Iðnaðarblaðið 9. tbl. 2011 by Goggur

útvegsblaðið »

Jarðvarmi á Íslandi

Steinull á Sauðárkróki

Fréttir og fréttaskýringar

Möguleikar Íslands á sviði jarðhita eru til umfjöllunar í fylgiriti um jarðvarma sem fylgir með Iðnaðarblaðinu. »9 til 20

Bætt afkoma Steinullar h.f. er til marks um frekari eflingu iðnaðar í sveitarfélaginu Skagafirði. »22

Útvegsblaðið er að venju fullt af fróðleik. Þar eru fréttir og fréttaskýringar ásamt viðtölum og fleiru. Með sanni má segja að blaðið sé hafsjór af fróðleik.

desember 2011 » 9. tölublað » 3. árgangur

Verri horfur Ætla má af viðbrögðum stjórnenda 400 stærstu fyrirtækja

landsins að starfsmönnum þeirra fækki um allt að 300 á næstu sex mánuðum. Langflestir, eða nærri tveir þriðju, búast við óbreyttum starfsmannafjölda á næstu sex mánuðum, 15 prósent áforma fjölgun starfsmanna en fjórðungur býst við fækkun. Fækkun starfsmanna er áformuð í öllum þeim atvinnugreinum sem flokkað er eftir nema í sérhæfðri þjónustu, þar sem áform eru um fjölgun starfsmanna og í verslun þar sem búist er við óbreyttum starfsmannafjölda. »8

N ý j u s t u v i ð s k i pt av i n i r o k k a r, s e m ko m a f r á Té k k l a n d i o g Á s t r a l í u , vo r u h i n s ve g a r e k k i s vo l e n g i a ð á k ve ð a s i g . . . »2

desember 2011

Skráð atvinnuleysi á árinu:

leiðari

Ósamstaða

að er gjá milli ríkisvaldsins og atvinnulífsins. Með réttu eða röngu er stjórnvöld sökuð um að draga lappirnar, sökuð um að tefja fyrir uppbyggingu, sökuð um áhugaleysi, sökuð um að hindra framþróun atvinnulífsins.

Janúar: Febrúar: Mars: Apríl: Maí: Júní: Júlí: Ágúst: September: Október: Nóvember:

8,5% 8,6% 8,6% 8,1% 7,4% 6,7% 6,6% 6,7% 6,6% 6,8% 7,1%

» Háskóli Íslands og Oxymap gerðu með sér samning um rannsóknir á sviði súrefnismælinga. Kristín Ingólfsdóttir, rektor, Árni Þór Árnason, framkvæmdastjóri Oxymap og Guðmundur Þorgeirsson, forseti Læknadeildar, undirrituðu samninginn.

Ef við gefum okkur aðstæðurnar séu ýktar, að stjórnvöld séu ekki sá vegatálmi sem af er látið, gefum okkur að aðeins hluti þess sem sagt er eigi við rök að styðjast. Gefum okkur það. Hvað stendur þá eftir af gagnrýninni? Nægilega mikið til að hafa áhyggjur, nægilega mikið til að bölsóttast, nægilega mikið til að stappa niður fótum, nægilega mikið til að segja hingað og ekki lengra. Vissulega er það þannig að einn veldur ekki þegar tveir deila. En það er mikið vald að fara með ríkisvaldið. Það er mikil ábyrgð að sitja í ríkisstjórn og hafa tekið að sér að vera leiðandi í framgangi þjóðarinnar. Þess vegna er helst bent á ríkisvaldið. Ráðherrar eru fimir í að verjast gagnrýninni, enda aldeilis vanir í þeirri baráttu. Atvinnuvegafjárfestingar eru ekki nægar. Aðeins Jóhanna Sigurðardóttir virðist telja annað. Þetta blað fjallar ekki um sjávarútveg. En sá hægagangur sem er á stjórnvöldum hvað varðar framtíðarskipan laga um fiskveiðistjórnina hefur dregið mjög úr fjárfestingum í sjávarútvegi. Og afleiðingarnar eru miklar og ekki síst í iðnaði. Hafa þarf í huga að málmiðnaðurinn, sem dæmi, er verulega háður sjávarútveginum. Lætur nærri að um helmingur allra viðskipta málmiðnaðarins sé við útgerðina í landinu. Og þegar dregur úr framkvæmdum við útgerðina kemur það eðlilega við aðra, og ekki síst við iðnaðinn. Allt er þetta alvörumál. Þess vegna er ónotalegt að hlusta á forsætisráðherra, annað hvort ekki skilja alvöru málanna, eða hreinlega beita fyrir sig útúrsnúningi og rangindum. Það er hægt að gera betur. Það verða allir að taka til sín. Ekki bara stjórnvöld. Líka atvinnulífið. Við öll.

Sigurjón M. Egilsson

Útgefandi: Goggur ehf. Kennitala: 610503-2680 Heimilisfang: Stórhöfða 25 110 Reykjavík Sími: 445 9000 Heimasíða: goggur.is Netpóstur: goggur@goggur.is Ritstjóri: Sigurjón M. Egilsson ábm. Höfundar efnis: Haraldur Guðmundsson, Geir A. Guðsteinsson, Karl Eskil Pálsson, Sigurjón M. Egilsson og fleiri. Auglýsingar: hildur@goggur.is Sími: 899 9964 Prentun: Landsprent. Dreifing: Farmur. Dreifing: Iðnaðarblaðinu er dreift til allra áskrifenda Morgunblaðsins, útgerða, þjónustuaðila í sjávarútvegi og fiskvinnslustöðva. Iðnaðarblaðið kemur út átta sinnum á ári.

Hugbúnaðarfyrirtæki á heilbrigðistæknisviði:

Mælir súrefnismettun í augnbotnum manna Haraldur Guðmundsson skrifar: haraldur@goggur.is

Nýsköpunarfyrirtækið Oxymap ehf. hefur frá árinu 2002 unnið að þróun súrefnismælis sem mælir súrefnismettun í augnbotnum manna. Mælirinn tekur stafrænar ljósmyndir af augnbotninum, án tilfinningalegra óþæginda fyrir sjúklinginn, og vinnur upplýsingar úr þeim. Með notkun súrefnismælisins vonast menn til að geta greint gláku, sykursýki og hrörnun í augnbotni, fyrr en áður. Nýlega afgreiddi fyrirtækið tvo súrefnismæla til erlendra kaupenda í Ástralíu og Tékklandi. Áður hafði það selt eða leigt 12 tæki, þar á meðal til Danmerkur, Bretlands og Bandaríkjanna. Súrefnismælir fyrirtækisins byggir á rannsóknum Dr. Einars Stefánssonar, prófessors í augnlækningum, en hann hefur starfað á þessu sviði í 30 ár. Að sögn Árna Þórs Árnasonar, framkvæmdastjóra fyrirtækisins, kviknaði hugmynd að súrefnismælinum þegar Einar sat námsstefnu lækna hjá geimferðastofnun Bandaríkjanna, NASA. Eftir það hófst þróun mælisins og hann varð smám saman að veruleika. „Upphaflega var Oxymap rekið fyrir fjármagn eigenda og styrki, en árið 2008 komu hluthafar inn í myndina. Þar var um að ræða hóp sem nefndist Framtíðartækni, en að honum stóðu einstakir fjárfestar og Nýsköpunarsjóður atvinnulífsins. Á þeim tíma hafði Nýsköpunarsjóður atvinnulífsins gert faglega úttekt á fyrirtækinu. Það hjálpaði fjárfestunum, sem voru algjörlega óháðir fyrirtækinu, að taka upplýsta ákvörðun um hvort þeir ættu að setja peninga inn í fyrirtækið. Einstakir fjárfestar hafa oft ekki tíma og þekkingu til að rannsaka nýsköp-

unarfyrirtæki, og því tel ég Nýsköpunarsjóð eiga að standa að fleiri slíkum verkefnum,“ segir Árni.

» Starfsmenn Oxymap kynntu súrefnismælinn á augnlæknaþingi Mynd/ Guðmundur Ingólfsson. árið 2010.

Hugbúnaðurinn er verðmætastur Súrefnismælir Oxymap er festur ofan á Topcon augnbotnamyndavél, og er samansettur af hugbúnaði, tveimur stafrænum myndavélum og linsum. Hugbúnaðurinn er verðmætasta vara fyrirtækisins, en vinna við hann hófst árið 2002. Síðan þá hefur hann farið í gegnum fjögur þúsund uppfærslur. „Súrefnismælirinn mælir súrefnismettun í æðum í augnbotni og æðavídd. Hugmyndin að slíkum mæli er meira en 50 ára gömul, en það var ekki fyrr en stafrænar myndavélar og öflugar tölvur komu til sögunnar að þetta varð mögulegt,“ segir Árni. Þó önnur erlend fyrirtæki hafi unnið að svipuðum súrefnismælum, þá státar Oxymap af eina mælinum sem er jafn langt á veg kominn. Með súrefnismæli fyrirtækisins er hægt að mæla súrefnismettun í augnbotnum á einungis 15 sekúndum, á meðan það tekur aðra sambærilega mæla allt að 30 mínútur.

tækið hefur ekki enn komist inn á klíníska markaðinn, en til að svo verði þarf það fyrst að fá hina evrópsku CE vottun. „Við vonumst til að fá hana á næsta ári. En til þess þurfum við að sýna fram á ákveðið gæðakerfi og gæðastaðla,“ segir Árni og bætir við að þessi eftirlitsiðnaður sé hálfgert peningaplokk. Að hans sögn tekur að meðaltali um tvö til þrjú ár að selja hvert tæki. Viðskiptavinir fyrirtækisins vilja oft kanna hvort aðrir séu að framleiða álíka tæki og fara í kjölfarið í mikla rannsóknarvinnu á súrefnismælinum. „Nýjustu viðskiptavinir okkar, sem koma frá Tékklandi og Ástralíu, voru hins vegar ekki svo lengi að ákveða sig. Við hittum þá fyrst í maí 2010, á rannsóknarþingi í Flórída.“ Árni bendir að lokum á að það tekur oft um 10 ár fyrir nýsköpunarfyrirtæki að verða að fullvaxta fyrirtæki. „Við eigum nokkur ár eftir af þessum tíu árum, því fyrirtækið varð ekki „alvöru“ nýsköpunarfyrirtæki fyrr en árið 2007. En ég vænti þess að á næstu árum verði hægt að breyta Oxymap úr rannsóknarfyrirtæki yfir í markaðsfyrirtæki.“

Enn langt í land Viðskiptavinir Oxymap eru aðallega aðilar á rannsóknarmarkaði. Fyrir-

óskar viðskiptavinum sínum

og landsmönnum öllum

XEINN VH 1112001

gleðilegra jóla og farsældar á nýju ári

HUGVIT Í VERKI

Vélaverkstæði Hjalta Einarssonar ehf. Melabraut 27 • IS-220 Hafnarfjörður • Iceland • tel +354 575 9700 • fax +354 575 9701 • www.vhe.is • sales@vhe.is

desember 2011

» Verkefnið er hluti af samkomulagi við aðila vinnumarkaðar og ríkisstjórnar varðandi síðustu kjarasamninga. Samkomulagið felur í sér að ríkið veiti 150 milljónum króna á ári í sérstaka þriggja ára markðsáætlun hjá Tækniþróunarsjóði til að virkja samstarf á heilbrigðissviði, menntasviði og orkusviði í formi klasa.

Samtök sprotafyrirtækja Skora á ríkisstjórnina að standa við gefin loforð:

Vilja að Jóhanna standi við loforðin Formaður Samtaka sprotafyrirtækja skorar á Jóhönnu Sigurðardóttur forsætisráðherra að gera grein fyrir því hvernig staðið verði við loforð ríkisstjórnarinnar um fjárframlag í klasasamstarf sprotafyrirtækja, ríkisstofnana og ríkisstjórnarinnar. Engu fé hafi verið ráðstafað í þetta samstarf á fjárlögum 2012 og verkefnin geti því dagað uppi. Samtök sprotafyrirtækja héldu aðalfund sinni nýlega þar sem meðal annars var fjallað um yfirlýsingar sem ríkisstjórnin gaf út vegna kjarasamninga í vor varðandi klasasamstarf og samstarf fyrirtækja, stofnana á vegum hins opinbera og ríkisstjórnarinnar. Allir ætluðu þessir aðilar að leggjast á eitt og vinna sameiginlega að betri og hagkvæmari lausnum fyrir stofnanir ríkisins. Um leið átti að nýta tækifæri til þróunar á lausnum sem eiga erindi á alþjóðlegan markað. Verkefnið er hluti af samkomulagi við aðila vinnumarkaðar og ríkisstjórnar varðandi síðustu kjarasamninga. Samkomulagið felur í sér að ríkið veiti 150 milljónum króna á ári í sérstaka þriggja ára markaðsáætlun hjá Tækniþróunarsjóði til

að virkja samstarf á heillausnir og þjónustu með brigðissviði, menntasviði sem minnstum tilkostnog orkusviði í formi klasa. aði. Búið var að lofa 150 Þessir fjármunir mynda milljónum króna, sem ríkfjórðung heildarumsvifa isstjórnin ætlaði að setja á verkefna en 75 prósent fjárlög fyrir árið 2012, en koma frá fyrirtækjum það gekk ekki eftir. Þetta og samstarfsstofnunum er afar sorglegt því þar þeirra. Þar af greiða fyrirmeð hverfa þær 450 milljtækin sjálf 50 prósent en » Svana Helen ónir króna sem fyrirtækstofnanirnar leggja fram Björnsdóttir in og stofnanirnar leggja 25 prósent af kostnaði fram á móti. Í rauninni tapvegna verkefnanna. ast enn meira, því fyrirtækin ætla Ákveðið var að 150 milljónir, sem sér í mörgum tilvikum að leggja enn er síðasta greiðslan af árlegu iðn- meira fram en sem nemur þeirra 50 aðarmálagjaldi og nú er búið að af- prósenta lágmarkskostnaðarhlutnema, ætti að renna í klasasam- deild,“ segir Svana Helen Björnsstarfið fyrsta árið. Síðan ætlaði dóttir, formaður Samtaka sprotaríkisstjórnin að tryggja framhaldið fyrirtækja og forstjóri Stika. með árlegu fjárframlagi í tvö ár til Hún sér ekki fram á að fá penviðbótar, 150 milljónir hvort árið. inga frá ríkinu í þetta verkefni og „Samkomulagið var gert til að óttast að fjari undan klasasamstarfhvetja til nýsköpunar í opinbera inu og að verkefnin dagi uppi hálfgeiranum, til að hið opinbera fengi kláruð því ríkisstjórnin standi ekki betri lausnir fyrir minna fé í heil- við orð sín. brigðisþjónustu, menntageiranum og orkugeiranum. Þetta eru þau Styrkjum úthlutað í janúar svið sem ríkisstjórnin vildi alveg Ljóst er að klasasamstarfið fer í sérstaklega hvetja til nýsköpunar. gang á næsta ári því að búið er að Tilgangurinn var sá að almenning- tryggja fjármögnun þess fyrsta ur á Íslandi fengi að endingu betri árið með þeim 150 milljónum sem áður runnu til Samtaka iðnaðarins í formi iðnaðarmálagjalds. Alls bárust 21 verkefnisumsókn í haust. Þær skiptast þannig að níu voru á heilbrigðissviði, sex á menntasviði og sex á orku- og umhverfissviði. Í öllum þessum verkefnum ætla fyrirtæki og stofnanir að vinna saman, til dæmis að lausnum í öldrunarþjónustu og skólastarfi. Nú eru þessi verkefni í hættu því 25 prósenta framlag ríkisins vantar, það eru 150 milljónir króna sem hefðu átt að fara inn á nýsamþykkt fjárlög ársins 2012. Samtök sprotafyrirtækja hafa því sent frá sér ályktun þar sem skorað er á ríkisstjórnina að standa við loforð um að setja 150 milljónir í þetta samstarf. „Það verður byrjað á verkefninu og styrkjum úthlutað í janúar á næsta ári. Fyrirtæki og stofnanir fara af stað með sín verkefni en flest þeirra eru til tveggja eða þriggja ára. Hugmyndin var sú að hafa annan umsóknarfrest fyrir ný verkefni á næsta ári því að ekki náðu allir að ganga frá umsóknum sínum fyrir umsóknarfrestinn nú og stofnan-

