De gezamenlijke maaltijd is slechts het beginpunt, geregeld bestaat de avond uit meer dan alleen het diner. Zo zijn er themaavonden over religie, worden buikdanseressen of een Joods koor uitgenodigd.

QPQ | 1 â&#x20AC;˘ 2011

Een smetteloos wit tafelkleed, grote, katoenen servetten, drie couverts keurig uitgelijnd naast het bord. Mevrouw Pronk tuurt in de kom rode bietenkokossoep voor haar neus. Voorzichtig proeft ze aan de punt van haar lepel. ‘Is dit nou Marokkaans?’, vraagt ze met een zwaar Haags accent. De jonge vrouw met hoofddoek tegenover haar glimlacht. ‘Nee hoor. Ik heb geen idee wat dit is. Indonesisch, ofzo?’ In het midden van de zaal, tussen de lange gedekte tafels met zo’n vijftig gasten, komen drie mannen met baarden op. Ze dragen kokervormige hoeden en zwarte gewaden met witte rokken eronder tot op hun enkels. Op de tokkelende klanken van een gitaar begint één van hen in monotone zinnen te praten over liefde en samenzijn. De andere twee draaien rondjes om hun as, hun armen geheven. Het is de meditatieve dans van het soufisme, een mystieke traditie die zijn oorsprong heeft in de islam. Mevrouw Pronk giechelt. ‘Straks valt-ie om’, zegt ze terwijl ze naar één van de wentelende mannen knikt. Het meisje met de hoofddoek grinnikt zachtjes. ‘Wie zou ze opgedraaid hebben?’, fluistert ze. Twee keer in de week wordt het schoolgebouw van het Diamant College in de Haagse wijk Mariahoeve omgetoverd tot een restaurant. In Resto VanHarte krijg je voor zes euro een driegangenmaaltijd voorgeschoteld. Wie geen zes euro kwijt kan, mag drie euro betalen op vertoon van de stadspas voor minima. De ingrediënten zijn altijd vers, voedzaam en gevarieerd. De gezamenlijke maaltijd is slechts het beginpunt, geregeld bestaat de avond uit meer dan alleen het diner. Zo zijn er thema-avonden over religie, worden buikdanseressen, een Joods koor of Nederlandse volkszangers uitgenodigd, of komt iemand van de sociale dienst budgettips geven. Kille samenleving Het brein achter VanHarte is Fred Beekers, één van de grondleggers van Artsen zonder Grenzen. Toen hij na jaren te hebben gewerkt in het Midden Oosten, Joegoslavië en Afrika in 2002 terugkeerde in Nederland, schrok hij zich rot. Het Nederland dat hij aantrof, was totaal anders dan het land dat hij had achtergelaten. ‘Ik ging aan de slag als vrijwilliger voor een boodschappenservice en hielp mensen boodschappen doen. Zodoende kwam ik ook bij hen thuis, in de bekende wijken: het Laakkwartier, Amsterdam-Noord. Ik verbaasde me erover dat dat óók Nederland was. Dit waren getto’s, waar mensen structureel vastliepen. In Afrika had ik verschillende culturen langs elkaar heen zien leven, en ik merkte dat dat in Nederland nu ook aan de orde was. Ik zag veel meer afstand tussen de mensen.

Ze kenden elkaar niet, ze begrepen elkaar niet en er was zelfs

paar maanden later liep ze langs het gebouw en stopte ze om

wantrouwen. De samenleving was killer geworden.’

het pamflet op de deur te lezen. Er kwam een man naar bui-

Daar wilde, nee, daar moest Beekers wat mee. ‘Als bepaalde

ten die vroeg of ze een kop koffie met hem wilde drinken. ‘Hij

groepen of individuen worden geïsoleerd, kan dat aardig uit de

was ongelofelijk aardig en enthousiast. Veel mensen zijn alleen,

klauwen lopen. Dat had ik wel gezien in Afrika. De kloven

waarom kom je niet bij ons eten?, vroeg hij. Kom vanavond!

moeten worden overbrugd, dus ik bedacht: we gaan allemaal

Ik ben die avond niet gegaan, maar later bedacht ik dat het er

samen eten. Dan vertel jij iets over jouw leven en vertel ik waar

wel heel mooi had uitgezien. Mooie wijnglazen en tafelzilver.

ik mee bezig ben.’ Samen met een vriend - met wie Beekers

Uiteindelijk ben ik toch maar gegaan. Het beviel me. Ik heb

ook Artsen zonder Grenzen had opgezet - schreef hij een plan

mijn vaste groepje met wie ik altijd aan tafel zit. Ik heb ze hier

en trok daarmee langs financiers. Toen hij een aantal fondsen,

leren kennen, en nu houden ze altijd een plaats voor mij bezet,

zoals het Oranjefonds, bereid had gevonden, bouwde hij zijn

of ik voor hen.’

vaste baan als fractiemedewerker van het CDA in de Tweede

VanHarte wil de ‘ontmoetingsmachine’ van Nederland

Kamer af en zette de eerste VanHarte in het Laakkwartier op.

worden, zegt oprichter Beekers. Dat lijkt aardig te lukken:

Vijf jaar later zijn er 25 vestigingen verspreid over Nederland

bijna zeventig procent van de bezoekers van VanHarte zegt een

en worden nog steeds nieuwe vestigingen geopend. VanHarte

vriendschap aan de restaurantbezoeken te hebben overgehou-

wordt voor een derde gefinancierd door fondsen, voor een

den, blijkt uit eigen onderzoek. Bijna negentig procent zegt op

derde door bedrijven en een derde is afkomstig van gemeente-

zo’n avond contact te hebben met een onbekende. Ook bezoe-

lijke subsidies.

ker Abdoe Khoulani heeft die ervaring. ‘In eerste instantie kwam ik voor het eten, ik ging met vrienden die ik al kende.

Ontmoetingsmachine Mevrouw Huisman eet iedere week in VanHarte, gelegen in

Waar kun je in Nederland nou voor zes euro een goede halal driegangenmaaltijd krijgen?’ Tijdens het eten raak je vanzelf

het Haagse Mariahoeve. Ze woont in de seniorenwoningen,

met je tafelgenoten aan de praat, vertelt hij. ‘Ik heb hier geen

daar praktisch tegenover. ‘Het eten is lekker en ik hoef niet te

vriendschappen opgedaan, maar soms heb je wel diepgaande

koken’, legt ze uit. ‘Mijn man is tien jaar geleden overleden,

gesprekken. Een paar weken geleden sprak ik een vrouw die

mijn dochter werkt. Soms voel ik me alleen.’ Toen de vesti-

twee zwaar gehandicapte zonen heeft. Ze vertelde hoe moeilijk

ging ruim een jaar geleden werd geopend, stond Huisman niet

dat is en wat je allemaal moet doen om de zorg te organise-

te springen. ‘Niks voor mij, dacht ik. Mijn dochter zei dat ik

ren. Normaal is dat onderwerp heel ver van mijn bed, maar nu

moest gaan, maar ik zat er gewoon niet op te wachten.’ Een

kwam ik er ineens veel over te weten.’

Sommige collegaâ&#x20AC;&#x2122;s zitten hier iedere week, zij hebben echt hun roeping gevonden.

QPQ | 1 â&#x20AC;˘ 2011

Onverwachte omhelzing Ontmoeting en integratie zijn niet de enige doelen. VanHarte wil geïsoleerde mensen bovendien prikkelen weer deel te nemen aan de samenleving. Daarom werkt de organisatie nauw samen met de instellingen in de wijk. Wijkagenten schuiven regelmatig aan om de wijkbewoners op een informele manier te leren kennen en sociale instanties en verenigingen komen vertellen wat ze de wijk allemaal bieden. Ook de bewoners uit de getto’s waar Beekers zo van schrok, worden bereikt, verzekert de oprichter. ‘De restomanager speelt hierin een heel belangrijke rol. Deze manager moet op zijn fietsje de wijk in om te onderzoeken waar behoefte aan is. Hij moet de contacten leggen, mensen uitnodigen, dingen organiseren. Een Marokkaanse avond, een imam die komt vertellen, zo trek je ook andere groepen.’ Eén blik op restomanager Ben Lacchab – bij iedereen bekend als ‘Ben’ – toont wat Beekers bedoelt. In een donker pak en met een big smile op zijn gezicht snelwandelt hij tussen de tafels door. In het voorbijgaan groet hij onophoudelijk mensen, af en toe omhelst hij iemand onverwacht – eerder een knuffel dan een begroeting. Ben kent iedereen en iedereen kent deze stralende Marokkaan. De strakke organisatie van de avond ligt in zijn handen, maar er is altijd ruimte voor niet-geplande gezelligheid. De sfeer is daardoor altijd goed, beaamt mevrouw Pronk, die eens in de twee weken komt eten. ‘Maar aan het einde van de avond gaat soms die harde Turkse muziek op. Dat hoeft van mij niet zo.’ Zakenmannen en werklozen Iedere vestiging heeft twee betaalde krachten: een restomanager en een professionele kok. Verder loopt het hele restaurant op vrijwilligers. Alex de Groot werkt één keer per week in de keuken. ‘Ik wilde graag iets heel anders doen naast mijn werk’, vertelt hij. ‘In het dagelijks leven werk ik zelfstandig, als grafisch ontwerper. Ik wilde ook wel eens wat met mensen doen. Koken is mijn grote hobby, dus hier ben ik goed op mijn plaats.’ De vrijwilligersgroep is divers: van stagelopende scholieren tot HALT-jongeren en mensen die door de reclassering zijn gestuurd, van zakenmannen tot werklozen die werkervaring opdoen in een reïntegratietraject. Er is eigenlijk zelden gebrek aan menskracht, vertelt vrijwilligerscoördinator Ruud Pluijten. ‘Dit werk spreekt iedereen aan, het is fijn om anderen een mooie avond te bezorgen. Bovendien hebben wij zelf ook altijd een heel leuke avond. We eten mee met de gasten en we hebben onderling veel lol. Er zijn ook vrijwilligers voor wie het heel

goed is dat ze hier werken. Dat zijn mensen die zelf ook een

Albert Heijn wil een ‘goede buur’ zijn, legt Clifton Kappel

beetje aan de grond zitten. Eigenlijk werkt VanHarte voor hen

uit, manager van filiaal Mariahoeve. ‘We willen het contact

op dezelfde manier als voor de gasten: ze doen weer ergens aan

met de buurt verstevigen en meer lokaal betrokken raken, zo

mee en worden opgenomen in een groep.’

bouwen we een duurzame relatie op. Als ik in mijn vestiging rondloop, ken ik een hoop mensen van gezicht. Een aantal

Teamuitje Ongeveer een derde van de vrijwilligers is afkomstig van de bedrijven waarmee VanHarte samenwerkt. Grote bedrijven als KPN, Delta Lloyd, Achmea, Sodexo en Rabobank steunen

mensen heb ik hier bij VanHarte ook weer gezien. Daar gaat het om: kennen en gekend worden. Zo zorg je voor elkaar en bind je mensen aan je.’ Als hij heel eerlijk is, moet Corneel toegeven dat VanHarte

VanHarte door geld, menskracht of expertise ter beschikking te

niet bepaald zijn eerste keus was voor de invulling van een

stellen. Beekers slaagt er goed in de ‘grote jongens’ achter zich

gezellig avondje met collega’s. Met een rood VanHarte-schort

te krijgen. Ook met Albert Heijn is er sinds een paar maanden

om staat hij in een hoekje van keuken. In het dagelijks leven is

een prille samenwerking. Bij wijze van proef doneerde de super-

hij marketingmanager van KPN, nu wacht de afwas van vijftig

marktketen alle ingrediënten van de kerstdiners. ‘Bedrijven voe-

gasten. Het is de eerste keer voor de marketingmanager van

len aan dat er in de samenleving behoefte is aan sociale ontmoe-

KPN. ‘Het is niet zo mijn ding, maar het valt me reuze mee.

ting’, verklaart Beekers de bereidheid. ‘VanHarte past bovendien

De sfeer is vooral heel goed. Nu ik al die vrolijke gezichten zie,

goed bij deze bedrijven. KPN brengt bijvoorbeeld via telefonie

vind ik het toch wel erg leuk. Sommige collega’s zitten hier

en internet mensen met elkaar in contact. In het verlengde daar-

iedere week, zij hebben echt hun roeping gevonden. Ik denk

van hebben ze het Mooiste Contact Fonds opgericht, een fonds

niet dat je mij hier ook zo vaak zult vinden, maar als we dit

dat sociaal contact tussen verschillende groepen mogelijk maakt.

volgend jaar weer als teamuitje doen, dan ga ik weer mee. Als

Zo ook profileert de Rabobank zich als een sociale bank met oog

iedereen van KPN dit nou één of twee keer per jaar doet, dan

voor wat er op lokaal niveau in een wijk gebeurt.’

komen we al een heel eind, toch?’

QPQ | 1 • 2011

Vonk op de dansvloer Ondanks de grote namen die VanHarte achter zich schaart, is

gaat te paard. We zijn er nog niet helemaal over uit hoe we dat het beste kunnen aanpakken. Moeten we bijvoorbeeld Bekende

het ieder jaar toch een strijd, zegt Beekers. ‘We worstelen met

Nederlanders aan ons verbinden? Dat werkt goed voor de

de financiële overlevingskansen. Het is niet zo moeilijk nieuwe

bekendheid, maar we moeten ervoor uitkijken onszelf te over-

Resto’s op te zetten, maar de vraag is nu: hoe bouwen we dit

schreeuwen. Het gaat uiteindelijk niet om ons, het gaat erom

zo duurzaam mogelijk uit? Een maaltijd voor één persoon kost

kloven tussen mensen te overbruggen. Als je dat gaat larderen

ons vijftien euro, daarin zijn onder meer de huurkosten van het

met sterren en tv-bekendheden, bestaat de kans dat je iets

gebouw doorberekend, en de salarissen van de twee betaalde

lieflijks en lokaals gaat verkrachten.’

krachten. We vragen echter zes of drie euro voor een maaltijd.

Na het desert wordt in het schoolgebouw van Mariahoeve de

Het verschil moeten we zien te overbruggen. We willen de prijs

volumeknop opengedraaid. Jonge meisjes met hoofddoeken en

voor de gasten niet verhogen, omdat we bang zijn dat bepaalde

KPN-medewerkers dansen waar eerder de soufisten wentelden.

groepen mensen dan niet meer komen.’

Enkele oudere gasten weten niet hoe snel ze weg moeten komen.

Voor de continuïteit op de lange termijn moeten donaties van

‘Dit bedoel ik nou’, zegt mevrouw Pronk bozig. ‘Wat een herrie!’

particulieren een grotere rol gaan spelen, zegt Beekers. In het

Jacqueline Theisens kijkt naar de dansvloer. Hier ontmoette zij

ideale model wordt een kwart betaald door particulieren en

een paar maanden geleden haar nieuwe vriend. ‘Ik kende hem

nemen subsidies, fondsen en bedrijven de andere kwarten voor

alleen van gezicht. Na het eten belandden we allebei op de dans-

hun rekening. Nu is het aandeel van particulieren nog erg klein.

vloer en daar sloeg de vonk over.’ Ze glimlacht. ‘Waar kun je nu

‘Mensen geven geld aan Unicef en de Natuurbescherming,

nog ongedwongen mensen ontmoeten? Ik zou het niet weten,

dus waarom niet aan VanHarte?’ Daarvoor is naamsbekend-

hoor. Het is een moeilijke tijd. Door de crisis ben ik mijn baan

heid erg belangrijk, maar een groot deel van de bevolking heeft

kwijt geraakt en ik ben al in de vijftig. Vindt dan nog maar eens

nog nooit van VanHarte gehoord. ‘We bouwen het voorzich-

wat nieuws. Ik raakte een beetje geïsoleerd.’ Ze haalt ongemak-

tig op, stapje voor stapje. Vertrouwen komt immers te voet en

kelijk haar schouders op. ‘Maar nu ga ik dansen.’ ◆

QPQ | 1 • 2011

Groen versus Grijs

Van traditioneel denken naar innovatief creëren Dit is de eerste in een nieuwe serie groengrijs, waarin jonge en wat meer gearriveerde deskundigen uit één branche praten over de toekomst van de duurzaamheid in hun sector. In deze aflevering komen de bankiers Babs Dijkshoorn en Eric Zwaart aan het woord. Ze discussiëren over duurzaamheid in de financiële wereld, over de rol van the next generation, hoe de nieuwe economie eruit ziet en hoe de oude wereld eruit zag. ‘Als je met oogkleppen op voor alleen het zakendoen gaat, ben je kansloos.’ Tekst:Willemijn van Benthem | Fotografie: Frank Groeliken

Bankiers Babs Dijkshoorn (38) en Eric Zwaart (50) werken beiden bij ABN AMRO, ze ontmoeten elkaar op het hoofd kantoor in Amsterdam. Dijkshoorn is sinds 2010 business manager Duurzaamheid. Zwaart is de grijze van de twee -hij kan daar hartelijk om lachen- en werkt alweer 38 jaar bij de bank. Zijn functie nu: sectordirecteur (semi)Overheid, Onderwijs en Instellingen. Zwaart is positief over de toekomstige bank. Dijkshoorn zegt daarom: ‘Ik hoefde niet lang na te denken wie ik voor het duo-gesprek zou uitnodigen. Eric houdt zich met bankieren, duurzaamheid en de nieuwe generatie bezig.’ We hebben een financiële crisis achter de rug, sommigen zeggen dat we er nog middenin staan. Heeft dat gevolgen voor de duurzaamheid in de financiële sector? Dijkshoorn: ‘Ik zou nog niet zeggen dat het goed is gesteld in onze sector, maar ook zeker niet dat het er slécht aan toegaat. Veel banken zijn met duurzaamheid bezig, maar allemaal op verschillende manieren. Je hebt natuurlijk de Triodos en ASN, maar je ziet ook hoe grotere banken, zoals ABN AMRO, kijken hoe ze kunnen verduurzamen. De financiële sector neemt duurzaamheid serieus. Dat kan ook niet anders, als je ziet welke grote en macro-economische trends er gaande zijn: de schaarste van belangrijke levensbronnen, de vergrijzing, de ongelijke verdeeldheid in de wereld. En als je als ABN AMRO zegt dat de klant centraal staat, dan moet je je ook verdiepen in die klant. Dan kom je vanzelf bij duurzaamheid terecht.’ Je kunt ook zeggen, Triodos en ASN pakken het onderwerp duurzaamheid al aan. Waarom zouden jullie je daar nog mee bezig houden? Vragen jullie particuliere en zakelijke klanten er om? Dijkshoorn: ‘Het is voor alle klanten een must geworden, maar ook wij zelf vinden het belangrijk. We lopen toch tegen de genoemde trends aan. En je loopt als bank risico’s als je niets doet aan duurzaamheid, zowel wat betreft je reputatie als financieel.’ Zwaart: ‘Je hoort klanten ook vragen hoe ze zelf duurzaamheid moeten aanpakken. Wij hebben als groot bedrijf ervaring in het oplossen van problemen en kunnen zorgen dat onze kennis beschikbaar is, hoe kom je van A naar B? De rol van de bank wordt dus anders. In de oude wereld verstrekten we geld, nu kunnen we ook kennis leveren. Dat is volgens mij ook één van de kenmerken van duurzaamheid: een punt in de verte zetten en kijken wat je nodig hebt om daar te komen. Dat kun je niet alleen, dat hebben wij ook geleerd.’

QPQ | 1 • 2011

Maar u werkt hier al bijna veertig jaar bij de bank. Milieu en duurzaamheid kwamen in de jaren zeventig ook naar voren. Bent u niet cynisch geworden? Want helpt het allemaal wel? Zwaart: ‘In de jaren zeventig waren wij er nog niet klaar voor. Als ik terugkijk, zie je dat innovatie, creativiteit en duurzaam leiderschap echt iets is van de laatste vijf jaar. Het gaat nog weliswaar met horten en stoten, maar ik zie ontwikkelingen. Nu wordt meer gekeken naar de rol van bedrijven in de gehele keten, hoe krijgen we duurzame eindproducten? De afgelopen twee jaar hebben we meegedaan aan Leaders for Nature. Wat moet veranderen binnen de bank om duurzaamheid breed te laten landen? Je moet niet alleen top down, maar ook bottom up werken. Daarnaast zijn de lange termijndoelstellingen belangrijk en dan niet direct gekoppeld aan winst of geld. Maar: wat doe je er zelf aan in je eigen omgeving?’ Dijkshoorn: ‘In eerste instantie ziet de klant hindernissen. Ze willen wel, maar ze denken dat het geld kost. Terwijl het vooral zit in de oplossingen die we creëren.’ En in hoeverre is deze duurzame benadering van jullie geen greenwashing? Dijkshoorn: ‘Die tijd waren we toch voorbij, dat dat over duurzaamheid werd gezegd? Tien jaar geleden was duurzaamheid een hype. Opeens waren overal groene producten verkrijgbaar. Nu heb ik juist het idee dat het wat minder zichtbaar is, maar dat het is ingezonken bij de bedrijven.’ Maar de afdeling Duurzaamheid was bij ABN AMRO toch opgeheven? Dijkshoorn: 'Door de fusie van ABN AMRO en Fortis Bank Nederland zijn we van twee afdelingen naar een geïntegreerde afdeling gegaan.' Zwaart: ‘En als je geen global speler meer bent, past daar ook een andere omvang bij.’ Wat is jullie idee over the next generation en duurzaamheid? Dijkshoorn: ‘Onze afdeling krijgt meer aanvragen voor stages en scripties dan we kunnen behappen. En bij die stagiaires en trainees leeft het enorm, merken we. Veel meer dan in de tijd dat ik trainee was.’ Zwaart: ‘Ik ben de afgelopen periode mentor geweest bij het klasje van de management trainees van onze bank waarin duurzaam leiderschap en betekenisvol handelen een belang-

Medewerkers die met plezier werken 22% meer productiviteit

Succesvol en blijvend innoveren Optimale benutting van de talenten van uw medewerkers

14% meer winstgroei 37% meer omzet uit innovatie

Een stevige concurrentiepositie 22% meer productiviteit

Wilt u dit ook?

Start dan vandaag

met sociale innovatie Ga samen met ons aan de slag

Kennis

Actie

Alliantie

Een bevlogen kenniscentrum

Een actiecentrum met visie en focus

Een passend partnerschap

Het NCSI bevordert en initieert innovaties op het terrein

De komende jaren ligt de focus op de themaâ&#x20AC;&#x2122;s: slimmer

Wij zijn er voor grote en kleine organisaties, voor publieke

van management, organisatie en arbeid in organisaties.

werken, duurzaam meedoen, het organiseren van innovatie

en private en voor organisaties uit uiteenlopende sectoren

Zij produceert, verzamelt en verspreidt kennis over

en nieuwe arbeidsverhoudingen.

en branches. We zijn er voor vakbonden en werkgevers-

sociale innovatie en ondersteunt initiatieven.

organisaties, voor kennisinstellingen en adviesbureaus.

Over het NCSI Het Nederlands Centrum voor Sociale Innovatie (NCSI) bevordert en initieert innovaties op het terrein van management, organisatie en arbeid in bedrijven, organisaties en instellingen. Het NCSI is een actief kenniscentrum, waar kennis over sociale innovatie wordt geproduceerd, verzameld en verspreid en waar initiatieven op het terrein van sociale innovatie worden ondersteund. Het NCSI is een samenwerkingsverband van de werkgeversverenigingen AWVN en FME-CWM, de vakorganisaties FNV Bondgenoten en CNV Vakmensen en de kennisinstellingen Amsterdams Instituut voor Arbeidsstudies (UvA), Rotterdam School of Management (EUR) en TNO.

Kijk voor meer informatie op www.ncsi.nl

rijke module vormde. Hoe kijk je naar meer doelen dan geld en

Wat zouden bedreigingen kunnen zijn voor de

omzet alleen? Het gaat om het behalen van meervoudige winst,

ABN AMRO?

zoals ook winst voor het milieu en onze samenleving.’

Dijkshoorn: ‘Wij hebben met de afdeling Duurzaamheid gewerkt aan een nieuwe visie die is goedgekeurd door de raad

Denken jullie dat we naar een nieuwe economie gaan?

van bestuur. Daarnaast zagen we dat in de organisatie veel men-

Een economie waarin welvaart een breder begrip is dan

sen wat willen doen. Een voorbeeld zijn de jonge bankiers van

geld alleen?

ABN AMRO, zij noemen zichzelf het Groene Hart. Maar hoe

Zwaart: ‘Dat gaan we zeker.’

zorg je dat die verschillende dynamieken elkaar versterken? Dat

Dijkshoorn: ‘Ik weet niet of de nieuwe generatie daar zo

zag ik even als bedreiging. We hebben het kunnen omdraaien,

over denkt. Het is voor hen een gegeven. Ze vinden het bijna

alle energie kunnen gebruiken om gezamenlijk tot iets te komen.

normaal dat winst een breder begrip is dan hoe wij die heb-

Want dat die dynamiek overal leeft, is fantastisch.’

ben geleerd op school. En wel wordt nog expliciet gevraagd wat

Zwaart: ‘Ik zie de bedreiging meer in tendensen tot uitslui-

wij als bedrijf doen aan duurzaamheid. Toevallig is ons nieuwe

ting die nu heersen, zoals het grote verschil tussen de haves en

thema bij de bank trouwens generation next. Dat wil zeggen dat

have nots. Een andere bedreiging is dat de nieuwe regering het

we niet alleen over vandaag willen nadenken, maar ook over

groene belastingstelsel weer de kop heeft ingedrukt. Ik vind dat

morgen.’

een zeer korte termijn-visie van Den Haag. Aan de andere kant

Zwaart: ‘Belangrijk is to practice what you preach, zorg dat je geloofwaardig bent. Overigens één van de voordelen van

wordt op deze manier wel weer extra appèl gedaan op je creativiteit. Hoe ga je om met deze nieuwe uitdaging?’

de huidige jongere generatie is dat ze zijn opgegroeid met het

Dijkshoorn: ‘Ik zie niet zo zeer bedreigingen als wel een

credo never stop asking. Ze eisen een goed en kloppend verhaal

dilemma. In de productketen moeten wij faciliteren, wij zijn

als antwoord. Die vaardigheid heeft mijn generatie veel minder

onderdeel van de keten. Maar wat voor bank zijn we nu? Waar

meegekregen. Wij deden ons werk binnen de gestelde tijd en

zijn we goed in? Waar hebben we impact? Als je intensieve rela-

liever nog iets meer dan dat. Dat is de oude wereld. De nieuwe

ties hebt met je klanten, is de kans van slagen veel groter. Ik

wereld zoekt verbindingen met elkaar, vanuit verwondering,

zou zelf meer richting willen brengen, keuzes willen maken en

kennis en verbijstering. Wat vandaag normaal is, kan morgen

zorgen dat je uitblinkt in die keuzes. Misschien zak je daardoor

ter discussie worden gesteld. Dat moeten we als bank proberen

wel in de benchmarks maar we moeten van kwantiteit naar mate-

voor te zijn. Daar zie ik kansen liggen voor ons.’

rialiteit en kwaliteit. Niet meer honderd indicatoren najagen die

QPQ | 1 • 2011

Ik denk dat duurzaamheid een levenstijl is, dat het normaal moet worden dat je ook aan anderen denkt.

Kijk, als het zwart is, is het zwart. Er zijn duidelijke voorbeelden die niet kunnen, zoals productie van clusterbommen financieren.

zeggen of je duurzaam bent, maar tien aanpakken die er écht

Zwaart: ‘We moeten vooruit kijken. Het is niet zo dat bedrij-

toe doen. Vaak zijn bedrijven bang om het zo aan te pakken,

ven weigerachtig zijn om ermee bezig te zijn, het is meer dat

omdat het dan lijkt of je het minder goed doet.’

mensen moeite hebben om al die benchmarks te handhaven. Het moet onderdeel worden van je bedrijfsvoering en dat wil-

In de afgelopen paar jaar heeft de bankenwereld een

len mensen ook wel. Er zijn veel mogelijkheden waar niet aan

slechtere naam gekregen. Moeten banken daar aan

wordt gedacht. Bedrijven kunnen zich enorm verbeteren. Babs

werken? Een voorbeeld: jullie zijn de gatekeepers in

zit aan de beleidsmatige kant, omdat een bank moet weten wat

de keten. Als jullie geen geld geven, kan een bedrijf

het bedrijf allemaal doet. Ik zit meer in de dagelijkse praktijk.

niets doen. Dat is een best belangrijke rol, ook wat

Ik zie een bepaalde ontwikkeling en dynamiek in hoe bedrijven

duurzaamheid betreft.

momenteel bezig zijn. Ik heb net een gesprekskaart ontwik-

Dijkshoorn: ‘Er zijn organisaties die het zwart of wit zien,

keld voor onze account managers, waarmee ze bij hun klanten

maar wij kijken naar alle schakeringen daartussen. Hoe gaan

het gesprek kunnen aangaan. Waar zitten de knelpunten, waar

we om met bedrijven die nog niet geheel duurzaam zijn? En

kunnen wij een rol spelen?’

is uitsluiten dan de beste methode? Ik denk van niet. Kijk, als het zwart is, is het zwart. Er zijn duidelijke voorbeelden die

En wat denken jullie van scholing op het gebied van

niet kunnen, zoals productie van clusterbommen financie-

financiën en duurzaamheid? Is dat al een vast onderdeel

ren. Maar vaak kun je beter op de verbeteringsmodus zitten en

van bankiers- of financiële opleidingen?

het gesprek aangaan, om te kijken of je samen afspraken kunt maken. De oplossing zit vaak in transparantie.’

QPQ | 1 • 2011

Zwaart: ‘Ik denk dat duurzaamheid een levenstijl is, dat het normaal moet worden dat je ook aan anderen denkt.’

Dijkshoorn: ‘En in de financiële wereld wordt veel aandacht

in de toekomst out of business zijn. Dat is mijn mening. Als je

besteed aan duurzaamheid in opleidingen, zoals in het Holland

met oogkleppen op voor alleen het zakendoen gaat, ben je kans-

Financial Centre, de Duisenberg School of Finance...’

loos, denk ik, kansloos.’ Dijkshoorn: ‘Wat mij opviel toen ik bij de ABN AMRO

En hoe gaat het met het Groene Hart en het interbancaire

kwam werken, waren de enorme netwerken die vanuit de bank

FIER, de club die zich op diverse manieren wil inzetten

worden gestimuleerd. Er wordt veel gedaan om partijen en

voor duurzaamheid?

doelgroepen samen te krijgen. De bank is één van de partners

Zwaart: ‘In deze kenniseconomie gaat het om verbindingen

van TEAMstages, waarvoor mensen maatschappelijk invulling

leggen. Daardoor ontstaan er dingen die anders niet gebeuren.

kunnen geven aan hun werk, maar dan buiten hun eigenlijke

Dat is ontzettend mooi. Maar je hebt change angels nodig om

werk om. En we zijn aandeelhouder van Credits Foundation,

te kunnen groeien. Een voorbeeld is Peter Bakker, CEO van

dat coaches koppelt aan ondernemers. Zo begeleid je als ban-

TNT. Maar kijk ook eens naar de producten waar Siemens nu

kier een startend ondernemer. Die begeleiding is toch ook

omzet mee realiseert. Die waren er vijf jaar geleden niet. Wij

gericht op de next generation.’

banken zijn traditioneel, we halen voor het grootste deel onze omzet op traditionele wijze uit de traditionele markt. Maar ook

Ondanks jullie leeftijdsverschil en ondanks jullie

wij gaan er niet aan ontkomen dat we ons moeten manifesteren

generatiekloof, zijn jullie het vaak met elkaar eens: jullie

op een nieuwe, creatieve manier, door middel van innovaties.

zijn eigenlijk heel positief.

Belangrijke thema’s als leefbaarheid, mobiliteit en duurzaam-

Uit één mond: ‘Ja!’ ◆

heid moeten we een plek geven. Anders is de kans groot dat we

Ingrid van den Boogaard is kunstenaar, ondernemer en ontdekkingsreiziger. Zij is initiator van iamoneworld (I am one world): een creatieve reis door de wereld in een voertuig op zonne-energie vanuit de gedachte dat alles ĂŠĂŠn is. Via deze beeldcolumn in QPQ deelt ze inspirerende ontmoetingen, inzichten en avonturen die ze onderweg, met een snelheid van 25km per uur, beleeft. www.iamoneworld.com / ingrid@iamoneworld.com

QPQ | 1 â&#x20AC;˘ 2011

BEELDColumn

I am one world

Iamoneworld is een project waar iedereen iets aan bij kan bijdragen. Co-creĂŤren en crowdfunden. The wisdom of the crowd. Groot, klein, jong en stout. Ook kinderen? Ja, want kinderen zijn de toekomst. En zijn stout. Dapper dus, in de oorspronkelijke betekenis van het woord. Ook kinderen die tekenen? Ja, natuurlijk. Want tekenen is het handschrift van de ziel. Dus. Kinderen uit verschillende landen waar de zonnemobiel doorheen reist, laten hun fantasie de vrije loop na het horen van het iamoneworld-verhaal. Tja, want hoe teken je dat eigenlijk, dat alles een is? Met dank aan: Daan, Rick, Claire, Daan J., Loes, Sophie, Hanna en Fien voor hun inspiratie en vrolijkheid.

Een kijkje in de wereld van

Stichting Move is een jonge, ambitieuze organisatie die zich inzet voor de aandachtswijken in studentensteden. Stichting Move zet sportieve maatschappelijke projecten op in aandachtswijken. Met onze projecten willen we wijken leuker maken, kinderen laten sporten en mensen met elkaar in contact brengen. We maken daarbij gebruik van de Stichting Move-driehoek: een maatschappelijke partner, een studentensportvereniging en kinderen. Zij zorgen samen voor actie in de wijk!

Sinds de oprichting van Stichting Move is veel energie gestoken in het aantrekken van verschillende partners in de wijk voor het financieren van de projecten. Met deze ondernemende houding wil Stichting Move laten zien dat maatschappelijke vernieuwing niet afhankelijk hoeft te zijn van subsidies. Wanneer een partner iets wil bijdragen aan een wijk is Stichting Move de organisatie om dit snel, innovatief en vernieuwend vorm te geven. En dit alles ook nog op maatschappelijke basis! Meer weten of zelf iets bijdragen? Kijk dan op www.stichtingmove.com.

Stichting Move zet zich in…  om te verbinden  om studenten te stimuleren

zich maatschappelijk in te zetten voor hun wijk en stad

 om de eigen kracht van zo-

wel studenten als kinderen naar boven te halen

 om studenten en kinderen

elkaars leefwereld te laten leren kennen

ALLE ONZE PROJECTEN WORDEN UITGEVOERD DOOR STUDENTEN UIT STUDENTEN(SPORT)VERENIGINGEN!

