Γονείς&Παιδί 2017 by Ηλίας Τζιλιβάκης

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΕΥΧΟΣ 6 2017

ΧΑΝΙΑ Γονείς & Παιδί

Θ Ε ΡΑ Π Ε Υ Τ Ι ΚΟ

ΚΕΝΤΡΟ ΧΑΝΙΩΝ ΑΕ Κ Λ Ι Ν Ι Κ Η Κ Α ΠΑ Κ Η

Νικ. Φωκά 3, Χανιά

Κυδωνίας 133, Χανιά

28210 52688 -54523

28210 94904

Γιώργος Παναγιωτίδης | Πτυχιούχος Οπτικός - Οπτομέτρης Αποκορώνου 71, 73100 Χανιά • Τηλ. | Fax: 28210 55634 Κιν.: 6932 703 520 • E-mail: g_panagiotidis@yahoo.gr

EDITORIAL

Για τους γονείς, το παιδί… και όχι μόνο

ο περιοδικό «Γονείς και Παιδί» όπως μαρτυρά και ο τίτλος του δημιουργήθηκε για τους γονείς και το παιδί. Θέματα που αφορούν την ανατροφή των παιδιών, την ψυχολογία τους και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στη σύγχρονη εποχή, τόσο οι γονείς, όσο και τα παιδιά αναλύονται από έγκριτους επιστήμονες. Με μία πρώτη ματιά στις σελίδες του περιοδικού θα διαπιστώσει κάποιος πως η θεματολογία του, δεν αφορά μόνο τους γονείς και το παιδί. Πρόκειται για ένα περιοδικό ποικίλης ύλης που δίνει χώρο σε θέματα υγείας, στην επιστήμη, στον πολιτισμό, στην παράδοση, στον αθλητισμό αλλά και στην προβολή των τοπικών επιχειρήσεων. Τα ρεπορτάζ στόχο έχουν να ενημερώσουν αλλά και να αναδείξουν προσωπικότητες, θεσμούς, ομάδες, φορείς και συλλογικότητες. Το περιοδικό «Γονείς και Παιδί» διανέμεται δωρεάν σε επιλεγμένα σημεία της πόλης των Χανίων σε ιατρεία, διαγνωστικά κέντρα, εκπαιδευτικά ιδρύματα, παιδικούς σταθμούς, παιδότοπους, εμπορικά καταστήματα, καφέ-εστιατόρια κ.α. Σκοπός της ενέργειας αυτής είναι το περιοδικό να είναι προσιτό σε όσους δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν το έντυπο. Στην εποχή της τεχνολογίας, της ταχύτητας και του διαδικτύου που τα sites κερδίζουν ολοένα και περισσότερο έδαφος μία ομάδα ανθρώπων επιμένουμε να αποτυπώνουμε στο χαρτί τις γνώσεις, τις πληροφορίες και τις σκέψεις μας θέλοντας με τον τρόπο αυτό να διατηρήσουμε την μαγεία και τον ρομαντισμό αλλοτινών εποχών. Με προσεγμένη σελιδοποίηση, illustration χαρτί και έμφαση στη λεπτομέρεια το περιοδικό «Γονείς και Παιδί» επιθυμούμε οι αναγνώστες να το διαβάζουν και όχι απλώς να το ξεφυλλίζουν… 

Ηλίας Τζιλιβάκης Εκδότης

Γονείς & Παιδί

XaniaLife

περιεχόμενα ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗΣ 26 ΦΑΡΜΑΚΑ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ

ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ, 46 ΠΕΡΙΓΕΝΝΗΤΙΚH ΠΕΡΙΓΕΝΝΗΤΙΚΕΣ ΑΓΧΩΔΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

Ιωάννης Μαρινάκης Μαιευτήρας Χειρουργός Γυναικολόγος

ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ 30 ΜΗ ΕΛΕΓΧΟΣ (NIPT) Σπυρίδων Πεπές Μαιευτήρας Γυναικολόγος

Χριστίνα Γεωργιάδου Ψυχίατρος- Ψυχοθεραπεύτρια T. συνεργάτης του Κέντρου Ημέρας της Φροντίδας της Ψυχικής Υγείας της Γυναίκας, Μ.Κ.Ο. «Φαιναρέτη»

ΠΑΠ 50 ΤΕΣΤ Μαρία Παϊζη, Ιατρός Κυτταρολόγος

ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ - Ο ΑΝΔΡΙΚΟΣ 36 ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ Μάρκος Νταουκάκης Ιατρός Βιοπαθολόγος - Μικροβιολόγος

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΠΗΡΕΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ 52 ΗΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ ΤΗΝ ΑΝΕΠΙΘΥΜΙΤΗ ΤΡΙΧΟΦΥΪΑ & ΤΟ ΤΟΠΙΚΟ ΛΙΠΟΣ

ΜΗ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΧΡΩΜΟΣΩΜΙΚΩΝ ΑΝΩΜΑΛΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΑΙΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ Μπαλαντίνου Ειρήνη Βιολόγος, MSc, PhD, Διδάκτωρ Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής του τμήματος Βιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Υπεύθυνος εργαστηρίου ΕΛΕΥΘΩ Ο.Ε. ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ DNA, ΤΜΗΜΑ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ

Κατερίνα Μαρνελάκη Πτυχ/χος Αισθητικός Vita Plus

ΙΑΣΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΠΟΙΗΣΗΣ 54 ΧΩΡΟΣ Συνέντευξη Σακκά Ευαγγελία Κλινικός Φαρμακοποιός - Σύμβουλος Ορθομοριακής

ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΓΑΜΟΥ 58 ΗΘΗ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΑ & ΣΗΜΕΡΑ

ΑΠΟΒΟΛΕΣ 44 ΚΑΘ΄ΕΞΙΝ Ιωάννης Μαρινάκης

Σοφία Κουτσογιαννάκη

Μαιευτήρας Χειρουργός Γυναικολόγος

ΕΥΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΝΟΝΟΣ 66 ΗΣκαλέρη ΓΑΜΟΣ - ΒΑΠΤΙΣΗ - ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΕΥΧΟΣ 6 2017

ΧΑΝΙΑ

ΕΚΔΟΤΗΣ

ΤΖΙΛΙΒΑΚΗΣ ΗΛΙΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΩΝ

ΤΖΙΛΙΒΑΚΗΣ ΗΛΙΑΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ

ΛΙΑΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

ΣΟΦΙΑ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΑΚΗ

ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ Το υλικό του παρόντος εντύπου αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του εκδότη. Απαγορεύεται η αναπαραγωγή του και κάθε χρήση σε έντυπο ή ηλεκτρονικό μέσο χωρίς την έγγραφη ή προφορική άδεια του εκδότη.

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

Μ. Μπότσαρη - Κουνουπιδιανά, Ακρωτήρι Χανίων Τηλ. επικοινωνίας: 28210 69814 - Κιν.: 6945 58 60 68 tzilivakis.ekdoseis@gmail.com | www.goneiskaipaidi.com

ζήστε αξέχαστες μαγικές στιγμές στη

και σ’όλο τον κόσμο!!!

ΓΡΑΦΕΙΟ ΓΕΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ MINOAN LINES ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΑ - ΑΚΤΟΠΛΟΪΚΑ ΤΑΞΙΔΙΑ - ΕΚΔΡΟΜΕΣ Ελ. Βενιζέλου 12, Πλ. Αγοράς Χανιά • Τηλ.: 28210 45911 & 45912 • Fax: 28210 45654 • E-mail: travel@nanadakis.gr

περιεχόμενα ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ 70 ΒΑΠΤΙΣΗ, Σοφία Κουτσογιαννάκη ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 74 19ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Χαμόγελο του Παιδιού

ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ 96 ΗΣΤΗΝ ΑΛΗΘΙΝΗ ΖΩΗ ΜΑΣ Αναστασία Φίλων Νηπιαγωγός & Art Therapist

ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΚΑΙ 98 ΣΗΜΑΣΙΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΣ ΛΟΓΟΥ

- ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ 78 ARISTON Ναταλί Βαλυράκη Ψυχολόγος

ΟΝΕΙΡΕΜΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ ΓΙΑ 82 ΕΝΑΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ Συνέντευξη Δέσποινα Βαρδάκη, Παιδότοπος «Το Όνειρο»

ΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΟΤΑΝ Η ΤΕΧΝΗ 86 ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΥΕΙ ΤΗΝ ΨΥΧΗ Συνέντευξη Αναστασία Φίλων Νηπιαγωγός & Art Therapist

Σταμάτης Πατεράκης, Λογοθεραπευτής

100 ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Ευαγγελία Αναγνωστοπούλου Εργοθεραπεύτρια

PLAY 102 SAND Ναταλί Βαλυράκη Ψυχολόγος

ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΔΩΣΗ ΤΗΣ 106 ΛΕΣΧΗ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Λέσχη Νοηματικής Γλώσσας

ΜΟΝΤΕΛΟ ΜΕ ΠΝΕΥΜΑ ΠΑΙΔΙ - ΠΑΙΧΝΙΔΙ - ΓΟΝΙΟΣ 90 ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΟ 110 ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Αναστασία Μαθιουλάκη - Πετραντωνάκη Παιδικός Σταθμός «Σύγχρονη Αγωγή»

ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ 92 ΗΣΤΗΝ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Αναστασία Φίλων Νηπιαγωγός & Art Therapist

ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ 94 ΗΟΜΑΛΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΙΚΡΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΚΕΝΤΡΟ ΧΑΝΙΩΝ 112 ΙΑΤΡΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΙΚΠΑ ΠΑΙΞΟΥΜΕ 116 ΑΣ Happy Moments ΣΩΣΤΗ ΑΝΤΛΗΣΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ 118 ΗMedela Klinicum

περιεχόμενα ΓΑΛΑ ΚΙ ΕΜΕΙΣ 120 ΤΟ Μαρία Βλαχάκη & Μάνος Λουπασάκης

ΜΙΑ ΟΧΙ ΚΑΙ ΤΟΣΟ 142 ΥΠΟΣΠΑΔΙΑΣ: ΣΠΑΝΙΑ ΣΥΓΓΕΝΗΣ ΑΝΩΜΑΛΙΑ Παρασκευή Ορφανουδάκη Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Χανίων Παιδοχειρουργός - Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Μονάχου

Φαρμακοποιοί

ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ 124 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Μαρία Κλάδου Παιδίατρος

126 Μαρία Κλάδου

ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ ΛΟΓΟΥ - ΟΜΙΛΙΑΣ 144 ΠΡΟΛΗΨΗ Μαρία Μαρτσάκη Λογοθεραπευτρια

ΟΙ ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ Παιδίατρος

ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΗΜΕΡΗΣΙΑΣ 128 ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΝΥΧΤΕΡΙΝΗΣ ΕΝΟΥΡΗΣΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗ Ν. ΞΥΝΗ Παιδίατρος - Νεογνολόγος Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών

& Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ 130 ΚΗΛΕΣ Παρασκευή Ορφανουδάκη

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ 146 ΟΙΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Μαρκουλάκη ΞΕΝΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ

Η ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ 150 ΟΤΑΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ Μαρία Λαντζάκη Διαιτολόγος - Διατροφολόγος (MSc)

ΔΕΝ ΤΡΩΜΕ ΛΑΧΑΝΙΚΑ 156 ΟΤΑΝ Μαρία Λαντζάκη

Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Χανίων Παιδοχειρουργός - Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Μονάχου

ΧΑΜΕΝΗ ΠΑΙΔΙΚΟΤΗΤΑ 132 ΗΘεατροχώρα

Διαιτολόγος - Διατροφολόγος (MSc)

ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ 158 ΑΥΤΟΑΝΟΣΑ Τζεορτζέτα Δουλαβέρη Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος

ΚΡΙΣΕΩΝ & 134 ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΑΙΔΙΚΗ / ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Εξέλιξη Ψυχοδιαγνωστικό Κέντρο

ΤΩΝ ΔΟΝΤΙΩΝ ΣΤΗΝ 160 ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Νεκταρία Φραγκιουδάκη Χειρούργος Οδοντίατρος

CENTER OF PHONOLOGY AND 138 ENGLISH DYSLEXIA: ΟΜΑΔΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΙ

ΑΓΕΝΕΣΙΑ ΜΟΝΙΜΩΝ ΔΟΝΤΙΩΝ 162 ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ Ζαμέλ Μιούμπής ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ, ΓΟΝΕΙΣ & ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ Συνέντευξη Ιωάννα Κ. Τσιριωτάκη PhD BA (Honors) Καθηγήτρια Αγγλικής Γλώσσας MA Special Educational Needs / dyslexia

Οδοντίατρος - Ορθοδοντικός

περιεχόμενα ΚΑΙ ΥΠΝΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ 164 ΡΟΧΑΛΗΤΟ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ Μιχάλης Τζανακάκης ΩΡΛ - Χειρουργός Κεφαλής & Τραχήλου Χαράλαμπος Πρωτοπαπαδάκης Στρ.Ιατρός. Πνευμονολόγος Φυματιολόγος

& ΠΑΙΔΙ 170 ΥΠΝΟΣ Μαρία Ορφανού- Tσαλατσάνη Παιδίατρος

ΒΑΡΗΚΟΪΑ - ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ 174 ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΜΦΑΝΙΣΤΕΙ ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΗΛΙΚΙΕΣ Κωτούλα Ι. Μαρία Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος Ενηλίκων και Παιδιών

ΑΛΛΕΡΓΙΚΟ ΠΑΙΔΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ 178 ΤΟ Μαρία Ορφανού- Tσαλατσάνη

ΣΤΟΜΑΤΟΣ ΣΤΑ ΜΩΡΑ, 192 ΧΑΛΙΝΟΙ ΠΟΙΑ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ Ειρήνη Σχοινιωτάκη Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος

ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ, ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ 194 ΓΛΑΥΚΩΜΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ Αναστάσιος Α. Κονταξάκης Χειρουργός Οφθαλμίατρος

(ΤΕΜΠΕΛΙΚΟ ΜΑΤΙ) 198 ΑΜΒΛΥΩΠΙΑ Αναστάσιος Α. Κονταξάκης Χειρουργός Οφθαλμίατρος

ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ & ΠΑΙΔΙΚΗ ΟΡΑΣΗ 202 ΣΥΝΔΡΟΜΟ Κωνσταντίνος Ατσαλάκης Οπτικός

ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΠΛΕ ΦΩΣ; 206 ΤΙΟπτικά Παναγιωτίδη

Παιδίατρος

ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ, 182 ΕΥΚΟΛΗ ΧΑΡΟΥΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΤΟ ΜΙΚΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΕΝΤΡΟ ΜΕΛΕΤΗΣ & ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

184 Μιχάλης Τζανακάκης

OI ΜΥΘΟΙ ΤΗΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΗΣ ΡΙΝΙΤΙΔΑΣ ΩΡΛ - Χειρουργός Κεφαλής & Τραχήλου

ΘΥΡΕΟΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΠΟΡΟΥ, 190 ΚΥΣΤΗ ΜΙΑ ΚΥΣΤΗ ΣΤΟ ΛΑΙΜΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Ειρήνη Σχοινιωτάκη Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος

ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 208 EΘΙΣΜΟΣ Νεκταρία Σκουλάκη Ειδικός Παιδοψύχίατρος

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ 210 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ Ν. ΧΑΝΙΩΝ ΟΚΑΝΑ

ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ 212 ΟΚουτουλάκη Ηρακλεία Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος

Ο ΥΠΝΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΕΧΝΗ Για να μπορέσετε να απολαύσετε έναν ξεκούραστο ύπνο, δεν αρκεί ένα οποιοδήποτε στρώμα. Στη CANDIA STROM έχουμε επιλέξει πρώτες ύλες που παρέχουν σωστή στήριξη για την σπονδυλική στήλη, αλλά ταυτόχρονα και άνεση για να μην πιέζουν τους ώμους ή τους γοφούς σας. Όλα τα υλικά που χρησιμοποιούμε έχουν υποστεί την κατάλληλη επεξεργασία, ώστε να πληρούν τα κριτήρια υγιεινής ενός στρώματος.

ΣΤΡΩΜΑ ΚΡΕΒΑΤΙ

.............. και για ξενοδοχεία

Η CANDIA STROM είναι η μόνη εταρεία στον κόσμο που κάνει επεξεργασία υφάσματος με λάδι ελιάς. Με την επεξεργασία αυτή, το ύφασμα παρέχει αντιβακτηριακή προστασία και όλες τις ευεργετικές ιδιότητες του ελαιόλαδου στην επιδερμίδα. Βαμβακερά υφάσματα με πιστοποίηση Oekotex Standard 100 (ασφαλή για την επαφή με τον ανθρώπινο οργανισμό). Απολύτως καμμία χρήση χημικών ουσιών για την τεχνητή διόγκωση των υλικών.

Το Candia Xsensor εξασφαλίζει με επιστημονικό τρόπο, το καταλληλότερο στρώμα για εσάς και το σωματότυπό σας, ανεξάρτητα από την τιμή!

ΚΕΝΤΙΑ ΛΕΥΚΑ ΕΙΔΗ ΣΕΝΤΟΝΙΑ ΠΑΠΛΩΜΑΤΟΘΗΚΕΣ ΚΟΥΒΕΡΤΕΣ ΠΑΠΛΩΜΑΤΑ ΕΙΔΗ ΒΕΒΕ ΠΕΤΣΕΤΕΣ ΜΠΟΥΡΝΟΥΖΙΑ ΡΙΧΤΑΡΙΑ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΣΕΙΡΑ ΒΕΒΕ ΚΕΝΤΙΑ

ΑΠΟΚΟΡΩΝΟΥ 62 - 64, ΧΑΝΙΑ - Τηλ.: 28210 76476 | 28210 92042 | 697 991 4458 ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ 2 - 4, ΡΕΘΥΜΝΟ (έναντι ταχυδρομείου) | Τηλ.: 28310 51507 www.kentiacandiastrom.gr | mpdokos1@yahoo.gr

περιεχόμενα ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ.. ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΜΑΘΗΤΕΣ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ... ΚΑΠΑΚΙΑ 214 ΜΗΤΕΡΕΣ 236 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΕ ΑΠΟΓΝΩΣΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Μαρινάκη Βασιλική MSc Οργανωτική Ψυχολογία, MSc Ψυχολογικές Επιστήμες

ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ 216 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Κουτουλάκη Ηρακλεία

9ο & 13ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΧΑΝΙΩΝ

ΤΗΝ ΥΓΙΕΙΝΗ ΤΟΥ 238 ΦΡΟΝΤΙΣΤΕ ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΟΥ ΣΑΣ Μαρία Χριστοδουλάκη Best Friends

Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 218 ΜΙΑ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ

ΜΑΘΗΤΕΣ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ, 240 ΓΙΑ ΜΑΘΗΜΑ ΦΙΛΟΖΩΙΚΗΣ 13ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΧΑΝΙΩΝ

Μαρία Μαρτσάκη Λογοθεραπευτρια

ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΙ 220 ΣΚΟΛΙΩΣΗ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Καντανολέων Σοφία Ε. Χειρουργός Ορθοπαιδικός

ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ 222 ΠΛΑΤΥΠΟΔΙΑ Καντανολέων Σοφία Ε. Χειρουργός Ορθοπαιδικός

ΜΙΑ ΝΟΣΟΣ ΠΟΥ 226 ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ, ΜΑΣ ΑΦΟΡΑ ΟΛΟΥΣ Γεώργιος Π. Λαγουδάκης MD, MSc Χειρουργός Ορθοπαιδικός

ΚΙ ΕΓΩ ΜΑΜΑ.. ΚΙ ΑΣ ΕΙΜΑΙ ΜΑΜΑ 242 ΕΙΜΑΙ ΤΕΤΡΑΠΟΔΟΥ PET WORLD

ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ ΧΑΝΙΩΝ: ΔΡΑΣΕΙΣ 246 3οΣΤΗΣΥΣΤΗΜΑ ΦΥΣΗ... ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΖΩΗΣ Συνέντευξη Πρόσκοποι Χανίων

- ΧΟΡΕΥΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 250 ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ Κώστας Μπούτζουκας & KRAV MAGA 254 ΠΑΙΔΙ Σειστάκης Γιώργος

ΤΟΥ ΩΜΟΥ ΚΑΙ ΑΡΘΡΟΣΚΟΠΗΣΗ MIHA BODYTEC: Η ΝΕΑ ΜΕΘΟΔΟΣ 228 ΠΑΘΗΣΕΙΣ 256 Γεώργιος Π. Λαγουδάκης MD, MSc ΕΚΓΥΜΝΑΣΗΣ ΕΙΝΑΙ 20’ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ Χειρουργός Ορθοπαιδικός

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ 230 ΥΠΕΡΗΧΟΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΑΡΘΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΩΜΟΥ Κοινό Διαγνωστικό Εργαστήριο Απεικονίσεων ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗ

BODYTEC

ΟΝΕΙΡΟ ΓΙΝΕΤΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 258 ΤΟ ARTEMIS FITNESS

περιεχόμενα ΕΠΑΦΗΣ 260 ΣΗΜΕΙΟ ON BY CHANIA

ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ 290 ΚΑΡΚΙΝΟΣ Στυλιανός Κ. Βιττωράκης, Πνευμονολόγος - Φυματιολόγος

ΜΕ ΟΝΟΜΑ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΑΣ 262 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Συνέντευξη ΙΙΕΚ ΔΕΛΤΑ

ΚΑΡΔΙΑΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ 294 ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ Εμμανουήλ Ι. Αλιφιεράκης Ειδικός Καρδιολόγος

ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΕΣ ΜΕ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ 266 ΕΦΗΒΟΙ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ Συνέντευξη Nαυτικός Όμιλος Χανίων

ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ ΠΡΟΣΤΑΤΗ 296 ΚΑΛΟΗΘΗΣ Παντελής Ηλ. Πατεράκης Χειρουργός Ουρολόγος - Ανδρολόγος

ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ... ΚΑΙ... ΛΙΘΙΑΣΗ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ 270 ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ 298 Φραγκιουδάκης Αντώνης Παντελής Ηλ. Πατεράκης Χειρουργός Ουρολόγος - Ανδρολόγος

ΑΣΦΑΛΙΣΗ 272 ΙΔΙΩΤΙΚΗ LEADER BROKERS

276

- ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ 302 ΚΑΠΝΙΣΜΑ Στυλιανός Κ. Βιττωράκης, Πνευμονολόγος - Φυματιολόγος

ΟΛΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΣΠΙΤΙΟΥ Ή ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Νικηφόρος Πετρουλάκης Υπηρεσίες κατασκευής & συντήρησης Κτιρίων

ΚΥΣΤΗ 306 ΥΠΕΡΔΡΑΣΤΗΡΙΑ Παντελής Ηλ. Πατεράκης Χειρουργός Ουρολόγος - Ανδρολόγος

- ΤΣΙΜΠΟΥΡΙΑ 278 ΨΕΙΡΕΣ Εμμανουήλ Ατσαλάκης Φαρμακοποιός

ΙΣΤΟΡΙΚΟ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ 308 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ Εμμανουήλ Ι. Αλιφιεράκης Ειδικός Καρδιολόγος

ΑΣΙΑΤΙΚΟ ΚΟΥΝΟΥΠΙ ΤΙΓΡΗΣ: 282 ΤΟ ΕΝΑΣ ΚΑΤΟΙΚΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΑΣ Υγειονομική Κρήτης

ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ 284 ΚΑΡΚΙΝΟΣ Κωνσταντινίδης Ι. Κωνσταντίνος MD FEBGH Γαστρεντερολόγος - Ηπατολόγος Επεμβατικός Ενδοσκόπος

ΚΟΛΙΤΙΔΑ - Η ΝΟΣΟΣ ΤΟΥ CROHN 310 ΕΛΚΩΔΗΣ Κωνσταντινίδης Ι. Κωνσταντίνος MD FEBGH Γαστρεντερολόγος - Ηπατολόγος Επεμβατικός Ενδοσκόπος

stor ~ ταπετσαρία ~ ρολοκουρτίνα ~ κουρτινόβεργα ~ roman ~ κουρτίνα

διακόσμηση στη σκίαση κ. καραμανλή 21 χανιά

•

28210 93806

•

info@stordeco.gr

Δημιουργήσαμε... έναν πολυχώρο όπου από το πρωί στις 8:00 μπορείτε να ασχοληθείτε με διάφορες επιμορφωτικές δραστηριότητες απολαμβάνοντας τον καφέ σας, το σνακ ή το γλυκό σας και από τις 11:00 ένα πλήρες μενού. και έναν ειδικά διαμορφωμένο, ασφαλή, χώρο-παιδότοπο, για τους μικρούς μας φίλους, με συνεχή επίβλεψη από το προσωπικό μας.

Τηλ.: 28210 45045

ΝΕΟ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ:

Ηρώων Πολυτεχνείου 29, Χανιά

Ώρες Διανομής και Σερβιρίσματος: από 08:00 το πρωί μέχρι 2:00 το βράδυ

Λεωφ. Ηρακλείου 28, Χανιά τηλ.: 28210 76868 facebook: La Prima pizza-restaurant

Κισσάµου 98, Χανιά τηλ.: 28210 95050 facebook: Mozzarella Pit Stop όλο το 24ώρο

ΦΑΡΜΑΚΑ ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ; ΠΟΣΟ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΕΙΝΑΙ;

ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΜΑΡΙΝΑΚΗΣ ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ Αρχοντάκη 2 Χανιά 73132 Τηλ.28210 41100 - FAX. 28210 41780 Email: iomarinakis@yahoo.com Απόφοιτος Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Μετεκπαιδευθείς στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και Εξωσωματική Γονιμοποίηση στο University College Hospital του Λονδίνου Πιστοποιημένος στην Διαγνωστική Κολποσκόπηση απ’την European Federation for Colposcopy Μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Γυναικολογικής Ενδοσκόπησης Κάτοχος Αδείας εκτέλεσης Μαιευτικού και Γυναικολογικού Υπερηχογραφήματος

α τελευταία χρόνια η ανάπτυξη των σύγχρονων μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, με κύριο εκπρόσωπο την εξωσωματική γονιμοποίηση, δίνει ουσιαστική ελπίδα, αν όχι βεβαιότητα τεκνοποίησης σε χιλιάδες υπογόνιμα ζευγάρια. Ταυτόχρονα όμως, δημιουργεί πολλά ερωτηματικά όσον αφορά τους πιθανούς κινδύνους μιας τόσο ισχυρής ιατροφαρμακευτικής παρέμβασης σε υγιείς γυναίκες.

26 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Ορισμένα από τα φάρμακα που δημιουργήθηκαν για την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας προυπήρχαν της εξωσωματικής γονιμοποίησης και στοχεύουν κυρίως στην πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας, στη δημιουργία δηλαδή ωρίμων ωαρίων στη διάρκεια του γεννητικού κύκλου. Κύριοι εκπρόσωποι της κατηγορίας αυτής είναι: i. Η κιτρική κλομιφένη (Serpafar, Clomiphene citrate). Χορηγείται σε χάπια από το στόμα με κύρια ένδειξη την επίτευξη ωορρηξίας σε γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και δευτερεύουσα ένδειξη την παραγωγή περισσότερων του ενός ωρίμων ωαρίων ανά κύκλο. ii. Οι γοναδοτροπίνες είναι ενέσιμα φάρμακα – ορμόνες- που παρασκευάζονται είτε από ούρα εμμηνοπαυ

ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΜΑΡΙΝΑΚΗΣ ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ

Ολοκληρωμένες Μαιευτικές και Γυναικολογικές Υπηρεσίες • Πλήρης Προγεννητικός Έλεγχος • Αμνιοπαρακέντηση • Βιοφυσικό προφίλ εμβρύου - Καρδιοτοκογράφημα • Θεραπευτικές εφαρμογές CO2 Laser για θεραπεία κονδυλωμάτων και δυσπλαστικών βλαβών τραχήλου μήτρας • Πλήρης γυναικολογική - μαιευτική παρακολούθηση • Υπερηχογράφημα γυναικολογικό - κύησης • Κολποσκόπηση • Λαπαροσκοπικές - Υστεροσκοπικές επεμβάσεις • Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή - Εξωσωματική γονιμοποίηση

Αρχοντακη 2, 73132 Χανιά Τηλ: 2821041100 • Fax: 2821041780 • Ε-mail: iomarinakis@yahoo.com www.gynaikologos-chania.gr

ΦΑΡΜΑΚΑ ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ - ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ; - ΠΟΣΟ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΕΙΝΑΙ;

σιακών γυναικών (HΜG) , είτε με μεθόδους μοριακής βιολογίας (ανασυνδυασμένη rec FSH). Οι ενδείξεις των φαρμάκων αυτών είναι ίδιες με αυτές της κιτρικής κλομιφένης, αλλά επιπλέον χρησιμοποιούνται για την επίτευξη ωοθυλακιορρηξίας σε γυναίκες με χαμηλά επίπεδα ορμονών (υπογοναδοτροπικός υπογοναδισμός). Με την εξέλιξη της εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF), νέα φάρμακα βρήκαν εφαρμογή. iii. Οι αγωνιστές (Daronda, Suprefart, Arvecap) και οι ανταγωνιστές της GnRH (Cetrotide, Orgalutran). Αυτά χρησιμοποιούνται κυρίως στα πρωτόκολλα θεραπείας IVF στα πλαίσια της ελεγχόμενης διέγερσης των ωοθηκών για την αποφυγή αυτόματης ωοθηλακιορρηξίας. iv. Η χοριακή γοναδοτροπίνη. Είναι ενέσιμο και χορηγείται σε εφάπαξ δόση, 36 ώρες πριν από την ωοληψία, για την τελική ωρίμανση των ωαρίων. v. Η προγεστερόνη. Μπορεί να χορηγηθεί σε διάφορες μορφές και σχήματα (από το στόμα, διακολπικά, σε ενέσιμη μορφή κλπ). Χορηγείται για την υποστήριξη της ωχρινικής φάσης του κύκλου και την βελτίωση του ενδομητρίου. Οι παρενέργειες και οι αλλεργικές αντιδράσεις των φαρμάκων αυτών είναι σχετικά σπάνιες και ασήμαντες (εξάψεις, πονοκέφαλος, εφιδρώσεις). Η σοβαρότερη επιπλοκή της ελεγχόμενης διέγερσης των ωοθηκών είναι το Σύνδρομο Υπερδιέγερσης των Ωοθηκών (Σ.Υ.Ω.). Τα συμπτώματα του συνδρόμου είναι: διόγκωση και πόνος στην κοιλιακή χώρα, ναυτία, έμετoς, αύξηση του σωματικού βάρους και ελαττωμένη αποβολή ούρων. Σε σοβαρότερες μορφές παρουσιάζεται δύσπνοια και λιποθυμική τάση.

28 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Κατά την εξέταση της ασθενούς με σοβαρό Σ.Υ.Ω, διαπιστώνεται διόγκωση των ωοθηκών, ασκίτης, επηρεασμός αιματολογικών και βιοχημικών παραμέτρων και σπανιότερα υδροθώρακας. Η σοβαρή μορφή είναι σχετικά σπάνια και παρουσιάζεται στο 1-2 % των γυναικών που υποβάλλονται σε εξωσωματική γονιμοποίηση. Παρουσιάζεται συνήθως 2-3 ημέρες μετά την ωοληψία ή αργότερα, σαν αποτέλεσμα επιτευχθείσας κύησης, δεδομένου ότι η κύηση πυροδοτεί και ενισχύει το Σ.Υ.Ω. Ευτυχώς, με την αποχτηθείσα γνώση και πείρα των τελευταίων ετών, υπάρχει πλέον αποτελεσματική πρόληψη

και θεραπευτική παρέμβαση στις σοβαρές μορφές του συνδρόμου, εμποδίζοντάς τις να γίνουν απειλητικές για τη ζωή. Επίσης, σημαντική επιπλοκή από τη χρήση των φαρμάκων αυτών είναι η πολύδυμη κύηση, καθώς μια κύηση με περισσότερα από δύο έμβρυα θεωρείται κύηση υψηλού κινδύνου με απρόβλεπτη και πολλές φορές δυσμενή εξέλιξη. Συχνά επίσης τίθεται το ερώτημα, μήπως τα φάρμακα μειώνουν τις εφεδρείες των ωοθηκών, συντελώντας έτσι στην ταχύτερη έλευση της εμμηνόπαυσης. Η απάντηση σε αυτό είναι κατηγορηματικά, όχι, δεδομένου ότι από τα 300.000-400.000 ωοθυλάκια που παραμένουν στην ωοθήκη κατά την εφηβεία, περίπου 1000 από αυτά στρατολογούνται και καταστρέφονται κάθε μήνα με τη διαδικασία της ατρησίας. Τα δε ωοθυλάκια που ωριμάζουν κατά τη διάρκεια της διέγερσης των ωοθηκών είναι από αυτά τα 1000 που θα καταστρέφονταν σε κάθε περίπτωση. Τέλος, όσον αφορά στην πιθανή καρκινογένεση, τα ισχύοντα δεδομένα είναι τα εξής: Αύξηση του καρκίνου των ωοθηκών φαίνεται ότι προκαλεί η επίμονη χορήγηση κλομιφένης (πάνω από 12 μήνες) κάτι που σπάνια συμβαίνει καθώς συνήθως το χορηγούμε για μέχρι 5 - 6 προσπάθειες. Επίσης, δύο ερευνητικές μελέτες στα μέσα της δεκαετίας του ’90, ανέδειξαν αυξημένη πιθανότητα γυναικολογικού καρκίνου σε γυναίκες που πήραν ωορρηκτικά φάρμακα και δεν τεκνοποίησαν. Διαπιστώθηκε όμως στη συνέχεια, ότι η αύξηση αυτή, σχετίζεται μάλλον με την υπογονιμότητα παρά με τη χρήση των φαρμάκων. Συμπερασματικά, οι θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής σε υπογόνιμα ζευγάρια και τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι ασφαλή, αρκεί να χορηγούνται με προσοχή από εξειδικευμένους και έμπειρους γιατρούς. Τέλος, το σημαντικότερο όλων, είναι να υπάρχει αμοιβαία εμπιστοσύνη και καλή συνεργασία ανάμεσα στο γιατρό και το ζευγάρι. Ο δε γιατρός θα πρέπει να λειτουργεί συνεχώς με γνώμονα την παραδοχή ότι στις θεραπείες αυτές, προέχει η διατήρηση της υγείας και η ασφάλεια της γυναίκας και έπεται η επίτευξη του επιδιωκόμενου αποτελέσματος. 

ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ

Μη Επεμβατικός Προγεννητικός έλεγχος - Νon Invasive Prenatal Test, NIPT

Dr ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΠΕΠΕΣ Μαιευτήρας Γυναικολόγος Εξειδικευθείς επί τριετία στον Προγεννητικό Έλεγχο στο Νοσοκομείο Kings College Λονδίνου RCR/RCOG Διπλωματούχος στην Προηγμένη Μαιευτική Υπερηχογραφία Πιστοποιημένος από το Fetal Medicine Foundation Περίδου 24, Χανιά Τηλ.:2821070834,2821400401- Κιν.:6974582128 E-mail:spirospepes@hotmail.com

ι είναι ο μη Επεμβατικός Προγεννητικός έλεγχος (Νon Invasive Prenatal Test, NIPT). Στην Ιατρική υπάρχουν τα διαγνωστικά tests που θα επιβεβαιώσουν ή θα αποκλείσουν με βεβαιότητα 100% μια παθολογική κατάσταση και τα screening tests (δοκιμασίες διαλογής ) που θα εκτιμήσουν την πιθανότητα ή με άλλα λόγια τον κίνδυνο παρουσίας μιας παθολογικής κατάστασης. Τα screening tests μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο ακριβή στην εκτίμηση τους. Το NIPT είναι ένα εξαιρετικό screening test ειδικά για το σύνδρομο Down.

30 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Όπως είναι γνωστό ο άνθρωπος έχει 46 χρωμοσώματα σε κάθε σωματικό κύτταρο τα οποία μισά τα έχει κληρονομήσει από την μητέρα του και τα άλλα μισά από τον πατέρα του. Τα χρωμοσώματα βρίσκονται ανά ζεύγη σχηματίζοντας 23 ζευγάρια από αυτά τα 22 είναι μορφολογικά και ονομάζονται αυτοσωμικά και είναι ίδια στον άντρα και στην γυναίκα ενώ το 23ο ζευγάρι αποτελούν τα φυλετικά χρωμοσώματα που συμβολίζονται με Χ και Y. Έτσι τα κύτταρα των θηλυκών ατόμων περιέχουν δυο χρωμοσώματα ΧΧ ενώ τα κύτταρα των αρσενικών ατόμων ένα Χ και ένα Y χρωμόσωμα. Συνεπώς ο καρυότυπος ενός φυσιολογικού θήλεος ατόμου είναι 46,ΧΧ και ενός φυσιολογικού άρρενος είναι 46,ΧY. Πολλές φορές παρουσιάζονται αυτόματα στη φύση ανώμαλες κατανομές στο γενετικό υλικό με αποτέλεσμα να μη διανέμεται με δίκαιο τρόπο που προβλέπει η μίτωση ή η μείωση στα θυγατρικά κύτταρα. Έτσι δημιουργούνται χρωμοσωμικές ανωμαλίες που παρου-

σιάζουν μια τεράστια ποικιλομορφία και μπορούν να ταξινομηθούν σε αριθμητικές και δομικές ανωμαλίες. Οι δομικές ανωμαλίες αναφέρονται στη δομή των χρωμοσωμάτων και διακρίνονται σε ελλείψεις, διπλασιασμούς, αναστροφές και μετατοπίσεις. Οι αριθμητικές ανωμαλίες αναφέρονται στον αριθμό των χρωμοσωμάτων και όχι στο ποσό του DNA ανά χρωμόσωμα και διακρίνονται σε ανευπλοειδίες και ευπλοειδίες. Οι ευπλοειδίες είναι χρωμοσωμικές αριθμητικές ανωμαλίες που αφορούν αλλαγές σε ολόκληρη την βασική σειρά των χρωμοσωμάτων. Οι ανευπλοειδίες μπορούν να θεωρηθούν σαν περιπτώσεις ελλείψεων ή διπλασιασμών γιατί πρόκειται για περιπτώσεις όπου είναι δυνατό να λείπει ένα ή περισσότερα χρωμοσώματα είτε να υπάρχει επιπλέον ένα ή περισσότερα χρωμοσώματα στην πλήρη χρωμοσωμική σειρά. Οι πιο γνωστές ως προς την συχνότητα τους είναι οι μονοσωμίες(2n-1, λείπει ένα χρωμόσωμα στην διπλοειδική σειρά), οι τρισωμίες(2n+1, υπάρχει ένα επιπλέον χρωμόσωμα). Η πιο γνωστή ανευπλοειδία είναι η τρισωμία του χρωμοσώματος 21 που δημιουργεί το σύνδρομο Down (ή μογγολισμό) το οποίο είναι συχνό στον πληθυσμό με ποσοστό περίπου (1/500), η τρισωμία 18 (σύνδρομο Edward’s) η τρισωμία 13 (σύνδρομο Patau) και η μονοσωμία Χ (σύνδρομο Turner (XO). Η πιθανότητα γέννησης ενός παιδιού με σύνδρομο Down αυξάνει σημαντικά με την ηλικία της μητέρας. Στην ηλικία των 35 ετών ο κίνδυνος είναι περίπου 1 σε κάθε 300 εγκυμοσύνες ενώ στην ηλικία των 40 και άνω ο κίνδυνος ανέρχεται σε πάνω από 1 στις 100 εγκυμοσύνες. Επίσης η πιθανότητα

ΜΗ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

αυξάνεται σε περιπτώσεις που η μητέρα έχει γεννήσει προηγουμένως ένα άρρωστο παιδί και σε εκείνες όπου μέσα στην οικογένεια της γυναίκας ή του άντρα υπάρχουν άτομα με κληρονομικές αρρώστιες. Ας μην ξεχνάμε ότι εκτός από τις χρωμοσωμικές ανωμαλίες υπάρχουν και εκατοντάδες γενετικά σύνδρομα με υποκείμενη βλάβη στα γονίδια, δηλαδή στα εκατομμύρια κομμάτια που συνθέτουν τα χρωμοσώματα και καθορίζουν όλα τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Ευτυχώς τα γενετικά σύνδρομα είναι εξαιρετικά σπάνια.

32 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Πότε και πώς μπορούμε να εκτιμήσουμε τον κίνδυνο ύπαρξης γενετικού συνδρόμου ή χρωμοσωμικής ανωμαλίας στο έμβρυο; Οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες και τα γενετικά σύνδρομα είναι ανωμαλίες που αφορούν την ποσότητα ή τη σύσταση του γονιδιώματος, δηλαδή του DNA του ανθρώπου. Η ανίχνευση των χρωμοσωμικών ανωμαλιών, όπως είναι το σύνδρομο Down, αποτελεί έναν από τους κύριους στόχους του προγεννητικού ελέγχου και είναι ένας από τους τομείς της Μαιευτικής όπου έχει σημειωθεί αλματώδης πρόοδος τα τελευταία χρόνια. Πίσω στη δεκαετία του 1970-80, όταν το μόνο που γνωρίζαμε για το Down ήταν ότι ο κίνδυνος αυξάνει με την ηλικία της γυναίκας, η προσπάθεια για προγεννητική διάγνωση άρχισε προσφέροντας αμνιοπαρακέντηση σε όλες τις γυναίκες πάνω από 35 ετών. Ωστόσο, με τον τρόπο αυτό βρίσκαμε μόνο το 30% των περιπτώσεων Down. Στη δεκαετία του 1980-90 αναπτύχθηκε το «τριπλό τεστ» (ή «α-τεστ») στο αίμα της μητέρας και η ανίχνευση του Down αυξήθηκε στο 60%, ενώ στη δεκαετία του 1990-2000, με τη μέτρηση της αυχενικής διαφάνειας και των βιοχημικών δεικτών (χοριακή γοναδοτροπίνη, ΡΑΡΡ-Α) όταν η μέτρηση αυτή συνδυαστεί και με άλλες μετρήσεις όπως καθορίζει το Fetal Medicine Foundation (ύπαρξη ρινικού οστού, Doppler τριγλωχίνας βαλβίδας και φλεβώδους πόρου) μαζί με ποσοτική μέτρηση δύο ορμονών στο αίμα της μητέρας (β-hCG και PAPP-A) προκύπτει ένα πολύ αξιόπιστο screening Test με ευαισθησία ανίχνευσης για το σύνδρομο Down πάνω από 95%. Είναι ο «προγεννητικός έλεγχος Ά επιπέδου» ή αλλιώς «υπερηχογράφημα αυχενικής διαφάνειας» των 11 έως 14 εβδομάδων που έχει καθιερωθεί παγκοσμίως από τον καθηγητή μου στο Λονδίνο Κύπρο Νικολαϊδη. Η εξέταση γίνεται με λήψη αίματος από την έγκυο για την μέτρηση βιοχημικών δεικτών και υπερηχογραφικό έλεγχο του κυήματος για πρώιμη διάγνωση ανατομικών ανωμαλιών και εκτίμηση κινδύνου χρωμοσωμικών ανωμαλιών. Οι βιοχημικοί δείκτες είναι η β-χοριακή γονοδοτροπίνη (β-HCG) και η πρωτεΐνη Α πλάσματος εγκύου (PAPP-A = pregnancy associated plasma protein A). Οι υπερηχογραφικοί ανατομικοί δείκτες, είναι η αυχενική διαφάνεια δηλαδή το υγρό στον αυχένα του εμβρύου, η ύπαρξη ή η απουσία του ρινικού οστού, η ανάστροφη ροή αίματος στην τριγλώχινα βαλβίδα και στο φλεβώδη πόρο. Με αυτές τους μεθόδους ανιχνεύεται το 95% των εμβρύων με σύνδρομο Down ενώ υπάρχει υψηλό ποσοστό ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων (3-5%). Ωστόσο, ακόμη και σήμερα, το 90% περίπου των CVS/ αμνιοπαρακεντήσεων γίνονται σε έμβρυα που τελικά δεν έχουν πρόβλημα με τα χρωμοσώματά τους. Για το λόγο αυτό από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 επενδύθηκε μία τεράστια ερευνητική προσπάθεια για την ανάπτυξη νέων μεθόδων που θα επέτρεπαν τη σίγουρη ανίχνευση των χρωμοσωμικών ανωμαλιών με μία απλή

αιμοληψία από τη μητέρα και θα καταργούσε την ανάγκη αμνιοπαρακέντησης. Οι πρώτες προσπάθειες για μη επεμβατική διάγνωση αφορούσαν την απομόνωση κυττάρων του εμβρύου που κυκλοφορούν στο αίμα της μητέρας. Δυστυχώς, επειδή τα κύτταρα αυτά είναι εξαιρετικά σπάνια και μπορεί να έχουν παραμείνει στην κυκλοφορία ακόμη και από προηγούμενες κυήσεις, η μέθοδος αυτή εγκαταλείφθηκε νωρίς. Ωστόσο αυτό που φάνηκε να λειτουργεί, και σήμερα εφαρμόζεται μαζικά, είναι η ανίχνευση και η εξέταση του ελεύθερου εμβρυϊκού DNA στο αίμα της μητέρας. Η μέθοδος στηρίζεται στην παρατήρηση του Dennis Lo και των συνεργατών του, το 1997, της ανίχνευσης ποσότητας ελεύθερου εμβρυικού DNA( Cell Free DNA-cfDNA) στο αίμα της εγκύου μητέρας κατά την διάρκεια της κύησης. Το εμβρυϊκό DNA απελευθερώνεται σε μικρά θραύσματα μετά την 5n εβδομάδα της κύησης και ανιχνεύεται στο μητρικό αίμα της μητέρας μετά την 7n εβδομάδα ενώ εξαφανίζεται σε λίγες ώρες μετά τον τοκετό. Σύμφωνα με τις τελευταίες μελέτες η ποσότητα του εμβρυϊκού DNA που απελευθερώνεται φθάνει σε ποσοστό 10-20%. Περιληπτικά, σε όλους μας ένα τμήμα του DNA (δηλαδή του γενετικού μας υλικού) κυκλοφορεί ελεύθερο στο αίμα, δηλαδή βρίσκεται έξω από τα κύτταρά μας. Στην εγκυμοσύνη, από τη 10η εβδομάδα και πέρα, τουλάχιστον 4%, συνήθως πάνω από 10%, του ελεύθερου DNA στο αίμα της γυναίκας προέρχεται από το έμβρυο, και σήμερα οι κύριες χρωμοσωμικές ανωμαλίες, αλλά και κάποια γενετικά νοσήματα του εμβρύου μπορούν να ανιχνευτούν στο αίμα της μητέρας μέσω εξέτασης αυτού του εμβρυϊκού DNA με μοριακές μεθόδους. Το ποσοστό ανίχνευσης του συνδρόμου Down (τρισωμία 21) με αυτό τον τρόπο είναι περίπου 99,5%, για τις άλλες κοινές χρωμοσωμικές ανωμαλίες σύνδρομο Edwards (τρισωμία 18) και σύνδρομο Patau (τρισωμία 13) πέφτει γύρω στο 91%-97%, για ανευπλοειδίες που σχετίζονται με τα φυλετικά χρωμοσώματα σύνδρομο Turner (XO), σύνδρομο Klinefelter (XXY), τριπλό Χ ή υπερθήλυ (ΧΧΧ), σύνδρομο Jacobs (ΧΥΥ), τα ποσοστά είναι 92-95%. ενώ για σπανιότερες ανωμαλίες των χρωμοσωμάτων και δέκα από τα συχνότερα γενετικά σύνδρομα (όπως Di George, Prader-Willi, Cri-du-chat, Langer-Giedion, Wolf-Hirschorn, Jacobsen, Angelman κά) είναι μόνο 60%-90% με τα τεστ που είναι σήμερα διαθέσιμα εμπορικά. Σε αντιπαραβολή, η αμνιοπαρακέντηση και η βιοψία χοριακών λαχνών του πλακούντα έχει ακρίβεια 99,98% για σχεδόν όλες τις χρωμοσωμικές ανωμαλίες και περισσότερα από 500 γενετικά σύνδρομα, αλλά εμπεριέχει έναν μικρό κίνδυνο (0,2%-0,3%) αποβολής. Ο μη επεμβατικός έλεγχος λοιπόν καταργεί εντελώς αυτή την πιθανότητα αποβολής αλλά είναι σχεδόν εξίσου αξιόπιστος μόνο για το σύνδρομο Down. Ας ξεκαθαρίσουμε όμως γιατί μιλάμε τόσο πολύ για το σύνδρομο Down; επειδή είναι το συχνότερο όλων (1 στα 500 έμβρυα πάσχει από Down) και γιατί πολλές φορές είναι δύσκολο να ανιχνευτεί στον υπέρηχο. Επιπλέον όμως ένα παθολογικό εύρημα στο υπερηχογράφημα του Α τριμήνου λ.χ. αυξημένο πάχος αυχένα ή απουσία ρινικού οστού δεν σημαίνει μόνο αυξημένο κίνδυνο για Down αλλά και για πολλά άλλα χρωμοσωμικά ή γενετικά νοσήματα, για τα οποία επειδή ακριβώς είναι πολύ σπάνια και τόσο πολλά δεν είναι εύκολο να δώσει κανείς ακριβή εκτίμηση του στατιστικού κινδύνου για καθένα από

ΜΗ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

αυτά. Με άλλα λόγια αυξημένος κίνδυνος για Down στο υπερηχογράφημα του Α τριμήνου σημαίνει και αυξημένο κίνδυνο για πολλά άλλα σύνδρομα. Σε ποιές κυήσεις εφαρμόζεται το ΝΙΡΤ; Το πρακτικό λοιπόν ερώτημα που γεννιέται με βάση της δυνατότητες και τους περιορισμούς του τεστ είναι σε ποιες γυναίκες έχει νόημα να το συστήσουμε. Αν και δεν υπάρχουν ακόμη πλήρως αξιόπιστα δεδομένα από προοπτικές μελέτες, για την ώρα υποψήφιες θεωρούνται από το Αμερικανικό Κολέγιο ΜαιευτήρωνΓυναικολόγων γυναίκες που βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για χρωμοσωμικές ανωμαλίες, ανεξάρτητα από την ηλικία τους. -Σε έγκυες γυναίκες με ιστορικό γέννησης προηγούμενου παιδιού με τρισωμία 21, 18 ή 13. -Σε έγκυες γυναίκες των οποίων τα βιοχημικά και υπερηχογραφικά ευρήματα 1ου ή και 2ου τριμήνου παρουσιάζουν αυξημένη πιθανότητα παρουσίας χρωμοσωμικών ανωμαλιών αλλά φοβούνται να υποβληθούν σε επεμβατικό έλεγχο λόγω της πιθανότητας αποβολής του εμβρύου. -Στις κυήσεις υψηλού κινδύνου όπου αντενδείκνυται ο επεμβατικός προγεννητικός έλεγχος, όπως πχ. σε περίπτωση αιμορραγίας, αποκόλλησης του πλακούντα, σε HBV ή HIV λοίμωξη κλπ. -Σε οποιαδήποτε γυναίκα που φέρει ένα έμβρυο τουλάχιστον 10 εβδομάδων κύησης ή περισσότερο και επιθυμεί να κάνει ένα μη επεμβατικό προγεννητικό έλεγχο. Μπορεί να ζητηθεί για μονήρεις και δίδυμες κυήσεις που έχουν προκύψει είτε από φυσική σύλληψη, είτε μετά από διαδικασία εξωσωματικής θεραπείας με IVF, με ωάρια της ίδιας της μητέρας ή δότριας. Σε κάθε περίπτωση όμως θα πρέπει να ενημερώνουμε τις γυναίκες για τους περιορισμούς του μη επεμβατικού προγεννητικού ελέγχου, οι οποίοι αφορούν κυρίως την ελαττωμένη ακρίβεια για χρωμοσωμικές ανωμαλίες πέρα από το σύνδρομο Down και την πιθανότητα να μην υπάρξει κανένα αποτέλεσμα σε 3%-4% των περιπτώσεων, ιδιαίτερα σε υπέρβαρες γυναίκες. Στους περιορισμούς του μη επεμβατικού ελέγχου ανήκει και η μικρή πιθανότητα (0,1%-1%) ένα αποτέλεσμα που έρχεται ως παθολογικό να είναι στην πραγματικότητα ψευδώς θετικό, και έτσι για την ώρα κάθε παθολογικό αποτέλεσμα στον μη επεμβατικό έλεγχο θα πρέπει να επιβεβαιώνεται και με αμνιοπαρακέντηση πριν οι γονείς λάβουν τις αποφάσεις τους. Να σημειωθεί ότι το τεστ έχει μικρότερη αξιοπιστία στις δίδυμες κυήσεις (90%-92%) και επιπλέον ένας βασικός περιορισμός της μεθόδου- NIPT είναι ότι δεν παρέχει καθόλου πληροφορίες για τυχόν ανατομικές ανωμαλίες του εμβρύου. Πως γίνεται η εξέταση του ΝΙΡΤ; Η εξέταση γίνεται με λήψη φλεβικού αίματος από την μητέρα μετά την 10n εβδομάδα της κύησης. Είναι μια μέθοδος μη επεμβατική, ασφαλής για την μητέρα και το έμβρυο, εύκολη και γρήγορη. Όποια γυναίκα επιθυμεί και αποφασίσει να κάνει το τεστ αφού υπογράψει μια φόρμα συγκατάθεσης, υποβάλλεται σε απλή αιμοληψία 10-15ml φλεβικού αίματος. Κατόπιν το δείγμα αποστέλλεται μαζί με τα προσωπικά ιατρικά στοιχεία της εγκύου στο εξωτερικό (συνήθως ΗΠΑ ή Ευρώπη) όπου θα διενεργηθεί το τεστ.