Fá endurgreiðslu Samtök sprotafyrirtækja eru ánægð með nýja 20 prósenta endurgreiðslu af bókfærðum kostnaði vegna nýsköpunar hjá fyrirtækjum. Endurgreiðslan kemur til vegna kostnaðar sem fyrirtækin höfðu árið 2010 og kom til greiðslu í byrjun nóvember í haust. Öll fyrirtæki, sem hafa staðið í nýsköpun og sýnt fram á það í ársreikningum, gátu óskað eftir þessari endurgreiðslu. Svana Helen segir að þessi endurgreiðsla skipti verulegu máli því að hún sé mikill hvati að nýsköpun. Samtökin sendu líka frá sér aðra ályktun til stjórnvalda þar sem ítrekað er að samtökin telja mikilvægt að efla Tækniþróunarsjóð þannig að fjárhæðin í sjóðnum fari úr 725 milljónum króna í fjóra milljarða. Svana Helen segir að þetta hafi verið rætt í atvinnumálanefnd Alþingis en ekki komið fram í fjármálafrumvarpinu. Þar hafi upphaflega verið gert ráð fyrir 720 milljónum en fimm milljónum bætt við svo úr hafi orðið 725 milljónir. Það sé samt ekki nóg. „Þetta er í rauninni eini sjóðurinn sem hugverkaiðnaðurinn getur sótt í til að brúa þróunarkostnað. En þetta er samkeppnissjóður og allir sem hljóta styrk verða að leggja sjálfir a.m.k. jafnmikið á móti styrkfjárhæðinni. Öll hátækni- og sprotafyrirtæki geta sótt um peninga í þennan sjóð og fengið allt að 10 milljónum króna á ári. Fjárhæðin hefur ekkert hækkað frá 2004. Úthlutað er tvisvar sinnum á ári og um 120 milljónir eru til úthlutunar í hvert sinn. Þetta er mjög sérstakur sjóður og eini stuðningurinn af þessu tagi sem hugverkafyrirtæki hafa haft,“ útskýrir Svana Helen. Hún er ekki sátt við núverandi fyrirkomulag og bendir á að Tækniþróunarsjóður sé hjá iðnaðarráðuneytinu en svo séu sér sjóðir hjá sjávarútvegsráðuneyti og landbúnaðarráðuneyti fyrir fyrirtæki í þessum geirum en þau geta líka sótt um í Tækniþróunarsjóð því að þar eru engin skilyrði önnur en þau að fyrirtækin séu með nýsköpunarverkefni og geti lagt farm góðar viðskiptaáætlanir. Fyrirtæki í hugverkaiðnaði geta hins vegar almennt ekki sótt um í sjóðum í sjávarútvegs- og landbúnaðargeiranum og það finnst Svönu Helen ójafna samkeppnisstöðuna. Þessu hafa forsvarsmenn hugverkafyrirtækja kvartað yfir. Svana Helen esgir að þeir vilji að ríkið beini öllum fjárframlögum úr þessum þremur sjóðum í einn sjóð og jafni þannig samkeppnisstöðu atvinnugreina í landinu.

irnar vildu fá tækifæri aftur á næsta ári og jafnvel á þriðja ári. En ef ekkert fjárframlag kemur frá ríkinu þá verður trúlega ekkert meira um þetta þannig að verkefni sem eru hugsuð til lengri tíma daga uppi eða vinnast til hálfs og ekki verður svigrúm fyrir þá sem ætluðu að taka þátt í þessu síðar,“ segir Svana Helen. Næsta stórvirkjun Hún bendir á að markmið verkefnisins hafi frá upphafi verið að vinna lausnir fyrir hið opinbera og efla samstarf, þannig að stofnanir ríkisins, sem þekkja sínar þarfir og vilja fara í nýsköpunarverkefni en hafa ekki næga fjármuni og mannafl til þess, gætu látið til skarar skríða. Þannig væri atvinnulífið um leið virkjað og fyrirtækin fengin til samstarfs. Hugmyndin að baki sé góð og

komi öllum vel því þarna eigi fyrst og fremst að vinna betri lausnir fyrir minna fé fyrir íslenskan almenning. Verkefnin geti líka gefið meira af sér. Fyrirtækin hafi möguleika á að útfæra síðar lausnirnar, jafnvel til útflutnings. En Svana Helen telur að því miður sé útséð með fjármagnið. Hún bendir á að fjárlög hafi verið samþykkt og ekki sé að sjá hvernig ríkið ætli að standa við loforð sín. „Forsætisráðherra lofaði þessum peningum á sínum tíma,“ segir hún og rifjar upp að forsætisráðherra hafi látið orðin „hugvitið er næsta stórvirkjun þjóðarinnar“ falla þegar hún setti tækniog hugverkaþing Samtaka sprotafyrirtækja 2011. Svana Helen lýsir eftir svörum frá forsætisráðherra um það hvernig staðið verði við loforðin.

ENNEMM / SÍA

Gleðilega hátíð! VERÐMÆTUR KRAFTUR Við óskum starfsfólki okkar, nágrönnum og Íslendingum öllum gleðilegrar jólahátíðar. VIð þökkum árangursríka samvinnu á liðnum árum og hlökkum til að taka þátt í kraftmiklu samstarﬁ við uppbyggingu atvinnulífs og verðmætasköpun á Íslandi á nýju ári.

desember 2011

Bryndís Skúladóttir, forstöðumaður umhverfismála hjá Samtökum iðnaðarins

Refsigjald í nýjum orkutaxta Raforkutaxtar stærri iðnfyrirtækja, sem gengið hafa undir heitinu ótryggð orka, hafa verið lagðir niður og nýir taxtar teknir upp í staðinn. Nýju taxtarnir eru 70-100 prósentum hærri en gömlu taxtarnir og gera að verkum að heildarreikningurinn hækkar um allt að helming. „Þessir taxtar voru lokaðir og bara ákveðin fyrirtæki sem voru á þeim og ekki meira til af orku á þeim töxtum. Nýju taxtarnir eru hinsvegar opnir fyrir aðra að koma inn á en hækka talsvert í leiðinni frá því sem var. Þeir eru samt hagstæðari en » Bryndís forgangsorka. Skúladóttir Þessir taxtar hafa í för með sér að það má rjúfa orkuna til kaupandans ef álag er á kerfinu. Þessir taxtar henta eingöngu stærri fyrirtækjum sem geta verið með varaafl og það eru slíkir notendur sem hafa verið að nota þessa taxta,“ segir Bryndís Skúladóttir, forstöðumaður umhverfismála hjá Samtökum iðnaðarins. Umframorka í kerfinu

Raforkuverð skiptist í tvennt, dreifingu sem er í sérleyfisstarfsemi og sölu sem er í frjálsri samkeppni. Söluhlutinn hækkar í verði um 70-100 prósent og segir Bryndís að heildarreikningurinn hækki því um 30-50 prósent. „Við höfum ákveðinn skilning á því að það hafi þurft að breyta þessum töxtum en við erum uggandi yfir því hvernig þróunin verður. Við vitum um umframorku í kerfinu og að fyrirtækin hafi kost á að bjóða ágætt verð en veltum fyrir okkur hvaða taxtar verði í boði fyrir stærri iðnfyrirtæki þegar umframorkan í kerfinu minnkar,“ segir hún. Þegar iðnfyrirtæki ákveða hvort þau ætla að byggja upp starfsemi og starfa hérlendis eða erlendis þá er raforkuverð eitt af því sem getur hjálpað til við að velja staðsetningu hér. „Við höfum tækifæri til að láta það hjálpa okkur. Sum af þessum fyrirtækjum eru bæði með starfsemi hér og erlendis og standa frammi fyrir þessu vali,“ segir hún og hefur áhyggjur af því að hækkandi raforkuverð geri fyrirtækin fráhverf því að starfa hér.

» Sum af þessum fyrirtækjum eru bæði með starfsemi hér og erlendis og standa frammi fyrir þessu vali,“ segir Bryndís Skúladóttir, forstöðumaður umhverfismála hjá Samtökum iðnaðarins.

Hærra gjald

Samtök iðnaðarins gagnrýna framkvæmdina á hækkuninni. Bryndís rifjar upp að ákveðið hafi verið í byrjun árs að fella niður taxtana, samningum við iðnfyrirtækin hafi verið sagt upp um mitt ár með sex mánaða fyrirvara. Í haust hafi nýju taxtarnir komið fram og þeir séu gjörólíkir þeim fyrri. Í þeim sé til dæmis gert ráð fyrir að fyrirtækin skili inn áætlun um orkunotkun. „Ef þú ferð til dæmis 10 prósent

yfir áætlun þá borgarðu hærra gjald, nokkurs konar refsigjald,“ segir Bryndís og bætir við að með þessu sé kallað eftir algjörlega nýjum vinnubrögðum frá fyrirtækjunum. „Við gagnrýnum að þetta sé gert með svo skömmum fyrirvara og höfum áhyggjur af því hvernig þetta muni ganga að fyrirtækin gefi upp áætlanir um orkunotkun og hvernig þeim gangi að standa við hana,“ segir hún.

Fara aftur að brenna olíu

Samtök iðnaðarins heyra á sínum félagsmönnum vangaveltur um hvernig verði að vinna eftir þessum nýju töxtum. Bryndís segir að koma verði í ljós hvort þetta séu vinnubrögð sem henti iðnfyrirtækjum. „Þetta er bara það sem er í boði. Það er þess virði að skoða þetta fyrir þá sem ráða við þetta. En þetta kemur með skömmum fyrirvara. Nýju taxtarnir taka gildi um áramót þannig að ekki er mikill tími til að

leita tilboða, skoða hvað er í boði eða stilla vinnubrögðin af í fyrirtækinu. Svo er spurning hvernig taxtarnir þróast fyrir fyrirtæki sem geta búið við það að straumurinn rofni af og til,“ segir hún og bendir líka á að talsvert af iðnfyrirtækjum, sem hafi áður brennt olíu, eigi enn katla til að nota sem varaafl. Bryndís telur að taxtinn þurfi ekki að hækka mikið til að það geti borgað sig fyrir þá að fara aftur að brenna olíu.

Skyrútflutningur hefur þrefaldast Skyr er selt í fjórum löndum. Útflutningsverðmætið nemur hundruðum milljóna króna. MS vonast til að geta selt Rússum smjör á næstunni. „Við flytjum út skyr til Bandaríkjanna og Finnlands og áætlum að útflutningurinn nemi 550 tonnum á næsta ári. Skyr er svo framleitt með sérstöku leyfi í Noregi fyrir Noreg og Svíþjóð og það skapar okkur talsverðar tekjur. Við gerum ráð fyrir að skyrútflutningurinn aukist á næstunni en líka framleiðsla með leyfisgjöldum í Noregi,“ segir Einar Sigurðsson, forstjóri MS. Varan skyr er að verða þekktari erlendis og það segir Einar að geri útflutninginn auðveldari nú en áður. Við bætist að almennt er áhugi á vörum með háu próteingildi og lítilli fitu svo að skyrið á greiða leið inn á

heilsumarkaðinn. Í Noregi hefur til dæmis aðal markhópurinn verið ungar konur sem hugsa um heilsuna og útlitið. „Svo finnum við líka fyrir því að áhugi á Íslandi dregur skyráhugann, bæði í Finnlandi, Svíþjóð og Bandaríkjunum þannig að þetta tvennt dregur áhugann. Að auki er gengið hagstætt til útflutnings og allar útflutningsgreinar að sækja í sig veðrið,“ segir Einar. Skyrútflutningurinn hefur þrefaldast frá árinu 2009. Einar segir að útflutningurinn sé fyrst og fremst góður fyrir íslenska bændur, þeir njóti ávaxtanna. „Þetta styrkir þeirra starfsemi og hjálpar til að halda niðri vöruverði hér heima. Við getum gert þetta með hagkvæmum og arðbærum hætti og bændur og neytendur hér heima sem njóta góðs af því. Skyrútflutningurinn styrkir afkomu

bændanna og stemmir af hækkanir hér heima,“ segir hann. Vonir eru bundnar við markaði í Skandinavíu og Bandaríkjunum. Þannig hefur skyrútflutningurinn gengið mjög vel í Finnlandi og horfurnar góðar. Þá er Rússlandsmarkaður að opnast með samningum milli þjóðanna en Einar segir að það verði fyrst og fremst fyrir smjörútflutning. Rússar hafi flutt inn mikið af smjöri undanfarin ár. „Þetta er markaður sem hefur verið lokaður undanfarið vegna afstöðu stjórnvalda þar en nú er búið að opna hann fyrir innflutningi með gagnkvæmri viðurkenningu á vottunarkerfum. Þar sjáum við fyrst og fremst fyrir okkur að flytja út smjör. Rússar hafa verið að kaupa smjör á heimsmarkaði á háu verði og Rússlandsmarkaður stækkar svæðið sem við getum athafnað okkur á því að við höfum ekki haft aðgang að þessum markaði,“ segir Einar.

OSTAR ÚR FÓRUM MEISTARANS

ALDAGÖMUL HEFÐ ÞROSKUÐ Í ÍSLENSKU UMHVERFI Íslenskir mjólkurbændur kynna með stolti hina íslensku Óðalsosta. Átta ostar byggðir á alþjóðlegri hefð og fullkomnaðir með besta hráefni sem völ er á — íslenskri mjólk.

ÍSLENSKA / SIA.IS / MSA 57426 11/11

ERTU NÓGU ÞROSKAÐUR FYRIR BRAGÐIÐ?

desember 2011

Orri Hauksson, framkvæmdastjóri Samtaka iðnaðarins:

Hollywood endir?