Stichting Move in actie: een speeltoestel in Hoograven

Hoofdfoto: Op initatief van studenten van roeivereniging Orca werd op de Ariensschool in Hoograven een plan gemaakt om de buurt wat op te vrolijken. Dit resulteerde in een ontwerpwedstrijd voor een nieuw speeltoetsel. Het ontwerp “Aeroplay” van Mohammed uit groep 8 werd met steun van Mitros op schaal nagemaakt. Op de foto de feestelijke onthulling van het project. Linksonder: kinderen bij de onthulling van het pleinfeestproject in Rotterdam. Rechtsonder: Kinderen leren roeien in Leiden.

Kom ook eens buurten op www.stichtingmove.com!

QPQ kiest voor het duurzaam koken

Weg met die kleine – vervuilende - PETflesjes met ook nog eens duur water. Gewoon een eigen fles met kraanwater,

Duurzaam eten, het is gezond, het is beter en

zuiverder krijg je het niet. www.waterbobble.nl

ook nog erg lekker. QPQ kiest de beste en meest handige hulpmiddelen om écht goed in de keuken te staan.

Ook behoefte aan vitamines na die donkere winter? Minder gezond: bio logische boodschappen vanuit je luie stoel, via www.bioboodschappen.nl of www.allesduurzaam.nl.

Dubbel duurzame: nooit meer aangebrand eten dankzij de milieuvriendelijke anti-aanbak ‘Thermolon’. www.green-pan.com

Koelt je voedsel ter wijl het bankje dat eraan vastzit ver warmd wordt: het is de koelkachel! Warme billen ter wijl je een ijsje eet . ww w.nanon.info

Heerlijk en vooral gezond (biologisch) eten hoort toch uitgeserveerd te worden op een duurzaam servies: mooi en verantwoord van Fair Trade. www.fairtrade.nl

kook!

zonneBBQ minder Vooruit, voor Nederland is deze camping doet-ie geschikt, maar op de Italiaanse

nodig. En natuurlijk wonderen. Je hebt alleen de zon .biogri.com het te barbecuen voedsel. www

Styling: Irene van Ophoven

Aan de kust van Ghana is een recyclingsrevolutie aan de gang. Het Nederlands-Ghanese recyclingsbedrijf Cyclus Elmina verwijdert daar dagelijks tonnen plastic uit het milieu. Hoognodig, want zoals zoveel ontwikkelingslanden, verdrinkt de West-Afrikaanse staat in eigen afval. Tekst: Nils Elzenga| Fotografie: Nils Elzenga

QPQ | 1 â&#x20AC;˘ 2011

Van frituurpan naar idealistische plasticfabriek 35

‘Alfred! Heeft dat schip nou al aangemeerd in Shanghai? Wat? Is het al in Hong Kong?! Nee, ik moet echt bevestiging hebben, anders krijg ik kosten voor mijn kiezen!’ Vanuit de lobby van zijn hotel in de Ghanese hoofdstad Accra onderhoudt Wim Hardeman (47) met de energie van een Bull Terriër zijn contacten met Azië. Daar, in ‘s werelds snelst groeiende economieën, bevinden zich immers de afnemers van het product waarin de Nederlander zijn ziel en zaligheid heeft gelegd: gerecycled plastic. Nabij de Ghanese kustplaats Elmina heeft Hardeman een fabriek opgezet die plastic verwerkt tot snippers. Die vinden gretig aftrek in de Aziatische vezelindustrie. Daarmee bewijst Hardeman niet alleen de Ghanese economie een goede dienst, maar vooral ook het milieu van het West-Afrikaanse land. Plasticplaag Boodschappentassen, frisdrankflessen, waterzakjes, het lijken onschuldige gebruiksvoorwerpen. De werkelijkheid is anders. Van China tot Congo en van Uruguay tot Oeganda, overal is plastic afval in recordtijd uitgegroeid tot een nijpend milieuprobleem. De kunststof wordt in ontzagwekkende hoeveelheden geproduceerd: jaarlijks wereldwijd zo’n honderd miljoen kilogram, waaronder bijvoorbeeld vijfhonderd tot duizend miljard plastic zakjes. Het grootste probleem van plastic - dat gemaakt wordt van olie - is dat het tot duizend jaar duurt eer de natuur het heeft afgebroken. Er zijn slechts twee mogelijkheden om van plastic af te komen. De eerste is verbranding. In het rijke Westen kan dat inmiddels relatief schoon met vernuftige vuilverbrandingsovens. In de rest van de wereld wordt plastic vaak in de open lucht in brand gestoken. Daarbij komen giftige gassen vrij. Dumpen is een tweede manier om van plastic af te komen. In Europa of Amerika geeft dit wederom weinig problemen. Er zijn prullenbakken, ophaaldiensten en goed beheerde vuilstortplaatsen. Ontwikkelingslanden ontberen deze infrastructuur. Daarom wordt plastic vaak lukraak op straat gegooid. Een wandeling door Accra herinnert aan talloze andere hoofdsteden in ontwikkelingslanden. Langs de straten zijn de open riolen verstopt geraakt met plastic troep. In woonwijken zijn grote poelen stilstaand water ontstaan vol plastic zakken en flessen. Het zijn ideale broedplaatsen voor malaria verspreidende muggen. Wim Hardeman weet er alles van. ‘Dit is één van de grootste vuilnishopen van Mali’s hoofdstad Bamako’, wijst hij op een foto op zijn laptop. ‘Daar wordt afval verbrand, inclusief plastic en andere giftige zooi. Wat overblijft wordt als compost verkocht. Lekker, op je kropje sla! Er staan kinderen met hun blote voeten in de troep, zie je? Ze ademen de hele dag plasticdampen in. Dat soort dingen gaan me aan het hart, ja.’ Hardeman vervolgt:

QPQ | 1 • 2011

Langs de straten zijn de open riolen verstopt geraakt met plastic troep. In woonwijken zijn grote poelen stilstaand water ontstaan vol plastic zakken en flessen. Het zijn ideale broedplaatsen voor malaria verspreidende muggen. ‘Als test heb ik eens een stuk grond afgegraven in Kameroen. Ik

in steden! Ga naar het kleinste dorp en nog steeds is plastic all

trof bijna net zoveel plastic aan als zand. Dat plastic verhindert

over the place. Dat kan zo niet doorgaan! Misschien moeten we

het afvloeien van regenwater, dus spoelt de bovenste grondlaag

plastic maar gewoon helemaal verbieden.’

weg.’ Ook de landbouw heeft er last van, verklaart Hardeman. ‘Gewassen kunnen niet goed meer wortelen. Ze waaien makkelijker om en kunnen minder goed tegen droogte.’ Plastic vergiftigt talloze dieren die het per abuis opeten.

Experimenten met een frituurpan Wim Hardeman is zelf alvast aan de slag gegaan. De fabriek die hij bestiert in kustplaats Elmina, is een joint venture

Hardeman: ‘In de Sahara heeft dertig tot veertig procent van

tussen het bedrijf Cyclus NV uit Gouda (gespecialiseerd in

het vee last van plasticvergiftiging. Veel dieren sterven eraan.’

afvalbeheer) en het Ghanese bedrijf Vanholdt Construction.

Hardeman toont een foto van een grote bal plastic - het blijkt

‘De gemeente Gouda heeft een stedenband met Elmina’, legt

de inhoud van een koeienmaag. In oceanen is het probleem

Hardeman uit. ‘Vanuit Elmina kwam een paar jaar geleden

nog groter. Eind jaren negentig werd in de Grote Oceaan een

de vraag of Gouda iets wilde doen met afvalverwerking in

gebied ontdekt zo groot als het Iberisch Schiereiland, waar zee-

Ghana.’ De directeur van Cyclus NV werd op verkenningsmis-

stromen zoveel plastic bijeen hadden gedreven, dat sindsdien

sie gestuurd. Hij zag gelijk dat het niet makkelijk zou zijn om in

gesproken wordt van het Grote Pacifische Vuilniseiland. In de

Ghana zomaar een bedrijf uit de grond te trekken. Hardeman:

Atlantische Oceaan ligt een soortgelijk plasticeiland.

‘Toen is mij gevraagd om te helpen.’ Wim Hardeman had

De ernst van het probleem begint door te dringen. Bangladesh was in 2002 het allereerste land dat plastic zakken verbood,

immers jarenlange ervaring in Afrika. Op zijn dertigste vertrok de werktuigbouwkundige, die

nadat ontdekt was dat ze de fragiele drainagesystemen van

destijds industriële installaties bouwde, met zijn vrouw en jonge

het overstromingsgevoelige land blokkeerden. Gigant China

dochter naar de stad Garoua in Kameroen. ‘Ik wilde iets doen

verbood plastic zakken in 2008. Zuid-Afrika deed hetzelfde.

voor anderen.’ Hardeman bleef negen jaar. Hij bouwde scholen

Rondslingerend plastic was zo’n algemeen verschijnsel gewor-

en werkplaatsen en ondersteunde moeilijk opvoedbare kinde-

den, dat het werd vergeleken met een veel voorkomende

ren. Aan het eind van zijn verblijf in Afrika werd hij gegrepen

bloemensoort. In totaal zijn plastic zakken nu in zo’n veertig

door het plasticprobleem. ‘Op een avond zat ik een pilsje te

landen, deelstaten of steden verboden.

drinken met een vriend. We keken uit over een vlakte. Zover

Ook in Afrika staat plastic volgens de VN dikgedrukt op de

we konden kijken, hingen plastic zakjes aan planten. Je kent het

agenda van veel landen. Ghana is geen uitzondering. ‘We

beeld wel. Waarom doet niemand hier iets aan?, verzuchtte ik.

verdrinken in plastic’, klaagt vice-president John Mahama in

Waarom doe je het zelf niet?, kaatste mijn vriend de bal terug. Ik

een documentaire. ‘Ons milieu is totaal vervuild. En niet alleen

zat met mijn mond vol tanden.’

Ontdek het moois van de wereld op www.goedgevoelkado.nl.

Vanzelfsprekend fair trade: verantwoord geproduceerd en eerlijk verhandeld.

Nieuw!

Kadoâ&#x20AC;&#x2122;s waar iedereen een goed gevoel van krijgt: gever, ontvanger ĂŠn maker! Inpakken is gratis en verzending naar een ander adres kan altijd! Voor alle gelegenheden, relatiegeschenken en kadopakketten.

www.goedgevoelkado.nl

Terug in Nederland – Hardeman wilde zijn dochter naar een Nederlandse middelbare school laten gaan – liet het afvalprobleem hem niet los. Hij begon te experimenteren in zijn schuur. ‘Ik had ontdekt dat onze frituurpan precies de goede temperaturen aankon voor het smelten van plastic. Dit zou wel eens ruzie kunnen opleveren met mijn vrouw, dacht ik nog. Dat bleek te kloppen.’ Hij lacht. ‘Ze was niet zo blij dat ik de frituurpan onklaar had gemaakt.’ De pan sneuvelde niet voor niets. Uit Hardemans experiment rolde zijn eerste recyclingsmachine voor plastic. ‘Je kunt er plastic zakken in verwarmen tot een pasta. Die pasta druk je in een mal naar keuze. Heel simpel allemaal.’ De machine – en andere machines die Hardeman later bouwde – doneerde hij aan een school in Garoua. ‘Daar vertoefde ik nog steeds regelmatig. Ik deed als zelfstandige in Nederland klussen voor grote bedrijven en bedong altijd dat ik periodes weg kon. Dan gaf ik in Garoua trainingen aan jongeren die bedrijfjes wilden opzetten in plasticverwerking. Dat project, gefinancierd door een Duitse ngo, loopt nog steeds.’ Don’t waste waste In 2007 klopte Cyclus NV aan bij Hardeman. Of hij wellicht ook in Ghana trainingen kon gaan geven? Vier jaar later is Hardeman tegen wil en dank uitgegroeid tot de belangrijkste motor achter het project dat is uitgegroeid tot het bedrijf Cyclus Elmina Plastic Recycling Ltd. ‘In Nederland heb ik alle machinerie gebouwd, uit elkaar gehaald, verscheept en hier weer opgebouwd. De fabriek is anderhalf jaar geleden gaan draaien en we zijn nog steeds aan het uitbouwen.’ Hardeman kreeg ruggesteun van het Nederlandse ministerie van Economische Zaken via een PSI-subsidie (Private Sector Investeringsprogramma). Die subsidie dekt de helft van een investering, tot een maximum van 750.000 euro. Hardeman verdeelt zijn tijd inmiddels tussen Nederland en Ghana: twee weken hier, twee weken daar. ‘Het voordeel daarvan is dat ik steeds met een frisse blik terugkeer in Ghana en goed kan inschatten waar we nog kunnen verbeteren.’ Dat is gelukkig op steeds minder punten. ‘We zitten in de laatste fase van het opvoeren van de productie. In de afgelopen twee weken hebben we vier containers volgeladen met gerecycled plastic. Dan ga je de goede kant op. Halverwege dit jaar moeten we volledig operationeel zijn.’ Tropisch contrast Een bezoek aan het fabrieksterrein, gelegen in een heuvelachtig gebied vlakbij Elmina, is indrukkwekkend. Direct na de toegangspoort doemt een metershoge plasticberg op, die in

QPQ | 1 • 2011

Een bezoek aan het fabrieksterrein, gelegen in een heuvelachtig gebied vlakbij Elmina, is indrukkwekkend. Direct na de toegangspoort doemt een metershoge plasticberg op, die in een wijde boog uit het zicht verdwijnt achter de fabriek. een wijde boog uit het zicht verdwijnt achter de fabriek. ‘Dat

Maatschappelijk verantwoord

is onze voorraad’, glimlacht Maarten Berends, een consultant

Cyclus Elmina is een idealistisch bedrijf. ‘Dat uit zich in

die bij Cyclus Elmina de administratie op orde brengt. ‘Als wij

verschillende dingen’, vertelt Kenneth Agbeko. ‘Allereerst

dit plastic niet hier hadden verzameld, dan slingerde het nog

natuurlijk in het verwijderen van plastic uit het milieu.

gewoon rond in de natuur. Zo simpel is het.’ Het contrast met

Daarnaast creëren we werkgelegenheid. Onze werknemers

de gifgroene, tropische vegetatie buiten de fabrieksmuur kan

komen uit dorpen waar bijna geen banen zijn. Er kloppen hier

haast niet groter.

voortdurend werkzoekenden aan. Je zou eens op maandag-

Achter het inzamelen van plastic zit een heel systeem.

morgen moeten komen, dan staan er hele rijen voor de poort.’

Berends: ‘Langs de hele Ghanese kust hebben we zo’n zestig

Cyclus Elmina’s arbeidsvoorwaarden zijn bovengemiddeld

agenten in dienst die inzamelpunten beheren. Plasticverzamelaars

goed. Agbeko: ‘We betalen ongeveer 25 procent meer dan wat

leveren daar hun plastic af. Wij halen het weer op bij de inza-

in deze streek gemiddeld is.’ Dat gemiddelde is ongeveer 1,60

melpunten. Daarvoor beschikken we over drie vrachtwagens en

euro per dag. ‘Verder brengen we onze werknemers zoveel

een pick-up truck.’ Per kilogram plastic betaalt Cyclus Elmina

mogelijk vaardigheden bij’, vult Maarten Berends aan. ‘Op de

- slogan: don’t waste waste - ongeveer vijftien eurocent. Berends:

lange termijn moeten ze zo weerbaar mogelijk worden op de

‘We richten ons nu op de kust. Maar ik heb al belletjes gekregen

arbeidsmarkt. Kenneth zelf is een goed voorbeeld. Hij wordt

uit Kumasi, de grootste stad van het binnenland, van mensen

immers klaargestoomd om op een dag zelfstandig de fabriek te

die tonnen plastic voor me hebben klaarliggen.’

runnen.’

In de fabriek volgt het plastic een vaste route. Eerst passeert

Scholing is een kernthema voor Cyclus Elmina. Het bedrijf

het een lopende band in de open lucht achterin het fabriekster-

financiert een fonds dat kinderen van werknemers in staat stelt

rein, waar een twintigtal - voornamelijk vrouwelijke - werknemers

naar school te gaan. Agbeko: ‘Onze mensen hebben meestel

druk in de weer zijn. ‘Iedereen heeft een specifieke taak’, ver-

niet meer dan een basisschool als opleiding. Maar nu hebben

klaart Kenneth Agbeko, Cyclus Elmina’s Ghanese general

ze wél een baan en willen ze dat hun kinderen verder komen in

manager. ‘De vrouwen vooraan verwijderen etiketten. De werk-

het leven dan zijzelf. Het fonds maakt dat mogelijk.’ Via twee

nemers verderop scheiden de verschillende soorten plastic.’

Ghanese ngo’s betaalt het bedrijf bovendien de elektriciteits

Plastic is een verzamelnaam voor een reeks verwante kunst-

rekening en computers van scholen in de buurt. Groepen

stoffen, zoals polyetheentereftalaat (PET), hogedichtheidpoly-

scholieren worden rondgeleid door de fabriek om hen bewust

etheen (HDPE) en “gewoon” polyetheen (PE). Cyclus Elmina

te maken van de problematiek rond plastic. Ook studenten van

verwerkt er drie: frisdrankflessen (PET), “harde plastics” als

de universiteit van Elmina’s buurstadje Cape Coast, waar-

jerrycans en bekers (HDPE) en de folies waaruit plastic zakken

mee Cyclus Elmina een samenwerkingsverband is aangegaan,

bestaan (PE). In de fabriekshal wordt het op soort gescheiden

bezoeken geregeld de fabriek. ‘Ik vind het uitermate belangrijk

plastic afgestoft en gewassen. Daarna verdwijnt het in enorme,

om tijd te besteden aan educatie’, verklaart Wim Hardeman.

op hun grondvesten trillende machines die het versnipperen

‘Kennis en ervaring verspreiden is cruciaal.’ ◆

tot stukjes van een centimeter of wat groot. Het lawaai is oorverdovend. De snippers worden verpakt in zakken, gekeurd,

Meer informatie: www.cyclusnv.nl, www.agentschapnl.nl

voorzien van labels en in containers geladen. Op naar Azië.

Pure Coverz

pure organic

Nobody’s perfect

Vroeger stapte ik zonder nadenken in het vliegtuig. Nu ik weet hoe vervuilend het is, geeft dat me wel een schuldgevoel. Als manager touroperating werkt Saskia Griep (46) er hard aan om van Sawadee reizen een zo duurzaam mogelijke reisorganisatie te maken. Maar vliegen en duurzaamheid gaan lastig samen.

Tekst: Eva Prins | Fotografie: Frank Groeliken

‘Duurzaamheid is mijn passie. Ik probeer daarom van Sawadee een

Ik maak twee tot drie vliegreizen per jaar. Vroeger stapte ik zonder

voorloper te maken op het gebied van duurzaam toerisme, dus met

nadenken in het vliegtuig. Nu ik weet hoe vervuilend het is, geeft dat

zorg voor people, profit, planet. Onze reizen komen zoveel mogelijk

me wel een schuldgevoel. Ik eet weinig vlees, heb geen auto, gebruik

ten goede aan de lokale bevolking. Dat zijn profit en people. Planet is

spaarlampen en stook zuinig. Maar met één vlucht heb ik dat allemaal

lastiger.

weer teniet gedaan. Dat knaagt wel, maar niet vliegen, is voor mij –

We proberen de milieuschade zoveel mogelijk te beperken, door bijvoorbeeld indirecte vluchten te vervangen door directe vluchten en door binnenlandse trein-, bus- of bootreizen. Daarnaast zoeken

nog - geen optie. Ik moet vliegen voor mijn werk en het bereizen van verre landen geeft me ook veel energie. Ter compensatie probeer ik de andere aspecten zo duurzaam moge-

we naar zo duurzaam mogelijk accommodaties. Maar vliegen blijft de

lijk te doen en de positieve effecten van verre reizen te bevorderen.

bottleneck. Natuurlijk kunnen onze reizigers de CO2-uitstoot van hun

Juist in de landen waar wij reizen, draagt toerisme ook veel bij aan

vlucht compenseren, maar dat is geen echte oplossing. De uitstoot

natuurbehoud, economische groei en werkgelegenheid.’ ◆

moet minder, vliegen schoner. Wil jij ook je verhaal vertellen? Mail naar: petra@qpq-magazine.nl

QPQ | 1 • 2011

Visionair

Geboren groene helden Volgens een theorie sta je wereldwijd met iedereen in verbinding via vijf mensen die je persoonlijk kent. Wie directeur Maurits Groen van MGMC de hand schudt, is nog maar één stap van Al Gore verwijderd. Groen haalde deze klimaatgoeroe vier jaar geleden naar Nederland voor de première van zijn film The Inconvenient Truth en liet ook het bijbehorende boek vertalen. Over het klappen van de zweep, de luxe van een modegril en golfballen in de oceaan. ‘Er kan snel een omslag komen.’ Tekst: Willemijn van Benthem | Fotografie: Frank Groeliken

Een tsunami kondigt zich aan door meetbare schokgolven en trillingen. De aankomende milieuramp is ook zeer meetbaar.

QPQ | 1 â&#x20AC;˘ 2011

Aan de muren in de vergaderkamer van het Haarlemse

tegen en bood hem in plaats van een keiharde repliek zijn hand

kantoor van Maurits Groen hangen lijsten met foto’s van de

aan. ‘Ik heb een open gesprek met hem gevoerd.’ Hij kijkt zelf

Amerikaan die bewonderd en betwist wordt. Bewonderd,

verbaasd: ‘En wat gebeurt er? Hij zegt dat hij graag met me wil

omdat oud-presidentskandidaat Al Gore in één overzichte-

praten voor het economiekatern van de krant.’ Groen wil maar

lijke klap duidelijk maakte in welke klimaatdepressie we zit-

zo zeggen, aardig zijn en eerlijk duurt het langst.

ten, betwist omdat hij zelf nogal energievretende woningen bleek te bezitten. Misschien flauw om Gore daar op te pakken, maar Groen haalt zijn schouders op. Hij kent het klappen van

Explosieve stand Groen lijkt een opgewekt mens, al heeft hij het over ‘de explo-

de zweep van de sceptici. Over Groen werd vorig jaar nog het

sieve stand waarin de aarde verkeert’. Volgens hem gaat het

artikel in De Telegraaf gepubliceerd “Cramer gebruikt ton-

anderen irriteren als je alleen maar schopt en negatief bent.

nen voor klimaatspindoctor”, waarin de betreffende journalist

‘Dat heeft geen zin. Je moet perspectief bieden.’ In 1982 zegde

stelde dat Groen ruim vijf ton euro kreeg ‘toegestopt’ door de

hij zijn vaste baan op als hoofdredacteur van MilieuDefensie,

oud-minister van Milieu. Groen voelde zich gedwongen te ver-

waar hij – zegt hij enigszins verbaasd – met zijn weinige schrij-

dedigen en deed dat ook. Hij plaatste onmiddellijk zijn boek-

fervaring mocht beginnen. Omdat hij in die functie zag hoe

houding op internet, zodat iedereen kon zien waar het geld naar

belangrijk het was om het milieu niet alleen door ngo’s maar

toe was gegaan. ‘Hoge bomen vangen veel wind. Maar’, ver-

juist in samenwerking met bedrijven aan te pakken, startte hij

zucht hij nu, ‘niemand keurde die balans een blik waardig.’ Hij

als adviserend éénpitter. Hij wilde als bruggenbouwer

grijpt nu nog naar zijn hoofd als dit onderwerp aan bod komt.

fungeren. ‘Er werd toen vooral gekeken naar “de vijand”, ter-

‘Mensen zijn niet meer op zoek naar de waarheid, maar luiste-

wijl je ook kunt kijken hoe bijvoorbeeld milieu-organisaties en

ren naar meningen. Het was echt een ongefundeerd artikel. En

bedrijven kunnen samenwerken.’

ja, het leed is dan al geschied.’ De daarop volgende tegenbe-

Het is overigens geen toeval dat het milieuvraagstuk als

weging van Groen richting deze journalist is typerend voor de

een rode draad door zijn leven loopt. Toen hij zes jaar oud

Haarlemmer. Hij kwam de schrijver van het stuk onlangs weer

was, werd nabij zijn ouderlijk huis een nieuwe wijk gebouwd.

GIET VOOR AFRIKA Boetels komen uit Afrika en zijn gemaakt van gerecycled plastic. Voor in de tuin, als decoratie of op het strand. Met de verkoop van deze watergieters worden ecoprojecten aldaar gesteund. Uitsluitend boetels met de paarse sticker ‘Ervaar Afrika’ horen bij de campagne. Deze zijn verkrijgbaar bij sociaal ondernemers die de vrolijke boetels geheel margeloos verkopen voor maximale opbrengst voor het goede doel. Wellicht een eerlijk voorjaarscadeau voor relaties, personeel of jezelf? In verschillende kleuren en modellen verkrijgbaar bij onder andere de Hubshop in Rotterdam, op Schiphol en in Deventer. De adressen staan op de website.

ERVAAR AFRIKA boetels voor het goede doel

WWW.ERVAARAFRIKA.NL

Hij denkt zichtbaar geschokt terug aan die tijd. ‘Een prach-

peperduur. De hutten stonden zwart van de rook.’ Nu worden

tig bos werd met één veeg van een bulldozer weggevaagd.

steeds meer mogelijkheden ontdekt en ontwikkeld, zoals de

Ongelooflijk.’ Hij raakte daarna geïntrigeerd door het afval dat

LED-lamp op zonne-energie, om via natuurlijke energie hutten

iedereen gewoon in de vuilnisbak gooide, terwijl tegelijkertijd

te verwarmen, energie op te wekken en dat ook nog op betaal-

papiergeld werd gemaakt van oud papier en lompen. En toen

bare wijze.

hij ging studeren, was het de tijd van de Club van Rome en de Provo’s. Volgens hem dé tijd dat je je voor dit onderwerp interesseerde. Maar, haast hij toe te voegen, het was zeker

De Brundtland-definitie De grote inspirator van Groen is Noorse oud-premier Gro

geen modegril. ‘Hadden we maar de luxe om er zo tegenaan

Harlem Brundtland. Als dochter van een internationaal wer-

te kijken....’

kende arts zette zij zich al sinds jonge leeftijd in voor een

Zo ziet Groen dit onderwerp dan ook niet. Hoe positief zijn

betere wereld. Van haar hand komt de bekende Brundtland-

uitstraling ook is, hij meent dat we als mondiale samenleving

definitie: ‘Een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de

op dit moment met honderd kilometer per uur op een beton-

huidige generatie wereldburgers, zonder dat daarbij het vermogen

nen muur afgaan. ‘En te veel mensen hebben dat nog niet in

van de toekomstige generaties in gevaar wordt gebracht om in hun

de gaten.’ Zeker, zegt hij, met de opkomst van economieën als

eigen behoefte te kunnen voorzien.’ Groen: ‘Door haar inzet is

China, waar enorme bevolkingsgroepen dadelijk steeds meer

het bewustzijn steeds groter geworden dat er een brug moet

geld krijgen en dus ook willen meedelen in de luxe van nieuwe

worden geslagen tussen oost en west, noord en zuid, tussen

auto’s, huizen en vlees ‘We are heading for a collision. En helaas

rijk en arm.’

doen we daar te weinig aan.’ Volgens Groen hebben we in het westen last van de wet van

Net als Brundtland, ziet Groen graag mogelijkheden in plaats van obstakels. Hij wordt bijna moe van alle mogelijk

de remmende voorsprong, waar in opkomende economieën

heden. ‘We hebben zoveel soorten niet-vervuilende energie tot

zoals Afrika de wet van de stimulerende achterstand overheerst.

onze beschikking, zoals aardwarmte, zon- of windenergie. En

‘Daar worden over niet al te lange tijd mobieltjes opgeladen

we benutten nog geen fractie daarvan.’ Helaas houden men-

met zonne-energie. Uit nood lopen ze dadelijk voor op ons.’ Hij

sen niet zo van veranderingen. ‘In het bedrijfsleven, zoals het

vertelt hoe ze deze oplossing met beide handen aanpakken, juist

MKB, hebben ze het te druk om hun eigen hoofd boven water

omdat miljarden mensen zonder elektriciteit zitten. ‘Verlichting

te houden en daarbij zijn maar weinig mensen expert op het

kregen ze via kerosinelampjes, gevaarlijk voor de gezondheid en

gebied van afval en energie.’

Volgens Groen hebben we last van de wet van de remmende voorsprong.

Over Maurits Groen In de duurzame top 100 van 2010 van dagblad Trouw, staat politicoloog Maurits Groen (1953) op de zesde plaats. De zelfstandig communicatie-adviseur en eigenaar van MGMC, haalde in 2006 Al Gore naar ons land voor de Nederlandse première van An Inconvenient Truth. Groen adviseert bedrijven, overheden en ngo’s, geeft boeken uit, distribueert documentaires, houdt lezingen en organiseerde onder andere de Kopenhagen Express klimaattrein door Nederland. Ook is hij medeinitiatiefnemer van een grootschalig LED-lampen project in Afrika.

Hij wijst naar de kroonluchter boven de tafel, een verstrengelde wirwar van glazen bloemen. ‘LED-verlichting’, zegt

Wat de nodige vooruitgang vooral kan gaan belemmeren, is

hij trots. En ja, LED-verlichting is duurder in aanschaf

volgens Groen de huidige gezagscrisis. ‘De toegenomen trans-

dan gewone verlichting. Maar meteen ook jaren en jaren

parantie heeft veel voordelen, maar ook nadelen. Alles is op

duurzamer, dus eigenlijk ordinair voordeliger. Die rekensom

internet te vinden en daar kan ook iedereen zijn mening ver-

w illen mensen niet maken. Een andere reden waarom dit

kondigen en presenteren als feiten.’ We hebben volgens de con-

soort verlichting of zonne-energie nog niet populair zijn,

sultant meer scheidsrechters nodig, mensen die in het belang

volgens Groen: ‘De marketing van de producten is niet goed.’

van het geheel een gele kaart uitdelen als er wat misgaat. ‘Om

Maar het gaat ook over het maken van keuzes. Zelf heeft hij al jaren geen auto meer voor de deur staan. Best onhandig,

Gezagscrisis

de leefbaarheid van de aarde te behouden, moet de software van de mens veranderen.’

geeft hij toe, als kinderen naar sportwedstrijden moesten

De geluiden van critici, die zeggen dat het heus wel mee-

worden gebracht. Maar wat is er mis met carpoolen? Zijn

valt met de klimaat, veegt hij direct van tafel. ‘Vorig jaar was

gezicht krijgt een vermoeide en droeve uitdrukking. ‘Als je

het wereldwijd het warmste jaar ooit. Dat is geen geloof, het is

alle feiten op een rij zet, kun je er niet omheen dat we moeten

fysica, keiharde wetenschap.’ Groen zal doorgaan: ‘Frappez,

veranderen, maar het is moeilijk om een supertanker een

frappez, toujours.’ Onze natuur is een schaars goed, zegt hij,

a ndere kant op te sturen.’ Toch moeten we het volgens

sterker nog, het is een economisch goed, precies zoals econoom

hem met zijn allen doen, als persoon. Dat bedoelde

professor Arnold Heertje al jaren verkondigt. ‘Dat is de echte

Brundtland ook.

econoom in Nederland.’

QPQ | 1 • 2011

De ogen van Groen gaan weer vrolijk glimmen als hij het over

maakt van afbreekbaar materiaal, namelijk aardappelafval. Dat

het levensmiddelenbedrijf WallMart heeft, een Amerikaanse

bedoelt hij met stappen, dat bedoelt hij met het samen doen.

gigant die zich ten doel gesteld heeft volledig Cradle to Cradle

‘Een tsunami kondigt zich aan door meetbare schokgolven en

te werken. ‘En onze Nederlandse Akzo gaat daaraan leveren,

trillingen. De aankomende milieuramp is ook zeer meetbaar. Ik

dat is toch geweldig?’ Ook noemt hij een Nederlandse variant.

wil geen doemdenker zijn, maar vind wel dat we onverstandig

Supermarkt Albert Heijn gaat binnenkort, in samenwerking met

en onbegrijpelijk traag reageren.’ Groen blijft daarom doorwer-

onder andere Maurits Groen en de Ronddeel-eieren in de aan-

ken aan zijn zaak.

bieding doen. Groen moet lachen en kijkt ondeugend. ‘Maar dan

En hij zet zich in voor de jongere generatie. Samen met

vragen we of mensen juist extra geld willen betalen, zodat deze

Theatergroep Max. heeft hij het initiatief genomen om

boerderij zich kan voorzien in zonnepanelen.’

Stichting Milieubende op en door te zetten, die klassen op

Maar niet alleen de Aholds, Akzo’s en WallMarts moeten

basisscholen bezoekt en daar geestige voorstellingen en de bij-

veranderen, ook de banken, stelt Groen. En energiebedrijven.

behorende educatie geeft. Juist bij deze jongere generatie heeft

En bijvoorbeeld de golfbalindustrie. Groen legt deze laatste

hij geen slecht gevoel. ‘Er gebeurt veel. Er kan snel een omslag

zijsprong uit: ‘Op cruiseschepen kunnen vakantiegangers een

komen.’

balletje slaan om hun swing te oefenen. Die ballen belanden

Hij doet zijn best door nog meer boeken uit te geven over het

allemaal in het water.’ Hij moet zelf lachen om het waanzinnige

onderwerp, te blijven praten en roepen. Ook al komt hij af en

beeld dat hij schetst. ‘Daar liggen dus miljoenen golfballen op de

toe sceptici tegen die het tegendeel beweren. ‘We hebben veel

oceaanbodem!’ Groen vertelt dat er een bedrijf is die golfballen

helden nodig, maar die zijn al geboren, in potentie.’ ◆

In beeld

Misschien komt het doordat mijn fantasie vooral via beelden op hol slaat. Bij een flits van een interieur van een ander heb ik er al een heel leven bij verzonnen, inclusief vorige liefdes, soort vakanties, hobby’s en werk. Of het klopt, hoef ik helemaal niet te weten. Dat zou de magie verbreken. Dat ‘binnenkijken’ in

Tekst: Annemarie de Jong

woonbladen ben ik voorbij. Die zien er allemaal te netjes en perfect uit. Ik heb meer met rommelige verzamelingen meubels en relikwieën waar hele levensverhalen achter zitten. Verheugd sloeg ik onlangs de Volkskrant open, waarin het tweede katern opende met een paginagrote foto van een volwassen studentenkamer. Het blijkt de aankondiging van een artikel over pied-à-terres van Kamerleden in Den Haag. Drie politici zijn gefotografeerd in de kamer waar ze doordeweeks verblijven. De enige die er echt wat van heeft gemaakt, is Ineke van Gent van Groen Links. Haar appartement fungeert als uitvalsbasis voor de fractie. Ik zie direct lange avonden voor me, met veel wijn, borrelnoten en heftige discus-

Annemarie de Jong is partner bij Better Future en columniste voor Het Financieele Dagblad. Reageren? annemarie@betterfuture.nl

QPQ | 1 • 2011

Column

sies. Andere collega’s zitten er wat schra-

maatschappelijke verbinding, waar de wereld

ler bij. Kamerlid Ger Koopmans voor het CDA

stapje voor stapje mooier van wordt. Ik geloof

heeft zijn ex-vrouw voor de inrichting laten

daarin. En ik zie dat het werkt. En daarin ben

zorgen. Je hoeft de foto er niet voor te zien.

ik niet vrij van ego of ambitie. Natuurlijk wil ik

Opvallend element in zijn doordeweekse

dat deze onderneming groeit. Zodat we nog

verblijf is een groot beeld van de heilige

meer mooie dingen kunnen doen met mooie

Antonius met kind op de arm. Het herinnert

mensen en ik er een duurzaam belegde boter-

hem er dagelijks aan, waar hij zijn werk voor

ham mee verdien. En ik tastbaar kan maken

doet. ‘Voor mij staat het kind voor de volgen-

waar mijn inspanningen terecht komen. Daar

de generaties waarvoor ik bezig ben.’

is niets mis mee.