Είναι το ΝΙΡΤ διαγνωστικό τεστ; Όπως γράφτηκε παραπάνω το ΝΙΡΤ ανήκει στην κατηγορία των screening τεστ δηλαδή των δοκιμασιών διαλογής που θα εκτιμήσουν την πιθανότητα ή με άλλα λόγια τον κίνδυνο παρουσίας μιας παθολογικής κατάστασης δεν είναι όμως διαγνωστικό τεστ. Με άλλα λόγια αν το NIPT δείξει μειωμένο κίνδυνο για το σύνδρομο Down η πιθανότητα ύπαρξης είναι ελάχιστη αλλά αν ο κίνδυνος χρωμωσωμικών ανωμαλιών από την αυχενική διαφάνεια ή από τους υπερηχογραφικούς δείκτες του Β τριμήνου είναι αυξημένος τότε οπωσδήποτε χρειάζεται επιβεβαίωση με ένα διαγνωστικό τεστ, δηλαδή αμνιοπαρακέντηση η CVS (λήψη χοριακών λαχνών – βιοψία πλακούντα). Η αμνιοπαρακέντηση είναι μία ειδική διαγνωστική εξέταση με την οποία γίνεται λήψη μικρής ποσότητας αμνιακού υγρού (1020ml) από την αμνιακή κοιλότητα έγκυο γυναίκα που βρίσκεται ανάμεσα στην 16n-24n εβδομάδα εγκυμοσύνης. Μέσα στο αμνιακό υγρό υπάρχουν κύτταρα του εμβρύου τα οποία με βιοχημικές και κυτταρολογικές διεργασίες μπορούν να εξεταστούν ενώ παράλληλα μπορεί να γίνει και καλλιέργειά τους. Τα αποτελέσματα της εξέτασης αυτής είναι χρήσιμα και δίνουν πληροφορίες για γενετικές και χρωμοσωμικές ανωμαλίες. Ο κίνδυνος αποβολής μετά την εξέταση είναι 1 προς 300. Η λήψη τροφοβλάστης (CVS) είναι και αυτή μια ειδική διαγνωστική εξέταση η οποία γίνεται νωρίτερα από την αμνιοπαρακέντηση (11n-15n εβδομάδα κύησης και μπορεί να διαγνώσει έγκαιρα γενετικές και χρωμοσωμικές ανωμαλίες. Κατά την διαδικασία γίνεται λήψη χοριακών λαχνών από τον πλακούντα με την βοήθεια του υπερηχογράφου. Ο κίνδυνος αποβολής μετά την εξέταση είναι και εδώ 1 προς 300. Σίγουρα το ΝΙΡΤ είναι καλύτερο screening τεστ για το σύνδρομο Down από τη μέτρηση της αυχενικής διαφάνειας και του PAPP-A καθώς η ευαισθησία της μεθόδου ξεπερνάει το 99% (έναντι 96%). Επιπλέον το screening αφορά τις τρισωμίες 18 και 13 και ανωμαλίες των φυλετικών χρωμοσωμάτων X & Y και δέκα ακόμα γενετικά σύνδρομα. Δεν μπορεί όμως να δώσει καμία απολύτως πληροφορία για την ανατομική κατάσταση του εμβρύου. Επίσης θα πρέπει να συγκριθεί το κόστος των δύο μεθόδων (αυχενικής - ΝΙΡΤ) που είναι συγκριτικά δυσανάλογο (η αυχενική με το PAPP-A είναι περίπου 5 φορές φτηνότερη εξέταση σε σχέση με το ΝΙΡΤ. Καθώς όμως η τεχνολογία του μη επεμβατικού ελέγχου αναπτύσσεται ραγδαία, αναμένεται στα επόμενα χρόνια μία ουσιαστική βελτίωση στις διαγνωστικές του δυνατότητες παράλληλα με την ελάττωση του κόστους του. ΝΙΡΤ ή επεμβατικός έλεγχος (χοριακές λάχνεςαμνιοπαρακέντηση); Σε χώρες με καλά οργανωμένα δημόσια συστήματα υγείας όπως λ.χ. η Μεγάλη Βρετανία, αναζητούνται screening tests στο γενικό πληθυσμό μιας και αυτά θα καθορίσουν τις υποομάδες εκείνες που θα χρειαστεί να υποβληθούν στα διαγνωστικά τεστ. Ο σκοπός είναι να αναγνωρίζεται έγκαιρα μια κατάσταση και να προλαμβάνεται με γνώμονα τη δημόσια υγεία αλλά και το μικρότερο δυνατό κόστος. Γι’ αυτό το screening τεστ πρέπει να είναι απλούστερο και φτηνότερο από το διαγνωστικό. Αυτό δεν συμβαίνει τουλάχιστον ακόμα με το NIPT, το οποίο απαιτεί πολύ υψηλή τεχνολογία και είναι εξίσου ακριβό με την αμνιοπαρακέντηση ή

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 33

ΜΗ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

το CVS. Η τάση φαίνεται πως είναι η δημιουργία ενός στατιστικού μοντέλου που θα συνδυάζει τα ευρήματα του υπερηχογραφήματος και της αυχενικής με το NIPT (όταν με τον καιρό γίνει αρκετά φτηνότερο) για να καθοριστούν οι ελάχιστες αυτές γυναίκες που τελικά θα υποβάλλονται σε επεμβατικό έλεγχο (αμνιοπαρακέντηση ή CVS). Από την άλλη μεριά ο επεμβατικός έλεγχος, ιδιαίτερα μετά την εισαγωγή του μοριακού καρυότυπου, έχει τη δυνατότητα ελέγχου με πλήρη βεβαιότητα δεκάδων χρωμοσωμικών και εκατοντάδων γενετικών ανωμαλιών. Για αυτό το λόγο ζητάνε οι θιασώτες του επεμβατικού ελέγχου να γίνεται αμνιοπαρακέντηση ή CVS σε όλες τις εγκυμονούσες αφού το ποσοστό αποβολής εκτιμάται στο 1/300 – 1/500, δηλαδή όχι απαγορευτικά υψηλό. Αυτό πιστεύω ότι είναι το άλλο άκρο. Το NIPT δεν υποκαθιστά τον επεμβατικό έλεγχο (αμνιοπαρακέντηση ή CVS) αλλά και αυτός δεν μπορεί να γίνεται αδιακρίτως και χωρίς αυστηρά κριτήρια γιατί συνδέεται με έναν μικρό μεν αλλά υπαρκτό κίνδυνο αποβολής. ΝΙΡΤ ή αυχενική διαφάνεια; Θα μπορούσε βέβαια να ρωτήσει κάποιος: Το NIPT καθιστά μη αναγκαία την υπερηχογραφική εξέταση στις 11- 14 εβδομάδες και τη μέτρηση της αυχενικής διαφάνειας; Σίγουρα όχι γιατί ακόμα και στο στάδιο αυτό από τόσο νωρίς γίνεται λεπτομερής έλεγχος της ανατομίας του εμβρύου και screening για άλλες παθολογικές καταστάσεις κατά πολύ συχνότερες από τα χρωμοσωμικά-γενετικά νοσήματα όπως είναι η προεκλαμψία, η ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης και ο πρόωρος τοκετός. Επιπλέον μια ιδιαίτερα αυξημένη αυχενική διαφάνεια συνηγορεί σαφώς υπέρ του επεμβατικού ελέγχου προς αποκλεισμό σπανιότερων συνδρόμων από αυτά που ανιχνεύει επί του παρόντος τουλάχιστον το NIPT, ενώ συνδέεται στενά με την πιθανότητα ύπαρξης συγγενών καρδιοπαθειών που αποτελούν και τις συχνότερες σοβαρές συγγενείς διαμαρτίες.

34 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Συμπέρασμα Για την ώρα, λοιπόν, αντιμετωπίζουμε τον μη επεμβατικό έλεγχο (ΝΙΡΤ) περισσότερο ως μία μέθοδο ακριβέστερου προληπτικού ελέγχου για το σύνδρομο Down και όχι ως τον αντικαταστάτη του επεμβατικού έλεγχου (αμνιοπαρακέντηση & βιοψία χοριακών λαχνών). Για το λόγο αυτό τον συνιστούμε κυρίως σε γυναίκες «ενδιάμεσου» κινδύνου, όπου θέλουμε μεν κάτι ισχυρότερο από την αυχενική διαφάνεια, αλλά δεν έχουμε τόσο ανησυχητικά ευρήματα ώστε να συστήσουμε κάποιο επεμβατικό έλεγχο. Οριοθετώντας την έννοια του «ενδιάμεσου κινδύνου» μία πρόσφατη μελέτη πρότεινε την εφαρμογή του μη επεμβατικού ελέγχου στις γυναίκες εκείνες όπου η αυχενική διαφάνεια και οι ορμόνες 1ου τριμήνου δίνουν πιθανότητα χρωμοσωμικών ανωμαλιών μεταξύ 1:250 και 1:1000. Όταν όμως τα ευρήματά μας είναι περισσότερο ανησυχητικά, συνεχίζουμε να προτιμάμε τη λήψη τροφοβλάστης ή την αμνιοπαρακέντηση ως εξετάσεις αναφοράς, διότι με τις παρούσες δυνατότητές του ο μη επεμβατικός έλεγχος (ΝΙΡΤ) δεν μπορεί να διαγνώσει 100% όλες τις χρωμοσωμικές ανωμαλίες που σχετίζονται π.χ. με μία αυξημένη αυχενική διαφάνεια, και γιατί όταν έχουμε

ένα παθολογικό αποτέλεσμα από αυτόν γνωρίζουμε ότι μετά θα χρειαστεί να καταφύγουμε ούτως ή άλλως στην αμνιοπαρακέντηση για επιβεβαίωση. Είμαστε στην αυγή μιας νέας εποχής. Οι εξελίξεις τρέχουν καθημερινά και η έρευνα προχωράει πολύ γρήγορα. Τα όπλα που διαθέτει ο προγεννητικός έλεγχος είναι πολλά και θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με σύνεση. Τις τελικές αποφάσεις τις παίρνουν πάντα οι γονείς μετά από συμβουλευτική από τον ειδικό στον προγεννητικό έλεγχο ιατρό με τη συμμετοχή και του μαιευτήρα. 

Βιβλιογραφία 1. Sayres LC, Cho MK. Cell-Free fetal nucleic acid testing: A review of the technology and its applications. Obstet Gynecol Sur. 2011;66(7):431–442. 2. Lo YM, Corbetta N, Chamberlain PF, et al. Presence of fetal DNA in maternal plasma and serum. Lancet. 1997;350(9076):485–487. 3. Nicolaides, Syngelaki A, Ashoor G, Birdir, Touzet G. Noninvasive prenatal testing for fetal trisomies in a routinely screened first-trimester population. Am J Obstet Gynecol. 2012;207(5):374. e1–e6. 4. Devaney SA, Palomaki GE, Scott JA, Bianchi DW. Noninvasive fetal sex determination using cell-free fetal DNA: A systematic review and meta-analysis. JAMA. 2011;306(6):627–636. 5. Goodspeed TA, Allyse M, Sayres LC, Norton ME, Cho MK. Translating cell-free fetal DNA technology: Structural lessons from non-invasive RhD blood typing. Trends Biotechnol. 2013;31(1):7–9. 6. Wright CF, Burton H. The use of cell-free fetal nucleic acids in maternal blood for non-invasive prenatal Test. Hum Reprod Update. 2009;15(1):139–151. 7. The American College of Obstetricians and Gynecologists Committee on Genetics [homepage on the Internet]. The Society for Maternal-Fetal Medicine Publications Committee. Committee Opinion Number 545; 2012. Noninvasive Prenatal Testing for Fetal Aneuploidy. Available from: http://www. acog.org/Resources-And-Publications/Committee-Opinions/ Committee-on-Genetics/Noninvasive-Prenatal-Testing-forFetal-Aneuploidy. Accessed July 28, 2014. 8. Russo ML, Blakemore KJ. A historical and practical review of first trimester aneuploidy screening. Semin Fetal Neonatal Med. 2014;19(3): 183–187. 9. Hall A, Bostanci A, Wright CF. Non-invasive prenatal Test using cell-free fetal DNA technology: Applications and implications. Public Health Genomics. 2010;13(4):246–255. 10. Ilumina [homepage on the Internet]. Clinical data; Analytical validation of the verifi® prenatal test: enhanced test performance for detecting trisomies 21, 18, and 13 and the option for classification of sex chromosome status. Available from: http://www.verifitest.com/clinical-data/. Accessed June 15, 2014 11. Morain, Greene MF, Mello MM. A new era in noninvasive prenatal testing. N Engl J Med. 2013;369(6):499–501. 12. Choi H, Lau TK, Jiang FM, et al. Fetal aneuploidy screening by maternal plasma DNA sequencing: ‘False positive’ due to confined placental mosaicism. Prenat Diagn.2013;33(2):198–200.

ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ – Ο ΑΝΔΡΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ

Μάρκος Νταουκάκης Ιατρός Βιοπαθολόγος - Μικροβιολόγος

έλεγχος της ανδρικής γονιμότητας απαιτεί μία σφαιρική προσέγγιση, όπου την κλινική εξέταση από τον ουρολόγο και τον απεικονιστικό έλεγχο συμπληρώνουν οι εργαστηριακές αναλύσεις, όπως είναι το σπερμοδιάγραμμα και η καλλιέργεια σπέρματος, οι ορμονικές εξετάσεις, ο έλεγχος του κατακερματισμού του DNA των σπερματοζωαρίων και άλλες. Σπερμοδιάγραμμα Πρόκειται για τη γενική μικροσκοπική ανάλυση των χαρακτήρων του σπέρματος, όπου εκτός από τον αριθμό, την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων και τον απόλυτο αριθμό των στρογγυλών κυττάρων (κύτταρα σπερματογένεσης μαζί με κύτταρα φλεγμονής), προσδιορίζονται παράμετροι όπως ο όγκος, το pH, ο χρόνος ρευστοποίησης, η χροιά, η γλοιότητα του δείγματος. Στο γενικό αυτό έλεγχο έρχονται να προστεθούν ειδικές εξετάσεις, που απαιτούν ειδικό εξοπλισμό και άρτια επιστημονική κατάρτιση: • η μορφολογία των σπερματοζωαρίων (αυστηρά

Σπερματοζωάρια, ειδική χρώση Παπανικολάου (από το αρχείο του ιατρείου μας)

κριτήρια Tygerberg, ειδική χρώση Παπανικολάου), • ο δείκτης τερατοζωοσπερμίας (TZΙ, μας δείχνει πόσες διαφορετικές ανωμαλίες παρατηρούνται κατά μέσο όρο σε ένα σπερματοζωάριο), • το test ζωτικότητας: εάν κατά την καταγραφή της κινητικότητας το ποσοστό των ακίνητων σπερματοζωαρίων είναι υψηλό (>60%), με το test ζωτικότητας διαπιστώνεται εάν τα ακίνητα σπερματοζωάρια είναι πράγματι νεκρά ή πρόκειται για ζωντανά, που απλώς δεν κινούνται. • Η ανάλυση του σπέρματος καταγράφεται σε Full HD video και φωτογραφίες και παραδίδεται στον εξεταζόμενο σε DVD, μαζί με τα αποτελέσματα των μετρήσεων Η ανάλυση δίνει μία εικόνα της λειτουργίας των όρχεων. Απαραίτητη συνοδευτική εξέταση είναι η καλλιέργεια σπέρματος, που στόχο έχει να εντοπίσει και να απομονώσει τυχόν μικροοργανισμούς ικανούς να προκαλέσουν φλεγμονή στο ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα. Τα αποτελέσματα αξιολογούνται από τον ιατρό σας μαζί με στοιχεία από την κλινική εξέταση και το ατομικό ιστορικό (όπως φάρμακα, πυρετός, φλεγμονές/λοιμώξεις, χειρουργικές επεμβάσεις, τραυματισμοί, κ.ά) Στα Εργαστήρια ΒΙΟΕΡΕΥΝΑ διασφαλίζουμε την αξιοπιστία της ανάλυσης:

36 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

• φροντίζουμε για τη σωστή ενημέρωση του εξεταζόμενου προφορικά και γραπτά, με κατάλληλα έντυπα, για τις

CMY

στεροειδών αναβολικών ή άλλη ορμονοθεραπεία, ιδιαίτερα όταν γίνεται χωρίς συμβουλή ιατρού, έκθεση σε τοξικές ουσίες ή ακτινοβολία (όπως ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία), κ.ά. • Ο έλεγχος συστήνεται επίσης στις περιπτώσεις όπου η σύντροφος είχε μία ή περισσότερες αυτόματες αποβολές, ιδίως στο πρώτο τρίμηνο, ή σε επαναλαμβανόμενες αποτυχίες εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Σπερματοζωάρια, ειδική χρώση Παπανικολάου (από το αρχείο του ιατρείου μας) ιδιαίτερες συνθήκες προετοιμασίας και συλλογής του δείγματος (ότι πχ. εάν δε συλλεχθεί ολόκληρη η ποσότητα του δείγματος στο κύπελλο τότε το δείγμα θεωρείται ακατάλληλο και δεν προχωράμε στην ανάλυση, διότι σε αυτή την περίπτωση θα γίνει μία πολύ σωστή εξέταση σε ένα τελείως λάθος δείγμα). • φροντίζουμε για την καταγραφή όλων των πληροφοριών, με το συνοδευτικό έντυπο ανάλυσης σπέρματος: ο εξεταζόμενος το παραδίδει συμπληρωμένο μαζί με το δείγμα, την ημέρα της ανάλυσης, με πληροφορίες για τη συλλογή και στοιχεία που αφορούν κυρίως στο ατομικό του αναμνηστικό. • φροντίζουμε για την ορθή διαχείριση του δείγματος και την ποιότητα της ανάλυσης : τα Εργαστήρια ΒΙΟΕΡΕΥΝΑ είναι πιστοποιημένα με ISO 9001:2008. Όλες οι αναλύσεις πραγματοποιούνται με πιστοποιημένα αντιδραστήρια κατάλληλα για διαγνωστική χρήση (σήμανση CE-IVD) και με εξειδικευμένο εργαστηριακό εξοπλισμό, κατά τα πρότυπα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO guidelines). Όλα τα μικροσκόπια στα ιατρεία μας είναι εξοπλισμένα με σύγχρονα μέσα ψηφιακής απεικόνισης. Η ανάλυση του σπέρματος καταγράφεται σε Full HD video και φωτογραφίες και παραδίδεται στον εξεταζόμενο σε DVD, μαζί με τα αποτελέσματα των μετρήσεων. ΚΑΤΑΚΕΡΜΑΤΙΣΜΟΣ DNA ΣΠΕΡΜΑΤΟΖΩΑΡΙΩΝ Τί είναι ο κατακερματισμός DNA των σπερματοζωαρίων; Πρόκειται για τον έλεγχο της ακεραιότητας της δομής του DNA των σπερματοζωαρίων. Το DNA είναι ένα μόριο με 2 αλυσίδες πλεγμένες σε έλικα. Κατακερματισμός ονομάζεται το ρήγμα στη μία ή και τις 2 έλικες του DNA στα χρωμοσώματα των σπερματοζωαρίων. Πότε γίνεται ο έλεγχος; • Ο έλεγχος είναι απαραίτητος όταν υπάρχουν ενδείξεις στο σπερμοδιάγραμμα από τη μορφολογία, τον αριθμό ή την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων.

38 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

• Άλλοι παράγοντες κινδύνου που επιβάλουν τον έλεγχο είναι: φλεγμονή ή/και λοίμωξη του ουρογεννητικού συστήματος, κιρσοκήλη, κάπνισμα, κατάχρηση αλκοόλ, χρήση ναρκωτικών ουσιών, προχωρημένη ηλικία, λήψη

Στο σημείο αυτό χρειάζεται να τονισθεί ότι ένα ενδεχόμενο ρήγμα στην έλικα του DNA μπορεί να έχει συνέπειες που εμφανίζονται κατά κανόνα μετά τη γονιμοποίηση, αφού τα γονίδια στο ελαττωματικό DNA του σπερματοζωαρίου δε μπορούν να εκφραστούν σωστά. Μετά τη σύλληψη, οι αλλοιώσεις θα εμποδίσουν την ανάπτυξη του εμβρύου ήδη από τα πρώτα στάδια, οδηγώντας σε παλίνδρομη κύηση ή σε αυτόματη αποβολή. Η εξέταση χρειάζεται όταν το σπερμοδιάγραμμα είναι «καλό»; Η ένδειξη ελέγχου κατακερματισμού DNA καθορίζεται κυρίως από την ύπαρξη παραγόντων κινδύνου και από το ιστορικό του ζεύγους (αυτόματες αποβολές, αποτυχημένες IVF, ηλικία, κ.ά).

Το σπερμοδιάγραμμα αποτελεί μία συνοδευτική ανάλυση και δεν αντικαθιστά τον έλεγχο DNA. Ο λόγος είναι ότι ακόμα και φαινομενικά υγιή σπερματοζωάρια, με καλή μορφολογία και κινητικότητα, δυνητικώς ικανά να γονιμοποιήσουν ένα ωάριο, μπορεί να φέρουν υψηλό ποσοστό κατατμήσεων στο DNA, με συνέπειες που εμφανίζονται σε δεύτερο χρόνο, μετά τη γονιμοποίηση. Υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης; Η αντιμετώπιση είναι κατά κανόνα αιτιολογική: στόχος είναι η απομάκρυνση του βλαπτικού παράγοντα (πχ. φαρμακευτική αγωγή, χειρουργική επέμβαση, ή ό,τι άλλο κρίνει σκόπιμο ο ιατρός σας). 

ΒΙΟΕΡΕΥΝΑ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Νεάρχου 9, Τ:28210 55900 Σελίνου 1 (Πανελλήνιο), T: 28210 87214 Υπεύθυνοι Iατροί: Ευαγγελία Παπαδάκη-Νταουκάκη Ιατρός Μικροβιολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών Μάρκος Νταουκάκης Ιατρός Βιοπαθολόγος Εμμανουέλα Σαρχιανάκη-Νταουκάκη Ιατρός Βιοπαθολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης bioereuna.gr

CMY

ΜΗ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΧΡΩΜΟΣΩΜΙΚΩΝ ΑΝΩΜΑΛΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΑΙΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ

Μπαλαντίνου Ειρήνη Βιολόγος, MSc, PhD, Διδάκτωρ Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής του τμήματος Βιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Υπεύθυνος εργαστηρίου ΕΛΕΥΘΩ Ο.Ε. ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ DNA ΤΜΗΜΑ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ

προγεννητικός έλεγχος είναι το σημαντικότερο όπλο των ιατρών στην κύηση, καθώς μειώνει το άγχος του ζευγαριού, δίνει την δυνατότητα διαφορετικών επιλογών σε ζευγάρια που εμφανίζουν υψηλό κίνδυνο να αποκτήσουν παιδί με κάποια ανωμαλία, αλλά και επιτρέπει σε ζευγάρια υψηλού κινδύνου για συγκεκριμένο γενετικό νόσημα, να προχωρήσουν σε κύηση έχοντας τη δυνατότητα προγεννητικού ελέγχου του εμβρύου. Επιτρέπει επίσης, στα ζευγάρια να προετοιμαστούν ψυχολογικά για τη γέννηση ενός παιδιού με κάποια ανωμαλία και βοηθάει στον χειρισμό του τοκετού αλλά και στη μεταγεννητική φροντίδα του νεογνού. Ακόμα επιτρέπει την προγεννητική θεραπεία του εμβρύου σε περιπτώσεις που αυτή ενδείκνυται. Μέχρι τώρα, ο μόνος τρόπος για να μάθουμε εάν ένα έμβρυο έχει μια χρωμοσωμική ανωμαλία ήταν με επεμβατικές εξετάσεις, όπως η λήψη τροφοβλάστης (11η15η εβδομάδα κύησης) ή η αμνιοπαρακέντηση (16η -18η εβδομάδα κύησης). Αυτές οι εξετάσεις περιλαμβάνουν τη λήψη τροφοβλάστης από τον πλακούντα ή αμνιακού υγρού από τον αμνιακό σάκο με μια βελόνα και φέρουν κίνδυνο αποβολής περίπου 1%. Σήμερα όμως, διατίθεται στην αγορά ο Μη Επεμβατικός Προγεννητικός Έλεγχος.

40 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Τι είναι ο Μη Επεμβατικός Προγεννητικός Έλεγχος; Ο Μη επεμβατικός προγεννητικός έλεγχος είναι μια καινοτόμος, εύκολη, ακίνδυνη και αξιόπιστη εξέταση, η οποία αναλύει το γενετικό υλικό (DNA) του εμβρύου

που κυκλοφορεί ελεύθερα (εκτός κυττάρων) στο αίμα της εγκύου μητέρας, για τις πιο κοινές χρωμοσωμικές ανωμαλίες και σύνδρομα. Ο Μη Επεμβατικός Προγεννητικός Έλεγχος πραγματοποιείται με μια απλή εξέταση αίματος, με αποτέλεσμα να είναι 100% ασφαλές για την έγκυο μητέρα και το έμβρυο. Ποιά είναι η αρχή λειτουργίας του Μη Επεμβατικού Προγεννητικού Έλεγχου; Μία ποσότητα από το γενετικό μας υλικό (DNA) κυκλοφορεί στο αίμα μας ελεύθερη, δηλαδή βρίσκεται έξω από τα κύτταρά μας. Κατά την κύηση, μη κυτταρικά θραύσματα DNA από το έμβρυο και τον πλακούντα κυκλοφορούν στο μητρικό αίμα. Στη βασική του αρχή, ο Μη Επεμβατικός Προγεννητικός Έλεγχος στηρίζεται στην ποσοτική μέτρηση του υλικού από συγκεκριμένες περιοχές (δείκτες) του εμβρυϊκού DNA. Εάν υπάρχει χρωμοσωμική ανωμαλία παρατηρείται περίσσεια ή έλλειμμα στα επίπεδα του δείκτη για το αντίστοιχο χρωμόσωμα. Πότε πραγματοποιείται ο Μη Επεμβατικός Προγεννητικός Έλεγχος; Ο Μη Επεμβατικός Προγεννητικός Έλεγχος μπορεί να πραγματοποιηθεί από την 10η εβδομάδα κύησης και έπειτα. Από αυτό το στάδιο της εγκυμοσύνης και μετά το ποσοστό του εμβρυϊκού DNA στη μητρική κυκλοφορία ξεπερνά σχεδόν πάντα το 4% και καθιστά την ανίχνευσή του ικανοποιητική από τους γενετικούς αναλυτές που χρησιμοποιούνται.

ΜΗ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΧΡΩΜΟΣΩΜΙΚΩΝ ΑΝΩΜΑΛΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΑΙΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ

Σε ποιες γυναίκες συστήνεται ο Μη Επεμβατικός Προγεννητικός Έλεγχος; 1. Οποιαδήποτε γυναίκα διανύει τις 10 εβδομάδες κύησης ή περισσότερο και επιθυμεί να έχει έναν μη επεμβατικό εμβρϋικό προγεννητικό έλεγχο. 2. Έγκυες γυναίκες των οποίων τα βιοχημικά και υπερηχογραφικά ευρήματα 1ου ή και 2ου τριμήνου παρουσιάζουν ένα υψηλό ρίσκο παρουσίας χρωμοσωμικών ανευπλοειδιών. 3. Για τις κυήσεις υψηλού κινδύνου όπου αντενδείκνυται ο επεμβατικός προγεννητικός έλεγχος, όπως πχ. σε περίπτωση αποκόλλησης πλακούντα ή σε αυξημένη πιθανότητα αποβολής, σε HBV ή HIV λοίμωξη κλπ. 4. Μπορεί να ζητηθεί για μονήρεις κυήσεις που έχουν προκύψει είτε από φυσική σύλληψη, είτε μετά από διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης, με ωάρια της ίδιας της μητέρας ή με δότριας ή που να αφορά ακόμα και παρένθετη εγκυμοσύνη. 5. Το τεστ μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε δίδυμες κυήσεις. Γενικά είναι ένα screening test για όλες τις γυναίκες όλων των ηλικιών και κατηγορίας κινδύνου. Τι ανιχνεύει ο Μη Επεμβατικός Προγεννητικός Έλεγχος; Ο Μη Επεμβατικός Προγεννητικός Έλεγχος ανιχνεύει τις συχνότερες χρωμοσωμικές ανωμαλίες: Σύνδρομο Down (Τρισωμία 21,) Σύνδρομο Edward’s (Τρισωμία 18), Σύνδρομο Patau (Τρισωμία 13), αλλά και ανευπλοειδίες που σχετίζονται με τα φυλετικά χρωμοσώματα. όπως τα Σύνδρομο Turner (XO), Σύνδρομο Klinefelter (XXY), Τριπλό Χ ή Υπερθήλυ (ΧΧΧ) και Σύνδρομο Jacobs (ΧΥΥ). Επίσης, ανιχνεύει το φύλο του εμβρύου. Τι είναι η τρισωμία 21; Η τρισωμία 21 (Τ21) οφείλεται σε ένα επιπλέον αντίγραφο του χρωμοσώματος 21 και αποτελεί τον πιο συνηθισμένο τύπο τρισωμίας κατά τη γέννηση. Η τρισωμία 21 προκαλεί το σύνδρομο Down, το οποίο σχετίζεται με νοητική υστέρηση, ήπιας έως μέτριας μορφής, και μπορεί επίσης να οδηγήσει σε προβλήματα του πεπτικού συστήματος και συγγενή καρδιακά ελλείμματα. Υπολογίζεται ότι το σύνδρομο Down παρουσιάζεται σε 1 στα 740 νεογέννητα. Η πιθανότητα μια γυναίκα να αποκτήσει παιδί με σύνδρομο Down αυξάνεται με την ηλικία της, αλλά και γυναίκες όλων των ηλικιών και των φυλών μπορεί να είναι σε κίνδυνο.

Τι είναι η τρισωμία 18; Η τρισωμία 18 (σύνδρομο Edwards) παρουσιάζεται σε 1 στα 5.000 νεογέννητα περίπου και οφείλεται στην ύπαρξη 3 αντιγράφων του χρωμοσώματος 18 στα κύτταρά μας αντί για τα φυσιολογικά δύο. Το σύνδρομο Edwards σχετίζεται με υψηλό ποσοστό αποβολής, ενώ τα βρέφη που καταφέρνουν να γεννηθούν πάσχουν από πολλαπλές ανωμαλίες στα όργανά τους και καταλήγουν κατά κανόνα μέσα στους πρώτους μήνες της ζωής τους. Τι είναι η τρισωμία 13; Η τρισωμία 13 (Τ13) οφείλεται σε ένα επιπλέον αντίγραφο του χρωμοσώματος 13. Η τρισωμία 13 προκαλεί το σύνδρομο Patau, το οποίο σχετίζεται με υψηλό ποσοστό αποβολής. Τα βρέφη που γεννιούνται με τρισωμία 13 συνήθως πάσχουν από συγγενή καρδιακά ελλείμματα βαριάς μορφής και άλλες ιατρικές παθήσεις. Η επιβίωση μετά το πρώτο έτος είναι σπάνια. Υπολογίζεται ότι η τρισωμία 13 παρουσιάζεται σε 1 στα 16.000 νεογέννητα περίπου. Τι είναι οι φυλετικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες; Φυλετικά ονομάζονται τα χρωμοσώματα Χ και Υ, τα οποία καθορίζουν το φύλο (φυσιολογικός άνδρας ΧΥ και φυσιολογική γυναίκα ΧΧ). Οι φυλετικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες οφείλονται στην ύπαρξη περισσότερων ή λιγότερων φυλετικών χρωμοσωμάτων. Οι ανωμαλίες στον αριθμό των φυλετικών χρωμοσωμάτων συνήθως δεν προκαλούν σημαντικές αναπτυξιακές διαταραχές και πνευματική ανεπάρκεια. Η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να βοηθήσει αυτά τα παιδιά να λάβουν τις υπηρεσίες που απαιτούνται, προκειμένου να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους. Συνολικά, περίπου ένα στα 500 μωρά γεννιέται με μια φυλετική χρωμοσωμική ανωμαλία. Οι καταστάσεις αυτές δεν συνδέονται με γενετικές ανωμαλίες και μπορεί να περάσουν αδιάγνωστες. Ποιά είναι η αξιοπιστία του Μη Επεμβατικού Προγεννητικού Έλεγχου; Κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι η μέθοδος έχει εξαιρετική ακρίβεια για την ανεύρεση των συχνότερων εμβρυικών τρισωμιών. Παρά την μεγάλη της ακρίβεια και ευαισθησία (>99%) δεν είναι διαγνωστική εξέταση. ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 41

ΜΗ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΧΡΩΜΟΣΩΜΙΚΩΝ ΑΝΩΜΑΛΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΑΙΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ

Πως ερμηνεύονται τα αποτελέσματα του Μη Επεμβατικού Προγεννητικού Έλεγχου; Οι απαντήσεις των σύνθετων αναλύσεων, δίδονται ως αποτελέσματα χαμηλού ή υψηλού κινδύνου. Το χαμηλού κινδύνου (κάτω από 1:10.000) αποτέλεσμα καθιστά εξαιρετικά απίθανη την εμφάνιση ανευπλοειδιών των εξεταζόμενων χρωμοσωμάτων στο έμβρυο, χωρίς όμως να την αποκλείει. Ενώ, ένα υψηλού κινδύνου αποτέλεσμα το έμβρυο να φέρει μία από τις εξεταζόμενες χρωμοσωμικές ανευπλοειδίες, δεν σημαίνει ότι το έμβρυο σίγουρα πάσχει, αν και το γεγονός αυτό είναι εξαιρετικά πιθανό. Τα υψηλού κινδύνου αποτελέσματα θα πρέπει να επιβεβαιώνονται με μία επεμβατική μέθοδο (αμνιοπαρακέντηση, χοριακές λάχνες). Πόσος χρόνος απαιτείται για την ολοκλήρωση των αποτελεσμάτων του Μη Επεμβατικού Προγεννητικού Έλεγχου; Τα αποτελέσματα της ανάλυσης είναι διαθέσιμα σε 2 εβδομάδες και συνεκτιμώνται σε κάθε περίπτωση από τον παραπέμποντα ιατρό, ο οποίος μπορεί να συστήσει πρόσθετες αναλύσεις για την επιβεβαίωση των αποτελεσμάτων (υψηλού ή χαμηλού κινδύνου), λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα του screening test, σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα κλινικά δεδομένα και τα υπερηχογραφικά ευρήματα.

Μια μη επεμβατική εξέταση η οποία αξιολογεί τον κίνδυνο για παθήσεις που σχετίζονται με τα χρωμοσώματα, όπως το σύνδρομο Down, και περιλαμβάνει μια προαιρετική ανάλυση του φύλου του εμβρύου και παθήσεων των φυλετικών χρωμοσωμάτων (X,Y). Τι κόστος έχει ο Μη Επεμβατικός Προγεννητικός Έλεγχος; Το κόστος κυμαίνεται ανάλογα με το εύρος του ελέγχου που θα ζητήσει ο ενδιαφερόμενος. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα του Μη Επεμβατικού Προγεννητικού Έλεγχου; • Απλός • Μη επεμβατικός- Ασφαλής • Πολύ νωρίς στην κύηση • Έγκυρος • Ακριβής • Ελαχιστοποιεί τα follow-up test και το άγχος.

42 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ποια είναι τα μειονεκτήματα και οι περιορισμοί του Μη Επεμβατικού Προγεννητικού Έλεγχου; 1. Δεν δίνει πληροφορίες για άλλες πιο σπάνιες χρωμοσωμικές ανωμαλίες. Δεν ανιχνεύει μωσαϊκισμούς (παρουσία φυσιολογικής και παθολογικής κυτταρικής σειράς) ή δομικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες και δεν παρέχει πληροφορίες για ανατομικές ανωμαλίες. 2. Παρά το γεγονός ότι οι αναφερόμενες ευαισθησίες και ειδικότητες είναι πάνω από 99%, ο έλεγχος εξακολουθεί να είναι μια δοκιμασία διαλογής (screening). Όλα τα παθολογικά αποτελέσματα θα πρέπει να επιβεβαιώνο-

νται με επεμβατικές εξετάσεις (λήψη χοριακών λαχνών ή αμνιοπαρακέντηση). 3. Σε περίπου το 1% των κυήσεων θα χρειαστεί να γίνει επανάληψη της δειγματοληψίας, όταν δεν ικανοποιούνται τα κριτήρια ποιοτικού ελέγχου. Έχει παρατηρηθεί ότι σε παχύσαρκες γυναίκες το ποσοστό αποτυχίας του ελέγχου είναι μεγαλύτερο. 4. Στις περιπτώσεις παθολογικού αποτελέσματος σε δίδυμη κύηση δεν υπάρχει η δυνατότητα να ξεχωρίσουμε σε ποιο από τα δύο (ή και στα 2 έμβρυα) υπάρχει η ανωμαλία. Η ακριβής διάγνωση μπορεί να γίνει με επεμβατική εξέταση. Επιπλέον, οι φυλετικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες δεν μπορούν να ανιχνευτούν στις πολύδυμες κυήσεις. Γιατί δεν είναι διαγνωστικός ο Μη Επεμβατικός Προγεννητικός Έλεγχος; Τα μη κυτταρικά εμβρϋικά θραύσματα DNA στο αίμα της μητέρας δεν αντιπροσωπεύουν πάντα τον πραγματικό γονότυπο του εμβρύου λόγω του πλακουντιακού ή μητρικού μωσαϊκισμού (ταυτόχρονης ύπαρξης φυσιολογικών και παθολογικών κυττάρων) και «vanishing twin» (το ένα από τα δίδυμα παλινδρομεί). Σε τι διαφέρει ο Μη Επεμβατικός Προγεννητικός Έλεγχος από τους άλλους απλούς προγεννητικούς ελέγχους ρουτίνας; Άλλες εξετάσεις προληπτικού ελέγχου, όπως οι εξετάσεις αίματος ορού και ο υπέρηχος, είναι επίσης μη επεμβατικές, αλλά παρουσιάζουν ποσοστά ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων έως 5% και ποσοστά μη ανίχνευσης έως 30% των περιπτώσεων εμβρυϊκής τρισωμίας 21. Οι εξετάσεις αυτές μπορεί να αναφέρουν ψευδώς μια εγκυμοσύνη ως θετική για εμβρυϊκή τρισωμία, ενώ στην πραγματικότητα να είναι αρνητική (ψευδώς θετική). Ή μπορεί να αναφέρουν ψευδώς μια εγκυμοσύνη ως αρνητική για εμβρυϊκή τρισωμία, ενώ στην πραγματικότητα να είναι θετική (ψευδώς αρνητική). Τι επιφυλάσσει το μέλλον του Μη Επεμβατικού Προγεννητικού Έλεγχου; Ήδη πέρα από τις βασικές τρισωμίες και τα φυλετικά χρωμοσώματα, μπορούν να ελεγχθούν τα συχνότερα μικροελλειπτικά σύνδρομα, όπως τα σύνδρομο διαγραφής 22q11.2, σύνδρομο Cri-du-Chat, σύνδρομο Prader-Willi/Angelman και 1p36 και άλλα. Τα σύνδρομα αυτά ονομάζονται μικροελλειπτικά γιατί δεν περιλαμβάνουν ολόκληρα χρωμοσώματα, αλλά μικρά τμήματα χρωμοσωμικού υλικού που διαγράφονται και λείπουν. Επίσης, προσφέρεται μια νέα επιλογή Μη Επεμβατικού Προγεννητικού Έλεγχου, η οποία αναλύει κάθε χρωμόσωμα του εμβρύου και προσδιορίζει >95% των διαγραφών ή διπλασιασμών ≥ 7 Mb σε ολόκληρο το γονιδίωμα. Αυτό αποτελεί την πιο ολοκληρωμένη εξέταση εμβρυϊκών χρωμοσωμάτων που διατίθενται σήμερα μη επεμβατικά. 

ΚΑΘ’ΕΞΙΝ ΑΠΟΒΟΛΕΣ

να από τα πλέον δισεπίλυτα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει ο ειδικός γιατρός σε θέματα γονιμότητας, είναι αναμφίβολα αυτό των “καθ’έξιν αποβολών”. Ως καθ’έξιν αποβολή ορίζεται η απώλεια τριών ή περισσοτέρων διαδοχικών κυήσεων πριν τις 24 εβδομάδες κύησης. Οι κυήσεις αυτές πρέπει να είναι κλινικά ανιχνεύσιμες – δηλαδή ορατές στην υπερηχογραφική εξέταση. Ευτυχώς ο αριθμός των ζευγαριών που θα βιώσουν αυτό το σοβαρό πρόβλημα αναπαραγωγής είναι μικρός, αφού δεν φαίνεται να υπερβαίνει το 1 - 2% του συνόλου των ζευγαριών που προσπαθούν να τεκνοποιήσουν. Τα αίτια των καθ’έξιν αποβολών είναι πολλά και ετερογενή όπως πολλές και διαφορετικές ανά περίπτωση είναι και οι θεραπευτικές παρεμβάσεις που ακολουθούνται. Ταξινομούνται λοιπόν ως εξής: Τυχαία Είναι γνωστό ότι το 15% των κλινικά αναγνωρισμένων κυήσεων καταλήγουν σε αποβολή. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το αίτιο της αποβολής είναι μια χρωμοσωματική ανωμαλία του εμβρύου που δεν κληρονομήθηκε, αλλά συνέβη την ώρα της σύλληψης. Η πιθανότητα λοιπόν να συμβεί κάτι τέτοιο σε τρεις διαδοχικές κυήσεις είναι περίπου 0,35%.