» Að þessu sinni var könnunin gerð á tímabilinu 17. október til 7. nóvember 2011 og voru spurningar 19. Í úrtaki voru 443 stærstu fyrirtæki landsins (miðað við heildarlaun) og svöruðu 280 þeirra þannig að svarhlutfall var 63% Niðurstöður eru greindar eftir staðsetningu, atvinnugrein, veltu og starfsmannafjölda. Ekki er um að ræða samræmda túlkun samstarfsaðilanna á niðurstöðum könnunarinnar.

Stjórnendur 400 stærstu fyrirtækjanna:

Versnandi horfur Yfirgnæfandi meirihluti stjórnenda stærstu fyrirtækja landsins telja aðstæður í atvinnulífinu vera slæmar samkvæmt nýrri könnun Capacent fyrir Samtök atvinnulífsins og Seðlabankann. Samkvæmt könnuninni telja 72% stjórnenda aðstæður vera slæmar, 26% að þær séu hvorki góðar né slæmar en 2% að þær séu góðar. Fleiri stjórnendur telja að ástandið versni en batni á næstunni, þótt flestir telji að þær breytist ekki. Meiri svartsýni ríkir á landsbyggðinni en á höfuðborgarsvæðinu í þessu efni og meiri svartsýni gætir í iðnaði og sjávarútvegi en í öðrum atvinnugreinum. Fjárfestingar aukast ekki á árinu

Ekki eru horfur á því að fjárfestingar fyrirtækja aukist á þessu ári samkvæmt könnuninni. Rúmur helmingur stjórnenda telur að fjárfestingar fyrirtækjanna verði svipaðar á þessu ári og árið 2010, fjórðungur að þær verði minni en tæpur fjórðungur að þær verði meiri. Útlit er fyrir smávægilega aukningu fjárfestinga á höfuðborgarsvæðinu en samdrátt á landsbyggðinni. Nægt framboð af starfsfólki

Flestir stjórnendur búa við nægt framboð af starfsfólki. Skortur á starfsfólki hefur þó heldur farið vaxandi undanfarin misseri. Skortur á starfsfólki er mun meiri á landsbyggðinni en á höfuðborgarsvæðinu og þær atvinnugreinar sem helst skortir starfsfólk eru sjávarútvegur og sérhæfð þjónusta og skortur er áberandi meiri í útflutningsfyrirtækjum en í öðrum fyrirtækjum.

Fjölgun eða fækkun starfsmanna

Rúmlega 30 þúsund starfsmenn starfa hjá fyrirtækjunum í könnuninni. Ætla má af svörum stjórnendanna að starfsmönnum þeirra fækki um 150-300 á næstu sex mánuðum, eða um 0,5-1%. Langflestir, eða 62%, búast við óbreyttum starfsmannafjölda á næstu sex mánuðum, 15% áforma fjölgun starfsmanna en 23% búast við fækkun. Fækkun starfsmanna er áformuð í öllum þeim atvinnugreinum sem flokkað er eftir nema í sérhæfðri þjónustu, þar sem áform eru um fjölgun starfsmanna og í verslun þar sem búist er við óbreyttum starfsmannafjölda. Framlegð (EBITDA)

Útlit er fyrir að framlegð fyrirtækja minnki að jafnaði á næstu sex mánuðum. Tæpur helmingur stjórnenda, 45%, telur að framlegð fyrirtækja þeirra muni standa í stað, en rúmur þriðjungur að hún minnki. Framlegð fyrirtækjanna (EBITDA) hefur heldur minnkað á síðustu sex mánuðum og er útlit fyrir að framlegðin þeirra minnki áfram á næstu sex mánuðum. Hagnaður fyrirtækjanna verður að jafnaði minni á þessu ári en á því síðasta. Innlend eftirspurn stöðug en vaxandi erlendis

Stjórnendur búast að jafnaði við óbreyttri eftirspurn á innanlandsmarkaði en að eftirspurn eftir vörum þeirra og þjónustu á erlendum mörkuðum muni aukast á næstunni. Helmingur stjórnenda útflutnings-

fyrirtækja telur að eftirspurn á erlendum mörkuðum verði óbreytt á næstu sex mánuðum en 40% sjá fram á aukningu. Stöðugir vextir og gengi en talsverð verðbólga

Að jafnaði búast stjórnendur við því að stýrivextir Seðlabankans verði óbreyttir eftir 12 mánuði en þeir eru nú 4,75%. Þeir vænta þess að verðbólgan verði 3,6% eftir eitt ár en 4,7% eftir tvö ár. Flestir stjórnendur búast við því að gengi krónunnar verði óbreytt eftir eitt ár en hóparnir eru álíka stórir sem vænta styrkingar og veikingar. Um könnunina

Samtök atvinnulífsins eru í samstarfi við Seðlabanka Íslands um reglubundna könnun á stöðu og framtíðarhorfum stærstu fyrirtækja á Íslandi. Könnunin er gerð ársfjórðungslega og er framkvæmd hennar í höndum Capacent. Einföld könnun með 7 spurningum er gerð í annað hvort skipti, en hin skiptin er gerð ítarlegri könnun með 19 spurningum. Að þessu sinni var könnunin gerð á tímabilinu 17. október til 7. nóvember 2011 og voru spurningar 19. Í úrtaki voru 443 stærstu fyrirtæki landsins (miðað við heildarlaun) og svöruðu 280 þeirra þannig að svarhlutfall var 63% Niðurstöður eru greindar eftir staðsetningu, atvinnugrein, veltu og starfsmannafjölda. Ekki er um að ræða samræmda túlkun samstarfsaðilanna á niðurstöðum könnunarinnar.

Áform stjórnvalda um svokallaðan kolefnisskatt á eldsneyti í föstu formi ollu talsverðu uppnámi í síðasta mánuði. Þarna var um að ræða stórfellda tvöfalda gjaldtöku af stórum iðnfyrirtækjum hér á landi. Sú gjaldtaka braut í bága við sérstakt samkomulag sem ríkisstjórnin gerði við þau fyrirtæki fyrir tveimur árum. Skatturinn hefði fyrst og fremst lagst á fyrirtæki sem þegar falla undir hið samevrópska viðskiptakerfi með losunarheimildir, ETS (e. emissions trading system). Stjórnvöld hafa fyrir margt löngu ákveðið að innleiða ETS hér á landi en það kerfi felur í sér hagræna hvata til að takmarka losun fyrirtækjanna á gróðurhúsalofttegundum við framleiðslu sína. Því þróaðri umhverfistækni sem fyrirtækin nýta, því lægri gjöld fyrir heimildir. Aðfangaskattur bætir ekki umhverfið Kolefnisskatturinn umræddi leggst hins vegar á hráefni sem fyrirtækin nýta í framleiðslu sinni. Mikilvægt er að átta sig á þeim grundvallarmun sem er á þessum tveimur útgáfum skattheimtu. Í aðfangaskatti, eins og kolefnisskattinum, er ekkert hagrænt keppikefli til að lágmarka losun á hverja framleidda einingu. Þegar hráefnið er komið inn fyrir dyr fyrirtækisins, hefur skatturinn fallið til, óháð því sem gengur af í framleiðsluferlinu. Í kolefnisskattinum er því ekkert tilefni til að fjárfesta í heilnæmu verklagi eða mengunarvörnum. Má þar nefna afhendingu CO2 inn í verksmiðjugróðurhús, eins og er í fyrirhugað á Hellisheiði, og framleiðslu metanóls, eins og Carbon Recycling rekur í Svartsengi. Hefðbundin förgun kemur líka til greina. Því er ekki að undra að öll önnur Evrópulönd hafa eftir áralanga skoðun ákveðið að nota ETS fremur en hráefnisskatt til að tempra losun. Vafasöm skattáform Eftir nokkurt at og misvísandi skilaboð úr stjórnarráðinu, tók fjármálaráðherra loks af allan vafa og dró þessar hugmyndir til baka. Allt er gott sem endar vel, segir orðtækið. Hins vegar er umhugsunarefni hví þessi misskilningur, sem svo hefur verið nefndur af kurteisi, fór af stað á annað borð. Uppákoman er sérstaklega kvíðvænleg í ljósi þess að þrjú ný kísilverkefni komast vonandi brátt á legg. Eina kísilfyrirtækið, sem nú þegar er starfandi hér á landi, Elkem á Grundartanga, hefur í hyggju að auka umfang starfseminnar. Fyrrnefnd skattafyrirætlan hefði gert þau áform að engu og reyndar lagt að velli núverandi starfsemi Elkem. Sú niðurstaða átti ekki að koma ráðamönnum á óvart enda málið margrætt á undanförnum árum.

Skyndiákvarðanir óheppilegar Atburðarásin leiðir hugann að því almenna umhverfi sem við búum fjárfestingu í landinu. Tíðar og tilviljanakenndar breytingar hafa verið gerðar á skattkerfinu á liðnum þremur árum og óvarlegt er að treysta á að þessar grunnundirstöður hagkerfisins séu eins í dag og í gær. Það eina, sem er fast í hendi eru stöðugar breytingar. Ríkisfjármálin á Íslandi á hins vegar hvorki að meðhöndla sem átaksverkefni né beita skyndireddingum. Fjárhag hins opinbera ber þess í stað að rétta af með varanlegum hætti með því að auka efnahagsleg umsvif í landinu til frambúðar. Sá veiki hagvöxtur, sem nú má greina, byggist á einkaneyslu. Skuldug íslensk heimili geta ekki ein og óstöðug borið vöxtinn lengi uppi. Kjarni máls er því ekki flókinn. Það bráðvantar aukna fjárfestingu hér á landi til að skapa megi framtíðarvirði og útflutning. Óumdeilt er að tekjuáhrif örfárra fjárfestingarverkefna eru umtalsvert meiri en áformaðar tekjur af hinu vanhugsaða kolefnisgjaldi. Þannig má með varfærnum hætti reikna út að skatttekjur ríkissjóðs af framkvæmdum við álver og kísilver í Helguvík næmu vel á annan tug milljarða á ári. Því verður að láta nú þegar af flumbrugangi sem rýrir traust á stofnunum og stjórnvöldum landsins, hvort sem er gagnvart útlendingum eða okkur sjálfum. Þá mega ráðamenn ekki freistast til að reyna að skilja á milli nýrra fyrirtækja og rótgróinna þegar á að fá útrás fyrir skammsýna skattgleði. Hin nýju verða nefnilega rótgróin um leið og þau hefja starfsemi. Nýir fjárfestar eru ekki það bláeygir að þeir líti bara til spariviðmóts sem kann að mæta þeim í upphafi ef hinir rótgrónu þramma sífelld svipugöng. Við eigum því að taka kurteislega og fagmannlega á móti erlendum fjárfestum og reyna að gera við þá viðskiptasamninga sem við höfum góðan hag af og vonandi þeir líka. Það er hvorki siðaðra háttur að breyta reglunum eftir á né reyna að þurrausa þá sem geta ekki forðað sér með hraði. Kolefnisskatturinn fékk farsælan endi eins og hefðbundin Hollywood mynd. Vonandi dettur engum í hug að gera framhaldsmyndina. Þær eru alltaf verri ef eitthvað er.

Jarðvarmi

Fylgirit Iðnaðarblaðsins desember 2011

Jarðhitinn gefur meiri möguleika en vatnsafl Jarðhitinn nemur tveimur þriðju af allri frumorkunotkun á Íslandi og fer vaxandi. Í Rammaáætlun er gert ráð fyrir að raforkuvinnsla aukist þrisvar sinnum meira í jarðhita en í vatnsafli að því gefnu að allir kostir nýtingarkostir verði nýttir. Íslendingar hafa mun fleiri virkjanakosti í jarðhita en í vatnsafli þannig að búast má við að nýting jarðhitans aukist verulega á næstu árum. Jarðhitinn er nú þegar mjög stór hluti af frumorkunotkun landsins, eða 66 prósent, og það fer hækkandi að sögn Jónasar Ketilssonar, verkefnisstjóra hjá Orkustofnun. Hann segir að raforkuvinnsla gæti aukist um tíu terevattstundir í jarðhita ef horft er til rammaáætlunar en þrjár í vatnsafli. Þórarinn Sveinn Arnarson, verkefnisstjóri í olíuleit hjá Orkustofnun, segir að Íslendingar nýti ekki allan varmann sem tekinn er upp úr jörðinni, hann nýtist ekki allur í raforkuvinnslunni. Af innlendri raforku fari um 75-80 prósent í stóriðjuna. Þetta hlutfall sé afar hátt og mun hærra en í öðrum löndum. „Þetta er bara af því að við erum lítil þjóð með mikla orku. Það er lítil raforkunotkun hjá hinum almenna borgara,“ segir hann. Ýmsir nýtingarmöguleikar liggja fyrir. Í Rammaáætlun kemur til dæmis fram möguleg nýting á Svartsengi, stækkun á Nesjavöllum, Kröflu og Leirhnjúk, Brennisteinsfjöllum, Þeistareykjum, nokkrum stöðum á Hengilssvæðinu, í Krýsuvík, á Kröflusvæðinu og á Reykjanessvæðinu og á nokkrum stöðum á Torfajökulssvæðinu. „Ef horft er til Rammaáæltunar þá sést að það eru mun fleiri virkjanakostir í jarðhita en vatnsafli,“ segir Þórarinn Sveinn og á von á því að jarðhitinn verði meira nýttur í framtíðinni en vatnsaflið. „Ef horft er til Rammaáætlunar þá gæti raforkuvinnsla aukist um 10 teravattstundir í jarðhita en þrjár í vatnsafli. Það yrði því rúmlega þreföld aukning, þrisvar sinnum meiri nýting í jarðhita en vatnsafli að því gefnu að allir kostir í nýtingarflokki verði nýttir,“ segir hann.

desember 2011

Jarðvarmi

Hákon Gunnarsson framkvæmdastjóri Gekon:

Íslenski jarðvarmaklasinn – Iceland Geothermal Árið 2006 kom Harvard prófessorinn Dr. Michael Porter hingað til lands. Í fyrirlestri sem hann hélt fyrir fullum sal í Háskólabíói kynnti hann greiningu sína á samkeppnishæfnis lands, sem hann hafði unnið ásamt aðstoðarmanni sínum Dr. Christian Ketels. Á þessum tíma varaði hann landsmenn við „ofhitnun hagkerfisins“ og bað okkur lengstra orða að snúa okkur að hlutum þar sem umframhæfni væri til staðar á Íslandi. Margir kannast við Porter og kenningar hans. Hann er leiðandi í akademískri umræðu á heimsvísu um stefnumótun fyrirtækja, samkeppnishæfni þjóða og núna síðast hefur hann mikið skrifað um samfélagslega ábyrgð fyrirtækja, til dæmis með forsíðugrein í Harvard Business Review fyrr á þessu ári. Porter telur fyrirtækin gegna lykilhlutverki í jákvæðri framþróun samfélaga og þar sé verðmætaaukningin sem drífur hagkerfi heimsins áfram. Árið 2010 gerðu Dr. Michael Porter og Dr. Christian Ketels greiningu á hinum íslenska jarðvarmaklasa í samvinnu við íslenska ráðgjafafyrirtækið Gekon. Dr. Porter – sem er verkfræðingur að upplagi – hefur

» Hér má sjá dæmi um klasakort jarðvarmaiðnaðarins á Íslandi.

tröllatrú á leiðandi hlutverki Íslands á þessu sviði á heimsvísu. Verkefnið tókst afar vel. Hátt í 60 ólíkir hagsmunaaðilar innan klasans tóku þátt. Niðurstöður voru á þá leið að Ísland er frá náttúrunnar hendi einstaklega vel úr garði gert hvað varðar aðgang að gæða auðlind.