Het heeft iets plechtigs, zo’n uitspraak. Het

Alleen vanuit oprechte gedrevenheid komen

maakt wat je doet groter dan jezelf. Dat wat je

mooie dingen tot stand. Uiteindelijk zijn veel

nú doet, is van betekenis voor de generaties

mensen - en daarmee organisaties - op zoek

die ná ons komen. Daar kan niemand tegen

naar waar ze het ook alweer voor doen. Dat

zijn. Of maken we onszelf veel te belangrijk?

is een reis naar binnen, die je terugbrengt bij

En praten we onze hang naar ambitie en

de kern: de passie of drijfveer die de motor

onbesuisde overmoed goed door te zeggen

vormt voor je dagelijkse inspanningen.

dat we het echt niet alleen voor onszelf doen? Ik heb eind vorig jaar de overstap gemaakt naar een sociale onderneming. Leiders, teams en organisaties verder brengen op een

De tijd nemen voor het stellen van die vraag en de reis naar binnen, kost maar even tijd en levert brandstof voor tijden. Dat scheelt weer zo’n beeld in je huis. ◆

manier die een bijdrage levert voorbij henzelf en hun eigen organisatie. En altijd met een

Dat wat je nú doet, is van betekenis voor de generaties die ná ons komen. 53

De directie zat twintig jaar geleden echt niet te wachten op groene dingen 54

QPQ | 1 â&#x20AC;˘ 2011

social intrapreneurship

Ahrend maakt al jaren kantoormeubelen op een duurzame en verantwoorde manier. De weg er naartoe was er een van hobbels, en nog steeds is het wel eens ingewikkeld: â&#x20AC;&#x2DC;Als een leverancier onderdelen blijft leveren die niet afbreekbaar zijn, en hij kan of wil dat niet veranderen, dan moeten we het bij een ander zoeken.â&#x20AC;&#x2122; Tekst: Roos Menkhorst en Catrien Spijkerman | Fotografie: Frank Groeliken

Omdat de fabriek in een woonwijk staat, hadden wij eerder te maken met de nieuwe eisen dan de meeste andere fabrieken.

QPQ | 1 â&#x20AC;˘ 2011

‘We begonnen als een gewone fabriek, die stoomt, blaast,

nu eenmaal.’ Tot Ahrend op de vingers werd getikt door de

piept en kraakt’, vertelt Roel van der Palen. Hij is manager

overheid. In de jaren tachtig groeide steeds meer het besef dat

business development bij Ahrend, een bedrijf dat kantoor-

al die overlast en vervuiling niet goed kon zijn. Zeker niet voor

meubels ontwikkelt en produceert voor bedrijven. Dit doet het

de mensen die vlak naast de fabriek woonden. Raaijmakers:

bedrijf al jarenlang op een duurzame en verantwoorde manier.

‘Omdat de fabriek in een woonwijk staat, hadden wij eerder te

Toch was de beslissing om deze weg te kiezen jaren geleden

maken met de nieuwe eisen dan de meeste andere fabrieken. In

eerder noodgedwongen dan maatschappelijk bewust. Van der

1991 werd duidelijk dat we niet voldeden aan de toen geldende

Palen: ‘Het maatschappelijk bewustzijn is met de jaren in ons

regels. Wij werden opeens gedwongen om naar andere oplos-

DNA gaan zitten.’

singen te zoeken. Het was dat of de tent sluiten.’

Dat Ahrend koploper zou worden op het gebied van duurzame kantoormeubelen was twintig jaar geleden ondenkbaar. In de jaren tachtig - en ver daarvoor - zorgde de fabriek in het

Een andere werkwijze Raaijmakers en Van der Palen vertellen bevlogen over de

Brabantse dorp Sint Oedenrode voor ernstige vervuiling, ver-

geschiedenis van hun bedrijf. Ze zijn trots op de vooruit

telt milieucoördinator Gerard Raaijmakers. Hij werkt al jaren

strevende werkwijze. Vanuit het hoofdkwartier in Amsterdam-

voor het bedrijf en maakte de omwenteling mee. ‘Jarenlang

Zuidoost kijken ze uit op de blauwe blokkendoos van Ikea en

produceerden we zonder problemen midden in het centrum van

het hoofdgebouw van V&D. Tussen die bedrijven is Ahrend

Sint Oedenrode. Mensen waren trots dat een fabriek in hun

inmiddels een vreemde eend in de bijt. De mannen zitten op

wijk stond. De fabriek was cultureel verankerd in de gemeen-

zetels die doen denken aan vliegtuigstoelen. Terwijl ze praten,

schap: mensen werkten er en woonden ernaast.’

spelen ze met de uitschuifbare tafel – vanzelfsprekend ontworpen door hun ontwerpers.

Destijds werden vooral stalen kantoormeubelen gebouwd.

‘We hadden twee opties’, vervolgt Van der Palen. ‘Het mini-

Daar waren grote lakinstallaties voor nodig die geuroverlast

male doen om binnen de regels te blijven, of denken: dit gaat

veroorzaakten. De machines maakten bovendien veel lawaai.

ons niet nog een keer gebeuren. We besloten het onderwerp bij

Roel van der Palen: ‘Voor de productie verbruikten we ook nog

de bron aan te pakken. Dat betekende dat we de fabriek gingen

eens duizenden liters water. Lange tijd werd dit maatschappe-

inrichten met de technieken die toen voor handen waren.

lijk als heel normaal ervaren: water is maar gewoon water, en er

Geur- en geluidsoverlast werden meteen drastisch minder en

was toch genoeg van. En die stank? Nou ja, een fabriek stinkt

ook het watergebruik zakte met duizenden liters.’ Het leuke

We zijn begonnen vanuit een ondernemersperspectief, maar al vrij snel kwam ook het maatschappelijke perspectief.

was, vertellen de mannen, dat de nieuwe werkwijze ook echt

maar al vrij snel kwam ook het maatschappelijke perspectief.’

iets opleverde. Raaijmakers: ‘We bespaarden alleen al 100.000

Raaijmakers knikt: ‘De directie zat twintig jaar geleden echt

liter grondwater en 400.000 kilo gevaarlijk afval. Dat scheelt

niet te wachten op groene dingen. De kennis is van onderaf

nogal wat, ook in het stortgeld.’ Daarnaast onderzocht Ahrend

ontstaan. Onze huidige directeur Jacques de Bruin was toen

of gewerkt kon worden met een milieuvriendelijkere lak.

nog productiemanager. Hij zag heel duidelijk het belang van

Industrieel ontwerper Kees de Boer bekijkt zijn werk in eer-

deze nieuwe vorm van ondernemen. Daar heeft hij later als

ste instantie vanuit een heel andere invalshoek, vertelt hij. ‘Als

directeur meteen de nadruk op gelegd.’ In 2006 haalde De

ontwerper heb ik in principe niks met milieu. Functionaliteit

Bruijn een groepje van zes medewerkers bij elkaar. ‘Wat vinden

en esthetiek staan voor mij voorop. Dat is immers wat je ver-

jullie ervan? We hebben nu dit milieubeleid’, zei hij. ‘Moeten

koopt. Je wilt een klant niet lastig vallen met milieukwesties.

we zo doorgaan, of kunnen we méér doen?’ Het groepje, onder

Tegelijkertijd moet een product passen in de huidige maat-

wie ook Van der Palen en Raaijmakers, besefte dat Ahrend

schappij: het milieu komt dan automatisch om de hoek kijken.’

goed op weg was, maar dat het tijd was een volgende stap te

De Boer houdt in zijn ontwerp rekening met welke materialen

zetten.

gunstig zijn om te hergebruiken. ‘Wil je iets wat zacht aanvoelt?

Er gebeurde veel goeds, maar het hing nergens aan vast, vat

In plaats van te kiezen voor een mengsel van verschillende

Diana Seijs samen. Zij werd vier jaar geleden aangesteld als

kunststoffen, kies je voor meerdere laagjes recyclebaar materi-

mvo-coördinator. Ze inventariseerde wat Ahrend al maatschap-

aal. Dat geeft precies dat zachte effect.’ Milieu is voor hem een

pelijk verantwoord deed, waar nog “witte vlekken” zaten en ze

vast onderdeel van het rijtje voorwaarden waar hij rekening

ontwierp een samenhangende structuur.

mee houdt.

Voortaan was niet meer ‘milieubeleid’ het sleutelwoord, maar moest Ahrend op álle gebieden verantwoord worden. Seijs hield

Op zoek naar samenhang ‘Kijk’, zegt van der Palen, terwijl hij achterover leunt in zijn stoel, ‘we zijn begonnen vanuit een ondernemersperspectief,

het bedrijf tegen het licht van de drie P’s: niet alleen Planet, maar ook People en Profit. Om het allemaal wat steviger te verankeren, werden drie duidelijke doelstellingen opgesteld:

Als je echt een verandering teweeg wil brengen, moet je die richten op de core business van je bedrijf. In ons geval is dat kantoormeubels maken en inrichtingen leveren. Dan moeten we dat dus verantwoorder maken. Ahrend wil een goede werkgever zijn, het bedrijf wil in 2020

ken. Als je echt een verandering wil teweegbrengen, moet je

CO -neutraal produceren en de kringlopen moeten in 2020

die richten op de core business van je bedrijf. In ons geval is dat

gesloten zijn, dat wil zeggen: geen afval meer.

kantoormeubels maken en inrichtingen leveren. Dan moeten

Vanaf dat moment ging de bal pas echt hard rollen, zegt Van

we dat dus verantwoorder maken.’

der Palen. ‘Veel werknemers hadden niet eens door dat wij iets extra goed deden. Het was voor hen bijvoorbeeld heel normaal dat we zo weinig water verbruikten, maar in vergelijking met

Die wens voor echte verandering bracht Ahrend op de ambi-

andere bedrijven is dat een hele prestatie. Nu de mvo-coördi-

tieuze doelstelling geen afval meer te produceren. Volgens dit

nator al onze activiteiten in kaart had gebracht, konden we de

Cradle to Cradle-principe worden materialen na gebruik weer

kennis verzilveren die er onbewust al was.’ Er werd dan ook

grondstof voor iets anders. Dat betekent wel dat alle onderdelen

geen beleid van bovenaf opgelegd, benadrukken Van der Palen

recyclebaar moeten zijn. ‘Hartstikke leuk dat wij ons dit doel

en Seijs. ‘Als je op die manier mvo moet worden, kun je het ver-

hebben gesteld, maar we zijn onderdeel van een keten’, zegt

geten’, zegt Van der Palen.

Van der Palen. De leveranciers moeten er dus ook zin in heb-

Maar heeft niet elk bedrijf tegenwoordig een mvo-beleid? ‘Iedere organisatie heeft wel door dat ze iets moet met mvo en sociaal ondernemen’, beaamt Van der Palen. ‘Maar het gros

Ketenproces onder de loep

ben. ‘En dat gaat ver, hoor’, waarschuwt De Boer. ‘Iedere leverancier heeft zelf ook weer een leverancier.’ In 2008 organiseerde Ahrend een symposium voor al haar leve-

houdt zich slechts bezig met randverschijnselen. Ze verkondigen

ranciers. ‘Natuurlijk zeiden we niet: wij willen Cradle to Cradle

trots dat ze spaarlampen gebruiken in plaats van gloeilampen

dus jullie moeten dat ook. Maar we wilden ze op de hoogte

en enkelzijdig toiletpapier in plaats van dubbelzijdig. Deze

brengen van de keuze die wij hadden gemaakt’, zegt De Boer.

bedrijven noemen wij bewust onbekwaam. Bewust, omdat ze

‘Zoiets moet je durven. Op de tribune zaten 84 leveranciers, niet

weten dat ze iets moeten doen voor een betere wereld, onbe-

iedereen zat te wachten op zo’n wens ofwel eis.’ Want het zou de

kwaam omdat ze geen idee hebben hoe ze dat moeten aanpak-

leveranciers geld gaan kosten, zoveel was zeker. Ahrend vroeg

QPQ | 1 • 2011

Stappenplan met tips van Ahrend om te komen tot een duurzame organisatie: – Zorg dat de top van je bedrijf “mee” is – Kies duidelijk - ook in je marketing - voor je core business en verlies je niet in randverschijnselen – Organiseer een lezing of symposium om je (nieuwe) doelen onder de aandacht van (potentiële) klanten en partners te brengen – Neem een mvo-coördinator – Zorg dat je personeel weet waar ze werken, laat ze trots zijn op ‘hun’ bedrijf – Creëer een samenhangend beleid (bijvoorbeeld op basis van de drie P’s) – Stel jezelf doelen en breng die ook naar buiten – Onderzoek het ketenproces van jouw product grondig en breng het in kaart – Selecteer je leveranciers op hun werkwijze – Informeer je klanten als ze een product kopen over de filosofie van het bedrijf

QPQ | 1 4 • 2011 2010

Veel werknemers hadden niet eens door dat wij iets extra goed deden. Het was voor hen heel normaal dat we zo weinig water verbruikten.

De zoektocht naar lotgenoten Ondanks het succesverhaal van Gabriel, haakten ook leveranciers af. ‘En dat zal nog vaker voorkomen’, zegt De Boer. ‘Als een leverancier onderdelen blijft leveren die niet afbreekbaar zijn en hij dat niet kan of wil veranderen, dan moeten we het bij een ander zoeken. Dat is best ingewikkeld. Ik had bijvoorbeeld negentien leveranciers gevonden voor een bepaald stofje, maar uiteindelijk kan er slechts één aan alle wensen voldoen. Een paar anderen konden wel aan onze wensen tegemoet komen wat betreft Cradle to Cradle, maar die vielen om esthetische redenen af. Ahrend stelt hoge eisen, weet Richard Leliveld, manager bij Climatex, een nieuwe leverancier van Ahrend. Climatex levert stoffen die volledig biologisch afbreekbaar zijn. ‘Met rapporten en tests moesten we Ahrend bewijzen dat de stof ook echt composteerbaar was, en vervolgens moest de stof worden onderzocht op kwaliteit en gebruiksvriendelijkheid. Én hij moest natuurlijk mooi gevonden worden.’ Climatex slaagde voor alle tests. ‘In deze samenwerking keek Ahrend eerst of we aan de milieueisen voldeden, daarna volgden de andere eisen’, zegt Leliveld. De producten van Climatex zijn pas een half jaar op de Nederlandse markt, de samenwerking met Ahrend ziet Leliveld als een overwinning. ‘Niet alle klanten vinden Cradle to Cradle belangrijk. Ahrend en Climatex zijn early adopters.’ De klanten van Ahrend zijn dat ook. Het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) bouwt een Cradle to Cradlegebouw en kwam zo bij Ahrend terecht. ‘We waren blij verrast

iets nieuws wat in veel gevallen nog ontwikkeld moest worden, of

dat zo’n groot bedrijf het streven heeft zo ver te gaan in duur-

tenminste aanpassingen in de productie vereiste.

zaamheid’, zegt directeur Louise Vet. ‘Ahrend kon niet aan

Zo veranderde de Deense leverancier Gabriel voor Ahrend

al onze eisen voldoen, maar na gesprekken hadden wij er het

de recepten waarmee ze haar textiel kleurt. ‘Ahrend is een heel

vertrouwen in dat ze zo ver mogelijk zouden gaan. We waren

belangrijke klant voor ons, we werken al meer dan tien jaar

blij dat we onze producten uit Nederland konden halen, en we

intensief samen’, vertelt Kurt Nedergaard, manager Kwaliteit,

vonden dat een initiatief als dit moesten stimuleren.’

Milieu en Productie bij Gabriel. Gabriel besloot over te stap-

Ahrend is een pionier die andere koplopers om zich heen verza-

pen op Cradle to Cradle en is daarmee het eerste bedrijf in

melt, maar is de gemiddelde klant hier ook klaar voor? ‘De meeste

Denemarken met het officiële C2C-keurmerk.

klanten hebben nu nog geen flauw benul van Cradle to Cradle’,

De wensen van Ahrend waren een belangrijke, maar niet de

geeft Van der Palen toe. ‘Toch bestaat meer dan een derde van

enige reden waarom het Deense textielbedrijf besloot Cradle

onze omzet uit Cradle to Cradle-producten.’ Dat de ruime meer-

to Cradle te worden. ‘We waren al jaren bezig met milieube-

derheid in Nederland nu nog “bewust onbekwaam” is, noemt hij

wust produceren en hadden verschillende eco-labels behaald.

een tijdelijk fenomeen. ‘Wij denken dat onze innovaties inspelen

Bovendien begon ook een andere klant om Cradle to Cradle

op een groeiende behoefte van een groeiende groep. Er moet ook

te vragen.’ Het kostte Gabriel drie jaar om het bedrijf geheel

echt iets veranderen, anders hebben de volgende generaties een

Cradle to Cradle te maken en het keurmerk binnen te slepen.

groot probleem. Wij ruimen nu de rommel op van de welvaarts-

Een ingewikkelde en dure operatie, zegt Nedergaard. ‘Maar

artikelen van vijftien jaar geleden.’ Het zou mooi zijn als dat besef

we zijn heel blij met het resultaat. We merken nu al dat steeds

zou groeien. Van der Palen: ‘Dat is het jammere: ik zou onze trots

meer klanten interesse hebben in Cradle to Cradle. Die vraag zal

en kennis graag omgezet zien in bewustzijn en erkenning van

alleen maar stijgen.’

onze klanten. Maar zover is het nog niet.’ ◆

We volgen steeds meer de natuur Als trendanalist houdt Christine Boland zich onder meer bezig met duurzaam design - dé trend van nu. Voor QPQ boog ze zich over de vraag: komen trends steeds weer terug of lijkt dat maar zo? Tekst: Roos Menkhorst | Fotografie: Marius Roos

‘Trends hebben te maken met de tijdsgeest, want het zijn reacties op wat er in de wereld gebeurt. Je ziet bijvoorbeeld dat er nu een hang is naar de jaren zeventig. De opkomst van

teerd dat we er een zooitje van hebben gemaakt. Deze tijd kenmerkt zich door meer aandacht voor de dingen

transition towns is daar een voorbeeld van. Ook in de mode zie je

die we doen. We gaan daarin steeds meer de natuur volgen.

steeds meer organische vormen en flow-achtige dessins.

Verlangzamen is een belangrijke ontwikkeling voor de komende

Toch betekent dat niet dat we echt dertig jaar terug in de tijd

jaren. Dit zie je bijvoorbeeld aan de opkomst van fair transport.

willen, we gebruiken eerder bepaalde elementen.

Dat heeft niet alleen te maken met onze hang naar duurzaam-

Mensen die in transition towns wonen, maken zich druk om olie die opgaat. Zij willen op een andere manier met energie

heid, maar ook met het willen hebben van meer tijd. Jonge mensen gaan hun eigen groenten verbouwen. Niet alleen

omgaan. Dat is iets heel anders dan de ‘alles moet kunnen’-

omdat het beter is, maar vooral omdat ze het leuk vinden om

gedachte uit de jaren zeventig. Deze manier van wonen is welis-

iets te zien groeien. De wereld gaat sneller en we willen daarom

waar een variant op de traditionele woongroep, maar het heeft

dingen die ‘aandachtelijk’ - zo noem ik dat altijd - zijn gemaakt.

een andere drijfveer.’ Hergebruik is ook een voorbeeld van een ontwikkeling die

Dit zal je overal in terug zien, ook in de manier waarop we gaan communiceren. Mensen groeten hun buurman nu soms

sterk aanwezig is. We willen onze bronnen niet meer opmaken,

niet meer omdat ze te druk zijn op allerlei social-media-web-

maar juist ontlasten. Ontwerpers zoeken steeds vaker naar

sites. Als we ergens zijn, kijken we op onze smartphone om te

alternatieve grondstoffen. Een gevonden stuk hout wordt

weten waar we precies staan. We vergeten gewoon om ons heen

opeens een stoel en als je een gat boort in een stuk steen heb je

te kijken.

een mooie vaas. Als trendanalist kijk ik naar wat belangrijke tendensen zijn.

consumentisme is geëscaleerd. We worden ermee geconfron-

De behoefte om zorgzamer te communiceren zal groeien. Je ziet nu al dat de ‘oer-Twitteraars’ momenten van rust inbouwen.

Het is heel belangrijk om ontwikkelingen in de tijd te plaatsen.

Ze willen niet meer dat iedereen constant weet wat ze doen en

Een trend kun je omschrijven als een gevolg van een bepaalde

waar ze zijn. We zullen steeds bewuster kiezen voor wanneer we

omgevingsfactor. De aarde staat steeds meer onder druk, en het

‘aan’ staan. Aandacht is hét toverwoord voor de toekomst.’ ◆

QPQ | 1 • 2011

Change in the City Tekst: Tatiana Glad

‘They tell me I should feel old’, said my dear high school friend who has known me for what feels like more than a lifetime. I chuckled and shared with him a statement Rima mentioned to me over dinner. ‘Age is a state of mind, not the number of years I have been on the planet.’

What I do know about this “age” we are in, is that there is a generation of people unhappy with the systems and either trying to change them – or busy changing their own circumstances – to reach happiness. Then there’s the next generation, that presumably has a greater sense of impatience: not staying in jobs in which they are not valued (or that are not reflective of their values), not putting off travelling the world until a pension that they no longer trust will provide for them, and not settling for long-term project plans when they want to realize their goals now.

It seems we are entering the manifest-now generation, or the “practical generation” as nicknamed by Hans Leewens, renowned speaker and author on the era of globalisation and consciousness. However, being inspired the past two years by many “elders” who have entered my life (and The Hub) – including the charming Mr. Leewens (who endearingly comes from the we-still-surprisewomen–with-flowers generation), I have also begun to question whether next generation is more about how we think than about what age we are.

Tatiana Glad is a social entrepreneur and sustainability

So, what is next generation thinking?

practitioner. She is a partner in two social enterprises,

I spent the past week weaving this ques-

Engage! InterAct in The Netherlands and Waterlution

tion into my conversations – at the tram stop,

in Canada, and is co-initiator of The Hubs Amsterdam

on the train, with my friends and colleagues.

and Rotterdam. Having grown up with Star Trek:

I heard about Carolien who spent the past

The Next Generation, Tatiana is curious about what is

year living without money, about a group of

yet to come that we have only started to imagine possible.

people who have renamed themselves Cre-

www.the-hub.net | tatiana.glad@the-hub.net

age (aka the creative age) and are redefining the notion of growing old, about sixteen year

QPQ | 1 • 2011

column

olds who are applying for scholarships to pur-

So, how are we creating the conditions for

sue their dreams in one-of-a-kind programs

next generation education, next generation

abroad, and friends on a road trip explor-

healthcare, next generation economics? What

ing emerging new social patterns that better

does next generation food production look

serve our networked world and are doing it

like? Next generation banking? Next genera-

in an emergent new social networking way

tion fashion?

themselves (check out Symbionomics!). If we are entering a generation that is lookJan Walburg, Chairman of the Board of The

ing to define success in a different way, are we

Trimbos Institute and accomplished researcher

creating enough space for the next generation

on the link between mental health and happi-

experiments to take root and express them-

ness, published his book Jong van Geest last

selves? As we now are still considered young at

year. One thing he shared with me informally

forty, at fifty, at sixty, perhaps at some point,

has stuck: ‘Keeping yourself young is partly

we just need to get out of the way… but most

what you eat, how much you exercise, but it is

interestingly, next generation thinking seems

also about how you keep your mind agile. And

to be cross-generational thinking. And for a

that’s not just about doing Sudoku or cross-

current generation that seems to feel increas-

words to keep your brain active – but to be

ingly let down by humanity, perhaps the only

authentically engaged in the issues that mat-

way to restore faith in the capacity for the

ter to you and to engage with people. That’s

world is to keep learning and keep being willing

what keeps you young.’

to be surprised by what is new. ◆

Is it possible to find something in this world that you love doing, no matter what your age? 71

next generation

Je bent jong en je wilt wat (bijdragen) Twintigers bestormen de arbeids markt, met veel daadkracht en optimisme en regelmatig als sociaal ondernemer. Ze willen iets betekenen, de wereld beter en mooier maken. ‘Wij moeten het gaan flikken.’ Tekst: Eva Prins

Hadden voorgaande generaties materiële zaken vaak pas op latere leeftijd voor elkaar, deze generatie is opgegroeid ‘in overvloed, zonder grote tegenslag.

QPQ | 1 • 2011

Ondernemer Aart van Veller was pas 22 jaar oud toen hij in

binden. Ze willen vooral de lager opgeleide en moeilijk bereik-

2007 Wij zijn Koel oprichtte, een adviesbureau dat organisaties

bare jongeren meer maatschappelijke invloed geven, maar ook

en bedrijven adviseert hoe ze klimaatneutraal kunnen onder-

én het negatieve beeld over hen veranderen. Van Gaal: ‘Er

nemen. Inmiddels telt de onderneming tien medewerkers en

wordt bijna altijd alleen over deze jongeren gesproken in ter-

hebben ze toonaangevende klanten als de AVRO, Arla Foods,

men van overlast en veiligheid. Maar ik zie in deze groep vooral

Schiphol en Discovery Networks. Daarnaast is Aart een veelge-

veel talent, energie en creativiteit.’ Bij de Triggerboys zijn de

vraagd spreker en zat hij aan tafel met internationale topmen-

jongeren altijd het uitgangspunt. ‘Als de doelgroep er niets aan

sen uit de politiek en het bedrijfsleven. In de in Trouw versche-

heeft, doen we het niet.’

nen Duurzame 100 kwam hij dit jaar binnen op de 85ste plaats én was hij de jongste van deze lijst. Van Veller wil met zijn bedrijf laten zien dat groen leven goed samen gaat met onder-

Niet voor status of geld Van Gaal kent veel twintigers die zich inzetten voor de maat-

nemen. Het is volgens hem niet alleen noodzakelijk, maar ook

schappij. Jonge mensen bij wie werk niet zozeer om status en

leuk én winstgevend. Van Veller: ‘Natuurlijk is succes onder-

geld draait, maar vooral om de inhoud. De verklaring van Van

deel van mijn motivatie, maar ik word vooral gedreven door een

Gaal: bij zijn generatiegenoten lopen werk en privé meer door

groot verantwoordelijkheidsgevoel.’ Hij haalt de noodzaak aan.

elkaar dan bij hun oudere collega’s. ‘Werk is een groot onder-

‘Het is nú of nooit voor de aarde. We moéten onze economie en

deel van ons leven en onze identiteit. Dus je wilt ook echt iets

manier van leven verduurzamen.’

doen waar je achter staat, je wilt iets betekenen.’ Daarbij is geld voor zijn generatie minder belangrijk geworden, denkt

Pragmatisch idealisme Hoewel hij wat zijn succes betreft misschien een uitzonde-

Van Gaal. ‘Omdat er toch wel geld is. Overleven is geen issue meer.’ Het is eigenlijk precies zoals de theorie over de pirami-

ring is, is Aart typerend voor zijn generatie. Hij is optimistisch,

de van Maslow luidt: is aan de primaire levensbehoeften vol-

zelfverzekerd, ondernemend en maatschappelijk betrokken. ‘De

daan, dan is er ruimte voor zelfontplooiing, tijd voor levens-

pragmatische generatie’, noemt trendwatcher Hilde Roothart

vragen en diepere zingeving. Hadden voorgaande generaties

van Trendslator de mensen die tussen 1975 en 1990 geboren

materiële zaken vaak pas op latere leeftijd voor elkaar, deze

zijn. Het zijn de huidige twintigers, begin dertigers. Ze stro-

generatie is opgegroeid ‘in overvloed, zonder grote tegen-

pen de mouwen op, willen iets doen – en dan bij voorkeur ‘iets

slag’, denkt ook Brigitte Hoogendoorn. Zij doet, als één van

goeds’, ‘iets zinvols’. Dat laatste geldt volgens Roothaart vooral

de weinigen in Nederland, promotieonderzoek naar sociaal

voor hoogopgeleiden.

ondernemers en constateert dat jongeren eerder geneigd zijn

Een deel van deze groep heeft volgens Roothart idealisme met

om voor het sociaal ondernemersschap te kiezen dan puur

de paplepel ingegoten gekregen. ‘Het zijn kinderen van de idea-

voor een commerciële onderneming. Hoogendoorn vermoedt

listische – vaak ideologische - babyboomers.’ Deze jongeren

dat ‘opgroeien in welvaart’ daar zeker een rol in speelt. ‘Je

zijn pragmatischer dan hun ouders, meent Roothart. Ze noemt

waardeert vooral wat je níet hebt gehad. Daardoor hechten

ze daarom praktische idealisten of ook wel doeners. ‘Ze zijn

twintigers meer waarde aan immateriële zaken als kennis en

zelfstandig, ondernemend en eigenzinnig.’

persoonlijke ontwikkeling.’ En deze persoonlijke ontwikkeling gaat vaak hand in hand met ‘iets willen bijdragen aan de

Doen als je kunt De definitie van Roothaart geldt zeker voor sociaal ondernemer Thomas van Gaal (28). Hij vindt: ‘Als je iets kán bijdragen, moet je het doen.’ Hij wil de wereld beter maken, mensen kan-

maatschappij.’ Materialisme en individualisme zijn in hun ogen doorgeschoten – met alle negatieve gevolgen voor mens en milieu. Bovendien voelen jongeren, anders dan de oudere en meer

sen geven. ‘Ik kan me niet voorstellen dat ik alleen voor mezelf

traditionelere wereldverbeteraars, geen weerstand tegen de

zou leven.’ Thomas is afgestudeerd socioloog en zet zich al

combinatie van goed doen en geld verdienen. Sterker nog,

jaren in voor jongerenparticipatie. Eerst vrijwillig in Amersfoort

volgens Hoogendoorn vindt de jongere groep die combina-

voor de – mede door hem opgerichte – stichting Young Vision.

tie vanzelfsprekend. Als je dan ook nog bedenkt dat jongeren

Inmiddels betaald en landelijk voor Triggerboys, dat hij samen

doorgaans vernieuwender zijn dan hun oudere collega’s én

met twee andere twintigers vormt. Triggerboys helpt organisaties

meer risico’s durven te nemen, dan heb je eigenlijk de ideale

en instanties jongeren te bereiken, te betrekken en blijvend te

sociale ondernemer gevonden.

Wat deze generatie kenmerkt, is juist een enorm optimisme en daadkracht.

moeten gaan flikken.’ Nieuwe generatie: de twintigers Wie rondkijkt bij duurzame en wereldverbeterende onderne-

Trendwatcher Roothart ziet het ook. ‘De twintigers van nu zijn opgegroeid met grote wereldproblemen als de klimaatcri-

mingen, initiatieven en netwerken komt nogal wat idealistische

sis. Duurzaamheid is een thema van deze tijd.’ Die confrontatie

twintigers tegen. Zo stonden twee dertigers en twee twinti-

met de financiële crisis of de klimaatcrisis, maakt de twintigers

gers een aantal jaren geleden aan de wieg van The Hub in

niet eens somber. Integendeel. Wat deze generatie kenmerkt,

Amsterdam, een broed- en werkplaats voor sociaal ondernemers.

is juist een enorm optimisme en daadkracht. Problemen zijn er

Met hun initiatief Verbeter de Wereld geven drie twintigers

om opgelost te worden. Generatie positivo worden ze daarom

– gratis - trainingen hoe je je dromen en idealen werkelijk-

ook wel eens genoemd.

heid kan laten worden. De hoofdredacteur van Green2 is een twintiger. Veggie in pumps en Ecofabulous zijn projecten van

Een ander voorbeeld is coach en trainer Fanny Koerts (27)

twintigers. Wij zijn Koel wordt geleid door vrijwel allemaal

Zij is ‘onmogelijk optimistich’, zegt een collega over haar.

twintigers. Clean Drinks - een netwerk voor duurzame onder-

Koerts: ‘Ik ben van nature positief ingesteld en denk al snel dat

nemers én een initiatief van Aart van Veller – is voor een groot

iets beter, makkelijker en leuker kan.’ Fanny volgde de hbo-

deel opgezet door twintigers. Aart van Veller verklaart het

opleiding Social Work en heeft sinds een paar jaar haar eigen

fenomeen: ‘Ik denk dat mijn generatie goed beseft dat wij het

bedrijf Sprankels. Hiermee richt ze zich vooral op het coachen,

QPQ | 1 • 2011

inspireren en bij elkaar brengen van mensen. Dat doet ze ook

wordt gerekend met sociale overwaarde: tijd, kennis, ruimte

als jongste trainer bij Durftevragen. Dit initiatief brengt onder

en materiaal dat mensen ‘over’ hebben. Fanny is één van de

meer in open workshops, kennis en ideeën van mensen bij

initiatiefnemers. ‘We willen laten zien dat als iedereen - met

elkaar om zo hun plannen en dromen te laten slagen. Fanny’s

elkaar - een klein stapje zet, je heel veel voor elkaar kan krij-

drive? ‘Ik wil graag een bijdrage leveren aan een betere wereld.’

gen.’ Samen, met elkaar - ook dat zijn de kenmerken van de

Na het lezen van een boek over straatkinderen in Brazilië,

jonge generatie wereldverbeteraars. Doordat ze zo vertrouwd

besloot Fanny als kind al om later de wereld te willen verbete-

zijn met internet, zijn ze gewend om informatie, kennis en net-

ren. Inmiddels ouder en wijzer, zegt ze: ‘Dat wil ik nog steeds,

werken te delen. Co-creatie, crowdfunding en crowdsourcing zijn

maar ik realiseer me nu dat je beter met honderd mensen één

hun instrumenten. Blogs en sociale media hun podia. Niet voor

stap vooruit kan zetten, dan in je eentje tien.’

niets worden de twintigers ook wel de internet- of de netwerkgeneratie genoemd. Het idee van trendwatcher Roothart hier-

Samen geven, samen delen Vele handen maken licht werk is ook de gedachte achter

over: ‘Ze denken, wat let me? Aan een laptop en een telefoon heb ik genoeg om aan de slag te gaan.’ ◆

7 days of inspiration, een sociaal experiment om met zoveel mogelijk mensen en goede initiatieven Nederland in zeven dagen tijd te upgraden. Daar komt geen geld bij kijken, maar

Jonge honden op de voedselbarricades 78

QPQ | 1 â&#x20AC;˘ 2011

next generation

De wereld veranderen door goed, puur en eerlijk te eten! Klinkt simpel en dat Ăs het ook. De jonge honden van de Youth Food Movement bulken van de frisse plannen en ferme daadkracht. Leuk, lekker en dwars. Maak kennis met de wereld van de strawberryMobs, Eat-ins, filmfestivals, Slow Food Finder en YFM-Academy. Tekst: Annemarie Geleijnse

QPQ | 1 • 2011

Hij besefte dat hij als chef in de keuken ‘elke dag opnieuw kon bijdragen aan een betere wereld’. Een betere wereld begint op je eigen bord, dat is misschien

de Indiase voedselactiviste Vandana Shiva hoorde spreken, viel

wel de belangrijkste boodschap die de Youth Food Movement

het kwartje. ‘Ik realiseerde me dat voedsel en politiek alles met

(YFM) brengt. ‘Als burger en consument heb je de verant-

elkaar te maken hebben. Die sociale en maatschappelijke proble-

woordelijkheid om in de supermarkt de juiste keuzes te maken’,

men waarvoor ik me in wilde zetten, hebben ook met voedsel

vindt YFM-voorzitter Samuel Levie (27). Vlot pratend maar

te maken.’ Hij besefte dat hij als chef in de keuken ‘elke dag

zorgvuldig formulerend wijst hij vanachter zijn bureau op het

opnieuw kon bijdragen aan een betere wereld’.