44 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Γενετικοί παράγοντες Στο 3 - 5% των ζευγαριών με καθ’έξιν αποβολές, ένας

Γενετικοί παράγοντες από τους δύο είναι φορέας μιας “ισοζυγισμένης αμοιβαίας μετάθεσης”, δηλαδή ένα τμήμα ενός χρωμοσώματος απουσιάζει από τη θέση του αλλά έχει προστεθεί σε ένα άλλο χρωμόσωμα. Αυτό το φαινόμενο δεν στερεί την υγεία του φορέα της μετάθεσης, είναι όμως ασύμβατο με τη ζωή, όταν κληρονομείται στον απόγονο ως περίσσεια ή έλλειμμα γενετικού υλικού. Στις περιπτώσεις αυτές, χρήσιμη είναι η γενετική συμβουλευτική για την πιθανότητα υγιούς μελλοντικής κύησης - συνήθως είναι 50% -. Εναλλακτικά μπορεί να εφαρμοστεί προεμφυτευτική διάγνωση των εμβρύων και τοποθέτηση στη μήτρα μόνο των υγιών, στα πλαίσια ενός προγράμματος εξωσωματικής γονιμοποίησης.

ΚΑΘ’ΕΞΙΝ ΑΠΟΒΟΛΕΣ

Ανατομικοί παράγοντες Εδώ εντάσσονται συγγενείς (εκ γενετής) ανωμαλίες της μήτρας, όπως δίκερος, μονόκερος, δίδελφυς, διθάλαμος μήτρα και επίκτητες π.χ. ύπαρξη ινομυωμάτων, ενδομητρικών συμφύσεων κλπ. Η διάγνωσή τους σήμερα γίνεται εύκολα με χρήση της υπερηχογραφίας( κυρίως της τρισδιάστατης) της υδρουπερηχογραφίας, υστεροσαλπιγγογραφίας, υστεροσκόπησης και λαπαροσκόπησης. Για την αντιμετώπιση των ανωμαλιών αυτών επιλέγεται η κατάλληλη επεμβατική μέθοδος που συνήθως γίνεται με τη χρήση υστεροσκοπίου ή/και λαπαροσκοπίου. Ο τράχηλος της μήτρας είναι το κατώτερο τμήμα της που εισέρχεται μέσα στον κόλπο και αποτελεί το κυριότερο εμπόδιο στην έξοδο του εμβρύου.

Ανεπάρκεια τραχήλου Η ανεπάρκεια του τραχήλου ή είναι κατασκευαστική, ή οφείλεται σε διάφορες προηγηθείσες επεμβάσεις, οδηγεί συχνά σε αποβολή, συνήθως στο δεύτερο τρίμηνο της κύησης. Η λειτουργική επάρκεια του τραχήλου είναι δύσκολο να εκτιμηθεί πριν την κύηση. Η διάγνωση λοιπόν ανεπάρκειας του τραχήλου, τίθεται από το προηγηθέν ιστορικό (όψιμη εμβρυική απώλεια με ανώδυνη διαστολή του τραχήλου και ρήξη θυλακίου) είτε κατά τη διάρκεια της κύησης με μέτρηση του μήκους και του ανοίγματος του τραχήλου με διακολπική υπερηχογραφία. Η αντιμετώπισή της γίνεται επεμβατικά με περίδεση ή σε ορισμένες περιπτώσεις συντηρητικά με ενδοκολπική χορήγηση σκευασμάτων προγεστερόνης. Ορμονικά αίτια Διαταραχές του μεταβολισμού της γλυκόζης (υπογλυκαιμία - υπεργλυκαιμία - υπερινσουλιναιμία), διαταραχές της θυρεοειδικής λειτουργίας (κυρίως ο υποθυρεοειδισμός) και πιθανώς η υπερπρολακτιναιμία είναι συχνά αίτια απώλειας κύησης ιδίως κατά το α’ τρίμηνο. Η παχυσαρκία φαίνεται να αυξάνει την πιθανότητα αποβολής, όπως επίσης αύξηση της συχνότητας αποβολών προκαλεί και το σύνδρομο πολυκυστικών Παχυσαρκία

ωοθηκών λόγω των πολλών ορμονικών διαταραχών που το συνοδεύουν (αυξημένες τιμές LH, ανώμαλος μεταβολισμός γλυκόζης και αντίσταση στην ινσουλίνη. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις είναι πολύ σημαντική η παρέμβαση πριν την επίτευξη κύησης, με ελάττωση του σωματικού βάρους και ρύθμιση της ενδοκρινικής λειτουργίας του οργανισμού. Λοιμώξεις - Ανοσολογικά αίτια Η σημασία ύπαρξης μικροβίων ή ιών στο γεννητικό σύστημα της γυναίκας και του άνδρα αμφισβητείται σε Δίκερος μήτρα σχέση με την πιθανότητα καθ’έξιν αποβολών. Παρ’όλα αυτά, οι περισσότεροι συμφωνούν πως η ύπαρξη μιας χρόνιας ενδομητρίτιδας, δηλαδή μιας φλεγμονής στο εσωτερικό της μήτρας μπορεί να δημιουργήσει συμφύσεις ή να πυροδοτήσει ανοσολογικούς μηχανισμούς που οδηγούν σε αποβολή του κυήματος. Γι’αυτό προτείνεται επί κλινικών ενδείξεων υστεροσκοπικός έλεγχος και βιοψία του ενδομητρίου και σε κάποιες περιπτώσεις ανοσολογικός έλεγχος που περιλαμβάνει μέτρηση του αριθμού και των υποπληθυσμών των κυττάρων φυσικών φονέων –ΝΚ cells- στο περιφερικό αίμα, καθώς και της κυτταροτοξικής τους δράσης. Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει αντιβιωτική ή αντιική αγωγή ή ακόμα και ανοσολογική τροποποίηση (π.χ. με την προς το παρόν όχι καλά τεκμηριωμένη, διενέργεια εμβολίων). Καθ’έξιν αποβολές είναι συχνές και στο αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο, καθώς τα αυξημένα επίπεδα αντιφωσφολιπιδικών αντισωμάτων σχετίζονται με αγγειακές θρομβώσεις. Οι γυναίκες με αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο είναι επίσης υψηλού κινδύνου για προωρότητα, προεκλαμψία και πλακουντιακή ανεπάρκεια. Η θεραπεία περιλαμβάνει χορήγηση σκευασμάτων κορτιζόνης, ηπαρίνης και ασπιρίνης. Κληρονομική Θρομβοφιλία Πρόκειται για γυναίκες με γενετική προδιάθεση σε αγγειακές θρομβώσεις, που στα πρώιμα στάδια ανάπτυξης του εμβρύου μπορεί να οδηγήσουν σε αποβολή. Η διάγνωση σήμερα, γίνεται εύκολα με ανίχνευση των κυριότερων μεταλλάξεων που επηρεάζουν τους βιοχημικούς παράγοντες της πήξης του αίματος. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η χορήγηση ενέσιμης ηπαρίνης χαμηλού μοριακού βάρους, από τα πρώιμα στάδια της κύησης αποτελεί αξιόπιστη θεραπευτική προσέγγιση. Τέλος, η χορήγηση φυλλικού οξέος φαίνεται να προσφέρει θεραπευτικά, σε περιπτώσεις αυξημένης ομοκυστείνης ή έλλειψής της από τον οργανισμό. Συμπερασματικά, οι καθ’έξιν αποβολές αποτελούν ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα αναπαραγωγής σε λίγα ευτυχώς ζευγάρια, καθώς μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές, σωματικές και κυρίως ψυχικές διαταραχές, ικανές να επηρεάσουν τη ζωή και τη σχέση τους. Σήμερα όμως, είναι εφικτό να προσδιοριστεί το ακριβές αίτιο του προβλήματος και κατόπιν να τεθεί η κατάλληλη θεραπευτική αγωγή για την αντιμετώπισή του. Με υπομονή και επιμονή, σε συνεργασία με το γιατρό τους, τα ζευγάρια αυτά είναι σχεδόν βέβαιο πως τελικά θα καταφέρουν να τεκνοποιήσουν, πραγματοποιώντας το όνειρό τους.  ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 45

Περιγεννητική κατάθλιψη, περιγεννητικές αγχώδεις διαταραχές: Τι είναι και πως αντιμετωπίζονται

Χριστίνα Γεωργιάδου Ψυχίατρος- Ψυχοθεραπεύτρια T. συνεργάτης του Κέντρου Ημέρας της Φροντίδας της Ψυχικής Υγείας της Γυναίκας, Μ.Κ.Ο. «Φαιναρέτη» Περίδου 10 τηλ. 2821002979 mail: mentalequ@gmail.com

εριγεννητική περίοδος θεωρείται το χρονικό διάστημα που ξεκινά από την αρχή της εγκυμοσύνης και φτάνει μέχρι ένα έτος μετά τον τοκετό. Σε αυτή την περίοδο οι έγκυες γυναίκες και οι νέες μητέρες μπορεί να εμφανίσουν ένα φάσμα ψυχικών διαταραχών αντίστοιχο σε μορφή και συχνότητα με αυτό του υπόλοιπου πληθυσμού της ίδιας ηλικίας. Η ιδιαιτερότητα της περιγεννητικής περιόδου βρίσκεται στο γεγονός ότι οι ψυχικές διαταραχές που παρουσιάζονται τότε, μπορεί να έχουν επιπτώσεις στο έμβρυο, στη σωματική υγεία της μητέρας και στην ικανότητά της να φροντίσει το βρέφος και την οικογένειά της. Μια άλλη σημαντική ιδιαιτερότητα της περιγεννητικής περιόδου αφορά τις προσδοκίες και τις απαιτήσεις της ευρύτερης οικογένειας αλλά και της κοινωνίας από την έγκυο και τη νέα μητέρα: Θεωρείται δεδομένο ότι η εγκυμοσύνη και η μητρότητα δεν μπορεί παρά να συνοδεύονται από χαρά και ενθουσιασμό.

46 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η δυσφορία, η αμφιθυμία, το έντονο άγχος δεν «επιτρέπονται» σε αυτή τη φάση της ζωής των γυναικών με αποτέλεσμα γυναίκες που παρουσιάζουν ορισμένα πιο σοβαρά ψυχικά συμπτώματα κατά την εγκυμοσύνη ή αφότου γεννήσουν, να αισθάνονται μόνες, «ελαττωματικές», κακές μητέρες και ένοχες για αυτό που τους συμβαίνει.

Όσον αφορά τον κίνδυνο εμφάνισης περιγεννητικών ψυχικών διαταραχών (πόσο πιθανό είναι δηλαδή για μια γυναίκα να εκδηλώσει περιγεννητικά κάποια ψυχική διαταραχή), ισχύει αδρά ο κανόνας ότι όσο πιο σοβαρή είναι μια ψυχική διαταραχή, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να εμφανιστεί. Από το φάσμα των περιγεννητικών ψυχικών διαταραχών, αυτές που συναντούμε συχνότερα είναι η κατάθλιψη1 και οι αγχώδεις διαταραχές. Περιγεννητική κατάθλιψη είναι πιθανό να εκδηλώσει περίπου μια στις δέκα γυναίκες. Συμπτώματα της περιγεννητικής κατάθλιψης είναι: 1) Καταθλιπτική διάθεση και ανηδονία (αδυναμία δηλαδή της γυναίκας να νιώσει ευχαρίστηση. 2) Απότομη αύξηση ή μείωση στην όρεξη και το βάρος του σώματος. 3) Διαταραχή του ύπνου, δυσκολία της γυναίκας να ξανακοιμηθεί μετά το θηλασμό. 1Ορισμένες φορές γίνεται κακή χρήση του όρου «επιλόχεια κατάθλιψη» ως ομπρέλα για όλες τις μορφές ψυχικών συμπτωμάτων που μπορεί να παρουσιαστούν στην περιγεννητική περίοδο. Δεν είναι όλες οι ψυχικές διαταραχές που εμφανίζονται μετά τον τοκετό «επιλόχεια κατάθλιψη», και επιπλέον, εξίσου συχνή και ορισμένες φορές σοβαρή είναι η κατάθλιψη που εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

10 χρόνια μαζί...

La��

O��nt��

T�ng� �r��n��n� B��w�o�

T��b�� Fu�i��

B�e�� D�n��

A�rod�n�� B��ro�� Σύγχρονο Z��b�

Τμήματα Παιδικά, Εφηβικά και Ενηλίκων Μουσικοκινητική αγωγή για παιδιά 3-6 ετών

P�la�e�

Σχολή χορού “Εν χορώ”, Κωνσταντινουπόλεως 75, τηλ. 28210-742�0

ΠΕΡΙΓΕΝΝΗΤΙΚH ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ, ΠΕΡΙΓΕΝΝΗΤΙΚΕΣ ΑΓΧΩΔΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

4) Διαρκές αίσθημα κόπωσης και απώλεια της ενεργητικότητας. 5)Αισθήματα αναξιότητας ή ενοχής. 6) Δυσκολία στη συγκέντρωση. 7) Διαρκής ένταση ή αντίθετα απάθεια και παραίτηση. 8) Σκέψεις θανάτου ή επιθυμία της γυναίκας να κάνει κακό στον εαυτό της. Μια άλλη κατηγορία διαταραχών που εμφανίζονται περιγεννητικά είναι οι αγχώδεις διαταραχές. Η συχνότητά τους δε διαφέρει σημαντικά από αυτή της περιγεννητικής κατάθλιψης, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να συνυπάρχουν, μια γυναίκα δηλαδή να παρουσιάζει ταυτόχρονα κατάθλιψη και αγχώδη διαταραχή. Οι πέντε συχνότερες μορφές με τις οποίες μπορεί να εκδηλωθεί το «παθολογικό» άγχος στην περιγεννητική περίοδο είναι: 1) Έντονη διάχυτη ανησυχία και φόβος για το μέλλον. 2) Έμμονες ιδέες και ψυχαναγκασμοί. 3) Κρίσεις πανικού. 4) Κοινωνική φοβία. 5) Τοκοφοβία (πολύ έντονος, παθολογικός φόβος για την εγκυμοσύνη και τον τοκετό).

48 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Συμπτώματα των περιγεννητικών αγχωδών διαταραχών είναι: 1) Έντονη αγωνία ή έντονοι φόβοι που διακόπτουν τη ροή της σκέψης και εμποδίζουν τις καθημερινές δραστηριότητες. 2) Κρίσεις πανικού (εκρήξεις ακραίου φόβου που δεν μπορούν να ελεγχθούν). 3) Αγχωτικές σκέψεις και ανησυχίες που επανέρχονται διαρκώς στο μυαλό και οι γυναίκες δεν μπορούν να τις ελέγξουν. 4) Συνεχής εκνευρισμός, νεύρα, διαρκές αίσθημα ότι η

γυναίκα είναι «στα όρια». 5) Πιασμένοι και σε ένταση μύες, αίσθημα παλμών. 6) Είναι δύσκολο για τη γυναίκα να ηρεμήσει και να ξεκουραστεί, δύσκολα αποκοιμιέται τη νύχτα. 7) Έντονο άγχος και φόβος, εξαιτίας των οποίων η γυναίκα δε βγαίνει έξω από το σπίτι με το μωρό της. 8) Έντονο άγχος και φόβος που κάνουν τη μητέρα να ελέγχει διαρκώς αν το μωρό της είναι καλά . Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις για τις περιγεννητικές ψυχικές διαταραχές περιλαμβάνουν ψυχοθεραπεία, συμβουλευτική, ομάδες υποστήριξης, ψυχοεκπαίδευση, ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις και φαρμακευτική αγωγή. Σε γενικές γραμμές, φαρμακευτική αγωγή χορηγείται σε σοβαρές ή ανθεκτικές μορφές ψυχικής διαταραχής, ενώ γυναίκες με πιο ήπια συμπτώματα αντιμετωπίζονται με άλλες μορφές θεραπείας. Ολοκληρώνοντας, να υπενθυμίσουμε: 1) Είναι φυσιολογικό για μια έγκυο ή νέα μητέρα να έχει τόσο θετικά όσο και αρνητικά συναισθήματα για την εγκυμοσύνη και τη μητρότητα και αυτό από μόνο του δε σημαίνει ότι υπάρχει κάποια ψυχική διαταραχή. 2) Το να εμφανίσει μια γυναίκα κάποια ψυχική διαταραχή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό δε σημαίνει ότι είναι «κακή μητέρα», ή ένοχη για αυτό που της συμβαίνει, ή «αδύναμος χαρακτήρας». Το στίγμα που περιβάλλει τις ψυχικές διαταραχές είναι συχνά πιο επικίνδυνο από τις ίδιες τις διαταραχές. 3) Είναι πολύ σημαντική για ολόκληρο το οικογενειακό σύστημα η πρώιμη αναγνώριση και αντιμετώπιση των περιγεννητικών ψυχικών διαταραχών. Οι περιγεννητικές ψυχικές διαταραχές είναι καταστάσεις αντιμετωπίσιμες. Όσο πιο νωρίς μια γυναίκα αναζητήσει και λάβει βοήθεια, τόσο μικρότερο θα είναι το ψυχικό κόστος για την ίδια και την οικογένειά της. 

ΤΕΣΤ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ

Μαρία Παϊζη, Ιατρός Κυτταρολόγος Τζανακάκη 44, Χανιά τηλ. 28210 58055 email: mariapaizi@yahoo.gr

Normal squamous superficial and intermediate cells.

λες γνωρίζουμε το τεστ Παπανικολάου ή αλλιώς Παπ – τεστ (Pap - test). Είναι μια μέθοδος εργαστηριακής διεύρυνσης της κατάστασης του κόλπου και του τραχήλου της μήτρας. Αποτελεί μέχρι σήμερα την αποτελεσματικότερη ασπίδα σωτηρίας των γυναικών, από τη μάστιγα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Πατέρας του τεστ είναι ο Έλληνας ιατρός και βιολόγος Γεώργιος Παπανικολάου, ένας από τους σημαντικότερους επιστήμονες του 20ου αιώνα. Το 1928 έγινε η πρώτη του ανακοίνωση για τη χρησιμότητα της εξέτασης αυτής στη διάγνωση του καρκίνου της μήτρας και μέχρι σήμερα εφαρμόζεται σε όλο τον κόσμο για την έγκαιρη διάγνωση νεοπλασιών, σώζοντας πολλές γυναίκες. Ωστόσο, παρά την αποδεδειγμένη αξία του τεστ Παπανικολάου, ένα μικρό ποσοστό των Ελληνίδων (25 - 30%) κάνει σε τακτική βάση αυτή την εξέταση. Πώς μας βοηθάει το τεστ Παπ;

50 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Το τεστ Παπ γίνεται για την πρόληψη όλων των μορφών καρκίνου που αφορούν τον κόλπο και τον τράχηλο της μήτρας. Ανιχνεύει προκαρκινικές αλλοιώσεις σε αρχικό στάδιο έτσι ώστε η θεραπεία να είναι ριζική. Επιπλέον είναι δυνατόν, να ανιχνευτούν ορισμένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως είναι ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV), ο έρπης των γεννητικών οργάνων καθώς και φλεγμονές, κολπίτιδες, τραχηλίτιδες

προερχόμενες από τριχομονάδες, μύκητες, κόκκους, χλαμύδια κλπ. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η εξέταση αυτή είναι απαραίτητη ακόμα και όταν η γυναίκα δεν νιώθει ενοχλήσεις, καθώς τα κύτταρα είναι δυνατόν να υποστούν αλλοιώσεις και να εξελιχθούν σε καρκίνο χωρίς πόνο ή άλλα συμπτώματα. Είναι δύσκολη εξέταση; Πρόκειται για μια απλή, ανώδυνη διαδικασία που κρατάει λιγότερο από 10 λεπτά. Η λήψη γίνεται από εξειδικευμένο προσωπικό. Είναι μία μέθοδος συλλογής κυττάρων από την επιφάνεια του κόλπου και του τραχήλου. Τα κύτταρα αυτά, μετά από κάποια προετοιμασία (μονιμοποίηση και χρώση Pap), ελέγχονται από ιατρούς - κυτταρολόγους για τυχόν ανωμαλίες με τη βοήθεια του μικροσκοπίου. Εάν εντοπιστούν κυτταρικές αλλοιώσεις τότε οι γυναικολόγοι μπορούν να τις αντιμετωπίσουν άμεσα και αποτελεσματικά πολύ πριν αυτές εξελιχθούν σε καρκίνο. Πότε πρέπει να κάνουμε τεστ Παπ; Το τεστ Παπ πρέπει να γίνεται 8 - 12 μήνες μετά την έναρξη των σεξουαλικών επαφών (ανεξαρτήτως ηλικίας) και να επαναλαμβάνεται σε ετήσια βάση σε όλη τη διάρκεια της ζωής μιας γυναίκας. Όσο πιο τακτικός είναι ο έλεγχος τόσο πιο αποτελεσματική είναι η πρόληψη. Οι πιο πολλές γυναίκες αποφεύγουν την εξέταση, είτε

ΤΕΣΤ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ

Condyloma. Classic koilocytosis

CIN III γιατί ντρέπονται, είτε γιατί αγνοούν τι είναι ακριβώς το τεστ Παπ ή φοβούνται το αποτέλεσμα. Πριν υποβληθούμε σε τεστ Παπ θα πρέπει τα δύο προηγούμενα 24ωρα να μην υπάρχει επαφή, χρήση κολπικής κρέμας και ταμπόν. Να μην έχει γίνει επίσης κολπική πλύση και φυσικά το τεστ δεν πρέπει να γίνεται κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ ΚΑΙ ΙΟΣ HPV Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι παγκοσμίως ο δεύτερος συχνότερος σε γυναίκες κάτω των 45 ετών. Μπορεί, βέβαια, να προσβάλει γυναίκες οποιασδήποτε ηλικίας, οι οποίες είναι ή έχουν υπάρξει σεξουαλικά ενεργές. Στην Ελλάδα 600 περίπου γυναίκες διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας ενώ υπολογίζεται ότι ετησίως 250 Ελληνίδες χάνουν τη μάχη με το θάνατο εξαιτίας αυτής της νόσου. Κύριος αιτιογενετικός παράγοντας του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι η λοίμωξη από τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων – Human Papiloma Virus (HPV), τα γνωστά κονδυλώματα. Η λοίμωξη από τον ιό είναι πολύ συχνή στις γυναίκες από την εφηβεία μέχρι την ηλικία των 50 ετών.

Ο HPV μεταδίδεται κυρίως με τη σεξουαλική επαφή και συνήθως η λοίμωξη από τον ιό προηγείται αρκετούς μήνες ή και χρόνια πριν την ανίχνευση των αλλοιώσεων. Έχουν αναγνωριστεί πάνω από 150 τύποι του ιού HPV. Από αυτούς μόνο 20 είναι ‘‘υψηλού κινδύνου’’ και μπορούν να προκαλέσουν αλλοιώσεις στα κύτταρα του τραχήλου με δυνατότητα εξέλιξης σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Ειδικά οι τύποι 16 και 18 έχουν ανιχνευθεί στο 75% των καρκίνων του τραχήλου. Σε περίπτωση που θα διαπιστωθούν αλλοιώσεις στο τεστ Παπ, θα ήταν χρήσιμο να γνωρίζουμε το τύπο του ιού και αυτό επιτυγχάνεται με το HPV DNA test. Βέβαια, πολλές γυναίκες μπορεί να έρθουν σε επαφή με τον ιό, αλλά ευτυχώς, λίγες από αυτές θα παρουσιάσουν καρκίνο. Αναπτύσσεται κυρίως σε αυτές που έχουν αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, είτε λόγω ασθένειας είτε κακής διατροφής και καπνίσματος. Ο περιοδικός έλεγχος με τεστ Παπ (μια φορά το χρόνο) είναι ο καλύτερος τρόπος πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Ένα μη φυσιολογικό αποτέλεσμα τεστ Παπανικολάου, δεν σημαίνει ότι έχετε απαραίτητα καρκίνο του τραχήλου, μας βοηθάει όμως να ανακαλύψουμε ένα πιθανό πρόβλημα έγκαιρα. 

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 51

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΠΗΡΕΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ ΤΗΝ ΑΝΕΠΙΘΥΜΙΤΗ ΤΡΙΧΟΦΥΙΑ & ΤΟ ΤΟΠΙΚΟ ΛΙΠΟΣ Κατερίνα Μαρνελάκη Πτυχ/χος Αισθητικός Ηρώων Πολυτεχνείου 37, Χανιά τηλ.: 2821057955- 2821042739 www.chania-vitaplus.gr email: info@chania-vitaplus.gr facebook: Vitaplus- Χανιά

ι είναι η αποτρίχωση με Laser Αλεξανδρίτη της Candela; Είναι η μόνη, σίγουρη, μόνιμη και απόλυτα ασφαλής μέθοδος αποτρίχωσης. Μπορεί να εφαρμοσθεί σε κάθε ηλικία, σε κάθε φύλο καθώς και σε οποιαδήποτε περιοχή προσώπου ή σώματος υπάρχει ανεπιθύμητη τριχοφυΐα. Πόσες συνεδρίες χρειάζονται εως ότου εξαφανιστούν οι τρίχες τελείως; Ο αριθμός των συνεδριών για αποτρίχωση με Laser Αλεξανδρίτη της Candela καθορίζεται ανάλογα με τον τύπο του δέρματος και της τρίχας καθώς και το διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ τους. Όσο αδυνατίζει η τρίχα τα μεσοδιαστήματα μεγαλώνουν φτάνοντας και τους 2 με 3 μήνες έως ότου εξαφανιστούν τελείως. Η αποτρίχωση με laser Aλεξανδριτη της Candela για ποιούς λόγους γίνεται; Η αποτρίχωση με laser γίνεται για αισθητικούς λόγους, ωστόσο, υπάρχουν και περιπτώσεις όπως π.χ. η θυλακίτιδα, ιδιαίτερα συχνή σε γυναίκες στην περιοχή του μπικίνι αλλά και στους άντρες στην περιοχή του γενείου όπου και στις δύο περιπτώσεις το Laser αποτελεί τη μοναδική, ιατρικώς ενδεδειγμένη, αντιμετώπιση.

ΤΟΠΙΚΟ ΛΙΠΟΣ - ΚΡΥΟΛΙΠΟΛΥΣΗ

52 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Τι είναι η Κρυολιπόλυση; Είναι μία μη χειρουργική μέθοδος αντιμετώπισης και αφαίρεσης τοπικού λίπους με τη χρήση ενός εξειδικευμένου μηχανήματος του οποίου η κεφαλή τοποθετείται στην περιοχή με το τοπικό λίπος, και δημιουργεί σταδιακή ψύξη της περιοχής. Κατά την εφαρμογή της παρατεταμένης ελεγχόμενης αυτής ψύξης, ο λιπώδης ιστός επηρεάζεται και οδηγείται σε μία διαδικασία απόπτωσης

και εν συνεχεία διάσπασης μέσω της φυσιολογικής διαδικασίας του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Η διαδικασία αυτή δρα επιλεκτικά στα λιποκύτταρα, ενώ οι παρακείμενοι ιστοί μένουν ανεπηρέαστοι. Τις επόμενες εβδομάδες γίνεται η αποβολή του λίπους από τον οργανισμό, οπότε και μειώνεται ο αριθμός των λιποκυττάρων τοπικά με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της περιοχής του σώματος. Είναι επικίνδυνη η Κρυολιπόλυση; Η δράση της κρυολιπόλυσης είναι επιλεκτική και αφορά μόνο το λιπώδη ιστό και όχι άλλους ιστούς ή ζωτικά όργανα. ο λιπώδης ιστός σε συνθήκες παρατεταμένου ψύχους αντιδρά και συρρικνώνεται. Αμέσως μετά τη θεραπεία το άτομο μπορεί να επιστρέψει στις καθημερινές του ασχολίες. Η διαδικασία της απόπτωσης των λιποκυττάρων που δημιουργείται τοπικά στο λίπος μέσω της κρυολιπόλυσης, είναι μία φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού (προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος), καθώς συμβαίνει εκ φύσεως και σε πολλά άλλα κύτταρα του οργανισμού κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Στη συνέχεια η τελική αποβολή του λίπους γίνεται φυσιολογικά από το ανοσοποιητικό σύστημα, χωρίς να επιβαρύνεται το λιπιδαιμικό προφίλ (δηλ. τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα) του ατόμου. Κάθε πότε γίνεται η θέραπεια Κρυολιπόλυσης; Η θεραπεία μπορεί να επαναληφθεί κάθε 15–20 ημέρες. Πόσες θεραπείες Κρυολιπόλυσης χρειάζονται; Συνήθως ένας μικρός αριθμός θεραπείων επαρκούν για ένα συγκεκριμένο σημείο, αλλά αυτό εξαρτάται και από το μέγεθος του προβλήματος (είναι ανάλογο της ποσότητας του τοπικά αποθηκευμένου λίπους που θέλουμε να μειώσουμε). 

Φαρμακείο: Χώρος ίασης και περιποίησης Σακκά Ευαγγελία Κλινικός Φαρμακοποιός - Σύμβουλος Ορθομοριακής Ρεπορτάζ: Σοφία Κουτσογιαννάκη

Ο >>

ρόλος του φαρμακοποιού είναι πολύ σημαντικός είναι αυτός που καθημερινά προμηθεύει τους πολίτες με ένα κοινωνικό αγαθό που δεν είναι άλλο από το φάρμακο. Εκτός όμως από τα φαρμακευτικά σκευάσματα στο χώρο του Φαρμακείου μπορεί κάποιος να αγοράσει προϊόντα αισθητικής αλλά και καλλυντικά. Η φαρμακοποιός Ευαγγελία Σακκά δραστηριοποιείται στα Χανιά εδώ και δεκατρία χρόνια. Η κυρία Σακκά μίλησε στο περιοδικό «ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ» για τις σπουδές της αλλά και για τις παροχές του σύγχρονου Φαρμακείου. <<

Κυρία Σακκά πόσα χρόνια δραστηριοποιείστε στο χώρο; «Αποφοίτησα από το Kings College London τo 1998 και έχω εργαστεί ως φαρμακοποιός σε διάφορα φαρμακεία και νοσοκομεία του Λονδίνου αλλά και του Manchester. Το Φαρμακείο στα Χανιά άνοιξε το 2004 στην οδό Δασκαλογιάννη 43 στο κέντρο της παλιάς πόλης . Πριν ανοίξω το Φαρμακείο μου είχα παρακολουθήσει τον πρώτο και δεύτερο κύκλο εκπαίδευσης των Βοηθών αισθητικής γιατί πιστεύω ότι η σωστή γνώση πάνω στα δερμο - καλλυντικά όπως και οι εφαρμογές αυτών είναι απαραίτητες για να λειτουργήσει ένα πολύ ενημερωμένο τμήμα καλλυντικών εντός του Φαρμακείου. Παράλληλα, η γνώση πρέπει να πηγάζει και από το φαρμακοποιό και να μην βασίζεται στη μονομερή γνώμη της αισθητικού για το λόγο αυτό έπρεπε να θωρακίσω τη γνώση μου πάνω και σε αυτό τον τομέα.» Εκτός από φάρμακα τι άλλες υπηρεσίες παρέχετε στο χώρο σας;

54 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

«Εργαστηριακά το Φαρμακείο είναι οργανωμένο και εκτός από ομοιοπαθητικά, συνταγογραφούμενα (latanoprost για τις βλεφαρίδες κτλ), παρασκευάζονται και εξατομικευμένα προϊόντα περιποίησης όπως κρέμες προσώπου, ματιών, θεραπευτικά λάδια σώματος. Παράλληλα, εδώ και πέντε χρόνια το Φαρμακείο διαθέτει και έναν εξειδικευμένο χώρο αισθητικής παραπλεύρως το Green Care Spa. Είναι στελε-

χωμένο με πτυχιούχους αισθητικούς και οργανωμένο με καμπίνες για θεραπείες προσώπου σώματος και άκρων. Βασική προϋπόθεση που έθεσα για τη λειτουργία του είναι να χρησιμοποιούνται προϊόντα εξειδικευμένα για επαγγελματικούς χώρους και πάντα να ακολουθούνται πιστά τα πρωτόκολλα θεραπειών. Οι εταιρίες και τα πρωτόκολλα αυτών είναι τα ιδία σε όλο τον κόσμο με εταιρίες όπως η Guinot, η Decleor και η Neoderma. Όντας στο κέντρο μίας τουριστικής πόλης οι θεραπείες αυτές όπως και οι υπηρεσίες μας τυγχάνουν αξιολόγησης σε παγκόσμιες πλατφόρμες όπως το Tripadvisor που μας έχει βραβεύσει και με πιστοποιητικό διάκρισης.» Ποιος ο λόγος που δημιουργήθηκε το Green Care Spa; «Ο χώρος αυτός δημιουργήθηκε γιατί η θεραπεία μπορεί να αρχίζει στο Φαρμακείο αλλά έτσι όπως είναι οργανωμένα αυτή τη στιγμή τα Φαρμακεία δεν επιτρέπουν τη συστέγαση άλλων επαγγελματιών υγείας αλλά είναι απαραίτητη η συνύπαρξη του φαρμακοποιού με την αισθητικό. Προσωπικά, πολλές φορές έχω κληθεί συμβουλευτικά σε περιστατικά του Spa αλλά και έχω παραπέμψει για την ορθότερη αντιμετώπιση ενός περιστατικού. Νομίζω ότι αν το Φαρμακείο κρατήσει την επιστημονικότητα του με τη συνεχή παρουσία του φαρμακοποιού και αυτός ενορχηστρώσει και κατευθύνει τη συνύπαρξη και άλλων υπηρεσιών υγείας όπως γιατρούς, νοσηλευτές, διατροφολόγους, οδοντίατρους,

ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ: ΧΩΡΟΣ ΙΑΣΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΠΟΙΗΣΗΣ

οπτικούς, φυσιοθεραπευτές, ψυχολόγους και αισθητικούς το φαρμακείο θα γίνει ένας χώρος που θα θωρακίσει την υγεία των πολιτών αφού εύκολα θα καλύψει αρκετές ανάγκες που τώρα είναι δύσκολο να συνδυαστούν.» Κυρία Σακκά υπάρχουν κάποιες εταιρίες στο χώρο της κοσμητικής αισθητικής που προτείνετε; «Οι αγαπημένες εταιρίες στο Φαρμακείο είναι πολλές και χαίρομαι για αυτό γιατί δίνουμε τη δυνατότητα επιλογής ποιοτικών προϊόντων στους πελάτες μας. Η Apivita και Κορρές είναι δυο σειρές με αξιόλογα προϊόντα. Επίσης, αισθάνομαι περήφανη ως Ελληνίδα για την αναγνωρισιμότητα και των δυο σειρών στο εξωτερικό. Είναι σημαντικό τουρίστες από τη Γαλλία, την Αγγλία, τη Ρωσία, την Αμερική, την Αυστραλία και την Ιαπωνία να γνωρίζουν και να ψάχνουν να αγοράσουν τα εν λόγω προϊόντα. Τα έχουν δει στα Harrods και στα Harvey Nichols στο Λονδίνο όπου διεκδικούν πολύ άξια τη θέση τους μεταξύ άλλων αντίστοιχων παγκόσμιας εμβέλειας σειρών.» Ως φαρμακοποιός πιστεύετε ότι υπάρχει κάποιο καλλυντικό που «παγώνει» το χρόνο;

56 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

«Οι εταιρίες που δίνουν λύσεις σε θεραπευτικό επίπεδο είναι αυτές που μου αρέσουν περισσότερο. Ως κλινικός φαρμακοποιός μέχρι και στο καλλυντικό ψάχνω να βρω την καλύτερη λύση για να θεραπεύσω για παράδειγμα τη ρυτίδα ως ουλή και την αφυδάτωση για να μην σπάει το δέρμα ή να εξασφαλίσω τη δυνατότητα να μην εμφανίστει η χαλάρωση σε σώμα και πρόσωπο κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης. Είναι σειρές που δεν επενδύουν καθόλου

στο αμπαλάζ των συσκευασιών τους και δεν διαφέρει καθόλου η μία από την άλλη αλλά αν χρησιμοποιηθούν με το σωστό τρόπο και το ανάλογο χρονικό διάστημα έχουν εμφανή αποτελέσματα. Όλα τα παραπάνω έχουν μετρηθεί και παρουσιαστεί σε κλινικές μελέτες. Τέτοιες σειρές είναι η La Roche Posay, η Bioderma, και η Avene.»

Γιατί καλλυντικά από το φαρμακείο και όχι από άλλα καταστήματα; «Το σημαντικό με το καλλυντικό αλλά και με το συμπλήρωμα διατροφής είναι ότι αν ισχυρίζεται ότι κάνει το οτιδήποτε πρέπει αυτοί οι ισχυρισμοί να βασίζονται σε έγκυρες και δημοσιευμένες μελέτες.Αυτό προσφέρει το Φαρμακείο, ποιοτικό καλλυντικό με σωστή υποστήριξη από το φαρμακοποιό και τους υπόλοιπους εκπαιδευμένους συνεργάτες του αλλά και σε πολύ ανταγωνιστικές τιμές. Αξίζει να σημειώσω ότι όλα τα προϊόντα μας, οι πελάτες μπορούν να τα προμηθευτούν και στον διαδικτυακό μας ιστότοπο στη διεύθυνση www.my-pharmacy.gr.» 

Τα έθιμα του γάμου παλαιότερα… και σήμερα

πό την αρχαιότητα μέχρι σήμερα τα ήθη και τα έθιμα του γάμου, τόσο στην Ελλάδα, όσο και σε άλλες χώρες τηρούνται παρά το πέρασμα των χρόνων. Μπορεί ο θεσμός της οικογένειας αλλά και της κοινωνίας να εξελίχθηκε ή να υπέστη κάποιες μεταβολές ωστόσο τα έθιμα του θρησκευτικού γάμου εξακολουθούν να ισχύουν έστω και αν κάποια από αυτά εκμοντερνίστηκαν ή σταδιακά καταργήθηκαν. Οι προετοιμασίες Στην Ελλάδα τα παλαιότερα χρόνια, ο γάμος ήταν μεγάλο γεγονός όχι μόνο για την οικογένεια αλλά και για τους κατοίκους του χωριού ή της γειτονιάς. Όλοι βοηθούσαν στις προετοιμασίες ούτως ώστε το μυστήριο αλλά και το γλέντι να στηθεί κατάλληλα. Οι δουλειές γινόταν συλλογικά, με τραγούδια, κατάλληλα για την περίσταση. Το προσκλητήριο Στις μέρες μας, οι καλεσμένοι του γάμου λαμβάνουν μία εκτυπωμένη ή ηλεκτρονική πρόσκληση ενώ παλαιότερα, η πρόσκληση του γάμου για τους συγγενείς, τους φίλους και τους χωριανούς γινόταν με ένα κόκκινο μήλο, πάνω στο οποίο κάρφωναν γαρύφαλλα ή τα έδιναν χωριστά, ένα γαρύφαλλο για κάθε μέλος της οικογένειας που είχαν καλέσει. Το στρώσιμο του κρεβατιού Πριν το γάμο συνήθως την Πέμπτη οι ανύπαντρες κοπέλες πηγαίνουν στο σπίτι του ζευγαριού για να στρώσουν όσο καλύτερα γίνεται το νυφικό κρεβάτι με τα προικιά. Ο μόνος που μπορεί να ξεστρώσει το κρεβάτι αν δεν του αρέσει είναι ο γαμπρός. Τα κορίτσια θα πρέπει να το ξαναστρώσουν ώσπου ο γαμπρός να μείνει ευχαριστημένος. Στη συνεχεία οι καλεσμένοι πετάνε ρύζι και χρήματα στο νυφικό κρεβάτι ενώ στο τέλος ρίχνουν πάνω στο κρεβάτι ένα παιδάκι του οποίου και οι δύο γονείς πρέπει να ζουν για να αποκτήσει το ζευγάρι απογόνους.

58 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Το γλυκό της πεθεράς Άλλο ένα έθιμο που σε αρκετά μέρη της Ελλάδας τηρείται ακόμα και στις μέρες μας είναι το γλυκό της πεθεράς. Αφού τελειώσει ο γάμος, το ζευγάρι θα επισκεφθεί το

Ρεπορτάζ: Σοφία Κουτσογιαννάκη πατρικό σπίτι του γαμπρού. Εκεί η μητέρα του γαμπρού περιμένει στην πόρτα με κάποιο γλυκό ή με μέλι και ταΐζει τους νεόνυμφους για να έχουν γλυκιά ζωή. Το προικοσύμφωνο Το προικοσύμφωνο ήταν ένα έθιμο που στην Ελλάδα καταργήθηκε με νόμο το 1983. Παλαιότερα όμως, όταν ένα ζευγάρι ετοιμαζόταν να παντρευτεί, οι δύο οικογένειες συγκεντρωνόταν και συνέτασσαν το προικοσύμφωνο ή προικοχάρτι. Σε αυτό καταγραφόταν αναλυτικά η προίκα που θα έπαιρνε η νύφη από την οικογένειά της. Αν το ζευγάρι είχε γνωριστεί με προξενιό ήταν απαραίτητο να είναι παρών και ο προξενητής, όμως αν είχε ερωτευτεί ή κλεφτεί, τότε ο γαμπρός ήταν στη «δυσάρεστη» θέση να μην έχει κανένα λόγο στην προίκα της μέλλουσας συζύγου και να μην μπορεί να κάνει καμία διαπραγμάτευση... έπαιρνε ό,τι του έδιναν. Συνήθως η υπογραφή του προικοσύμφωνου γινόταν την ίδια μέρα με τον αρραβώνα. Ήταν μία εκδήλωση που λάμβανε χώρα πάντοτε στο πατρικό σπίτι της νύφης, παρουσία λιγοστών συγγενών ενώ παράλληλα οριζόταν και η ημερομηνία του γάμου. Σε άλλες χώρες το προικοσύμφωνο ισχύει ακόμα και σήμερα αλλά αποκαλείται προγαμιαίο συμβόλαιο. Τα έθιμα του γάμου σε άλλες χώρες Μεγάλη σημασία δίνουν οι Άγγλοι στην ημέρα που θα παντρευτούν καθώς η Δευτέρα για παράδειγμα συμβολίζει τον πλούτο και την ευημερία, ενώ η Τρίτη την υγεία και την μακροζωία. Το Σάββατο θεωρείται η πιο κακότυχη μέρα ενώ αντίθετα η Τετάρτη φαίνεται να «προτιμάται» ως η καλύτερη επιλογή. Οι Ιταλοί λένε «δεν πρέπει να παντρεύεσαι ή να φεύγεις για ταξίδι την Τρίτη ή την Παρασκευή» και αυτό γιατί η Τρίτη είναι αφιερωμένη στον θεό Άρη, το θεό του πολέμου και η Παρασκευή είναι η ημέρα που δημιουργούνται τα κακά πνεύματα. Επίσης, σύμφωνα με τις ιταλικές παραδόσεις οι γάμοι δεν γίνονται κατά τη διάρκεια της νηστείας ή την περίοδο πριν τα Χριστούγεννα ούτε το μήνα Μάιο που είναι αφιερωμένος στην Παρθένο Μαρία.

CMY

ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΑ... ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ

Χρήματα δίνει ο γαμπρός στη νύφη κατά την Ισπανική παράδοση. Η νύφη παραλαμβάνει από τον καλό της δεκατρία νομίσματα με τον τρόπο αυτό ο γαμπρός υπόσχεται να τη φροντίζει για το υπόλοιπο της ζωής της. Στη διάρκεια της γαμήλιας τελετής, η νύφη κρατά τα νομίσματα σε μία τσάντα, ή τα δίνει σε κάποιο κορίτσι να της τα φυλάει, πάνω σε ένα μαξιλάρι ή τυλιγμένα σε ένα μαντήλι. Στις Βερμούδες, την κορυφή της γαμήλιας τούρτας στολίζει ένα μικρό αληθινό δεντράκι που μετά το γάμο πρέπει να φυτευτεί κανονικά, με την ελπίδα ότι θα «ριζώσει» όπως και ο γάμος του ζευγαριού.

Στην Αφρική συνηθίζεται να πλέκουν τα μαλλιά της μέλλουσας νύφης με αυτά του συζύγου της, χρησιμοποιώντας ζωικό λίπος και άργιλο. Στο Μαρόκο οι μελλόνυμφες οφείλουν να κάνουν μπάνιο με γάλα πριν τη γαμήλια τελετή, διαφορετικά θεωρείται ότι δεν έχουν εξαγνιστεί, δεν έχουν καθαρίσει το σώμα και την ψυχή τους.

Δέντρο φυτεύουν έξω από το σπιτικό τους και οι Ολλανδοί και συγκεκριμένα πεύκο, ελπίζοντας στην καλοτυχία και στην ευημερία του γάμου τους.

Δεν πετά την ανθοδέσμη η Φινλανδή νύφη αλλά έχει τον τρόπο να «δείξει» τον επόμενο που θα παντρευτεί αφού οι ανύπαντροι φίλοι της κάνουν κύκλο και εκείνη με κλειστά τα μάτια πλησιάζει τυχαία κάποιον και του φορά το στέμμα που φόρεσε η ίδια στην τελετή.

Σε κέρατο παραπέμπει η γαμήλια τούρτα στη Δανία. Είναι γλυκιά και γευστική αλλά εμφανισιακά διαφέρει πολύ. Η παραδοσιακή δανέζικη τούρτα γάμου παρασκευάζεται από αμύγδαλα και ζαχαρωτά ενώ μοιάζει με κέρατο, αντιπροσωπεύοντας έτσι το κέρας της Αμάλθειας.

Όλα του γάμου δύσκολα… στη Γερμανία οι νεόνυμφοι περνούν μία σειρά από δοκιμασίες μετά τη γαμήλια τελετή για να αποδείξουν ότι θα αντέξουν τις δυσκολίες της ζωής. Οι καλεσμένοι σπάνε πιάτα προκειμένου το ζευγάρι να σκύψει και να μαζέψει τα κομμάτια αν δε είναι πολλά, τόσο πιο καλά! 

Εθιμοτυπικά, οι Ρώσοι δίνουν δώρα στους καλεσμένους του γάμου για να τους ευχαριστήσουν για την παρουσία τους. Αντιθέτως, στην Ελβετία οι καλεσμένοι του γάμου αγοράζουν από τα παρανυφάκια όμορφα χρωματιστά μα60 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ντήλια συμβάλλοντας έτσι οικονομικά στο νέο ξεκίνημα του ζευγαριού.

Η ΕΥΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΝΟΝΟΣ

βάφτιση είναι ένα μυστήριο το οποίο ενώνει ουσιαστικά το παιδί με το νονό του σε μια σχέση βαθύτερη και πιο ουσιαστική από την κοινωνική της διάσταση. Η σημασία του για το παιδί είναι πολύ μεγάλη αφού ως «πνευματικός» του γονέας δένεται πραγματικά μαζί του, με έναν δεσμό παντοτινό, ο οποίος είναι μοναδικός και αναντικατάστατος! Ο νονός οφείλει να είναι παρών και να συντροφεύει το παιδί κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του, να το συμβουλεύει, να το νοιάζεται και να συμμετέχει ουσιαστι-

κά στη ζωή του. Να είναι ο πιο κοντινός του άνθρωπος μετά την οικογένεια του, να εμπνέει το παιδί, να το εμπιστεύεται και να το καθοδηγεί. Ο δεσμός αυτός είναι ιερός και δεν πρέπει ποτέ να σπάσει όσες κι αν είναι οι καθημερινές «δυσκολίες» ή η απόσταση. Άλλωστε ένας άνθρωπος που θέλει να είναι δίπλα σε έναν άλλον μπορεί να το κάνει με πολλούς τρόπους...!!! 