Upplýsingavefur um loftlínur og jarðstrengi

Staðreyndir um kosti og galla háspennuloftlína og jarðstrengja, stefnumótun erlendis og umfjöllun hér heima. Kynntu þér málið á www.landsnet.is/linurogstrengir

Hátt hlutfall jarðvarmavelli kortlagningar dr. Pororku af heildarorkunotkun ters. Haldin var vinnustofa landsins er einstakt í heim4. maí 2011 þar sem hátt inum. Jarðvarmanýting í 110 einstaklingar innan á Íslandi hefur að mestu klasans tóku þátt. Út frá byggst upp og þróast síðþví efni, sem þar safnaðist astliðin eitt hundrað ár eða saman, skilgreindi fagráðið svo, sér í lagi eftir að líða tíu samstarfsverkefni klastók á seinni hluta síðustu ans. Vinna við samstarfsaldar. Ísland mætir sterkt » Hákon verkefnin hófst í júlí 2011 til leiks á hinum alþjóð- Gunnarsson og stendur til desember lega jarðvarmamarkaði, 2012. Verkefnin bera eftþar sem öflugur jarðvarmaklasi er irfarandi yfirskriftir: til staðar. Styrkur íslenska jarðvarmaklas- 1. Fjölnýting ans felst í þróuðum aðferðum við 2. Uppbygging þekkingar fjölnýtingu jarðvarma, reynslumikl- á verkefnastjórnun um sérfræðingum, góðum orðstír og 3. Boranir viðamiklum tengslum á alþjóðlegum 4. Vélbúnaður; þróun og viðhald vettvangi. Veikleikar klasans felast 5. Nýliðun í greininni m.a. í lélegu aðgengi að fjármagni, 6. Ráðstefnan Iceland Geothermal skorti á stærðarhagkvæmni fyrir- 2012 tækja, erfiðu starfsumhverfi heima 7. Starfsumhverfi jarðvarmafyrir auk dreifðra krafta mennta- klasans stofnana. Þá kom fram að aðilar inn- 8. Öflun grunnupplýsinga an íslenska jarðvarmaklasans verða um klasann að móta stefnu og aðgerðaráætlun 9. Skipulögð samskipti klasastjóra hafi þeir á annað borð áhuga á að 10. Fjármögnun nýta einstök tækifæri innan alþjóðlega jarðvarmageirans. Verkefnin tíu mynda grundHinn 16. mars 2011 skipuðu völl fyrir formlegt klasasamstarf helstu hagsmunaaðilar innan hins sem nefnist Iceland Geothermal og íslenska jarðvarmaklasa sjö ein- var stofnað til þess frá og með 28. staklinga í sérstakt fagráð sem júní 2011. Tilgangur þess er m.a. að vinna skyldi að mótun formlegs skapa fyrirtækjadrifinn samstarfssamstarfs innan klasans, á grund- vettvang innan hins íslenska jarð-

Stofnaðilar Iceland Geothermal eru meðal annars:

varmaklasa til frekari framþróunar og vaxtar. Leiðarljós samstarfsins er Virðisauki í jarðvarma. Við stofnun Iceland Geothermal samstarfsins í lok júní voru stofnaðilar samstarfsins 20 talsins en horfur eru á að þeir verði á 60 til 70. Sérfræðingar úr jarðvarmaklasanum annast framkvæmd verkefnanna tíu með myndun faghópa utan um hvert verkefni. Umsýsla og aðstoð við vinnslu er í höndum sérstaks klasastjóra. Fagráðið hefur yfir umsjón með framvindunni. Í desember 2012 verður farið yfir árangur verkefnanna og metið hvort formlegu samstarfi Iceland Geothermal skuli haldið áfram og í hvaða formi. Lögð er sérstök áhersla á góða samvinnu og samskipti á milli hins rannsóknardrifna samstarfs innan íslenska jarðvarmaklasans (GEORG) annars vegar og hins vegar fyrirtækjadrifins klasasamstarfs (Iceland Geothermal), jafnvel með það í huga að GEORG og Iceland Geothermal renni síðar saman. Þá er mikilvægt að stjórnvöld taki þátt í samræðum við klasann, hlusti eftir þörfum hans og skapi honum gott starfsumhverfi.

Þetta er í fyrsta sinn sem víðtækt fyrirtækjadrifið klasasamstarf er byggt upp með svo skipulögðum hætti á Íslandi. Ef vel tekst til gæti Iceland Geothermal orðið fyrirmynd annarra klasa á Íslandi og jafnvel víðar um heim. Rannsóknir benda til að það taki formlegt klasasamstarf fjögur ár að ná fullum þroska. Þegar fram líða stundir, reynsla kemst á samstarfið og ítarlegri gögn um klasann liggja fyrir er von til þess að unnt sé að móta stefnu og sérstöðu hins íslenska jarðvarmaklasa; honum og samfélaginu til áframhaldandi vaxtar og virðisauka.

Það verður afar spennandi að sjá hvernig klasasamstarfinu reiðir af á árinu 2012. Innan fagráðs eru menn eru sammála því að hóparnir hafa farið betur af stað en búist var við og væntingarnar eru miklar. Niðurstaðan veltur á samstarfinu og stjórnun þess. Framlag fyrirtækjanna skiptir þarna sköpum en ef áhuginn verður jafn mikill og hingað til erum við hjá Gekon bjartsýn á að þetta frumkvæði verði atvinnugreininni til góðs. Hákon Gunnarsson

Við erum með hugann við það sem þú ert að gera

Okkar vinna snýst um að þín vinna gangi vel. Við leggjum okkur fram um að setja okkur vel inn í það sem þú ert að gera, og þó við kunnum kannski ekki handtökin í þínu Z[HY¥ QHMU ]LS VN ° ¬ ]P[\T ]P O]H Z[HY¥ NLUN\Y °[ ¬

HVÍTA HÚSIÐ / SÍA 11-1098

0Q¬ ÑZSHUKZIHURH Z[HYMHY O¯W\Y M¯SRZ ZLT IÚY H TPRPSSP YL`UZS\ ¬ Z]P P LUK\YUÚQHUSLNYHY VYR\ VN OLM\Y ]® [xRH ZY LRRPUN\ ¬ ĕ¬YOHNZ\TO]LY¥ VN ´YM\T M`YPY[xRQH ® VYR\NLPYHU\T HUUPN NL[\T ]P ¬]HSS[ [Y`NN[ LPT ¬ IHURH Q¯U\Z[\ ZLT H\ HYMUHZ[

LRRPUN ZWYL[[\Y HM ¬O\NH

Árni Magnússon hefur áratuga reynslu á sviði endurnýjanlegrar orku. Árni er viðskiptastjóri orkuteymis Íslandsbanka.

desember 2011

Jarðvarmi

Ragnar Jóhannsson segir að það sem falli til hjá einu fyrirtæki nýtist öðrum:

Afgangsvarmi skapar tækifæri Unnið er að því hjá Matís að fjármagna verkefni tengt þeim auðlindun sem nú eru ekki nýttar í kringum jarðvarmaorkuver. Stefnt er að því að leita fjarmagns í gegnum styrkjakerfi Evrópusambandsins og tengja saman fyrirtæki í Evrópu sem hafa svipaðar aðstæður. Stefnt er að því að nýta afgangsvarma og ýmis efni sem falla til og skapa úr þeim verðmæti og nýta sem hráefni milli fyrirtækja, byggja upp þekkingu á fullnýtingu orkuauðlindarinnar. Samstarf er hafið milli Matís og Jarðvarmaklasans hjá Gekon. Ragnar Jóhannsson, fagstjóri í viðskiptaþróun hjá Matís, segir að stefnt sé að því að nýta þann afgangsvarma sem til falli í miklum mæli, til dæmis heitt vatn og ýmis efnasambönd eins og koltvísýring, í sambandi við orkuvinnslu á Reykjanesi. Þessar auðlindir segir Ragnar sé hægt að nýta í alls konar ræktun, til dæmis við ræktun á þörungum og örverum, við ræktun grænmetis og ávaxta og til ræktunar hraðvaxta fiska og sjávarhryggleysinga. „Hugmyndin er að það sem fellur til hjá einu fyrirtæki nýtist öðrum fyrirtækjum og með því byggist upp netverk nýtingar á öllum þessum auðlindum sem þarna falla til, öllum hráefnastraumnum, til að byggja upp hringrás,“ útskýrir hann og bætir við að með því að byggja upp þekkingu í kringum þetta og tengja saman fyrirtæki í Evrópu verði hægt að nýta auðlindagarðinn hér sem prufueiningu sem síðan verði hægt að fjölfalda annars staðar í fyllingu tímans. Tengja saman Matís hefur lengi unnið að verkefnum tengdum háhitasvæðum. Matís og einn af forverum þess, líftæknifyrirtækið Prokaria, sem rann inn í Matís á sínum tíma, hafa lengi unnið með hitakærar örverur með því markmiði að með sameindafræðilegum aðferðum nýta upplýsingar úr erfðamengi þeirra við þróun ensíma fyrir rannsóknir og fyrir matvæla- og lyfjaiðnað. „Við höfum mikinn áhuga á að koma að þessum málum og vinna áhugaverð ensím sem því tengjast. Við höfum einnig komið að þróun ræktun á hraðvaxta fiskum sem nýta sér afgangsvarma og einnig ræktun japanskra sæbjúgna og sæeyrna og ræktun þörunga. Sem dæmi höfum við unnið mikið með þróun á eldi á beitarfiski hérlendis og er sá fiskur seldur nú hérlendis undir nafninu Hekluborri,“ segir Ragnar. Svona klasasamstarf felst í að leiða saman ólíka aðila, eins og til dæmis ríkisvald, opinberar stofnanir, framleiðslufyrirtæki, birgja, þjónustuaðila, dreifingaraðila, rannsóknarað-

mörg þúsund tonn af fiski uppi á landi og síðan væri hægt að rækta þar ýmislegt annað,“ heldur Ragnar áfram. Sumt af þessu er þegar komið langt í undirbúningi svo sem ræktun á Senegalskri þykkvalúru sem fyrirtækið Stolt Sefarm hyggst rækta við Reykjanesvirkjun. Gróðurhúsaræktun er þegar hafin á Reykjanesi, eins og gróðurhús Orf líftækni ber vitni um. Í gróðurhúsinu er verið að rækta bygg sem er svo nýtt við framleiðslu á svokölluðum Frumuvökum. Frumuvakar eru mjög mikilvægir í stýringu frumustarfsemi og eru boðefni sem berast milli fruma. Vaxtaþættir fyrir mannafrumur eru síðan markaðasettar fyrir rannsóknarmarkað en þessi efni eru mikið notaðar í læknisfræðilegum rannsóknum. Einnig framleiða þeir frumuvaka sem leiðrétta og eða hægja á líffræðilegum ferlum öldrunar og auka aftur framleiðslu á elastíni og kollageni. Þetta er fyrirtækið meðal annars að nýta sér í að framleiða krem sem minnka öldrun húðarinnar. Hugmyndin um auðlindagarð eða jarðvarmaklasa hafði verið lengi í maganum á Albert Albertssyni, aðstoðarforstjóra HS Orku, en hann hefur haft áhuga á að nýta sér afgangsvarmann í ræktun á þörungum. Ragnar telur að framtíðin liggi í nýtingu á afgangsvarma og bendir á að stórfyrirtæki í Evrópu séu farin að velta þessum möguleika fyrir sér.

» Ragnar Jóhannsson fagstjóri hjá MATÍS.

ila, menntastofnanir, fjármálastofnanir, samtök og aðra þá sem styrkja klasann með þátttöku sinni. Hugmyndin með samstarfi Matís og Gekon að orku- og auðlindagarði er að tengja auðlindagarðinn við fyrirtæki og stofnanir annars staðar í Evrópu sem hafa svipaðar aðstæður eða jafnvel mismunandi aðstöðu en þar sem hugmyndafræðin gæti nýst og þannig væri hægt að afla verkefna sem gætu orðið samevrópsk á þessu sviði. Ragnar nefnir sem dæmi að orku- og auðlindagarðurinn hafi verið í sambandi við fyrirtæki í Sviss, Tropenhaus, sem er að nýta afgangsvarma við að rækta hitabeltisávexti, beitarfisk og styrju í lokuðu kerfi. Þeir séu með stórt gróðurhús undir starfsemi sína og þar á meðal veitingastað þar sem gestir geta snætt afurðirnar og gengið um og skoðað sig um. „Þeir eru með gróðurhús á tveimur stöðum og sækja 60 þúsund manns það heim á ári á hvorum stað fyrir sig,“ segir hann.

Samkeppnishæf í Evrópu „Við erum í sambandi við Svisslendinga og fleiri þjóðir í Evrópu sem hafa jarðhita og hafa áhuga á svipaðri vinnslu. Við erum líka að byggja upp samband við aðila í Svíþjóð. Þó þar sé ekki jarðhiti þá er þar mikill iðnaður úr trjám, framleiðsla á pappír og sellulósa, og þar verður til mikið af koltvísýringi og heitu vatni. Að mörgu leyti eru þetta sambærilegir auðlindastraumar. Þetta væri hægt að nýta til framleiðslu á fóðri og matvörum eins og tómötum og fiski. Við komum að þessari uppbyggingu, hugmyndavinnu og verkefnaþróun til að koma þessu á laggirnar,“ segir Ragnar. Miklar vonir eru bundnar við fyrirtækin í jarðvarmaklasanum. Eitt þeirra hér á landi er fyrirtæki sem hefur áhuga á að rækta fínni gerðir af tómötum og væri sú framleiðsla samkeppnishæf á Evrópumarkaði. „Við erum að nýta þá landkosti og aðra kosti sem allir þessir auðlindastraumar gefa í matvælaframleiðslu. Á Reykjanesi væri til dæmis hægt að rækta

Framtíðarsýn skapar tækifæri „Oft er talað um að framtíðin í þörungarækt sé í lífdísel en ég held að það sé miklu meiri markaður fyrir allskonar lífvirk efni sem hægt er að nýta í til dæmis matvæli,“ segir hann og nefnir sem dæmi litarefni í kjúklingaiðnaði til að fá réttan lit á afurðir og sykrur í sjúkrafæði. „Það er fullt af möguleikum. Í auðlindagarðinum er ekki bara heitt vatn heldur líka kalt vatn. Það þýðir að að er hægt að stýra hitastigi mjög nákvæmlega.“ Ragnar bendir á að svo auðvelt sé að stýra hitastiginu, hækka það og lækka, að auðvelt sé að rækta þá þörunga sem eru heilkjörnungar sem eru viðkvæmir fyrir of miklum hita. „Þeir þurfa mikið sólarljós og sólin getur orðið ansi heit svo að það er mikilvægt að geta kælt niður svo þörungarnir deyi ekki. Þessir möguleikar í framleiðslu og stýringu á framleiðsluþáttum gera að verkum að við getum haldið hitastiginu í toppgæðum og það er það sem er svo mikilvægt og gefur gríðarlega möguleika,“ segir Ragnar. Hann bendir á að mikilvægt sé að velta hlutunum fyrir sér og skoða hverja viðskiptahugmynd fyrir sig með framtíðina í huga, velta fyrir sér hvað verður ódýrara og dýrara. Með því að hafa framtíðarsýn skapist tækifæri.