Amsterdamse YFM-hoofdkantoor er op dat het té gemakkelijk is om alleen maar geld aan goede doelen te geven. ‘Dan geef je honderd euro aan Greenpeace en eet je tegelijkertijd de

Leren door te geven Levie wil ook andere jongeren betrekken bij zijn missie. Dat

oceaan leeg. De grootste verantwoordelijkheid die je als bur-

gebeurt inmiddels onder meer binnen de vorige jaar gestarte

ger hebt is die als consument. Dat is de manier waarop je nog

YFM-Academy. 25 Jonge professionals en studenten uit de

kunt bijdragen aan een betere wereld.’ Anderhalf jaar geleden

horeca, landbouw- en voedingssector volgen een introductie-

werd de YFM opgericht als jonger broertje van de Slow Food

weekeinde en zeven studiedagen. De onderwerpen variëren van

Movement. Het was Levie zelf die na een jongerenreis van Slow

stadslandbouw tot de stand van zaken in de visserijsector en

Food naar Italië ’s nachts om vier uur op het idee kwam voor

van wereldvoedselproblematiek tot smaakeducatie. Ze bezoeken

een Food Academy, een project waaromheen uiteindelijk de

diverse producenten en boeren in Nederland en verschillende

YFM ontstond.

chefs verzorgen een masterclass. Opmerkelijk: deelname is kosteloos. Het eerste jaar werd sub-

Chef in de wieg In de wieg leek Levie al voorbestemd zich in te zetten voor

sidiegeld gevonden in Europa (Youth in Action), dit jaar is het ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie

een betere wereld, door te pleiten voor beter voedsel. Als klein

geldschieter. Het Amsterdamse Restaurant Merkelbach in

jongetje scharrelde hij tijdens familievakanties in Zuidwest-

Huize Frankendael stelt zalen beschikbaar.

Engeland rond bij kleine boertjes of in de eigen tomatenkas en

Levie vertelt dat met de gratis deelname wordt voorkomen

palingkwekerij van opa. Een pakje Knorr zag hij zijn moeder

dat alleen professionals in de tijd van en op kosten van de baas

nooit opentrekken noch een diepvriespizza in de oven duwen.

kunnen deelnemen. ‘Ook kleine biologische boeren, voor wie

Na de middelbare school ging hij eerst zelf een jaar koken in

de tijdsinvestering ook al groot is, moeten kunnen meedoen.’

een restaurant om daarna te beginnen aan een studie politi-

Het principe zorgt ervoor dat YFM uit de meldingen een mooie

cologie. Liever nog stond hij ‘achter de pannen’ in zijn eigen

gevarieerde groep kan samenstellen ‘die de voedselindustrie

studenteneetcafé. Toen hij tijdens de Slow Food-reis naar Italië

van binnenuit kan veranderen’. Levie wijst op de muur waar

StrawberryMob in actie Menig voorbijganger keek raar op toen vorige zomer op een zonnige zondag een grote blauwe tractor met platte kar het grasveld voor het Amsterdamse Concertgebouw opdraaide. Een groepje, deels in het rood geklede mensen, onthaalde het opvallende voertuig met luid gejuich. Op de platte wagen stonden naast vierhonderd dozen ‘smaakaardbeien’ (geteeld in de volle grond met de kans te rijpen aan de plant) en wat balen stro, de aardbeienteler Jan Robben en YFM-leden Samuel Levie en Esther van Aalst. ‘Help Jan de zomer door’, klonk het door een megafoon. Jan Robben zelf, in rode blouse en aardbeienstropdas, glunderde toen binnen tien minuten de handel was uitverkocht. Zo’n tweehonderd liefhebbers waren via Facebook, Twitter en het radioprogramma Vroege Vogels opgetrommeld voor deze anti-smaakvervlakkings-Flashmob. Teler Robben kreeg – ook na afloop - veel media-aandacht en extra ruimte voor zijn aardbeien in de supermarkt. Robben heeft inmiddels een Strawberry Academy opgezet om consumenten te leren hoe ze hun eigen aardbeien kunnen telen.

QPQ | 1 • 2011

We moeten niet net doen alsof duurzaamheid niet bestaat. Duurzaamheid is keuzes maken.

Slow Food Finder Eén van de nieuwe projecten van YFM is de Slow Food Finder. Met steun van de Digitale Pioniers bouwden de jonge honden van YFM een digitale productenzoeker voor Slow Food. Lokale winkeliers vertellen hier met passie, kennis en vol trots over hun product. De leden van Slow Food zijn de databank aan het vullen. Gebruikers van de site kunnen zoeken op product en zelf de lokale winkelier beoordelen op de criteria Lekker, Puur en Eerlijk.

een lijst met de deelnemers van dit jaar hangt. Een ratjetoe van

van het interview wordt nog koortsachtig gewerkt aan de voor-

een fooddesigner, productontwikkelaars, studenten, jonge boe-

bereidingen. ‘Ontzettend spannend’, vindt Levie. ‘Dit wordt

ren, beleidsmakers, jonge chefs en een bankmedewerker. De

het moment dat veel mensen zien dat YFM bestaat. We kunnen

deelnemers betalen door wat terug te doen voor de maatschap-

laten zien wat er speelt binnen de voedselindustrie.’

pij, vertelt Levie. ‘Door goede ideeën mee terug te nemen naar hun werk. Maar ook door de maatschappij dingen te leren over duurzaamheid. Zo verzorgt iedere deelnemer een les op basisen middelbare scholen.’

Keuzes maken is bijdragen YFM draait grotendeels op vrijwilligers. Er wordt wel nagedacht over hoe zij op den duur ‘hun eigen kachel brandend kunnen houden’. Levie: ‘Als de studieleningen ophouden moet

Eat-Ins Veel jongeren weten YFM te bereiken met Eat-Ins, een soort

je op een gegeven moment gaan nadenken hoe je als sociaal ondernemer niet alleen heel sociaal kan zijn, maar ook geld kan

eetfeestjes voor jong en hip Nederland. Samen koken en eten

verdienen.’ Zelf heeft Levie sinds kort samen met Jiri Brandt en

met veel vrolijke aandacht voor voedselkwesties. Kenmerkend

Geert van Wersch twee bedrijfjes. Binnen The Green Peas wil

voor de idealistische Levie en zijn kompanen zijn de concre-

hij zijn kennis en netwerk inzetten voor het verduurzamen van

te acties: niet praten maar poetsen! Een mooi voorbeeld is de

beleid rondom duurzaam voedsel, maar ook voor het verduur-

StrawberryMob die YFM vorig jaar hielp organiseren. Toen

zamen van evenementen. Dit doet hij door advies te geven én

aardbeienteler Jan Robben aan de bel trok omdat hij met zijn

heel praktisch, zo verzorgde The Green Peas op de laatste Tedx

aardbeien lastig kon concurreren met de standaardaardbeien

voor 750 man de duurzame catering.

in de supermarkt, was het voor Levie niet de vraag hoe ze iets

Daarnaast maakt hij binnen Brandt & Levie droge worst van

konden doen, maar wanneer. ‘Het antwoord daarop was ‘nu!’.

eigen varkens die bij twee boeren in de buurt rondscharrelen.

Binnen een week lukte het om in samenwerking met anderen

‘In Italië leerden we worst maken. Maar we zagen ook dat de

via Twitter en Facebook een StrawberryMob te organiseren.

meeste worst daar wordt gemaakt van Nederlandse varkens uit

(zie kader) Het past bij de jonge generatie om sociale media

de bio-industrie. Echt bizar. Wij willen nu laten zien dat het

hiervoor in te zetten. ‘Maar’, waarschuwt Levie, ‘de echte ver-

ook mogelijk is om goede, droge worst te maken van varkens

andering gebeurt niet op Twitter of Facebook. De revolutie van

die veel ruimte hebben, waar we een goede prijs voor betalen.’

dit moment is dat je de kracht die daar zit, pakt en inzet in het

Levie komt soms wel tegen dat mensen in discussies over al

echte leven.’ En dat is precies wat met de Strawberry Mob zo

dan niet biologisch, vegetarisch of veganistisch afhaken omdat

aansprekend is gelukt.

het allemaal zo complex is. Maar cynisch worden is volgens

Bij het verschijnen van deze QPQ heeft YFM er net haar eer-

hem niet de oplossing. ‘We moeten niet net doen alsof duur-

ste Food Film Festival opzitten. Op 18, 19 en 20 maart konden

zaamheid niet bestaat. Duurzaamheid is keuzes maken. Als je

bezoekers in Studio/K in Amsterdam genieten van zo’n 20 food-

goede keuzes maakt, kun je bijdragen aan een betere wereld.’ ◆

movies, debatten, workshops en andere evenementen. Ten tijde

Op zoek naar het laatste puzzelstukje

Wij moeten de cirkel sluiten Hoe kunnen kinderen een bijdrage leveren aan duurzaamheid? QPQ’s hoofdredacteur Petra Kroon gaf bij Bright Kids, een soort school voor hoogbegaafde kinderen, drie workshops om achter het antwoord te komen. ‘Is dat plastic wel duurzaam? Dat wordt van olie gemaakt, dus dat is slecht.’ Tekst: Petra Kroon| Fotografie Eise Bracht

QPQ | 1 • 2011

The next generation

Heb jij ook een groen hart?

LieverNatuurlijk.nl 100 % natuurlijke | cosmetica | lichaamsverzorging

| parfums | plantaardige haarverf | bio-vitamines

Dat je dit verhaal leest, is vooral te danken aan de vasthoudendheid van Eise, de tienjarige zoon van een van onze fotografen. Tijdens de lancering van QPQ, vorig jaar april, stapte hij op me af. ‘Ik ben Eise en ik kan ook fotograferen. Daar heb ik cursussen voor gevolgd. Mag ik een keer foto’s maken voor jouw blad?’ Tja, wat zeg je dan tijdens zo’n feestelijke onthulling? ‘Tuurlijk Eise. Als ik iets bedacht heb, laat ik het je weten.’ In de maanden daarna duikt Eises vraag nog heel af en toe bij me op, maar daar bleef het bij. Tot een warme woensdagmiddag in mei. Telefoon. ‘Heb jij al iets bedacht waar ik foto’s voor kan maken?’ Geen introductie, gewoon direct de vraag. Dat is ook niet nodig, want ik herken de stem en weet meteen waar het over gaat. ‘Jeetje Eise, wat goed dat je belt. Enne, ik weet eigenlijk nog niets. Maar ik beloof je dat ik écht ga nadenken.’ Aan de andere kant klinkt het licht teleurgestelde ‘Okee,’ als: ‘Eerst zien, dan geloven.’ Als ik de telefoon neerleg, weet ik ineens wat ik wil doen: als zijn juf het goed vindt, geef ik bij Bright Kids, een speciaal klasje voor hoogbegaafde kinderen waar Eise elke donderdagochtend naar toegaat, drie workshops over duurzaamheid. Met als opdracht voor de kinderen: ontwerp ‘iets’ wat bijdraagt aan een duurzamere wereld. Eise kan daar foto’s van maken. Juf Willeke vindt het goed. We besluiten om het over de zomervakantie heen te tillen en er in december mee te starten. Propagandistische zoektocht Wat en vooral hoé vertel je kinderen van acht tot twaalf jaar over duurzaamheid? Al googelend stuit ik op een aantal definities waaronder die van de Commissie Brundtland. Die besluit ik in ieder geval te gebruiken, al was het alleen maar omdat die na 25 jaar nog steeds actueel is. Over duurzaamheid gesproken: “Duurzame ontwikkeling is ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen.” Gaandeweg kom ik erachter dat er veel, maar tegelijkertijd weinig bruikbaars te vinden is over en voor kinderen en duurzaamheid. Ik stuit op onderwijssites voor docenten, waar je als particulier niet terecht kunt, er zijn filmpjes van ngo’s die in mijn ogen soms verborgen commercials zijn - of zelfs propagandistisch overkomen. Er is niet één site waar het allemaal goed uitgelegd staat. Zonder ingewikkelde woorden, zonder propaganda of verborgen reclame en toegankelijk voor iedereen. Uiteindelijk lukt het me om de lessenreeks te maken. Via vooral filmpjes vertel ik de kinderen waarom er tegenwoordig zoveel te doen is rondom duurzaamheid. En daarna gaan we op zoek naar oplossingen. Met als doel, natuurlijk, dat ze zelf een ontwerp maken dat een bijdrage aan duurzaamheid levert.

Testosteronballetjes Een koude decemberochtend, de dag van de eerste workshop.

Ik start de presentatie. Als de definitie van Commissie Brundlandt op mijn prezi verschijnt, vraag ik wie kan uitleg-

Ik had met de fiets willen gaan. Bright Kids is bij mij prak-

gen wat daar staat. Faust fileert het haarfijn: ‘Je moet dingen zo

tisch om de hoek en in dat soort gevallen reis ik altijd zo, weer

doen dat jij kunt hebben wat jij wil en dat mensen later ook nog

of geen weer. Ben ik natuurlijk ook aan mijn stand verplicht.

kunnen hebben wat ze willen.’

De dagelijkse realiteit haalt mijn plan keihard onderuit. Op het

Ondertussen loopt Eise als een echte fotograaf door de ruimte

fietspad is geen doorkomen aan. Sneeuw, sneeuw en nog eens

en maakt foto’s. ‘Petra, kun je nog een keer wat op het bord

sneeuw. Dat wordt de auto. Onderweg naar Diemen bedenk ik

schrijven, en dan hierheen kijken? Ja, zo.’ Klik.

me: ga dat maar eens uitleggen, dat de aarde opwarmt. Brigth Kids is gevestigd in een woonhuis annex praktijkruimte. De benedenverdieping is omgebouwd tot huiselijk leslokaal

‘Wij zijn het laatste stukje van de cirkel’, zegt Mink (11) na een filmpje over de gevolgen voor kinderen van de opwarming van de wereld.

en daar stuiteren een stuk of tien ‘testosteronballetjes’. De één

Sietse (10): ‘We planten maar en eten maar dieren op.’

loopt steeds heen en weer, de ander doet luidruchtig een spel-

Eise: ‘Dat laatste stukje moeten we nog vinden. Dan is de cir-

letje en een derde jongen probeert een klasgenootje luid en dui-

kel compleet.’

delijk van zijn gelijk te overtuigen: ‘Dit zijn beattroppers. Oorlog onder de sterren.’ Fotograaf Eise drentelt gewichtig rond met een veel te grote camera. ‘Ik maak foto’s!’, roept hij trots. Hij

Magneten en bad-WC’s Als ik twee weken later terugkom voor een brainstormsessie

hijst de camera omhoog, tuurt door de zoeker, zoekt de mooiste

over oplossingen, blijkt dat de eerste workshop indruk heeft

compositie en drukt af.

gemaakt. Alle jongens hebben het er thuis uitgebreid over gehad. Eise: ‘En we hebben het over magneten gehad en dat die heel

De cirkel rond De jongens hebben ‘duurzame’ voorwerpen van huis meege-

makkelijk dingen kunnen laten vliegen of energie opwekken. Omdat ze elkaar afstoten. Dan hoef je geen olie te gebruiken.’

nomen. Alex (8) laat een zaklamp zien. ‘Er zit maar één bat-

De magneten zullen de rest van de ochtend een zekere aantrek-

terij in, en als je hieraan draait, doet-ie het weer.’ Hij frummelt

kingskracht op de jongens blijven uitoefenen.

een klein, breekbaar hendeltje uit de onderkant van de zak-

Na een aantal filmpjes over verschillende oplossingen - varië-

lamp. Faust (11) kijkt er naar, wijst op het felgroene omhulsel

rend van korter douchen tot het recylcen van blikjes voor speel-

en vraagt: ‘Is dat wel duurzaam, dat plastic? Dat wordt van olie

goed - gaan de jongens zelf aan de slag. Brainstormen over hun

gemaakt, dus dat is slecht. En er kan ook heel veel misgaan met

bijdrages. Enthousiast schrijven ze woorden op die in hen opko-

olie. Zoals in de Golf van Mexico.’

men bij het begrip duurzaamheid. ‘Pennen neer en inleveren maar’, onderbreek ik hun gedachtestroom. Mees (10): ‘Ik wil nog één woord opschrijven.’

Uitdagend leren Bright Kids, opgericht in 2003, is een onderwijsadvies-

‘Ik ook’, roept Alex opgewonden. Ik lees een paar oplossingen voor: lichamelijke energie omzet-

bureau voor hoogbegaafde leerlingen van de basisschool.

ten in groene energie, vliegende stad, magneetauto. Zo doen

Met haar bureau wil Willeke Rol niet alleen bereiken dat er

we dat gedurende drie rondes. De jongens komen steeds meer

meer aandacht komt voor hoogbegaafdheid, maar ook dat

los. Na iedere ronde lees ik een paar blaadjes voor: zonnepaneel

die kinderen op tijd leren leren. ‘Veel dingen komen hen

dichtbij de zon met een draad naar de aarde, magneetboot die

aangewaaid. Door ze meer lessen op hun niveau aan te bie-

blikjes van de zeebodem opvist, WC in bad, onderwatermole-

den, daag je ze uit. Dat stimuleert hen. En dat zorgt ervoor

nelectriciteit, fabrieken niet bouwen. Voldoende input ook, voor

dat ze niet struikelen op de middelbare school.’

de ontwerpen om een bijdrage aan duurzaamheid te leveren.

QPQ | 1 • 2011

Nadenkende auto’s Het is de dag van de presentatie. Als ik binnenkom, zijn de jongens nog druk bezig hun ontwerp af te maken. Cas (8) en Chris (9) zagen blikjes doormidden. ‘Ik moet mijn elektriciteitsdraadje strippen. Waar is de tang?’, roept Alex.

‘Wij hebben een auto gemaakt op zonnepanelen’, zegt Alex als zijn groepje aan de beurt is. ‘Ik heb ‘m ontworpen en ook heel veel geknipt en Cas ging het opplakken.’ Cas: ‘Ja, en de auto kan ook een beetje zelf denken want we hebben hier hersens in gestopt.’ Als bewijs haalt hij grijze speelgoedhersenen uit de auto tevoorschijn.

Stagiaire Annemarie kijkt met een wanhopige blik naar een

Alex: ‘En ik heb er ook een tekening van gemaakt. Die wil

lampje en twee draadjes in haar handen. ‘Deze twee draadjes

ik laten zien. Deze ronde streep onder het raam is een hete-

moet ik ergens aan bevestigen, maar geen idee waar en hoe.’

lucht-opzuiger. Die zuigt alles naar een speciale opslag en in

In een hoekje bespreken Faust, Mink en Eise kort hoe ze hun plan presenteren. Mees, Sietse, Matthijs (11) en Pim (9) bijten het spits af. Op een plank staan huizen van gerecyclede bloempotten en windmolens met zonnepanelen. Mees: ‘We moeten onderzoeken hoe

die opslag wordt dat veranderd in energie die de auto weer kan gebruiken.’ Het is duidelijk. Ook Alex, Cas en Chris zien de combinatie van hernieuwbare energie als de oplossing voor het duurzaamheidsvraagstuk. Alex: ‘En hier heb ik de Nederlandse vlag gedaan, voor de leuk.’

we nog meer materiaal kunnen hergebruiken.’ ‘Wij combineren verschillende vormen van groene energie. Dat moet meer gebeuren’, vult Pim aan. Faust, Mink en Eise hebben een duurzame boot gemaakt

Epiloog: een groene toekomst Twee weken nadat ik dit verhaal geschreven heb, zie ik een TEDtalk van Gunter Pauli, oprichter van Ecover en schrij-

die ook verschillende vormen van duurzame energie combi-

ver van Blue Economy. Hij beschrijft daarin een aantal nieuwe

neert. Die boot wekt ook energie op voor andere voertuigen.

businessmodellen. And guess what? Inderdaad, de oplossingen

‘Daar gaan we bij de tweede versie verder naar kijken’, merkt

van de jongens van Bright Kids zouden zo inspiratie voor Pauli

Faust op.

kunnen vormen. Het belooft een groene toekomst te worden. ◆

Sociaal Reclamestudenten steken

ondernemen,

de koppen bij elkaar om

je moet het

sociaal ondernemen bij

zien jongeren te introduceren 90

QPQ | 1 â&#x20AC;˘ 2011

next generation

‘Sociaal ondernemerschap, huh?’ Een student wil ‘iets goeds’ doen en blijft steken bij vrijwilligerswerk. Reden voor QPQ’s hoofdredacteur Petra Kroon om sociaal ondernemerschap bij jongeren op de kaart te zetten. Opnieuw gingen reclamestudenten van de Willem de Kooning Academie voor QPQ aan de slag. Ze presenteerden onlangs hun eerste campagneplannen. Tekst: Jolanda Breur

Student Guus: Sociaal ondernemen moet in je zitten. Je verdient er geen geld aan, je geeft iets op, voor anderen.

Geitenwollen sokken verschijnen vanuit een laptop op de muur. Reclamestudenten Igor en Jasper willen sociaal ondernemen vooral uit dié sfeer halen. Vanachter een u-vormige tafel bekijken vier andere teams, docent Bas Strunk en QPQ’s hoofdredacteur Petra Kroon hun presentatie. De studenten van de Rotterdamse Willem de Kooning Academie laten deze ochtend een eerste opzet zien van hun campagnes om sociaal ondernemerschap te promoten. Daarvoor togen ze naar ontmoetings- en werkplek The Hub in Amsterdam. ‘We laten de voordelen en uitdagingen van sociaal ondernemen zien’, vertelt Igor zijn toehoorders. Hij en Jasper willen studentenverenigingen via direct mail benaderen met een probleem van bijvoorbeeld een bedrijf. ‘Zij bedenken een creatieve oplossing in de geest van sociaal ondernemersschap. De vereniging met het beste idee wint een wisseltrofee. Een voorbeeld van zo’n oplossing is om voor de bediening op een feest mensen met een handicap in te huren. Petra Kroon: ‘Zou jij getriggerd worden door direct mail? Ik krijg er 50-plus visioenen bij. Wat dacht je van social media?’ Volgens Jasper bereik je studenten juist beter als je ze een persoonlijke mail stuurt. Docent Strunk wijst ze op de beperking van de verenigingen. ‘Het gaat om jongeren in het algemeen. En hoe trekken jullie ze over de streep om mee te doen, weten ze al wat sociaal ondernemen is?’ Niet voor iedereen Sociaal ondernemen moet in je zitten, denken Guus en Alwin. ‘Je kunt met idealen opgroeien of ze uiteindelijk k rijgen’, zegt Guus, ‘maar dat geldt niet voor iedereen. Je verdient er niets aan, je geeft iets op, voor anderen.’ Het team koos voor een campagne in print. Op de muur projecteert het duo een poster met een leegstaand huis. Het beeld is diffuus. Daaronder de tekst: “Het huis op de hoek van de straat is al twee jaar onbewoond” en de pay-off “Sociaal ondernemen, je

QPQ | 1 • 2011

moet het zien”. Dan volgt een poster met een bejaarde man en de tekst: “Voor hun drukbezette kinderen zijn ze eerder last dan zegen”. Strunk: ‘Wat zijn de oplossingen? Iedereen ziet dat het huis leeg staat.’ Een creatieve oplossing vinden, is lastig, verdedigt Guus het concept. ‘We willen eerst het gedachtegoed van sociaal ondernemerschap vertalen.’ Srunk en Kroon knikken instemmend. Alwin vult aan: ‘Het probleem oplossen is aan de sociaal ondernemers.’ Hebben we budget? Juliette en Vincent namen als doelgroep alle idealistische ondernemers. Om de missie van de campagne kracht bij te zetten, zochten ze een bank als partner in crime. Triodos bleek de enige onafhankelijke, duurzame bank. “De bank heeft geld en jij hebt een goed idee” werd het slogan. Juliette ontvouwt hun strategie. ‘Je brengt ondernemers, creatieven en sociaal bewusten bij elkaar. Je organiseert een speeddate voor hen. De volgende stap is samen sociaal ondernemen. Maar hebben we een budget? Je kunt wel vette dingen bedenken...’ Docent Strunk: ‘Zolang je op school zit, denk je daar niet over na. Je moet laten zien dat je grote thema’s aankunt. Begin groot en kijk daarna naar het budget, dat is professioneler.’ Kroon: ‘Denk zo creatief mogelijk, bureaus willen zien wat je kunt bedenken.’ Meer visie, duidelijke strategie Na afloop zijn Strunk en Kroon tevreden, maar het mag allemaal ‘wat scherper’. ‘De visie moeten ze nog beter onderbouwen’, licht Strunk toe. ‘Dat is de basis. Van creatieven wordt steeds meer verwacht dat ze met een duidelijk strategie komen.’ Hoofdredacteur Kroon: ‘Er zijn in ieder geval tien studenten op een creatieve manier met sociaal ondernemen, daar gaat het om.’ ◆

Het overschot ligt op de verkeerde plek Verbinder van sociaal kapitaal

Nils Roemen doet alleen nog dingen

waar hij warm voor loopt.

Hij inspireert velen.

QPQ | 1 â&#x20AC;˘ 2011

portret

Nils Roemen verkondigt het overhevelen van sociale overwaarde naar plekken waar die nodig is. Nuttiger, duurzamer en er komt geen euro aan te pas. Maar brengt deze â&#x20AC;&#x2DC;manisch positieveâ&#x20AC;&#x2122; waarmaker zelf in de praktijk wat hij preekt? Een portret. Tekst: Jolanda Breur | Fotografie: Frank Groeliken

QPQ | 1 • 2011

Op een zeker moment is Nils klaar met het geouwehoer en laat hij zien dat het kan.

Kopen met geld maakt relatie anoniem ‘Een heel gaaf en mooi jaar!’ Wetenschappelijk onderzoeker Carolien Hoogland nam de proef op de som en leefde een jaar zonder geld. ‘Ik strekte mijn armen uit naar anderen. Een gebaar van: jij hebt iets wat ik graag wil, kun jij wat met mijn capaciteiten?’ De biologische winkel waar ze hielp, gaf haar producten mee die uit de verkoop moesten. Zoals appels met een plekje. ‘In zo’n ruilgesprek achterhaal je elkaars behoeften en wat de ander leuk vindt. Het dwingt je eerst een band met elkaar op te bouwen. Heel waardevol. Je geeft vervolgens iets weg van jezelf en bepaalt wat dat waard is. Dit stem je af met de ander, waarvoor vertrouwen nodig is.’ Hoogland realiseerde zich dat kopen met geld deze relatie anonimiseert. Ze vindt haar experiment een aanrader, maar iedereen bepaalt zijn eigen doel. ‘Ik wilde achterhalen wat ik echt nodig heb en wat ik graag wil geven. Stel dat je minder wilt werken en vaak uit eten gaat. Misschien kun je dat een jaar laten om een dag per week minder naar je baas te gaan. Of je wilt een half jaar naar Spanje, maar hebt geen geld. Organiseer het via een netwerk of ga er werken. De kernvragen zijn: wat maakt je blij en wat wil je bijdragen.’

‘Ik weet niet waarom we hier bij elkaar zijn, maar als dit het

weken later had Nils de Waarmakerij opgezet, een project dat

plan is, kunnen we onze tijd beter besteden. Zo lossen we een

Waarmaakdagen organiseert om je droom op een concreter

schijnprobleem op.’ Weinig mensen kunnen dit volgens Fanny

plan te brengen. Op een zeker moment is Nils klaar met het

Koerts tijdens een overleg zeggen zonder dat de deelnemers hen

geouwehoer en doet hij het. Hij wil laten zien dat het kan.’

als ‘arrogante klootzak’ bestempelen. Nils Roemen komt ermee

Roemen denkt mee over problemen en bedenkt creatieve

weg. ‘Nils is ook niet arrogant en zegt rustig dat hij iets niet

oplossingen. Daarnaast is hij niet te beroerd om de eerste tele-

weet’, aldus Koerts. Ze werkt sinds twee jaar nauw met hem

foontjes te plegen. ‘Hij begint en anderen komen in beweging.’

samen. ‘Zes jaar geleden hoorde ik hem zeggen dat hij het liefst optrekt met mensen die dingen doen waar hun hart een salto van maakt. Toen wist ik dat ik bij Nils in de buurt moest blijven. Van hem kon ik nog iets opsteken.’

Raar verhaal Roemen noemt zichzelf manisch positief. Collega en vriend Michel Groenenstijn beaamt het. ‘Hij denkt dat we kunnen werken en leven op een manier waarbij iedereen het maximale

Aanjager

eruit haalt. Nils schetst een model van de samenleving.’ Geld

Nils Roemen (38) leert mensen en organisaties sociaal kapi-

speelt in dit model slechts een kleine rol. Roemen gaat ervan

taal aanboren. We hebben genoeg, vindt hij, het overschot ligt

uit dat mensen graag bereid zijn elkaar te helpen. ‘Maak hier

alleen op de verkeerde plek. Om spullen, kantoorruimte en

gebruik van’, licht Groenenstijn toe. ‘Als je daarbij ook een

tijd die we over hebben, zitten anderen te springen. In work-

ander helpt, bereik je meer dan wanneer je enkel voor eigen

shops, lezingen en projecten laat hij zien hoe je handiger kunt

gewin gaat.’ Zijn inspirerende collega zal een moeilijk of nieuw

schuiven met deze sociale overwaarde. Dat doet hij hartstoch-

project zelden ‘lastig’ noemen. ‘Alles is haalbaar voor hem. En

telijk volgens mensen in zijn omgeving. Koerts werkt met hem

ben je goed, dan lukt het ook bijna altijd. Bijna. Soms gaat het

aan 7 Days of Inspiration waarbij gedurende één week landelijk

mis of lopen zaken onverwacht anders en zie ik hem worstelen.

ruim dertig initiatieven tonen hoe je sociale overwaarde kunt

Het is niet allemaal glitter en goud. Ik vind het knap dat hij

benutten. ‘We bleven lang in de ideeënfase hangen. Hij zei, we

gelooft in zijn model en op zo’n moment doorzet. Ook als men-

gaan gewoon beginnen. Als het mis gaat, leren we ervan. Drie

sen denken: wat is dit voor een raar verhaal?’

dĂŠ webshop voor eco chique cosmetica

www.ecofavourites.nl of 0900-ecofavs

Nul euro ‘Hij is een vernieuwer en kijkt op een verfrissende manier naar problemen.’ Groenenstijn schroomt daarom niet zijn bevriende collega te bellen als hij zelf voor een dilemma staat. Voorheen werkten ze in hetzelfde Nijmeegse pand. Groenenstijn als directeur van Be More, een stichting die vrijwilligers uitzendt naar ontwikkelingslanden en Roemen met zijn zakenpartner voor adviesbureau BR-Groep. Roemen ging twee jaar geleden zijn eigen weg en Groenenstijn haakt aan ‘als Nils interessante dingen doet’. Nijmegen in Dialoog 2009, onderdeel van een landelijk initiatief om mensen met elkaar in gesprek te brengen, was zo’n moment. Roemen en Groenenstijn stelden hun kantoren open als coördinatiepunten. Hier meldden zich mensen die een dag of desnoods een half uurtje over hadden om dat event te helpen organiseren. Aan één kant van het kantoor hingen post-its met karweitjes zoals Rabobank bellen of nadenken over een kwestie. De vrijwilligers plakten deze notitiebriefjes aan de andere kant als ze de klus geklaard hadden. Groenenstijn: ‘En iedereen bracht zijn eigen netwerk mee. De Dag van de Dialoog werd een groot succes, waaraan geen euro te pas kwam.’ Geen concessies Hij wil alleen nog maar dingen doen waar hij warm voor loopt. Daarom liet Roemen zijn BR-Groep achter zich. Als zelfstandig organisatieadviseur keek hij bij veel bedrijven in de keuken, maar miste vaak de geestdrift. Roemen wil van waarde zijn. En dat kan door zijn theorie rond sociale overwaarde te prediken en in de praktijk te brengen. Het maakte hem zelfs zakelijker, volgens zijn beste vriend Robert Rood. ‘Enthousiast was Nils altijd al, maar hij heeft geleerd vast te houden aan wat hij wil. Zonder veel concessies te doen. Zo blijft hij integer, dichter bij zijn gevoel. Mensen die niet mee kunnen of willen reizen naar zijn bestemming schudt Nils op deze manier van zich af. Dat schept voor iedereen duidelijkheid.’ ‘Inderdaad, gek genoeg ben ik nu zakelijker’, geeft Nils Roemen toe. ‘Als adviseur voerde ik gesprekken waarvan ik dacht: dit moeten jullie met elkaar doen, onnodig om hier bij te zitten. Nu vraag ik me voortdurend af of ik op de juiste plek waarde lever. Zo niet, dan ben ik weg.’ Maar rijker werd Roemen niet van zijn zakelijkheid. Die twee begrippen gaan volgens hem niet perse samen. ‘Ik ben vrijer om te kiezen en kom nergens voor het geld.’ Hij werkt met ‘waardebepaling achteraf’ (wba). In dit systeem bepalen opdrachtgevers of klanten achteraf wat het geleverde hen waard is. Dat kan een fles wijn zijn of iets wat de opdrachtnemer nodig heeft, zoals een beamer die de klant nog had staan. Sommigen vragen om

100

QPQ | 1 • 2011

Tranen in mijn ogen. Als ik een mailtje krijg van iemand die via Durftevragen iets vindt waarnaar hij jaren heeft gezocht. En daar heel blij mee is. Het kan toch! Om dat gevoel gaat het.

een factuur met een bepaald bedrag. ‘Niet dat ik zonder geld

Dat kan volgens hem beter.’ Robert Rood, studiegenoot en

kan. Als ik bij iedere bakker een workshop moet geven voordat

huwelijksgetuige, gooit het op onduidelijkheid. ‘Hij begrijpt

ik een krentenbol krijg....’ Roemen zegt ‘er goed van te leven’.

niet waarom mensen zo moeizaam bij buren of collega’s aan-

‘Modaal, maar geld was bij mij nooit een thema. Volgens mijn

kloppen met een vraag, waarom ze trots zijn. Zelf is hij heel

ouders zat mijn spaarpot altijd vol.’

direct, met één belletje is het geregeld.’ Of een tweet. Roemen startte twee jaar geleden Durftevragen.com, een sociaal net-

Vrijer Michel Groenenstijn en Fanny Koerts zagen de afgelopen

werk met Twitter-tak waarin mensen elkaar helpen eenvoudige tot complexe wensen te vervullen. Zo zocht iemand onlangs

twee jaar hoe Roemen zich ontwikkelde. ‘Hij is zekerder

bestek en servies voor een project: hij wilde mensen op de Dam

en zijn verhaal is beter, met meer praktische voorbeelden’,

kliekjes uit restaurants serveren. Roemen zocht op Twitter

meent Groenenstijn. ‘Ik vind hem ook enthousiaster en vrijer.

naar ‘samenwonen’ en kwam in contact met mensen die daar-

Waarschijnlijk omdat hij er echt lol in heeft en dit beter bij hem

mee bezig waren. Hij vroeg hen dubbel bestek en servies weg

past.’ Roemen spreekt regelmatig op evenementen van stichting

te geven of uit te lenen voor het project. De eerste drie waren

Be More en dat bevalt zijn vriend goed. Koerts begrijpt wel

gelijk enthousiast. ‘Tranen in mijn ogen. Als ik een mailtje krijg

waarom. ‘Hij gebruikt geen vakjargon en verzint zelf meta

van iemand die via Durftevragen iets vindt waarnaar hij jaren

foren. Zijn praktijkervaring maakt het beeldend. Je hebt meteen

heeft gezocht. En daar heel blij mee is. Het kan toch! Om dat

het plaatje bij de theorie. Geen droge kost dus.’

gevoel gaat het.’ Roemen benoemt zelf zijn drijfveer en voegt eraan toe:

Zeiken of bouwen Voor een baas werkte Roemen al nooit. De Loosdrechtenaar

‘Wanneer mensen doen waar hun hart een salto van maakt, zijn ze positiever, hebben ze meer energie en helpen ze ande-

volgde na de havo een hbo-opleiding dramatherapie en begon

ren sneller. Daar zorg ik graag voor.’ Hij herkent de woede die

in het laatste jaar al voor zichzelf. Hij huurde theaters af en liet

Groenenstijn in hem bespeurt. Een eye-opener in zijn leven

acteurs aan managers zien hoe ze collega’s en relaties konden

was een felle discussie in zijn derde studiejaar. Een docent

beroeren. Mensen in beweging krijgen, bleef de kern van zijn

voegde hem toe dat hij met de energie in zijn woede iets

loopbaan. Zegt dat iets over zijn drijfveer? ‘Hij laat graag zien

positiefs kon bouwen. ‘Dan zou ik bergen kunnen verzetten,

hoe makkelijk je iets voor elkaar kunt krijgen’, denkt Koerts.

volgens die docent. Hij had gelijk. Met dezelfde energie kun je

‘Het is woede’, vermoedt Groenenstijn. ‘Woede over onrecht-

zeiken of bouwen. Aan dat inzicht heb ik nog steeds veel, als

vaardigheid. Terwijl de een iets in overvloed heeft, is de ander

in mijn omgeving zeikenergie hangt, om de boel weer vlot te

er steeds naar op zoek. Van bedrijfsruimte tot tandenstokers.

trekken.’ ◆

101

Bamboo - cotton 2010 INGO

Ingo

420 gr/m² ref. 2080328 S/M • M/L • L/XL • XL/XXL 01.01.09 - 31.12.10

D G F G 312

102

QPQ | 1 • 2011

856

818

QPQ voor de duurzame poets

Simpeler kan niet: oude spullen in deze Goedzak krijgen een nieuwe bestemming. Je zet de zak als vuilnis langs de kant van de weg, door het doorzichtige venster kunnen anderen zien wat erin zit en of ze het kunnen hergebruiken.