Magic World of the Perfect Beauty

Κριάρη 8 Χανιά ~ 28210 36155

Αρβανιτάκη Κατερίνα Σμύρνης 1, Χανιά

28210 91906

arvanitaki_katerina@yahoo.gr

Katerina Arvanitaki

Βάπτιση: Τα ήθη και τα έθιμα ενός μεγάλου μυστηρίου

βάπτιση αποτελεί για την εκκλησία ένα από τα πιο μεγάλα μυστήρια ακόμη και από αυτό του γάμου. Το να βάλει κάποιος λάδι σε ένα παιδί είναι μεγάλη ευθύνη. Ο νονός /α γίνεται ο πνευματικός γονιός για το μικρό παιδί. Το παιδί όταν βαπτίζεται γίνεται Χριστιανός και μπορεί να συμμετέχει στα άχραντα μυστήρια. Η ακολουθία του Αγίου Βαπτίσματος όπως τελείται σήμερα, διαιρείται σε τρία μέρη: α) Τις προβαπτισματικές ευχές, β) την κυρίως ακολουθία της Βάπτισης και γ) τις μεταβαπτισματικές ευχές. Τι συμβολίζουν όμως όλα τα υπόλοιπα που πλαισιώνουν το μυστήριο;

Δημοσιογραφική Επιμέλεια: Σοφία Κουτσογιαννάκη Η κολυμπήθρα Συμβολίζει την λύτρωση από το προπατορικό αμάρτημα και τις προσωπικές αμαρτίες. Η τριπλή κατάδυση Σύμφωνα με την παράδοση ο νεοφώτιστος / η πρέπει να καταδυθεί πλήρως στο νερό και όχι απλά να ραντιστεί. Η τρίτη κατάδυση στην ορθόδοξη θεολογία είναι η πιο σημαντική. Συμβολίζει την τριήμερο ταφή και ανάσταση του Χριστού γιατί αποτελεί συμμετοχή στο θάνατο και την Ανάσταση του Ιησού Χριστού. Ο κάθε νεοφώτιστος / η με την βάπτιση αποθέτει τον Παλαιόν άνθρωπον και εξέρχεται από το μυστήριο αναγεννημένος. Η ευχή του Αγίου Μύρου Με την ευχή του αγίου Μύρου ευχαριστούμε τον Θεό που με την χρίση (άλειμα) του Αγιου Μύρου θέλει να μας σώσει και να μας γεμίσει με τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Το πρώτο κούρεμα Τα μαλλάκια του παιδιού από την μέρα της γέννησης μέχρι την μέρα που θα γίνει η βάφτιση δεν θα πρέπει να έχουν κοπεί. Ο παπάς είναι αυτός που κόβει για πρώτη φορά μία τούφα από τα μαλλιά του παιδιού την οποία μπορούν αν θέλουν οι γονείς να φυλάξουν για ενθύμιο. Μετά τη βάφτιση μπορεί να ακολουθήσει η πρώτη επίσκεψη στο κομμωτήριο.

Ο αγιασμός του νερού και του ελαίου Ο ιερέας χρίει (αλείφει) με λάδι το παιδί στη μύτη,(εις οσμήν ευωδίας), στα αυτιά (εις ακοήν πίστεως) και στο στόμα (το στόμα μου λαλήσει σοφίαν) και μετά συνεχίζει ο νονός ο οποίος το αλέιφει παντού με το λάδι. Αποβλέπει στην προστασία του από κάθε δαιμονική ενέργεια ενώ πρέπει να είναι αγνό ελαιόλαδο. Κατά την παράδοση, η μητέρα μετά τη βάφτιση και για τρεις μέρες δεν πρέπει να ξεπλύνει το παιδί από το λάδι που έχει βάλει ο νονός στο παιδί. Εξαιρείται φυσικά η τοπική πλύση για λόγους υγιεινής. Η ευχή της ονοματοδοσίας Με την ευχή της ονοματοδοσίας ο νέος Χριστιανός αποκτά την δική του προσωπικότητα. 70 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η κορδέλα ή μυρόπανο Η κορδέλα, το μυρόπανο ή το κρεμαστάρι (παλαιότερα ήταν μία άσπρη μπολίδα μεγάλο μαντήλι) το δένει ο ιερέας σταυρωτά κόμπο στις δυο διαγώνιες άκρες της και την περνά πάνω από το σβέρκο του αναδόχου όπου μέσα κρεμούν το νεοφώτιστο μετά την κατάδυση του στην κολυμπήθρα και μετά το ντύσιμο του παιδιού. Το χειροφίλημα Μετά την ολοκλήρωση του μυστηρίου της βάφτισης η μητέρα γονατίζει τρεις φορές και φιλάει το χέρι της νονάς ή του νονού για να πάρει πίσω στην αγκαλιά το παιδί της. Αυτό αποτελεί κίνηση σεβασμού προς την πνευματική πλέον μητέρα ή πνευματικό πατέρα του παιδιού. Το τάμα Αν οι γονείς έχουν κάνει τάμα σε κάποιον άγιο για το παιδί τους πιθανόν να το βαφτίσουν με το όνομά αυτού του αγίου ή μπορεί να επιλέξουν να βαφτίσουν το

ΛΕΝΑ ΜΑΛΑΝΔΡΑΚΗ Κισσάμου 138, Χανιά • Τηλ.: 28214 01749 • Κιν.: 6932 334 088 Το Πολύχρωμο E-mail: lenamalandraki@hotmail.com •

ΒΑΠΤΙΣΗ ΗΘΗ & ΕΘΙΜΑ

παιδί τους σε μία εκκλησία ή μοναστήρι με το όνομα του Aγίου στον οποίο έχουν τάξει το παιδί τους. Άλλοι πάλι μετά τη βάφτιση εις ένδειξη ευχαριστίας αφήνουν στην εκκλησία του Αγίου τη βαφτιστική λαμπάδα ή προσφέρουν κάποιο τάμα. Η λαμπάδα Η αναμμένη λαμπάδα συμβολίζει ότι το νεοφώτιστο πρέπει να βλέπει τα καλά έργα και να δοξάζει το θεό. Τα βαφτιστικά ρούχα Τα βαφτιστικά ρουχαλάκια σύμφωνα με την παράδοση και τις επιταγές της εκκλησίας (τα εσωτερικά θα πρέπει να είναι λευκά) καθώς το λευκό χρώμα είναι το σύμβολο της αγνότητας, της καθαρότητας αλλά και του φωτός που συμβολίζει το αληθινό φως του Χριστού και τη νεοφώτιστη ψυχή του βαπτιζόμενου μωρού. Γι αυτό και τα βαφτιστικά ρουχαλάκια ονομάζονται και «φωτίκια». Ο σταυρός του νονού Ο σταυρός που δωρίζει ο νονός είναι κατά κανόνα χρυσός (ή από λευκόχρυσο) και είναι το πιο πολύτιμο κόσμημα του παιδιού το οποίο θα το προστατεύει και θα το συντροφεύει δια βίου καθώς αποτελεί το σύμβολο της πίστης του. Τα πρώτα παπουτσάκια Οι γονείς πηγαίνουν το μωρό στην εκκλησία την ημέρα της βάφτισης χωρίς παπουτσάκια αφού τα πρώτα παπουτσάκια που θα φορέσει είναι εκείνα που έχει πάρει ο νονός ή η νονά. Παράλληλα, ένα ζευγάρι παπούτσια και η πασχαλινή λαμπάδα είναι το καθιερωμένο δώρο του νονού / α προς το βαφτιστήρι κάθε Πάσχα.

Τα μαρτυρικά Πρέπει να είναι Σταυρός ή η εικόνα της Παναγίας. Τίποτα άλλο. Πάντα άξιος /α Η ευχή «πάντα άξιος ή άξια» είναι αυτή που δίνουν οι καλεσμένοι όταν έρχεται η ώρα να χαιρετήσουν και να συγχαρούν τους νονούς καθώς θεωρείται ιδιαίτερα τιμητικό για κάποιον να βαφτίσει ένα παιδί. Κάποιοι μάλιστα θεωρούν ότι η βάφτιση ενός παιδιού χαρίζει τύχη στο πρόσωπο που βαφτίζει. 72 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η μπομπονιέρα και τα γλυκά Μαζί με τις μπομπονιέρες συνήθως προσφέρεται και γλυκό στους καλεσμένους που αποτελεί σύμβολο της γλυκιάς ζωής που εύχονται όλοι για το μωρό. Σε πολλά μέρη της Ελλάδος προσφέρουν παραδοσιακά γλυκά του κουταλιού, αμυγδαλωτά ή γλυκά με μέλι όπως το παστέλι ενώ στην Κρήτη τα ξηροτήγανα. C

Το νερό στη γλάστρα Το νερό από το πρώτο μπάνιο του βρέφους μετά τη βάφτιση πρέπει να το πετάξουν οι γονείς είτε στη θάλασσα είτε στο χώμα. Με το νερό αυτό μπορούν για παράδειγμα να ποτίσουν τις γλάστρες με τα λουλούδια.

Στα κύματα Τα βαφτιστικά ρουχαλάκια που είναι βρεγμένα με το λάδι, το αγιασμένο νερό της κολυμπήθρας και το Άγιο Μύρο, ιδανικά θα πρέπει να ξεπλυθούν με θαλασσινό νερό και πιο συγκεκριμένα στα 40 κύματα που θα ξεπλύνουν και θα πάρουν μακριά κάθε βάσανο ή κακοτυχία που προέρχεται πριν από την «φώτιση» ζωή του μωρού. Αν δεν υπάρχει κοντά θάλασσα μπορεί να επιλεγεί το ποτάμι έτσι ώστε το νερό που θα χρησιμοποιηθεί για το πλύσιμο να μην χυθεί σε ακάθαρτο τόπο. Οι τρεις Κυριακές μετά τη βάφτιση Μετά τη βάφτιση για τρεις συνεχόμενες Κυριακές ο νονός/α πρέπει να πηγαίνει στην εκκλησία το παιδί για να κοινωνήσει. Μαζί κάθε φορά πρέπει να φέρουν και την λαμπάδα την οποία ανάβουν μέσα στην εκκλησία. Την τρίτη Κυριακή θα πρέπει να αφήσουν την λαμπάδα στην εκκλησία. Αυτό αποτελεί ένδειξη των θρησκευτικών καθηκόντων του πνευματικού ανάδοχου, ο οποίος μεταξύ άλλων αναλαμβάνει την θρησκευτική κατήχηση και την χριστιανική ανατροφή του παιδιού. Τα σταυρώματα Συνήθως την τρίτη Κυριακή μετά την βάπτιση ο νονός/α πηγαίνει στο σπίτι του νεοφώτιστου για να λύσει τα σταυρώματα. Την κορδέλα που έχει δέσει ο ιερέας κατά την διάρκεια του μυστηρίου. Ο ανάδοχος λύνει την κορδέλα, ή μυρόπανο δίνει τις ευχές του, στο φιλιότσο / α του και του δίνει ως δώρο ένα χρηματικό ποσό. 

CMY

19 Nοεμβρίου: Παγκόσμια Ημέρα ενάντια στην Κακοποίηση των Παιδιών

Μαρκουλάκη Ειρήνη Ψυχολόγος Τηλ: 2821073000 Κέντρο Αμεσης Κοινωνικής Επέμβασης Κρήτης kriti@hamogelo.gr

ε αφορμή την 19η Νοεμβρίου Παγκόσμια Ημέρα ενάντια στην Κακοποίηση των Παιδιών, «Το Χαμόγελο του Παιδιού» υλοποίησε από την 1η Νοεμβρίου έως και την 19η Νοεμβρίου 2016, σε εθνικό επίπεδο εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών ενάντια στα φαινόμενα Βίας κατά των Παιδιών. Οι μορφές της κακοποίησης είναι οι εξής: - Σωματική κακοποίηση: όταν ασκείται στο παιδί σωματική βία (κλωτσιές, μπουνιές, γρατσουνιές, πρόκληση ασφυξίας, τράβηγμα μαλλιών, τσιμπήματα κλπ) - Λεκτική κακοποίηση: όταν το παιδί προσβάλλεται λεκτικά (βρισιές, γίνεται δέκτης ρατσιστικών και υποτιμητικών σχολίων) - Συναισθηματική/Ψυχολογική κακοποίηση: Το παιδί συνήθως περιθωριοποιείται και απομονώνεται, του ασκείται ψυχολογική βία και εκβιασμός. - Σεξουαλική κακοποίηση: όταν το παιδί συμμετέχει σε σεξουαλική δραστηριότητα που δεν κατανοεί πλήρως, δεν είναι βιολογικά αναπτυγμένο να την δεχτεί και δεν έχει δώσει τη συγκατάθεση του

74 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Τι είναι όμως η Σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών; Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, Σεξουαλική κακοποίηση έχει οριστεί ως η συμμετοχή του

παιδιού σε σεξουαλική δραστηριότητα, την οποία δεν κατανοεί πλήρως, δεν είναι σε θέση να δώσει την συγκατάθεση ή για την οποία το παιδί δεν είναι αναπτυξιακά διατεθειμένο ή αλλιώς παραβιάζει τους νόμους ή τα κοινωνικά ταμπού της κοινωνίας. Τα παιδιά μπορεί να υποστούν σεξουαλική κακοποίηση τόσο από ενήλικες όσο και από άλλα παιδιά που είναι – λόγω της ηλικίας τους ή του σταδίου ανάπτυξης τους- σε θέση ευθύνης, εμπιστοσύνης ή εξουσίας πάνω στο θύμα. (ΠΟΥ, 2006) Ο Οργανισμός International Center for Missing and Exploited Children έχει ανακοινώσει ότι: • 2 εκατομμύρια παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με τη σεξουαλική κακοποίηση σε παγκόσμιο επίπεδο κάθε χρόνο • 1 στα 10 παιδιά κάτω από την ηλικία των 18 ετών θα κακοποιηθεί σεξουαλικά αυτό το χρόνο • Τουλάχιστον 1 στα 5 κορίτσια και 1 στα 10 αγόρια πέφτουν θύματα σεξουαλικής κακοποίησης πριν την ηλικία των 18, αλλά μόνο 1 στα 3 περιστατικά καταγγέλλεται Σημαντικό θα ήταν να σταθεί κάποιος στο τελευταίο δεδομένο. Από τα 3 παιδιά μόνο 1 παιδί θα ζητήσει βοήθεια και θα το αποκαλύψει στους γονείς του. Οι λόγοι εικάζεται ότι είναι πολλοί.

19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

Γενικότερα η κακοποίηση των παιδιών είναι ένα φαινόμενο που καλύπτεται από έντονη μυστικότητα. Πολλοί μελετητές παρομοιάζουν τη γνώση για την κακοποίηση των παιδιών με ένα παγόβουνο. Όπως στο παγόβουνο φαίνεται μόνο η κορυφή και το υπόλοιπο και μεγαλύτερο μέρος του βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, έτσι και στην κακοποίηση είναι γνωστό μόνο ένα μέρος ενώ το υπόλοιπο (και μεγαλύτερο) καλύπτεται από μυστικότητα.

τέτοιο;», «με ποια αφορμή θα ξεκινήσω μια τόσο σοβαρή κουβέντα;».

Αφενός πολλά παιδιά δεν αντιλαμβάνονται αυτό που τους συμβαίνει καθώς το άτομο που τα κακοποιεί είναι συχνά ένα άτομο που τα παιδιά εμπιστεύονται, αγαπάνε και ανήκει στο στενό οικογενειακό ή ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον τους. Και έτσι ενώ πολλά παιδιά μεγαλώνουν με τη συμβουλή «μην μιλάς σε ξένους», «μην προσεγγίζεις άγνωστα άτομα», στην πραγματικότητα ο κίνδυνος έχει πρόσωπο γνωστό στα παιδιά, και πολλές φορές αγαπημένο.

Μερικές προτάσεις για να ξεκινήσετε την κουβέντα: • Εκμεταλλευτείτε τις στιγμές. Βασιστείτε στη φυσική και αναμενόμενη περιέργεια των παιδιών. «Από πού έρχονται τα παιδιά;», «Τι σημαίνει σεξ;». Δώστε τις πληροφορίες / απαντήσεις ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού.

Με βάση τα παραπάνω προτείνουμε οι γονείς να μιλάνε πάντα στα παιδιά για «μυστικά αγγίγματα» και όχι για «κακά αγγίγματα» καθώς το άτομο που μπορεί να τα αγγίξει μπορεί να μην αξιολογηθεί από τα παιδιά ως κακό. Επίσης σημαντικό θα είναι οι γονείς να μην εστιάζουν σε έναν «κακό άγνωστο» αλλά σε ένα οποιοδήποτε «άτομο που μπορεί να το βλάψει». Στη συνέχεια θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην έννοια του μυστικού. Πολλά παιδιά από φόβο, ενοχή αλλά και αισθήματα συμπάθειας προς το άτομο που τα κακοποιεί κρατούν μυστικό αυτό που τους συμβαίνει. Πολλές φορές τους το ζητάει και το ίδιο το άτομο που τα κακοποιεί. Βασική συμβουλή είναι ότι τα παιδιά θα πρέπει να ξέρουν ότι δεν υπάρχει κανένα μυστικό από την μαμά, τον μπαμπά ή την δασκάλα / τον δάσκαλο τους και κυρίως μυστικά που τα μπερδεύουν, τα κάνουν να αισθάνονται «βρώμικα» ή να φοβούνται. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, η σχέση ασφάλειας και εμπιστοσύνης μεταξύ παιδιού και γονέα αλλά και οι κανόνες ότι δεν κρατάμε τίποτε μυστικό από την μαμά, τον μπαμπά ή την δασκάλα είναι σημαντικοί δείκτες για την προστασία των παιδιών. Ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση είναι να απαντώνται οι ερωτήσεις ενός παιδιού αμέσως μόλις εκφράζονται, με απαντήσεις απλές και κατανοητές για την ηλικία του. Επίσης αυτές οι ερωτήσεις να γίνουν αφορμή για μια γενικότερη συζήτηση γύρω από το θέμα. Με λίγα λόγια, αναφερόμαστε σε αυτό που ονομάζεται σεξουαλική διαπαιδαγώγηση.

76 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Πώς να μιλήσω στα παιδιά μου; Καθώς το θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών είναι ένα θέμα που δυσκολεύει αλλά και φοβίζει ιδιαίτερα τους γονείς, πολλές φορές εκφράζουν την ερώτηση «πως θα μιλήσω στο παιδί μου για κάτι τόσο σοβαρό;», «μήπως το φοβίζω αν του μιλήσω για κάτι

Καταρχάς θα πρέπει και ο ίδιος ο γονέας να νιώθει άνετα με την σεξουαλικότητά του και να έχει συγκεντρώσει σημαντικό αριθμό πληροφοριών για το θέμα. Μια βοηθητική κίνηση θα ήταν να συμβουλευτεί κάποιον ειδικό από την «Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056».

• Παίξτε το παιχνίδι «τι θα έκανες αν....». Για παράδειγμα «τι θα έκανες αν κάποια στιγμή στο super market δεν με έβλεπες κοντά σου;» ή «τι θα έκανες αν κάποιος σου ζητούσε να μου κρατήσεις μυστικό ότι σου έδωσε γλειφιτζούρι;» και ενθαρρύνετε το παιδί προς την σωστή απάντηση. • Διαβάστε παραμύθια στα παιδιά σας. Η Χιονάτη, η Κοκκινοσκουφίτσα, ο Χάνσελ και η Γκρέτελ είχαν βρεθεί σε πολύ δύσκολη θέση. Συζητήστε μαζί τους για τις λύσεις, για τους ήρωες / τις ηρωίδες και ρωτήστε τα παιδιά τι θα συμβούλευαν αυτά τους ήρωες / τις ηρωίδες για το τι να κάνουν. Μέσα από αυτές τις διαδικασίες τα παιδιά μπορεί να σας πουν για θέματα και καταστάσεις που τα απασχολούν. Μια συμβουλή που συχνά δίνουν οι γονείς στα παιδιά είναι: «Δεν θα αφήσεις ποτέ κανέναν να σε αγγίξει». «Και αν με αγγίξει ο γιατρός είναι κακό;», «και αν με κάνει μπάνιο ο μπαμπάς επειδή η μαμά λείπει ταξίδι είναι κακό;» απαντάνε ή ρωτάνε ή σχολιάζουν τα παιδιά. Είναι σημαντικό να μιλήσουν οι γονείς στα παιδιά για την έννοια των διαφορετικών αγγιγμάτων. Ποια η διαφορά ανάμεσα σε ένα ασφαλές και ένα μη ασφαλές άγγιγμα; • Ένα ασφαλές άγγιγμα είναι ένα άγγιγμα που το παιδί το αντιλαμβάνεται ως ζεστό, γεμάτο φροντίδα και ζεστασιά συνοδεύεται από την ανάγκη του παιδιού για φροντίδα. Όλοι οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη από τέτοια αγγίγματα. • Ένα μη ασφαλές άγγιγμα μπορεί να είναι ένα άγγιγμα που κάνει το παιδί να αισθάνεται άσχημα, που του προκαλεί πόνο ή που φαίνεται ότι αυτός / αυτή που αγγίζει αγνοεί τα συναισθήματα του παιδιού. Επίσης ένα μη ασφαλές άγγιγμα μπορεί να είναι ένα άγγιγμα οπού αυτός / αυτή που αγγίζει ζητάει από το παιδί να το κρατήσει μυστικό. Ένα άγγιγμα που μπερδεύει είναι ένα άγγιγμα που κάνει το παιδί να αισθάνεται άβολα, αμήχανα, σύγχυση, ή δεν είναι ακριβώς σίγουρο για το τι συμβαίνει. Επίσης η πρόθεση του ατόμου που αγγίζει είναι ασαφής ή δεν έχει εξηγηθεί στο παιδί.

19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

Βασική όμως παράμετρος εδώ για τη φύση του αγγίγματος δεν είναι οι προθέσεις του ατόμου που αγγίζει αλλά το πώς το αντιλαμβάνεται το παιδί. Δηλαδή μπορεί το άτομο που αγγίζει να θέλει να περάσει μήνυμα φροντίδας αλλά το παιδί να το εκλάβει διαφορετικά. Απλές συμβουλές για τους γονείς Ως γονέας είστε το πιο σημαντικό πρόσωπο στη ζωή του παιδιού σας με βασικό ζητούμενο και ανησυχία την ασφάλειά του. Ωστόσο δεν μπορείτε να είστε συνεχώς δίπλα του. Και αφού δεν μπορείτε να είστε δίπλα του πάντα με φυσική παρουσία, μπορείτε να είστε μέσα από τις συμβουλές σας. Άλλωστε ο ρόλος του «καλού γονέα» είναι να βοηθήσει το παιδί του όταν ενηλικιωθεί να φύγει από την ασφάλεια του γονέα και να μπορεί να σταθεί μόνο του με ασφάλεια στον κόσμο. Ένα βασικό κομμάτι για την προστασία των παιδιών είναι να δομήσουν μια προσωπικότητα με ισχυρή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν πόσο σημαντικά είναι για εσάς. Να είστε πάντα διαθέσιμοι για συζητήσετε. Χτίστε μια σχέση ασφάλειας, εμπιστοσύνης και ειλικρίνειας. Σημαντικό είναι επίσης να πιστεύετε το παιδί σας σε ότι σας λέει. Επίσης παράλληλα να θυμάστε : • Θέστε βασικούς οικογενειακούς κανόνες (πχ δεν δίνουμε προσωπικές πληροφορίες σε άγνωστα άτομα) • Μάθετε στο παιδί να χρησιμοποιεί τα ακριβή ονόματα για τα γεννητικά του όργανα και τα απόκρυφα μέρη του και αποφύγετε να χρησιμοποιείτε υποκοριστικά και ονόματα με κωδικούς. Με αυτό τον τρόπο ενοχοποιούνται οι συγκεκριμένες περιοχές και ενθαρρύνεται η μυστικότητα. • Τα παιδιά πρέπει να ξέρουν ότι έχουν δικαίωμα να έχουν προσωπικό χώρο και να αποφασίζουν ποιος και πότε μπορεί να μπει • Ενθαρρύνετε τα παιδιά να εκφράζουν τα συναισθήματα τους και να ξέρουν ότι έχουν το δικαίωμα να πουν ΟΧΙ αν

κάτι / κάποιος / κάποια τα κάνει να αισθάνονται άβολα • Να υπενθυμίζετε στα παιδιά ότι δεν είναι ασφαλές να κρατάνε μυστικά, ιδίως όταν αυτά παραβιάζουν τους βασικούς οικογενειακούς κανόνες • Κάντε μια λίστα μαζί με το παιδί, αναφορικά με το ποια άτομα εμπιστεύεται και μπορεί να ζητήσει βοήθεια • Καλέστε με το παιδί την «Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056». Ίσως στο μέλλον χρειαστεί να ζητήσουν βοήθεια οπότε θα ξέρουν από πού και πώς να την ζητήσουν • Να υπενθυμίζετε στο παιδί ότι υπάρχουν άνθρωποι που μπορεί να μας πληγώσουν ή να μας πονέσουν, ωστόσο εκείνα δεν φταίνε σε τίποτα και πρέπει άμεσα να ζητήσουν βοήθεια. • Να θυμάστε ότι η παρατήρηση είναι αυτή που μας επιτρέπει τελικά να βοηθήσουμε ένα παιδί και η φράση κλειδί είναι η «ξαφνική και χωρίς εμφανή αιτία αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού, στη διάθεσή του, στο λεξιλόγιο του, στον τρόπο επικοινωνίας του, στην άποψή του για κάποια άτομα, στην σχολική του παρουσία ή στην σχολική του επίδοση» οφείλει να μας προβληματίσει. «Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056» ή ηλεκτρονικά στην διεύθυνση sos1056@hamogelo.gr, ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας». 

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 77

ARISTON DEFENDER ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

Ναταλί Βαλυράκη, Ψυχολόγος, MSc Σχολικής Ψυχολογίας Ειδικός Θεραπευτικού Παιχνιδιού ΤΟΜΑΤΙS Practitioner Level 1 Πιστοποιημένη Συνεργάτης Αriston Tests Πιστοποιημένη Συνεργάτης Gordon Hellas Λεωφ. Κ. Καραμανλή 160, Χανιά. Τ. 28210-88682 Κ. 6944466522 natalyvalyraki@yahoo.gr

σχολικός εκφοβισμός, γνωστός και με το διεθνή όρο «bullying», είναι η χρήση βίας μεταξύ μαθητών με σκοπό να προκαλέσει στους άλλους πόνο και ψυχική αναστάτωση. Τα τελευταία χρόνια το πρόβλημα της ενδοσχολικής βίας εμφανίζεται στη χώρα μας με αυξανόμενη συχνότητα. Ο σχολικός εκφοβισμός εκφράζεται σωματικά, λεκτικά και ψυχολογικά εκβιαστικά, με σοβαρές επιπτώσεις τόσο στη μαθησιακή διαδικασία όσο και στην εξελικτική, συναισθηματική πορεία θυτών και θυμάτων.

78 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Όλα τα παιδιά μπορεί να παίξουν κατά καιρούς τον πρώτο ή το δεύτερο ρόλο. Ο θύτης μπορεί να γίνει θύμα κάποιων ισχυρότερων. Το θύμα μπορεί με τη σειρά του, να γίνει θύτης μόλις του δοθεί η ευκαιρία στην αντιπαράθεση με κάποιους ασθενέστερους. Το παρόν ψυχομετρικό τεστ εντοπίζει με ακρίβεια την τάση που έχει ένας μαθητής να παίξει τον ένα ή τον άλλο ρόλο. Πιο συγκεκριμένα, οι παράγοντες που εξετάζονται είναι: α) η σωματική κακοποίηση από την πλευρά του θύματος, β) η κακοποίηση από την πλευρά του θύτη, γ) η λεκτική

βία από την πλευρά του θύματος, δ) η λεκτική βία από την πλευρά του θύτη, ε) ο ψυχολογικός εκβιασμός από την πλευρά του θύματος, στ) ο ψυχολογικός εκβιασμός από την πλευρά του θύτη, και ζ) εκτίμηση της αξίας του εκφοβισμού από την πλευρά του ανεξάρτητου κριτή. Τα παιδιά που γίνονται θύματα σχολικού εκφοβισμού αρχικά νοιώθουν φόβο, απόγνωση και παρουσιάζουν τάσεις φυγής. Αισθάνονται ότι απειλούνται, τρομάζουν, αρνούνται να πάνε στο σχολείο και παρουσιάζουν συμπτώματα σχολικής φοβίας. Μπορεί, επίσης, να γίνουν επιθετικά και νευρικά, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου τα ίδια τα παιδιά-θύματα μπορούν να γίνουν θύτες σε άλλα παιδιά ή στα αδέρφια τους στο σπίτι. Από την άλλη μεριά, οι γονείς συνήθως δεν αντιλαμβάνονται το πρόβλημα και δηλώνουν άγνοια. Αυτό συμβαίνει γιατί τα θύματα δεν εξομολογούνται το γεγονός του εκφοβισμού.

Ολιγομελή τμήματα • Νέος ανακαινισμένος χώρος • Άρτια εκπαιδευμένοι καθηγητές • Μηνιαίος έλεγχος επίδοσης μαθητών • Βοηθητικό τμήμα για αδύναμους μαθητές • Έξτρα εξάσκηση της γλώσσας σε ηλεκτρονικό υπολογιστή με το πρόγραμμα BELT Study System • Ειδικά τμήματα για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες • Τμήματα Pre-Juniors για παιδιά 5-7 ετών • Ελάχιστος χρόνος μελέτης στο σπίτι • Σχολή Γονέων • Μικρότερη διάρκεια σπουδών • Μέθοδος ΤΟΜΑΤΙS (www.tomatis.com) για την ενσωμάτωση της ξένης γλώσσας

ΚΕΝΤΡΑ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΑΓΓΛΙΚΑ ΓΑΛΛΙΚΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΡΩΣΙΚΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ

Ναταλί Βαλυράκη

Ψυχολόγος ΜSc Σχολικής Ψυχολογίας α) Λεωφ. Σούδας 160, Καμίνι, Χανιά Τηλ.: 28210-88682 β) Οδός Προκοκεφάλα, Παζινός Ακρωτηρίου Τηλ.: 28210-63939

ARISTON DEFENDER ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

Ο θύτης είναι ένα παιδί που είτε έχει δεχτεί και το ίδιο από το περιβάλλον του βία είτε είναι πολύ οργισμένο, συνήθως απέναντι σε μέλη της οικογένειάς του, όπου φυσικά δεν μπορεί να εκφράσει με τον ίδιο τρόπο και στην ίδια ένταση το θυμό του. Βασικά χαρακτηριστικά των θυτών είναι τα εξής: θυμώνουν εύκολα, δυσκολεύονται να δεχτούν τη ματαίωση των επιθυμιών τους, εύκολα νοιώθουν ότι οι άλλοι είναι απειλητικοί προς τα ίδια και σε κάθε περίπτωση καταφεύγουν στη βία ή στον εκφοβισμό για να επιλύουν διαφορές, είναι ενεργητικά, επιθετικά και υπερδραστήρια, είναι επιρρεπή σε παραβίαση κανόνων και σε αντικοινωνικές συμπεριφορές, είναι ικανά να ξεφύγουν από δύσκολες καταστάσεις χρησιμοποιώντας δόλο και δεν έχουν ηθικούς ενδοιασμούς ή τύψεις.

80 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Εντοπίζοντας τον κίνδυνο που ελλοχεύει, προλαμβάνονται τα φαινόμενα βίας, μελετώνται οι ψυχικοί παράγοντες που ευνοούν τέτοιου είδους συμπεριφορές και τα ευρήματα αξιοποιούνται προς όφελος του ατόμου και της κοινωνίας, είναι ιδιαίτερα σημαντική η πρόληψη τέτοιων φαινομένων στη σχολική κοινότητα καθώς το

σχολείο οφείλει να λειτουργεί ως έδαφος συναισθηματικής ασφάλειας των μαθητών και προαγωγής της μάθησης και της παιδείας. Η μεθοδολογία μας βασίζεται σε εδραιωμένα ψυχομετρικά μοντέλα, στη διεθνή βιβλιογραφία και στα αποτελέσματα πρόσφατων ερευνών. 

ΕΦΗΒΙΚΑ | ΠΑΙΔΙΚΑ | ΜΩΡΟΥΔΙΑΚΑ | ΒΑΠΤΙΣΤΙΚΑ Σε όλα τα μεγέθη από 0 μέχρι 16 χρονών

ΤΖΑΝΑΚΑΚΗ 21, ΧΑΝΙΑ | TΗΛ.: 28210 20244 Ε-mail: marenchania@gmail.com

Παιδότοπος «Το Όνειρο»: Ένας ονειρεμένος χώρος για τα παιδιά και τους γονείς. Δέσποινα Βαρδάκη Ιδιοκτήτρια παιδότοπου «Το Όνειρο» Συνέντευξη: Σοφία Κουτσογιαννάκη >>

εν υπάρχουν καλά και κακά παιδιά. Τα παιδιά είναι ο καθρέπτης των μεγάλων…» Η φράση αυτή είναι μία από τις πολλές που κοσμούν τον χώρο του παιδότοπου «Το Όνειρο» στα Χανιά. Με γνώμονα την αγάπη για τα παιδιά και τον σεβασμό στο παιχνίδι των παιδιών αλλά και στον ελεύθερο χρόνο των γονιών δημιουργήθηκε ο εν λόγω παιδότοπος. Συναντήσαμε την ιδιοκτήτρια της επιχείρησης, Δέσποινα Βαρδάκη η οποία μίλησε στο περιοδικό «Γονείς και Παιδί» για «Το Όνειρο». <<

Κυρία Βαρδάκη πείτε μας πως προέκυψε η ιδέα για τη δημιουργία του παιδότοπου «Το Όνειρο»;

Με ποιο τρόπο μπορεί ένα παιδί να απασχοληθεί στο «Όνειρο»;

«Το 1997 επισκέφθηκα έναν παιδότοπο στην Αθήνα και ούσα μητέρα ήθελα πάντα τα παιδιά μου να ψυχαγωγούνται αλλά ταυτόχρονα μέσα από το παιχνίδι να διαπαιδαγωγούνται. Μέχρι τότε δεν υπήρχε κάποιος ανάλογος χώρος στην πόλη μας. Το όνειρό μου, έγινε πραγματικότητα το 2000, εξού και η ονομασία «Το Όνειρο».

«Αίθουσα δημιουργικής απασχόλησης, ομαδικά παιχνίδια, συναρμολογούμενα παιχνίδια, αναρρίχηση, τραμπολίνο, παιχνίδια εκτόνωσης, ποδόσφαιρο και μία σειρά από άλλες δραστηριότητες στα σπιτάκια του κόσμου ή στην πλατεία του «Ονείρου» είναι μερικά μόνο από τα παιχνίδια παιδαγωγικού χαρακτήρα που διαθέτει ο χώρος μας και στα οποία μπορούν να απασχοληθούν δημιουργικά τα παιδιά ανάλογα με την ηλικία τους.

Τόσο η διαμόρφωση, όσο και η διακόσμηση του χώρου είναι εξολοκλήρου σχεδιασμένη από εμένα. Εγώ είχα τις ιδέες και ο άνδρας μου τις υλοποιούσε. Έτσι λοιπόν εδώ και δεκαέξι χρόνια ο παιδότοπος στεγάζεται σε ιδιόκτητο οίκημα στην οδό Ουέλιγκτον 30 στη Νέα Χώρα Χανίων. Το χειμώνα είμαστε ανοιχτά καθημερινά από τις 10:30 το πρωί έως τη 13:30 το μεσημέρι και από τις 17:30 το απόγευμα έως τις 22:00 το βράδυ ενώ το καλοκαίρι ο παιδότοπος λειτουργεί μόνο τις απογευματινές ώρες. Επιπλέον, διαθέτουμε άνετο και δωρεάν παρκινγκ». 82 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να σας πω ότι ο παιδότοπός μας, έχει αποσπάσει τιμητική διάκριση για την προσφορά μας, στον πολιτισμό ως ο πρώτος παιδότοπος στην Ελλάδα που βραβεύεται από τον Όμιλο για την UNESCO Πειραιώς και Νήσων για το περσυνό παιχνίδι σχετικά με το Μινωικό Πολιτισμό ενώ φέτος διοργανώσαμε ένα δημιουργικό παιχνίδι με θέμα τη θλιμμένη Καρυάτιδα η οποία αφηγείται στα παιδιά την ιστορία της για την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα στη χώρα μας, μέσα από τα παιχνίδια που υπάρχουν στο χώρο μας».

ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΒΑΡΔΑΚΗ

«Πίσω από ένα υπέροχο παιδί κρύβεται πάντα μία μητέρα που νομίζει ότι όλα τα κάνει λάθος». Με ποιο τρόπο μπορούν οι γονείς να περάσουν την ώρα τους στο χώρο του παιδότοπου; «Εκτός από τα παιδιά και οι γονείς μπορούν να περάσουν ευχάριστα την ώρα τους, στο «Όνειρο». Σε ένα αξιοπρεπές και φιλικό περιβάλλον μπορούν να απολαύσουν τον καφέ τους, να διαβάσουν το βιβλίο ή το περιοδικό τους, να συνομιλήσουν με την παρέα τους ή να περιηγηθούν δωρεάν στο διαδίκτυο ενώ τα παιδιά τους παίζουν πάντα υπό την επίβλεψη του προσωπικού μας». Κα. Βαρδάκη όσον αφορά την ασφάλεια των παιδιών μέσα στον παιδότοπο τι μέτρα έχουν ληφθεί; «Κύριο μέλημά μας στο «Όνειρο» είναι η ασφάλεια των παιδιών. Για το λόγο αυτό δημιουργήσαμε ξεχωριστούς χώρους παιχνιδιού, ανάλογα την ηλικία των παιδιών, ώστε να αποφεύγονται ατυχήματα εν ώρα παιχνιδιού, μεταξύ των μεγαλύτερων και των μικρότερων παιδιών. Η επάρκεια του προσωπικού, τόσο σε παιδαγωγικές ικανότητες, όσο και σε αριθμό ατόμων επίσης προασπίζει την ασφάλεια στον παιδότοπο. Από το 2001 ελεγχόμαστε για την υγιεινή, την καθαριότητα και την ασφάλεια των παιχνιδιών από τον Ε.Λ.Ο.Τ.Ε.Ν.1166 και κάθε χρόνο παίρνουμε την κατάλληλη πιστοποίηση. Παράλληλα, για την τήρηση της υγιεινής και καθαριότητας στο χώρο, το φαγητό επιτρέπεται μόνο στο τραπέζι των συνοδών ή στο χώρο του πάρτυ και δεν επιτρέπεται οι γονείς ή οι συνοδοί των παιδιών να φέρνουν από το σπίτι τους φαγητά. Τα παιδιά θα πρέπει να φορούν κάλτσες εν ώρα παιχνιδιού, να μην φορούν κοσμήματα και δεν επιτρέπονται οι τσίχλες. Έτσι, με λίγη καλή προσπάθεια και συνεργασία, μικροί και μεγάλοι χαίρονται την παραμονή τους στο «Όνειρο». Το προσωπικό που στελεχώνει «Το Όνειρο» έχει την κατάλληλη εκπαίδευση για τη φύλαξη των μικρών παιδιών; «Η επιλογή των εργαζόμενων έχει γίνει με γνώμονα την αγάπη του προσωπικού για τα παιδιά και την ανάλογη προϋπηρεσία. Οι κοπέλες που επιβλέπουν τα παιδάκια είναι νηπιαγωγοί, βρεφονηπιοκόμοι και βοηθοί βρεφονηπιοκόμοι. Κυρίως όμως αγαπούν τα παιδιά και απολαμβάνουν το παιχνίδι μαζί τους, αυτό το εισπράττουν τα παιδιά και χαίρονται ακόμα περισσότερο». Εκτός από το παιχνίδι τι άλλες εκδηλώσεις μπορούν να φιλοξενηθούν στο χώρο του παιδότοπου; 84 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

«Εκτός από το δημιουργικό παιχνίδι, στο χώρο μας οι γονείς

μπορούν να πραγματοποιήσουν τη γιορτή αλλά και τα γενέθλια των παιδιών τους σε δύο ειδικά διαμορφωμένες αίθουσες που διαθέτουμε στο «Όνειρο». Στον παιδότοπο πραγματοποιούνται παραστάσεις Καραγκιόζη και Κουκλοθέατρου, επιλεγμένων έργων, ώστε με ευχάριστο τρόπο να περνούν θετικά μηνύματα στα παιδιά. Επίσης, θέλοντας να διδάξουμε τα παιδιά τα αγαθά και τα έθιμα της κάθε εποχής, στήνουμε ένα μικρό εργαστήριο ζαχαροπλαστικής και δημιουργούμε μαζί τους νοστιμιές που στη συνέχεια τα παιδάκια γεύονται και κερνάνε τους γονείς και τους συνοδούς τους. Αγαπάμε τη μουσική για αυτό έχουμε χώρο αφιερωμένο σε αυτή, παιδική ντίσκο, φωτορυθμικά και η διασκέδαση ανεβαίνει στα ύψη». Στην εποχή της κρίσης μία επιχείρηση όπως είναι ο παιδότοπος με ποιο τρόπο αντιστέκεται στα όσα συμβαίνουν; «Στην προσπάθεια μας να μην ρίξουμε την ποιότητα μας στις υπηρεσίες μας και στην υγιεινή του χώρου, θεωρούμε ότι κρατάμε την τιμή της εισόδου στον παιδότοπο προσιτή για όλους. Ωστόσο, για να διευκολύνουμε τους γονείς έχουμε μία κάρτα που την δίνουμε σε όσους το επιθυμούν όπου στις τέσσερις επισκέψεις στο «Όνειρο» η μία είναι δωρεάν. Παράλληλα, στις τρίτεκνες οικογένειες κερνάμε τα παιδιά ότι καταναλώσουν από το κυλικείο μας (δεν υπάρχουν επιπλέον χρεώσεις καθώς συμπεριλαμβάνονται στην τιμή της εισόδου)». Για φέτος τι εκπλήξεις ετοιμάζει «Το Όνειρο» για τους μικρούς και μεγάλους φίλους του; «Κάθε χρόνο διοργανώνουμε παιχνίδια ανάλογα με τις τέσσερις εποχές, τις γιορτές αλλά και την ιστορία της Ελλάδας. Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος θα κόψουμε την βασιλόπιτα μας, η οποία θα έχει τόσα φλουριά όσα και τα χρόνια λειτουργίας του «Ονείρου». Φυσικά κάθε φλουρί θα έχει και το δωράκι του. Ένα μεγάλο πάρτυ με πολλές εκπλήξεις προγραμματίζουμε για τα γενέθλια του «Ονείρου» καθώς και έναν αποκριάτικο χορό που θα ξεφαντώσουν μικροί και μεγάλοι! Όλα όμως θα τα ανακοινώσουμε εν καιρώ. Πάντως, από την πλευρά μας φροντίζουμε να ανανεώνουμε τους χώρους του παιδότοπου ανάλογα με το τι προστάζει η εποχή μας. Εν κατακλείδι, θα ήθελα να πω στις μανούλες πως: Πίσω από ένα υπέροχο παιδί κρύβεται πάντα μία μητέρα που νομίζει ότι όλα τα κάνει λάθος. 

Παιδικό Ανατομικό Παπούτσι Στρ. Τζανακάκη 9 τ. 28210 54495 e-mail: pantelakisxania@gmail.com

Εικαστική Θεραπεία: Όταν η τέχνη θεραπεύει την ψυχή Αναστασία Φίλων Νηπιαγωγός & Art Therapist:

Συνέντευξη: Σοφία Κουτσογιαννάκη >>

Αναστασία Φίλων γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου από νωρίς εκδήλωσε ενδιαφέρον για την παιδαγωγική και τις εκφραστικές τέχνες. Το 1989 πέρασε στο παιδαγωγικό τμήμα νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου και αποφοίτησε το 1994. Παράλληλα ακολούθησε το ενδιαφέρον της για την ψυχοθεραπεία και τις τέχνες παίρνοντας μέρος σε εκπαιδευτικά προγράμματα σχετικού ενδιαφέροντος, όπως θεατρικό παιχνίδι, εικαστικά, μουσική , χορός και ψυχόδραμα. Το 1996 ξεκίνησε τις σπουδές της στο Κέντρο Τέχνης και Ψυχοθεραπείας στην Αθήνα, παρακολουθώντας το πλήρες εκπαιδευτικό πρόγραμμα διάρκειας 5 ετών από όπου και αποφοίτησε ως θεραπεύτρια μέσω τέχνης (Art Therapist), αναγνωρισμένη από την Ε.Α.P. Ως σήμερα, έχει εργαστεί σε ιδρύματα αναπήρων, ξενώνες ψυχωσικών ασθενών σε αποκατάσταση, νηπιαγωγεία και στο Δρομοκαϊτειο νοσοκομείο στο Κέντρο Ημέρας όπου ολοκλήρωσε την διπλωματική της εργασία. Είναι παντρεμένη και μητέρα της Ερωφίλης και του Μίνωα. Από το 2007 ζει και εργάζεται στα Χανιά ως νηπιαγωγός και αrt therapist. <<

Η τέχνη θεραπεύει. Έτσι χρησιμοποιείται όχι μόνο ως μέσο επικοινωνίας αλλά και για θεραπευτικούς λόγους. Η Εικαστική Θεραπεία (Art Therapy) αποτελεί μία μορφή θεραπευτικής προσέγγισης, που χρησιμοποιεί ως κύριο μέσο τα εικαστικά υλικά. Ξεκίνησε στην Αμερική και στην Μεγάλη Βρετανία μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο όπου από πολύ νωρίς αναγνωρίστηκε από το Εθνικό σύστημα υγείας, ενώ στην Ελλάδα άρχισε να εφαρμόζεται τη δεκαετία του 1980. Η Νηπιαγωγός και Εικαστική Θεραπεύτρια, Αναστασία Φίλων εξηγεί σε ποιους απευθύνεται η εικαστική θεραπεία και ποια είναι τα οφέλη της. Κυρία Φίλων σε ποιους απευθύνεται η Eικαστική Θεραπεία (art therapy); «Απευθύνεται σε όλους ανεξάρτητα από το εάν κάποιος έχει κάποια διάγνωση, ανεξάρτητα από την ηλικία του όπως κι από το εάν μπορεί να χρησιμοποιήσει το λόγο ή όχι. Οι θεραπευτικοί στόχοι - σκοποί, μέσα και τεχνικές ποικίλουν κάθε φορά και προσαρμόζονται στις ανάγκες και τις επιθυμίες των θεραπευόμενων. Είναι κατάλληλη και για ατομικές συνεδρίες αλλά και για ομαδική θεραπεία». 86 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Τι είναι η Εικαστική θεραπεία; «Η Εικαστική Θεραπεία (Art Therapy) είναι ψυχοθεραπευτική προσέγγιση. Οι στόχοι και σκοποί κατά την διάρκεια της διαδικασίας, ποικίλουν, ανάλογα με την ανάγκη και το αίτημα του ενδιαφερόμενου. Τα εικαστικά υλικά όπως και οι τεχνικές χρησιμοποιούνται μέσα σε πλαίσιο ασφαλές και εχέμυθο, ώστε να υπάρχει το καλύτερο θεμιτό αποτέλεσμα». Τι γίνεται σε μία συνεδρία Εικαστικής Θεραπείας; «Η συνεδρία όπως και η ομαδική διαδικασία, διέπεται από ό,τι ισχύει για κάθε θεραπευτική διαδικασία. Ισχύει το θεραπευτικό συμβόλαιο και τηρείται η εχεμύθεια. Π.χ τα έργα των συμμετεχόντων παραμένουν στην διάθεσή τους και δεν εκτίθενται. Η ατομική συνεδρία διαρκεί μία έως μιάμιση ώρα και η ομάδα δύο έως τρεις ώρες. Οι θεραπευόμενοι συζητούν - αν αυτό είναι επιθυμητό- και στην συνέχεια περνούν στο εικαστικό μέρος, όπου γίνεται και η επεξεργασία του έργου. Εικαστικό υλικό θεωρείται ό,τι αφήνει ίχνος. Ως εκ τούτου, χρησιμοποιούνται εκτός από τα παραδοσιακά υλικά, ανάλογα την περίπτωση, - υλικά όπως ο αφρός, τα όσπρια, τα χρώματα ζαχαροπλαστικής και άλλα.