Stofnaðilar Iceland Geothermal eru meðal annars:

FRAMTAK

VÉLA- OG SKIPAÞJÓNUSTA EHF

FRAMTAK BLOSSI

ehf

full af orku

Verkís er orkumikið fyrirtæki enda starfa þar hugmyndaríkir og útsjónarsamir orkuboltar á öllum sviðum verkfræði og skyldra greina. Verkís hefur frá stofnun 1932 komið að eða átt þátt í flestum helstu vatnsaflsvirkjunum og jarðvarmavirkjunum á Íslandi, auk annarra mannvirkja og framkvæmda, stórra sem smárra. Við erum þess þó fullviss að mestu verðmæti Verkís felast í fólkinu sem vinnur þar og margháttaðri reynslu sem hefur byggst upp í gegnum tíðina og viðskiptavinirnir njóta með okkur.

Verkís verkfræðistofa | Ármúla 4 | 108 Reykjavík | Sími 422 8000 | www.verkis.is

desember 2011

Jarðvarmi

Katrín Júlíusdóttir iðnaðarráðherra leggur áherslu á sjálfbæra nýtingu:

Bætt nýting gefur aukin verðmæti Guðrún Helga Sigurðardóttir skrifar: ghs@goggur.is

Yfir 90 prósent af heimildum landsins eru hituð með jarðhita. Um 27 prósent af allri raforkuframleiðslu á Íslandi kemur frá jarðvarma en jarðhitinn gefur svo miklu fleiri nýtingarmöguleika með bættri nýtingu á því sem upp kemur. Næstu orkuframkvæmdir, sem eru fyrirhugaðar, eru jarðvarmaverkefni, til dæmis á Norðausturlandi og Reykjanesi, þannig að hlutur jarðvarmans fer vaxandi í raforkuframleiðslu í landinu. Katrín Júlíusdóttir iðnaðarráðherra segir að þjóðin eigi að horfa á jarðvarmann í víðara samhengi en bara sem hita og rafmagn. Fleiri möguleikar eru framundan í nýtingu jarðhita en vatnsafls. Katrín Júlíusdóttir iðnaðarráðherra segir að gæta verði að því að jarðhitinn sé nýttur með sjálfbærum hætti. „Það sem er spennandi varðandi jarðhitann nú er fókusinn, við þurfum að hafa sterka sýn á heildstæða nýtingu á jarðhitanum þannig að við notum hann ekki bara til að hita hús og búa til rafmagn heldur notum líka efnin sem koma upp úr holunum sem í dag eru ekki nýtt í neitt,“ segir hún og nefnir sem dæmi framleiðslu á metanóli í Svartsefni og snyrti-

vörur úr Bláa lóninu. „Með þessu fæst betri nýting á gufunni.“ Dyntóttari en vatnsaflið Íslendingar eru framarlega á heimsvísu í nýtingu á jarðvarma og ráðherrann bendir á að á þessu sviði hafi þjóðin ekki verið toguð áfram af öðrum ríkjum heldur hafi sjálf þreifað sig áfram og miðlað reynslu sinni í góðu samstarfi út um allan heim. Í olíukreppunni hafi Íslendingar tekið byltingu varðandi húshitun og nú sé stökk í gangi raforkuframleiðslu og hliðarnýtingu, það er bætta nýtingu á því sem upp kemur. „Úr þessu fást gríðarlega aukin verðmæti úr jarðvarmanum því að þetta er ofboðslega verðmæt auðlind ef við förum vel með hana. Á móti kemur að hún er dyntóttari en vatnsaflið þar sem menn geta ýtt á takka og vita þá hvað kemur út úr virkjuninni áratugi fram í tímann. Jarðvarminn er þannig að enginn veit endanlega hverju hann skilar nema jarðvarmasvæðið sjálft þar til búið er að bora,“ segir Katrín. Ágengni engum til góðs Jarðvarminn er græn orkunýting. Katrín leggur áherslu á kröfu um að hann sé nýttur með sjálfbærum hætti. Ágeng nýting sé engum til góðs, ekki þjóðinni og

Á móti kemur að hún er dyntóttari en vatnsaflið þar sem menn geta ýtt á takka og vita þá hvað kemur út úr virkjuninni áratugi fram í tímann. Jarðvarminn er þannig að enginn veit endanlega hverju hann skilar nema jarðvarmasvæðið sjálft þar til búið er að bora. Katrín Júlíusdóttir iðnaðarráðherra.

heldur ekki kaupanda raforkunnar eða raforkusalanum. Stóra málið sé að tryggja sjálfbærni og að vel sé gengið um auðlindina, færustu vísindamenn þjóðarinnar séu að vinna í því. Íslendingar hafa flutt út þekkingu á jarðvarma síðustu áratugina. „Jarðvarminn er merkileg auðlind en á móti skiptir máli fyrir okkur að Ísland haldi ákveðnum gæðastimpli í þessum efnum og að við gerum kröfu hvert á annað að ráðgjöf héðan sé alltaf góð og

Þegar reynslan skapar ný verðmæƟ Íslendingar eru forystuþjóð í öun og nýƟngu endurnýjanlegrar orku. Gildi þess að geta hagnýƩ vistvæna orku verður landsmönnum sífellt mikilvægara og þar gegna Jarðboranir stóru hlutverki. Með mikilvægan heimamarkað að bakhjarli starfar fyrirtækið einnig á Azoreyjum, Nýja Sjálandi, Dominica, í Þýskalandi og Danmörku. Þar nýƟst vel sú reynsla og verktækni sem þróast hefur við krełandi aðstæður á Íslandi. Þannig verður reynslan að úƞlutningsvöru sem aar þjóðinni dýrmæts gjaldeyris og byggir upp jákvæƩ orðspor. Jarðboranir, Hlíðasmára 1, 201 Kópavogi, sími 585 5200, www.jardboranir.is

» Katrín Júlíusdóttir iðnaðarráðherra. „Við gerum kröfu hvert á annað að ráðgjöf héðan sé alltaf góð og fagleg og að við nýtum auðlindina alltaf á sjálfbæran hátt,“ segir hún um jarðvarmann.

fagleg og að við nýtum auðlindina alltaf á sjálfbæran hátt. Menn eru farnir að vinna saman á mismun-

andi sviðum nýtingarinnar til að tryggja þetta og það er mjög gott,“ segir Katrín að lokum.

JarĂ°varmi

desember 2011

NĂ˝skĂśpunarmiĂ°stĂśĂ° Ă?slands vinnur Ă˝mis verkefni ĂĄ sviĂ°i jarĂ°varma:

MikilvĂŚg verĂ°mĂŚtaskĂśpun Undanfarin ĂžrjĂş ĂĄr hafa NĂ˝skĂśpunarmiĂ°stĂśĂ° Ă?slands, HĂĄskĂłli Ă?slands, HĂĄskĂłlinn Ă ReykjavĂk, Ă?SOR, JarĂ°boranir, Orkuveita ReykjavĂkur, HS Orka og Landsvirkjun unniĂ° saman aĂ° verkefninu â&#x20AC;&#x17E;HĂĄhitaborholutĂŚkni - Ă&#x2013;ndvegissetur ĂĄ Ă?slandiâ&#x20AC;&#x153;. VerkefniĂ° hefur beint sjĂłnum aĂ° rannsĂłknum ĂĄ Ă˝msum ĂžĂĄttum sem hafa ĂĄhrif ĂĄ rekstur og viĂ°hald jarĂ°varmavirkjana og hefur veriĂ° styrkt af TĂŚkniĂžrĂłunarsjĂłĂ°i. â&#x20AC;&#x17E;Ă? verkefninu voru rannsakaĂ°ir Ă˝msir ĂžĂŚttir sem hafa ĂĄhrif ĂĄ rekstur og viĂ°hald jarĂ°varmavirkjana, eins og tĂŚring og varmaĂĄlag Ă fĂłĂ°ringum hĂĄhitaborhola, ĂžrĂłun nĂ˝rrar borholusteypu og rannsĂłkn ĂĄ tĂŚringu Ă suĂ°um Ă lĂśgnum jarĂ°varmavirkjana. Ă&#x17E;essir ĂžĂŚttir voru meĂ°al annars rannsakaĂ°ir Ă Ăžeim tilgangi aĂ° skilja betur uppbyggingu hĂĄhitaborhola, rekstur Ăžeirra og viĂ°hald, meĂ° ĂžaĂ° fyrir augum aĂ° auka endingu Ăžeirra og Ăžar meĂ° stuĂ°la aĂ° bĂŚttri arĂ°semi af rekstri jarĂ°hitavera. MarkmiĂ° verkefnisins var jafnframt aĂ° mynda klasasamstarf innlendra, sem og erlendra sĂŠrfrĂŚĂ°inga, ĂĄ sviĂ°i borholutĂŚkni, og styrkja og auka menntun verk- og tĂŚknimanna ĂĄ Ăžessu sviĂ°i,â&#x20AC;&#x153; segir SigrĂşn Nanna KarlsdĂłttir, verkefnastjĂłri Efnis-, lĂf- og orkutĂŚkni hjĂĄ NĂ˝skĂśpunarmiĂ°stĂśĂ° Ă?slands. Samstarf lykilaĂ°ila leiĂ°ir af sĂŠr nĂ˝ja Ăžekkingu â&#x20AC;&#x17E;Ă? Ăžessu verkefni sameinuĂ°ust allir helstu lykilaĂ°ilar hĂŠrlendis og viss Ăžekking varĂ° til. SĂş Ăžekking getur nĂ˝st Ăśllum aĂ°ilum verkefnisins og ekki sĂĂ°ur Ăslensku ĂžekkingarsamfĂŠlagi. Auknar upplĂ˝singar eru nĂş fĂĄanlegar hvaĂ° varĂ°ar tĂŚringarĂžol mismunandi efna Ă

()/$BMDUKLWLBKDOIVLGDBSUHQW LQGG

Ă? verkefninu voru rannsakaĂ°ir Ă˝msir ĂžĂŚttir sem hafa ĂĄhrif ĂĄ rekstur og viĂ°hald jarĂ°varmavirkjana, eins og tĂŚring og varmaĂĄlag Ă fĂłĂ°ringum hĂĄhitaborhola, ĂžrĂłun nĂ˝rrar borholusteypu og rannsĂłkn ĂĄ tĂŚringu Ă suĂ°um Ă lĂśgnum jarĂ°varmavirkjana. SigrĂşn Nanna KarlsdĂłttir verkefnastjĂłri Efnis-, lĂf- og orkutĂŚkni hjĂĄ NĂ˝skĂśpunarmiĂ°stĂśĂ° Ă?slands.

Âť Ă&#x17E;versniĂ° af sprungu ĂĄ hitaĂĄhrifasvĂŚĂ°i suĂ°u Ă gufulĂśgnum Ăşr jarĂ°varmavirkjun hĂŠrlendis. Mynd tekin Ă rafeindasmĂĄsjĂĄ NĂ˝skĂśpunarmiĂ°stĂśĂ°var Ă?slands.

sĂşru og mjĂśg heitu umhverfi fyrir hĂĄhitaborholur, ĂĄhrif tĂŚringar ĂĄ suĂ°u lagna og bĂşnaĂ°ar Ă jarĂ°hitaumhverfi og ĂĄhrif ĂblĂśndunarefna ĂĄ borholusteypu, Ăž.e. ĂĄ flotfrĂŚĂ°ilega eiginleika og styrk. HannaĂ° var ĂžrĂvĂtt lĂkan af hĂĄhitaborholu sem nĂ˝tist til aĂ° meta hegĂ°un fĂłĂ°ringa viĂ° mismunandi ĂĄlag sem holan verĂ°ur fyrir ĂĄ lĂftĂma sĂnum, auk Ăžess sem yfirlit yfir helstu ĂĄhrifaĂžĂŚtti skemmda ĂĄ hĂĄ-

hitaborholum og helstu aĂ°ferĂ°ir til hreinsunar ĂĄ Ăştfellingum Ă borholum og um eftirlit og viĂ°gerĂ°ir ĂĄ jarĂ°hitabĂşnaĂ°i er nĂş aĂ°gengilegt,â&#x20AC;&#x153; segir hĂşn. FramtĂĂ°arsĂ˝n ĂĄ sviĂ°i jarĂ°nĂ˝tinga NĂ˝skĂśpunarmiĂ°stĂśĂ° Ă?slands vinnur Ă˝mis verkefni ĂĄ sviĂ°i jarĂ°hitanĂ˝tinga, auk Ăžess aĂ° ĂžjĂłnusta fyrirtĂŚki ĂĄ sviĂ°inu. SĂŠrfrĂŚĂ°ing-

ar NĂ˝skĂśpunarmiĂ°stĂśĂ°var hafa meĂ°al annars unniĂ° tjĂłnagreiningarverkefni, Ăžar sem greind eru tjĂłn vegna tĂŚringar Ă lĂśgnum og bĂşnaĂ°i. Einnig hafa veriĂ° settar upp Ă˝msar efnisprĂłfanir fyrir jarĂ°hitaiĂ°naĂ°inn, til aĂ° mynda tĂŚringarprĂłfanir fyrir orkufyrirtĂŚki hĂŠrlendis. â&#x20AC;&#x17E;FramtĂĂ°arsĂ˝n NĂ˝skĂśpunarmiĂ°stĂśĂ°var Ă?slands er aĂ° hĂŠrlendis verĂ°i Ăśndvegissetur Ă hĂĄhitaborholutĂŚkni og aĂ° ĂĄ hverjum tĂmapunkti verĂ°i metnaĂ°arfull rannsĂłkna- og ĂžrĂłunarverkefni Ă gangi Ă nĂĄnu samstarfi hĂĄskĂłla, rannsĂłknastofnana og fyrirtĂŚkja. HagkvĂŚmni orkuĂśflunar ĂĄ jarĂ°hitasvĂŚĂ°um landsins til framtĂĂ°ar litiĂ° er aĂ° miklu leyti hĂĄĂ° auknum rannsĂłknum og Ăžekkingu Ă borholutĂŚkni og ĂžvĂ er verkefni sem Ăžetta mikilvĂŚgt Ă verĂ°mĂŚtaskĂśpun ĂĄ sviĂ°i jarĂ°varmanĂ˝tingar,â&#x20AC;&#x153; segir SigrĂşn Nanna.