Duurzaam huishouden, het wordt steeds

www.goedzak.nl

gemakkelijker dankzij de nieuwe en steeds betere eco-producten. QPQ heeft nog meer tips om het huis groen te houden.

Gerecycled wc-papier? Ja, dat bestaat. Zonder dat het al gebruikt is voor toiletbezoeken. Het is gerecycled papier en ook nog eens co2-neutraal. www.satinoblack.nl

Superzachte bamboehanddoeken, die ook nog eens beter water opnemen dan katoenen. En goed schoon worden als je ze wast op dertig graden. Dubbelgoed dus. Washand en zeep ineen. Met een speciale techniek is de wol om de zeep gevild. De zachte kant om je te wassen, de ruwe kant om echt te scrubben. www.edwinpelser.nl

poets! Verantwoord je voeten vegen bij thuiskomst, om je gasten voor terug te sturen. www.sanderlucas.nl

Styling: Irene van Ophoven

103

104

QPQ | 1 • 2011

Meer dan

ondernemerschap Wie aan de Westbank en Oost-Jeruzalem denkt, denkt al gauw aan het PalestijnsIsraëlische conflict. Via de media horen we weinig positieve verhalen over de regio. De Westbank associëren velen met checkpoints, de betonnen muur en stenengooiende Palestijnen. Maar het gebied behelst meer dan dat. Het is ook een regio die zich snel ontwikkelt, waar innovatieve en dappere individuen ruimte creëren voor een gezond ecosysteem met een rijkdom aan kennis, innovatie en sociaal ondernemerschap. Tekst: Corline van Es | Fotografie: Corline van Es

105

Over schrijfster Corline van Es Corline van Es (rechts op de foto vorige pagina) werkte 4,5 jaar voor de Nederlandse Denktank voor sociale innovatie, genaamd Knowledgeland. Ze is een fellow voor de organisatie in het Midden-Oosten. Daarnaast werkte ze voor VJ Movement, een journalistenplatform. ‘Drie maanden geleden ben ik naar Israël verhuisd om mijn eigen blik op het gebied te verkennen. Nu verzamel ik positieve verhalen uit Israël en de Westbank om daarvan te leren. Een cynische vriend zei mij laatst: ‘De mooiste bloemen groeien in het moeras’. Ik zou het wat positiever willen bekijken. Onder grote uitdagingen zijn mensen in staat om prachtige dingen te bouwen. Dat is, in een notendop dit gebied.’ Zie voor meer informatie: www.corline.net

Eerst wat achtergrondinformatie. Oost-Jeruzalem valt onder

96.7 procent voor mannen en 88 procent voor vrouwen)

Israëlisch bewind, al wonen daar vooral Palestijnen. De

en de Westbank telt wel zeven universiteiten. Met name op

Westbank valt onder de Palestijnse autoriteiten en is sinds

IT-gebied vindt een enorme groei plaats. Jaarlijks studeren

1967 grotendeels bezet door het Israëlische leger. Leven en

rond de 10.000 bachelors af in deze sector. Economisch heeft

werken in Oost-Jeruzalem en de Westbank kent veel beperkin-

deze regio het zwaar. In 2010 was een kwart van de manne-

gen door de bezetting en daarmee de politieke en financiële

lijke bevolking werkloos, vooral de mannen tussen de 20 en

instabiele situatie.

24 jaar oud. Er bestaat een groeiende groep hoog opgeleide,

Zo betekent de bezetting in de praktijk, dat reizen binnen en

jonge Palestijnen die ieder jaar afstudeert, maar die geen werk

buiten de Westbank en Oost-Jeruzalem lastig is voor bewoners.

kan vinden. Veel jonge mensen zoeken daarom zekerheid in

De isolatie van de buitenwereld heeft een grote invloed. Voor

een overheidsbaan of grijpen hun kans om in het buitenland te

reizen buiten de Westbank hebben Palestijnen een speciale ver-

werken.

gunning nodig die onder voorwaarden en niet regelmatig wordt

Het valt niet te ontkennen dat de situatie in de Westbank

verstrekt. Deze beperkte bewegingsvrijheid heeft een grote

zwaar is. Maar ‘de mooiste bloemen groeien in het moeras’, zei

impact. Heel direct geeft het problemen op het gebied van

een vriend me laatst wijs. Het kostte me dan ook weinig moeite

handel - het is vaak moeilijk om goederen te importeren of te

om in de Westbank en Oost-Jeruzalem vijf getalenteerde,

exporteren. Daarnaast is het leggen van contact met de buiten-

dappere en innovatieve ondernemers te vinden. In dit artikel

wereld lastig. Ook binnen de Westbank is het voor Palestijnen

portretteer ik individuen die op ondernemende wijze proberen

moeilijk reizen vanwege de vele controleposten die worden

een positieve invloed te hebben in deze uitdagende omgeving.

beheerd door het Israëlische leger.

Het zijn stuk voor stuk charismatische, toegewijde en volhar-

Ondanks deze barrières zijn delen van het gebied erg ont

106

We willen laten zien dat we ons kunnen redden zonder de bijdragen van donoren, door onszelf te financieren.

dende mensen. Zij zien kansen waar anderen naar problemen

wikkeld en is het opleidingsniveau van Palestijnen hoog. De

kijken. Zij bewijzen dat ondernemerschap in Palestina

meeste mensen kunnen lezen en schrijven (geletterdheid is

springlevend is.

QPQ | 1 • 2011

Frank Boerhave - Spark Frank Boerhave werkt voor Spark. In de Westbank en Gaza werkt Spark samen met BID network aan een project om ondernemerschap in de regio te ondersteunen. Spark gaat in de nabije toekomst ambitieuze mensen ondersteunen om eigen ondernemingen op te zetten. De activiteiten richten zich vooral op de ontwikkeling van de private sector, maar hij hoopt indirect bij te dragen aan vrede.

Frank Boerhave werkt voor Spark in de Westbank en Gaza. Samen met BID network werkt Spark aan een project om small en medium size business in de regio te ondersteunen. In tegenstelling tot andere gebieden waar Spark normaal gesproken ondersteunt, is in de Palestijnse gebieden het conflict nog niet over maar de situatie stabiel genoeg om te werken. Momenteel werkt Boerhave aan de laatste loodjes om een lokaal bureau in Ramallah te openen. Kansen bieden ‘Door lokale bewoners te ondersteunen in het opzetten van eigen bedrijven biedt Spark hen kansen om in hun eigen bestaan te voorzien. Ook worden de lokale economie en onderwijsinstituten ondersteund. Eerder deden we dat al met succes in (voormalig) Joegoslavië, Liberia en Afghanistan. De komende jaren willen we bijdragen aan een soortgelijke ontwikkeling van de private sector in de Palestijnse gebieden.’ Impact Spark biedt lokaal ondersteuning aan ondernemers in alle fases van het ondernemerschap. Boerhave: ‘Dat begint bij het promoten via lokale partnerschappen. Vervolgens bieden we ondersteuning bij het schrijven van een businessplan, het verkennen van een markt, het organiseren van seedfunding en het ondersteunen via expertisevraagstukken zoals bijvoorbeeld bij het verschaffen van technische ondersteuning.’ Hiermee hebben ze invloed op het hele ecosysteem rondom onder nemerschap.

Mohammad Khatib - Bazinga en TedX Ramallah Mohammad is oprichter van startup Bazinga, een incubator in Ramallah. Bazinga is een plek waar techy entrepreneurs kunnen werken, waar ze elkaar kunnen ontmoeten en ondersteunen bij hun startups. Mohammad maakt daarnaast deel uit van het TedX Ramallah team.

Khatlib is co-founder van incubator Bazinga en maakte van de nood een deugd. Hij kon geen gewenste werkplek vinden voor zijn werkzaamheden als programmeur en besloot een eigen werkplek op te zetten. ‘Met een groep vrienden was ik altijd met projecten bezig.

107

Beneficiaries van Asala

We werkten aan mobiele applicaties voor iPhones en andere smart-

Ideeën over de financiering

phones, deden dat in cafés, bibliotheken en universiteiten. Vanuit

‘Ik zie in de hightech wereld liever investeringen dan donaties.

Europa zagen we verschillende voorbeelden zoals de Shelter en de

Wij Palestijnen kunnen functioneren zonder donaties. We w illen

Techhub in Londen. Dat bestond nog niet in Palestina, dus we roken

laten zien dat we ons kunnen redden zonder de bijdragen

onze kans. Uit deze behoefte is Bazinga ontstaan.’

van donoren, door onszelf te financieren. Startups als wij - en de hele community eromheen - hebben een grote invloed. Met ons

Culturele uitdagingen ‘Ik zie vooral binnen de Palestijnse cultuur uitdagingen waar-

voorbeeld geven we pas afgestudeerden een keuze voor hun toekomst, met onze ondernemingen creëren we een mogelijkheid

mee we moeten kampen. Onze cultuur heeft iets anti-onderne-

voor andere ondernemingen. Ook krijgen we zo een nieuw eco-

merschapsachtigs. Binnen de Palestijnse cultuur wordt door je

nomisch klimaat waarin meer mensen zullen slagen. Uiteindelijk

familie van je verwacht, dat je na je studie zo snel mogelijk een

is dit allemaal van grote invloed op cultuur en economie.’

baan krijgt en geld gaat verdienen. Als je een eigen onderneming start, wordt dat door de familie vaak met kritiek ontmoedigd. Als je het daarna alsnog redt, heb je wel extra commitment om aan de slag te gaan en weet je zeker dat je succes zult hebben.”

Ramzi Jaber – TedX Ramallah Ramzi woont in Montreal, maar kwam voor TedX Ramallah terug naar de Westbank om de meest inspirerende verhalen uit en over Palestina

Mogelijkheden in de Westbank ‘Kansen zie ik met name in de hightech, een snel groeiende

te verzamelen. Bij een Ted talk in India werd hem gevraagd een TedX in de Palestijnse gebieden te organiseren. Met een klein team in

markt die de laatste jaren in de aandacht staat. Bedrijven als

Ramallah werkt hij momenteel - geheel op eigen kosten - aan het

Google en CISCO hebben de Westbank als outsource markt en

evenement.

meer en meer ook als startup basis gevonden. Deze sector is in Palestina volwassen geworden. Er gebeurt veel. Zo is er een

108

Khatlib maakt samen met Ramzi Jaber ook deel uit van TedX

community van developers ontstaan, dat begon met outsourcen.

Ramallah, dat op 16 april 2011 zal plaatsvinden. Jaber studeerde in

Ramallah is op dat gebied the place to be. Net als Nablus en ook

Montreal, is ingenieur en sociaal ondernemer. Hij kwam terug naar

Gaza, interessant op het gebied van internet startups.’

de Westbank om aan het event te werken.

QPQ | 1 • 2011

Verbinden van talent Er is een parallel te zien tussen de werkzaamheden van

zeventig procent. Deze gelden komen binnen via organisaties als US Aid, de Duitse, Spaanse en Belgische overheid en wat private

Bazinga en TedX Ramallah. Bazinga verbindt en ondersteunt

fondsen. De overige dertig procent inkomsten verdient de orga-

startups en vormt zo een community van talent, waarin onder-

nisatie door verkoop van radiozendtijd aan Poolse, Russische,

nemers elkaar kunnen ondersteunen. TedX vormt een netwerk

Japanse en Nederlandse overheden. Met het gebruik van de zen-

van bijzondere initiatieven en verhalen door en over Palestijnen.

der kunnen zij een specifieke doelgroep bereiken. Natuurlijk is een

Jaber: ‘We verzamelen ideeën en verhalen die een andere dia-

duurzaam model het ideaal, daar werken we langzaam naar toe.

loog op gang brengen. Een positief verhaal dat je normaal

Al is vanwege de enorme tijdsinvestering die fundraising vergt. Het

gesproken niet hoort over Palestina. Maar we brengen niet

organiseren van funding is een enorme tijdsinvestering en dat is

alleen mooie verhalen die anderen inspireren. We hebben met

alleen maar moeilijker geworden sinds wereldwijd de economische

TedX ook de mogelijkheid om Palestijnen in dit gefragmenteer-

crisis is uitgebroken. Ons doel is de komende jaren de verhouding

de gebied en over de hele wereld aan elkaar te verbinden.’

subsidiëring en onafhankelijke inkomsten om te draaien naar dertig procent giften en zeventig procent eigen komsten.’

Maysa Baransi - Radio all 4 Peace Maysa Baransi is directeur van Radio all 4 Peace. Dit radiostation

Groeien naar erkenning ‘De grootste behoefte van Radio for Peace is erkenning van

startte in 2002, tijdens de Tweede Intifada. De spanningen waren op

een breed publiek. Dat klinkt simpel maar onze boodschap is

dat moment enorm en de drie organisaties Biladi, The Jerusalem Times

dat niet. Met name veel Israëli’s hebben hier moeite mee. Zelfs

en de Israëlische organisatie The Jewish-Arab Centre for Peace, Givat

mensen die werken aan eenzelfde boodschap - zoals lokale poli-

Haviva, besloten een radiostation in het Arabisch en Hebreeuws te star-

tici - gebruiken ons nog te weinig. Dat komt door het gebrek

ten. Doel van de zender: een breed publiek bereiken met een bood-

aan vertrouwen in onze civil society. In de jonge geschiedenis

schap van samenwerking, begrip, co-existentie en natuurlijk hoop.

van Israël is dat vertrouwen niet opgebouwd. Daar willen we naar toe groeien.’

Baransi is directrice van Radio Shalom. Ze komt oorspronkelijk uit de commerciële sector. Met een hecht team van dertig mensen (vijftig procent Israëli’s en vijftig procent Palestijnen) in vaste dienst werken

Reem Abboushi - Palestinian Businesswomen’s

ze met zo’n veertig vrijwilligers om een breed publiek te bereiken met

Association

de boodschap van samenwerking, begrip, co-existentie en hoop.

Reem Abboushi is directrice van Asala, een organisatie die Palestijnse vrouwen in armoede ondersteunt met financiële en niet-financiële

Vrede maken is een emotioneel product

middelen. Het uitgangspunt is simpel: economische onafhankelijkheid

‘Mijn grootste uitdaging is dat veel dagelijkse werkzaamheden

voor vrouwen bereikt meer dan alleen financiële zelfstandigheid. Het

afhankelijk zijn van de buitenwereld. Het kostte me tijd, komen-

zorgt ook voor zelfvertrouwen in familiare omgeving en daarmee een

de uit het bedrijfsleven, om te begrijpen dat het hier net zo zeer

grotere participatie in de maatschappij.

om het proces gaat als om het eindproduct. Dat is heel anders dan het bedrijfsleven, waar alles om geld draait. Het heeft geen

Abboushi is directrice van Asala. Een ngo die inmiddels meer dan

zin om alles te snel te willen, want ons product is emotioneel en

twee miljoen euro heeft geïnvesteerd in Palestijnse vrouwen in de

emoties kosten tijd. Als er iets aan de hand is in de politiek - en

periferie. Door economische empowerment creëren ze een veel bredere

dat is heel vaak zo - heeft dat een enorme invloed op de atmo-

onafhankelijkheid voor de vrouwen.

sfeer en op ons werk. Momenteel zitten we eerder in een politiek vacuüm, en ook dat heeft enorme invloed. We moeten hard zoeken naar positief nieuws en dat is schaars momenteel.’

Ondernemerschap als emancipatiemiddel Asala heeft ervoor gekozen zich met name op vrouwen te richten. De organisatie leidt vrouwen lokaal op in beroepen in

Eindeloze struggle voor geld

de agrarische sector, nijverheid (bijvoorbeeld het houden van

‘Overleven als ngo betekent een constant struggle voor geld.

naaiateliers) en de kleine diensten (bijvoorbeeld het oprichten

Radio Shalom bouwt voor het grootste deel op giften, ongeveer

van een kappersschool). Abboushi: ‘Er is nog veel te doen aan

109

We verzamelen ideeën en verhalen die een andere dialoog op gang brengen.

negentig procent van alle kosten gedekt worden, zoals vervoer, personeel, onkosten. De overige tien procent komt van donoren. Het bestuur van Asala werkt gestaag naar een volledig duurzaam model, maar wil dat niet overhaasten. ‘De nadruk die de internationale gemeenschap legt op commercieel werken kan ons werk beschadigen. Het volledig vercommercialiseren van de ondersteuningsmarkt kan ertoe leiden dat de projecten die wij ondersteunen, geselecteerd worden op hun haalbaarheid in de eerste plaats en niet op de behoefte van arme Palestijnse vrouwen. We zijn een ontwikkelingsorganisatie. We kunnen en willen niet concurreren met commerciële banken, die in de eerste plaats op winst uit zijn en niet op het ontwikkelen van een groep die het nodig heeft.’ Netwerken bouwen ‘Wat we nu doen, is Business Clubs opzetten in de dorpen waar Asala werkt. Vrouwen helpen elkaar hier met issues, vormen een netwerk, delen kennis, bespreken zaken waar ze tegenaan lopen. Ze kunnen in de toekomst ook gezamenlijk hun belangen verdedigen door middel van advocacy.’

het verbeteren van de positie van Palestijnse vrouwen. Zo is er nog steeds sprake van veel huiselijk geweld, zijn vrouwen relatief weinig politiek actief en weinig – zichtbaar - economisch

Lessen die Corline leerde van de Westbank ‘Veel van de werkwijzen herinneren me aan mijn tijd als orga-

actief. In de meer afgelegen gebieden wonen veel vrouwen die

nisatieadviseur bij Kennisland: de kracht van lokaal werken,

niet of slecht kunnen lezen en schrijven. Wij merken dat hulp

empoweren van onderop, werken met de doelgroep zelf, het

bij economische empowerment ook van grote invloed is op hun

bijdragen aan democratie door te leren beslissen over basale

dagelijks leven. Vrouwen gaan bijvoorbeeld zelf de deur uit

zaken in het dagelijks even, zoals Asala doet. Het bouwen van

om inkopen te doen, terwijl ze eerder afhankelijk waren van

netwerken waarbij mensen van elkaar kunnen leren, samen-

hun echtgenoten. Ze doen financiële transacties, hebben con-

werken met onderwijsinstituten en bestaande organisaties, het

tact met klanten. En wanneer ze keuzes kunnen maken voor

maken van plekken waar mensen bij elkaar kunnen komen,

hun bedrijf, kunnen ze dat ook in hun privéleven. Uiteindelijk

zoals Spark en Bazinga.

draagt dat zelfs bij aan democratie. Je kunt niet verwachten dat

Daarnaast heb ik door deze gesprekken alleen maar meer

een vrouw democratie begrijpt als ze niet gewend is te beslissen

respect gekregen voor mensen die met geduld en liefde leiding

wanneer en met wie ze de deur uitgaat.’

geven aan complexe en emotionele bedrijfsstructuren. Waar je einddoel iets precairs is als emancipatie of zelfs vrede, is de

Het voordeel van werken met vrouwen ‘Vrouwen zijn voor ons als investeerders een aantrekkelijke

ontwikkeling van een proces misschien wel belangrijker dan het eindproduct. Wanneer je besluit om ondernemer te worden

doelgroep om mee te werken. Ze zijn trouw en gecommitteerd

binnen de Palestijnse cultuur, heb je niet alleen te maken met

aan het werk dat ze doen. Als we ze geld lenen, kunnen we erop

de standaard vragen als ondernemer, maar werk je tegelijkertijd

vertrouwen dat de leningen worden terugbetaald. En juist ver-

aan empowerment voor vrouwen, het doorbreken van traditio-

trouwen is bij de informele manier van leningen verstrekken

nele familieculturen, het vormgeven van een infrastructuur van

vaak een issue.’

een land. Laten we deze mensen in de gaten houden. Er gebeuren

Het businessmodel van Asala Asala heeft voor negentig procent een duurzaam model en kiest er nadrukkelijk voor om nog voor een deel met donoren te werken. Met de rente op de leningen die Asala verstrekt, kan

110

QPQ | 1 • 2011

grootste dingen die soms ondergesneeuwd raken door schreeuwende media. Een laatste boodschap aan de wereld, vroeg ik aan Mohammad: ‘Stop donating to Palestine, start investing!’ ◆

180º

‘Opererende vrachtwagenchauffeur’ Gedurende zijn halve leven was Laurens de Graauw (45) internationaal vrachtwagenchauffeur. Nu wijdt hij zich volledig aan Meds on Wheels. Deze door hem opgerichte organisatie werkt aan de realisatie van een mobiele operatiekamer in een vrachtwagentrailer.

Tekst: Eva Prins | Fotografie: Frank Groeliken ‘Ergens in 2000 las ik het boek ‘Mijn woestijn’ van Waris Dirie. Zij

en Zuidelijk Afrika. Prachtig werk, maar die markt was ingestort.

beschrijft onder meer hoe in Somalië oudere mensen met staar volle-

Ik kwam steeds dichter bij huis te rijden en dat is niet mijn ding.

dig blind worden door onhygiënische en slecht uitgevoerde operaties

Ik besloot te stoppen en aan de slag te gaan als onderhoudsmonteur.

met botte scheermesjes. Toen ik dat las, wist ik: een operatiekamer in

Zo had ik tijd om mijn eigen idee verder uit te werken. Inmiddels ligt

een vrachtwagentrailer – dat is de oplossing. Zo’n rijdende OK kan

het ontwerp er en zijn we hard bezig afnemers en investeerders te vin-

door hulporganisaties worden gebruikt in de moeilijkst begaanbare

den zodat de OK gebouwd en gebruikt kan worden. Mijn baan heb ik

gebieden.

opgezegd, sinds anderhalf jaar ben ik fulltime voor Meds on Wheels

Jarenlang heb ik met het idee in mijn hoofd rondgelopen, tot ik het op een dag voor het eerst aan iemand - een onbekende - vertelde. Hij

aan het werk. Het is een lange en moeilijke weg, maar ik ben nog nooit iemand tegengekomen die niet enthousiast is over het idee.’◆

zei dat ik het op papier moest zetten. Dat was in 2007. Alles kwam toen zo’n beetje samen. Als vrachtwagenchauffeur had ik ruim 23 jaar

Wil jij ook je verhaal vertellen? Mail naar: petra@qpq-magazine.nl

over de hele wereld gezworven, door de voormalig Sovjet-Unie, Noord

111

112

QPQ | 1 • 2011

De woonwijk als ondernemer energiebedrijf De inwoners van een Culemborgse wijk kochten samen een warmtecentrale. Het verhaal van Thermo Bello gaat over een sociaal experiment: wijkbewoners pionieren met een nieuwe samenlevingsvorm waarin ze zelf invloed hebben op hun leefomgeving. Directeur Gerwin Verschuur: â&#x20AC;&#x2DC;Sommige wijkbewoners waren doodsbenauwd dat de hele expeditie zou uitlopen op een mislukking.â&#x20AC;&#x2122; Tekst: Catrien Spijkerman | Fotografie: Marius Roos

113

De achtertuin van Gerwin Verschuur kijkt uit op een warmtecentrale. In zijn woonkamer schenkt Verschuur kruidenthee

Expertise en fanatisme Verschuur wil maar zeggen: Thermo Bello was een logische

genaamd Levensvreugde en terwijl hij praat, knikt hij zijn

stap. Het sloot aan bij de manier van denken en doen die de

hoofd af en toe in de richting van het grote gebouw achter hem.

wijkbewoners al hadden. Toen Vitens de warmtecentrale te

Die warmtecentrale in zijn achtertuin is van hem. Dat wil zeg-

koop zette, sprong een groepje voortvarende wijkbewoners daar

gen, hij is de directeur van energiebedrijf Thermo Bello, de hele

dan ook meteen bovenop. Ze gingen serieus onderzoeken of

woonwijk is eigenaar. Twee jaar geleden kochten de bewoners

overname rendabel en realistisch was. Ze noemden zich “het

het warmtenet van drinkwaterbedrijf Vitens. Vitens wilde ervan

projectteam”. Het waren niet de minsten, verzekert Verschuur.

af, de bewoners van de wijk EVA/Lanxmeer in Culemborg

Het team bestond uit een werktuigbouwkundige, een natuur-

w ilden niet afhankelijk zijn van grote energiebedrijven.

kundige, een database-expert en een boekhouder. ‘Senioren met tijd, die bovendien in hun werkzame leven veel ervaring

EVA/Lanxmeer is een “proeftuin van maatschappelijke vernieuwing”, vertelt de website over de nieuwbouwwijk.

114

hadden opgedaan die nu van pas kwam.’ De boekhouder schreef een ‘prachtig exploitatieplan’, de

‘Wij pionieren met een nieuwe samenlevingsvorm, waarin

werktuigbouwkundige stelde een helder bedrijfsplan op. Vitens

je zelf je eigen leefomgeving vorm kunt geven en bereid bent

was onder de indruk van de expertise en gecharmeerd door het

daar ook verantwoordelijkheid voor te dragen’, vat Verschuur

fanatisme. Ze liet de verkoopprijs zakken – niet alleen vanwege

samen. Zo is Verschuur zelf voor één twintigste eigenaar van de

het charisma van het projectteam. Het projectteam had er veel

gezamenlijke tuin. Jaren geleden al, drongen de bewoners er bij

werk aan alle bedrijfsinformatie te verzamelen en concludeerde

de gemeente op aan zelf het openbaar groen te mogen beheren.

dat het een beetje een zooitje was bij het drinkwaterbedrijf. Dat

De gemeente zou niet verder komen dan gras te maaien en

wist Vitens zelf stiekem ook wel, de administratie was bijvoor-

te schoffelen, terwijl de bewoners veel ambitieuzere plannen

beeld bepaald niet op orde. Elke andere potentiële koper was

hadden. Daarom richtten ze een rechtspersoon op en onder

gillend weggelopen, denkt Verschuur. Maar het projectteam

tekenden ze een contract met de gemeente.

ploegde stug door. En Vitens wilde er graag vanaf.

QPQ | 1 • 2011

Terwijl het projectteam diepgravend onderzoek deed, zaten sommige wijkbewoners peentjes te zweten, vertelt Verschuur. ‘Ze waren doodsbenauwd dat de hele expeditie zou uitlopen op een mislukking. Het was immers de tijd waarin grote jongens als Essent en Nuon aankondigden uit te breiden naar het buitenland, omdat ze meenden dat de Nederlandse markt te klein voor hen was. En dan kon het voor ons als klein wijkje zeker wél rendabel zijn? Sommige buurtbewoners waren bang voor een faillissement, of vreesden zonder verwarming te komen te zitten.’ Om meer bewoners bij het project te betrekken, werd een nieuwe vereniging met werkgroepen opgezet, een bekend fenomeen in EVA/Lanxmeer. Bij deze Vereniging Onderzoek Exploitatie Warmtenet (VOEW) meldden zich 68 wijkbewoners aan. Ruziënde wijkbewoners Ondertussen voerde Vitens de druk op. Het bedrijf wilde de garantie dat er draagvlak was in de wijk en eiste een intentieverklaring van het bestuur van de Bewonersvereniging EVA/ Lanxmeer (BEL). Het BEL-bestuur durfde de grote verantwoordelijkheid echter niet te dragen. De spanningen tussen de mannen van het projectteam en het BEL-bestuur liepen hoog op. Het projectteam wilde dat het BEL-bestuur tekende, het bestuur vond dat het projectteam veel te hard van stapel was gelopen en had het gevoel de controle te zijn verloren. De wijk waar alles altijd samen werd beslist, was diep verdeeld. Dat was het moment dat Verschuur ten tonele verscheen. ‘Ik was toen al erg actief in twee werkgroepen en speelde een steeds belangrijkere rol in het project. Ik was een soort rising star.’ Samen met zijn buurman sprong hij tussen de ruziënde partijen. ‘We concludeerden dat de verantwoordelijkheid niet bij de BEL-bestuurders lag, maar bij álle wijkbewoners.’ Daarom werd een enquête gehouden en werd er gestemd in de algemene ledenvergadering. Met 73 stemmen voor, twee tegen en zes onthoudingen, stemden de wijkbewoners met de overname in. De intentieverklaring van de BEL-bestuurders is er nooit gekomen. Één aprilgrap Op 1 april 2009 namen de wijkbewoners de warmtecentrale over. Elders in het land dacht men dat het een 1-april grap was. De overnamesom van 150.000 euro kreeg Thermo Bello bij elkaar door een lening af te sluiten bij de bank, waarbij de gemeente garant stond. Er werd voor 85.000 euro aan aandelen verkocht aan wijkbewoners en bedrijven. Het projectteam legde samen 18.000 euro in. De samenstelling van het projectteam was inmiddels drastisch veranderd. De boekhouder was in de zomer uit het project gestapt. ‘Ik ben niet bestand tegen

115

Wij passen niet in het kader waar de overheid ons in wil proppen.

dit geweld’, zei hij. De spanningen in de wijk waren hem te veel geworden. Ook de werktuigbouwkundige was vertrokken, hij verhuisde naar Duitsland. Maar dat stond al langer gepland. De vacature werd opgevuld door Verschuur. Ieder van hen legde 6.000 euro in. Verschuur: ‘Dat heet ondernemen: bereid zijn je nek uit te steken. Je wilt iets, dan zijn dat de consequenties. Geld volgt altijd de idealen.’ Thermo Bello verwarmt sindsdien 170 huishoudens en zeven bedrijven in de wijk EVA/Lanxmeer. In de centrale wordt met behulp van een warmtepomp warmte onttrokken aan vers drinkwater, waardoor het wijkverwarmingscircuit opwarmt. Vervolgens wordt het warme water via een ondergronds waterleidingnet naar de huizen gedistribueerd. Het warme water verwarmt de huizen, afgekoeld water keert weer terug naar de centrale. Machtstrijd Verschuur is nu nog algemeen directeur en samen met de twee andere projectteamleden grootaandeelhouder van de besloten vennootschap Thermo Bello. In theorie is Verschuur de baas. Niemand kan hem ontslaan, alleen hijzelf. De BV was nodig om op te starten, legt Verschuur uit, zodat je niet voor ieder detail toestemming hoeft te vragen aan iedereen. Dit jaar verandert die juridische constructie in een model waarin alle aandeel houders onderverdeeld in categorieën stemrecht krijgen. ‘Dan zijn we pas écht een warmtecentrale van de wijk. Mensen die voor een deel eigenaar zijn, hebben dan ook zeggenschap.’