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΦΙΛΩΝ

δίδεται από το Κέντρο Τέχνης και Ψυχοθεραπείας στην Αθήνα, όπου εκπαιδεύτηκα. Το πρόγραμμα είναι τετραετές και πληροί τα απαραίτητα κριτήρια. Στα Χανιά γίνονται συχνά εργαστήρια (workshops) όπου οι ενδιαφερόμενοι αποκτούν κάποια βιωματική γνώση όσον αφορά το αντικείμενο και ευαισθητοποίηση αναφορικά με αυτό». Ποια είναι η σχέση της Εικαστικής Θεραπείας με την ζωγραφική; «Η θεραπεία μέσω τέχνης χρησιμοποιεί στοιχεία της ζωγραφικής ως μέσον. Δεν είναι ζωγραφική και δεν χρειάζεται κάποιος να έχει «ταλέντο» ή να έχει οποιαδήποτε εικαστική εκπαίδευση για να πάρει μέρος. Το αντίθετό είναι θεμιτό».

έργα με πηλό σε συνεδρία art therapy Στη συνέχεια ο δημιουργός επεξεργάζεται με τη βοήθεια του θεραπευτή το έργο του. Ο θεραπευτής οδηγεί το θεραπευόμενο και δεν εξηγεί: κανείς δεν ξέρει καλύτερα από τον δημιουργό. Γιατί κανείς να επιλέξει την Εικαστική Θεραπεία; «Στην Εικαστική Θεραπεία: - Δεν υπάρχει σωστό και λάθος. - Η διαδικασία αντικατοπτρίζει κατευθείαν ασυνείδητες πλευρές μας (η εικόνα φέρνει στην επιφάνεια προ-λεκτικές πληροφορίες). - Τα έργα παραμένουν στο χρόνο ως μάρτυρες της θεραπευτικής πορείας. (μπορούν να αξιοποιηθούν και στο μέλλον από τον δημιουργό τους). - Σε αντίθεση με το λόγο χρησιμοποιείται η εκφραστική ικανότητα των συμμετεχόντων με βιωματικό τρόπο. Έτσι οι επιγνώσεις ξεκινούν από τα έργα και τον συμβολικό εαυτό του δημιουργού και αποτελούν αυθεντικό κομμάτι του, στο εδώ και τώρα».

«Απευθύνεται σε όλους τους πληθυσμούς, με κάποια διάγνωση ή όχι και σε όλες τις ηλικίες, ανεξάρτητα από το αν οι θεραπευόμενοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν τον λόγο ή όχι.» Κυρία Φίλων, εσείς πως αποκτήσατε την ιδιότητα της Εικαστικής Θεραπεύτριας; Πού μπορεί κανείς να απευθυνθεί αν θελήσει να εκπαιδευτεί στην Εικαστική Θεραπεία; 88 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

«Η μόνη πιστοποιημένη εκπαίδευση από την E.AP (European Association for Psychotherapy) στην Ελλάδα

CMY

εικόνα σώματος σε συνεδρία art therapy Ποια είναι η σχέση της Εικαστικής Θεραπείας με τις άλλες μορφές θεραπείας; «Η Εικαστική Θεραπεία λειτουργεί αυτόνομα αλλά και σε συνδυασμό με άλλες μορφές θεραπείας όπου αυτό κριθεί απαραίτητο. Στην Ελλάδα οι Εικαστικοί Θεραπευτές συνεργάζονται με άλλους ειδικούς και θεραπευτές, ως μέλη διεπιστημονικών ομάδων σε Ψυχιατρικά Νοσοκομεία, Νοσοκομεία Ημέρας, Κέντρα Ψυχικής Υγείας, Ξενώνες Ψυχιατρικών Νοσοκομείων, Ιατροπαιδαγωγικούς Σταθμούς, Σχολεία κλπ)».  Οι εικόνες έχουν χρησιμοποιηθεί μετά την έγγραφη συγκατάθεση των δημιουργών τους και με την διατήρηση της ανωνυμίας.

ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΜΕ ΠΝΕΥΜΑ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΣΕ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΑΚΟ ΣΤΑΘΜΟ

βρεφονηπιακός σταθμός ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΓΩΓΗ ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ (ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ) είναι μια επιχείρηση σύγχρονης μορφής βασισμένη στο μοντέλο των συνεταιρισμών που εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βασιζόμαστε στις αρχές της ισότητας και της συνεργασίας μέσα από τις νόμιμες αρχαιρεσίες που λαμβάνουν χώρα στις ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ. Κίνητρο μας είναι να εξυπηρετήσουμε τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας και τα μέλη της σύγχρονης αγωγής να γίνουν εργαζόμενοι ανοίγοντας νέες θέσεις εργασίας με προτεραιότητα την αξιοπρεπή μας διαβίωση και όχι το κέρδος. Για να δημιουργηθεί αυτή η μορφή επιχείρησης στηριχθήκαμε σε πολλούς ανθρώπους κι ειδικούς επί των συνεταιριστικών εγχειρημάτων καθώς επίσης και στους γονείς της τοπικής κοινωνίας και την εθελοντική εργασία. Είμαστε ένας μικρός οικογενειακός βρεφονηπιακός σταθμός που σκοπός και καθημερινό μας έργο είναι η διαπαιδαγώγηση των νηπίων, η πολύπλευρη νοητική, συναισθηματική, κοινωνική και ψυχοσωματική τους ανάπτυξη μέσα από την βιωματική προσέγγιση.

Στόχος μας είναι η συνεχής αναβάθμιση των υπηρεσιών μας και επιμόρφωση των εργαζομένων. Βάση των αρχών μας τα παιδιά μαθαίνουν την αλληλεγγύη μέσα από τις δράσεις μας που πραγματοποιούνται σε συνεργασία με κοινωνικούς φορείς και φιλανθρωπικά ιδρύματα της πόλης μας και σε συνεργασία με άλλες κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις. Μέχρι σήμερα έχουμε καταφέρει να πραγματοποιήσουμε ένα μεγάλο μέρος των στόχων μας. Αφενός η ΣΥΧΡΟΝΗ ΑΓΩΓΗ ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ.. αναδεικνύει ότι υπάρχουν διέξοδοι παραγωγής και προσφοράς υπηρεσιών στην κοινωνία μέσα στην κρίση, πέρα των δρόμων του ξεπουλήματος και της ιδιωτικοποίησης. Αφετέρου γίνεται φανερή η πραγμάτωση της φυσικής μετάβασης των νηπίων από το οικογενειακό περιβάλλον στο σχολικό.  ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΓΩΓΗ ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ. Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΜΑΡΙΑ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ

ωράριο λειτουργίας: 07:00 - 17:00 λειτουργεί όλο το χρόνο

ολιγοµελή τµήµατα βρεφικό - παιδικό - προνήπιο

Ελευθερίου Βενιζέλου 128 , Χανιά Tηλ.: 28120 52722 synhroniagogi@gmail.com

Η έννοια της θεραπείας στην εικαστική θεραπεία

Αναστασία Φίλων, Νηπιαγωγός, Εικαστική Θεραπεύτρια Τ. 28210-00000 Κ. 6948458016 anastasiaphilon@gmail.com

την εικαστική θεραπεία, οι όροι και οι τίτλοι του τί συμβαίνει σε μια συνεδρία, αποτελούν συχνά «μήλον της έριδος» και οδηγούν σε διαμάχες, συχνά μακριά από την θεραπευτική διαδικασία. Οι ενδιαφερόμενοι σπαταλούν πολύ ενέργεια για να τοποθετήσουν σε λογικά πλαίσια και βιβλιογραφικές αναφορές το τι είναι θεραπεία και τι τέχνη, ή ακόμα και τι παράγεται από αυτά τα δύο, σαν τρίτο και αυτόνομο ον, κάτι το οποίο ορίζεται κάθε φορά από τα μέρη του θεραπευτικού συμβολαίου. Οι θεραπευτές χάνουν συχνά την σημαντικότητα της στιγμής, αναλώνοντας τον πολύτιμο χρόνο σε απορίες οι οποίες αμφισβητούν την διαδικασία, και φαίνεται στο τέλος να μετακινούν την επένδυση από τον θεραπευόμενο, στον θεραπευτή. Κι όμως, εάν ο θεραπευτής διατηρεί ανοιχτές και σε επιφυλακή τις αισθήσεις του και τα θεραπευτικά του εργαλεία είναι διαθέσιμα, πέρα από τα βιβλία και τα σεμινάρια, πέρα από τα άρθρα και τα πομπώδη επιτυχημένα αποφθέγματα, πραγματώνεται η θεραπεία. Η χρήση των υλικών, από απλή και δημιουργική αναζήτηση ευχαρίστησης, αποκτά μια τρίτη διάσταση: αποκτά όγκο και ικανότητα για επικοινωνία, και μάλιστα μόνο μέσα από τον δημιουργό της.

92 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Όπως αναφέρεται και από την Schaverien, «καμιά εικόνα δεν μπορεί να εξηγηθεί ολοκληρωτικά με λέξεις. Αν μπορούσε, δεν θα υπήρχε λόγος να φτιαχτεί». Η τέχνη ως ασφαλές πεδίο για διαπραγμάτευση, αποτελεί εργαλείο για άνοιγμα και έκθεση. Ο θεραπευόμενος, μέσω της τέχνης συναντά και επικοινωνεί με τον εαυτό του

και αναγνωρίζει τα θέματά του καθώς και αναζητά την τόλμη να τα ξεστομίσει. Η προσωπική μου εμπειρία φωνάζει πως όλα μαζί, η αντίληψη, η αίσθηση, η σχέση αλλά και η τεχνική, ορθώνουν ένα οικοδόμημα, θεραπευτικό, νέο, στο εδώ και τώρα. Η ανάγκη για πληθωρική ή και βουλιμική ακόμα χρήση των εικαστικών υλικών, πράγμα το οποίο προκαλεί συχνά ακόμα και κάποια συνθήκη άγχους και ανησυχίας, ή και αγωνίας ακόμα για τον θεραπευτή («μα που θα φτάσει;», «θα το ξοδέψει όλο;» «θα το καταστρέψει και αυτό;»), γίνεται πηγαία ανάγκη για χώρο, για φωνή, για πειραματισμό και ελευθερία. Τότε είναι το σημείο ,(όπως αναφέρεται από τις Case και Dalley) όπου «ο θεραπευόμενος φέρνει το δικό του μήνυμα στην εικόνα, μεταφέρεται από την δική του κουλτούρα στην κουλτούρα του δωματίου της θεραπείας. Εκεί, το έργο γίνεται ορατό με δυο τρόπους. Ο πρώτος τρόπος είναι η επιρροή του στον ίδιο τον θεραπευόμενο, αλλά και φυσικά μη ξεχνάμε την επιρροή του στον θεραπευτή. Η έννοια της θεραπείας τελικά ίσως βρίσκεται στην αναγνώριση του δικαιώματος του κάθε ενός από εμάς, να αποκτά αυτήν την τρίτη διάσταση και αυτήν την σημαντική ανάγνωση του εαυτού του μέσα από τα έργα του.. τίποτε παραπάνω, από το δικαίωμά του να απαντά ή και όχι, με την δική του απάντηση, σε ένα δικό του ασφαλές περιβάλλον. Και κυρίως, να δει όσο του επιτρέπεται, τι του λέει με απλά λόγια το έργο του. 

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΟΜΑΛΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ψυχική υγεία είναι το α και το ω στην νοητική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού, αλλά και στη μετέπειτα πορεία της ζωής του ως ενήλικα. Έχει επίσης ζωτική σημασία στην μαθησιακή διαδικασία. Ας ξεκινήσουμε με μία σύντομη αναφορά στη δομή και την λειτουργία του εγκεφάλου για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε την σημασία της ψυχικής υγείας. Σύμφωνα με έρευνες, ο εγκέφαλος αποτελείται από τον μεσεγκέφαλο, που σχετίζεται με τα συναισθήματα και τον εγκεφαλικό φλοιό, που αποτελεί το λογικό κομμάτι και περιβάλλει τον μεσεγκέφαλο. Για να μπορέσει να αναπτυχθεί ο εγκεφαλικός φλοιός και να καλλιεργηθούν όλες οι ικανότητες του ανθρώπου και να αποκτηθούν γνώσεις, χρειάζεται να είναι υγιής και ισορροπημένος ο μεσεγκέφαλος. Επιπλέον, το παιδί μέχρι τα 6 του χρόνια βρίσκεται στην περίοδο όπου δημιουργούνται εκατομμύρια συνάψεις μεταξύ των νευρώνων του εγκεφάλου, γεγονός που συμβάλλει στην ανάπτυξη των κέντρων του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για συγκεκριμένες ικανότητες. Όταν το παιδί νιώσει κάποιο αρνητικό συναίσθημα ή αγχωθεί, μπλοκάρεται η επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων και «κολλάει» το μυαλό του. Έτσι δυσχεραίνεται η ομαλή ανάπτυξη του εγκεφάλου και των ικανοτήτων του παιδιού. Συμπεραίνουμε λοιπόν από τις έρευνες για τον εγκέφαλο ότι το λογικό κομμάτι εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα συναισθήματα καθώς και ότι η ψυχική ισορροπία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την μάθηση και την ομαλή νοητική και γνωστική ανάπτυξη. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό να προσφέρουμε στο παιδί ένα περιβάλλον ασφάλειας και ηρεμίας, μέσα στο οποίο να μπορεί να αναπτύξει τις ικανότητές του απρόσκοπτα χωρίς αγωνία και στρες. Είναι σημαντικό το παιδί να νιώθει ασφάλεια, γιατί αν δημιουργηθούν φοβίες, αυτές δύσκολα ξεριζώνονται. Το πώς αισθάνεται το παιδί μέσα στην ομάδα είναι το πρώτο και πιο βασικό κομμάτι στο οποίο χρειάζεται να εστιαστούμε. Επίσης, είναι σημαντικό να αγαπάμε και να σεβόμαστε το παιδί. Να μην το φορτώνουμε με τις δικές μας προσδοκίες, αλλά να σεβόμαστε τον προσωπικό του ρυθμό ανάπτυξης. Το να σεβόμαστε το παιδί έμπρακτα σημαίνει να το αγαπάμε ουσιαστικά. Κάθε παιδί είναι μοναδικό. Έχει μοναδικά χαρίσματα και αυτά χρειάζεται να ανακαλύψουμε και να βοηθήσουμε ώστε να καλλιεργηθούν και να εξελιχθούν. Αυτή την εικόνα χρειάζεται να καλλιεργήσουμε και στα παιδιά. Όταν το παιδί έχει θετική εικόνα για τον εαυτό του και αυτοπεποίθηση, είναι ευχαριστη-

μένο με ό,τι έχει καταφέρει, αναγνωρίζει ότι κάθε παιδί έχει τη δική του πορεία και δεν επηρεάζεται από τα κατορθώματα των άλλων παιδιών. Η υψηλή αυτοεκτίμηση είναι το κλειδί της επιτυχίας στην ζωή. Αυτή καλλιεργείται όταν το παιδί αναλαμβάνει κάποια εργασία και την φέρνει εις πέρας μόνο του. Είναι σημαντικό να αφήνουμε το παιδί να κάνει πράγματα μόνο του, καθώς έτσι ξέρει ότι μπορεί να τα καταφέρει και νιώθει τη χαρά της επιτυχίας. Άλλωστε αυτό ζητάει το μικρό παιδί: να τα κάνει όλα μόνο του. Το παιδί θέλει να ανακαλύψει τον κόσμο και παράλληλα να γνωρίσει τον εαυτό του και τις ικανότητές του. Θέλει να είναι ανεξάρτητο, να παίρνει πρωτοβουλίες και να έχει υπευθυνότητα. Αυτό θα το βοηθήσει και στην μετέπειτα πορεία της ζωής του. Θα μπορεί να σταθεί στα πόδια του και να εξελιχθεί. Ένα ακόμη σημαντικό χαρακτηριστικό που χρειάζεται να καλλιεργηθεί είναι η συγκέντρωση της προσοχής. Στις μέρες μας πολλά παιδιά έχουν διάσπαση προσοχής ή ελλειμματική προσοχή και μία αιτία αυτής της διαταραχής είναι η πολύωρη παρακολούθηση τηλεόρασης. Σύμφωνα με έρευνες, η πολύ γρήγορη εναλλαγή εικόνων παρεμβαίνει στην ανάπτυξη της συνδεσμολογίας του εγκεφάλου και δημιουργεί προβληματικά νευρωνικά κυκλώματα στον εγκέφαλο. Ακόμη, επηρεάζει αρνητικά την κοινωνικοσυναισθηματική συμπεριφορά και την γλωσσική ικανότητα. Αντιθέτως, στην καλλιέργεια της συγκέντρωσης προσοχής συμβάλλει σημαντικά η ενασχόληση με το μοντεσσοριανό υλικό. Το παιδί μαθαίνει να αρχίζει μία εργασία και να την τελειώνει. Είναι απόλυτα συγκεντρωμένο σε αυτό που κάνει και έχει την υπομονή να περιμένει την σειρά του για να ασχοληθεί με κάποιο άλλο υλικό. Το μοντεσσοριανό σύστημα βασίζεται ακριβώς σε αυτές τις αρχές. Στόχος της μοντεσσοριανής εκπαίδευσης είναι πρωτίστως η ψυχική υγεία. Μιλάμε με σεβασμό και αγάπη στα παιδιά. Δεν βάζουμε τιμωρίες και δεν χαρακτηρίζουμε κανένα παιδί. Φροντίζουμε τα παιδιά να νιώθουν ασφάλεια και ηρεμία για να μπορούν να αναπτύξουν πλήρως το δυναμικό τους. Επίσης, με τις ασκήσεις πρακτικού βίου μαθαίνουν να είναι ανεξάρτητα και ελεύθερα. Αν το παιδί αισθανθεί την ελευθερία ανακάλυψης του κόσμου, μπορεί να προχωρήσει εντυπωσιακά. Σύμφωνα με την Μαρία Μοντεσσόρι, την μεγαλύτερη παιδαγωγό του 20ου αιώνα, ο ανεξάρτητος άνθρωπος είναι και ελεύθερος.  Μαρίνα Κανδηράκη νηπιαγωγός - ιδιοκτήτρια παιδικού σταθμού

Η συνδρομή της Εικαστικής Θεραπείας στην αληθινή ζωή μας.

Αναστασία Φίλων, Νηπιαγωγός, Εικαστική Θεραπεύτρια Τ. 28210-00000 Κ. 6948458016 anastasiaphilon@gmail.com

96 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ολλές στιγμές αναγκάζεται κάποιος να αναρωτηθεί πόσο αληθινά είναι άραγε όσα βιώνει στην θεραπευτική του ώρα, ατομική συνεδρία ή ομάδα ή ακόμη και στην προσπάθεια να «διορθώσει» μια η περισσότερες δυσλειτουργικές σχέσεις στην οικογένεια, οπότε καταφεύγει στην οικογενειακή θεραπεία ή στην θεραπεία ζεύγους. Είναι ίσως εκείνη η κρίσιμη στιγμή που η θεραπεία και η αληθινή ζωή έρχονται να αντικρίσουν η μία την άλλη, και να αποφασιστεί από κοινού τι μέλλει γενέσθαι. Άραγε πώς θα εξελιχθεί η σχέση;

οποιοδήποτε τρόπο στο περιβάλλον (εικαστικό υλικό ή μέσο), τότε έχει μείνει πίσω μας ένα ελάχιστο μικρό λιθαράκι, αυτό που θα συνδράμει και θα ολοκληρώσει την ολόπλευρη ανάπτυξή μας.

Η εικαστική θεραπεία δεν μπορεί παρά να έχει επικουρικό ρόλο στην αγωνία για την προσωπική άρση, αλλά και σε κάθε βήμα προς την αυτογνωσία ή και στην επίτευξη στιγμών ευτυχίας , βιωματικών και αληθινών στιγμών. Αυτό επιτυγχάνεται με ευκολία όταν κανείς αφήσει ελεύθερο τον εαυτό του να δημιουργήσει, να δοθεί στην δημιουργική πράξη με τον πιο απλό τρόπο: χωρίς ενδοιασμούς, χωρίς τον εσωτερικό κριτή, χωρίς την αίσθηση πως «κάποιος» θα το δει και θα το απορρίψει, όταν με λίγα λόγια ανοίξει τη μικρή, σεβαστή και εντελώς προσωπική, μοναδική και αναντικατάστατη πηγή δημιουργίας που κρύβει μέσα του. Όταν αυτή αποκτήσει την ελευθερία -χάρη στο θεραπευτικό πλαίσιο- να αναδυθεί, και να αποτυπωθεί με

Γιατί πως αλλιώς μπορούμε να βοηθηθούμε στην τόσο απλή αλλά και τόσο δύσκολη και συχνά ανυπόφορη καθημερινότητά μας; αυτήν που σπανίωs είναι από νωρίς δική μας επιλογή;

Το παραπάνω μπορεί να οριστεί ως επιτυχία σε προσωπικό επίπεδο, αλλά και σε ομαδικό και κοινωνικό επίπεδο, αφού μακροπρόθεσμα, όπως όλες οι προσπάθειες για αυτοβελτίωση, ακολουθούν την πορεία προς την επίτευξη των καλύτερων και πιο ειλικρινών ανθρωπίνων σχέσεων.

Με την εικαστική θεραπεία ως όπλο στη φαρέτρα μας, και τα έργα μας να καθρεφτίζουν χωρίς αμφιβολία την ελάχιστη ίσως κάθε μοναδική φορά αλλά αναμφισβήτητη πρόοδό μας, μπορούμε άφοβα να αποφασίσουμε αν η θεραπεία μάς υποστηρίζει στην καθημερινότητά μας: είναι πάντα εκεί, με τα έργα μας, κομμάτια του αληθινού και μοναδικού εαυτού μας με ότι μπορεί αυτό να φέρει, να φωνάζει δυνατά πόσο σημαντικός είναι ο καθένας μας, για αυτόν αλλά και για τους άλλους. 

ΕΦΗΒΙΚΑ | ΠΑΙΔΙΚΑ | ΜΩΡΟΥΔΙΑΚΑ | ΒΑΠΤΙΣΤΙΚΑ Σε όλα τα μεγέθη από 0 μέχρι 16 χρονών

ΤΖΑΝΑΚΑΚΗ 21, ΧΑΝΙΑ | TΗΛ.: 28210 20244 Ε-mail: marenchania@gmail.com

ΣΗΜΑΣΙΑ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΛΟΓΟΥ Σταμάτης Πατεράκης, Λογοθεραπευτής Μπονιαλή 8, Χανιά Τ. 28211 - 11630 - Κ. 6974 60 63 89 stamatispater@yahoo.gr

τη σημερινή εποχή, κρίνεται ουσιώδης η σημασία της έγκαιρης ανίχνευσης και παρέμβασης των αναπτυξιακών διαταραχών λόγου, καθώς επηρεάζουν πολλές συνιστώσες της ζωής του παιδιού. Τα προβλήματα λόγου και ομιλίας δεν αφορούν μόνο στη λεκτική επικοινωνία, αλλά επιδρούν και στη συμπεριφορά, στην κοινωνικοποίηση, στην ψυχοσυναισθηματική ισορροπία και στη μάθηση του ατόμου. Ένας από τους βασικότερους λόγους που καθίσταται αναγκαία η έγκαιρη ανίχνευση των διαταραχών λόγου είναι οι πιθανές επιπτώσεις τους στους άλλους τομείς της ανάπτυξης. Πιο συγκεκριμένα, η ψυχοκινητική ανάπτυξη του παιδιού πραγματοποιείται παράλληλα σε όλους τους επιμέρους αναπτυξιακούς τομείς, με αποτέλεσμα οποιαδήποτε καθυστέρηση ή διαταραχή του ενός να επηρεάσει και άλλους τομείς. Όσον αφορά στη ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών με διαταραχές λόγου, η έγκαιρη ανίχνευση και παρέμβαση διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην εξομάλυνση τους. Πολλά παιδιά με διαταραχές λόγου και ομιλίας εμφανίζουν χαμηλή αυτοεικόνα και αυτοπεποίθηση λόγω των δυσκολιών τους. Το άγχος, η ανησυχία, η απογοήτευση, οι φοβίες και οι ενοχές, είναι τα βασικότερα αρνητικά συναισθήματα που απορρέουν από τα προβλήματα λόγου. Έχουν εντοπιστεί ωστόσο και συνδέσεις ανάμεσα στις συγκεκριμένες διαταραχές και της συμπεριφοράς των παιδιών. Οι επιπτώσεις διαφέρουν ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του παιδιού, που μπορεί να παρουσιάσει βίαιη συμπεριφορά, επιθετικότητα ή αναστολές και απόσυρση. Η ανίχνευση και η παρέμβαση των διαταραχών λόγο λειτουργεί λοιπόν υποστηρικτικά στην ερμηνεία και στην αντιμετώπιση των συναισθηματικών και συμπεριφορικών προβλημάτων. Σε περιπτώσεις που τα προβλήματα αυτά δεν ανιχνεύονται εγκαίρως- ή και καθόλου-μπορεί να ενταθούν με τη πάροδο του χρόνου, λόγω των αυξημένων απαιτήσεων απόδοσης και της αλληλεπίδρασης με τους συνομηλίκους.

98 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ένας άλλος πολύ σημαντικός τομέας που πλήττεται από τις αναπτυξιακές διαταραχές λόγου και μπορεί να οδηγήσει σε μακροχρόνιες δυσκολίες, είναι ο τομέας της μάθησης. Αρκετές έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά

που εντάσσονται στο σχολικό πλαίσιο με προβλήματα στον προφορικό λόγο, εμφανίζουν σύντομα ευρύτερες μαθησιακές δυσκολίες. Ειδικότερα, οι δυσκολίες στον προφορικό λόγο επηρεάζουν αναπόφευκτα τη κατάκτηση του γραπτού λόγου, δηλαδή τη γραφή και την ανάγνωση. Έχει διαπιστωθεί ερευνητικά πως ένα μεγάλο ποσοστό των παιδιών με προβλήματα λόγου (60%) κατά την προσχολική ηλικία εμφάνισαν στην συνέχεια μαθησιακά προβλήματα ή ειδικές μαθησιακές δυσκολίες. Αντιθέτως, όσα συμμετείχαν σε λογοθεραπευτικά προγράμματα παρέμβασης πριν την έναρξη του σχολείου, παρουσίασαν καλύτερη απόδοση σε σχέση με παιδιά στα οποία τα προβλήματα αυτά δεν αποκαταστάθηκαν. Σε έρευνες αναφέρεται ότι ελλείμματα και δυσκολίες στη φωνολογική ενημερότητα οδηγούν σε δυσκολίες στην ανάγνωση, γραφή και ορθογραφία, εφόσον η πρώτη αποτελεί προϋπόθεση για την κατάκτηση των υπολοίπων. Η ανάγνωση εξαρτάται και συνδέεται με την επίτευξη της φωνολογικής ενημερότητας και η βελτίωση της οδηγεί σε καλύτερη αναγνωστική ικανότητα. Οι διεργασίες της ανάγνωσης συνδέονται όμως και με τις διεργασίες που απαιτούνται κατά την ορθογραφία και έτσι οι δυσκολίες στην ανάγνωση οδηγούν σε δυσκολίες στην ορθογραφία. Διαπιστώνεται συνεπώς η ύπαρξη μιας σειράς αλληλένδετων λειτουργιών και στην περίπτωση διαταραχής ή δυσκολίας σε μια από αυτές, ασκείται άμεσα επίδραση και στις υπόλοιπες. Η έγκαιρη αξιολόγηση των αναπτυξιακών διαταραχών λόγου επιτρέπει τον εντοπισμό των ειδικών-ατομικών ελλειμμάτων και ικανοτήτων του παιδιού και τη διαμόρφωση προγραμμάτων παρέμβασης που δομούνται πάνω σε αυτά. Ο λογοθεραπευτής και η διεπιστημονική ομάδα που εμπλέκεται στη θεραπεία και παρέμβαση μπορούν να βρίσκονται σε άμεση επαφή και αλληλεπίδραση, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα του προγράμματος, στηρίζοντας και εμπλέκοντας παράλληλα και τους γονείς του παιδιού. Τέλος, ένα άλλο όφελος της έγκαιρης αξιολόγησης είναι ότι δίνει δυνατότητα πρόσβασης σε ειδικά εκπαιδευτικά πλαίσια, αν αυτό κρίνεται σκόπιμο, διευκολύνοντας τη σχολική πορεία του παιδιού. 

Εργοθεραπεία

Αναγνωστοπούλου Ευαγγελία, Εργοθεραπεύτρια στο κέντρο θεραπειών του Πατεράκη Σταμάτη, εξειδικευμένη στη μέθοδο της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης Διεύθυνση Μπουνιαλή 8 τηλ. 28211 11630 - κ. 6972 930 281 email. stamatispater@yahoo.gr

Εργοθεραπεία είναι μία εφαρμοσμένη επιστήμη, η οποία βασίζεται στην ιατρική, την ψυχολογία, την κοινωνιολογία, την ανθρωπολογία, καθώς και άλλες ειδικότητες.

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Ομοσπονδία Εργοθεραπευτών είναι «ένα επάγγελμα που ασχολείται με την προώθηση της υγείας και της ευημερίας μέσω της άσκησης έργου. Ο πρωταρχικός στόχος της Εργοθεραπείας είναι να επιτρέψει στους ανθρώπους να συμμετέχουν στις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής. Οι Εργοθεραπευτές πετυχαίνουν το αποτέλεσμα αυτό, βοηθώντας τους ανθρώπους να κάνουν πράγματα που θα ενισχύσουν την ικανότητα συμμετοχή τους ή μετατρέποντας το περιβάλλον για την καλύτερη υποστήριξη της συμμετοχής τους.» Όπου «έργο» εννοείται κάθε δραστηριότητα της καθημερινής ζωής στην οποία τα άτομα και η κοινωνία προσδίδουν νόημα και αξία. Στόχος της Εργοθεραπείας είναι η ενίσχυση της εμπλοκής των ατόμων στα καθημερινά τους έργα. (Σ.Ε.Ε. 2005, A.O.T.A. 2007, Crepeau, Cohn & Schell, 2003).

100 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η Αναπτυξιακή (ή Παιδιατρική) Εργοθεραπεία απευθύνεται σε παιδιά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη συμμετοχή τους στα καθημερινά τους «έργα» και αφορά τους τομείς της αυτοφροντίδας, του σχολείου, του

ελεύθερου χρόνου – παιχνιδιού και της κοινωνικότητας. Κρίνεται σημαντικό να ενταχθούν σε πρόγραμμα Εργοθεραπείας παιδιά που ανήκουν στις παρακάτω διαγνωστικές κατηγορίες: • Νοητική Υστέρηση • Εγκεφαλική Παράλυση & άλλες Νευρομυϊκές Παθήσεις • Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές & Σύνδρομο Asperger • Αισθητηριακές Διαταραχές (Μειωμένη όραση & Τύφλωση, Βαρηκοΐα & Κώφωση) • Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής χωρίς ή με Υπερκινητικότητα (Δ.Ε.Π. & Δ.Ε.Π.Υ.) • Διάφορα Σύνδρομα • Μαθησιακές Δυσκολίες • Δυσλειτουργία στην Αισθητηριακή Ολοκλήρωση • Συναισθηματικές Διαταραχές (π.χ. Άγχος, Φοβίες, Επιθετική Συμπεριφορά) • Συνύπαρξη δύο ή και περισσοτέρων διαγνώσεων Το εργοθεραπευτικό πρόγραμμα ξεκινάει με την αξιολόγηση, η οποία αποτελείται από τη συνέντευξη με τους γονείς – φροντιστές του παιδιού για τη συλλογή όσο το δυνατόν περισσότερων πληροφοριών για το παιδί, την ανάπτυξή του, τις δεξιότητες αλλά και τα ελλείμματά του και την αξιολόγηση του ίδιου του παιδιού. Η αξιολόγηση περιλαμβάνει τη χορήγηση τεστ και δομημένων δοκιμασιών, που συγκρίνουν πάντα την αναμενόμενη

ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

για τη χρονολογική ηλικία του παιδιού απόδοση και την πραγματική του απόδοση αλλά και την κλινική παρατήρηση του σε παιδιού σε ελεύθερο χρόνο, κατά τον οποίο παρατηρείται η συνολική του εικόνα, που αφορά τόσο στις επιλογές του όσο και στον τρόπο με τον οποίο παίζει/ εμπλέκεται σε δραστηριότητες. Η θεραπευτική παρέμβαση προχωράει με τον σχεδιασμό εξατομικευμένου προγράμματος που αφορά τόσο στο θεραπευτικό χώρο όσο και στα υπόλοιπα πλαίσια στα οποία βρίσκεται το παιδί στην καθημερινότητά του. Έτσι, ο Εργοθεραπευτής συνεργάζεται με τους γονείς και άλλους εμπλεκόμενους, π.χ. δασκάλους, γυμναστές, κ.ά., δίνοντας οδηγίες και συμβουλές για τη συνέχιση του προγράμματος στο σπίτι αλλά και με τους (πιθανά) άλλους θεραπευτές που δουλεύουν με το παιδί για τη συνολική αντιμετώπιση των δυσκολιών του. Οι Εργοθεραπευτές χρησιμοποιούν συνδυασμό πολλών μεθόδων στο θεραπευτικό πρόγραμμα. Μία από αυτές είναι και η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση η οποία ορίζεται ως: «η νευρολογική διαδικασία που οργανώνει την αισθητηριακή εισροή από το σώμα μας και από το περιβάλλον και μας δίνει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε το σώμα αποτελεσματικά στο περιβάλλον.» A. Jean Ayres, 1988. Στην καθημερινότητά μας τα πάντα αποτελούνται από συνδυασμούς αισθητηριακών ερεθισμάτων και τις αντίστοιχες αποκρίσεις από το σώμα μας και το σύνολο του εαυτού μας ώστε να επιτύχουμε να ενεργούμε και να αλληλεπιδρούμε με το περιβάλλον, έμψυχο και άψυχο. Έτσι, δυσκολίες στην οργάνωση της συμπεριφοράς, στην αλληλεπίδραση αλλά και την απόδοση σε καθημερινές δραστηριότητες μπορεί να οφείλονται σε δυσκολίες στην αισθητηριακή επεξεργασία. Οι Εργοθεραπευτές, που είναι εξειδικευμένοι στην Αισθητηριακή Ολοκλήρωση ως μέθοδο παρέμβασης, οργανώνουν το πρόγραμμα στο θεραπευτικό χώρο χρησιμοποιώντας υλικά, εξοπλισμό και δραστηριότητες που βοηθούν το παιδί να οργανώσει εκ νέου το νευρικό του σύστημα ώστε να επιτυγχάνεται η καλύτερη λειτουργικότητά του.

Παράλληλα, καθοδηγούν τους γονείς, φροντιστές, δασκάλους, κ.ά. και οργανώνουν το χώρο του σπιτιού, το σχολικό πλαίσιο αλλά και τις υπόλοιπες δραστηριότητες του παιδιού ώστε να επιτυγχάνεται η μέγιστη δυνατή οργάνωσή του αλλά και η μείωση της επιρροής των δυσκολιών του στην καθημερινότητα. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι, παρόλο που τα παιδιά αναπτύσσονται και κατακτούν δεξιότητες συνεχώς, η πρώιμη και έγκαιρη ανίχνευση πιθανών δυσκολιών αποδεικνύεται ιδιαίτερης σημασίας. Όταν το παιδί παραπεμφθεί σε και ενταχθεί σε πρόγραμμα Εργοθεραπείας σε μικρή ηλικία, καταρχάς προλαμβάνεται η εξέλιξη των δυσκολιών του και η επιρροή τους στην καθημερινότητα. Παράλληλα, είναι σαφώς πιο απλό να εκπαιδευτεί ένα μικρό παιδί και να οργανώσει εξαρχής το νευρικό του σύστημα «σωστά», καθώς θα δουλεύει σε ένα εμπλουτισμένο και προσαρμοσμένο στις δικές του ανάγκες περιβάλλον. Η πρώιμη παρέμβαση, η παρέμβαση δηλαδή που αφορά στις ηλικίες κάτω των πέντε ετών, μπορεί να προωθήσει τις δεξιότητες των παιδιών πιο αποτελεσματικά, να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για καλύτερη μαθησιακή πορεία, να μειώσει τους επιβαρυντικούς παράγοντες προς τις μαθησιακές δυσκολίες, να προωθήσει τις υγιείς κοινωνικές σχέσεις, τη συναισθηματική ανάπτυξη, την αυτορρύθμιση, τις δεξιότητες παιχνιδιού αλλά και την ανεξαρτητοποίηση του παιδιού στους τομείς της αυτοφροντίδας – ένδυση, απόδυση, καθαριότητα, σίτιση. Η πρώιμη παρέμβαση, όπως και συνολικά η εργοθεραπευτική παρέμβαση, βασίζεται στην τυπική ανάπτυξη του παιδιού και ακολουθεί τα στάδιά της. Δημιουργεί τις βάσεις, όπου παρουσιάζονται ελλείψεις, ώστε το παιδί να λάβει τα κατάλληλα ερεθίσματα, να τα επεξεργαστεί και να τα συνδυάσει με το σωστό τρόπο, να οργανώσει την αντίδραση του σώματός του αλλά και τη συνολική του συμπεριφορά. Έτσι, θα μπορέσει να έχει μία αποτελεσματική και αντίστοιχη με την περίσταση αντίδραση και ενέργεια, να αλληλεπιδράσει κατάλληλα με το εξωτερικό περιβάλλον. 

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 101

Τι είναι το Sandplay Therapy; (Θεραπεία με τη χρήση δίσκου με άμμο) “Often the hands will solve a mystery that the intellect has struggled with in vain” C.G.Jung Ναταλί Βαλυράκη, Ψυχολόγος, MSc Σχολικής Ψυχολογίας Ειδικός Θεραπευτικού Παιχνιδιού ΤΟΜΑΤΙS Practitioner Level 1 Πιστοποιημένη Συνεργάτης Αriston Tests Πιστοποιημένη Συνεργάτης Gordon Hellas Λεωφ. Κ. Καραμανλή 160, Χανιά. Τ. 28210-88682 Κ. 6944466522 natalyvalyraki@yahoo.gr

ο Sandplay Therapy είναι μία αναγνωρισμένη σε Αμερική και Αγγλία θεραπευτική μέθοδος που απευθύνεται σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες, βασίζεται στην ψυχολογία του C.G.Jung και αναπτύχθηκε από την Ελβετίδα ψυχοθεραπεύτρια και δασκάλα Dora Kalff. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη προκειμένου να μπορέσει κανείς να προσδιορίσει αλλά και να συμφιλιώσει εσωτερικές συγκρούσεις οι οποίες εκδηλώνονται ως άγχος και καταθλιπτικό συναίσθημα, αλλά και να εισχωρήσει στα βάθη της προσωπικότητας.

102 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Το Sandplay Therapy πραγματοποιείται σε ένα ασφαλές και προστατευμένο περιβάλλον όπου η περιπλοκότητα του εσωτερικού κόσμου εξερευνάται και ενσωματώνεται στην ψυχή με στόχο τη συναισθηματική ίαση. Οι πελάτες τοποθετούν τις φιγούρες σε ένα μικρό δίσκο με άμμο για να εκφράσουν συναισθήματα σύγχισης και εσωτερικές εμπειρίες. Αυτό δημιουργεί μία οπτική αναπαράσταση του περιεχομένου της ψυχής και αποκαλύπτει ασυνείδητες ανησυχίες που δεν είναι προσβάσιμα με κάποιο άλλο τρόπο. Καθώς το υλικό που εμπεριέχεται στο ασυνείδητο αναδύεται οπτικά

και συμβολικά, ενσωματώνεται στην αίσθηση του Εαυτού και μπορεί να ενεργοποιηθεί για να επιφέρει συμπεριφορική αλλαγή. Η αποτελεσματικότητα του Sandplay Therapy επέρχεται με την κατανόηση της ψυχολογίας του Jung όπως επίσης και με τον αρχετυπικό και προσωπικό συμβολισμό που εμφανίζονται στην άμμο. Η γνώση της συμβολικής γλώσσας δημιουργεί μία βάση όχι μόνο για το Sandplay Therapy αλλά και για την ανάλυση των ονείρων και όλες τις μη λεκτικές θεραπείες που συμπεριλαμβάνουν την Τέχνη και το Παιχνίδι. Παρέχει ένα μέσο προκειμένου να μπορέσει το ασυνείδητο υλικό να γίνει ορατό, να θεραπευτεί και να ενσωματωθεί στο συνειδητό, επιτρέποντας, έτσι, να βιώσει κανείς τη ζωή του με ένα πιο συνειδητό και αυθεντικό τρόπο. Σχετικές Έρευνες Οι νευροβιολογικές έρευνες στηρίζουν το γεγονός ότι η συναισθηματική μνήμη και οι τραυματικές αισθητηριακές εμπειρίες αποθηκεύονται στο μεταιχμιακό σύστημα και το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου, μαζί με τις μη λεκτικές αισθητηριακές εμπειρίες όπως οι

Τηλ.: 28210 98055 Κιν.: 6944 804 615 erimanolika@yahoo.gr

Ελευθερίας 62 Περιβόλια-Χανιά

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ SANDPLAY THERAPY;

εικόνες, η σωματική αίσθηση και τα συναισθήματα. Οι μη λεκτικές θεραπείες όπως το Sandplay Therapy είναι οι πιο αποτελεσματικοί τρόποι για την πρόσβαση και την απελευθέρωση αυτών των “ασυνείδητων” συναισθημάτων και εμπειριών και τη μεταφορά τους στη συνειδητότητα, όπου μπορούν να θεραπευτούν. Το Sandplay Therapy παρέχει επίσης μία οπτική και μη λεκτική οδό προκειμένου να μπορέσει η ψυχή να αναπτυχθεί και να ολοκληρωθεί. Είναι μία άμεση μέθοδος που εγκαθιστά μία εσωτερική σύνδεση με τη γενικότερη έννοια του Εαυτού, την οποία ο Jung θεωρούσε ως απαραίτητο βήμα για την επίτευξη μιας υγιούς ψυχολογικής ανάπτυξης. Sandplay ή Sandtray; Το Sandplay Therapy συγχέεται συχνά με το Sandtray, το οποίο είναι ένας γενικός όρος για να περιγραφεί το πως μικρά δοχεία με άμμο χρησιμοποιούνται με μικρά παιχνίδια ως μέρος ενός θεραπευτικού προγράμματος με παιχνίδι για παιδιά. Οι βασικές αρχές και η θεραπευτική χρήση του Sandplay και του Sandtray

104 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

είναι αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους παρόλο που οι συμβολικές εικόνες αλλά και το εργαλείο του δίσκου με άμμο χρησιμοποιούνται και στις δύο πρακτικές. Το Sandplay Therapy πραγματοποιείται σε ασφαλές και προστατευμένο περιβάλλον, όπου ο θεραπευτής δεν ερμηνεύει, δεν επεμβαίνει και δεν κατευθύνει τη συμβολική έκφραση του πελάτη. Ο θεραπευτής του Sandplay διατηρεί μία στάση δεκτικότητας και αποδοχής, επομένως ο πελάτης μπορεί να φέρει το ασυνείδητο υλικό στη συνειδητότητα χωρίς να κριθεί. Ακολουθεί τις αρχές της πελατοκεντρικής θεραπείας του Carl Rogers και επιτρέπει στην ψυχή να αναπτυχθεί στη φυσική και βασική κατάσταση ολοκλήρωσης. 

106 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΛΕΣΧΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 107

ΛΕΣΧΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

CMY

108 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Παιδί - παιχνίδι - γονιός Το καλύτερο παιχνίδι είναι και θα είναι ο ποιοτικός χρόνος των γονιών με τα παιδιά τους (και των δύο γονιών). Ποιο παιχνίδι θα διαλέξουμε έχει να κάνει κυρίως με το φύλο, την ηλικία και τις δυνατότητες του παιδιού. Δεν αγοράζουμε όλα τα παιχνίδια που μας ζητούν τα παιδιά. Αγοράζουμε σύμφωνα με τις οικονομικές μας δυνατότητες και αυτό το εξηγούμε με τρόπο ανάλογο της ηλικίας τους. Στερούμε οπωσδήποτε από τα παιδιά κάποια παιχνίδια. Αυτό βοηθάει τα παιδιά να εκτιμήσουν τα παιχνίδια που έχουν. Δεν επιτρέπουμε στα παιδιά να καταστρέφουν τα παιχνίδια τους, τα βοηθάμε να παίζουν, συμμετέχοντας στο παιχνίδι. Αφήνουμε τα παιδιά να διαλέξουν παιχνίδια και δεν τα χειραγωγούμε, ούτε τα επικρίνουμε για τις επιλογές τους.

Τους εξηγούμε απλά τι να περιμένουν από το κάθε παιχνίδι. Αφού αγοράσουμε το παιχνίδι και αυτό είναι πολύ σοβαρό, επιμένουμε στο παιδί να διαβάσει τις οδηγίες. Αρχίζοντας από αυτό και συνεχίζοντας με το πως θα πάρουμε από το παιχνίδι όλα όσα μπορεί να μας προσφέρει. Εάν το παιδί μας δεν παίζει συμβουλευόμαστε τους ειδικούς. Σας τα λέω όλα αυτά λόγω της πείρας μου στην πώληση παιχνιδιών. Τελικά ποιο παιχνίδι είναι καλό για το παιδί μας; Η αγάπη και ο χρόνος που διαθέτουμε για τα παιδιά μας, παίζοντας μαζί τους και με τα όποια παιχνίδια τους.  Αναστασία Μαθιουλάκη - Πετραντωνάκη

ΙΑΤΡΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΧΑΝΙΩΝ ΠΡΩΗΝ ΠΙΚΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕIΚΟ ΡΟΛΟ

Γιούλη Καρακούση Μαία- Ψυχοπροφυλάκτρια Κ.Υ.Βαμου και ΙΑΚ Χανιων Τηλ. επικοινωνιας: 28210 42473 Κιν.: 6983 80 90 07

ο Ιατροκοινωνικό Κέντρο Χανiων γνωστό ως ΠΙΚΠΑ είναι το χαρακτηριστικό ξύλινο σπιτάκι στην οδό Βενιζέλου στα Χανιά Διοικητικά ανήκει στο Κέντρο Υγείας Βάμου και λειτουργεί ως Κέντρο Ψυχοπροφυλακτικής Προετοιμασίας εγκύων γυναικών. Το κτήριο έχει ιστορική αξία και είναι κάτι διαφορετικό σε σχέση με τα πρότυπα των ελληνικών κτηρίων. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι το έστειλαν Ελληνοκαναδοί το 1947 για την ανακούφιση του πληγέντος Ελληνικού πληθυσμού από τον πόλεμο.