desember 2011

Jarðvarmi

KYNNING

Verkís hefur komið að ráðgjöf og hönnun allra jarðvarmavirkjana á Íslandi:

Klasasamstarfið mikilvægt Verkfræðistofan Verkís er einn af stofnaðilum klasasamstarfs í jarðvarma og tekur þátt í þeim samstarfsverkefnum sem unnið er að innan hópsins. Iðnaðarblaðið ræddi við Pál R. Guðmundsson, sviðsstjóra jarðvarma- og veitusviðs Verkís, og spurði hann um aðkomu fyrirtækisins að klasasamstarfinu og reynslu þess af ýmsum verkefnum á sviði jarðvarma. Vænta mikils af klasasamstarfinu Að sögn Páls R. Guðmundssonar eru stærstu verkefni og sérþekking Verkís á sviði iðnaðar og orku. Alhliða verkfræðiráðgjöf við nýtingu jarðvarma er stór hluti þeirra verkefna. „Samstarf íslenskra ráðgjafafyrirtækja er þó ekki nýtt af nálinni. Flest stærri ráðgjafaverkefni á sviði jarðvarma á Íslandi og erlendis eru jafnan unnin í samstarfi nokkurra aðila. Til að mynda má nefna að ráðgjafafyrirtækið Virkir Engineering Group (síðar Virkir Orkint, og enn síðar Enex) var stofnað árið 1969 til að halda utan um og markaðssetja útflutning á þekkingu íslenskra sérfræðinga á sviði jarðhita og raforku. Þar mótaðist ákveðið samstarf um sókn á erlenda markaði sem hefur haldist að einhverju leyti síðan. Árangur af þessu samstarfi þótti hins vegar ekki nægilega góður og þessi fyrirtæki liðu undir lok í þeirri mynd sem til þeirra var stofnað,“ segir Páll. Hann segir Verkís vænta mikils af klasasamstarfinu og vonast til að með öflugum jarðvarmaklasa á Íslandi, og nánara samstarfi fyrirtækja á þessi sviði, geti fyrirtækið styrkt samkeppnishæfni sína og getu til að takast á við stór erlend verkefni á sviði jarðvarmanýtingar.

» Af helstu verkefnum Verkís undanfarin ár má nefna hönnun og ráðgjöf við Hellisheiðarvirkjun og virkjanir á Suðurnesjum. n Verkfræðistofan Verkís hf. var

stofnuð árið 2008 en rekur uppruna sinn til ársins 1932 og fagnar því 80 ára afmæli á næsta ári. Hjá Verkís starfa um 320 starfsmenn með víðtæka þekkingu og reynslu.

Mikil reynsla Í haust undirritaði Landsvirkjun ráðgjafasamning um jarðvarmavirkjanir í Bjarnarflagi og á Þeistareykjum. Þar munu Verkís og Mannvit vera aðalráðgjafar og hönnuðir. Fleiri spennandi verkefni á sviði jarðvarmavirkjunar eru einnig í burðarliðnum hér á landi. Þar ber helst að nefna stækkun

Reykjanesvirkjunar og virkjun í Hverahlíð. Hins vegar er ekki búið að tímasetja þessar framkvæmdir, og ráðast þær að mestu af framgangi stóriðju, ásamt almennu efnahagsumhverfi á Íslandi. Þegar að framkvæmdum kemur er hins vegar ljóst að Verkís býr yfir þeirri þekkingu og reynslu sem þarf í slík verkefni. „Starfs-

Nýsköpun – auðlind framtíðarinnar Hugmyndir dagsins í dag geta orðið að mikilvægum afurðum eða atvinnustarfsemi í framtíðinni og þess vegna eru nýjar hugmyndir nauðsynlegar fyrir framþróun. Nýsköpun er miklu meira en bara góð hugmynd. Til þess að hugmyndir geti orðið að veruleika þarf að fylgja þeim vel eftir og leggja í þær mikla vinnu.

menn Verkís hafa veitt ráðgjöf við uppbyggingu flestra hitaveitna á Íslandi og unnu meðal annars við hitaveitu Reykjavíkur frá 1962. Frá 1975 hafa verið nokkuð samfelld verkefni á sviði jarðvarmavirkjana, en Verkís hefur komið að ráðgjöf og hönnun allra jarðvarmavirkjana á Íslandi. Undanfarin ár hafa helstu verkefni okkar innanlands verið hönnun og ráðgjöf við Hellisheiðarvirkjun, sem unnin hafa verið í samstarfi við Mannvit, arkitektastofur og Orkuveitu Reykjavíkur, sem og hönnun og ráðgjöf við Reykjanesvirkjun og Orkuver í Svartsengi. Þau verkefni hafa verið unnin í samstarfi við Verkfræðistofu Jóhanns Indriðasonar, arkitektastofur, HS Orku og fleiri,“ segir Páll. Jarðhitaverkefni erlendis Verkís hefur ekki einungis séð um jarðhitaverkefni hér á landi. „Jarðhitaverkefni okkar erlendis eru vaxandi og snúa einkum að nýtingu jarðvarma í raforkuframleiðslu. Í Chile rekur Verkís þjónustu- og ráðgjafafyrirtækið GeoThermHydro (GTH), í samstarfi við ÍSOR, en GTH vinnur að markaðssetningu þar í landi á sviði jarðvarma,“ segir Páll. Að hans sögn stefnir allt í að jarðhitaumsvif í Chile verði töluverð á næstu árum og hafa verk-

efni þar verið að aukast. Nýjasta verkefnið þar í landi er fyrir stórt námufyrirtæki, sem ráðgerir að reisa jarðvarmavirkjun til raforkuvinnslu til nota við námuvinnslu, en slík vinnsla krefst mikillar orku. „Umfang verkefnisins tengist jarðhitarannsóknum, borholuhönnun og eftirliti með borunum. Starfsmenn Verkís og ÍSOR hafa verið staðsettir í Chile undanfarna mánuði, en aðstæður á borsvæðum eru mjög krefjandi þar sem vinnslusvæðið sem um ræðir er í 4.000 metra hæð yfir sjávarmáli.“ Um þessar mundir er Verkís einnig að vinna að tveimur jarðhitaverkefnum í Kenía. Annað þeirra er mat á nýtanlegum jarðhita til raforkuframleiðslu á stóru jarðhitasvæði og það verkefni er unnið í samstarfi með Mannvit, ÍSOR og Vatnaskil. Hitt verkefnið er ráðgjöf og aðstoð við þróun holutoppsstöðva, sem eru litlar jarðvarmavirkjanir, 2,5-5 megawött, settar upp við borholur. Verkefnið er unnið fyrir Green Energy Group, sem er norskt fyrirtæki með starfsstöð á Íslandi og íslenska starfsmenn. „Auk þessara verkefna hefur verið unnið að verkefnum í MiðEvrópu, Tyrklandi og á Guadeloupe eyjum í Karabíska hafinu. Þá hefur verið mikið um fyrirspurnir erlendis frá, ásamt tilboðsgerð í slík verkefni. Þessi verkefni eru oftast unnin í samvinnu við íslensk ráðgjafafyrirtæki eða stofnanir sem eru aðilar að hinum íslenska jarðvarmaklasa,“ segir Páll að lokum.

SWOOSH 11/2011

Matís ohf. er öflugt þekkingarfyrirtæki sem sinnir fjölbreyttu rannsókna- og nýsköpunarstarfi í matvælaiðnaði og líftækni, hér á landi sem og erlendis. Hjá Matís starfa margir af helstu sérfræðingum landsins í matvælatækni og líftækni; svo sem matvælafræðingar, efnafræðingar, líffræðingar, verkfræðingar og sjávarútvegsfræðingar. Einnig starfar fjöldi M.Sc.- og Ph.D.-nemenda við rannsóknartengt nám hjá Matís.

www.matis.is

» Verkís væntir mikils af klasasamstarfinu og vonast til að með öflugum jarðvarmaklasa á Íslandi geti fyrirtækið styrkt samkeppnishæfni sína og getu til að takast á við stór erlend verkefni á sviði jarðvarmanýtingar.

Landsbankinn er öﬂugur samstarfsaðili Það er stefna okkar að vera hreyfiafl í íslensku samfélagi. Landsbankinn tekur virkan þátt í uppbyggingu í orkuiðnaði

JÓNSSON & LE’MACKS

•

jl.is

•

SÍA

og er þar traustur bakhjarl og samstarfsaðili.

Landsbankinn

landsbankinn.is

410 4000

desember 2011

Jarðvarmi

KYNNING

Áhugasamir geta nálgast ýmis gögn um jarðhita á einum stað:

Jarðhitaupplýsingaveita Íslandsbanka Á undanförnum árum hefur Íslandsbanki og forverar hans haslað sér völl á sviði endurnýtanlegrar orku og umhverfisvænna orkugjafa. Bankinn byggir á áralangri reynslu og þekkingu Íslendinga á nýtingu vatnsafls og jarðvarma. Með þessa einstöku reynslu í bakhöndinni hefur Íslandsbanki náð að hasla sér völl á heimsvísu. Sérfræðingahópur á sviði endurnýtanlegrar orku „Til að tryggja afburðarþjónustu á sviði endurnýtanlegrar orku hefur verið myndaður sérfræðingahópur sem samanstendur af starfsfólki með áralanga reynslu í fjármálageiranum og orkumálum. Hópurinn ber ábyrgð á samskiptum og þjónustu við innlend og erlend fyrirtæki í orkugeiranum og auk þess sér teymið um útgáfu greininga og skýrslna um orkumál. Þar á meðal er jarðhitaupplýsingaveita með hinum ýmsu gögnum um greinina,“ segir Sigurjón

Magnússon, sérfræðingur í orkuteymi Íslandsbanka. Hann segir að jarðhitaupplýsingaveitan sé til þess gerð að auðvelda iðnaðinum að fylgjast með hinum ýmsu gögnum um jarðhita á einum stað. Upplýsingarnar sem birtar eru koma frá ýmsum gagnagrunnum, skýrslum og vefsíðum en í gegnum upplýsingaveitu Íslandsbanka er hægt að skoða þessar upplýsingar á einum stað á myndrænan hátt. „Hægt er að skoða ákveðið safn upplýsinga hverju sinni, allt eftir því hvaða markað eða upplýsingar viðkomandi vill athuga og fylgjast með. Upplýsingaveita okkar er alþjóðleg upplýsingaveita um jarðhitamarkaðinn, en með sérstaka áherslu á Bandaríkin og Ísland. Veitunni er skipt í fjóra hluta sem heita Global, United States, Iceland og Publications, sem hver um sig hýsir ólíkar upplýsingar,“ segir Sigurjón. Upplýsingaveitan er að sögn Sigurjóns í stöðugri þróun og sífellt er verið að bæta frekari gögnum inn í hana. Hún er unnin í samvinnu við gagnatorgið DataMarket, sem rekur markaðssvæði fyrir tölfræði og töluleg gögn. Jarðhitaupplýsingaveita Íslandsbanka er opin öllum og aðgengileg á vefsíðu bankans www.islandsbanki.is/orka. Hægt er að nálgast allar skýrslur bankans á sama stað.

» Sigurjón Magnússon, sérfræðingur í orkuteymi Íslandsbanka.

» Hægt er að nálgast mikið magn gagna í gegnum upplýsingaveitu Íslandsbanka.

Jarðhitaupplýsingaveita Íslandsbanka n Global:

Alþjóðleg gögn um jarðhita, þar á meðal um rafmagnsframleiðslu með jarðhita og áætlaða aukningu eftir löndum. Samanburður á jarðhita og öðrum endurnýjanlegum orkugjöfum, með tilliti til framleiðslugetu, kostnaðar og landnýtingu. Einnig inniheldur þessi hluti upplýsingaveitunnar hlutabréfaverð helstu jarðhitafyrirtækja í heiminum.

fylkjum og áætluð aukning á næstu árum. Einnig eru upplýsingar um fjölda jarðhitaverkefna í Bandaríkjunum. n Iceland: Gögn um íslenska jarðhitamarkaðinn, þar

á meðal um frumorkunotkun, heildarrafmagnsframleiðslu og framleiðslugetu eftir orkugjöfum og verði.

n United States: Gögn um jarðhitamarkaðinn í

n Publications: Á upplýsingaveitunni er einnig hægt

Bandaríkjunum. Meðal annars frumorkunotkun, bein notkun jarðhita, rafmagnsframleiðsla eftir

að nálgast allar greiningar Íslandsbanka um jarðhitamarkaðinn.

PIPAR\TBWA-SÍA

Spennandi húsnæði til sölu eða leigu

Hringir þetta einhverjum bjöllum?

Kirkjubyggingin á Ásbrú er nú til sölu eða leigu. Kapella ljóssins þjónaði áður varnarliðinu og var síðar nýtt sem skólabygging Keilis. Kirkjubyggingin er 981 m2 og var byggð árið 1985. Töluverðar breytingar voru gerðar á húsnæðinu árið 2007 og var rafmagn m.a. endurnýjað. Húsnæðið getur hentað undir margvíslega starfsemi, s.s. skrifstofur, veitingastað, gallerí, samkomuhús o.fl.

Atlantic Studios

Andrews-leikhúsið

Atlantic Studios er 4.730 m kvikmyndaver í flugskýli sem þjónaði áður Bandaríkjaher. Kvikmyndaverið er hið stærsta á Íslandi, með 2.700 m2 aðalsviði (e. soundstage) þar sem lofthæð er 9 metrar. Einnig er þjónustuaðstaða með búningsherbergjum, skrifstofum og kaffistofu. Kvikmyndin Reykjavík Whale Watching Massacre var meðal annars tekin upp í verinu.

Hið sögufræga Andrews-leikhús er til sölu eða leigu. Húsið var áður kvikmyndasýningarsalur Nató, en byggingin var endurnýjuð árið 2010. Salurinn tekur 499 í sæti og sviðið er 100 m2. Myndvarpi, tjald og gott hljóðkerfi er til staðar fyrir fyrirlestra. Húsnæðið hentar undir leik- eða kvikmyndasýningar, tónleika eða ráðstefnur.

Lýðháskóli

Skotheld bygging

Húsnæði með 100 íbúðum er til sölu eða leigu. Húsið er 3.359 m2 á þremur hæðum. Það var byggt árið 1976 og er í mjög góðu ástandi. Baðherbergi og eldhús er í öllum íbúðum og húsnæðið gæti því hentað vel undir stúdentagarða, lýðheilsuskóla, ráðstefnur o.fl. Húsið er staðsett í heilsuþorpinu á Ásbrú.