Thermo Bello Tips • Bundel enthousiasme, kennis en ervaring in een ontwikkelteam dat de regie in handen heeft

De wijkbewoners werken samen in een holarchie, een model dat veronderstelt dat mensen vanuit hun intrinsieke motivatie vormgeven aan hun bestaan, vertelt Verschuur. ‘Anders dan in

• Stel een zakelijk bedrijfsplan op dat financiers kan overtuigen

een hiërarchie is er nauwelijks een dwingend gezag. De manier

• Betrek zowel voorals tegenstanders

waarop je tot besluiten komt is dus heel anders, namelijk in

• Wees bereid om te luisteren naar ideeën van anderen en sta twijfel

voortdurende onderhandeling.’

toe over de juistheid van je eigen ideeën

• Zorg voor voldoende draagvlak door te luisteren naar zorgen en behoeften, en door mensen te betrekken in het besluitvormingstraject

• Communiceer transparant over de plannen en geef mensen de

De vraag is of de overheid daar ook mee overweg kan. In 2009 werd de Warmtewet opgesteld, die consumenten beschermt tegen de monopoliemacht van warmtebedrijven. Verschuur: ‘Maar dat is hier helemaal niet aan de orde! Wij passen niet in

ruimte om daarop te reageren en mee te denken, dat vergroot het

het kader waar de overheid ons in wil proppen. Thermo Bello

draagvlak

wil bijvoorbeeld behalve warmte leveren, ook gezamenlijk

• Markeer en vier de mijlpalen. Je hebt altijd verschillende fasen: voor-

ondernemerschap en zelfsturing stimuleren en bijdragen aan de

verkenning, haalbaarheidsonderzoek, business planning, oprichting

overgang naar duurzame energie. De overheid verwacht dat ik

van een bedrijf, start van de exploitatie. De mijlpalen zijn belangrijk

mijn klanten een loer wil draaien. Maar wij staan op gelijke voet

om mensen die op wat meer afstand staan de mogelijkheid te bieden

met de klanten, we bepalen nota bene samen het tariefbeleid.’

om weer aan te sluiten

Toch valt ook Thermo Bello onder de Warmtewet en dat zorgt

116

QPQ | 1 • 2011

voor frustratie en beperkingen. ‘De overheid zou ruimte moeten geven aan dit soort initiatieven, maar ze is bang de controle

jammer. Heel jammer.’ Op de ALV hoorde Verschuur dat de vijf bewoners bang zijn

kwijt te raken. Uiteindelijk is het een machtstrijd. Mogen wij

dat Verschuur nu dwangmiddelen zal toepassen, door bijvoor-

medeschepper zijn van onze realiteit of moet de overheid alles

beeld een afsluitsom op te leggen. Maar zoiets is hij niet van

voor ons inrichten?’

plan. Intrinsieke motivatie kun je immers niet afdwingen, bovendien wil hij geen ontevreden buren. Aan de overige klan-

Afhakers Ondanks de frustrerende wetgeving gaat het goed met

ten schreef Verschuur een brief om hen ervan op de hoogte te stellen dat vijf bewoners waren afgehaakt. Sommigen hadden

Thermo Bello. Vorig jaar legde het bedrijf een ondergrondse

in de brief graag ook de prijzen van aardgas gezien, maar die

buis aan die de ene hoek van de wijk verbindt met de andere,

had Verschuur er bewust uitgelaten. ‘Duurzaam is nu een-

zodat de nog te bouwen huizen en appartementen allemaal

maal duurder dan gas. Thermo Bello werkt volgens het NMDA

worden aangesloten op het warmtenet. Maar het bedrijf had

principe: Niet Meer Dan Anders, we betalen niet meer dan een

in 2010 ook met een tegenvaller te kampen: vijf wijkbewoners

gemiddeld huishouden in Nederland. In de brief heb ik er nog

haakten af. Ze stapten over op aardgas, omdat dat goedkoper is.

even aan herinnerd: we wonen in een bijzondere wijk, we zijn

‘Ontzettend waardeloos’, zegt Verschuur. ‘Je zet gezamenlijk

deel van een bijzonder project. Willen we daar met zijn allen

een warmtebedrijf op en dan wil je ineens niet meer bij die

trots op zijn, of moeten we het kapot maken?’ De meeste men-

gezamenlijkheid horen!’ Hij vindt het maar moeilijk verteer-

sen in de wijk zijn wel ontvankelijk voor zo’n boodschap, weet

baar. Aardgas geeft meer CO2-uitstoot en de wijk heeft nota

Verschuur. Hij heeft daarom nog het volste vertrouwen in het

bene de doelstelling dat ieder huishouden niet meer dan veertig

project. ‘Hier wonen pioniers.’ ◆

Gigajoule verbruikt. ‘Daar ga je dan dus overheen. Dat vind ik

117

Edward van Vliet

118

QPQ | 1 â&#x20AC;˘ 2011

Coral Lodge in Mozambique

Vijf duurzame ontwerpen

Mooi en goed voor mens en milieu Duurzaamheid is een hot topic binnen de Nederlandse Designwereld. In 2009 werd de DOEN | Materiaalprijs in het leven geroepen om ontwerpen te stimuleren waarin vernieuwing en duurzaamheid de boventoon voeren. Creating a Caring Society was het thema van de Dutch Design Week 2010, eind oktober 2010 werd De Groene Offerte gelanceerd, een portal waar ontwerpers en opdrachtgevers die duurzaam willen werken elkaar kunnen vinden. QPQ Magazine was nieuwsgierig hoe productontwerpers hun steentje bijdragen aan een betere wereld en vroeg vijf van hen naar hun duurzaamste ontwerp. Tekst: Anne-Marie Poels

119

Piet Hein Eek Lotte van Laatum

99,13% plaatstalen kast en

KFHein meubilair

afvaltafel in staal

Ontwerper: Edward van Vliet

Ontwerper: Lotte van Laatum

Ontwerper: Piet Hein Eek

Duurzaam ontwerp: Coral Lodge in

Duurzaam ontwerp: KFHein meubilair

Duurzaam ontwerp: 99,13% plaatstalen

Mozambique Interieurontwerp voor hotels, dat is het

Duurzaamheid is het uitgangspunt van de ontwerppraktijk van Lotte van

Piet Hein Eek studeerde in 1990 af

handelskenmerk van Edward van Vliet.

Laatum. Afhankelijk van het project dat

met een sloophouten kast aan de Design

Niet alleen luxehotels, maar bijvoor-

ze uitvoert, denkt ze de ene keer voor-

Academy in Eindhoven. Ondertussen

beeld ook de keten van de Nederlandse

al na over het milieu en de andere keer

maakt hij nog altijd meubels van sloop-

Stayokay Jeugdherbergen. Daarin komt

over de sociale positie van de mensen

hout, maar ook lampen waarin hij zijden

alles samen waarmee Van Vliet bezig

die haar ontwerp uitvoeren. De boom-

dassen verwerkt, stalen kasten, vazen en

is: het ontwerpen van textiel – waar zijn

kast – gemaakt van het hout van zieke

ander vaatwerk van keramiek, crisismeu-

roots liggen – en tapijten, lampen en

Nederlandse Iepen – en de Bloeibank –

belen van goedkoop plaathout.

meubels. De ontwerper noemt de wereld

met traditioneel haakwerk door Turkse

zijn inspiratiebron en mengt in zijn ont-

vrouwen – zijn daar voorbeelden van.

Waarom dit ontwerp? Door zijn meubelen van sloophout wekt

werpen Oosterse en Westerse invloeden. Waarom dit ontwerp?

Eek de indruk een echte groene jongen

Van Laatum maakte het meubilair in

te zijn. Maar dat hij niet altijd werkt met

2009 in opdracht van het KFHein fonds,

nieuw geproduceerde materialen en dus

stond duurzaamheid centraal. Lokale aan

dat op breed, maatschappelijk vlak

het milieu weinig belast, is voor hem

nemers hebben het gebouwd. Ook nu drijft

Utrechtse organisaties steunt. De ont-

vooral een mooie bijkomstigheid. Zijn

het nog op de lokale arbeidsmarkt: de

werper werkte samen met Stichting Pet’je

eerste sloophouten kast maakte hij in

‘hospitality professionals’ worden ter plekke

Af, een door het fonds gesteunde week-

1990 ‘als reactie op de heersende hang

gezocht en opgeleid en het lokale midden-

endschool die de leefwereld van kinderen

naar perfectie’. En recycleren doet de ont-

en kleinbedrijf fungeert als toeleveran-

uit achterstandssituaties wil vergroten.

werper vooral om gebruik te maken van

cier. De meubels in het resort werden ter

Ze verwerkte tekeningen die de kinderen

al die mooie materialen die al voorhanden

plaatse gemaakt uit ook weer lokaal mate-

in de natuur maakten in de stof van de

zijn: sloophout, een stock van oude das-

riaal, zoals kokoshout. En er wordt zuinig

meubels. Het hout van de meubels komt

sen, gebruikte lampekapjes. Eek schuift

omgesprongen met energie. LED-lampen

van Staatsbosbeheer, dat voldoet aan de

dus de ‘99,13% plaatstalen kast’ naar

zorgen voor de verlichting en de aircon-

hoogste eisen voor sociaal, milieuvriende-

voren als duurzaamste ontwerp. Het gaat

ditioning is zo ontworpen dat alleen de

lijk en economisch verantwoord bosbe-

om 99,13%, omdat één plaat staal prak-

bedden gekoeld worden en de rest van de

heer. Van Laatum ontwierp de meubels

tisch helemaal in de kast verwerkt wordt.

kamer niet. In de nabije toekomst zullen

zo, dat die ook qua vorm rechtstreeks

Van wat rest worden doosjes gevormd,

bovendien zonnepanelen geplaatst worden

naar takken in de natuur terugverwijzen.

die vervolgens ook weer gebruikt worden.

Waarom dit ontwerp? Bij het ontwerp van dit luxe strandresort

voor duurzame energie.

120

kast en afvaltafel in staal

QPQ | 1 • 2011

Bijvoorbeeld om een tafel van te maken.

Bo Reudler Slow White serie

Ineke Hans Ahrend 380

Ontwerper: Bo Reudler

Ontwerper: Ineke Hans

Duurzaam ontwerp: Slow White serie

Duurzaam ontwerp: Ahrend 380

Bo Reudler studeerde in 2005 af aan de ArtEZ Hogeschool

Ineke Hans werkte na haar opleidingen aan de Hogeschool

voor de kunsten en heeft een studio in Amsterdam. Verhalen en

voor de Kunsten in Arnhem en de Royal Collage of Art in

verbeelding spelen in zijn poëtische ontwerpen een belangrijke

Londen drie jaar voor Habitat UK, voordat ze in 1998 haar

rol. Reudler noemt zichzelf geen eco-designer maar vindt het

eigen studio oprichtte. Ze ontwerpt meubels, lampen en aller-

wel belangrijk om producten te maken die compatibel zijn met

hande gebruiksvoorwerpen zoals serviesgoed, kinderspeelgoed,

natuur en mens. Hij boende onder meer het imago van bamboe

een laptoptas. Eenvoudige vormen en heldere kleuren springen

op met een lijn van exclusieve meubelen in dit toch vooral met

daarbij in het oog.

smakeloze tuinmeubelen geassocieerde materiaal. Waarom dit ontwerp? Waarom dit ontwerp? ‘Ik denk dat een groot deel van het duurzaamheidsvraagstuk

De Ahrend 380 is klein verpakt en heeft daarom qua vervoer een minimale impact op het milieu. De rug is gemaakt uit

terug te brengen is tot het simpele feit dat we de verbinding zijn

gerecyclede petflessen en als de stoel ‘opgebruikt’ is, kunnen

kwijtgeraakt met onze omgeving, de seizoenen, de natuur. Ik

rug en zitting terug in de kringloop. Ze zijn in dertig seconden

betrapte mezelf er op dat ik alleen nog maar achter de computer

uit elkaar te halen en er werd bewust geen metaal in gebruikt

zat en mijn inspiratie indirect haalde uit afbeeldingen op Google.’

– allebei belangrijk bij recycleren. Toch is dat recycleren

Voor de Slow White serie gooide Reudler het roer om en zocht

voor Hans niet heiligmakend: ‘Ik zag ooit een voorbeeld van

hij inspiratie in lokale bossen. Hij verzamelde afgevallen takken

een stoeltje dat tot stand kwam volgens het Cradle to Cradle-

waarin hij tafelpoten, rugleuningen en dergelijke zag en liet die

principe. Maar het was zo lelijk dat ik dacht, what a waste of

een jaar drogen. De meubels zijn bepaald door de vorm van de

material. Dat iets duurzaam is, betekent voor mij vooral dat

takken, Reudler ontwierp aan de hand van snelle schetsen. Ze zijn

het mooi en functioneel is en daardoor jaren mee kan. Zoals

afgewerkt met een hoogglans lijnolieverf – een verf die opgebouwd

de Ahrend stoel, die heeft een stevige maar toch flexibele rug,

is uit natuurlijke en hernieuwbare ingrediënten. De naam Slow

waardoor die lekker zit. De stoel is stapelbaar en – bedoeld voor

White verwijst naar de kleur en naar het trage ontstaansproces

bedrijfsrestaurants, vergaderzalen en dergelijke – ziet er ook

van de meubels.

mooi uit als meerdere bij elkaar staan.’ ◆

121

Ontwerp en tekst: Ingrid Robers

122

QPQ | 1 â&#x20AC;˘ 2011

123

Ophouden met Problematiseren Tekst: Paul Iske

In januari werd ik vijftig jaar. Een vriend van

en andere producten en diensten worden

mij probeerde mij gerust te stellen. ‘Paul, je

ingezet die bijdragen aan een – verlengde

bent ouder dan je ooit geweest bent, maar

- zelfstandigheid van de mens. Bedrijven

jonger dan je ooit zult zijn!’ Tsja… Het geeft

die hieraan kunnen bijdragen, vind je in vele

wel een nieuwe betekenis aan een project

sectoren zoals voedingsmiddelen, telecom,

waarbij ik betrokken ben. Het draagt de titel

banken en verzekeringen, toerisme, trans-

‘Onbezorgd Ouder Worden’ en het doel ervan

port, huisvesting. Wanneer deze bedrijven

is mensen in staat te stellen zo lang mogelijk

grensoverschrijdend gaan samenwerken,

de regie over hun eigen leven te kunnen laten

biedt de doelgroep van de ouderen gewel

houden. Dat kan door omgevingen aan te

dige nieuwe kansen om met innovatieve

bieden, waarin technische, sociale, financiële

oplossingen te komen. Hieraan kan enerzijds flink verdiend worden, terwijl anderzijds het leven veel langer aangenaam en met grotere zelfstandigheid kan worden voortgezet. Wanneer op die manier naar de vergrijzing wordt gekeken, zien we niet alleen problemen rond pensioenen of tekorten op de arbeidsmarkt en verzorging, maar ook een ontwikkeling die er gewoon is en waarop ingespeeld kan worden (hoewel over twintig jaar de bevolkingsopbouw weer heel anders zal zijn). Door met slimme oplossingen te komen, samen te werken en kansen te zien, kan in principe op elke situatie worden ingespeeld. In dit geval hebben we ook nog eens het voordeel dat de ontwikkelingen buitengewoon voorspelbaar zijn. Het belangrijkste element in dit verhaal is het positief en creatief denken. Helaas is het zo dat in Nederland vooral aandacht besteed wordt aan problemen. We zijn in dat opzicht een zorgelijk volk. Dingen die goed gaan, behoeven geen aandacht, getuige de uitspraak: ‘Geen bericht is goed bericht’, wat in werkelijkheid vaak wordt

Paul Iske is Chief Dialogues Officer bij ABN AMRO en oprichter

Zo vernam ik een tijdje geleden dat de

van het Instituut voor Briljante

overheid geld ter beschikking wil stellen

Mislukkingen. Voor QPQ schrijft

voor meer begeleiding van hoogbegaafde

hij columns over de veranderende

kinderen. Nu mag je van die term denken

maatschappij.

124

omgedraaid: ‘Goed bericht is geen bericht’.

QPQ | 1 • 2011

column

Zo redenerend wordt ook een vijftigste verjaardag nog meer een kwestie van genieten van het moois dat je hebt, had én zult hebben!

wat je wilt, maar op zich word ik blij van het

Dat lukt alleen maar wanneer je kijkt naar

erkennen, ontwikkelen en ondersteunen van

de mogelijkheden die je hebt en zoekt naar

talent. Daar worden we met zijn allen beter

manieren om die te benutten. Dan helpt het

van. Of het nu gaat om denkers, sporters,

niet om je zelf zielig te vinden of om zielig

kunstenaars, zakenmensen, artiesten of wat

gevonden te worden. Dan kom je niet pas in

dan ook. Maar wat was nu het argument dat

beweging als je de situatie geproblematiseerd

werd aangevoerd om deze investering in

hebt, want dat is niet nodig. Dat station ben je

hoogbegaafde kinderen te doen: ‘We moeten

al lang gepasseerd. Dus net als bij het project

extra voorzieningen voor deze groep treffen,

‘Onbezorgd Ouder Worden’ raad ik iedereen

anders gaan ze zich vervelen en veroorza-

aan om problemen niet te ontkennen, maar

ken ze problemen in de klas.’ Kortom, geen

om de veranderingen te zien als kansen en

argumenten op basis van kansen en benutten

vanuit het positieve perspectief te kijken naar

van talent, maar een onderbouwing op basis

acties. Daarbij helpt het zeker om dat te doen

van problematiseren. Dan krijg je aandacht en

in samenwerking met andere partijen. Tussen

komen mensen en overheden in beweging. En

alle verschillende perspectieven zijn er vast

dat vind ik jammer en onterecht.

wel een paar te vinden die het positieve en

Kijken we naar landen en mensen die het

constructieve helder laten zien en dat is toch

echt moeilijk hebben, dan zie je vaak een

inspirerender dan voortdurend de last van de

oerondernemerschap naar boven komen.

hele wereld op je nemen. ◆

125

126

QPQ | 1 • 2011

Van positieve impact, klinkende euro’s en vertrouwen

Meten is weten De impact van je ondernemers activiteiten is als een rij omvallende dominostenen. Het één leidt tot het ander. Wanneer sociaal ondernemers in zorg en cultuur dit dominoeffect inzichtelijk maken, trekken ze investeerders sneller over de streep. Want de winst daalt niet altijd in je eigen straatje neer. Tekst: Jolanda Breur

127

Het effect van een “groene” of schone techniek is eenvoudiger aan te tonen. Je kunt meten of een ziekenhuis minder elektriciteit verbruikt of minder afval produceert. En deze meetbaarheid willen subsidiegevers zien. Sociaal ondernemers die een schone techniek op de markt

teur van Start Foundation. ‘Ambtenaren spelen allemaal met

willen zetten, boren gemakkelijker geld aan dan collega’s

hun eigen subsidiepotjes, maar kijken niet over de schutting.

met plannen in de zorg- of cultuursector. ‘Niet zo gek’, vindt

Ze vergeten dat de werkelijkheid niet in hokjes te verdelen is.’

Wilfred Dolfsma, hoogleraar innovatie aan Rijksuniversiteit

Hij doelt op resultaten die verder reiken dan de oorspronkelijke

Groningen. ‘Het effect van een “groene” of schone techniek is

ambities van ondernemers. Deze kunnen ook financieel gunstig

eenvoudiger aan te tonen. Je kunt meten of een ziekenhuis min-

zijn. “Zijn” Start Foundation financiert bedrijven en projecten

der elektriciteit verbruikt of minder afval produceert. En deze

die kansarme Nederlanders aan het werk helpen. Het draait bij

meetbaarheid willen subsidiegevers zien.’ Begrijpelijk, volgens

dit fonds om werkgelegenheid. Toch kijkt het fonds serieus naar

hem, want de overheid moet haar uitgave van publiek geld wel

neveneffecten. ‘De Haarlemse Stichting De Schalm scoorde

verantwoorden. Daarom is het lastig als sociaal ondernemers,

mager toen ik daar ooit de effectiviteit van hun werkgelegen-

die niet met schone technologie bezig zijn, zich “duurzaam” of

heidsprojecten mat.’ Daarom kregen ze ook subsidie, zegt

“groen” noemen, aldus Dolfsma. ‘Deze feel-good-thema’s op

Verhoeven. Want ze toonden wél aan dat de zorgconsumptie

één hoop vegen, is verwarrend. Zo wordt het begrip duurzaam-

van hun cliënten drastisch was afgenomen. Verhoeven vertelt

heid opgerekt, evenals de criteria voor subsidieaanvragen in

dat de werknemers in een regelmatig dagritme kwamen en

die hoek. De groep aanvragers groeit dan en het misbruik van

vaardigheden aangeleerd kregen. ‘Er was een causaal verband

dit geld ligt op de loer. Vooral als de resultaten slecht te meten

tussen deelname aan het project en de afgenomen behoefte aan

zijn.’ Dolfsma ziet het somber in voor de “softe,” sociale sector.

medicijnen en doktersconsulten. De subsidieambtenaar van

‘Het huidige kabinet is spaarzaam met subsidies voor duurzame

afdeling Sociale Zaken zal mokkend achter zijn bureau hebben

initiatieven en wil flink bezuinigen. Dat vergt van de aanvra-

geconstateerd dat uiteindelijk slechts enkelen van de twintig

gers nog meer transparantie en informatie.’

mensen aan werk geholpen waren. Maar die van afdeling Gezondheidszorg had geen idee van zijn winst. De opbrengst

Ander straatje

daalt niet altijd in het straatje neer waar je investeerde.’

Wordt het geen tijd dat subsidieverstrekkers en investeerders verder kijken dan hun neus lang is? Want gaat het om de directe opbrengst, de klinkende euro’s die in de boeken nauwkeurig te

128

Sociaal én financieel De winst verdwijnt dus van de radar wanneer die op een

volgen zijn? Of gaat het om een positieve impact op de samen-

andere plek in de samenleving landt. Voor sociaal ondernemers

leving? Voer voor politicologen, meent Dolfsma. Een politieke

dus zaak om duidelijk te maken welk voordeel hun activiteiten

verplichting voor onze bestuurders, vindt Jos Verhoeven, direc-

opleveren, hoe ze dat in kaart brengen en wie er wat aan heeft.

QPQ | 1 • 2011

Verhoeven krijgt regelmatig slecht onderbouwde investerings-

vele miljoenen aan subsidies. ‘Mensen staan er vaak niet bij stil

verzoeken onder ogen. ‘Die berusten dikwijls op aannames.

dat slechts een klein percentage van deze duurzame vernieu-

Zodra we de verzoeken fileren, blijkt het vaak natte vingerwerk

wingen gebruikt wordt. Terwijl men moppert over de kosten als

te zijn, waarna de sociaal ondernemers met hun mond vol tan-

een sociale vernieuwing niet aanslaat.’

den zitten.’ Hij vertelt dat aanvragers soms factoren als uitval vergeten. ‘Productieverlies, medewerkers die niet mee kunnen komen, een te hoog ingeschat productieniveau. En kun je aan

Vertrouwen ‘Je kunt een elektrische auto ontwikkelen, maar dan zit er nog

de juiste mensen komen?’ Want, zegt hij, naast werkgelegen-

niemand in.’ Rob Weterings is aan het woord. Hij is adviseur

heid bieden, moet je ook produceren of dienstverlenen. Sociale

duurzaamheid bij kennisorganisatie TNO en vindt de impact van

ondernemingen zijn volgens hem hybride bedrijven. ‘Als je te

duurzame, technologische vernieuwing niet zo makkelijk meet-

veel nadruk legt op het sociale karakter en niet genoeg op de

baar. ‘Techniek is slechts een onderdeel van zo’n innovatie. Het

economische kant, is je onderneming geen lang leven bescho-

draait om een heel systeem van mensen, netwerken, gedrag en

ren. Tenzij je steeds subsidiekanalen weet aan te boren. Maar

cultuur dat in beweging komt. Dan ben je er niet door te meten

dat is geen duurzame strategie.’

of je sneller, schoner en meer produceert. We leven niet in een

Sociaal financier Mark Hillen kent dit probleem. Hij hoort

laboratorium.’ Volgens hem gaat het er om, hoe de samenle-

ondernemers regelmatig zeggen dat ze zorgen voor social return

ving reageert op een vernieuwing. ‘In de media werden onlangs

on investment waardoor ze financial return niet nodig vinden.

breed uitgemeten wat de relatieve nadelen zijn van elektrische

‘Dat de wereld beter wordt van jouw activiteiten, is niet vol-

auto’s. Potentiële kopers gaan twijfelen, waardoor de kans op

doende. Je hebt een verdienmodel nodig, een duurzame aan-

succes voor deze vernieuwing verkleind wordt.’ Vertrouwen is het

pak. Anders ben je een goed doel, waarvoor je overigens ook

toverwoord, maar dat is moeilijk in cijfers uit te drukken, zegt

kunt kiezen.’ Ook Hillen denkt dat sociaal ondernemers mak-

Weterings. Daarnaast gaat het bij duurzame ontwikkeling vooral

kelijker financiers vinden als ze hun sociale impact inzichtelijk

om de toekomst. ‘Je brengt pas een nieuw, duurzaam materiaal

en meetbaar maken.

op de markt als je een idee hebt hoeveel we hiervan nodig zullen hebben. Daarvoor moet je trends kunnen inschatten en dat doen

Onvoorspelbare uitkomst Toch zegt een meetbare, sociale impact nog niets over het

investeerders ook. Gaan we ouderen in de toekomst in groot schalige centra opvangen of worden ze in hun eigen omgeving

resultaat. ‘Onvoorspelbaar’, meent Verhoeven, ‘je hebt hooguit

oud? In het laatste geval zijn zelfredzaamheid en hulp centrale

een indicatie.’ Start Foundation helpt een bedrijf dat schroot-

begrippen. Deze vraag is belangrijk als je wilt innoveren in de

fietsen gaat opknappen en die fietsen wil verkopen aan

zorg.’ Maar of het nu gaat om techniek of cultuur, een bedrijfs-

studenten. Het doel is probleemjongeren aan het werk te

plan moet volgens Weterings zo concreet mogelijk zijn.

helpen. De stichting verwacht daarnaast dat studenten meer gaan fietsen, want: ‘het zijn nette fietsen voor nette, vast

Financiers

gestelde prijzen’. Goed voor het milieu en, denkt de direc-

Wat is de motivatie van de financier? Een combinatie van

teur, studenten zullen minder snel gestolen fietsen kopen.

belang, betrokkenheid en emotie, weet Mark Hillen. ‘Ik heb

‘Dat k unnen we meten door te onderzoeken hoeveel fietsen

iets met Afrika, dus financier ik daar projecten. Niet in Latijns-

per jaar worden gestolen. Neemt dit aantal af en zo ja, komt

Amerika.’ Zijn tip: ‘Zoek een investeerder die affiniteit heeft

dat door het project? Daarvoor kun je studenten interviewen.’

met jouw doel als ondernemer.’ Als Hillen moet kiezen tussen

Wanneer de resultaten van de neveneffecten gunstig zijn, kan

twee Afrikaanse projecten zal hij gaan voor dat met de groot-

Start besluiten met het project door te gaan. Ook als het aantal

ste impact. Lastig meten in Afrika, maar ook hij benadrukt

werkende probleemjongeren tegenvalt. Of de stichting brengt

het belang van vertrouwen. ‘Wie zijn er bij betrokken? Stel een

het bedrijf onder bij een andere, beter passende investeerder.

goede raad van advies samen met mensen die hun reputatie

Verhoeven: ‘We hebben tenslotte een profiel: kansarmen werk

aan jou willen verbinden. Noem vijf namen van personen die

bieden.’ Hij beaamt dat de resultaten van een onderneming in

jou een goede – en niet alleen een enthousiaste - ondernemer

schone techniek eenvoudiger te meten zijn. Maar volgens hem

vinden. Want het gaat uiteindelijk om wat er van de plannen

kost de ontwikkeling van groene technologie de gemeenschap

terecht komt.’ ◆

129

tuin!

QPQ kiest voor de tuin In de tuin werken, zitten of hangen werkt niet alleen ontspannend, maar kan ook nog duurzaam en volgens de laatste trends worden gedaan. En het is spelen voor volwassenen.

Oud vrachtwagenzeil wordt niet alleen gebruikt om kekke tassen van te maken, designer Lotte Dekker ontwierp er een speelhuisje voor kinderen mee.

Zon, regen, wind. De natuurlijke

www.lottedekker.nl

elementen zorgen ervoor dat deze lamp van bijenwas nooit hetzelfde is. Het LEDlampje verspreid een warme gele gloed. www.jetscholte.nl

In cocreatie met de Indiase bevolking ontwierp Thies Timmermans bamboetuinmeubelen. Alleen lokale technieken, know-how en werkkrachten werden gebruikt. www.arteko.nl Voor iedere gelegenheid een passende boom. Geef bijvoorbeeld eens een appelboom cadeau als je de taal van de liefde wilt spreken. Eens wat anders dan een bosje rozen. www.geefeenboomje.nl

Deze hangende regenton vangt regen op in de groene gieter. Na een flukse bui komt de rest van het water in het reservoir terecht. Met handig kraantje om bij te vullen. www.basvanderveer.nl

Daar houden wij nu van: álles hergebruiken. Deze handgeblazen kas voor op de vensterbank, vul je met zaden en pitten uit het keukenafval. De zon – plus een beetje water - doen de rest. www.frederiketop.nl

Styling: Irene van Ophoven

131

Je leert denken met een bochtje Als sociaal ondernemer moet je wel creatief zijn, het is tenslotte geen gespreid bedje waarin je terecht komt. Creatief denken kun je leren, is een gedachte die steeds meer aanhang krijgt. Maar hoe doe je dat nu? Tekst: Roos Menkhorst

132

QPQ | 1 â&#x20AC;˘ 2011

Je bent als ondernemer altijd op zoek naar iets anders, iets nieuws. Maar tegelijkertijd moet het een doorwrocht idee zijn, een idee dat niet omvalt.

Ideeën komen soms aanwaaien: onaangekondigd en zonder

en multinationals. Vandael: ‘Iedereen is in meer of mindere

enige aanleiding. Je zit op de fiets, het regent en plotseling weet

mate creatief. Creatief denken is een levenshouding die je kunt

je: ‘Ik heb het!’ Het liefst stop je direct om je idee vast te leggen.

aanleren. Maar bij veel volwassen is het vermogen tot creatief

De angst bestaat immers dat alles weer net zo hard wegwaait uit

denken weggezonken. Een kind gaat op ontdekking, vindt en

je hoofd. Helaas zijn dit soort momenten voor de meeste mensen

ziet van alles. Hij zet een paar krabbels op papier en opeens

op twee handen te tellen. En wachten op een lumineuze inval is

staat daar een prachtig dier. Kijk eens papa, wat ik heb gemaakt!,

niet iets wat ambitieuze ondernemers graag doen.

roept hij uit. Maar de vader ziet het niet meer, hij ziet alleen

Creatief denken kun je oefenen, stelt een groeiende groep mensen die zich met het onderwerp bezig houdt. ‘We moeten het

een paar krassen.’ De Crearrangeur zit in de lobby van een hotel in het Zeeuwse

in dit land hebben van onze brains. Om te overleven moeten we

dorpje Schuddebeurs. Twintig deelnemers verdiepen zich hier

innovatief zijn en creativiteit is de poort tot innovatie’, stelt Belg

de komende twee dagen in het toepassen van creatieve denk-

Mark Vandael. Hij noemt zichzelf Crearrangeur. Vandael werkt

technieken. Ze komen uit alle hoeken van het land, maar één

bij het Centrum voor de Ontwikkeling van het Creatief Denken

ding hebben ze gemeen: ze willen creativiteit leren toepassen

(COCD), waar hij onder meer trainingen geeft en workshops

in hun eigen werksituatie. De cursisten hebben uiteenlopende

organiseert. Al ruim dertig jaar houdt de Vlaamse organisa-

achtergronden, zo werkt iemand in de zorg, een ander bij een

tie zich bezig met de werking van creativiteit. Opdrachtgevers

commercieel bedrijf en heeft weer een ander een eigen arties-

variëren van gemeentes en ministeries tot kleine organisaties

tencollectief.

133

Eén van de belangrijkste lessen is misschien wel het uitstellen van een oordeel. Over de meeste onderwerpen hebben mensen onmiddellijk een mening klaar.

Stickers en concepten ‘Zit jouw lovebaby erbij?’, vraagt trainer Rene Hartman aan de

werkbaar concept, is iets wat ze deze dagen leren. ‘Je ziet dat problemen bij bedrijven vaak ontstaan doordat

deelnemers. Hij staat in de vergaderruimte van het hotel. Met

in een cirkel wordt gedacht. Hier leer je denken met een bochtje’,

gekleurde stickers in de hand loopt een aantal deelnemers langs

vertelt cursist Karin Moerkerk. Ze zit al 25 jaar in het onder-

grote vellen papier. Ze bestuderen verschillende ideeën van hun

wijs en geeft daarnaast zelf creativiteitstrainingen bij bedrij-

medecursisten, plakken een sticker bij het idee dat hen aan-

ven. Moerkerk: ‘Je bent als ondernemer altijd op zoek naar iets

spreekt. ‘Hoe kan ik mijn pool van collega’s verleiden tot een

anders, iets nieuws. Maar tegelijkertijd moet het een doorwrocht

effectievere samenwerking?’, is de vraag die de deelnemers deze

idee zijn, een idee dat niet omvalt.’

ochtend onderzoeken. Op de vellen papier staan zinnen als: “maak je bedrijf exclusief”, “presenteer jezelf op festivals” en “organiseer een jaarlijks feest”. Deze workshop maakt onderdeel uit van de Deskundigheids

134

Patronen doorbreken Maar hoe kom je op dat ene, mooie idee? De ogen van Crearrangeur Vandael lichten op: ‘Eén van de belangrijkste

opleiding van het COCD. De deelnemers hebben eerder

lessen is misschien wel het uitstellen van een oordeel. Over de

t rainingen gevolgd en zijn dus ervaren in het bedenken van

meeste onderwerpen hebben mensen onmiddellijk een mening

goede ideeën. Hoe je die ideeën vervolgens uitbouwt tot een

klaar.’ Hij noemt het de idea killer. Vaak wordt een idee al

QPQ | 1 • 2011

“gedood” in de eerste fase. ‘Je ziet het overal, ook in het dagelijks leven. Je partner stelt voor naar het park te gaan, maar jij

Literatuur over het onderwerp Creatief denken, door Arnold Bakker - Dit boek bestaat

antwoordt zonder nadenken: ik heb geen zin. Dat schrikt af.

uit twee delen. In het eerste deel worden de basisideeën

Andere ideeën worden zo de kop in gedrukt. Dit principe zie je

over creatief denken beschreven. In het tweede deel

ook terug in de besluitvorming van organisaties. Stel je oordeel

worden creatieve denktechnieken uiteengezet. Ook volgt

daarom uit, en je zult zien wat het oplevert’, adviseert hij.

een kort commentaar waar de plus- en minpunten van de

Dat mensen zo snel een oordeel hebben is op zich helemaal

techniek worden beschreven.

niet vreemd, zegt Vandael. ‘We zijn gewend om logisch en in

Creativiteit Hoe? Zo!, door Igor Byttebier - Een boek

patronen te denken. Dat is maar goed ook: stel je voor dat je

over hoe je sneller op ideeën komt. Het boek is een leer-

iedere dag wakker wordt met het idee, hoe ga ik het nu eens

en doeboek.

aanpakken?’ Maar om tot een origineel idee te komen is het

De plakfactor, door Dean Heath en Chip Heath - Een

juíst belangrijk los te breken uit die veilige patronen. En daar

boek over waarom sommige ideeën aanslaan en andere

kunnen creativiteitstrainingen bij helpen, is het idee. Vandael:

niet. In dit boek worden kenmerken besproken van een

‘Wij leren welke technieken je kunt gebruiken om je creatief

goed idee en er wordt uitgelegd hoe je zelf een “sticky”

vermogen aan te spreken.’

idee kunt leren bedenken.