112 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ως δομή υγείας το ΠΙΚΠΑ (Πατριωτικό Ίδρυμα Κοινωνικής Πρόνοιας και Αντίληψης) έχει τις ρίζες του πολύ βαθιά ίσως κι από το 1915 αλλά το 1930 αναφέρεται με αυτή την ονομασία και κυρίως μετά την ψήφιση του νομοθετικού διατάγματος 2690/53 «Περί συγκροτήσεως παρα τω ΠΙΚΠΑ υπηρεσιας μητρότητος και βρέφους εις την ύπεθρον χώρα» λειτούργησαν σταθμοί εγκύων, βρεφών, παιδικές κατασκηνώσεις, ιατρεία κ.τ.λ.. Το 1998 συγχωνεύτηκε στον ΕΟΚΦ και στη συνέχεια το 2003 με την κατάργηση του ΕΟΚΦ ανήκαν στα ΠΕΣΥΠ. Από τότε

λοιπόν μετονομάστηκε σε ΙΑΚ και υπάγεται διοικητικά στο Κέντρο Υγείας Βάμου. Μαθήματα γονεϊκού ρόλου και προετοιμασίας για το τοκετό γίνονται εκεί από το 1992 από μαία και συνεχίζονται έως και σήμερα με μεγάλη ανταπόκριση από τις έγκυες του νομού Χανίων, μιας και το επισκέπτονται έγκυες όχι μόνο μέσα από την πόλη αλλά και από την επαρχεία. Γίνεται ένας κύκλος δέκα μαθημάτων και μπορούν να τα παρακολουθήσουν οι ενδιαφερόμενες γύρω στον έβδομο μήνα της κύησης αφού επικοινωνήσουν πρώτα με τη μαία και δηλώσουν τα στοιχεία τους νωρίτερα, δηλαδή από το πέμπτο μήνα. Δικαίωμα παρακολούθησης έχουν όλες οι έγκυες είτε πρόκειται να γεννήσουν στον ιδιωτικό τομέα είτε στο δημόσιο νοσοκομείο, ασφαλισμένες ή ανασφάλιστες και φυσικά είναι δωρεάν. Τα μαθήματα προετοιμασίας μπορούν να τα παρακολουθήσουν και όσες γυναίκες είναι προγραμματισμένο να κάνουν καισαρική τομή. Η προετοιμασία της εγκύου για τον γονεϊκό ρόλο και

ΓΙΟΡΤΑΖΟΥΜΕ 9 ΧΡΟΝΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ!

ΙΑΤΡΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΧΑΝΙΩΝ ΠΡΩΗΝ ΠΙΚΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕIΚΟ ΡΟΛΟ

τον τοκετό είναι πολύ σημαντική όπως σημαντική είναι η περίοδος της εγκυμοσύνης. Αυτό το διάστημα συμβαίνουν πολλές αλλαγές τόσο στο σώμα της γυναίκας αλλά και στον ψυχισμό της. Κάποιες φορές δημιουργούνται φοβίες και άγχη και καθιστούν δύσκολη αυτή την τόσο όμορφη μεταβατική περίοδο. Οι γυναίκες στα μαθήματα γνωρίζουν πώς λειτουργεί το σώμα τους κατά τον τοκετό, διώχνουν τον φόβο για την διαδικασία και μαθαίνουν πώς θα βοηθήσουν και τον εαυτό τους και το μωρό τους μέσα από τεχνικές αναπνοών και χαλάρωσης.

114 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Σημαντικό κομμάτι των μαθημάτων κατέχει και ο Μητρικός Θηλασμός που είναι η απόλυτη συνέχεια του τοκετού (φυσιολογικού ή καισαρικής). Ενημερώνονται για την τέχνη του αποκλειστικού θηλασμού ώστε να έχουν,

μαζί με την θέληση, και την γνώση για να θηλάσουν το νεογέννητο μωρό τους. Επίσης διδάσκονται μαζί και οι μέλλοντικoί μπαμπάδες την τέχνη της φροντίδας του νεογέννητου μωρού. Φυσικά δεν παραλείπονται οδηγίες και συμβουλές για την περίοδο της λοχείας. Προετοιμασμένες λοιπόν οι έγκυες γυναίκες εξοστρακίζουν τον φόβο για το τοκετό και αποκτούν αυτοπεποίθηση για να βιώσουν με θετικά συναισθήματα αυτήν την τόσο σημαντική μέρα της ζωής τους, την μέρα που θα κρατήσουν αγκαλιά την ίδια την ΖΩΗ! 

Ας παίξουμε.....

λήθεια έχετε αναρρωτηθεί πόσο σημαντικό είναι το παιχνίδι στη ζωή των παιδιών μας; Και πιο συγκεκριμένα το «εκπαιδευτικό» παιχνίδι, αυτό δηλαδή που θα διδάξει το παιδί να περιμένει τη σειρά του, να μοιράζεται, να κερδίζει, να χάνει, να συμβιβάζεται όταν πρέπει, να συζητάει, να έχει καλούς τρόπους και πολλές ακόμα αξίες που με τη βοήθεια των γονέων θα αφομοιώσει και θα το συντροφεύουν σε όλη τη ζωή του. Εμείς από την πλευρά μας σαν γονείς θα πρέπει να τους εξασφαλίζουμε ένα περιβάλλον που θα τρέφει τον εγκέφαλό τους, ο οποίος καθώς είναι εύπλαστος θα πρέπει να δυναμώνει από το περιβάλλον του παιδιού και από τα ερεθίσματα που του δίνει αυτό. Από μικρή ηλικία φροντίζουμε να τους παρέχουμε απλά παιχνίδια έτσι ώστε το παιδί να ανακαλύπτει μέσα από την ενασχόλησή του με αυτά και όχι να «βομβαρδίζεται» από φώτα, μουσική και μεγαλώνοντας από εκρήξεις γραφικών και ειδικών εφέ όπου πολύ σύντομα αυτό τα οδηγεί σε πλήξη. Θα πρέπει να επιλέγουμε παιχνίδια σύμφωνα με την ηλικία τους τα οποία θα τους τα εμφανίζουμε σταδιακά και θα τα εναλλάσουμε μετά από λίγο χρονικό διάστημα. Παίζουμε μαζί τους για τους δείξουμε το σωστό τρόπο που παίζεται το παιχνίδι και σιγά σιγά τα αφήνουμε από μόνα τους να δημιουργήσουν και να εκφραστούν μέσα από αυτό. Πιο συγκεκριμένα τα παιχνίδια που βοηθούν το παιδί να αναπτυχθεί με βάση την ηλικία που βρίσκεται είναι: α) Από τη βρεφική ηλικία έως τα 2 έτη, το παιδί ξεκινάει να ανακαλύπτει τα παιχνίδια με το στόμα, άρα τα ιδανικά παιχνίδια είναι τα μασητικά, από καουτσούκ κυρίως και υφασμάτινα καλής ποιότητας, σιγά σιγά περνάνε σε αυτά που παράγουν προβλέψιμα αποτελέσματα όπως οι κουδουνίστρες και τα μουσικά και καταλήγουν σε εκείνα όπου πειραματίζονται μέσα από τις κινήσεις τους όπως κυβάκια στοίβαξης, δομικό υλικό για κατασκευούλες,

παζλάκια. β) Από 2 έως 7 έτη το παιδί έχει οξυμμένη φαντασία, επομένως ιδανικά είναι τα παιχνίδια ρόλων ή μίμησης, γιατροί, ιππότες, πειρατές, μάγειρες, μάστορες, μπαλαρίνες, πριγκίπησες, στολές και αξεσουάρ έχουν την τιμητική τους. Δεν παραβλέπουμε, αντιθέτως προάγουμε και το εκπαιδευτικό παιχνίδι που ενισχύει τη λογική σκέψη, όπως μνήμης, ντόμινο, λότο γράμματα και αριθμούς, πάζλ - κατασκευές. γ) Από 7 έως 12 έτη η λογική σκέψη στο παιδί είναι σε πρώιμο στάδιο και είναι καλό να την αναπτύξουμε και να την εξελίξουμε με παιχνίδια ανάπτυξης ακαδημαϊκών δεξιοτήτων και κριτικής σκέψης όπως πειράματα, εξερεύνηση, οικολογία, επιτραπέζια, τρισδιάστατες κατασκευές. Εν κατακλείδι... Γι’αυτό λοιπόν αντί να ψάχνουμε παιχνίδια που εντυπωσιάζουν με την πρώτη ματιά, ας ψάξουμε για εκείνα που θα ωφελήσουν τα παιδιά μας. Και μην ξεχνάμε είναι βασικό να παίζουμε όσο περισσότερο γίνεται μαζί τους, ας ξαναγίνουμε και εμείς ΠΑΙΔΙΑ.. Μάρακα Χρυσή (Παιδικό Κατάστημα Happy Moments)

CMY

Η σωστή άντληση του μητρικού γάλακτος

πορείτε να αντλήσετε το γάλα σας είτε με το χέρι ή με ένα θήλαστρο. Για να αποφασίσετε ποιο είδος θηλάστρου εξυπηρετεί τις ανάγκες σας καλύτερα, επικοινωνήστε

με έναν επαγγελματία που εξειδικεύεται σε θέματα θηλασμού. Η άντληση μητρικού γάλακτος είναι δεξιότητα που μαθαίνεται, επομένως δώστε στον εαυτό σας τον απαραίτητο χρόνο και την υπομονή μέχρι να τα καταφέρετε. Μην απογοητευθείτε εάν αντλήσετε λίγο ή καθόλου γάλα όταν χρησιμοποιήσετε το θήλαστρο για πρώτη φορά. Θεωρήστε την πρώτη περίοδο της άντλησης ως περίοδο εξάσκησης. • Πριν χρησιμοποιήσετε το θήλαστρο για πρώτη φορά, δ ιαβάστε και ακολουθήστε τις οδηγίες χρή-

• Αρχίστε την άντληση στο υψηλότερο επίπεδο αναρρόφησης που νιώθετε άνεση. Το κλειδί για μία επιτυχημένη άντληση μητρικού γάλακτος είναι η διέγερση του στήθους. Δυσφορία ή πόνος θα εμποδίσουν τη ροή. • Κάντε μασάζ στα στήθη σας πριν και περιστασιακά κατά τη διάρκεια της άντλησης για να ενισχύσετε τη ροή του γάλακτος. • Η διπλή άντληση μειώνει στο μισό το χρόνο άντλησης που χρειάζεστε (σε 10-15 λεπτά ή λιγότερο), και τα επίπεδα προλακτίνης είναι υψηλότερα όταν χρησιμοποιείτε διπλή αντλία. Έτσι παράγετε περισσότερο γάλα σε λιγότερο χρόνο. Όταν αντλείτε από το ένα στήθος τη φορά, αλλάζετε πλευρές κατά την άντληση αρκετές φορές.

σης.

• Η άντληση του μητρικού γάλακτος δεν πρέπει ποτέ

• Πλύνετε καλά τα χέρια σας πριν αρχίσετε την άντλη-

να είναι επίπονη. Σε περίπτωση που νιώσετε οποιο-

ση του γάλακτος, είτε χρησιμοποιείτε το χέρι σας

δήποτε πόνο διακόψτε αμέσως την άντληση και

είτε ένα θήλαστρο.

επικοινωνήστε με το σύμβουλο γαλουχίας σας. Μη

• Βρείτε ένα άνετο μέρος για να αντλήσετε το γάλα

ρισκάρετε να τραυματίσετε τον ευαίσθητο ιστό του

σας.

στήθους με μία λανθασμένη χρήση του θηλάστρου!

• Επιλέξτε τη χοάνη (το μέρος της αντλίας που μοιάζει με χωνί) που ταιριάζει στο στήθος σας. Η

*ΣΗΜΕΙΟ ΚΕΝΟΥ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΑΝΕΣΗΣ

χοάνη πρέπει να περιβάλλει τη θηλή σας αλλά να

Το σημείο κενού μέγιστης άνεσης είναι το υψηλότερο

αφήνει και αρκετό χώρο ώστε να μην ακουμπάει

σημείο κενού το οποίο μια μητέρα μπορεί να ανεχθεί

στα τοιχώματα και να μπορεί να κινείται ελεύθερα

και ακόμα να νιώθει άνετα.

μπροστά και πίσω. Η θηλή σας πρέπει να βρίσκεται στο κέντρο της χοάνης.

Πως μπορεί να επιτευχθεί το σημείο κενού μέγιστης

• Εάν η θηλή σας είναι πολύ μεγάλη μπορεί να χρει-

άνεσης;

αστείτε μεγαλύτερη χοάνη. Η Medela προσφέρει

118 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

χοάνες σε διάφορα μεγέθη.

Μια μητέρα μπορεί να καθορίσει το δικό της σημείο

• Υγράνετε τη χοάνη του θηλάστρου για να πετύχετε

κενού μέγιστης άνεσης αυξάνοντας το κενό έως ότου

καλύτερη εφαρμογή.

με την άντληση να νιώθει ελαφρώς άβολα (όχι να πο-

• Αντλήστε στο σημείο κενού μέγιστης άνεσης (*δεί-

νάει) και μετά μειώνοντας ελαφρά. Αυτό το τελικό κενό

τε παρακάτω).

είναι το σημείο κενού μέγιστης άνεσης της μητέρας. 

ΤΟ ΓΑΛΑ ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ

ΜΑΡΙΑ ΒΛΑΧΑΚΗ & ΜΑΝΟΣ ΛΟΥΠΑΣΑΚΗΣ Φαρμακοποιοί Αριατοτέλους 1, Κουνουπιδιανά τηλ.: 28210 69791 - 6977 624 894 - 6978 675 771 e-mail: info@on-pharmacy.gr - www.on-pharmacy.gr

πό μικρά παιδιά, μας έχουν μάθει, ότι το γάλα είναι μιά απαραίτητη τροφή γιά τους ανθρώπους. Μιά τροφή, που πρέπει να καταναλώνουμε καθημερινά, γιά να προασπίσουμε την υγεία μας. Ένας από τους κυριότερους λόγους; Η πρόληψη τής οστεοπόρωσης. Αν πίνουμε γάλα λαμβάνουμε το επαρκές ασβέστιο γιά γερά οστά. Οι μητέρες κυνηγάνε τα παιδιά τους, που δέν πίνουν γάλα, γιατί πιστεύουν, ότι αν δέν πίνουν γάλα δέν θα αναπτυχθούν σωστά. Το γάλα είναι μιά τροφή, που παράγεται από τα θηλαστικά, γιά να τρέφουν τα μικρά τους, μέχρι να μπορούν να φάνε την κανονική τους τροφή. Ο άνθρωπος όμως, παραβιάζοντας τη φύση του συνεχίζει να το καταναλώνει γιά όλη του τη ζωή. Τα τελευταία χρόνια συναντάμε πολλά δημοσιεύματα που αμφισβητούν τη θρεπτική αξία του γάλατος στους ενήλικες και οι επιστημονικές γνώμες διχάζονται, για το κατά πόσο ένας ενήλικας πρέπει να συμπεριλαμβάνει καθημερινά στη διατροφή του το γάλα. Το γάλα είναι σίγουρα μια πολύτιμη τροφή για τα παιδιά, είναι η πρώτη τροφή που χρειάζεται στον άνθρωπο από την ώρα που θα γεννηθεί και το πιο σημαντικό, το γάλα που συνήθως δοκιμάζουν πρώτο τα βρέφη, είναι το μητρικό. Η συνέχεια βέβαια αυτής της διατροφής στα παιδιά, είναι το μητρικό γάλα να αντικατασταθεί από αγελαδινό ή άλλο.

120 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ο άνθρωπος λοιπόν, είναι το μόνο θηλαστικό που συ-

νεχίζει να καταναλώνει γάλα και μετά την περίοδο του θηλασμού του κι αυτό, γιατί το γάλα προσδίδει ασβέστιο και βιταμίνες στον οργανισμό. Ο θόρυβος που έχει όμως δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια για την πρόσληψη γάλατος από ενήλικες, οφείλεται στο ότι στο δυτικό κόσμο, πολύ συχνά λαμβάνεται από τους ανθρώπους γάλα χωρίς να είναι αναγκαίο. Η λακτάση, το ένζυμο που διασπά τη λακτόζη, λείπει από πολλούς ενήλικες, εξαιτίας της παύσης της παραγωγής της από την παιδική ηλικία. Και το πρόβλημα δεν βρίσκεται στο αν μπορεί κάποιος να χωνέψει ή όχι το γάλα, αλλά στο ότι μπορεί να αισθάνεται ότι έχει κάποιο πρόβλημα που πρέπει να λύσει απαραίτητα. Στις χώρες της Αφρικής και της Ασίας οι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερο πρόβλημα στο να χωνέψουν το γάλα, σε σχέση με τη Βόρεια Αμερική και την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Δεν χρειάζεται μετά τον απογαλακτισμό Πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο δέν πίνουν γάλα,

#ONCARE

ΧΡΟΝΙΑ ΜΑΖΙ! ... υνεχίζουµε και σ

www.oncare.gr

ΤΟ ΓΑΛΑ ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ

όταν απογαλακτιστούν. Οι κινέζοι αντιδρούν με σιχαμάρα, όταν πρέπει να πιουν γάλα. Η αντίδρασή τους είναι η ίδια με τη δική μας αν μας έδιναν να πιούμε αίμα. Οι ινδιάνοι, πολλές φυλές τής Αφρικής, πολλοί ασιάτες και οι πολυνήσιοι δέν πίνουν γάλα και όμως, αυτοί οι άνθρωποι είναι υγιείς και δέν έχουν έλλειψη ασβεστίου. Ο dr. A.R.P. Walker τού South African Institute for Medical Research βρήκε, ότι παρά το ότι θεωρείται, ότι μεγάλες ποσότητες ασβεστίου είναι απαραίτητες γιά τις εγκυμονούσες γυναίκες και τις γυναίκες, που θηλάζουν, κάτι τέτοιο δέν είναι αλήθεια. Διαπίστωσε, ότι οι γυναίκες τής φυλής Bantu, οι οποίες λαμβάνουν λίγο ασβέστιο από τη διατροφή τους και δέν πίνουν γάλα, παράγουν πολύ καλύτερης ποιότητας γάλα στον μαστό απ’ ό,τι οι βρετανίδες και οι αμερικανίδες μητέρες. Ανθρωπολογικές μελέτες πρωτόγονων ανθρώπων αποδεικνύουν, ότι το γάλα μετά τον απογαλακτισμό δέν είναι απαραίτητο. Γάλα και οστεοπόρωση: Ο μεγάλος μύθος Το γάλα, αντίθετα με ό,τι μας λένε, δέν προστατεύει από την οστεοπόρωση. Μήπως όμως και την προκαλεί; Οι πιό πολλές γυναίκες τρομοκρατούνται στην ιδέα να μήν πίνουν γάλα, γιατί τις έχουν κάνει να πιστεύουν, ότι η αποφυγή του θα τους προκαλέσει μελλοντικά οστεοπόρωση. Και πώς να μήν έχουν μιά τέτοια αντίληψη, όταν η πλειοψηφία των γιατρών και των διαιτολόγων υποστηρίζει, ότι η καθημερινή κατανάλωση γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων είναι μιά απαραίτητη προϋπόθεση για υγιή οστά, λόγω τής υψηλής περιεκτικότητάς του σε ασβέστιο. Αντίθετα, οι γυναίκες των δυτικών κοινωνιών, που πίνουν καθημερινά από μωρά γάλα, έχουν μεγάλα ποσοστά οστεοπόρωσης. Άρα το γάλα δέν είναι η λύση στην πρόληψη τής οστεοπόρωσης. Προκειμένου να γίνει σωστά και με επάρκεια η απορρόφηση τού ασβεστίου από μιά τροφή θα πρέπει σε αυτή να υπάρχει και ένα άλλο συστατικό, το μαγνήσιο, σε συγκεκριμένη αναλογία ως προς το ασβέστιο. Και επειδή το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα έχουν ελάχιστα μόνον ποσά μαγνησίου, μόνο το 25% τού ασβεστίου, που περιέχεται σε αυτά απορροφάται από τον οργανισμό. Τα άπαχα γάλατα ή τα γάλατα με χαμηλά λιπαρά, στερούνται βιταμίνης D3, διότι η βιταμίνη D είναι λιποδιαλυτή και αφαιρείται με το λίπος. Αλλά γιά να απορροφήσουμε το ασβέστιο χρειαζόμαστε βιταμίνη D. Είναι αλήθεια, ότι οι παρασκευαστές γάλακτος προσθέτουν βιταμίνη D, αλλά αυτή είναι συνθετική μορφή τής βιταμίνης D, η D2 κι όχι η D3.

122 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Πάρα πολλές μελέτες δείχνουν, ότι υπάρχει μιά παγκόσμια επιδημία έλλειψης βιταμίνης D, ακόμα και σε ηλιόλουστες περιοχές. Αυτό οφείλεται σε πολλούς λόγους. Μιά αιτία είναι η μανία, που έχει κυριεύσει τους ανθρώπους να μήν τρώνε χοληστερίνη και ζωικά λίπη Ερευνητές, που μελέτησαν τη διατροφική σύνδεση με τα καρδιαγγειακά νοσήματα σε 32 χώρες, βρήκαν, ότι από όλους τους διατροφικούς παράγοντες, που μελετήθηκαν, οι υδατάνθρακες τού γάλακτος παίζουν τον σημαντικότερο ρόλο στην εκδήλωση καρδιαγγειακών παθήσεων σε άτομα ηλικίας άνω των 35 ετών κι ότι το άπαχο γάλα παίζει τον σημαντικότερο ρόλο στην

εκδήλωση τής στεφανιαίας νόσου σε άτομα άνω των 45 ετών (Grant W., Milk and other dietary influences on coronary heart disease, Alternative Medicine Review, 3, No 4, 281-294, 1998). Καταρρέει λοιπόν και ένας άλλος μύθος, ότι δηλαδή το λιπαρό γάλα προκαλεί καρδιαγγειακές παθήσεις, ενώ το άπαχο όχι. Επίσης, το γάλα θεωρείται μία τροφή που προκαλεί εξάρτηση σε παιδιά και ενήλικες. Υπάρχουν πολλές τροφές για την αντικατάσταση του γάλατος και των γαλακτοκομικών προϊόντων στην καθημερινή μας διατροφή. Τροφές πλούσιες σε ασβέστιο, πρωτεΐνες, βιταμίνες και σίδηρο είναι η σαρδέλα, τα αποξηραμένα φρούτα, οι ξηροί καρποί, Τα δημητριακά και τα όσπρια περιέχουν επίσεις κάποια συστατικά, τα φυτικά οξέα, που εμποδίζουν την απορρόφηση των μετάλλων από το έντερο. Για εκείνους που επιθυμούν να πίνουν γάλα, μπορούν να δοκιμάσουν τα φυτικά γάλατα που δεν υστερούν σε γεύση και θρεπτικά στατικά. Παραθέτουμε ακολούθως τα πιο δημοφιλή φυτικά γάλατα με τα υπέρ και τα κατά τους. Θα τα βρείτε σε επιλεγμένα καταστήματα τροφίμων και φαρμακεία. #Γάλα από αμύγδαλο Πρόκειται για ένα από τα πιο δημοφιλή γάλατα που φτιάχνεται από αμύγδαλα και νερό, τα οποία φιλτράρονται για να απομακρυνθούν τα στερεά υπολλείματα. Το συγκεκριμένο γάλα τρώγεται με δημητριακά, αλλά μπορείς να το χρησιμοποιήσεις και για να φτιάξεις σούπες και γλυκά όπως πουτίγκες και μάφινς. Υπέρ: Το γάλα από αμύγδαλο έχει μόλις 40-60 θερμίδες το φλυτζάνι και είναι πλούσιο σε Βιταμίνη Ε. Επίσης καλύπτει το 30% της ημερήσιας ποσότητας ασβεστίου που χρειάζεται ο οργανισμός μας. Κατά: Με το γάλα αμυγδάλου δεν αντικαθιστάς τα ολόκληρα αμύγδαλα, καθώς αυτά περιέχουν περισσότερη δόση θρεπτικών συστατικών όπως φολικό οξύ, ψευδάργυρο και μονοακόρεστα λιπαρά. Επίσης, το γάλα αμυγδάλου έχει την τάση να είναι υψηλότερο σε νάτριο από άλλες εναλλακτικές λύσεις γαλακτοκομικών (150 έως 180 mg ανά φλυτζάνι. Το αγελαδινό γάλα έχει περίπου 100 mg ανά φλιτζάνι). #Γάλα από καρύδα Το συγκεκριμένο γάλα φτιάχνεται από νερό και την τριμμένη σάρκα καρύδας. Μοιάζει πολύ στη γεύση με αγελαδινό γάλα και είναι τέλειο για σούπες, smoothies αλλά και πλιγούρι βρώμης. Υπέρ: Σε σύγκριση με τα κονσερβοποιημένα γάλατα καρύδας, αυτό το γάλα που θα βρεις σε χάρτινα κουτάκια έχει περίπου 365 λιγότερες θερμίδες και 43 λιγότερα γραμμάρια λίπους ανά φλιτζάνι. Επιλέγοντας ένα κουτί αντί για κονσέρβα, μπορείς να μειώσεις την έκθεσή σου σε δισφαινόλη Α (BPA), μια χημική ουσία που πολλές κονσέρβες τροφίμων έχουν, και η οποία συνδέεται με τις καρδιακές παθήσεις. Κατά: Αν και το κρέας καρύδας είναι μια καλή πηγή φυτικών ινών, το ρόφημα που παρασκευάζεται από αυτό δεν είναι. To γάλα καρύδας περιέχει επίσης πολύ λίγη πρωτεΐνη.

ΤΟ ΓΑΛΑ ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ

#Γάλα ρυζιού Το γάλα ρυζιού περιέχει 120 θερμίδες ανά φλυτζάνι και φτιάχνεται από λευκό βρασμένο ρύζι, σιρόπι μαύρου ρυζιού και άμυλο καφέ ρυζιού.

στο γάλα σόγιας, μπορεί να προκαλέσει δυσφορία στο στομάχι και αέρια. Εάν ανησυχείς για την κατανάλωση γενετικά τροποποιημένων τροφίμων, μπορείς να αναζητήσεις βιολογικό γάλα σόγιας.

Υπέρ: Όπως και τα προηγούμενα γάλατα, το γάλα ρυζιού είναι ένα φυτικό γάλα, κατάλληλο για χορτοφάγους αλλά και vegans. Το συγκεκριμένο γάλα δεν περιέχει τίποτα από βιταμίνες, ενώ περιέχει ελάχιστο ασβέστιο και πρωτείνη. Όμως οι κατασκευαστές του φροντίζουν να το ενισχύουν με Βιταμίνες Α και D αλλά και ασβέστιο.

#Γάλα κάνναβης Αυτό το ρόφημα γίνεται με την ανάμειξη σπόρων κάνναβης με νερό, και έχει μια χαρακτηριστική γεύση καρυδιού. Δοκιμασέ το σε ένα τσάι ή smoothie. Να είσαι βέβαιος ότι το γάλα κάνναβης δεν περιέχει καμία από τις ψυχοδραστικές ιδιότητες της μαριχουάνας.

Κατά: Το γάλα από ρύζι δεν περιέχει αρκετή πρωτείνη, οπότε σε περίπτωση που σου αρέσει να το πίνεις θα πρέπει να συμπληρώσεις από άλλα τρόφημα τις ημερήσιες ανάγκες σου σε πρωτείνες.

Υπέρ: Το γάλα κάνναβης έχει υψηλά φυσικά ωμέγα-3 λιπαρά οξέα από ό, τι άλλα μη-γαλακτοκομικά ποτά, είναι μια καλή πηγή σιδήρου (η οποία είναι απούσα στο αγελαδινό γάλα), έχει όλα τα απαραίτητα αμινοξέα και είναι μια καλή πηγή φυτικής πρωτεΐνης. Σε αντίθεση με τη σόγια, η κάνναβη δε γίνεται να τροποποιηθεί γενετικά.

#Γάλα από σόγια To γάλα από σόγια φτιάχνεται πολτοποιώντας τους καρπούς σόγιας για να βγει το υγρό τους. Είναι τέλειο για σούπες, σως και άλλα αλμυρά πιάτα. Υπέρ: Από όλες τις εναλλακτικές λύσεις των γαλακτοκομικών, το γάλα σόγιας είναι ο βασιλιάς όσον αφορά τις πρωτεΐνες (διαθέτει 6-7 gr ανά φλιτζάνι). Αυτό μπορεί να κάνει το γάλα σόγιας πιο χορταστικό και μια καλή επιλογή μετά την προπόνηση που βοηθάει στην οικοδόμηση της μυϊκής μάζας του σώματος. Είναι επίσης μια καλή πηγή καλίου, το οποίο μπορεί να βοηθήσει στην προφύλαξη από υψηλή αρτηριακή πίεση και εγκεφαλικό επεισόδιο. Κατά: Ορισμένες μάρκες περιέχουν πρόσθετα έλαια όπως το canola, το οποίο μπορεί να οδηγήσει στην αυξημένη πρόσληψη θερμίδων. Μια ομάδα υδατανθράκων που ονομάζονται ολιγοσακχαρίτες και βρίσκονται

Κατά: H κάνναβη όπως και άλλες εναλλακτικές λύσεις γαλακτοκομικών προϊόντων μπορεί να είναι φορτωμένη με γλυκαντικά όπως το σιρόπι ρυζιού και ζαχαροκάλαμου. Αναζήτησε εκδόσεις χωρίς ζάχαρη και φρόντισε να διαβάσεις το διατροφικές πληροφορίες, πριν αγοράσεις. 

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 123

Τα πλεονεκτήματα του μητρικού θηλασμού

Μαρία Νικ. Κλάδου Παιδίατρος Μετεκπαιδευθείσα στην Επείγουσα Παιδιατρική ALSG, UK Πιστοποιημένη Σύμβουλος Θηλασμού Αχιλλέως 1 και Ελ. Βενιζέλου, Επταπύργιο, Θεσσαλονίκη Τηλ. :2310218030 Κιν: 6975902263 e-mail:maria_kladou@yahoo.com

μητρικός θηλασμός είναι δικαίωμα του βρέφους. Το μητρικό γάλα είναι η ιδανική τροφή για του πρώτους έξι μήνες της ζωής. Η μητέρα πρέπει να ενθαρρύνεται να θηλάσει από την πρώτη ώρα της γέννησης του μωρού της και να έχει την υποστήριξη της οικογένειας και της κοινωνίας σε αυτήν την προσπάθεια.

124 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Τα οφέλη του μητρικού γάλακτος είναι πολλά τόσο για το παιδί όσο και για τη μητέρα. Όσον αφορά το παιδί, τα ανοσοβιολογικά γνωρίσματα του γάλακτος ενισχύουν την άμυνα του βρέφους. Του παρέχει προστασία από λοιμώξεις, και μάλιστα ελαττώνει τη συχνότητα και τη σοβαρότητα πολλών λοιμωδών νοσημάτων (μέση ωτίτιδα, ουρολοίμωξη, διάρροια, λοιμώξεις αναπνευστικού, μικροβιακή μηνιγγίτιδα, μικροβιαιμία). Ακόμη, η προστασία από τις λοιμώξεις είναι δοσοεξαρτώμενη, δηλαδή όσο

περισσότερο χρονικό διάστημα θηλάζει το βρέφος τόσο μεγαλύτερη προστασία του παρέχεται. Το μητρικό γάλα περιέχει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και παρέχει ικανοποιητική ενέργεια για την αύξηση του βρέφους. Γενικά όσο το βρέφος θηλάζει τόσο διατηρείται η έκκριση του γάλακτος (ζήτησηπροσφορά), και η έκκριση του γάλακτος συνήθως επηρεάζεται από την επιθυμία της μητέρας να θηλάσει

ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ

και από ψυχολογικούς παράγοντες. Επιπρόσθετα, έχει ευεργετική δράση στην ανάπτυξη του εγκεφάλου με τα λιπαρά οξέα που περιέχει και που δεν περιέχονται στα τροποποιημένα γάλατα. Επίσης, συμβάλλει στην ανάπτυξη της χλωρίδας του εντέρου και στη λειτουργία της απορρόφησης, μέσω της λακτοφερρίνης και του παράγοντα bifidus, κι έτσι ελαττώνεται η πιθανότητα γαστρεντερικών διαταραχών. Το μητρικό γάλα περιέχει άλατα με μεγαλύτερη βιοδιαθεσιμότητα, με αποτέλεσμα τα αποκλειστικώς θηλάζοντα βρέφη να καλύπτουν τις ανάγκες τους σε σίδηρο για τους πρώτους 4-6 μήνες ζωής και δεν χρειάζονται συμπληρώματα. Επιπρόσθετα, παρέχει προστασία από παθήσεις στη μετέπειτα ζωή, όπως το σύνδρομο αιφνίδιου θανάτου τον πρώτο χρόνο ζωής, τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι και ΙΙ, τη λευχαιμία, το λέμφωμα Hodgkin, την υπερχοληστερολαιμία και την παχυσαρκία.

σηψαιμίας, οπότε προλαμβάνονται και οι απώτερες επιπλοκές των καταστάσεων αυτών (σύνδρομο βραχέος εντέρου). Από τη μεριά της η θηλάζουσα μητέρα έχει πολλά οφέλη από το θηλασμό. Καταρχήν, συμβάλλει σε μικρότερη απώλεια αίματος μετά τον τοκετό και σε ταχύτερα επάνοδο της μήτρας στο φυσιολογικό της μέγεθος. Ακόμη, συμβάλλει σε ταχύτερη απώλεια των κιλών της εγκυμοσύνης. Επί αποκλειστικού θηλασμού παρέχει προστασία από επόμενη εγκυμοσύνη. Η μητέρα προφυλάσσεται από τον καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών και ελαττώνεται ο κίνδυνος κατάγματος ισχίων και οστεοπόρωσης στην εμμηνόπαυση. Συμπερασματικά, ο μητρικός θηλασμός έχει αναμφισβήτητα οφέλη τόσο για το παιδί όσο και τη μητέρα. Συνεπώς, πρέπει να ενισχύεται ιδίως από τους επαγγελματίες υγείας και η μητέρα να εκπαιδεύεται στις

Ακόμα, στα πρόωρα νεογνά το μητρικό γάλα ελαττώνει τη συχνότητα νεκρωτικής εντεροκολίτιδας και όψιμης

βασικές αρχές του θηλασμού και να υποστηρίζεται από την οικογένεια της και από την κοινότητα. 

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 125

Οι αντενδείξεις του μητρικού θηλασμού

ι ιατρικοί λόγοι για τους οποίους ο μητρικός θηλασμός είναι αντένδειξη είναι ελάχιστοι και διακρίνοντια σε απόλυτες και σχετικές αντενδείξεις. Καταρχήν, στις απόλυτες αντενδείξεις περιλαμβάνονται οι ενδογενείς διαταραχές του μεταβολισμού, όπως η γαλακτοζαιμία, στην οποία απαιτείται χορήγηση ειδικά τροποποιημένου γάλακτος ελεύθερου λακτόζης. Σε άλλες διαταραχές, όπως η φαινυλκετονουρία και η νόσος οσμής ούρων σαν σιρόπι σφενδάμου ο θηλασμός διατηρείται μαζί με ειδικό συμπλήρωμα, απλά χρειάζεται στενή παρακολούθηση του βρέφους ως προς τη σωματική και ψυχοκινητική του ανάπτυξη. Στις αναπτυγμένες χώρες οι οροθετικές HIV μητέρες αντενδείκνυται να θηλάσουν, σε αντίθεση με τις αναπτυσσόμενες χώρες, που ο αποκλειστικός θηλασμός στην πρώτη βρεφική ηλικία βελτιώνει την επιβίωση, καθώς ελαττώνει την υποθρεψία και τις λοιμώξεις. Οι μητέρες που είναι οροθετικές στον HTLV (ανθρώπινο Τ-λεμφοτρόπο ιό τύπου Ι και ΙΙ), επίσης δεν μπορούν να θηλάσουν.

126 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ακόμη, απόλυτη αντένδειξη θηλασμού είναι η μη θεραπευθείσα βρουκέλλωση και η ενεργός μη θεραπευμένη φυματίωση. Στη δεύτερη περίπτωση το μητρικό γάλα μπορεί να δοθεί με άντληση και ο θηλασμός να συνεχιστεί κανονικά δύο εβδομάδες μετά την έναρξη της θεραπείας.

Επιπρόσθετα, οι δερματικές βλάβες του απλού έρπητα τύπου Ι στο στήθος είναι αντένδειξη θηλασμού. Μητρικό γάλα μπορεί να δοθεί με άντληση καθώς θεωρείται ότι ο ιός δεν περνάει στο γάλα. Μητέρες που εκδηλώνουν ανεμευλογιά 5 ημέρες πριν έως και 2 ημέρες μετά τον τοκετό απομονώνονται από το βρέφος και συνεπώς δε θηλάζουν αυτό το διάστημα και μητρικό γάλα δίνεται μετά από άντληση. Η λήψη φαρμάκων κατηγορίας L5 κατά Hale (ρετινοειδή, τετρακυκλίνη, άλατα χρυσού, λίθιο, χλωραμφενικόλη), η χρήση ναρκωτικών ή διεγερτικών ουσιών από τη μητέρα αποτελούν αντένδειξη θηλασμού. Μητέρες που είναι σε πρόγραμμα απεξάρτησης με μεθαδόνη και οροαρνητικές για HIV μπορούν να θηλάσουν. Όσες λαμβάνουν χημειοθεραπεία ή αντιμεταβολίτες, όσες υποβάλλονται σε διαγνωστική ή θεραπευτική ακτινοβολία δεν επιτρέπεται να θηλάσουν. Στις σχετικές αντενδείξεις μητρικού θηλασμού περιλαμβάνονται οι οροθετικές στον κυτταρομεγαλοϊό (CMV) μητέρες με πρόωρα νεογνά. Ειδικότερα στα πολύ χαμηλού βάρους γέννησης ( ΠΧΒΓ) νεογνά αποφεύγεται η χορήγηση μητρικού γάλακτος από οροθετικές μητέρες και χορηγείται μόνο μετά από παστερίωση ή και βαθιά κατάψυξη. Η παστερίωση εξαλείφει τον CMV, αλλά ταυτόχρονα καταστρέφει τους βιολογικούς παράγοντες του γάλακτος κι έτσι μειώνεται η βιολογική

ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ

αξία του. Η βαθιά κατάψυξη μειώνει το ιικό φορτίο, αλλά δεν εξαλέιφει τον ιό. Οι θετικές στην ηπατίτιδα C μητέρες με πληγωμένες θηλές δε μπορούν να θηλάσουν, για όσο χρονικό διάστημα χρειάζεται μέχρι να επουλωθούν οι πληγές. Το απόστημα του μαστού με εκροή πύου κοντά στη θηλή ή στη θηλαία άλω είναι αντένδειξη θηλασμού. Συστήνεται μητρικός θηλασμός από το υγιές στήθος και τακτική κένωση του πάσχοντος στήθους. Τοπικές αιτίες στο στήθος προκαλούν δυσκολίες

στο θηλασμό, όπως μικροί μαστοί, ανωμαλίες των θηλών, καθώς και προβλήματα του βρέφους, όπως η υπερωιοσχιστία, η μικρογναθία, η προωρότητα και η καρδιοπάθεια. Συμπερασματικά, λίγες είναι οι παθήσεις/καταστάσεις που αποτελούν απόλυτη αντέδειξη θηλασμού. Πάντα πρέπει να σταθμίζονται τα οφέλη και οι αρνητικές επιδράσεις που έχει ο θηλασμός τόσο στο βρέφος όσο και στη μητέρα. 

Βιβλιογραφία ( και για τα δυο άρθρα) -American Academy of Pediatrics Policy Statement Breastfeedind and the use of Human Milk. Pediatrics 2012 Mar;129(3): e 827-841 Pediatrics 2005 Feb: 115(2) 496-506 - Παιδιατρική Κ.Μαλακά- Ζαφειρίου - Βασική Παιδιατρική Φ. Κανακούδη- Τσακαλίδου, Γ. Κατζός - Μητρικός Θηλασμός, Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 127

ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΗΜΕΡΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΝΥΧΤΕΡΙΝΗΣ ΕΝΟΥΡΗΣΗΣ

ΚΥΡΙΑΚΗ Ν. ΞΥΝΗ Παιδίατρος - Νεογνολόγος Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών Σκαλίδη & Μανουσογιαννάκηδων 1 (1ος όροφος), Χανιά Τηλ.: 28210 83323 - Κιν.: 6944 461 673 kirkixini@yahoo.com

128 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

νούρηση είναι η διαταραχή της ούρησης που xαρακτηρίζεται απί ακούσια κένωση της ουροδόχου κύστης σε χώρο, χρόνο και ηλικία που δεν αναμένεται. Η ενούρηση διακρίνεται σε ημερήσια και νυκτερινή. Η ημερήσια διαγιγνώσκεται μετά την ηλίκια των 4 ετών, ενώ η νυκτερινή μετά τα 5 έτη. Τα περισσότερα παιδιά μαθαίνουν να ελέγχουν την ούρηση πρώτα κατά την διάρκεια της ημέρας και μετά κατά την διάρκεια της νύκτας. Έλεγχο της ούρησης κατά την διάρκεια της μέρας αποκτά το 40% των παιδιών σε ηλικία 2 ετών, το 78% σε ηλικία 3 ετών και το 98% σε ηλικία 4 ετών. Η φυσιολογική συχνότητα ούρησης σε μεγάλα παιδιά και ενηλίκους είναι 4 -7 φορές τη μέρα. Αμιγώς νυκτερινή ενούρηση, με την οποία θα ασχοληθεί το παρόν άρθρο, αναφέρεται στο 65% του συνόλου των ενουρητικών παιδιών. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία, ως νυκτερινή ενούρηση ορίζεται η ακούσια απώλεια ούρων κατά τη διάρκεια του ύπνου, που επαναλαμβάνεται δύο ή περισσότερες φορές τη βδομάδα για περίοδο τουλάχιστον τριών κατά συνεχή μηνών, σε παιδιάη λικίας 5 ετών και άνω, στα οποία δεν ανευρίσκεται συγγενής ή επίκτητη ανωμαλία του ουροποιητικού ή του κεντρικού νευρικού συστήματος. Σύμφωνα όμως με τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η συχνότητα των επεισοδίων ορίζεται σε δύο ή περισσότερες φορές τον μήνα για παιδιά ηλικίας 5 με 7 ετών και σε ένα τουλάχιστον επεισόδιο τον μήνα για παιδιά ηλικίας άνω των 7 ετών. Οι δύο ορισμοί συμφωνούν για την αναγκαιότητα επανάληψης της ενούρησης για διάστημα άνω του τριμήνου. Νυκτερινή ενούρηση παρουσιάζουν 15 – 20% των παιδιών ηλικίας

5 χρόνων, 7% των παιδιών ηλικίας 7 χρόνων, 5% των παιδιών ηλικίας 10 χρόνων, 2 -3% των παιδιών ηλικίας 12 – 14 χρόνων και, τέλος, 1 – 2% των παιδιών ηλικίας άνω των 15 χρόνων. Η συχνότητα της στην παιδική ηλικία είναι μεγαλύτερη στα αγόρια (αγόρια/ κορίτσια 3/ 2), ενώ εξισώνεται για τα δύο φύλα στη εφηβεία. Η αμιγώς νυκτερινή ενούρηση διακρίνεται σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή. Στην πρωτοπαθή, το παιδί δεν έχει αποκτήσει ποτέ έλεγχο της ούρησης τη νύκτα. Στη δευτεροπαθή, η ενούρηση επανεμφανίζεται αφού σταματήσει για διάστημα μεγαλύτερο του εξαμήνου. Που οφείλεται Στην πρωτοπαθή υπάρχει καθυστέρηση στην ωρίμανση της λειτουργίας της ουροδόχου κύστης, που ενδέχεται να σχετίζεται –μεταξύ άλλων- με προωρότητα, χαμηλό βάρος γέννησης ή καθυστέρηση στην κινητική ανάπτυξη. Στη δευτεροπαθή διαπιστώνεται ότι το παιδί είναι φορτισμένο ψυχολογικά, όπως συμβαίνει σε χωρισμό των γονέων ή σε προβλήματα ένταξης του παιδιού στο σχολείο, άρα θεωρείται περισσότερο πρόβλημα διαταραχής της συμπεριφοράς. Άλλες πιθανές εξηγήσεις για την εμφάνιση της ενούρησης είναι η κληρονομικότητα. Το ενδεχόμενο εμφάνισης ενούρησης είναι της τάξης του 75% όταν και οι δύο γονείς ήταν ενουρητικού και 45% όταν ο ένας γονιός ήταν ενουρητικός. Επίσης οι διαταραχές του ύπνου που οφείλονται σε αποφρακτική άπνοια και συνοδεύονται από ροχαλητό συνδυάζονται σε μεγαλύτερο ποσοστό, συγκριτικό με τον γενικό πληθυσμό, με επεισόδιο ενούρησης. Οι γονείς πολλών παιδίων με νυκτερινή ενούρηση θεωρούν αίτιο της τη

ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΗΜΕΡΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΝΥΧΤΕΡΙΝΗΣ ΕΝΟΥΡΗΣΗΣ