Húsnæðið hýsti áður samskiptamiðstöð Bandaríkjahers. Það var byggt árið 1997 og er tæplega 1.700 m2. Húsið er ákaflega rammbyggt, hefur eins metra þykka steypuveggi og stálhurðir sem hannaðar eru til að standast loftárásir. Lóðin er afgirt og slökkvistöð í næsta nágrenni. Húsið hentar því vel sem geymsla fyrir mikilvæg verðmæti, hvort sem þau eru stafræn eða áþreifanleg.

Ásbrú er spennandi svæði þar sem fyrrum herstöð er umbreytt í samfélag frumkvöðla, fræða og atvinnulífs. Á Ásbrú er stór háskólagarður, spennandi nám í boði hjá Keili, kvikmyndaver, heilsuþorp í fararbroddi heilsuferðamennsku, tækniþorp þar sem alþjóðlegt gagnaver er að rísa og fjöldi áhugaverðra sprotafyrirtækja. Mikil uppbygging er á svæðinu og má þar nú meðal annars finna leikskóla, grunnskóla, verslun og veitingastað. Þetta er einungis sýnishorn af þeim eignum sem eru til sölu eða leigu á svæðinu. Nánari upplýsingar um eignir á www.asbru.is/fasteignir.

Sími 425 2100 | fyrirspurnir@kadeco.is

FRAMTAK

VÉLA- OG SKIPAÞJÓNUSTA EHF

FRAMTAK BLOSSI

ehf

r i g u l

f Ö

Saman

stefnum til framtíðar Vesturhraun 1 210 Garðabæ Netfang info@framtak.is Sími 535 5800 Fax 535 5801

auglýsing SKRÚFAN.indd 1

9.11.2009 08:57:39

desember 2011

Útflutningurinn grundvöl Rekstur Steinullar h.f. á Sauðárkróki gengur vel. Geir Guðsteinsson skrifar: geir@goggur.is

leiðslunnar til aukinna gæða og fjölbreytni.

Þrátt fyrir hremmingar á íslenskum byggingamarkaði í Vægi útflutningsins kjölfar hrunsins hefur rekstur hefur aukist Steinullar h.f. skilað viðunandi Einar Einarsson framkvæmdaafkomu síðustu árin. Hagnaður stjóri segir að framleiðslan á árinu hefur verið af rekstrinum öll árin 2010 hafi verið um 4750 tonn en og efnahagur fyrirtækisins er » Einar Einarsson var mest árið 2007, þá 12.350 afar traustur. Til marks um þetta tonn og þar af selt innanlands er fyrirtækið á lista CreditInfo yfir framúr9.364 tonn. Í dag er um helmingur framskarandi fyrirtæki landsins 2010. leiðslunnar fluttur út, mest til Færeyja og Fyrsta framleiðsla SteinullarverksmiðjBretlands en einnig til Hollands og Belgíu. unnar hf á Sauðárkróki kom á markaðinn ,,Okkar markaðssvæði erlendis er eingöngu seinnihluta árs 1985. Fyrir þann tíma hafði norður Evrópulönd. Viðskipti við Bandaríkin undirbúningur að starfssemi verksmiðjeru ekki raunhæf vegna þess hversu flutnunnar staðið yfir í nokkur ár að frumkvæði ingskostnaðurinn þangað er mikill. Steinheimamanna á Sauðárkróki, sem í þeim tilullin er að mestu loft, eða allt að 95% og gangi stofnuðu með sér Steinullarfélagið við reynum því að þjappa henni eins mikið hf. Stofnendur Steinullarverksmiðjunnar saman og við getum til þess að koma sem h.f voru síðan Ríkissjóður, Partek AB, Sauðmestu magni í gáminn og þar með lækka árkróksbær, Steinullarfélagið hf, Kaupfélag flutningskostnaðinn, en alltaf verður þessi Skagfirðinga og Samband Íslenskra Samvara samt rúmmálsfrek í flutningi. Í Færvinnufélaga. Með aðkomu finnska steineyjum erum við að selja hefðbundna byggullarframleiðandans Partek var tryggður ingaeinangrun en þar er engin verksmiðja aðgangur að nýjustu framleiðslutækni og þannig að þar keppum við á sama grunni og hefur samstarf fyrirtækjanna reynst afar evrópskar verksmiðjur, en í Bretlandi, Holfarsælt æ síðan. Við undirbúning verklandi og Belgíu erum við með sérafurðir, smiðjunnar var alltaf miðað við að notað sem tekist hefur að selja á hærra verði en yrði rafmagn til bræðslu hráefnanna til hefðbundna byggingaeinangrun. Í Bretlandi þess að nýta mætti svarta fjörusandinn er steinullin fyrst og fremst notuð til að einvið Sauðárkrók og vatnsafl íslensku fallangra loftræsistokka en við límum á hana vatnanna, en nær allar steinullarverkálfilmu og gerum það betur en aðrir framsmiðjur nota kol sem orkugjafa og vinna leiðendur sem þurfa að flytja hana í aðra hráefnið úr bergi. verksmiðju og rúlla henni þar út til álímingVerksmiðjan var einkavædd árið 2001 ar. Þarna njótum við að vissu marki smæðar og fékk þá nafnið Steinull hf. og er í dag í verksmiðjunnar, en nær allar verksmiðjurneigu BYKO, Húsasmiðjunnar og Kaupfélags ar erlendis eru gríðarlega stórar og afkastaSkagfirðinga sem eiga 24,5% hver aðili, miklar. Fyrir hollenska markaðinn erum við síðan á finnska fyrirtækið Paroc Group í aðallega að framleiða einangrun til notkFinnlandi 11,5% og félag starfsmanna í unar í skipasmíðaiðnaðinum,” segir Einar verksmiðjunni 15%. Samkeppnisstofnun Einarsson, sem segir að vegna þessara viðsetti mjög ströng skilyrði fyrir því að BYKO skiptasambanda erlendis hafi ekki dregið og Húsasmiðjan mættu eiga saman tæpjafn mikið úr framleiðslunni og annars hefði an helmingshlut í fyrirtækinu og hlutfallorðið þó vissulega sé hún minni en þegar ið milli þeirra eignarhluta má heldur ekki mest var, en er nú nokkuð stöðug. raskast vegna þess að þessi fyrirtæki eru „Við flytjum steinullina í gámum yfir Atlmeð markaðsráðandi stöðu á byggingaantshafið og inn í landið þar sem kaupandmarkaðnum. Hjá Steinull hf. starfa nú um inn gerir kröfur um stuttan afgreiðslufrest 30 starfsmenn, framleitt er á tvískiptum og áreiðanleika. Við erum samkeppnishæfvöktum allan sólarhringinn frá mánudagsir og vel það í gæðum en kannski ekki alltaf morgni til fimmtudagskvölds. Velta síðustu í verðum, vegna hins gríðarmikla flutningsára hefur verið um 700 milljónir og framkostnaðar. Það eru allir okkar samkeppnisleiðslan um 100 þúsund m³. aðilar erlendis með góða vöru, gæðastaðBúnaður verksmiðjunnar hefur verið allinn er hár og flestir kaupendur eru ekki í stöðugri endurnýjun með það að markmikið að velta vöngum yfir einangrun sem miði að auka sjálfvirkni hans og bæta gæði uppfyllir alla staðla og fer svo inn í vegg og framleiðslunnar. Ný pökkunarlína var teksést ekki. Framleiðsla okkar er um 1750 kg in í notkun síðla árs 2001 og hefur þessi á klukkustund, en í verksmiðjunum erlendbreyting haft í för með sér aukna hagræðis er nánast lágmark að það séu tvær framingu bæði í rekstri verksmiðjunnar, sem og leiðslulínur í hverri verksmiðju þar sem fyrir starfsmenn og viðskiptamenn hennframleidd eru milli 5 og 6 tonn á hverri línu ar. Öll framleiðsla og pökkun er nú nánast á klukkustund.“ sjálfvirk og nær allri vöru pakkað á vörubretti. Í framhaldi af tilskipun EvrópusamUnnið allan sólarhringinn bandsins um CE merkingu á byggingavörum fimm daga vikunnar í þeim tilgangi að tryggja öryggi afurðanna Framleiðslan hefur dregist talsvert saman og óheftan aðgang framleiðenda að mörksíðan árið 2007, leiddi það ekki til þess að uðum í Evrópu hefur rannsóknarstofa fyrsegja þurfti upp einhverjum starfsmönnirtækisins verið styrkt verulega, m.a. með um? tækjakaupum. Vottun og heimild til CE „Við vorum að vinna á þremur vöktum merkingu afurðanna fékk fyrirtækið í júní áður en sögðum upp einni vakt. Við erum 2004. Auk þessa eru afurðir verksmiðjunnenn með vaktir allan sólarhringinn, en frá ar vottaðar til ýmissa nota, t.d. til notkunmánudagsmorgni til fimmtudagskvölds og ar í skipasmíðaiðnaðinum. Aukinn tækjafrá þeim tíma fram að mánudegi er ofninbúnaður til rannsókna og enn öflugra innra um haldið heitum en er síðan keyrður upp eftirlit stuðlar líka að frekari þróun framaftur til framleiðslu á mánudagsmorgni.

» Steinullarverksmiðjan á Sauðárkróki.

Það skaðar ekkert gæði framleiðslunnar að geta ekki framleitt allan sólarhringinn alla daga vikunnar en kemur auðvitað eitthvað niður á afkomu verksmiðjunnar. Það eru margir sem kenna í brjóst um okkur og finnst það skelfilegt að við séum ekki framleiða meira en raun ber vitni, en ég hef stundum bent á að við erum að framleiða jafn lengi eða lengur í hverri

viku en gert er t.d. í mörgum fiskvinnslum hringinn í kringum landið, þar sem vinnuvikan er kannski um 50 tímar, stundum minna. Það eru margir með minni afkastanýtingu en við hér í steinullarverksmiðjunni en auðvitað er þetta skelfileg nýting á fjárfestingunni.” Einar segir innflutning á steinull vera tiltölulega lítinn, samt einhver hundr-

Við erum skagafjörður

Aldan stéttarfélag Loðfeldur ehf

Víðihlíð 7 - 550 Sauðárkróki Sími: 862 5422 - 453 5318 - 453 5683 Email: reynirbarddal@gmail.com www.lodfeldur.com

Loðskinn

desember 2011

llur að jákvæðri afkomu Okkar markaðssvæði erlendis er eingöngu norður Evrópulönd. Viðskipti við Bandaríkin eru ekki raunhæf vegna þess hversu flutningskostnaðurinn þangað er mikill. Steinullin er að mestu loft, eða allt að 95% og við reynum því að þjappa henni eins mikið saman og við getum til þess að koma sem mestu magni í gáminn og þar með lækka flutningskostnaðinn. Einar Einarsson framkvæmdastjóri.

uðir tonna, það sé mest þegar verið er að flytja inn einingarhús og um leið verið að nýta flutningsrýmið sem þessi hús skapa eðlilega. ,,Ég held reyndar að það komi allt með þeim húsum svo viðskipti við innlendar byggingavöruverslanir eru kannski ekki mikil við slíkan innflutning.“ Er steinull endanleg vara, dugar hún í þúsund ár ef því væri að skipta?

„Já, hún fellur ekki saman eða hverfur, eða sígur niður í miðjan vegg eins og kannski var tilfellið oft áður með það náttúrulega efni sem notað var áður til einangrunar. Hefðbundin Steinull í veggi og þök er þó nokkuð létt, vegur um 28 kg á rúmmetra.“ Nú hefur verið mikil lægð í byggingaiðnaðinum hérlendis síðustu ár vegna

efnahagskreppunnar. Telurðu að botninum sé náð og framundan sé bjartari tíð? „Það er ekki alveg eins mikill dauði nú og hefur verið en við verðum strax varir við breytingu til batnaðar þegar hún verður, þá aukast viðskiptin við verksmiðjuna því mikið af því húsnæði sem er í byggingu hefur ekki verið einangrað. Við höfum farið gegnum erfið þrjú ár og ég óttast að við

kunnum að þurfa að þreyja önnur þrjú ár til viðbótar áður en ástandið í byggingabransanum hérlendis fer að batna. Kreppan í Finnlandi var jafn brött og sú sem við höfum verið að ganga í gegnum og hún stóð í 6 – 7 ár. Svo erum við líka að sjá mjög misvísandi spár um verðþróun á húsnæði í landinu svo það er erfitt að sjá fyrir um framhaldið á næstu mánuðum. Fram á síðasta áratug var talið að endurnýjunarþörfin á íbúðum í landinu væri 1800 - 2.000 íbúðir, en síðstu árin fyrir hrun voru byggðar 3.500 íbúðir á ári eða nær helmingi meira en markaðsþörfin. Greiningardeildir bankanna töldu m.a. að vegna þess að svo mikill innflutningur væri á vinnuafli, ekki síst frá austur Evrópu mundi þetta fólk þurfa að kaupa íbúðir. Með öðrum orðum, við vorum að flytja inn vinnuafl til þess að byggja yfir sjálft sig! En nú eru liðin þrjú ár og ungt fólk alltaf að koma á vinnumarkaðinn svo eitthvað hefur væntanlega gengið á þennan fjölda íbúða sem hafa verið til í landinu, þörfin hlýtur að fara vaxandi,“ segir Einar Einarsson, framkvæmdastjóri Steinullar hf.