135

SUSTAINABLE ORIGINAL STYLE Younica is een sieraden- en accessoireslijn uit Latijns-Amerika. Alle producten worden handgemaakt van natuurlijke materialen door lokale producenten in samenwerking met ontwerpers. Zo ontstaan eerlijke kwaliteitsproducten met een unieke stijl en natuurlijke look.

www.younicashop.nl

Younica besteedt veel aandacht aan haar designs. De nieuwe collectie is ge誰nspireerd op de natuur en bevat materialen zoals zilver, edelstenen, aluminium, katoen en zaden. Achter een aantal materialen schuilt een traditie wat de sieraden en accessoires een extra waarde geeft.

ounica

In de creatieve sector wordt soms sceptisch gekeken naar de theorieën die wij aanbieden. We zijn toch al ontzettend creatief, hoor ik dan. Maar de ervaring leert dat ook ontwerpers en copywriters met technieken tot hele verrassende dingen komen.

Een bekend voorbeeld van zo’n techniek is de bloemassociatie: neem het belangrijkste woord uit de vraag die je hebt en begin te associëren. ‘Je komt op dingen die niets meer te maken hebben met je vraag. Maar dat is juist de bedoeling. Een goed idee is namelijk gestoeld op het principe van deze vervreemding. Je moet eerst divergeren om vervolgens te kunnen convergeren.’ Openheid als voorwaarde Structuren en theorieën volgen om tot een creatief idee te komen. De romantiek van het “Eureka-moment” is in de fi losofie van Vandael ver te zoeken. Ergens klinkt het paradoxaal, geeft de trainer toe. ‘In de creatieve sector wordt soms sceptisch gekeken naar de theorieën die wij aanbieden. We zijn toch al ontzettend creatief, hoor ik dan. Maar de ervaring leert dat ook ontwerpers en copywriters met technieken tot hele verrassende dingen komen.’ Als het zoveel oplevert, waarom werkt dan niet iedereen met bloemassociaties en andere technieken? ‘Een bedrijfscultuur verander je niet van de een op de andere dag’, antwoordt Vandael resoluut. ‘Als de deur van de baas bij wijze van spreken alleen even opengaat voor wat frisse lucht, houdt het voor de medewerker snel op. En als iedere gemaakte fout streng bestraft wordt, wacht je liever even met je idee. Er moet een sfeer zijn waarin deze manier van werken wordt aangemoedigd.’ Cursist Ritchie Kluyskens kan dat beamen. Hij werkt als communicatiemanager bij Microsoft, zijn leidinggevende was enthousiast over deze training. Kluyskens: ‘Ik heb zelfs voorgesteld een company training te doen. Inmiddels hebben twaalf mensen van mijn organisatie de basisopleiding Creatief Denken afgerond.’ Kluyskens vertelt verder: ‘Mensen neigen erg naar het bekende. Tijdens brainstormsessies op het werk merkte ik dat ook: de regels die we hier leren worden gewoon genegeerd. Stille mensen krijgen daardoor niet de kans hun ideeën te spuien. Dat is jammer. Juist door dit soort technieken toe te passen komt iedereen tot zijn recht.’ Hij vervolgt: ‘Er zit bijvoorbeeld een boekhouder in deze training. Je zou in eerste instantie niet denken dat hij heel creatief is, maar door de spelregels en de ruimte die er is, kan hij echt iets toevoegen.’ Kluyskens is helemaal om. Hij is ervan overtuigd dat het werkt: ‘Ik denk dat het goed is als er meer aandacht komt voor de emotionele kant. Op mijn werk merk ik dat brainstorms door de technieken die ik heb geleerd nu al anders lopen. Daar kun je de dingen mee op zijn kop zetten.’ ◆

137

Publieke wijsheid als orakel 138

QPQ | 1 â&#x20AC;˘ 2011

Crowdsourcing

Tekst: Marieke Verhoeven

Grote organisaties schakelen steeds vaker hulp in van onafhankelijke externen bij het oplossen van problemen. Dit wordt ook wel crowdsourcing genoemd en levert soms ideeĂŤn op waar de organisatie zelf niet op was gekomen. Maar je kunt ook veel troep tegenkomen in de antwoorden. Hoe zorg je voor een succesvolle co-creatie met de crowd? 139

Toen tonnen olie het blauwe water van de Golf van Mexico instroomden, liep het hoofdkantoor van olieconcern BP vol met iets anders. Meer dan 30.000 betrokken burgers stuurden via de mail, per post of per telefoon suggesties door om het gigantische olielek te dichten. Terwijl experts al wekenlang naar een oplossing zochten, besloot het grote publiek mee te denken. Hoewel de oplossing in het geval van BP uiteindelijk niet van een thuisknutselaar kwam, wordt het inzetten van ‘de massa’ bij het oplossen van problemen steeds populairder. Van multi nationals tot overheden, grote organisaties leren steeds beter gebruik te maken van de Wisdom of the Crowds. Eeuwenoude bronnen In 2006 introduceert journalist Jeff Howe in Wired Magazine voor het eerst de term crowdsourcing, als samenvoeging van de begrippen outsourcing en the crowd. Howe definieert crowdsourcing als het ‘uitbesteden van bedrijfsactiviteiten aan vrijwilligers die via het internet daartoe worden opgeroepen’. In feite is crowdsourcing een nieuwe term voor een bekend fenomeen. Al in het begin van de zeventiende eeuw deed de Britse overheid er aan, door het volk via een prijsvraag op te roepen mee te denken over een methode om lengtegraden op zee te berekenen. Ook bouwt deze manier van denken voort op de open sourcegedachte die in de jaren tachtig van de vorige eeuw ontstaat in de softwarewereld. Door de explosieve groei van het internet maken organisaties volgens Howe steeds vaker gebruik van een groep ongedefinieerde individuen om problemen op te lossen. Van het dichten van een olielek tot het ontwikkelen van nieuwe software: de crowd levert ideeën aan waar organisaties zelf niet – meer – op kunnen komen. Deze manier van informatie zoeken, roept toch wat vragen op. Want als mensen niet direct aan een organisatie of doel zijn verbonden, waarom zouden ze zich hier dan voor inzetten? Hoe waardevol zijn bijdragen van deze hobbyisten voor een professionele organisatie? En hoe scheid je als organisatie het kaf van het koren? Een Idols-pareltje Consultant Irma Borst bij IT-concern Logica heeft tijdens haar promotieonderzoek aan de Erasmus Universiteit Rotterdam geprobeerd bovenstaande vragen te beantwoorden.

140

QPQ | 1 • 2011

In haar proefschrift Understanding Crowdsourcing: The effects of motivation and rewards on performance in voluntary online activities gaat ze dieper in op het fenomeen. Borst heeft vooral naar de participatie en prestatie van vrijwilligers gekeken. Waarom zetten ze zich in en wat is de kwaliteit van hun bijdrage? Een opvallende uitkomst van het onderzoek was dat mensen met altruïstische motieven betere input leveren dan mensen die puur tegen beloning werken. Borst: ‘Een van de cases die ik heb onderzocht was de Green Challenge, een door de Postcode Loterij georganiseerde wedstrijd voor het beste, groene innovatie-idee van Nederland. Tot mijn eigen verbazing bleek deze vorm van crowdsourcing, die ik game sourcing noem, helemaal niet goed te werken.’ De reden daarvoor ligt volgens Borst bij het grote aantal inzendingen dat dergelijke ‘open call’ met een aanzienlijke beloning – in het geval van de Green Challenge 500.000 euro – oplevert. ‘Hoe hoger de beloning, hoe hoger het aantal inzendingen. Maar meer inzendingen staat niet gelijk aan een betere kwaliteit. Het lijkt op het Idols-effect, er zit een hoop ellende tussen, maar ook een enkel pareltje.’ Sociale goodwill Een meer succesvolle vorm van crowdsourcing is volgens Borst het zogenaamde expert sourcing, waarbij een groep semi- specialisten om hulp wordt gevraagd bij het oplossen van een specifiek probleem. ‘Dit zijn mensen die niet direct verbonden zijn aan de organisatie, maar wel veel van een bepaald thema afweten. Zij zullen het een uitdaging en een eer vinden om hun input te leveren.’ De beloningsstructuur kan dan variëren, maar moet niet te hoog zijn, waarschuwt Borst. ‘Want dan komen er te veel opportunisten op af.’ Futuroloog en onderzoeker Maurits Kreijveld van Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) denkt dat de grootste uitdaging voor bedrijven ligt bij het filteren van de crowd. Kreijveld: ‘Nu wordt crowdsourcing nog te vaak ingezet als prijsvraag. Bedrijven zouden meer moeten investeren in sociale beloningen en het creëren van goodwill.’ Om dat te bereiken moet volgens Kreijveld - zelf beheerder van online denktank Wisdom of the Crowds - een gevoel van co-creatie ontstaan. ‘Mensen moeten zich betrokken voelen bij een bedrijf om er een waardevolle bijdrage aan te willen leveren. De bereidheid en kennis zijn er al.

141

142

QPQ | 1 • 2011

Meer inzendingen staat niet gelijk aan een betere kwaliteit. Het lijkt op het Idols-effect, er zit een hoop ellende tussen, maar ook een enkel pareltje.

Het is de kunst om enthousiasme te kweken waar het al ligt.’

aan de crowd worden voorgelegd. Kreijveld: ‘Bedrijven zijn

De komende jaren verwacht Kreijveld dat organisaties steeds

op zoek naar de beste ideeën en willen de bulk van oninteres-

meer uitbesteden via crowdsourcing. ‘Je ziet dat bedrijven als

sante inzendingen vermijden. Een platform als Innocentive

IBM of Philips hun afdelingen Research & Development steeds

wordt steeds beter in het verwerken en filteren van inzen-

verder inperken. In plaats daarvan werken ze met flexibele

dingen.’ Een ander sterk voorbeeld is volgens Kreijveld de

teams van wereldwijde experts.’

website ClimateCollaboratorium.org. Dit initiatief van het Massachusettes Institute of Technology om kennis en ideeën

De kracht van de massa

rond het milieu samen te brengen heeft talloze gebruikers, van

Een voorbeeld van goed georganiseerde crowdsourcing is

het algemene publiek tot experts, moderators en beleidsmakers.

volgens Kreijveld het online platform Innocentive. Het doel

‘Deze website beschikt over allerlei technieken om de discussie

van Innocentive is om de ‘problem seekers’ – meestal grote

in goede banen te leiden, voorstellen op populariteit te

organisaties – te koppelen aan ‘problem solvers’. De laat-

beoordelen en debatten te voeren.’ Dat is de manier waarop

ste groep dient op vrijwillige én anonieme basis oplossin-

crowdsourcing volgens Kreijveld uiteindelijk het beste werkt.

gen aan voor een bepaald probleem. Als de opdrachtgever

‘Je ziet veel organisaties op dit moment nog angstvallig

het een goede oplossing vindt, krijgt de solver een beloning,

controle proberen te behouden. Maar een organisatie als

variërend van duizend tot wel een miljoen dollar. Ondanks

Wikileaks toont aan dat de dynamiek van een menigte

de soms hoge beloningen ontbreekt het gevoel van een wed-

ong rijpbaar is. Dan kun je als organisatie maar beter goed

strijd, door de specialistische problemen die op Innocentive

leren samenwerken.’ ◆

143

www.magasens.eu www.magasens.eu

eco-design-yoga eco-design-yoga

Leven, Liefde, Lol Utrecht Tekst: Eva Prins

145

d b p

u t

l o g

f e

146

QPQ | 1 • 2011

A Greenlease

H i-did slowfashion

Terberg Leasing B.V.

De Pastoe Fabriek

In De Ruimte, Oudegracht 230A a/d werf.

Eendrachtlaan 280

Rotsoord 3

3511 NT Utrecht

3526 LB Utrecht

3523 CL Utrecht

info@inderuimte.org

T: 030 288 47 74

T: 030 276 26 68

www.inderuimte.org

www.terbergleasing.nl

O Echt Waar Bazaar

www.i-did.nl P Bureaubewust

B Nosvia (Segway)

I Landgoed Amelisweerd

Zakkendragerssteeg 10 -12

Varkenmarkt 18 A

Bezoekerscentrum Amelisweerd

3511 AA Utrecht

3511 BZ Utrecht

Koningslaan 11a

T: 030 230 06 29

T: 030 707 08 21

3981 HD Bunnik

www.bureaubewust.nl

www.nosvia.nl

T: 030 254 24 63 www.veldkeuken.nl

Q De Vergulde Kwast

C Greencab

Westerkade 19

Prestige Taxicentrale

J Canal Company (waterfietsen)

Biezenwade 2

Opstapplaats: Bij Oudegracht 167

3439 NW Nieuwegein

T: 020 626 55 74

T: 030 287 50 50

www.canal.nl/bike/nl/utrecht

3511HB Utrecht T: 030 234 06 15 R Seats2Meet

www.prestigetaxi.nl

Moreelsepark 65 (Hoog Catharijne, K De Rijnstroom (kano’s)

D Sincero fair fashion Hardebollenstraat 1

3512 TP Utrecht T: 030 234 37 18

Kantoren Hoog Overborch, 2e etage)

Weg naar Rhijnauwen 2

3511 EP Utrecht

3584 AD Utrecht

T: 030 239 38 38

T: 030 252 13 11

www.seats2meet.com

www.rijnstroom.nl

www.sincero.nl

S Naamlooz L De gondelier van Utrecht

E Smile Superstore

Borrellocatie:

Opstapplaats: Bij Oudegracht 177

Grand Café Maria

Kantoor: Linnaeusstraat 35 bis

Mariaplaats 50

3553 CC Utrecht

3511 LM Utecht

T: 030 201 12 79

T: 06 519 98 519

T: 030 230 00 55

www.smilesuperstore.nl

www.degondeliervanutrecht.nl

www.mariautrecht.nl

Oudegracht 366 3511 PP Utrecht

www.naamlooz.nl F De Arm

M Colorbike Tours

Verlengde Hoogravenseweg 69 a,b en c

Heycopstraat 40

3525 BB Utrecht

3521 EN in Utrecht

Vismarkt 4

T: 030 289 36 49

T: 030 737 03 77

3511 KR Utrecht

Oude Gracht 247 253 269

www.colorbiketours.nl

T: 030 240 09 90

T Coffee Company

3585 NL Utrecht T: 030 232 84 10 www.kringloopcentrumutrecht.nl G Zizo

www.coffeecompany.nl N Moestuin Maarschalkerweerd Laan van Maarschalkerweerd 2

U Centrale bibliotheek

3585 LJ Utrecht

Oudegracht 167

T: 030 214 48 69

3511 AL Utrecht

Oudegracht 281-283

Lunchcafé:

3511 PA Utrecht.

T: 030 658 6318

T: 030 230 04 63

www.moestuinutrecht.nl

T: 030 286 18 00 www.bibliotheek-utrecht.nl

www.zizo-online.net

147

Vervoer/mobiliteit

E Smile Superstore

I-did is niet goedkoop, maar wel bijzonder.

Een kast van gerecyled papier, een niet-

De kleding wordt ontworpen door jonge

A Greenlease

loze nietmachine en biologisch afbreek-

ontwerpers en handmatig gemaakt door

Autorijden zonder schuldgevoel. Het kan via

bare t-shirts. Het aanbod in de Smile

oudere autochtone en allochtone vrouwen

Greenlease. Terberg Leasing was in 2005

Superstore is breed, origineel én verant-

die het traditionele handwerken nog onder

nog de eerste met dit “groene” product, nu

woord. Eigenaars Maarten en Denise van

de knie hebben, maar niet – meer – mee

niet meer. Wie bij Greenlease least, krijgt

der Linden hebben de ambitie om het eer-

deden op de arbeidsmarkt. Elk item is uniek

een zuinige auto en een training in ‘het

ste eco-verantwoorde grote warenhuis in

en draagt de naam van de maakster (I-did).

nieuwe rijden’. De CO2-uitstoot van de auto

Nederland te worden. Onder het motto: “als

Waar mogelijk wordt gewerkt met biolo-

wordt door Terberg gecompenseerd via de

je duurzaam winkelen wilt stimuleren, moet

gische stoffen. I-did afficheert zichzelf als

Climate Neutral Group.

je het mensen makkelijk maken” streven ze

slow fashion, want ze heeft het streven elke

naar “alles onder één dak”. Van bio-wijn tot

week een nieuw item te presenteren.

B Segway

waterbesparende douchekoppen, van fair-

Toegegeven, je ziet er een beetje maf uit op

trade condooms tot bamboevloeren. Alles is

deze ‘fiets van de 21e eeuw’, maar leuk is het

tevens te koop via de uitgebreide webwinkel.

Een bijzondere ervaring I Landgoed Amelisweerd

wel. De Segway Personal Transporter is een Amerikaanse vinding, een elektrisch – en

F Kringloopcentrum de Arm

Tot twee keer toe werd dit landgoed aan de

dus milieuvriendelijk - aangedreven voer-

De Arm (Alternatieve Renovatie

rand van Utrecht bedreigd door de komst

tuig met een plateau tussen twee flinke wie-

Maatschappij) is een begrip in Utrecht. Het

van een snelweg. De eerste keer was in

len en een hoog stuur. Je staat op het plateau

kringloopcentrum bestaat inmiddels dertig

begin jaren tachtig. Toen kwam de A27

en door je gewicht naar voren of achteren

jaar, bezit vier winkelruimtes en zeven werf-

er toch, ondanks hevige protesten. Maar

te verplaatsen, rijdt je voor- of achteruit.

kelders aan de Oudegracht en een immense

de komst van een nieuwe weg is - voorals-

Uitproberen? In Utrecht zijn Segways te

loods aan de rand van de stad. Een walhalla

nog - succesvol tegengehouden door pro-

huur bij Nosvia. Instructie is bij de huur-

voor wie van snuffelen op rommelmarkten

testerende natuurliefhebbers. Vooral op

prijs inbegrepen.

houdt. Ze verkopen alles: meubels, huisraad,

zondag is Amelisweerd een sfeervol gebied

boeken, kleding, curiosa, elektronica, wit-

met bos, boerenbedrijven, landhuizen en

C Greencab

goed en fietsen. Maar de Arm is meer dan

(h)eerlijk eten. Het is vooral populair bij

Korte autoritjes in de stad zijn de meest

een kringloopgigant. De winkels zijn vooral

wandelaars en kanoërs. Amelisweerd ligt

vervuilende, maar binnenkort is het

een inkomstenbron voor en bieden werkge-

langs de Kromme Rijn en telt drie hore-

in Utrecht mogelijk om je met de auto

legenheid aan ‘sociaal en maatschappelijk

cagelegenheden: een pannenkoekenhuis,

“schoon” van A naar B te laten vervoeren.

zwakkeren.’ De Arm draait zonder subsidie

het bruine lunchcafé het Koetshuis en de

Onlangs presenteerde Prestige Taxi uit

wat mogelijk verklaart waarom de prijzen

Theeschenkerij. In de laatste worden brood

Nieuwegein het project Greencab: een proef

soms weinig onderdoen voor die van Ikea.

en taarten uit eigen, biologische bakkerij

met veertig elektrische taxi’s. Een primeur.

geserveerd. Van mei tot november worden

G Zizo

op het landgoed ook groenten en fruit ver-

Deze lunchroom annex cadeauwinkel wordt

kocht van biologisch-dynamische tuinde-

niet alleen gerund door verstandelijk gehan-

rij Amelis’Hof. Ook is er dan een pluktuin.

D Fair fashion

dicapten, maar ook de meeste cadeauartike-

Wie een nachtje of weekend in Amelisweerd

Niks hobbezakken van kleurloos eco-

len (speelgoed, kaarsen, spiegels, kaarten en

wil blijven, kan terecht in de Stay Okay –

katoen. Dat “fair fashion” ook mooi en

keramiek) zijn handgemaakt door mensen

ook een populaire trouwlocatie.

kleurrijk kan zijn, bewijst Sincero (Spaans

met een verstandelijke beperking. Achter

voor eerlijk), een kleine winkel in het rosse

de winkel is een atelier waar medewerkers

J/K Over de grachten

buurtje van Utrecht. Hier verkopen ze bio-

onder meer op ambachtelijke wijze zeep

logische en fair-trade dames- en kinder-

maken met natuurlijke ingrediënten die niet

ten: de oude en de nieuwe, een singel, de

kleding van onder andere de Nederlandse

op dieren zijn getest.

Vecht en de Kromme Rijn. Uniek voor de

Winkelen

merken Bo Weevil, M’Braze en Mud Jeans.

148

Utrecht staat bekend om de mooie grach-

stad zijn de werfkelders langs de Oude en de

Uitgebreide informatie over herkomst van

H Slow Fashion

Nieuwe Gracht. Daarin zijn vooral horeca

de producten is te vinden op de webwinkel.

en ateliers gevestigd. De stad - en omge-

QPQ | 1 • 2011

De mode van het nieuwe Utrechtse label

ving - is dan ook ideaal om vanaf het water

O Echt Waar Bazaar

Ontmoetingsplekken voor sociaal

te ontdekken. Voor de sportievelingen: bij

Creatief, innovatief en duurzaam onderne-

ondernemers

de Canal Company in de binnenstad kan je

mend Utrecht bij elkaar brengen, dat is de

van april tot november waterfietsen huren.

ambitie van de Echt Waar Bazaar. Dit nieuwe

R Seats2Meet

Avontuurlijker? Kies dan voor een nachtelij-

initiatief moet een mix worden van activitei-

ke kanotocht. Bij De Rijnstroom zijn kano’s

ten, diensten en producten op het gebied van

Bij seats2meet is alles gratis: een flexwerk-

te huur. Overdag, maar ook ’s nachts (onder

design, vintage, recycling, fairtrade, innova-

plek, internet, koffie en thee en zelfs een

begeleiding met minimaal tien personen).

tie en duurzaamheid. De eerste bazaar staat

heerlijk lunchbuffet. Geen wonder dat het

Lui? Bij de Gondelier van Utrecht doen ze

gepland voor april, daarna steeds elk eerste

er - zeker rond lunchtijd - vaak bomvol zit.

het op zijn Italiaans in een authentieke gon-

weekend van de maand. Alleen de locatie

Centraal Station en winkels zijn bovendien

del uit Noord-Italië.

maakt een bezoek al de moeite waard: het

op loopafstand, want Seats2Meet Utrecht

kloostergewelf uit de vijftiende eeuw is onder

is gevestigd in Hoog Catharijne. De enige

L Biologische boerenmarkt

handen genomen door de ‘afval-architecten’

voorwaarde die wordt gesteld, is dat je je bij

Elke vrijdag van tien tot zes uur, brengen

Jan Körbes en Denis Oudendijk van Refunc.

binnenkomst registreert en open staat voor

biologische boeren uit de omgeving hun verse producten naar het Vredenburgplein in

Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn.

contact. Seats2Meet heeft ook een online

Voor kantoor en thuis

ontmoetingsplek: www.mindz.com

hartje Utrecht. Er is een ruim aanbod aan koeien-, schapen-, geitenkaas, vlees, groen-

P Bureaubewust

S Vrijdagmiddagborrel

ten en fruit, sappen, brood en gebak.

Enveloppen van verouderde landkaar-

‘Een laagdrempelige, informele borrel voor

ten, tassen van hergebruikte brandweer-

leuke, nieuwsgierige, creatieve mensen

M Colorbike Tours

slangen en bureaus van Europees hout uit

met een open geest.’ Zo wordt de maande-

Een fiets huren en - met plattegrond of

verantwoorde bosbouw. Het Utrechtse

lijkse vrijdagmiddagborrel van Naamlooz

gids - langs allerlei highlights fietsen kan

Bureaubewust is al sinds 1994 hét adres

omschreven op de website. ‘Organisch

overal. Colorbike Tours, een organisa-

voor “groene” bureauspullen. Ton Bals en

en vanzelf. Zonder lidmaatschap, aan- of

tie van vijf Utrechtse vrienden, pakt het

Betsie Wassenaar begonnen met een kleine

afmeldingen, presentaties of kwartetten met

anders aan. Een local brengt je desgewenst

kantoorvakhandel, maar hebben het assor-

visitekaartjes.’ Naamlooz is geen organisa-

ook in multiculturele wijken als Lombok

timent inmiddels flink uitgebreid met meu-

tie, maar een - almaar uitdijend - initiatief

of Kanaleneiland of toont de restanten van

bels, woonaccessoires, verlichting, kraamca-

dat in 2005 begon in Amsterdam. De bor-

volkswijk Wijk C. Bovendien help je met

deaus en speelgoed. Met webwinkel.

rel in Utrecht wordt elke eerste vrijdag van

de huur van een fiets een kind in de derde

de maand gehouden in Café Maria op de

wereld aan een fiets. Colorbike Tours draagt P Kopieerservice Zizo

Mariaplaats, vanaf 17.00 uur.

vijftien procent van de inkomsten af voor dit

Behalve lunchroom en cadeauwinkel (zie

goede doel.

hierboven) heeft Zizo ook een kopieerser-

T Coffee Company

vice voor kopieerwerk, mailings en (hand

De Coffee Company aan de Vismarkt is een

N De Moestuin

gemaakt) familiedrukwerk. De medewer-

populaire werkplek voor flexwerkers en zzp-

Moestuin Maarschalkerweerd is een bijzon-

kers - met verstandelijke handicap - hebben

ers. Bij een kop - eerlijke - koffie krijg je

der project dat met een tuin, een moestuin-

een eigen kaartenlijn gemaakt met handbe-

één uur gratis internet. Je kunt er al terecht

winkel en een lunchcafé dagbesteding en

schilderde kaarten voor verhuizing, bruiloft,

vanaf acht uur ’s ochtends.

een opstap naar werk biedt aan mensen met

geboorte of andere gelegenheden.

U Bibliotheek

psychiatrische problemen, ex-daklozen en ex-verslaafden. In de biologische moestuin

Q Natuurverf

worden bijzondere, oude rassen groenten,

Ideaal om rustig te werken. De hoofdvesti-

Bij verfspeciaalzaak de Vergulde Kwast

ging van de Centrale bibliotheek ligt op een

fruit en kruiden gekweekt die het hele jaar

aan de rand van de binnenstad verkopen ze

mooie, centrale locatie, heeft gratis internet

door in de moestuinwinkel worden ver-

natuurverf van Aquamarijn en Auro. Deze

en grote werkplekken. Op de eerste etage is

kocht. Ook vind je allerlei biologische pro-

verf bevat geen chemische oplossingen,

een leescafé waar je behalve koffie en thee

ducten zoals thee, honing, soepen en sap.

maar uitsluitend natuurlijke, plantaardige

ook verse broodjes, ambachtelijk bereide

Het lunchcafé is buiten de openingstijden

of verantwoorde minerale grondstoffen als

koeken en verse sappen kan krijgen.

ook te huur voor groepen.

lijnolie en natuurlijke harsen.

149

150

QPQ | 1 • 2011

Geleijnse en Van Benthem eten uit

Restaurant Deeg, Utrecht

Lekker biologisch zonder dikdoenerij In menig biologisch restaurant wordt het hoofd gebroken over het keurmerkvraagstuk. Sinds januari dit jaar kunnen ook eetgelegenheden bij SKAL een biologisch keurmerk aanvragen. Mooi, zou je denken. Wie de innerlijke mens graag duurzaam verwent, weet in één oogopslag waar hij terecht kan. Maar zo’n EKO-logo heeft ook een keerzijde. Bij de controles wordt op basis van de inkoopfacturen berekend hoeveel procent van de inkoop biologisch is. Daarbij tellen alleen de gecertificeerde bedrijven mee. Groenten uit eigen moestuin of een vrolijk varkentje dat op het eigen erf rondscharrelt, doen dan - krom genoeg - juist af aan het biologische gehalte. Tekst: Annemarie Geleijnse en Willemijn van Benthem

151

Eigenaar en chef-kok Arnold Meulenbeld van het Utrechtse restaurant Deeg koos er bewust voor níet voor die certificering te gaan. Hij zou dan afscheid moeten nemen van de grotendeels biologische maar ongecertificeerde boerderij de Lindehoff, waar hij met zo veel plezier zijn groenten haalt. Op zijn eigen blog Wat de boer niet kent concludeert de chef dat het uiteindelijk allemaal neer komt op vertrouwen. Daar voelt hij zich het beste bij, schrijft hij. ‘U bent mijn controleur. U bent altijd welkom om langs te komen. Over de producten die ik gebruik, zal ik transparant zijn.’ Restaurant Deeg staat voor lekker eigenwijs en heldere keuzes. Kwalitatief goed en waar mogelijk biologisch, fairtrade en milieubewust zonder dit tot dogma te verheffen. Een menu dat met de seizoenen mee verandert. En ook nog een chef-kok die zich in zijn blog opwerpt als hoeder van de vergeten groenten. Daar houden Geleijnse en Van Benthem wel van. Ze werpen zich met liefde op als “controleur”. Beetje verwend Een beetje verwend – maar we hebben honger als we in het Museumkwartier van Utrecht aankomen - beoordelen we ons voorgerecht als ‘erg klein’, ‘weinig’, ‘nouveau cuisine’ en ‘magertjes’. Te vroeg geoordeeld zo zal blijken, want aan het einde van de avond rollen we bijna het restaurant uit. De porties waren juist erg goed afgemeten. Hoewel de bevlogen eigenaar van restaurant Deeg niet aanwezig is, krijgen we voldoende aandacht van een andere gastheer en gastvrouw. De laatste geeft zelfs zeer goede wijntips in combinatie met de gerechten. En als non-alcoholisch aperitief wordt direct een mix van verse jus d’orange en wortel bedacht. In dit restaurant wordt zoveel mogelijk met biologische en duurzame producten gewerkt. Voorgerecht: lekker weinig Eerst krijgen we spontaan een kopje pompoensoep. ‘Goede appetizer’, zegt Van Benthem. Geleijnse smult van de pittige en niet te dikke (en prachtig gekleurde!)

Restaurant Deeg Lange Nieuwstraat 71 3512 PE Utrecht 030 2331104

152

QPQ | 1 • 2011

Tekst te veel

consommé. ‘En ik ben niet eens een soepfanaat.’ De dinerformule is origineel. Met een keuze uit zes gerechten stel je zelf

Zoet en zout Over het nagerecht had Geleijnse al via twitterberichten gele-

een driedelige compositie samen als voorgerecht. We kozen

zen dat deze onvergetelijk zijn. Zij kiest voor de biologische

voor de gerookte forel met luchtige groene thee, de zuurkool-

kazen grotendeels uit de streek, Van Benthem voor de zoete

salade met scheermes, de brioche met rarebit van cheddar en

combinatie. En ook deze borden worden brandschoon opge-

Paulus Abdijbier, de bataatcrème met paddenstoeltjes en de

haald. De kazen zijn simpelweg perfect. Smaakvol, pittig maar

romige schorseneren. Het restaurant loopt intussen steeds vol-

bescheiden. Van de praktische sommelier krijgt ze een droge

ler, ook al is het nog vroeg op de avond. Veel stellen en ook een

witte wijn uit de Elzas en een zoete Duitse met de smaak van

groep die wat te vieren heeft. Iedereen krijgt een kopje soep om

een krentje. Goed uitgekozen want hoewel vrij zoet, passen ze

op te warmen.

prima bij de zoute kazen. Van Benthem smult intussen van de

Wij zijn inmiddels toe aan ons voorgerecht. Drie mooi gesti-

prachtige chocolademousse, het versgemaakte ijs en vooral het

leerde hapjes op strak rechthoekige borden. We lachen vrien-

knapperige cakeje. Ook de rekening valt niet tegen. Voor hon-

delijk, maar kijken – als de ober weg is – ietwat teleurgesteld.

derd euro kun je met twee personen goed eten. Het duo loopt

Het gerechtje met de groene thee komt op beide borden voor.

voldaan het restaurant uit, de rustige straat in richting het oude

Het duo is niet heel enthousiast, het smaakt een beetje naar

centrum van Utrecht. Het is ongeveer een kwartier lopen naar

groene thee-ijs. ’t Is wat aan de zoete kant, hoewel dat op zich

het station en dat kan geen kwaad. De frisse wandeling is nodig

goed combineert met de zilte smaak van de gerookte forel. De

want de magen zijn gevuld. Te vroeg geoordeeld, de porties

brioche met rarebit is de lieveling van Geleijnse, de bataatcrè-

in het drie gangenmenu waren juist zeer goed op elkaar afge-

me die van Van Benthem. ‘Lekker luchtig!’, mompelt de laatste

stemd, besluiten ze. Maar het hoofdgerecht was wel het cadeau-

voordat ze de paddenstoeltjes gulzig naar binnen werkt met het

tje van de avond. ◆

warme broodje.

Het recept

Zinnenstrelend hoofdgerecht We wachten met smart. Van Benthem denkt intussen aan eventuele oplossingen na het eten om haar maag te sussen. Dan

Luchtige Madeleine

worden de borden aangedragen door de ober. Met op de achtergrond een prachtige, reusachtig uitvergrote foto uit de tijd

Ingrediënten:

dat Deeg nog een slagerij was, kozen we voor vis en vegeta-

– 180 g gesmolten boter – 4 eieren – 175 g bloem

risch. Er zijn geen frites, meldde de ober jammer genoeg, dus we krijgen aardappeltaart. Geleijnse neemt van de vrouwelijke

– 175 g suiker – bakpoeder – snuf zout

ober een prachtige wijnkeuze aan: een verrassende Oostenrijkse witte wijn voor bij de vis. Van Benthem moet lachen om de gele

Een madeleine is eigenlijk een soort spongecake, maar

streep maïspuree op haar bord. ‘Er staat weer een Picasso in de

dan in speciale schelpvormpjes afgebakken. De werkwijze

keuken!’ Dan wordt het even stil. De hoofdgerechten zijn ver-

is als volgt: sla je eieren heel luchtig met de suiker. Voeg

rukkelijk. In het quinoahazelnotentaartje van Van Benthem zit-

de gesmolten boter toe en schep daarna de gezeefde bloem

ten hele hazelnoten, knapperig gebakken in de oven. De smaak

(met een snuf zout en 4 theelepels bakpoeder) eronder.

van de quinoa kan duf en degig zijn, maar is knapperig gaar en

Vervolgens in je vormpjes scheppen en 10 minuten op 180

goed gekruid. Vooral een hapje van het taartje met de romige

graden afbakken. Zo, dat is het. Sorry, meer is er niet. Je

posteleinpesto is een heerlijke combinatie. De maïspuree is licht

zou nog de geraspe schil van 1 citroen kunnen toevoegen

van smaak en valt daardoor bijna weg. Ondertussen smelt de

aan je boter voor een extra fris resultaat. Of vanillesui-

heilbotfliet bij Geleijnse op de tong. ‘Het is echt lekker!’, zegt

ker gebruiken. Let er wel op dat je eieren goed luchtig zijn

ze steeds als ze weer een nieuw minitaartje op haar vork maakt.

en dat je de bloem er niet door sláát, maar schept. Anders

Het vel van de vis is knapperig gebakken, de vadouvansaus

raak je al je lucht weer kwijt. Behalve zorgen voor een

romig, niet te dik en daardoor juist heel licht. Achter in de keel

visueel aantrekkelijk resultaat, heeft de schelpvorm nog

kietelt een pepertje lichtjes het gehemelte zonder echt pikant te

een andere functie. Hij zorgt voor een knapperig randje

zijn. De knolselderijfriet is perfect van structuur en smaak. De

aan een verder heerlijk, zacht luchtig cakeje.

ober is vrolijk, het restaurant loopt goed.