δυσκολία στη αφύπνιση. Από μελέτες όμως προκύπτει ότι τα παιδιά βρέχονται σε όλες τις φάσεις του ςπνου, και όχι μόνο στο στάδιο του βαθέος ύπνου. Πως εξελίσσεται Δεν υπάρχουν προγνωστικοί παράγοντες που να καθορίζουν ποια παιδιά θα συνεχίσουν τη νυκτερινή ενούρηση ως έφηβοι. Η νυκτερινή ενούρηση έχει ένα αυτόματο ποσοστό ίασης 15% κάθε χρόνο. Τα άτομα που έχουν νυκτερινή ενούρηση στην ηλικία των 18 ετών είναι υποψήφια μα αντιμετωπίζουν το πρόβλημα σεόλη τους τη ζωή (1 - 2% των ενηλίκων). Εργαστηριακός έλεγχος Ο εργαστηριακός έλεγχος αρχικά περιλαμβάνει γενική και καλλιέργεια ούρων για την ανίχνευση ουρολοίμωξης και σακχαρώδους ή άποιου διαβήτη. Πρόσθετος έλεγχος δεν χρειάζεται στην αμιγώς νυκτερινή ενούρηση, εκτός αν έχουν προκύψει παθολογικά ευρήματα από την κλινική εξέταση και την εξέταση των ούρων και ο θεράπων παιδίατρος κρίνει απαραίτητο πρόσθετο έλεγχο. Η στάση της οικογένειας Η στάση της οικογένειας απέναντι στο πρόβλημα επηρεάζει θετικά ή αρνητικά την ψυχολογία του ενουρητικού παιδιού. Έτσι η νυκτερινή ενούρηση ενός πεντάχρονου παιδιού ενδέχεται να προκαλεί έντονη ανησυχία στην οικογένεια, ιδιαίτερα αν δεν υπάρχει σχετικό οικογενειακό ιστορικό. Οι γονείς αισθάνονται ένοχοι, διακατέχονται από άγχος γιια τη λύση του προβλήματος, ξεκινούν συγκρούσεις μεταξύ παιδιού και γονέων και τα παιδιά χάνουν την αυτοεκτίμηση τους. Οι κοινωνικές σχέσεις του παιδιού περιορίζονται, ιδιαίτερα αυτές που περιλαμβάνουν διανυκτέρευση εκτός σπιτιού. Πράγματι, όλο και περισσότερες μελέτες υποστηρίζουν ότι τα παιδιά που βρέχονται τη νύκτα αντιμετωπίζουν αίσθημα μειωμένης αυτοεκτίμησης και πολλαπλά ψυχολογικά προβλήματα. Βασική προϋπόθεση για την έναρξη της θεραπευτικής αγωγής είναι να γνωστοποιηθούν στους γονείς τα ποσοστά νυκτερινής ενούρησης, για να συνειδητοποιήσουν την έκταση του προβλήματος και να τους δοθεί η διαβεβαίωση ότι αμιγώς νυκτερινή ενούρηση έχει άριστη έκβαση. Πρέπει το ίδιο το παιδί και οι γονείς του να κατανοήσουν ότι η ενούρηση δεν συμβαινει γιατί το παιδί πίνει πολλά υγρά πριν πάει για ύπνο ή γιατί έχει ψυχολιγικό πρόβλημα ή γιατί βαριέται να σηκωθεί το βράδυ για τουαλέτα ή ότι βρέχεται επίτηδες για να εκνευρίσει τους γονείς του. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το παιδί δεν μπορεί να ελέγξει το βρέξιμο του τη νύκτα. Ο χρόνος στον οποίο επιλέγεται η έναρξη θεραπείας είναι σημαντικός, αφού πρώτα το παιδί και στη συνέχεια οπωσδήποτε οι γονείς πρέπει να είναι έτοιμοι και αποφασισμένοι να δώσουν λύση. Η θεραπεία της ενούρησης είναι μακροχρόνια και επίπονη. Μπορεί να απαιτηθεί θεραπεία κατά μέσο όρο για 3 – 4 μήνες και υπάρχει πάντοτε το ενδεχόμενο υποτροπής μετά τη διακοπή της αγωγής. Το πρόγραμμα ψυχολογικής ενίσχυσης παιδιού και γονέων χρησιμοποιείται ως πρώτης γραμμής θεραπεία. Μερικέ φορές και μόνο η συζήτηση με έναν ειδικό λύνει το πρόβλημα. Τα προγράμματα επιβράβευσης κατά την διάρκεια της θεραπείας (positive reinforcement system) φαίνεται να έχουν υψηλά ποσοστά επιτυχίας και χαμηλά ποσοστά υποτροπής. Απαιτούν

βέβαια μεγάλη συνεργασία γονέων και παιδιού. Πρέπει να επιβραβεύεται το θετικό απότέλεσμα (στεγνή νύκτα) με απόλυτο τρόπο και σαφήνεια και να μην επικετρώνεται ο γονέας στο αρνητικό. Μερική ανταπόκριση παρατηρείται στο 70% των παιδιών, αλλά πλήρης ανταπόκριση μόνο στο 25% των παιδιών. Αυτά τα παιδιά, όμως, που πετυχαίνουν στεγνές νύκτες σπάνια υποτροπιάζουν. Τα προγράμματα συμπεριφοράς (behavioral therapy) περιλαμβάνουν ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα αφύπνισης σε καθορισμένο χρόνο. Το παιδί αφυπνίζεται τρεις ώρες αφότου έχει κοιμηθεί και έπειτα από μια στεγνή νύκτα η αφύπνιση την επομενη γίνεται μισή ώρα νωρίτερα. Το παιδί πρέπει να ξυπνά πλήρως όταν πηγαίνει στην τουαλέτα, έτσι ώστε να ουρεί συνειδητά. Η απογευματινή στέρηση υγρών δεν φαίνεται να είναι αποτελασματική. Αν υπάρχει η αίσθηση ότι τα επεισόδια ενούρησης συμβαίνουν νωρίς το πρωί, καθορίζεται μια ώρα κοντά στις πρωινές ώρες για να αφυπνίζεται το παιδί. Έπειτα από μια στεγνή νύκτα αφιπνίζεται μισή ώρα αργότερα. Η πρακτική αυτή έχει χαμηλά ποσοστά επιτυχίας. Το ξυπνητήρι ενούρησης φαίνεται ότι αποτελεί τη θεραπεία εκλογής για τα παιδιά ηλικίας μεγαλύτερης των 7 ετών. Όλοι οι τύποι των ξυπνητηριών βασίζονται στην ίδια αρχή, διαθέτουν δηλαδή έναν ευαίσθητο ανιχνευτή ούρων, που με το κλείσιμο ενός μικρού κυκλώματος ενεργοποιείται το ξυπνητήρι, το οποίο αρχίζει να κουδουνίζει. Μετά το παιδί μόνο του απενεργοποιεί το κύκλωμα. Υπάρχουν ξυπνητήρια σώματος (body –worm alarms) και κρεβατιού (bedside alarms). Το μέτρο εφαρμόζεται για 12 εβδομάδες και προϋποθέτει ότι το παιδί και η οικογένειαά του θα έχουν καταλάβει τον σκοπό της θεραπείας και και θα είναι πρόθυμοι να το ενστερνιστούν. Τα παιδιά συνήθως είναι πρόθυμα να συνεργαστούν όταν αρχίζουν να τους καλούν φίλοι τους τα βράδια εκτός σπιτιού. Είναι πιο αποτελεσματικό από τα προγράμματα συμπεριφοράς στον αριθμό στεγνών νυκτών την εβδομάδα. Χρησιμοποιείται για 2 – 3 μήνες και η αποτελεσματικότητα του ελέγχεται έπειτα από 5 εβδομάδες από τότε που άρχισε να εφαρμόζεται. Η φαρμακευτική αγωγή Παρ΄ότι η φαρμακευτική αγωγή φαίνεται να έχει πιο γρήγορα αποτελέσματα από το ξυπνητήρι, το ξυπνητήρι αφύπνισης είναι αποτελεσματικό σε μεγαλύτερο ποσοστό και υποτροπιάζει λλιγότερο συχνά. Λόγω των υψηλών ποσοστών επιτυχίας (70%) και των χαμηλων ποσοστών υποτροπής (20 – 30%), θεωρείται θεραπεία εκλογής για την αντιμετώπιση της νυκτερινής ενούρησης. Το ενουρητικό ξυπνητήρι δεν ενδείκνυται σε παιδιά που παρουσιάζουν πάνω από δύο ενουρητικά επεισόδια κατά την διάρκεια της ίδιας νύκτας, ή όταν δεν υπάρχει γονέας διαθέσιμος να βοηθήσει το παιδί. Η φαρμακευτική αγωγή (δεσμοπρεσίνη) έχει υψηλα ποσοστά επιτυχίας, αλλά δεν στερείται παρενεργειών. Η αγωγή συνεχίζεται για 3 – 6 μήνες. Μειονέκτημα της φαρμακευτικής αγωγής είναι ότι το θετικό αποτέλεσμα διαρκεί μόνο όσο η αγωγή και το ποσοστό υποτροπής είναι μεγάλο όταν σταματά η αγωγή. Το υψηλό ποσοστό επιτυχίας μας, δίνει τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί περιστασιακά σε παιδιά που θέλουν να παρακολοουθήσουν πρόγραμμα κατασκήνωσης ή να περάσουν κάποια βράδια με τους φίλους τους. 

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 129

ΚΗΛΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ

Δρ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΟΡΦΑΝΟΥΔΑΚΗ Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Χανίων Παιδοχειρουργός | Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Μονάχου Αρχοντάκη 3 (έναντι κλινικής Καπάκη), Χανιά Τηλ.: 28210 50905 - Κιν.: 6972 216 396 Ε-mail: voulaorfanoudaki@yahoo.gr

ήλη προκαλείται όταν ένα όργανο του σώματος ( πχ έντερο ) περνά από ένα άνοιγμα ή κάποιο αδύνατο σημείο του μυϊκού τοιχώματος και προβάλλει σε κάποια άλλη περιοχή, στην οποία δεν ανήκει. Οι κήλες εμφανίζονται σαν εξόγκωμα πάνω στο σώμα του παιδιού σας, που μπορεί όμως να αυξομειώνεται σε μέγεθος ή ακόμη και κάποιες φορές να εξαφανίζεται τελείως. Οι κήλες είναι συνηθισμένο φαινόμενο στα παιδιά , ιδιαίτερα στα πρόωρα. Μερικά παιδιά γεννιούνται με ορισμένα ανοίγματα στο σώμα τους ή κάποιο αδύνατο σημείο του μυϊκού τοιχώματος μέσα από το οποίο δημιουργούνται οι κήλες. Είναι η κήλη επικίνδυνη για την υγεία του παιδιού μου; Μερικές κήλες, όπως η βουβωνοκήλη, μπορεί να είναι επικίνδυνες. Όταν για παράδειγμα ένα κομμάτι εντέρου περάσει μέσα από το στόμιο της κήλης υπάρχει περίπτωση να στραγγαλιστεί και να μην μπορεί να επανέλθει πίσω. Αυτό σημαίνει ότι στην αρχή θα έχουμε εντερική απόφραξη και πιθανό το παιδί να έχει εμετούς και οπωσδήποτε το παιδί θα πονά. Στη συνέχεια μπορεί να στραγγαλιστούν και τα αγγεία που μεταφέρουν αίμα στο έντερο με αποτέλεσμα τη νέκρωση του εντέρου, μια πολύ σοβαρή κατάσταση για την υγεία του παιδιού.

130 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Οι πιο συχνές κήλες στα παιδιά είναι η ομφαλοκήλη, η υδροκήλη και η βουβωνοκήλη.

Βουβωνοκήλη Είναι διόγκωση στη βουβωνική περιοχή ( περιοχή όπου η κοιλιά ενώνεται με τη βάση του μηρού). Οφείλεται στη δίοδο μέρους του εντέρου από τη κοιλιά, μέσα από ένα άνοιγμα στη βουβωνική περιοχή, προς τα έξω. Στα αγόρια μπορεί να επεκταθεί μέχρι το όσχεο (σάκος που είναι μέσα οι όρχεις). Μπορεί να εμφανισθεί σε οποιαδήποτε ηλικία αλλά συνήθως εμφανίζεται στον πρώτο χρόνο της ζωής. Είναι πολύ συχνότερη στα αγόρια καθώς και στα πρόωρα νεογέννητα. Η διόγκωση γίνεται πιο έντονη σε περίπτωση αύξησης της ενδοκοιλιακής πίεσης, για αυτό και γίνεται αντιληπτή όταν το παιδί κλαιει ή έχει βήχα. Στα παιδιά με βουβωνοκήλη υπάρχει κίνδυνος περίσφιξης. Περίσφιξη σημαίνει, ότι το έντερο παγιδεύεται μέσα στο άνοιγμα, στραγγαλίζεται με αποτέλεσμα να μη γίνεται καλή αιμάτωση και νεκρώνεται.

ΚΗΛΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ

Τα συμπτώματα που παρουσιάζει το παιδί με περισφιγμένη βουβωνοκήλη είναι : Ανησυχία, έντονος πόνος, εμετοί, ενώ η διόγκωση γίνεται πολύ σκληρή. Σε αυτή την περίπτωση απαιτείται επείγουσα χειρουργική επέμβαση. Εάν η κήλη δεν έχει περίσφιξη, δεν προκαλεί κανένα σύμπτωμα, εκτός από κάποιο βάρος που μπορεί να αισθάνονται τα μεγαλύτερα παιδιά. Ποια η θεραπεία της βουβωνοκήλης; Είναι πάντοτε χειρουργική λόγω του μεγάλου κινδύνου περίσφιξης . Η εγχείρηση γίνεται αμέσως μετά τη διάγνωση, ανεξάρτητα από την ηλικία του βρέφους. Ομφαλοκήλη Είναι συχνή στα νεογέννητα. Οφείλεται σε ένα άνοιγμα ή αδυναμία του κοιλιακού τοιχώματος στην περιοχή του ομφαλού, με αποτέλεσμα μέρος του εντέρου να προβάλλει στην περιοχή του ομφαλού . Φαίνεται σαν μια μαλακή, στρογγυλή διόγκωση στη θέση του ομφαλού. Είναι πιο συχνή στα κορίτσια και στα παιδιά που γεννιούνται με χαμηλό βάρος. Συνήθως δεν προκαλεί καμία δυσφορία στο παιδί και ανατάσσεται εύκολα κάτι που σημαίνει ότι το περιεχόμενο της μπορεί εύκολα να σπρωχθεί πίσω στην κοιλία. Πολύ σπάνια προκαλεί περίσφιξη και τότε το παιδί παρουσιάζει έντονους πόνους, η διόγκωση γίνεται σκληρή και δεν μπορεί να αναταχθεί. Συνήθως, η ομφαλοκήλη υποχωρεί μέχρι την ηλικία των 3 χρόνων επειδή ο δακτύλιος που περιβάλλει τον ομφαλό, με τον καιρό στενεύει και το άνοιγμα, που δημιουργεί την κήλη, κλείνει. Παλαιότερα πίστευαν ότι ο ελαστικός επίδεσμος ή κάποιο μεταλλικό κέρμα στη περιοχή της κήλης, βοηθούσαν στο να κλείνει η κήλη πιο γρήγορα.

Υδροκήλη Η υδροκήλη είναι το αποτέλεσμα συλλογής υγρού μεταξύ των δυο χιτώνων που περιβάλλουν τους δύο όρχεις. Εμφανίζεται τον πρώτο μήνα της ζωής και υποχωρεί από μόνη της μέσα στον πρώτο χρόνο. Αν η κήλη επικοινωνεί με την κοιλιά, τότε με την πίεση το υγρό μπορεί να προχωρήσει προς την κοιλιά και να μειωθεί η υδροκήλη, αλλά πολύ σύντομα θα επανεμφανιστεί. Στην περίπτωση που επικοινωνεί, συνυπάρχει συχνά με βουβωνοκήλη. 

Στην πραγματικότητα όμως η ομφαλοκήλη κλείνει από μόνη της και δε χρειάζεται καμία βοήθεια . Επίσης με αυτούς τους χειρισμούς, υπάρχει η πιθανότητα ένα μικρό μέρος του εντέρου να περάσει από το άνοιγμα της κήλης και να παγιδευτεί κάτω από τον επίδεσμο ή το κέρμα, με κίνδυνο να νεκρωθεί λόγω κακής αιμάτωσης . Χειρουργική επέμβαση χρειάζεται μόνο : 1. Αν η κήλη είναι πολύ μεγάλη. 2. Μεγαλώνει μετά την ηλικία του ενός χρόνου. 3. Δεν έχει κλείσει μέχρι την ηλικία των 4 με 5 χρόνων. 4. Παρουσιάζει σημεία περίσφιξης. ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 131

Η ΧΑΜΕΝΗ ΠΑΙΔΙΚΟΤΗΤΑ

ε τον όρο «παιδικότητα» η σκέψη μας οδηγείται αυτόματα στην ξέγνοιαστη και ανέμελη παιδική ηλικία που είναι απαλλαγμένη από προβληματισμούς και άγχος. Η αγνότητα, η αθωότητα, η ειλικρίνεια, ο αυθορμητισμός και η ευπιστία, είναι μερικά από τα στοιχεία και τις ιδιότητες που χαρακτηρίζουν ένα παιδί στα πρώιμα παιδικά του χρόνια. Υπάρχουν ενήλικες που διατηρούν αυτήν την παιδικότητα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Δυστυχώς όμως, οι περισσότεροι τη χάνουν από πολύ νωρίς. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στις σύγχρονες κοινωνίες και τους ταχύτατους ρυθμούς ζωής και ανάπτυξης που ζούμε, τα περιθώρια για ελεύθερο χρόνο στους ενήλικες αλλά και στα παιδιά, είναι ελάχιστα. Το ιδιαίτερα φορτωμένο σχολικό πρόγραμμα, η προσπάθεια των παιδιών να ανταπεξέλθουν επαρκώς σε αυτό και οι άπειρες εξωσχολικές δραστηριότητες που έχουν, τους στερούν τη χαρά να απολαύσουν τα παιδικά τους χρόνια. Στις μέρες μας, η παιδική ηλικία έχει καταλήξει να είναι ένας «αγώνας ταχύτητας» προς την επαγγελματική καταξίωση, με απώτερο στόχο την έμμεση εξασφάλιση της ενήλικης ζωής. Τα παιδιά έχουν ξεχάσει να παίζουν και να χαλαρώνουν. Είναι «εξαντλημένα» και κουρασμένα από τον «καθημερινό στίβο» του σχολείου και των υποχρεώσεων. Οι υπερβολικές προσδοκίες και η αγωνία των γονέων για το μέλλον των παιδιών τους, τους οδηγεί να τα μεγαλώνουν σε ένα ιδιαίτερα «ανταγωνιστικό» περιβάλλον, με ένα και μοναδικό σκοπό. Να το «γεμίσουν» γνώσεις, ικανότητες και χαρίσματα που θεωρούν ότι είναι τα μόνα εφόδια που θα τα βοηθήσουν να «επιβιώσουν» στο μέλλον. Το άγχος που κυριεύει τους γονείς, μεταφέρεται στα παιδιά, με αποτέλεσμα να τους στερεί τις υπέροχες και μοναδικές στιγμές της παιδικής τους ηλικίας. Επίσης, η ραγδαία κοινωνική ανάπτυξη και η τεχνολογική εξέλιξη, τα πάρκα στις μεγάλες πόλεις που λιγόστεψαν, τα παιχνίδια στις γειτονιές που ξεχάστηκαν λόγω της ταχύτατης ανοικοδόμησης και της κυκλοφοριακής ανάπτυξης και η αυξημένη εγκληματικότητα που δημιουργεί στους γονείς έντονη ανασφάλεια και φόβο, οδήγησε τα παιδιά από μικρή ηλικία να παίζουν ατομικά, απομονωμένα στο δωμάτιό τους, σε μια «φανταστική, εικονική πραγματικότητα» που δυστυχώς επιδρά αρνητικά στον ψυχισμό τους. Στο σημείο αυτό, τονίζουμε ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό να βοηθήσουμε τα παιδιά να μάθουν να χρησιμοποιούν σωστά και εποικοδομητικά την τεχνολογία. Γιατί όπως όλοι γνωρίζουμε με τη σωστή χρήση των υπολογιστών, τους παρέχεται η δυνατότητα πρόσβασης σε πληθώρα γνώσεων, βοηθά τη σκέψη τους να κινητοποιηθεί και αναπτύσσει την προσοχή, τη συγκέντρωση και την κινητική τους επιδεξιότητα.

Καταλήγοντας, θέλουμε να τονίσουμε ότι σύμφωνα με τον ψυχίατρο Πατρίς Ιέρ, «η καλύτερη μάθηση συντελείται με την απόλαυση της ανακάλυψης και του χειρισμού νέων ιδεών και αντικειμένων». Η βιωματική γνώση μπορεί να αναδυθεί μέσα από το παιχνίδι, να το διατηρήσει «ζωντανό», ενώ παράλληλα να ενισχύσει και να διατηρήσει την παιδικότητα. Για να είναι δυνατή μια ρύθμιση ανάμεσα στις ανάγκες μας και σε εκείνο που μας επιβάλλει η πραγματικότητα της ζωής, πρέπει να υπάρχει επαρκής δυνατότητα για παιχνίδι. Τα παιδιά που δεν έπαιξαν πολύ, μπορεί να συναντήσουν δυσκολίες στην εφηβεία τους, διότι δυσκολεύονται να «παίξουν» με τη νέα τους εικόνα και τις εσωτερικές αλλαγές που τους συμβαίνουν, με αποτέλεσμα όταν ενηλικιωθούν, να οπισθοχωρούν και να αποστασιοποιούνται από πρόσωπα και καταστάσεις και να έχουν χάσει το θεμελιώδες πλεονέκτημα που δεν είναι άλλο από το να γνωρίζουν πώς να παίζουν με τη ζωή! Παιδί, παιδικότητα και παιχνίδι, είναι έννοιες απόλυτα συνυφασμένες. Η ανάγκη του παιδιού για παιχνίδι, είναι έμφυτη και συνάμα αναγκαία για τη διατήρηση της παιδικότητας που δυστυχώς τείνει να χαθεί όταν φτάνουμε στην «ηλικία της λογικής και της σκέψης». Σύμφωνα με τον Donald Winnicott, η «ικανότητα να διατηρούμε σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας την παιδικότητα, είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα του μωρού που μπορεί και δημιουργεί ασυναίσθητα τον δικό του κόσμο». Έτσι και τα παιδιά, παίζοντας δημιουργούν έναν καινούριο, δικό τους κόσμο, σύμφωνα με τα δικά τους «δεδομένα» και τις δικές τους ανάγκες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζουν «δεσμούς» με το εξωτερικό περιβάλλον και «διαπραγματεύονται» με την πραγματικότητα. Ας γίνουμε λοιπόν όλοι εμείς οι «μεγάλοι» συμπαραστάτες τους και να τα βοηθήσουμε να διαμορφώσουν τη δική τους πραγματικότητα παίζοντας, για να διατηρήσουν την παιδικότητά τους και να ζήσουν την ενήλικη ζωή τους έτσι όπως έπαιξαν στα ανέμελα παιδικά τους χρόνια.  Ανθή Καραμπούζη Μαρία Αρχοντάκη

Καταστάσεις κρίσεων & παιδική / εφηβική ηλικία

Περαματζέλη Φωτεινή Ψυχολόγος, PhD Παν/μιο Λονδίνου Ψυχοδιαγνωστικό Κέντρο «Εξέλιξη» Διάγνωση - Αντιμετώπιση δυσκολιών (παιδιών - εφήβων - ενηλίκων) Ν. Φωκά 20, Χανιά τηλ./ fax: 28210 20370 τηλ.: 28210 53056 email: peramageli@yahoo.com

ι καταστάσεις κρίσεων για όλα τα άτομα, είναι προσωρινές καταστάσεις αναστάτωσης και αποδιοργάνωσης, οι οποίες χαρακτηρίζονται από αδυναμία ή δυσκολία χειρισμού με τις συνήθεις μεθόδους αντιμετώπισης. Πιο συγκεκριμένα, είναι γεγονότα τα οποία επαναπροσδιορίζουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και παρά την αρνητική τους διάσταση, αποτελούν μέρος της ζωής όλων των ανθρώπων. Για παράδειγμα, η ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και της ψυχικής ανθεκτικότητας του παιδιού και του ενήλικα, θα μπορούσε να αποτελέσει συνέπεια της σωστής διαχείρισης των αρνητικών γεγονότων. Η εικόνα μιας γενικότερης συναισθηματικής αποσταθεροποίησης, η οποία συνήθως δημιουργείται, χαρακτηρίζεται κυρίως από εξάντληση, ανεπάρκεια, σύγχυση, άγχος και αίσθηση αβοηθεισίας (helplessness). Μιας κρίσης, προηγείται συνήθως, ένα σημαντικό στοιχείο που είναι ένα επικίνδυνο ή στρεσογόνο γεγονός. Η υποκειμενική αντίληψη ή η υποκειμενική ερμηνεία αυτού του γεγονότος, καθορίζει το κατά πόσο η κατάσταση κρίσης θα θεωρηθεί ως η συνέπεια ενός φαινομενικά άλυτου προβλήματος. Οι αντιδράσεις στην κρίση, είναι οι φυσιολογικές αντιδράσεις σε μια μη φυσιολογική κατάσταση.

134 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η επίλυσή τους τις περισσότερες φορές, επιτυγχάνεται μέσα σε διάστημα οκτώ εβδομάδων, χωρίς απαραίτητα να εξυπηρετεί καταλυτικά στην προσαρμογή του ατόμου.

Η βασική ταξινόμηση των καταστάσεων κρίσης παιδιών και εφήβων, αποτελείται από δύο άξονες. Στον πρώτο άξονα, εμπίπτουν αυτές που οφείλονται σε αναμενόμενες μεταβάσεις του κύκλου ζωής ενός παιδιού και ονομάζονται αναπτυξιακές κρίσεις. Ενώ στον δεύτερο άξονα, αυτές που προκύπτουν από απροσδόκητα, τραυματικά γεγονότα και τις αποκαλούμε περιστασιακές κρίσεις. Παραδείγματα του πρώτου άξονα, αποτελούν η έναρξη της σχολικής ζωής, η μετάβαση σε νέα σχολική βαθμίδα, η γέννηση νέου μέλους στην οικογένεια, η εφηβεία κ.ά. Οι περιστασιακές κρίσεις, μπορεί να αφορούν έναν ξαφνικό ή βίαιο θάνατο ενός μέλους της οικογένειας, επαπειλούμενο θάνατο, σοβαρή ασθένεια ή τραυματισμό, νοσηλεία, χωρισμό γονέων, ενδοοικογενειακή βία, κακοποίηση, ακαδημαϊκή αποτυχία, σχολικό εκφοβισμό, κ.ά. Επιπρόσθετα, στις περιστασιακές κρίσεις, συγκαταλέγονται οι φυσικές καταστροφές, οι επιδημίες, η οικονομική/πολιτική κρίση, οι πολεμικές ενέργειες κα οι βιομηχανικές καταστροφές, καθώς επίσης, η μετανάστευση και η ανεργία. Στον κάτωθι παρατιθέμενο πίνακα (βλ. επόμενη σελίδα), καταγράφονται οι συνηθέστερες αντιδράσεις των παιδιών σε καταστάσεις κρίσης, οι οποίες τις περισσότερες φορές θεωρούνται φυσιολογικές και αναμενόμενες, ποικίλουν δε ανάλογα με το εξελικτικό στάδιο ανάπτυξης του παιδιού.

CMY

Αναμενόμενες, φυσιολογικές αντιδράσεις των παιδιών σε καταστάσεις κρίσεων (Brock, et al., 2005). ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΗΣΗ

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Προσχολική ηλικία (3-6)

- Νυχτερινή ενούρηση- Πιπίλισμα δακτύλου - Φόβος για το σκοτάδι

- Νευρικότητα - Τικ - Τραυλισμός - Προσκόλληση στους γονείς - Ανυπακοή

- Εμετοί - Απώλεια όρεξης - Διάρροια - Απώλεια έλεγχου σφιγκτήρων

Σχολική ηλικία (6-12)

- Ανταγωνισμός με τα μικρότερα αδέρφια για την προσοχή των γονέων - Σχολική άρνηση

- Απόσυρση από οικογενειακές επαφές - Απομόνωση από φίλους και παρέες - Αδυναμία συγκέντρωσης - Εριστική συμπεριφορά

- Πονοκέφαλοι - Διαταραχές ύπνου και διατροφής - Προβλήματα στην όραση και την ακοή - Δερματοπάθειες

Εφηβεία

- Αδυναμία ολοκλήρωσης δραστηριοτήτων που στο παρελθόν γίνονταν κανονικά - Μείωση προηγούμενης υπεύθυνης συμπεριφο ράς - Μείωση στις συγκρούσεις με τους γονείς για θέματα ανεξαρτησίας και ελέγχου - Μείωση σεξουαλικών ενδιαφερόντων

- Απώλεια ενδιαφέροντος για προηγούμενες αγαπημένες δραστηριότητες - Απώλεια ενδιαφέροντος για κοινωνικές δραστηριότητες με συνομήλικους - Αυξημένη αντίσταση στην εξουσία του σχολείου και των γονέων

- Πονοκέφαλοι - Απώλεια όρεξης - Προβλήματα διάρροιας ή δυσκοιλιότητας - Παράπονα για απροσδιόριστους πόνους

Σύμφωνα με πολλές μελέτες, τα παιδιά με προϋπάρχουσα ψυχοπαθολογία και αυτά που έχουν βιώσει προηγούμενο τραύμα ή απώλεια (π.χ. θάνατο γονέα) αναμένεται να είναι πιο ευάλωτα. Η στάση των γονέων και των εκπαιδευτικών αποτελεί σημαντικό παράγοντα επηρεασμού της αντιμετώπισης των κρίσεων, καθώς επίσης και της μετάδοσης μηνυμάτων στάσης ζωής. Η απόδοση νοήματος και η κατανόηση της σημασίας της κατάστασης (ανάλογη της γνωστικής και συναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού), είναι το πρώτο βήμα ενσυναισθητικής στάσης. Επιγραμματικά, ακολουθούν η βοήθεια στην αντιμετώπιση της πραγματικότητας και η συνέχιση της καθημερινότητας, η διατήρηση των φιλικών και οικογενειακών σχέσεων, η διατήρηση της συναισθηματικής ισορροπίας (έλεγχος έντονων συναισθημάτων, διατήρηση λειτουργικότητας) καθώς επίσης, η διατήρηση ικανοποιητικής αυτοεικόνας και η αίσθηση επάρκειας. Μείζονος σημασίας, είναι η αντανάκλαση των συναισθημάτων του παιδιού σε συνδυασμό με την αντανακλαστική ακρόαση, ενώ ταυτόχρονα επιβάλλεται η αποφυγή προβολής των συναισθημάτων των ενηλίκων. Γονείς και εκπαιδευτικοί δεν πρέπει να παρέχουν ψευδή καθησυχασμό, χρειάζεται να αποφεύγουν την απόδοση ευθυνών και να δίνουν προοπτική. Τα παιδιά χρειάζονται ενθάρρυνση για να εκφράσουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους. Χρειάζονται επίσης, διαβεβαίωση ότι τα έντονα συναισθήματα και οι ανησυχίες τους είναι φυσιολογικά.

136 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η κρίση είναι πιθανό να βιώνεται από το παιδί ως «τραύμα». Στις περιπτώσεις αυτές, η ψυχική και συναισθηματική λειτουργία του παιδιού μπορεί να διαταραχθεί σοβαρά για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα (πάνω από 6 μήνες) και να

παρουσιάζονται συμπτώματα, όπως ή ακούσια επαναβίωση του γεγονότος (μέσω σκέψεων και δυσάρεστων εικόνων), αμνησία γύρω από το τραυματικό γεγονός, φόβος ότι θα συμβεί ξανά, απόσυρση από το εξωτερικό περιβάλλον και έντονη ανάγκη προσκόλλησης στα μέλη της οικογένειας. Τα παιδιά αυτά βιώνουν απώλεια ελέγχου και σταθερότητας, απώλεια ασφάλειας και προστασίας και εκδηλώνουν εγωκεντρικές συμπεριφορές. Η ένταση δε των συμπτωμάτων, μπορεί να παραμένει αμείωτη ή να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου, επιδρώντας έτσι, αρνητικά στην καθημερινή ζωή του παιδιού (πχ. στο παιχνίδι, στις δραστηριότητες, στις διαπροσωπικές σχέσεις, στη σχολική απόδοση) καθιστώντας το, δυσλειτουργικό. Συμπερασματικά, οι συγκεκριμένες ενδείξεις σηματοδοτούν την ανάγκη παροχής εξειδικευμένης βοήθειας σε επίπεδο παιδιού και οικογένειας.  Βιβλιογραφικές αναφορές - Brock, S.E., Sandoval, J., &Lewis, S. (2005). Διαχείριση κρίσεων στο σχολείο: Εγχειρίδιο για τη δημιουργίαομάδων διαχείρισης κρίσεων στο σχολείο (Preparing for crisis in the schools: A manual for building school crisis response teams) Μετάφραση: Ε. Θεοχαράκη). Αθήνα: Τυπωθήτω. - Χατζηχρήστου, Χ. (Επιμ.) (2011 β). Κοινωνική και Συναισθηματική Αγωγή: Πρόγραμμα για την Προαγωγή της Ψυχικής Υγείας και της Μάθησης στη Σχολική Κοινότητα. Εκπαιδευτικό Υλικό για Εκπαιδευτικούς και Μαθητές ΙΙ (Πρωτοβάθμια εκπαίδευση). Αθήνα: Τυπωθήτω. - Χατζηχρήστου, Χ. (Επιμ.) (2012). Διαχείριση Κρίσεων στη Σχολική Κοινότητα.Αθήνα: Τυπωθήτω. Simon A. Booth (2015) Crisis Management Strategy: Competition and Change in Modern Enterprises.Routledge, New York. - Rosemary A. Thompson (2005) Crisis Intervention and Crisis Management: Strategies that Work in Schools ... BrunnerRoutledge, Great Britain.

ΙΩΑΝΝΑ Κ. ΤΣΙΡΙΩΤΑΚΗ PhD Γεωργίου Χατζηδάκη 39 - ΧΑΝΙΑ Κιν. : 6988618609 ephonology@gmail.com

ENGLISH CENTER OF PHONOLOGY AND DYSLEXIA: Ομάδα Στήριξης Και

Καθοδήγησης Παιδιών Με Μαθησιακές Δυσκολίες, Γονείς Και Εκπαιδευτικούς Τι είναι το English Center of Phonology; «Το English Center of Phonology είναι ένα Σύγχρονο Κέντρο Πρόληψης, Διάγνωσης, Θεραπείας και Αποκατάστασης που εξειδικεύεται στην εκμάθηση της Αγγλικής ως Δεύτερης/Ξένης Γλώσσας. Η διεπιστημονική του ομάδα αποτελείται από λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, ψυχολόγους, Ειδικούς Παιδαγωγούς και Παιδοψυχίατρο. Στελεχώνεται, επίσης από εξωτερικούς συνεργάτες σε όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό». Σε ποιούς απευθύνεται το English Center of Phonology; Το English Center of Phonology απευθύνεται σε παιδιά με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες καθώς και σε τυπικούς μαθητές (χωρίς Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες μαθητές) και προσφέρει μια διαφοροποιημένη προσέγγιση για την εκμάθηση της Αγγλικής ως Ξένης/Δεύτερης Γλώσσας. Το English Center of Phonology απευθύνεται σε γονείς που ενδιαφέρονται να ενημερωθούν είτε για τα παιδιά τους, είτε για τους ίδιους παρέχοντας πληροφόρηση και υποστήριξη.

138 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Το English Center of Phonology απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς παρέχοντας έγκυρη επιστημονική ενημέρωση,

και διοργανώνοντας επιμορφωτικά σεμινάρια στα οποία παρουσιάζονται και αναπτύσσονται οι σύγχρονες προσεγγίσεις στην εκπαιδευτική διαδικασία και τη γνωστική ενδυνάμωση των μαθητών με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες. Τα επιμορφωτικά σεμινάρια του English Center of Phonology απευθύνονται επίσης σε επαγγελματίες ψυχολόγους, ειδικούς ψυχικής υγείας, εκπαιδευτικούς όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων και ειδικοτήτων, προπτυχιακούς, καθώς και σε μεταπτυχιακούς φοιτητές ψυχολογίας και παιδαγωγικών. Τι υπηρεσίες παρέχει το English Center of Phonology στους γονείς; Το English Center of Phonology παρέχει ενημερωτικά

ENGLISH CENTER OF PHONOLOGY AND DYSLEXIA: ΟΜΑΔΑ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΙ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ, ΓΟΝΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ.

προγράμματα γονέων (σεμινάρια, workshops, ημερίδες, παρουσιάσεις κ.λπ.) που αφορούν στους προβληματισμούς και στις ανησυχίες τους, και τονίζουν την ανάγκη για την ενεργή συμβολή τους στην διδακτική εμπειρία των παιδιών τους. Παρέχει επίσης, ηλεκτρονική ενημέρωση όπως αποστολή ενημερωτικών άρθρων, e-books παρουσιάσεων και σεμιναρίων κ.λπ. «Στο English Center of Phonology κάθε παιδί αντιμετωπίζεται μοναδικά. Για κάθε παιδί διαμορφώνεται εξειδικευμένο εκπαιδευτικό υλικό προσαρμοσμένο στις ανάγκες του. Ο γονέας είναι η πιο σημαντική παρουσία στην ζωή του παιδιού. Βασικός μας στόχος είναι η διαρκής ενημέρωση και συμμετοχή των γονιών σε όλα τα στάδια της εκπαιδευτικής εμπειρίας των παιδιών τους». Οι γονείς αντιμετωπίζουν δυσκολίες έπειτα από μια διάγνωση Ειδικών Μαθησιακών Δυσκολιών; Eίναι αναμενόμενο και απολύτως φυσιολογικό οι γονείς να αντιμετωπίζουν δυσκολίες, τόσο πριν τη διάγνωση, όσο και μετά τη διάγνωση του παιδιού. Είναι πολλά τα συναισθήματα που καλούνται να διαχειριστούν κυρίως κατά την διαδικασία αποδοχής των δυσκολιών που αντιμετωπίζει το παιδί τους. Ο συναισθηματικός αντίκτυπος, η αντιμετώπιση της «ετικέτας», ο κίνδυνος περιθωριοποίησης του μαθητή και η αδυναμία ένταξής του στο σχολικό περιβάλλον όπως και οι αποφάσεις που καλούνται να πάρουν ως προς τον κατάλληλο τρόπο παρέμβασης συχνά μοιάζει με ένα λαβύρινθο από τον οποίο ψάχνουν τρόπο να αποδράσουν. Ποιοι είναι οι στόχοι του English Center of Phonology; Βασικός στόχος του English Center of Phonology είναι να ενισχύσουμε το ενυπάρχον δυναμικό του κάθε παιδιού. Για να επιτευχθεί αυτό, κρίνεται απαραίτητο η κάθε παρέμβαση να ξεκινά με την κατάλληλη στοχοθεσία. Οι δυσκολίες του κάθε παιδιού, είτε αφορούν έλλειψη φωνολογικής ενημερότητας είτε εμπόδια που αφορούν την παραγωγή γραπτού λόγου κτλ αντιμετωπίζονται με μεθόδους που ενισχύουν τις υπάρχουσες δεξιότητες και ενδυναμώνουν τις ικανότητες του κάθε παιδιού.

140 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η χρήση εξατομικευμένης παρέμβασης, προσαρμοσμένης στις ανάγκες του κάθε μαθητή στοχεύει τόσο σε μια

ευχάριστη εμπειρία μάθησης, όσο και στην ανάπτυξη των απαραίτητων δεξιοτήτων που θα αμβλύνουν τις δυσκολίες του και θα ενισχύσουν την πρόοδό του. “Στόχος της επιστημονικής μας ομάδας είναι αρχικά να κατανοήσει τι προκαλεί τα συμπτώματα ή τις δυσκολίες του κάθε παιδιού και στη συνέχεια να το στηρίξει μέσω μιας ολιστικής διαφοροποιημένης προσέγγισης και μέσω του συστήματος της Μεταγνώσης” . Ποια είναι η φιλοσοφία που διαπνέει το έργο του English Center of Phonology; Το English Center of Phonology ακολουθεί μια ολιστική προσέγγιση της μάθησης, η οποία συνδυάζει όλα τα πεδία της γνώσης και της εμπειρίας, ενώ παράλληλα κινητοποιεί την πολύπλευρη ανάπτυξη του ατόμου, όπως την γνωστική, συναισθηματική, ψυχοκινητική, κοινωνική και ηθική. Παράλληλα, το English Center of Phonology δίνει βαρύτητα σε παιδαγωγικές προσεγγίσεις που αφορούν τόσο την φωνολογική ενημερότητα όσο και την εκμάθηση και αυτοματοποίηση στρατηγικών. Τι ακριβώς είναι η ολιστική προσέγγιση και πως το σύστημα της Μεταγνώσης διαφοροποιεί και εμπλουτίζει την διδακτική εμπειρία στο English Center of Phonology; Στο English Center of Phonology αναγνωρίζουμε την αλληλοσύνδεση, την αλληλεξάρτηση και την αλληλεπίδραση όλων των διαστάσεων της ζωής του κάθε παιδιού. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι στις ζωές των παιδιών όλα λειτουργούν “σφαιρικά” (στο σπίτι, στο σχολείο, στις φιλίες τους κτλ) και ότι οι δυσκολίες αυτές αλληλοσυνδέονται και αλληλεπιδρούν. Το English Center of Phonology επιδιώκει τη βελτίωση της καθεμίας δυσκολίας ξεχωριστά αλλά και όλων μαζί ως σύνολο. Το σύστημα της Μεταγνώσης βασίζεται στο πως ένα παιδί «μαθαίνει να μαθαίνει». Στο English Center of Phonology κάθε παιδί διδάσκεται τρόπους που το βοηθούν να «οδηγεί και να κατευθύνει» τη σκέψη του προκειμένου να ανακαλύπτει τον πιο αποτελεσματικό τρόπο μάθησης για εκείνο. 

Υποσπαδίας: Μια όχι και τόσο σπάνια συγγενής ανωμαλία

ουρήθρα, ο σωλήνας που επιτρέπει την δίοδο των ούρων και του σπέρματος, κανονικά διανύει όλο το μήκος του πέους και εκβάλλει στην κορυφή του. Σε μερικές όμως περιπτώσεις ο σχηματισμός της ουρήθρας παραμένει ατελής και η εκβολή της δεν βρίσκεται στην κορυφή της βαλάνου αλλά σε οποιοδήποτε σημείο στο κάτω μέρος κατά μήκος του πέους. Μέχρι πρότινος ο υποσπαδίας εμφανιζόταν με συχνότητα 1/300 σε τελειόμηνα νεογέννητα αγόρια και με κληρονομικότητα σε ποσοστό περίπου 20%.

142 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται διεθνώς μία συνεχής αύξηση των περιστατικών που, με τη συχνότητα να προσεγγίζει το 1/80 των τελειόμηνων νεογέννητων αγοριών. Μία πιθανή εξήγηση για το φαινόμενο αυτό βρίσκεται στην αύξηση της οιστρογονικής μόλυνσης του περιβάλλοντος. Εχει τεκμηριωθεί επιστημονικά ότι τα φυτοφάρμακα, τα ζιζανιοκτόνα και τα πλαστικά μεταβολίζονται στο περιβάλλον σε χημικές ενώσεις με μόριο παρόμοιο με αυτό των οιστρογόνων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την ατελή αρρενοποίηση των αρρένων εμβρύων και την όλο και συχνότερη εμφάνιση του υποσπαδία. Η διάγνωση του υποσπαδία μπορεί να προκαλέσει αγωνία στους γονείς, δεν προκαλεί όμως καμμία δυσκολία στη φροντίδα του νεογέννητου και φυσικά δεν αποτελεί κίνδυνο για τη ζωή του παιδιού. Η σοβαρότητα της κατάστασης διαφέρει πολύ από αγόρι σε αγόρι. Στις απλές περιπτώσεις το στόμιο της ουρήθρας βρίσκεται πολύ κοντά στην κορυφή του πέους. Στις

Υποσπαδίας είναι μια συγγενής, δηλαδή εκ γενετής, ανωμαλία κατά την οποία η δημιουργία της ουρήθρας του πέους κατά την εμβρυϊκή ανάπτυξη είναι ατελής. σοβαρές περιπτώσεις το ουρηθρικό στόμιο βρίσκεται κοντά στο περίνεο. Ο Υποσπαδίας συχνά συνοδεύεται από κάμψη του πέους και χορδή.

ΥΠΟΣΠΑΔΙΑΣ: ΜΙΑ ΟΧΙ ΚΑΙ ΤΟΣΟ ΣΠΑΝΙΑ ΣΥΓΓΕΝΗΣ ΑΝΩΜΑΛΙΑ

Η ταξινόμηση του υποσπαδία γίνεται βάσει της θέσης του στομίου της ουρήθρας και η σοβαρότητά της εξαρτάται από την απόκλιση της θέσης του στομίου της ουρήθρας από την φυσιολογική θέση αλλά και από την ύπαρξη χορδής. ‘Ετσι, με αύξουσα σοβαρότητα, στο 50% των περιπτώσεων ο υποσπαδίας είναι βαλανικός στο 30% πεϊκός και στο 20% περινεϊκός. Τα προβλήματα που σχετίζονται με τον υποσπαδία εξαρτώνται από την σοβαρότητα της κάθε περίπτωσης. Τα πιο κοινά προβλήματα όμως είναι η δυσκολία στην ούρηση σε όρθια θέση, και η διαφορετική όψη του πέους σε σύγκριση με το φυσιολογικό. Επίσης η ύπαρξη χορδής μπορεί να προκαλεί έντονο πόνο κατά τη στύση, ενώ το μικρό μήκος της ουρήθρας συχνά ευθύνεται για δημιουργία ουρολοιμώξεων. Αίτια δημιουργίας του Υποσπαδία Μέχρι την 8η εβδομάδα τα έμβρυα δεν αναπτύσουν ούτε ανδρικά ούτε γυναικεία γεννητικά όργανα αλλά έχουν ένα γεννητικό έπαρμα, γεννητικές πτυχές και γεννητικά ογκώματα. Η φυσική εξέλιξη οδηγεί προς τον σχηματισμό γυναικείων γεννητικών οργάνων, όπου οι γεννητικές πτυχές εξελίσσονται στα μικρά χείλη του αιδοίου, το γεννητικό έπαρμα σχηματίζει την κλειτορίδα και τα γεννητικά ογκώματα τα μεγάλα χείλη. Οι ανδρικές ορμόνες, όμως, τεστοστερόνη και διυδροτεστοστερόνη ή DHT, οι οποίες εκκρίνονται μετά την 10η εβδομάδα μεταβάλλουν την γεννετική εξέλιξη του εμβρύου. Οι ανδρικές ορμόνες κάνουν το γεννητικό έπαρμα να σχηματίσει την βάλανο, δηλαδή την άκρη του πέους, οι γεννητικές πτυχές σχηματίζουν το σώμα του πέους και τέλος τα γεννητικά ογκώματα δημιουργούν το όσχεο. Υπό κανονικές συνθήκες οι γεννητικές πτυχές συγκλίνουν σε όλο το μήκος του πέους και περιβάλλουν την ουρήθρα μέχρι τη άκρη του. ‘Οταν η σύγκλιση αυτή είναι ατελής τότε το περιφερικό τμήμα της ουρήθρας παραμένει ανοικτό και το στόμιό της κεντρικότερα της φυσιολογικής του θέσης. Δεν υπάρχει ξεκάθαρη αιτία για την ατελή δημιουργία της ουρήθρας αλλά υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να δράσουν μαζί και να προκαλέσουν την ανωμαλία αυτή. Μελέτες έχουν δείξει ότι η κληρονομικότητα παίζει ρόλο χωρίς όμως να είναι απαραίτητο ότι τα παιδιά ανδρών με Υποσπαδία θα γεννηθούν με το ίδιο πρόβλημα.