Ása Björg Pálmadóttir, sveitarstjóri sveitarfélagsins Skagafjarðar:

Unnið að meiri fjölbreytni í iðnaði Ásta Björg Pálmadóttir hefur verið sveitarstjóri sveitarfélagsins Skagafjarðar frá sveitarstjórnarkosningunum vorið 2010, en hún var áður útibússtjóri Landsbankans á Sauðárkróki. Meirihluta sveitarstjórnar skipa fulltrúar Framsóknarflokks og Vinstri hreyfingarinnar, græns framboðs. Sveitarstjóri var spurður hvort sveitarfélagið Skagafjörður hefði markað sér einhverja stefnu eða sett sér markmið í iðnaðaruppbyggingu í sveitarfélaginu. Ásta Björg segir að á undanförnum árum hafi verið lögð á það mikil áhersla að sá iðnaður og sú atvinnustarfsemi sem fyrir er í sveitarfélaginu geti vaxið og dafnað. ,,Samhliða hefur verið unnið að því að auka fjölbreytni í iðnaði og annarri atvinnustarfsemi og hafa þar margvísleg verkefni verið til skoðunar, stór sem smá. Ekki hefur þó verið samþykkt formleg stefna þar að lútandi í sveitarstjórn.“ Bygging koltrefjaverksmiðju hefur verið á dagskrá undanfarin ár en efnahagskreppan í heiminum hefur sett þar strik í reikninginn. Er bygging þessar verksmiðju enn á dagskrá? ,,Já. Áfram er unnið að því að koltrefjaverksmiðja rísi í Skagafirði. Efnahagskreppan hefur vissulega sett strik í reikninginn en til lengri tíma litið eru spár um vöxt í þessum iðnaði bjartar. Tíminn hefur verið nýttur til ýmiss konar undirbúnings, auk þess sem unnið hefur verið að verkefnum sem koma til með að styðja vel við bakið á fyrirhugaðri verksmiðju. Nýlegt dæmi um það er samstarfsverkefni Fjölbrautaskóla Norðurlands vestra, Nýsköpunarmiðstöðvar Íslands og tveggja erlendra skóla um að koma á fót námi í trefja- og plastsmíði í Skagafirði. Verkefnið er styrkt af menntaáætlun Evrópusambandsins og tekur til tveggja ára.“ Starfsemi Versins, vísindagarðs á Sauðárkróki, hefur verið að aukast jafnt og þétt. Er aðkoma sveitarfélags-

ins með einhverjum öðrum hætti en að vera einn af eigendum? Hefur sveitarfélagið reynt að auka aðkomu háskólasamfélagsins að þessari starfsemi? ,,Aðkoma sveitarfélagsins er fyrst og fremst í gegnum stjórn Versins en þar á sveitarfélagið fulltrúa sem einn af aðstandendum verkefnisins. Sveitarfélagið hefur lagt mikla áherslu á að laða að fjölbreytta starfsemi og efla rannsóknastarfsemi í Verinu og er gott

» Ása Björg Pálmadóttir sveitarstjóri. Efnahagskreppan hefur vissulega sett strik í reikninginn en til lengri tíma litið eru spár um vöxt í þessum iðnaði bjartar.

að geta sagt frá því að það hefur tekist nokkuð vel því húsnæði Versins hefur stækkað og starfsemin vaxið á liðnum mánuðum og árum,“ segir Ása Björg Pálmadóttir sveitarstjóri.

desember 2011

KYNNING

Aukin áhersla á almennar rekstrarvörur fyrir járn- og tréiðnað:

Öflug þjónustudeild sérhæfðra starfsmanna Iðnvélar ehf. hefur frá árinu 1974 verið í fararbroddi í sölu á vélum og verkfærum. Fyrstu árin sá fyrirtækið um sölu á trésmíðavélum frá SCM og um 1980 bættist við innflutningur á járnsmíðavélum og loftpressum. Frá aldamótum hefur fyrirtækið lagt frekari áherslu á almennar rekstrarvörur fyrir járnog tréiðnað og sölu á skúffubrautum, grindum og höldum fyrir innréttingar. Áhersla á þjónustu Á undanförnum árum hafa iðnfyrirtæki hérlendis dregið úr kaupum á nýjum tækjum og búnaði. Þar af leiðandi er reglubundin og vönduð viðhaldsþjónusta á tækjabúnaði mikilvæg. „Við erum með öfluga þjónustudeild sérhæfðra starfsmanna sem sinna þeim fjölmörgu iðnaðarvélum og loftpressum sem fyrirtækið hefur selt undanfarin ár. Síðustu ár höfum við einnig tekið að okkur viðhald á vélum frá öðrum framleiðendum,“ segir Hjörtur P. Jónsson, framkvæmdastjóri Iðnvéla. Hjörtur segir breidd fyrirtækisins oft koma viðskiptavinum á óvart. „Fyrir járniðnaðinn erum við með vörumerki eins og HAAS, Euromac, Dardi, Amada, Esprit (CAD/ CAM forrit) og fleira, ásamt því að bjóða upp á margvíslegar rekstrarvörur fyrir járn- og tréiðnað. Þegar kemur að loftpressum og tengdum búnaði erum við umboðsaðili fyrir Compair, Hydrovane og Adicomp, og bjóðum upp á síur í allar gerðir af loftpressum. Okkar þekktustu vörumerki, SCM og Mini Max, eru síðan ætluð tréiðnaðinum,“ segir Hjörtur. Hann segir Iðnvélar leggja aukna áherslu á sölu á rekstrarvörum. „Fyrirtæki og einstaklingar reyna sífellt að hagræða í rekstri og við það opnast tækifæri fyrir okkur því við bjóðum upp á ýmsar leiðir til að ná þeim markmið-

» Iðnvélar er með umboð fyrir hágæða loftpressur.

um. Sem dæmi eru Amada sagarblöðin okkar einstaklega endingargóð, og sama má segja um Hermes slípiböndin. Af öðrum vörum má nefna kælivökva, sandblásturssand og lím.“ Styðja við bakið á iðnmenntun Á dögunum opnaði Fjölbrautaskóli Norðurlands vestra Hátæknimenntasetur sem Iðnvélar og bandaríska fyrirtækið HAAS komu að. Hjörtur segir það vera stefnu Iðnvéla að styðja við bakið á íslenskum menntastofnunum sem kenna iðngreinar. „Við gerum okkur grein fyrir að íslenskur iðnaður bygg-

ist á iðnmenntuðu fólki og því miður hefur menntastefna stjórnvalda nánast einblínt á bóklegt nám. Sú stefna hefur komið verulega niður á iðngreinum, en nú vantar bókstaflega kynslóðir í greinar eins og rennismíði. Við sem störfum í iðnaði þurfum ásamt menntastofnunum að koma skilaboðum til ungs fólks um hvað iðngreinar bjóða upp á og hvernig þær hafa breyst á síðustu 10-20 árum,“ segir Hjörtur. » Í verslun Iðnvéla má finna mikið úrval af verkfærum og vélum.

KYNNING

Hjá Fagmenn.is hafa viðskiptavinir aðgang að breiðum hópi iðnaðarmanna:

Allt á einum stað Fagmenn.is er öflugt fyrirtæki iðnaðarmanna sem sérhæfir sig í viðhaldi, breytingum og endurbótum húsa. Fyrirtækið hefur verið starfrækt um árabil og þar starfa iðnaðarmenn úr öllum helstu iðngreinum; múrarar, smiðir, málarar, píparar og rafvirkjar.

» „Það getur haft mikla kosti í för með sér fyrir verkkaupendur að öll framkvæmd verks sé á einni hendi. Oft þurfa þeir að eltast við iðnaðarmenn í von um að samhæfa framkvæmd verksins. Við bjóðum upp á skynsamlegri lausn, sem sparar bæði tíma og fyrirhöfn. Iðnaðarmenn okkar vinna sem ein heild.“

Breiður hópur iðnaðarmanna Að sögn Jóhanns Einarssonar, framkvæmdastjóra Fagmenn.is, hefur fyrirtækið á síðustu árum tekið að sér hundruð mismunandi verkefna. Þau spanna allt frá því að skipta um blöndunartæki og upp í allsherjar yfirhalningu á stórum fjölbýlishúsum. Engu máli skiptir hvort verkið er innanhúss eða utan, lítið eða stórt. Hjá fyrirtækinu hafa viðskiptavinir aðgang að breiðum hópi iðnaðarmanna og Jóhann bendir á kosti þess að láta einn samstilltan hóp fagmanna sjá um verkið. „Það getur haft mikla kosti í för með sér fyrir verkkaupendur að öll framkvæmd verks sé á einni hendi. Oft þurfa þeir að eltast við iðnaðarmenn í von um að samhæfa framkvæmd verksins. Við bjóðum upp á skynsamlegri lausn, sem sparar bæði tíma og fyrirhöfn. Iðnaðarmenn okkar vinna sem ein heild,“ segir hann.

» Mun betra er að fá tilboð í verkin, annaðhvort síðla hausts, eða fljótlega eftir áramót.

Mikilvægt að huga tímanlega að viðhaldsframkvæmdum Jóhann segir mikilvægt að húseigendur hugi tímanlega að þeim viðhaldsframkvæmdum sem stefnt sé að næsta sumar. „Þegar vorið nálgast er það oft venjan að húseigendur og

forsvarsmenn húsfélaga vakni upp við vondan draum og uppgötvi að það þarf að dytta að hinu og þessu. Sumir fara að leita sér að iðnaðarmönnum síðsumars og þá er hvort tveggja ekki víst að það fáist menn í verkið eða þá að það náist ekki að klára það sem þarf að gera

það árið. Mun betra er að fá tilboð í verkin, annaðhvort síðla hausts, eða fljótlega eftir áramót,“ segir Jóhann. Hjá Fagmenn.is geta tilvonandi viðskiptavinir fengið tilboð í verk sér að kostnaðarlausu.

MATUR ER OKKAR MEGIN

EKRAN - HEILDARLAUSN SEM TRYGGIR VÖRUGÆÐI, ÁREIÐANLEIKA OG ÞJÓNUSTU Ekran er þjónustufyrirtæki sem selur matvæli, hráefni og hjálparefni til veitingahúsa, mötuneyta, framleiðslueldhúsa, útgerða og matvælaiðnaðar. Ekran þjónar um 1.200 ánægðum viðskiptavinum á kröfuhörðum markaði. Við erum með skrifstofur og starfsemi bæði í Reykjavík og á Akureyri og á báðum stöðum höfum við yfir að ráða fullkomnum frysti- og kæligeymslum svo að gæði vörunnar eru tryggð eins og kostur er. HAFÐU SAMBAND OG KYNNTU ÞÉR HVAÐ VIÐ GETUM GERT FYRIR ÞIG.

desember 2011

Miðstjórn Samiðnar er ósátt við skatt á eignir lífeyrissjóða:

Kraftvélar, umboðsaðili fyrir Toyota lyftara á Íslandi, Komdu í heimsókn óskar landsmönnum gleðilegrar hátíðar Dragið áformin til baka Opið hús í Tækniskólanum laugardaginn 27. febrúar á milli kl. 12:00-16:00. Boðið verður upp á fjölbreytta dagskrá, Dalvegi 6-8 201 Kópavogur kynningar á náminu, sýningar nemenda og margt fleira. Sími 535 3500 www.kraftvelar.is Nánari dagskrá verður kynnt á www.tskoli.is. kraftvelar@kraftvelar.is

Tækniskólinn, skóli atvinnulífsins býður upp á fjölbreytt og skapandi nám. Í skólanum er hefðbundið framhaldsskólanám, iðnnám, stúdentsnám, flugnám, marmiðlunarnám, hljóðtækninám, diplómanám auk spennandi námskeiða fyrir almenning.

Við óskum iðnaðarfólki og iðnrekendum gleðilegra jóla

Miðstjórn Samiðnar mótmælir harðlega fyrirætlunum ríkisstjórnarinnar um skattlagningu á eignir lífeyrissjóðanna og upptöku fjársýsluskatts á lífeyrissjóðina. Þetta kom fram í ályktun miðstjórnar, en þar segir: „Miðstjórn Samiðnar krefst þess að ríkisstjórnin dragi til baka öll áform um skattlagningu á lífeyrissjóði en standi þess í stað við gefin fyrirheit um jöfnun lífeyrisréttinda í tengslum við kjarasamninga. Á komandi árum mun aldurshlutfall þjóðarinnar breytast í þá veru að fjöldi 67 ára og eldri fer hratt vaxandi með tilheyrandi hækkun kostnaðar í félags- og heilbrigðiskerfinu. Á sama tíma mun þeim hlutfallslega fækka sem verða á vinnumarkaði. Mikilvægt er að lífeyrir sé ekki skattlagður við inngreiðslur heldur við útgreiðslu en þannig er viðhaldið því grundvallarmarkmiði að lífeyrisþegar standi sjálfir undir stærst-

um hluta þess kostnaðar sem tilfellur í samfélaginu þeirra vegna. Sjóðssöfnun til greiðslu lífeyris er hluti af sátt kynslóðanna sem byggir á því að fólk á vinnumarkaði greiði í sjóði til að mæta kostnaði þegar það hverfur af vinnumarkaði en lífeyrir þess sé ekki eingöngu fjármagnaður af samtímasköttun þeirra yngri. Miðstjórnin vill minna á fyrirheit ríkisstjórnarinnar um jöfnun lífeyrisréttinda, en fyrirhuguð skattlagning snertir eingöngu almennu lífeyrissjóðina þar sem ríkið mun verða að bæta opinberu sjóðunum upp skattlagninguna með auknum inngreiðslum sem teknar verða af skattfé almennings. Miðstjórn áréttar jafnframt fyrri ályktun um skattlagningu séreignalífeyrissparnaðar þar sem skatturinn er gróft inngrip í frjálsa kjarasamninga.“

EINYRKINN www.tskoli.is

Fríða Jónsdóttir, gullsmiður:

Fríða skartgripahönnuður » Hver er saga fyrirtækisins í stuttu máli? Síðan 1999 hef ég hannað og smíðað mína skartgripi, með það að markmiði að opna mína eigin verslun, sem ég svo gerði haustið 2007. » Hefur þú alltaf starfað sem gullsmiður? Já, síðan 1992 þegar ég útskrifast. Fyrst starfaði ég hjá öðrum gullsmiðum, en snéri mér síðan að barnauppeldi. Ég lagði hamarinn þó aldrei alveg frá mér og smíðaði heima og kom mér upp góðum kúnnahóp. » Hefur fyrirtækið breyst mikið síðan það var stofnað? Frá upphafi höfum við lagt áherslu á mína smíði og hönnun og úrvalið hefur aukist jafnt og þétt. Margar skartgripalínur hafa orðið til og nú síðast lína sem kallast „Slétt og brugðið“, sem er bæði úr gulli og silfri. » Telurðu staðsetninguna á Strandgötu í Hafnarfirði vera góða? Ég er mjög ánægð á Strandgötunni. Gatan er sjarmerandi og hér eru alltaf næg bílastæði. Ekki skemmir svo fyrir að hafa Hafnarborg, menningarmiðstöð Hafnarfjarðar, beint á móti.

Mentor Bíldshöfða 12, 112 Reykjavík - Sími 587 6666 - Fax 567 3624 isloft@isloft.is - www.isloft.is

» Hvað ertu með marga starfsmenn? Við hjónin erum tvö, og síðan með eina aðstoðarkonu þegar við þurfum á að halda.

» Hvernig gengur að reka lítið fyrirtæki á Íslandi í dag? Það þarf að passa hverja krónu, því bæði hefur hráefni og annar kostnaður hækkað, en við reynum að vera sanngjörn í verði. En sem betur fer versla Íslendingar mikið íslenska hönnun. » Eruð þið með marga fastakúnna? Já, og ég er mjög ánægð og þakklát fyrir þá. » Hafa viðskiptin aukist eftir hrun? Já, við vorum aðeins búin að vera hér í eitt ár þegar hrunið varð, þannig viðskiptin hafa alltaf aukist ár frá ári, eftir því sem fleiri vita af okkur.

Jónína Hrólfsdóttir framleiðslustjóri

UMHVERFISVOTTUÐ PRENTSMIÐJA

40.000 öskjur utan um verðmætar afurðir fyrir markaði erlendis.

Oddi fyrir þig, þegar hentar, eins og þér hentar.

Oddi – umhverfisvottuð prentsmiðja. Höfðabakka 7, 110 Reykjavík, sími 515 5000, www.oddi.is

Prentun frá A til Ö