Arnold Meulenbeld

153

Estafette ‘Niet lullen maar poetsen, dat is haar mentaliteit en daar hou ik van.’

‘Ze ziet een probleem, zoekt een oplossing, gaat ermee aan de slag en verdiend er nog geld aan ook.’ Tekst:Eva Prins | Fotografie: Jacqueline Dersjant

Stef van Dongen geeft ‘het stokje’ door aan Annemiek Vogel, mede-oprichter en directeur-eigenaar van Yuno, gezonde snacks voor kinderen. ‘Annemiek is een ondernemer pur sang. Samen met haar broer Tom bedacht en runt ze Yuno. Na het zoveelste bezoek aan een zwembad waar ze alleen maar patat, chips of chocola konden kopen, ontstond het idee voor gezonde snacks. Daarmee zijn ze samen aan de slag gegaan en als zij eenmaal iets vastpakken, laten ze niet meer los. Dat maakt haar voor mij een echte ondernemer: ze ziet een probleem, zoekt een oplossing, gaat ermee aan de slag en weet er nog geld aan te verdienen ook. Het getuigt van lef en visie dat je als een calimero in deze branche met een gezond, trendy en aansprekend product weet te concurreren met al die ongezonde producten die de snackmarkt domineren. Dat vind ik knap. Niet lullen maar poetsen, dat is haar mentaliteit en daar hou ik van. Annemiek staat echt met de voeten in de klei. Dozen inpakken, bestellingen bezorgen of onderhandelen met het hoofd inkoop van een grote supermarkt, ze doet het allemaal. Dat moet ook, denk ik. Zo maak je een klein bedrijf groot.’ ◆

154

QPQ | 1 • 2011

WVTTK

WVTTK Er gebeurt veel in sociaal ondernemersland. In ‘Wat Verder Ter Tafel Komt’ een greep uit de grote hoeveelheid ambitieuze ideeën, mooie plannen en bevlogen ondernemers.

Wat verder ter tafel komt

WVTTK

155

Social Dragons’ Den

NICE: internet en duurzame energie voor Afrika In elke editie van QPQ komt in de rubriek Social Dragons’ Den een startend, sociaal ondernemer aan het woord. Die ondernemer legt zijn businessplan voor aan een aantal financiers die daarop reageren. Deze keer: NICE, een social venture die een franchiseketen ontwikkelt van ICT-centers op zonne-energie in Afrika. Ties Kroezen is de directeur van het bedrijf.

Toegang tot services als

Deze NICE-centers bieden

het startsein voor de uitbrei-

de ander via een informal

energie en internet zijn

de lokale bevolking laagdrem-

ding, in 2009. Inmiddels zijn

investor-structuur betrokken

belangrijk voor de econo-

pelige toegang tot energie,

in Gambia zeven van deze

wordt.

mische groei van Afrika. In

ICT, internet en aanver-

centra. De ambitie van NICE

Sub-Saharisch Afrika is die

wante diensten, zoals edu-

is om in 2020 250 van deze

on investment (ROI) verwacht

toegang nog erg laag. Dat

catie. Daarmee biedt NICE

centra te hebben, verdeeld

voor het aandelenkapitaal. De

schept kansen voor bedrij-

een belangrijke bijdrage aan

over tien Afrikaanse landen.

ROI na tien jaar is aanzien-

ven die deze toegang kunnen

persoonlijke en economi-

Gestart wordt als eerste in

lijk. Daarnaast zal er sprake

verlenen. Met dit gegeven

sche ontwikkeling. De missie

Tanzania en Zambia. Om

zijn van een duidelijke social

in het achterhoofd, is NICE

van NICE: ‘To unleash the

die uitbreiding voor elkaar

return on investment (SROI)

in 2006 opgericht. Twee

potential of people in developing

te krijgen, heeft Nice in de

en een bijdrage aan alle

jaar later werd Ties Kroezen

countries by powering ICT with

komende vier jaar financie-

Millenniumdoelen.

aangetrokken als direc-

sustainable energy’. Het bedrijf

ring nodig. Een aanzienlijk

teur. Kroezen kende Afrika

kent een tweetraps-franchi-

deel hiervan is inmiddels ver-

goed, tussen 2004 en 2007

seconcept. Er is een NICE-

kregen via een EU-subsidie.

was hij al werkzaam op dit

landenorganisatie, opgezet

Maar vanuit Brussel kwam

continent. Met zijn bedrijf

door NICE International, in

een aanvullende voorwaar-

aangeklopt bij Stichting Het

Savanna Farmers Marketing

joint venture met lokale part-

de: dat Nice voor één derde

Groene Woudt (SHGW), dat

Company ondersteunde hij

ners. Onder deze landenorga-

‘eigen’ geld inbrengt.

social ventures in ontwikke-

duizenden kleine boeren met de productie en marketing van hun producten. Weer daarvoor was hij jaren

Na vijf jaar wordt de return

En wat zegt de markt van het idee? Nice heeft onder meer

lingslanden financiert. Een

Toegang moderne communicatiemiddelen wordt steeds belangrijker, ook voor lokale ondernemers in Afrika.

werkzaam als consultant voor

reactie van de stichting: ‘Het concept van NICE spreekt aan door haar innovatieve karakter. Op een duur-

onder meer Accenture en

nisatie zetten lokale onder-

KPMG.

nemers een NICE-center op

bedrijf nu naarstig op zoek.

ten diensten aanbieden aan

franchisebasis op.

Het onderzoekt in samen-

de lokale bevolking in Afrika.

spraak met verschillende

Toegang tot informatie en

Met succes getest

financiers wat de beste con-

moderne communicatiemid-

ture die een franchise-keten

Het NICE-concept is in

structie is. Dat kan dus bete-

delen wordt steeds belangrij-

ontwikkelt van ICT-centers

de afgelopen jaren succesvol

kenen dat de ene financier

ker, ook voor lokale onderne-

op zonne-energie in Afrika.

getest in Gambia. Dat was

voor aandelen kiest, terwijl

mers en bevolking in Afrika.

Laagdrempelige energie NICE is een social ven-

156

Tekst: Petra Kroon

QPQ | 1 • 2011

Naar dat kapitaal is het

zame wijze ICT en aanwan-

Het aanbieden van deze dien-

de investeringsmogelijkheid

maar dat is geen absolute

relatie met andere, bestaande

sten kan dus in potentie een

die NICE biedt, dus deel het

voorwaarde. Als een plan

(markt)initiatieven? Waarom

behoorlijke bijdrage leveren

voorstel ook met hen.’

goed in elkaar zit, dan volgt

is een alles-in-éénpakket

meestal financiering.’

nodig? Weegt dat op tegen

aan de sociaal economische ontwikkelingen van ontwikkelende gebieden. Het sociaal rendement van NICE kan dus aanzienlijk zijn. Sterk aan het concept is

QPQ vroeg Stichting

de kosten?’

Doen om ook haar licht

Eerste toets

over deze case te laten

‘Om dat trechterproces

schijnen. Stichting DOEN, het

in te gaan, is het belang-

Concreet resultaat ‘Pas op de helft van het

rijk te weten wat NICE doet

businessplan lees je over de

de betrokkenheid van lokale

fonds van drie goede doe-

en waarom dat zo uniek is.

businesscase van NICE. En

ondernemers door middel

lenloterijen, werd opge-

DOEN is immers op zoek

nergens lees je uitgebreid

van een franchisemodel. De

richt in 1991. Ze onder-

naar voorlopers. Het gaat om

over de resultaten tot nu toe.

nodige ervaring is opgedaan

steunt zowel grote als kleine

die bijzondere, ondernemen-

NICE heeft vijf tot zes ICT-

in Gambia en de tijd lijkt rijp

initiatieven op het gebied

de initiatieven die de wereld

centra in Gambia en is 2006

voor het verder uitrollen van

van Klimaatverandering,

wat ‘groener’ of wat ‘socialer’

actief. Maar wat heeft het

de keten van ICT-centers in

Cultuur & Cohesie en

maken.

bedrijf tot nu toe bereikt? Is

andere landen. Het beoordelen van de

het een succes en waarom wel

Het idee is ondernemend, maar is het uniek?

financiële kant van NICE is

of juist niet? Resultaten zijn belangrijk

voor ons moeilijk, maar deze

Nieuwe Economie. Dit doet

kan zeker aantrekkelijk zijn

NICE biedt toegang tot

om te beoordelen of de prog-

Stichting Doen vanuit de filo-

internet- en communicatie-

noses haalbaar zijn. We krij-

gezien de lange termijn ont-

sofie: subsidiëren waar nodig,

diensten (ICT) in ontwikke-

gen duizenden financierings-

wikkelingen. Enerzijds wordt

participeren,verstrekken van

lingslanden, een belangrijke

verzoeken en de zogenoemde

hardware (computers, zonne-

leningen en garanties waar

factor in economische groei.

‘hockey stick’-groeiontwik-

energie) steeds goedkoper en

mogelijk.

Dat wijzen statistieken uit. En

keling kennen we maar al te

we lezen over de marktmoge-

goed. Groeiprognoses die

lijkheden van ICT-diensten

klein van start gaan en na een

(à la ‘Base of the Pyramid’).

paar jaar knallen, nemen we

‘Per jaar krijgen wij duizen-

Die ICT-toegang is moge-

met een korreltje zout. Het

meer en meer bereid zijn te

den financieringsvoorstellen.

lijk met een ‘kant-en-klare’-

liefst zien we een ‘worst-case’-

betalen voor de diensten van

Deze proberen we zo goed

aanpak, inclusief duurzame

scenario. Wat is er minimaal

NICE.

mogelijk te selecteren aan

energieopwekking en com

nodig aan de hand van een

de hand van een soort

putersoftware. Het gaat om

concreet geval? Het wordt

Woudt overweegt niet te

t rechter. Past het financie-

verschillende diensten die

anders moeilijk de gestelde

investeren in NICE, omdat

ringsverzoek bij DOEN, bij

tegen betaling beschikbaar

doelen realistisch te plaatsen.

het niet binnen de strategie

onze brede missie? Past het

zijn, zoals het opladen van

In dit geval 250 centra bin-

past van de stichting. Die

bij een thema, zoals klimaat-

een batterij, televisie kijken,

nen negen à tien jaar. Hoe

richt zich op investeren en

verandering? Of past het

cinema, computerservices,

aannemelijk is dit, als tot nu

ondernemen in de agri-sector

bij een specifiek onderwerp,

bankieren, educatie.’

toe slechts vijf of zes centra

en aanverwante industrie om

zoals duurzame energie? En

sociaal rendement te reali-

past het bij onze criteria,

So far so good

seren voor lokale bevolking

onze manier van werken,

‘Toegang is een belang-

in rurale gebieden. Dit doet

onze aanpak? Hoe concreter

rijke leidraad voor ons, met

moeten we kunnen lezen:

ze op het moment in een

dit alles wordt, hoe sneller

name toegang tot duurzame

‘Wij hebben dit bereikt, het

viertal kernlanden. DOB

we aan de slag kunnen.

energie. Het idee is onder-

model werkt en we willen

Natuurlijk helpt het als er

nemend en dat is belangrijk.

nu uitbreiden. Kunnen we

ook andere investeerders zijn,

Maar is het uniek? Wat is de

hier een match vinden met

kan de onderneming profijt hebben van schaalvoordelen (aanverwante diensten). Anderzijds zullen klanten

Stichting Het Groene

Foundation zou eventueel interesse kunnen hebben in

Jeffrey Prins, programma manager DOEN vertelt:

zijn gerealiseerd? Wij kijken dus het liefst eerst naar een ‘track-record’. Ergens

WVTTK

157

wat jullie belangrijk achten?’

prima, bijvoorbeeld over nut

geen track-record - zou een ver-

interessant, maar roept nog

Dan hebben we een gesprek.

en noodzaak van toegang tot

gelijking mogelijk moeten zijn.

te veel vragen op. Als we over

DOEN werkt op deze manier

duurzame energie of ICT-

Is dit wat de klant wil, bestaat

een concreet voorbeeld in

omdat we allerlei verschil-

diensten. Maar voor ons telt

er marktbehoefte?

Gambia hadden kunnen lezen

lende initiatieven financieren

vooral het resultaat.’

die mogelijkerwijs kunnen

Als zo’n vergelijking of schets

en een goede marktonder-

van de marktvraag ontbreekt,

bouwing van de vraag hadden

aansluiten. Zo is inbedding

Vraag & behoefte

wordt het lastig voor ons om te

kunnen zien, hadden we niet

belangrijk, met wat we al

‘Laten we eens inzoomen

financieren. DOEN is minder

zoveel vragen gehad als nu.

doen. Bijvoorbeeld microfi-

op de gebruiker. Mooi zo’n

gecharmeerd van een aanbod-

Maar dan nog geldt altijd: we

nanciering of andere, duur-

aanbod – alle ICT-diensten

gedreven aanvraag.’

kijken naar een match. Maar

zame energieondernemers.

bij één gebouw – maar is daar

als die er niet is, even goede

Kortom: de statistische en

vraag naar? Ook als geen

Conclusie

vrienden. Heel veel succes

theoretische onderbouwing is

resultaat te noemen is - of

‘Het NICE-voorstel is

natuurlijk!’ ★

Geld maakt niet gelukkig, ruilhandel wel In plaats van ons continu met geld bezig te houden, zouden we meer moeten uitgaan van de vraag: waar maken we elkaar echt blij mee? Deze gedachte was voor ondernemer Edgar Neo de aanleiding om het roer radicaal om te gooien. Sindsdien probeert hij ruilhandel toe te passen in zijn leven en zijn werk. We hebben genoeg

blijft het natuurlijk spannend

aanpak aan te slaan. Zaken

verband bijvoorbeeld toe-

en een beetje eng en is het

partners reageren weliswaar

gang krijgt tot een interessant

van geld, hoor’, zegt Neo.

natuurlijk de vraag of het lukt

verbaasd op zijn voorstellen,

netwerk, heb je daar wellicht

‘Ik geloof alleen dat je veel

om op deze manier verder te

maar zijn ook geamuseerd en

veel meer aan dan een smak

voor elkaar kunt krijgen als je

gaan. Tegelijkertijd is er een

hebben waardering voor het

geld op je rekening. Ik wil

geld niet als primair ruilmid-

heel logisch pleidooi voor

initiatief. ‘Als we het heb-

absoluut geen goeroe worden

del hanteert. Gewoon door

ruilhandel te voeren: spullen

ben over de waarde, dan

of zoiets’, benadrukt Neo.

in overleg te gaan: wat kan

hebben we zat, geld niet. En

begrijpt iedereen wel dat op

Overeenkomstig de visie van

ik voor jou betekenen, en

zonder geld was er ook geen

een andere manier samenwer-

een van zijn inspiratoren, Nils

jij voor mij? Zijn passionele

kredietcrisis.’

ken ook wat oplevert. Vaak

Roemen (blz 92), wil hij graag

zelfs interessantere mogelijk-

een herwaardering van mid-

heden dan wanneer je uitgaat

delen en diensten. En vooral:

van uurtje-factuurtje. Als

zelf het goede voorbeeld

je door een samenwerkings-

geven. ‘Zo kan het ook.’ ★

‘Ik ben niet plotseling vies

betrokkenheid bij 7 Days of Inspiration en Durftevragen gaf hem het laatste zetje om over te gaan op bartering. ‘Al

158

Tekst: Anne Woltersom

QPQ | 1 • 2011

Uurtje-factuurtje Op basis van de eerste ervaringen lijkt zijn nieuwe

WVTTK

Laat je ondernemershart weer voluit kloppen Een gebrek aan duidelijke visie, intentie of inspiratie belemmert veel ZZP’ers en kleine zelfstandigen om echt succesvol te ondernemen. Dit blijkt uit een onderzoek van Paul de Blot, hoogleraar spiritualiteit aan de Nyenrode Business Universiteit. Zijn deze problemen te voorkomen? Marguerite Evenaar, coach voor ondernemers, denkt van wel en start daarom de Vito Vitaal Ondernemersweekenden. Als coach, adviseur en

Tekst: Anne Woltersom

ondernemers nodig, want uit

manier te laten denken en

duurder. Die extra kosten

begeleider van startende en

paniek maak je meestal niet

handelen, lossen onderne-

willen we niet via subsidie

gevestigde ondernemers trok

de beste beslissingen.’ Een

mers zelf hun grootste strui-

binnenhalen, maar via een

(Wat Verder Ter Tafel Marguerite Evenaar zich de WVTTK beter gevoel, hoe bereik je Komt) kelblokken en vragen op.

“solidaire pot”. Dat is een

struikelblokken van deze zelf-

dat? Evenaar lacht. ‘Ik begrijp

Die directe oplossingen en

potje dat wordt gevuld door

standigen aan. Samen met

dat dit wat vaag klinkt, maar

handvatten kunnen ze na het

andere ondernemers die het

drie andere sociaal bewogen

in werkelijkheid gaan we heel

weekend meteen gebruiken.’

belangrijk vinden dat hun

ondernemers zette zij het

concreet te werk. Het gaat

VITO – vitaal ondernemers-

om vitaliteit, zowel fysiek

weekend op. Twee dagen

als mentaal. In de workshop

waarin de focus ligt op zowel

“Ondernemerschap als dans”

nemersweekend hoeven niet

Ben je toe aan

zakelijke kennis als persoon-

leren de deelnemers bijvoor-

diep in de buidel te tasten.

een verkwikkend

lijke perspectieven. Evenaar:

beeld stil te staan bij wat ze

Voor slechts 85 euro kun-

ondernemersweekend?

‘Ik noem het een combina-

wél hebben bereikt. Mijlpalen

nen ze een weekend kennis en

Kijk op www.

tie van hart en hoofd. Naast

worden vaak overstemd door

inspiratie opdoen. Daarmee

evenaarenpartners.net.

praktisch kennis en hand-

zorgen. En we hebben ook

zijn niet alle kosten van het

vatten, bieden we een beter

een creatieve denksessie.

weekend gedekt. Evenaar:

gevoel. Ook dat hebben

Door ze op een andere

‘Natuurlijk is het weekend

collega’s net zo succesvol Gemeenschappelijke pot

worden als zij zijn.’ ★

Deelnemers aan het onder-

WVTTK

159

Het loopt in de plastic soep Hij kon de enorme hoeveelheden plastic die in rivieren en oceanen drijven gewoon niet langer aanzien. Toen Marius Smit, 38 jaar, getrouwd en vader van twee kinderen, weer eens de bakjes van de afhaalchinees weggooide, realiseerde hij zich: tijd voor actie.

constructie van aan elkaar

om bedrijven en overheden te

gesmolten flessen. Over de

laten nadenken over oplossin-

vraag hoe de boot precies

gen. Je kunt dan denken aan

gemaakt moet worden, is

nationale en internationale

Smit nog volop in gesprek

acties, campagnes of produc-

met ingenieurs. Smit: ‘Ik ben

ten. Deze boot kan bijvoor-

er bijna dag en nacht mee

beeld als prototype fungeren

bezig. Gisteren had ik zes

voor andere boten. Er zijn

man over de vloer, van een

ook andere toepassingen

Ik vind dat je moet denken

botenbouwer tot een ontwer-

denkbaar, want van plastic

in oplossingen in plaats van

per van verpakkingen. Die

kun je bijvoorbeeld mooi

tic afval, die door Nederland

problemen’, legt Smit uit. Zo

betrokkenheid en samenwer-

textiel maken. Dat gaan wij

vaart om aandacht te vra-

gezegd, zo gedaan. Hoewel er

king vind ik prachtig.’

gebruiken voor de stoeltjes

gen voor dit probleem. Smit

nu nog geen tastbaar stuk-

doopte het project Plastic

je boot is, klinken de plan-

Whale. ‘Jarenlang bereik-

nen veelbelovend en is het

ten allerlei berichten mij via

de bedoeling dat de plastic

namelijk aandacht vragen

de media: wereldproblema-

vloot vanaf juni 2011 door het

voor de zogenaamde plas-

Volg Marius Smit en de

tiek, milieuvervuiling, maar

land vaart. Een enthousiast

tic soep in de wereldzeeën.

ontwikkelingen op

ze leidden nooit ergens toe.

ontwerper testte zelfs al een

‘Een volgende stap zou zijn

www.plasticwhale.org

Plastic fantastic Het idee? Een boot van plas-

160

Tekst: Anne Woltersom

QPQ | 1 • 2011

op de boot, maar daar kun je De toekomst Smit wil met zijn actie voor-

natuurlijk nog veel meer mee doen.’ ★

Lekker eten voor senioren De avondmaaltijd zou het hoogtepunt van de dag moeten zijn, maar voor veel ouderen is het een dagelijkse teleurstelling. Dat moet anders kunnen, vond Tim Doornewaard. Samen met Laska ten Kate zette hij speciaal voor 7 Days of Inspiration “Sam Sam” op. QPQ sprak met hem tijdens de voorbereidingen.

Niet wachten, maar doen! ‘De kwaliteit van maaltijden

tachtig locaties in Amsterdam een smaakvol diner voor ruim

Tekst: Anne Woltersom

Vrijwillige steun Er komt geen geld aan te

te verzamelen. Markten en horecagroothandels zijn bena-

voor senioren holt achter-

2000 mensen. Doornewaard

pas: alle betrokkenen zijn

derd met de vraag of ze alles

uit’, vertelt Doornewaard.

is gepassioneerd over eten.

vrijwilligers. ‘Het blijkt niet

wat over blijft willen doneren.

‘Maar het heeft geen zin om

Hij werkte jarenlang in aller-

moeilijk om mensen bij elkaar

En zijn droom? ‘Dagelijks één

de nadruk te leggen op alles

lei keukens. ‘Ik vind het

te krijgen, om samen naar één

echt goede maaltijd voor iede-

wat er mis is’, voegt hij daar

belangrijk dat mensen goed

doel toe te werken. Van tevo-

re senior. Maar ik realiseer

meteen aan toe. ‘De proble-

en lekker eten. Dat gaat niet

ren werd ik gewaarschuwd:

me dat er nog een lange weg

men in de ouderenzorg zijn

alleen over smaak en geur,

“Tim, doe dat nou niet, zon-

te gaan is.’ ★

politiek ingewikkeld. We

maar ook over gezelligheid.’

der geld.” Maar mijn ervaring

moeten niet wachten tot de

De initiatiefnemers hopen

is juist dat deuren veel mak-

overheid iets doet, maar zelf

buurtgenoten samen te bren-

kelijker opengaan. Niemand

in actie komen.’ Zo gezegd,

gen door ze gezamenlijk te

hoeft zich af te vragen: wat zit

Benieuwd hoe het Sam Sam verging

zo gedaan. Op 1 maart ver-

laten eten.

hier achter?’ Ook de ingre-

tijdens 7 Days of Inspiration? Kijk

diënten hoopt hij kosteloos

op www.samsamamsterdam.org.

zorgde Sam Sam op zo’n

WVTTK

161

Verleiden voor de vrede Sociaal ondernemer Ilco van der Linde is initiator van MasterPeace. Dit vredesinitiatief is onlangs tijdens de Big Improvement Day door de top van het Nederlandse bedrijfsleven bekroond met de ID Award: “Meest Innovatieve Idee van 2011”.

Hartverwarmend

en we zijn de wind onder de

bestaat er nog geen positieve,

mie die democratisch, open

vleugels van organisaties en

moderne, bottom-up actie voor

en stabiel zijn.’

anderen co-founder van

individuen die goed werk

vrede?’ Met vrienden uit die

Dance4life en oprich-

doen, maar dat niet kunnen

werelddelen, vredesorgani-

ter van Bevrijdingspop en

profileren.’

saties, bedrijven en com-

Van der Linde is onder

andere grote campagnes. MasterPeace is zijn nieuwste project. ‘Dit wordt binnen

162

Tekst: Anne Woltersom

Iemand moet het doen In 2007 en 2008 trok van

De droom ‘Ik hoop dat we mondi-

municatie-experts ging hij

aal snel terechtkomen in een

aan de slag. Van der Linde:

nieuwe fase, die draait om

‘Iemand moet het doen, niet-

openheid, creatie en ver-

enkele jaren het meest hart-

der Linde met vrouw en

waar?’ Het Peace Festival

binden. Regeringen, bedrij-

verwarmende, internationale

dochters door Afrika en het

is op 21 september 2014 in

ven, mensen... de tendens is

vredesinitiatief ever’, zegt

Midden-Oosten. Tijdens deze

Cairo (Egypte). De revolutie

momenteel erg egocentrisch.

hij. Met muziek, kunst, cul-

reis ontstonden de contouren

in februari van dit jaar biedt

Als wij “op slot” gaan voor

tuur, sport en nieuwe media

van wat later MasterPeace

volgens Van der Linde juist

anderen, gaan miljarden

geeft MasterPeace eigentijdse

zou worden. Hij zag gastvrij-

kansen. ‘Die miljoenen men-

anderen dat ook voor jou.

steun voor togetherness en het

heid en bereidheid tot samen-

sen die nu in Noord-Afrika

Giving is the essence of living,

terugdringen van gewapen-

werking, maar ook conflicten

en het Midden-Oosten hun

daar geloof ik stellig in. Dus

de conflicten. ‘We verleiden

die muurvast zitten en door

stem laten horen, zijn ideale

ik ben maar vast begonnen.’ ★

mensen om massaal voor

de wereld werden genegeerd.

partners voor het bouwen van

de vrede aan de slag te gaan

‘Je denkt dan: waarom

een toekomst en een econo-

QPQ | 1 • 2011

Broodnodig: verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid Hoge premies maken het voor veel zelfstandig ondernemers moeilijk om verzekeringen af te sluiten. Een grote groep zelfstandigen is daarom niet verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid. Ter verbetering van deze situatie riep Vereniging Solidair het Broodfonds in het leven. Vertrouwen

Tekst: Anne Woltersom

mensen onderling de soci-

want een nieuw lid moet

atief van Solidair, een vereni-

ale zekerheid, gebaseerd op

minstens een van de groeps-

ging die zich inzet voor de

BroodfondsMakers, legt uit:

wederzijds vertrouwen. Hoe

leden kennen. De solidariteit

bevordering van solidariteit in

‘Zelfstandig ondernemers

zit dat precies? Elke deelne-

is daardoor heel groot.’ De

maatschappelijke en economi-

lopen over het algemeen wat

mer stort maandelijks een

zieke ziet op het bankafschrift

sche samenwerking. Solidair

langer door met klachten. Het

afgesproken bedrag op de

ook de namen van alle gevers.

ambieert een verandering van

is lastig om er even tussenuit

groepsrekening. Wie langer

Door deze transparantie

markteconomisch denken en

te stappen, omdat de conse-

dan twee weken ziek is, krijgt

wordt er volgens Jonkers min-

handelen, naar solidair econo-

quenties vaak groot zijn.’ Bij

elke maand een gift vanaf

der snel misbruik gemaakt

misch denken en handelen. ★

het Broodfonds regelt een

deze bankrekening. Jonkers:

van het systeem.

Meer weten?

groep van twintig tot vijftig

‘De leden kennen elkaar,

André Jonkers, vennoot van

Het Broodfonds is een initi-

Investeren in mensen ‘Everyone a changema-

www.broodfonds.nl

Tekst: Anne Wolversom

kers verkozen door Ashoka,

kans om zich volledig te rich-

uit een schat aan ervaring van

ker’. Het is de slogan van

met veel potentie en/of goede

ten op de opbouw van hun

professionals wereldwijd.

Ashoka, de organisatie die

resultaten. Zij zijn de leidende

organisatie en de verspreiding

zich wereldwijd inzet voor

verschilmakers die uitblinken

van hun gedachtegoed, van-

de ondersteuning en promo-

in creativiteit, ondernemers-

zelfsprekend gericht op het

tie van sociaal ondernemer-

kwaliteiten, sociale impact en

sociale doel dat zij voor ogen

QPQ besteden we uitgebreid

schap. Ashoka is vanaf dit

innovatie.

hebben. Maar Ashoka steunt

aandacht aan Ashoka. Hoe

haar fellows niet alleen finan-

begon het, welke doelen stel-

jaar ook actief in Nederland.

Nieuwsgierig? In de volgende editie van

Dit betekent dat Ashoka

Springplank voor sociaal

cieel: de organisatie deelt ook

len zij, wat zijn de achter-

Europa nu actief op zoek is

ondernemerschap

haar netwerk dat intussen is

liggende drijfveren en wie

verspreid over zeventig lan-

maakt kans een nieuwe fellow te worden?

naar zogenaamde “fellows” in

Doordat Ashoka gedurende

ons land. Fellows zijn sociaal

drie jaar investeert in deze

den, waardoor deze sociaal

ondernemers, verschilma-

ondernemers, krijgen zij de

ondernemers kunnen putten

WVTTK

163

Agenda

Donderdag 7 april 2011

Organisatie:

Kamer van Koophandel

Internationale Handelsdag

Duur:

18.15 – 22.30 uur

Geïnteresseerd in ondernemen buiten onze landsgrenzen?

Kosten: gratis

Op de Internationale Handelsdag organiseert de Kamer van

Locatie:

Kvk Amsterdam, De Ruyterkade 5

Koophandel in verschillende steden een leerzame samenkomst

Contact:

Margriet Veenstra

van experts en ondernemers, waar je je kunt verrijken met de

margriet.veenstra@kvk.nl

vakkennis de aanwezigen. Onder meer NL EVD Internationaal

Website: www.kvk.nl/ihd

en de Belastingdienst/Douane zijn vertegenwoordigd. Tijdens workshops, in een persoonlijk gesprek of op de informatiemarkt worden al je vragen beantwoord. Hoe doe je zaken in bijvoorbeeld Frankrijk of Duitsland? Hoe zet je überhaupt de eerste internationale stappen? Hoe vind je betrouwbare handelspartners? Hiernaast vind je de gegevens voor de Internationale Handelsdag in Amsterdam, maar het is mogelijk in elf andere steden ook deel te nemen. Schrijf je in op www.kvk.nl/ihd. Hier staan de verschillende steden met locaties en bijbehorende aanvangstijden vermeld.

Organisatie:

GreenWish

Duur:

10.00 – 16.00 uur (14 april)

13.00 - 17.00 uur (alle andere dagen)

Kosten:

€ 245,- excl. BTW

Dan moet het op papier komen te staan in de vorm van een

Locatie:

Niasstraat 1, Utrecht

ondernemingsplan of projectvoorstel. Waar moet je allemaal

Contact:

info@greenwish.nl

aan denken? Deze GreenWish training zorgt ervoor dat je niets

Website:

www.greenwish.nl

Donderdag 14 en 28 april, 12 en 26 mei

Een goed ondernemingsplan, de basis voor succes Je hebt een geweldig, duurzaam idee in je hoofd, maar dan?

over het hoofd ziet. Is jouw idee echt zo goed? Hoe zit het met de markt en is er voldoende draagvlak? Heb je samenwerkingspartners nodig en zo ja: waar haal je die vandaan? Een heldere begroting is van wezenlijk belang. Hoe maak je die zo inzichtelijk mogelijk? Welke creatieve manieren zijn er om jouw initiatief gefinancierd te krijgen? In een dag, bestaande uit vier dagdelen, richt de training zich op deze en vele andere zaken. Inschrijven kan per mail, onder vermelding van de cursusnaam ‘Een goed ondernemingsplan, de basis van succes!’

164

QPQ | 1 • 2011

Agenda

Dinsdag 12 april t/m donderdag 14 april

Organisatie: Synpact

Week van de Ondernemer

Duur:

9.30 – 17.00 uur

Kosten:

€ 200,- per dag

Ondernemer in het Beatrix Theater in Utrecht. Deze spe-

Locatie:

Beatrix Theater Utrecht

ciale week heeft als doel: jou inspireren en zo bijdragen aan

Contact:

week@synpact.nl of 085 - 7440006

jouw succes. De dag begint met gastheer Jort Kelder, die in

Website: www.weekvandeondernemer.nl

Toe aan inspiratie? Dan moet je zeker naar de Week van de

gesprek gaat met topondernemers Aad Ouborg, Erwin van Lambaart, Derk Sauer, Rob Baan, Cor van Zadelhoff en Hans Breukhoven. Praktische, bruikbare marketingtips komen van brain agent René Boender. Topcoach Marc Lammers spreekt over het verbeteren van prestaties. ’s Middags kun je je eigen programma samenstellen uit twaalf verschillende workshops of spreekbeurten. Wist je bijvoorbeeld dat zeventig procent van de mensen zijn of haar werk niet leuk vindt? En hoe kun je leren om succesvol te excelleren? Of: hoe begin je de expeditie naar duurzame winst?

Maandag 2 mei

Organisatie:

Vrouwen Ondernemen

Verbindbijeenkomst

Duur:

19.30 – 22.00 uur

Kosten:

€ 15,- excl. BTW

Maar het kan ook anders: de verbindbijeenkomst van

(incl. drinken en parkeren)

www.vrouwen-ondernemen.nl tracht het praktische met het

Locatie:

Meeting Plaza Maarssen

aangename te combineren. Gedreven vrouwen ontmoeten

Contact: info@vrouwen-ondernemen.nl

en kennis uitwisselen. De avond is met name bedoeld

Website: www.vrouwen-ondernemen.nl

Netwerken, het kan enorm opgelegd en vervelend zijn.

voor s tartende en groeiende ondernemers in het teken van ongedwongen kennismaking met andere ondernemers. Je kunt deelnemen aan workshops, verzorgd door de aanwezige begeleiders en trainers. Bijvoorbeeld speedsparren: in speeddate-tempo ongegeneerd al je ondernemersvragen voorleggen aan experts. (Wie aanwezig zijn, staat op de website.) Als de bel gaat, ga je naar de volgende. Of doe mee aan het “ik zoek”-spel, waarin je ontdekt wat je als ondernemer nodig hebt en wie je daarbij kan helpen.

WVTTK

165

WVTTK

VOLGENDE KEER IN QPQ

Thema: The BIG Issue

Met het terugdraaien van overheidssubsidies zijn veel initiatieven

gedwongen hun eigen broek op te houden. In dit speciale nummer veel

voorbeelden en portretten van sociale ondernemingen die dat al doen

De discussie voorbij: dit is het Weg met het discours over wat sociaal ondernemerschap nou eigenlijk precies is. Onderzoeker Brigitte Hoogendoorn deed onderzoek en “ontdekte” vier scholen. ‘De missie van een bedrijf bepaalt of het een sociale onderneming is.’

Ieder voordeel heb z’n nadeel Veel sociaal ondernemers hebben liever een investering dan een subsidie. Terecht? Over de voor- en nadelen van subsidies, fondsen en investeringen

The Big Society

Theoretisch denkmodel of praktisch idealisme?

De kracht van het orakel Trendanalist kun je zelf worden. In deze QPQ alle tips & tricks om voorspellende gaven te creëren

Happy energy, happy world

Nederlands enige astronaut Wubbo Ockels

over zijn passie voor duurzaamheid, zijn nieuwe beweging Happy World en zijn drive

om Lowlands over drie jaar volledig duurzaam te laten draaien

QPQ 2 verschijnt in juni 2011 167

168

QPQ | 1 • 2011