Συνέπειες Η δυνατότητα των αγοριών να ουρούν σε όρθια στάση είναι πολύ σημαντική για την ψυχική τους ισορροπία. Επίσης το ίσιο πέος είναι απαραίτητη προυπόθεση για τη σεξουαλική λειτουργία και ικανοποίηση αλλά και την ανδρική γονιμότητα. Γενικά εκτός τον πιθανό ψυχολογικό αντίκτυπο στο παιδί και στην οικογένεια, οι γονείς θα πρέπει να προσέχουν την υγιεινή της περιοχής, καθώς το μικρό μήκος και το μεγάλο στόμιο της ουρήθρας μπορεί να είναι αιτία ουρολοιμώξεων. Τυχόν ατέλειες στην εμφάνιση των γεννητικών οργάνων δεν είναι συνήθως τόσο σημαντικές κατά την παιδική ηλικία, προκαλούν όμως ανησυχία και προβλήματα αργότερα, και ειδικά κατά την εφηβεία και την ενήλικη ζωή όταν ο νέος άνδρας θα αρχίσει να δραστηριοποι είται σεξουαλικά. Διάγνωση και Διόρθωση Η διάγνωση γίνεται συνήθως πριν την έξοδο από το μαιευτήριο, κατά την πρώτη εξέταση του μωρού μετά την γέννησή του. Είναι σημαντικό εφόσον υπάρχει διάγνωση υποσπαδία να μη γίνει περιτομή στο βρέφος, καθώς η ακροποσθία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη χειρουργική διόρθωση. Το πόσο επιβεβλημένη είναι η διόρθωση του υποσπαδία εξαρτάται από τη λειτουργική και αισθητική απόκλιση από το φυσιολογικό. Υποσπαδίες μικρού έως μέτριου βαθμού χωρίς χορδή συχνά διορθώνονται για αισθητικούς λόγους με απλή επέμβαση χωρίς νοσηλεία, ενώ μέτριου ή μεγάλου βαθμού με μεγάλη απόκλιση της εξόδου της ουρήθρας από την φυσιολογική θέση διορθώνονται για λειτουργικούς λόγους και απαιτούν εκτεταμένη χειρουργική αντιμετώπιση που συχνά πραγματοποιείται σε δύο στάδια και απαιτεί νοσηλεία μερικών ημερών. Ολοι οι ασθενείς χειρουργούνται υπό γενική αναισθησία. Στο πρώτο στάδιο εξαιρούμε τη χορδή, δηλαδή την ινώδη ταινία περιφερικά του ουρηθρικού στομίου, εφόσον υπάρχει, έτσι ώστε να ευθειαστεί το πέος κατά τη στύση, ενώ στο δεύτερο στάδιο, δημιουργείται η νεοουρήθρα. Η χειρουργική διόρθωση του υποσπαδία επιτυγχάνει τη φυσιολογική λειτουργία και όψη του πέους χωρίς μελλοντικά προβλήματα. Πρέπει απαραίτητα να εκτελείται από εξειδικευμένο χειρουργό με εμπειρία στην υποσπαδιολογία. Φυσικά, όπως κάθε χειρουργική επέμβαση, έτσι και η διόρθωση του υποσπαδία μπορεί σπάνια να εμφανίσει επιπλοκές, όπως η δημιουργία συριγγίου και η στένωση του ουρηθρικού στομίου οι οποίες όμως αντιμετωπίζονται επιτυχώς. Εχει αποδειχθεί ότι οι απαιτούμενες διορθώσεις μπορούν να γίνουν είτε μεταξύ 3 μηνών και 3 ετών όταν το παιδί μπορεί να ελέγξει την ούρησή του, είναι ώριμο αρκετά για να συνεργαστεί με τον χειρουργό, έχει απώλεια της απώτερης μνήμης για το περιστατικό και έχει τον απαραίτητο χρόνο στη διάθεσή του για να απαλλαγεί από το πρόβλημα πριν πάει στο σχολείο. 

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 143

ΠΡΟΛΗΨΗ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ ΛΟΓΟΥ – ΟΜΙΛΙΑΣ Μαρία Μαρτσάκη Λογοθεραπευτρια Μακρύς Τοίχος (πλησίον Jumbo) Τ. 697 08 22 486 maria_marts@hotmail.com

– 6 μηνών Το μωρό σας πρέπει να αντιδρά στους ήχους. Να κοιτάζει ή να στρέφει το κεφάλι του προς την πηγή του ήχου. Πρέπει να παράγει ήχους. Το παιδί αναγνωρίζει φωνές και γελάει όταν του μιλάνε. ! Παρατηρήστε εάν το μωρό σας αντιδρά στους ήχους. Αν όχι ελέγξτε την ακοή του. Αναζητήστε βοήθεια εάν το μωρό σας στην προσπάθεια του να επικοινωνήσει δεν κάνει βλεμματική επαφή. 6 – 18 μηνών Αρχίζει η παραγωγή και μίμηση ήχων. Λέει ¨μαμά¨ και ¨μπαμπά¨. Το μωρό πρέπει να καταλαβαίνει απλές οδηγίες και προτάσεις, καθώς και να ονομάζει οικεία αντικείμενα. Το λεξιλόγιό του σιγά σιγά εμπλουτίζεται. Ανταποκρίνεται στο όνομά του και ακούει όταν του μιλάνε. ! Σε αυτό το στάδιο η τηλεόραση προσφέρει ελάχιστα ερεθίσματα στο παιδί. Η μεγάλη έκθεση του παιδιού στην οθόνη δεν προάγει την πραγματική επικοινωνία. Οι γονείς πρέπει να αναζητήσουν βοήθεια εάν παρατηρήσουν ότι το παιδί τους σταματήσει να μιλάει ή η ομιλία του παραμείνει στάσιμη ή χειροτερεύει. 19 – 24 μηνών Η ομιλία του γίνεται κατανοητή. Το εκφραστικό λεξιλόγιο του παιδιού φτάνει έως τις 100 λέξεις ενώ το αντιληπτικό έως 300 λέξεις. Αρχίζει να χρησιμοποιεί προτάσεις με ουσιαστικά και ρήματα, απαντάει σε ερωτήσεις. Το παιδί μπορεί να εκτελεί σύνθετες εντολές με πάνω από 2 δραστηριότητες. ! Οι γονείς πρέπει να αναζητήσουν βοήθεια σε περί-

144 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

πτωση που το λεξιλόγιο του παιδιού τους εκτός από το ¨μαμά¨ και ¨μπαμπά¨ περιλαμβάνει ελάχιστες λέξεις ακόμα. Η ομιλία του είναι δυσκατάληπτη και δεν συνδυάζει τουλάχιστον 2 λέξεις για να σχηματίσει σύντομες φράσεις ή προτάσεις. 2 – 3 ετών Η ομιλία του είναι περισσότερο κατανοητή από τους ξένους. Μπορεί να ζητά τα αντικείμενα με το όνομά τους, εκφράζει την ανάγκη του να πάει τουαλέτα. Ακούει ιστορίες και τραγούδια. Αντιλαμβάνεται 500-900 λέξεις και εκφραστικά έχει κατακτήσει 50-250 λέξεις. Κάνει γραμματικά και συντακτικά λάθη. ! Αναζητήστε βοήθεια εάν η ομιλία του παραμένει δυσκατάληπτη. Χρησιμοποιεί μόνο λίγα ρήματα ή/και καθόλου άρθρα ή επίθετα. Δεν χρησιμοποιεί πληθυντικό αριθμό και δεν σχηματίζει απλές προτάσεις.

CMY

3 – 4 ετών Η ομιλία του παιδιού σας πλησιάζει περισσότερο αυτή των ενηλίκων όσον αφορά την γραμματική και το συντακτικό. Το παιδί απαντά και κάνει ερωτήσεις, εκφράζει τα συναισθήματα του. Η καταληπτότητα της ομιλίας του φτάνει έως το 80%. Μπορεί να συμμετέχει σε συζητήσεις. ! Οι γονείς πρέπει να ανησυχούν όταν το παιδί δυσκολεύεται να αρχίσει μια πρόταση ή να επαναλάβει συλλαβές ή λέξεις. Εάν χρησιμοποιεί μικρές και όχι σωστά οργανωμένες προτάσεις. Η ομιλία του δεν είναι πάντα κατανοητή και δεν μπορεί να διηγηθεί απλά και πρόσφατα γεγονότα. 

Οι προκλήσεις στην ξενόγλωσση εκπαίδευση

επικοινωνία - τεχνολογία - πιστοποιήσεις ενεργητική μάθηση & κριτική σκέψη

Μαρία Μαρκουλάκη BA English Language & Literature Master in TESOL

o πεδίο εκμάθησης ξένων γλωσσών και ιδιαίτερα ο χώρος του ELT (English Language Teaching) τον οποίο εκπροσωπώ είναι ένα πολύ δυναμικό πεδίο που διαρκώς εξελίσσεται, ενισχύεται και προσπαθεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες ενός κόσμου που αλλάζει ραγδαία. Η εκμάθηση ξένων γλωσσών είναι κάτι παραπάνω από ανάγκη, είναι μια πραγματικότητα. Το να μιλάει κάποιος ξένες γλώσσες θεωρείται δεξιότητα ζωής (real-life skill) που συνοδεύει τον ομιλητή σε πολλές εκφάνσεις της ζωής του, από την εκπαίδευση, την εργασία ως την διασκέδαση και τα ταξίδια του.

146 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Οι προκλήσεις, ωστόσο, είναι διττές, τόσο για τους εκπαιδευτικούς όσο και για τους γονείς που επωμίζονται με το βάρος μια σωστής επιλογής μαθησιακού περιβάλλοντος. Όσον αφορά το δάσκαλο, το λιγότερο που οφείλει να κάνει είναι να είναι καταρτισμένος, ενημερωμένος και αφοσιωμένος στη μαθησιακή διαδικασία, η οποία πρέπει να είναι δυναμική και αποτελεσματική, ώστε τα όρια ενός τεχνητού μαθησιακού περιβάλλοντος να μπορέσουν να λειανθούν. Οι μαθητές μαθαίνουν μέσα από ουσιαστικές μαθησιακές εμπειρίες που αντικατοπτρίζουν τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα τους. Το μάθημα πρέπει να δρα ως πλατφόρμα ανάπτυξης της προσωπικότητας, που όχι μόνο λαμβάνει τις ανάγκες και ιδιαιτερότητες τους, αλλά επίσης τους ενισχύει την αγάπη για τη γλώσσα και την επικοινωνία. Μια από τις προκλήσεις με την οποία βρίσκεται αντιμέτωπη η ξενόγλωσση τάξη είναι να επαναπροσδιορίσει τους στόχους της και να προωθήσει τη διδασκαλία της ξένης γλώσσας, όχι ως διαδικασία μετάδοσης και μηχανιστικής πρόσληψης γνώσεων αλλά μέσω μιας σύνθεσης μεθοδολογικών προσεγγίσεων και παιδαγωγικών πρακτικών. Η έμφαση στην επικοινωνιακή

διάσταση της γλώσσας είναι προτεραιότητα όπως επίσης η καλλιέργεια δεξιοτήτων και στρατηγικών που έχουν ως σκοπό την αυτονόμηση των μαθητών και την ανάπτυξη γνωστικών και κοινωνικών δεξιοτήτων, όπως επίσης της κριτικής τους σκέψης. Η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης όχι μόνο βοηθάει τους μαθητές ξένων γλωσσών στην κατάκτηση της γλώσσας, αλλά αυξάνει τις ικανότητες επίλυσης προβλημάτων και ενισχύει την παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου. Τελευταία, η έλλειψη λεξιλογίου στη μητρική γλώσσα των μαθητών εντείνει τη δυσκολία καλλιέργεια του λόγου τους και της σκέψης τους, γεγονός που εγείρει πολλά θέματα προς συζήτηση για το σχολείο και τη συνολική ανάγκη για τον γλωσσικό εμπλουτισμό των μαθητών μας. Η τεχνολογία είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας και δεν μπορεί να απουσιάζει από την εκπαίδευση. Όσον αφορά την ξενόγλωσση εκπαίδευση, είχε πάντα σημαντικό ρόλο ακόμα και στα πρώιμα χρόνια της, αν σκεφτούμε την μέθοδο audio-lingual και τη χρήση video στη τάξη.

CMY

ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Η πρόκληση, ωστόσο, είναι πώς η ενσωμάτωση της τεχνολογίας θα γίνει με ένα σωστά δομημένο και παιδαγωγικό τρόπο, ώστε να αποφέρει μόνο οφέλη. Είναι γεγονός ότι η τεχνολογία σαγηνεύει μικρούς και μεγάλους σε βαθμό που χάνουμε την συγκέντρωση μας. Η χρήση υπολογιστών, διαδραστικού πίνακα και γενικότερα των νέων τεχνολογιών είναι μέρος της μαθησιακής πράξης αρκετά χρόνια τώρα και αποτελούν εργαλεία που ενισχύουν την διδασκαλία μιας ξένης γλώσσας με εικόνες, ήχους, video και δραστηριότητες που καλλιεργούν πολλές δεξιότητες ταυτόχρονα και απευθύνονται σε διαφορά μαθησιακά προφίλ των μαθητών μας (οπτικό, ακουστικό, κ.α.). Η διαφοροποιημένη μάθηση ,σίγουρα, βρίσκει ένα σύμμαχο με τη ορθολογική χρήση της τεχνολογίας. Ακόμα μια πρόκληση με την οποία η ξενόγλωσση εκπαίδευση βρίσκεται αντιμέτωπη, είναι η αντίληψη ότι η εκμάθηση μια ξένης γλώσσας ταυτίζεται με την πιστοποίηση της. Το ελληνικό εκπαιδευτικό τοπίο είναι συνυφασμένο με μια εξετασιοκεντρική προσέγγιση στη μάθηση και δυστυχώς το ίδιο παρατηρείται και στον ξενόγλωσσο κλάδο. Το κυνήγι της πιστοποίησης και ο «μανιταρισμός» πιστοποιήσεων και εξετάσεων κάθε άλλο παρά διευκολύνει τους μαθητές να αποκτήσουν γνώση της ξένης γλώσσας μέσω μια ολιστικής, μαθητοκεντρικής προσέγγισης. Ο αριθμός πιστοποιήσεων αυξάνεται χρόνο με το χρόνο- ενδεικτικό είναι ότι υπάρχουν πάνω από 15 εξετάσεις που πιστοποιούν την καλή γνώση Αγγλικής γλώσσας (Β2). Η βαρύτητα συχνά δίνεται στην απόκτηση της πιστοποίησης και όχι στην κατάκτηση της γλώσσας ως μέσο έκφρασης και επικοινωνίας. Σίγουρα, λοιπόν, πρέπει να αποτελέσει στοίχημα για τους εκπαιδευτικούς του κλάδου να μην κάνουν εκπτώσεις στα μαθήματα που σχεδιάζουν, να μην υπολείπονται της ενέργειας και της δυναμικής που αρμόζει σε ένα πλούσιο μαθησιακό περιβάλλον, το οποίο καλλιεργεί τη σκέψη, τη φαντασία και την αυτενέργεια στους μαθητές.

148 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφέρω τη μεγαλύτερη πρόκληση που κάθε εκπαιδευτικός βρίσκεται αντιμέτωπος και κάθε γονιός οφείλει να είναι ενήμερος για το τί είναι ενεργητική μάθηση (active learning) και πώς θα δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες προς αυτή την

κατεύθυνση. Αυτή η πρόκληση - ζητούμενο υπό μια έννοια εσωκλείει όλες τις προαναφερόμενες, αφού έχει ως στόχο να παρέχει στους μαθητές ευκαιρίες, για να ανακαλύψουν την γλώσσα, να την χρησιμοποιήσουν ενεργά, να πειραματιστούν, να πάρουν αποφάσεις και να διευρύνουν τους γνωστικούς και μαθησιακούς τους ορίζοντες. Ο ρόλος του μαθητή ως παθητικος δέκτης της μαθησιακής διαδικασίας, που περιορίζεται γύρω από το δάσκαλο και το εγχειρίδιο, έχει παρελθει σίγουρα. Ο δάσκαλος έχει το ρόλο του συντονιστή δραστηριοτήτων που παρέχει βοήθεια, ώστε ο μαθητής να καλλιεργήσει σφαιρικά τη γνώση και τις δεξιότητες του. Είναι γεγονός ότι η ξενόγλωσση αγορά βρίθει από εγχειρίδια που υποτιθέμενα καλύπτουν τις ανάγκες μαθητών και καθηγητών. Η αλήθεια, όμως, είναι πως κανένα ‘’ προ-συσκευασμένο’’ βιβλίο δε μπορεί να υποσχεθεί από μόνο του μια ενεργή θεώρηση στη ξενόγλωσση διδασκαλία, εάν ο δάσκαλος συμβιβαστεί με το υλικό και τις ασκήσεις που περιέχονται στο κάθε βιβλίο. Οι ασκήσεις αυτές πρέπει να μετατραπούν σε δραστηριότητες, εργασίες και project και εν τέλει σε εμπειρίες και αναμνήσεις που οι μαθητές μας θα πάρουν μαζί και έξω από την ξενόγλωσση τάξη. Η προσέγγιση αυτή έχει πολλά να υποσχεθεί αν δημιουργήσει ένα έγκυρο πλαίσιο, ώστε οι μαθητές να γίνουν ενεργοί και κριτικοί γνώστες μια γλώσσας και γενικότερα κάθε γνωστικού πεδίου. 

ΟΤΑΝ Η ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΓΙΝΕΤΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ ΛΑΝΤΖΑΚΗ ΜΑΡΙΑ Διαιτολόγος - Διατροφολόγος (MSc) Master Παχυσαρκίας & Ελέγχου Βάρους, Πανεπιστήμιο Γλασκώβης Ιωνίας 26, Χανιά Τηλ.: 28215 03410 - Κιν.: 6934 654 305 E-mail: info@lantzaki.gr Site: www.lantzaki.gr

ελετώντας καλύτερα την τωρινή μεσογειακή πυραμίδα (Mediterranean Foundation, 2010) διαπιστώνουμε ότι ένα από τα βασικά συστατικά της είναι και ο σημερινός τρόπος ζωής του ανθρώπου. Πριν από αρκετά χρόνια γνωρίσαμε την παραδοσιακή πυραμίδα η οποία περιείχε την συχνότητα και την ποσότητα των τροφίμων που χρειαζόμαστε καθημερινά, εβδομαδιαία και μηνιαία. Η βάση της πυραμίδας περιείχε τα τρόφιμα που χρειαζόμαστε περισσότερο (όπως δημητριακά, ρύζι, πατάτα) ενώ ανεβαίνοντας προς την κορυφή βρίσκαμε τα τρόφιμα που καταναλώνουμε σε μικρότερες ποσότητες (όπως το κόκκινο κρέας). Τι έχει αλλάξει σήμερα λοιπόν στην πυραμίδα και πως ο τρόπος ζωής αποτελεί σημαντικό κομμάτι της; Όπως βλέπουμε στην απεικόνιση της πυραμίδας, η βάση της περιέχει πλέον στοιχεία του τρόπου ζωής όπως τακτική φυσική δραστηριότητα, επαρκής ανάπαυση, συντροφικότητα, βιοποικιλία και εποχικότητα, προιόντα παραδοσιακά, τοπικά και φιλικά προς το περιβάλλον καθώς και δεξιότητες μαγειρικής.

150 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Γιατί ο τρόπος ζωής επηρεάζει την διατροφική μας συμπεριφορά; Η επιλογή του φαγητού φαίνεται να επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες όπως η πείνα, ο κορεσμός, η ψυχολογία, οι μαγειρικές δεξιότητες, ο χρόνος που αφιερώνουμε στην κουζίνα,τα επίπεδα του στρες, θρησκεία και παραδόσεις. Σαφώς και όλοι πλέον γνωρίζουμε ποια είναι η μεσογειακή διατροφή και πλέον μετά από αρκετές έρευνες γνωρίζουμε την αξία του ελαιολάδου, των φρούτων, των λαχανικών και των προιόντων ολικής άλεσης. Κατά πόσο όμως εφαρμόζονται αυτές οι συστάσεις στον σύγχρονο τρόπος ζωής μας; Αρκεί να

γνωρίζουμε ποια τρόφιμα να καταναλώνουμε περισσότερο και ποια λιγότερο; Προφανώς και όχι. Για να υιοθετήσουμε μια μεσογειακή διατροφή και να μείνουμε σε αυτήν πρέπει να την εντάξουμε ως ένα κομμάτι της καθημερινότητας μας. Η διατροφή μας δηλαδή να γίνει ένας τρόπος ζωής για το σήμερα. Αυτό σημαίνει ότι αφιερώνουμε περισσότερο χρόνο για να μαγειρέψουμε, να επιλέξουμε φρούτα και λαχανικά εποχής , να αναπτύξουμε τις μαγειρικές μας δεξιότητες , να ενημερωθούμε για τα τοπικά κρητικά προιόντα (τα οποία είναι τόσα πολλά και τόσο θρεπτικά παράλληλα). Δεν ξεχνάμε και το φαγητό γύρω από το τραπέζι ως μέσο σωστής διατροφικής συμπεριφοράς καθώς και ως στοιχείο κοινωνικοποίησης. Επιπλέον η επαρκής ανάπαυση είναι βασικό συστατικό, δίνοντας στον σώμα μας την απαραίτητη ξεκούραση που χρειάζεται. Και φυσικά δεν παραλείπουμε και την τακτική φυσική δραστηριότητα (τουλάχιστον 30 λεπτά ημερησίως) η οποία και αυτή με την σειρά της είναι απαραίτητη για την φυσιολογία του σώματος. Με την έννοια ‘’φυσική δραστηριότητα’’ δεν εννοούμε μόνο το γυμναστήριο ή κάποιο άθλημα ,αλλά και το περπάτημα, τον χορό ή και το κολύμπι ή άλλη δραστηριότητα η οποία μας ευχαριστεί και μπορούμε να υιοθετήσουμε στην καθημερινή μας ρουτίνα. Με λίγα λόγια, οργανώνουμε την καθημερινότητα μας με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορέσουμε να επιλέξουμε όχι μόνο την μεσογειακή διατροφή , αλλά και ένα τρόπο ζωής ο οποίος εξυπηρετεί μια σωστή διατροφική συμπεριφορά. Γιατί τα τρόφιμα διαχωρίζονται σε επίπεδα στην πυραμίδα; Το σχήμα της απεικόνισης δεν είναι τυχαίο. Η βάση όπου είναι και το μεγαλύτερο τμήμα της πυραμίδας

ΟΤΑΝ Η ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΓΙΝΕΤΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ

συμβολίζει την καθημερινή κατανάλωση και την σπουδαιότητα των συστατικών της. Άλλωστε το γεγονός ότι τα στοιχεία του τρόπου ζωής βρίσκονται στην βάση της πυραμίδας πριν ακόμα και από τα τρόφιμα, δηλώνει και την αξία τους. Επίσης μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι στην πυραμίδα θα βρούμε όλα τα τρόφιμα (από τα φρούτα και τα λαχανικά μέχρι και τα γλυκά) με τις ανάλογες ποσότητες και συχνότητες. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν απαγορευμένα τρόφιμα στην πυραμίδα. Χρησιμοποιώντας το μέτρο μπορούμε να καταναλώσουμε ακόμα και γλυκά ή άλλα ή ποτά που περιέχουν ζάχαρη. Ας κρατήσουμε το «Παν μέτρο άριστον». Σε ποια τρόφιμα να δώσω περισσότερη έμφαση; Το ελαιόλαδο ως βασικό κομμάτι της μεσογειακή διατροφής είναι και η κύρια πηγή λίπος στην διατροφή μας. Συστήνεται σε καθημερινή βάση και σε κάθε κύριο γεύμα. Έχει συσχετιστεί με την πρόληψη ορισμένων μορφών του καρκίνου, καρδιοαγγειακών νοσημάτων και την συγκέντρωση λιπιδίων στο αίμα. Οι ευεργετικές του ιδιότητες οφείλονται κυρίως στα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα που περιέχει , καθώς και στις αντιοξειδωτικές του ουσίες. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε και το γεγονός ότι απεικονίζεται στο κέντρο της πυραμίδας. Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι επίσης τρόφιμα τα

152 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

οποία δεν πρέπει να παραλείπονται από την καθημερινότητα μας. Οι φυτικές ίνες, το νερό, οι βιταμίνες και τα μέταλλα βρίσκονται στα φρούτα και στα λαχανικά σε αφθονία, διατηρώντας τον οργανισμό υγιή και θωρακισμένο με τις απαραίτητες αντιοξειδωτικές ουσίες. Τα δημητριακά ολικής άλεσης (όπως ψωμί σικάλεως ή σταρένιο ολικής ή βρόμης, πλιγούρι ή ρύζι καστανό) παρέχουν στον οργανισμό την απαραίτητη ενέργεια που χρειάζεται σε καθημερινή βάση. Τα δημητριακά ολικής διατηρώντας το φύτρο και το πίτουρο δίνουν περισσότερα μέταλλα και βιταμίνες συγκριτικά με τα επεξεργασμένα του εμπορίου. Παράλληλα σε εβδομαδιαία βάση, τα ψάρι και τα όσπρια είναι οι τροφές που καταναλώνονται με μεγαλύτερη συχνότητα αφήνοντας πίσω το κόκκινο κρέας και τα κρεατοσκευάσματα (αλλαντικά, άλλα παράγωγα κόκκινου κρέατος). Τα αυγά, μια παρεξηγημένη μάλλον τροφή, μπορούν να καταναλωθούν και αυτά εβδομαδιαίως στην αντίστοιχη πάντα ποσότητα. Τέλος, στην πυραμίδα έχουν προστεθεί τα βότανα, το σκόρδο, κρεμμύδι και τα μπαχαρικά δίνοντας μια ποικιλία γεύσεων στην διατροφή μας και μειώνοντας την προσθήκη αλατιού στο φαγητό μας. 

Αξίζει να δοκιμάσετε: Πολύσπορο Χαμηλού Γλυκαιμικού δείκτη Country Oven Multiseed Low GL Bread

12ωρο Προζυμένιο

Ένα πολύσπορο αρτοσκεύασμα με εξαιρετική γεύση, χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και μειομένη περιεκτικότητα σε αλάτι. Διαθέτει τραγανή κόρα και αφράτη ψίχα και αποτελεί ένα υπέροχο γευστικό συνδυασμό προζυμιού νιφάδων βρώμης, φλοιού σιταριού, ηλιόσπορου, λιναρόσπορου και κολοκυθόσπορου.

Ένα προζυμένιο ψωμί χωρίς προσθήκη μαγιάς, που αναπιάνεται από την προηγούμενη ημέρα 12 ώρες πριν. Διατίθεται σε λευκό και ολικής αλέσεως. Έχει υγρή και συμπαγή ψύχα, έντονα αρώματα και το κύριο χαρακτηριστικό του είναι η μεγάλη διάρκεια ζωής. Είναι σαν το ψωμί της γιαγιάς που θυμόμαστε!

Το Ψωμί της Βίβλου

Δίκοκκο Σιτάρι Ζέα ή Ζειά Triticum Dicoccum Ένα από τα αρχαιότερα δημητριακά που είναι γνωστά στον άνθρωπο. Δείγματά του έχουν βρεθεί σε ανασκαφές προϊστορικών οικισμών σε όλο τον Ελλαδικό χώρο, με παλαιότερο αυτό της Μικράς Ασίας που χρονολογείται 12.000 χρόνια π.Χ. και ήταν το βασικό συστατικό της διατροφής των αρχαίων Ελλήνων. Θεωρείται ένα από τα πιο υγιεινά και κατάλληλα για τον άνθρωπο δημητριακά. Η περιεκτικότητά του σε φυτικές ίνες και μέταλλα ειναι υψηλή. Περιέχει το βασικό αμινοξύ λυσίνη (lycin) που ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και είναι το βασικό στοιχείο στη βιοχημική λειτουργία του εγκεφάλου. Περιέχει επίσης μεγάλες ποσότητες ανόργανων στοιχείων και κυρίως μαγνησίου (10-20 φορές περισσότερο μαγνήσιο από το κοινό σιτάρι). Λόγω του ότι ο δείκτης γλυκαιμίας του είναι 40, το σιτηρό αυτό ρυθμίζει τη γλυκαιμία του αίματος και γι’ αυτό το λόγο συνιστάται στη διατροφή των διαβητικών. Δεν έχει αλλεργιογόνες ιδιότητες που έχουν άλλα είδη σίτου, επειδή δεν περιέχει τα γονίδια που προκαλούν αλλεργίες. Αν και περιέχει γλουτένη, αυτή είναι σε μικρή ποσότητα και είναι ελάχιστα αλλεργιογόνος και πολύ εύπεπτη. Είναι ακατάλληλο για όσους πάσχουν από τη νόσο κοιλιοκάκη.

Προζυμένιο

Ένα ψωμί... «όπως το έτρωγαν τότε», φτιαγμένο από αγνά συστατικά, απαραίτητα για την ιδανική διατροφή μας. Σιτάρι: Πλούσιο σε πρωτεΐνες και βιταμίνες Α και Β. Κριθάρι: Ένα από τα αρχαιότερα δημητριακά, πλούσιο σε πρωτεΐνες, βιταμίνες και πυρίτιο. Όλυραν (ντίνκελ): Ο πρόγονος του σιταριού, ένα από τα αρχαιότερα επτά σιτάρια που αναφαίρονται στη Βίβλο. Κέγχρον (κεχρί): Ο σπόρος με τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε μέταλλα και τη μεγαλύτερη επίδραση στο μεταβολισμό. Μέλι: Περιέχει πάνω από 200 συστατικά. Παπαρουνόσπορος: Έχει θεραπευτικές ιδιότητες ως μαλακτικό, αντιβηχικό και σπασμολυτικό. Λιναρόσπορος: Γνωστός για τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα Ω3 που περιέχει. Αλάτι από τη Νεκρά Θάλασσα: Περιέχει σημαντικά μέταλλα. Χαρουπάλευρο: Μία πλούσια πηγή τροφής, περιέχει πηκτίνη και λιγνίνη τα οποία ρυθμίζουν την πέψη και αδρανοποιούν και μεταφέρουν με ασφάλεια έξω από το σώμα βλαβερά στοιχεία. Περιέχει ακόμα σημαντικές ποσότητες φωσφόρου, άφθονο κάλιο, Βιταμίνες Α και Β και πολλά άλλα μέταλλα. Με αυτά τα φυσικά συστατικά σας το φτιάχνουμε εμείς σήμερα και γι’ αυτό ξεχωρίζει τόσο για τη γεύση του όσο και για την εξαιρετική του διάρκεια ζωής.

Φτιάχνουμε το ψωμί μας με τη μέθοδο της “Αργής Αρτοποίησης”. Είναι μια διαδικασία που απαιτεί υπομονή (16 ως 24 ώρες), τη χρήση προζυμιού και πολύ αγάπη για τη δουλειά μας!

Αλεύρι από σκληρό σιτάρι κατηγορίας Μ. ζυμωμένο με προζύμι και με την μέθοδο της αργής αρτοποιήσης.

Τριομίγαδο Ένα παραδοσιακό Κρητικό ψωμί με αλεύρι βρώμης, κριθαριού και σιταριού, ζυμωμένο με προζύμι.

Το αποτέλεσμα είναι ένα ιδιαίτερα εξαιρετικό προϊόν. Ένα ψωμί γεμάτο αρώματα, γεύση, συμπαγή μάζα, τραγανή κόρα και το σπουδαιότερο, διάρκεια ζωής. Είναι ένα αληθινό ψωμί!

Σελίνου 44 - Νέα Χώρα, Χανιά • Τηλ.: 28210 94241 Λεωφ. Καζαντζάκη 183 Α, Βαμβακόπουλο • Τηλ.: 28217 72000 • Κιν.: 6945 986 379

Διατροφή και παιδί: Όταν δεν τρώει λαχανικά ΛΑΝΤΖΑΚΗ ΜΑΡΙΑ Διαιτολόγος - Διατροφολόγος (MSc) Master Παχυσαρκίας & Ελέγχου Βάρους, Πανεπιστήμιο Γλασκώβης Ιωνίας 26, Χανιά Τηλ.: 28215 03410 - Κιν.: 6934 654 305 E-mail: info@lantzaki.gr Site: www.lantzaki.gr

σημασία των λαχανικών στην διατροφή του παιδιού είναι πλέον γνωστή σε όλους τους γονείς. Όταν αναφερόμαστε σε παιδική ηλικία, δεν μπορούμε να μην εστιάσουμε στην ανάπτυξη του παιδιού και κατά συνέπεια στα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται ο οργανισμός του. Βιταμίνες, μέταλλα , αντιοξειδωτικά, φυτικές ίνες καθώς και πολλές άλλες ενώσεις είναι βασικά συστατικά στην διατροφή ενός παιδιού και τα φρέσκα λαχανικά τα προσφέρουν απλόχερα. Πέρα όμως από την θρεπτική αξία των λαχανικών, αξίζει να δώσουμε προσοχή και κάπου αλλού. Καταναλώνοντας λαχανικά (όπως φυσικά και φρούτα) το παιδί εκπαιδεύεται σε μια υιοθέτηση σωστής διατροφικής συμπεριφοράς. Μαθαίνει δηλαδή, ότι τα λαχανικά καταναλώνονται καθημερινά και πως είναι αναπόσπαστο κομμάτι της διατροφής μας. Φροντίζοντας λοιπόν την σωστή διατροφική εκπαίδευση του παιδιού, φροντίζουμε και για ένα υγιή ενήλικα στο μέλλον. Δεν ξεχνάμε άλλωστε ότι η διατροφή έχει συνδεθεί με παθoλογικές καταστάσεις όπως , παχυσαρκία σακχαρώδη διαβήτη, υπέρταση, καρδιοπάθειες και διάφορες μορφές καρκίνου. Καθώς επίσης δεν μπορούμε να παραβλέψουμε και τις πρωτιές στην παιδική παχυσαρκία που παρουσιάζονται τα τελευταία χρόνια στην χώρα μας.

156 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Πως να αυξήσουμε την κατανάλωση λαχανικών; Εάν το παιδί συνεχίζει να απορρίπτει τα λαχανικά μην το βάλετε κάτω. Η επανάληψη και οι επιπλέον προσπάθειες πάντα είναι βοηθητικές. Πιο συγκεκριμένα: 1. Βάλτε στο ψυγείο σας καθαρισμένα και πλυμένα κομμάτια λαχανικών έτοιμα προς κατανάλωση. Θα μπορούσατε να βάλετε sticks καρότου ή κομμάτια από αγγούρι (ανάλογα με την εποχικότητα των λαχανικών). Μπορείτε να σερβίρετε στα παιδιά όταν διαβάζουν ή ακόμα και για τις ώρες που παρακολουθούν τηλεόραση. 2. Φροντίστε να υπάρχουν στα γεύματα σας πάντα σαλάτες με λαχανικά εποχής. Τα λαχανικά είναι ανα-

πόσπαστο κομμάτι της καθημερινής μας διατροφής. Δείξτε στο παιδί ότι το μεσημεριανό και το βραδινό γεύμα περιλαμβάνει και λαχανικά. 3. Προσθέστε στα μπιφτέκια σας κομμάτια λαχανικών όπως ντομάτα ή τριμμένο καρότο. Μπορείτε επίσης να φτιάξετε και μπιφτέκια λαχανικών και να ζητήσετε από τα παιδιά να συμμετέχουν στην παρασκευή τους. 4. Τα πάρτυ , οι διακοπές και οι γιορτές μπορούν να συνδυαστούν όχι μόνο με τις γλυκές γεύσεις. Ετοιμάστε και σνακς με λαχανικά ακόμα και για τις γιορτινές στιγμές του παιδιού. 5. Δοκιμάστε νέες συνταγές – χρησιμοποιήστε την φαντασία σας (τα παιδιά σίγουρα μπορούν να σας βοηθήσουν εδώ!) και δημιουργήστε νέους συνδυασμούς που θα αγαπήσουν τα παιδιά. 6. Ζητήστε την βοήθεια και την γνώμη των παιδιών. Αφήστε να συμμετέχουν ακόμα και στην αγορά από τον πάγκο των λαχανικών. Ετοιμάστε μαζί την λίστα για τα ψώνια και εξηγήστε τους γιατί αγοράζουμε λαχανικά και πως μπορούμε να τα μαγειρέψουμε. 7. Εάν το παιδί συνεχίζει να απορρίπτει κάποια συγκεκριμένα λαχανικά (πχ μπρόκολο ή κουνουπίδι) , μην το πιέζετε. Δώστε στο παίδι άλλα λαχανικά που προτιμάει και προσπαθήσετε ξανά αργότερα. 8. Φτιάξτε ιστορίες (πχ με φανταστικούς ήρωες τα λαχανικά δίνοντας τους σχετικά ονόματα) και προσπαθήστε να τους περάσετε έναν ενθουσιασμό για την θρεπτική αξία των λαχανικών. 9. Μην επιβραβέυετε τις σωστές διατροφικές του επιλογές με κάποιο γλύκισμα ή άλλο αγαπημένο του επιδόρπιο. Το παιδί πρέπει να είναι συνηδητοποιημένο ότι καταναλώνει λαχανικά λόγω της απαραίτητης θρεπτικής τους αξίας και όχι κατ’ανάγκη για να φτάσει στο γλυκό. 10. Και φυσικά το «κάνε ότι κάνω» αντί για το «κάνε ότι σου λέω» έχει διαφορεικά αποτελέσματα. Εάν δεν τρώτε και εσείς λαχανικά, ξεκινήστε να τρώτε περισσότερα. Μην ξεχνάτε ότι είστε μια βασική επιρροή για το παιδί. 

ΑΥΤΟΑΝΟΣΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

ΔΟΥΛΑΒΕΡΗ ΤΖΕΟΡΤΖΕΤΑ Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος Τ. ιατρός Νοσοκ. «Ανδρέας Συγγρός» ΣΚΑΛΙΔΗ ΚΑΙ ΜΑΝΟΥΣΟΓΙΑΝΝΑΚΗΔΩΝ 1 ΤΗΛ.2821044441 FAX.2821044442 E-mail getad@otenet.gr

α αυτοάνοσα νοσήματα είναι παθήσεις οι οποίες προκαλούνται από υπερβολική και λανθασμένη απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος έναντι στον ίδιο τον οργανισμό, στοχεύοντας τα κύτταρα, τους ιστούς και τα όργανά του. Στην παιδική ηλικία εμφανίζονται πιο σπάνια παρά στους ενήλικες, και συνήθως υπάρχει οικογενειακό ιστορικό αυτοάνοσων νοσημάτων. Τα αυτοάνοσα νοσήματα παρόλο που δεν είναι συχνές παθήσεις αρκετά παιδιά τα εμφανίζουν και μαθαίνουν να ζουν με αυτά. Θα σας παρουσιάσω τις πιο συχνές παθήσεις που συναντάω στην κλινική μου πράξη. ΛΕΥΚΗ Είναι μια δερματική νόσος αγνώστου αιτιολογίας που προσβάλει το 0,1% έως 2 % του γενικού πληθυσμού.

158 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Στην παιδική ηλικία η λεύκη εμφανίζεται με διαφορετικές μορφές και συνήθως υπάρχει οικογενειακό ιστορικό αυτοάνοσων νοσημάτων. Χαρακτηριστικά οι βλάβες εμφανίζονται στο πρόσωπο ,στον κορμό, στο λαιμό, στα

άκρα. Μερικές φορές υπάρχει άλως γύρω από τους σπίλους. Η διάγνωση γίνεται σχετικά εύκολα από έμπειρο δερματολόγο διότι κάποιες παθήσεις συνυπάρχουν με την λεύκη, ενώ άλλες παθήσεις μοιάζουν με την λεύκη και μπορούν να δυσκολέψουν τη διάγνωση. ΨΩΡΙΑΣΗ Η ψωρίαση εμφανίζεται στην παιδική ηλικία σε ένα ποσοστό 10-15 % πριν από την ηλικία των 10 ετών. Στην παιδική ηλικία εμφανίζεται σε μορφή σταγονοειδούς ψωρίασης και συχνά ακολουθείται από μια λοίμωξη του αναπνευστικού, αλλά η λοίμωξη από μόνη της δεν προκαλεί ψωρίαση. Η ψωρίαση είναι μια κατάσταση που κάνει το δέρμα να συμπεριφέρεται διαφορετικά από το φυσιολογικό δέρμα. Τα κανονικά δερματικά κύτταρα χρειάζονται τέσσερις εβδομάδες για να ανέβουν από το κάτω δέρμα στο πάνω δέρμα από όπου και θα πέσουν. Στο δέρμα που έχει ψωρίαση αυτή η διαδικασία γίνεται σε τέσσερις ή τρεις ημέρες με αποτέλεσμα το παλιό δέρμα να μην έχει τον ίδιο χρόνο να απολεπιστεί. Στο εξωτερικό δέρμα

συσσωρεύονται λεπτές πλάκες με λέπια. Δεν υπάρχει μια σίγουρη θεραπεία όμως υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να μας βοηθήσουν να έχουμε υπό έλεγχο

ΑΥΤΟΑΝΟΣΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

την ψωρίαση. Έρευνες έχουν δείξει ότι εκτός από την γενετική προδιάθεση, η πυροδότηση της ψωρίασης χρειάζεται κάποιο μικρό τραυματισμό ,μια λοίμωξη ,κάποια φαρμακευτική αγωγή ή κάποια στρεσογόνο κατάσταση. Το παιδί που έχει τον ένα γονιό με ψωρίαση έχει 15% πιθανότητα να εκδηλώσει την νόσο. Αν έχουν και οι δυο γονείς η πιθανότητα αυξάνει στα 75%. Η αγωγή είναι στοχευμένη και ειδική για κάθε ασθενή διότι εκτός από την φαρμακευτική αγωγή τα παιδιά χρειάζονται και ψυχολογική υποστήριξη, διότι η αντίδραση των παιδιών είναι απρόβλεπτη. Τι πρέπει να κάνετε να βοηθήσετε το παιδί σας αν πάσχει από ψωρίαση: Το παιδί πρέπει να μάθει ότι δεν απειλείται η ζωή του, δεν είναι το μοναδικό παιδί που πάσχει από ψωρίαση ,δεν είναι μεταδοτική ασθένεια, μπορεί να κάνει ότι δραστηριότητα επιθυμεί και επίσης να γνωρίζει ότι θα κάνει συχνά επισκέψεις σε δερματολόγο για την θεραπεία του. Η επιλογή του ιατρού πρέπει να γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε το παιδί να νιώθει άνετα και ασφαλές. ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΟΣ ΕΡΥΘΗΜΑΤΩΔΗΣ ΛΥΚΟΣ Ο ΣΕΛ είναι μια πάθηση με πολλές εκδηλώσεις. Μπορεί να εμφανιστεί με οξεία συμπτώματα όπως : πυρετό, εξάνθημα και αιματουρία αλλά και / ή σαν χρόνια κούραση και κακουχία. Οι πιο συχνές εκδηλώσεις του ΣΕΛ στην παιδική ηλικία είναι μη ειδικές και ταιριάζουν με πολλές διαγνώσεις που ποικίλουν από λοιμώξεις έως κακοήθειες. Η εξέταση «αντι ΑΝΑ» είναι χρήσιμη αλλά όχι απαραιτήτως διαγνωστική. Ο ειδικός ιατρός μπορεί βάση των κλινικών εκδηλώσεων ,των ανοσολογικών και των βιοχημικών εξετάσεων να θέσει την διάγνωση και να καθορίσει την σωστή αγωγή. Η θεραπεία ειναι με κορτικοστεροειδή και / ή ανοσοκατασταλτικά. Η αντιμετώπιση ειναι σαν την αντιμετώπιση των πυρκαγιών. Πρέπει να αντιμετωπίζεται γρήγορα και αποτελεσματικά από την στιγμή που θα διαγνωστεί. Όσο μεγαλύτερη είναι η καθυστέρηση τόσο μεγαλύτερη θα είναι η βλάβη που θα συσσωρευτεί. Ο ΣΕΛ παραμένει μια νόσος σχετικά ασυνήθης στην γενική παιδιατρική πρακτική , οι ήπιες μορφές είναι πιο κοινές και οι βαριές μορφές πιο σπάνιες. Η κατανόηση της γενετικής και των περιβαλλοντικών παραγόντων στην παθολογία της νόσου βοήθησαν στην θεραπεία. Επίσης η χρήση των ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων έχουν βελτιώσει πολύ την ποιότητα ζωής των παιδιών με ενεργό λύκο που δεν ανταποκρίνεται στην θεραπεία με κορτικοστεροειδή. Παρόλο που υπάρχουν ανησυχίες για την ασφάλεια των φαρμάκων, το μέλλον των παιδιών με ΣΕΛ που λαμβάνουν την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή εγκαίρως δείχνει να είναι λαμπρό. ΣΚΛΗΡΟΔΕΡΜΙΑ Είναι ένα νόσημα που χαρακτηρίζεται από υπερβολική παραγωγή κολλαγόνου του συνδετικού ιστού που στηρίζει το δέρμα και τα εσωτερικά όργανα ,οδηγώντας σε σκλήρυνση και πάχυνση του δέρματος ή των οργάνων. Στην παιδική ηλικία πιο συχνό είναι το εντοπισμένο σκληρόδερμα το οποίο μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο δέρμα ,στους μύες ,στα οστά και στις αρθρώσεις. Είναι σχεδόν απίθανο να προκαλέσει βλάβες στα εσωτερικά όργανα.

Το εντοπισμένο σκληρόδερμα μπορεί να χωριστεί σε - Μορφέα - Γραμμικό σκληρόδερμα - Σκληρόδερμα ‘’en coup de sabre” Η συστηματική μορφή συχνά προκαλεί βλάβες των εσωτερικών οργάνων και η πορεία εξέλιξής του μπορεί να είναι πολύ σοβαρή. Η θεραπεία της σκληροδερμίας στην παιδική ηλικία είναι ανάλογη με την βαρύτητα της νόσου. Η τοπική αγωγή είναι επαρκής στις περισσότερες περιπτώσεις. Συστηματική αγωγή συνιστάται σε περιπτώσεις που η νόσος είναι εκτεταμένη ή μπορεί να προκαλέσει παραμορφώσεις. Ένα σημαντικό κομμάτι είναι η ψυχολογική υποστήριξη των παιδιών με σκληροδερμία διότι μερικές φορές η ψυχοκοινωνική επίδραση του σκληροδέρματος είναι η πιο σοβαρή πτυχή της νόσου. ΓΥΡΟΕΙΔΗΣ ΑΛΩΠΕΚΙΑ Είναι ένα νόσημα γνωστό από τα αρχαία χρόνια ως <οφίαση κέλσος> και έχει την ίδια συχνότητα στους ενήλικες και στα παιδιά. Η αιτιολογία είναι άγνωστη αλλά συνδυάζεται με γενετική προδιάθεση, αυτοάνοσες αντιδράσεις, λοιμογόνους παράγοντες, ψυχοσωματικό στρες, ανωμαλίες μελανοκυττάρων και κερατινοκυττάρων και νευρολογικούς παράγοντες. Υπάρχουν πολλές κλινικές μορφές όπως - κατά πλάκας - δικτυοειδής - οφίαση - ανάστροφη οφίαση - διάχυτη - ολική - καθολική Η εξέλιξη της νόσου είναι απρόβλεπτη διότι μπορεί να γίνει επανέκφυση χωρίς θεραπεία σε 1 χρόνο και με θεραπεία να αργήσει η επανέκφυση. Παράγοντες πτωχής πρόγνωσης είναι να συνυπάρξει με - ατοπική δερματιτίδα - άλλες ανοσολογικές παθήσεις - οικογενής ιστορικό ΓΑ - έναρξη στην μικρή ηλικία - δυστροφία ονύχων - εκτεταμένη απώλεια μαλλιών - οφίαση. Η θεραπεία είναι ανάλογα με την βαρύτητα , την έκταση και την ηλικία του ασθενούς. Η γυροειδής αλωπεκία είναι καλοήθης νόσος που χρειάζεται εκτός από την φαρμακευτική αγωγή και ψυχολογική υποστήριξη. Τα αυτοάνοσα νοσήματα τελευταία έχουν αυξηθεί τόσο στους ενήλικες, όσο και στα παιδιά. Η αύξηση αυτή ίσως σχετίζεται με τον τρόπο ζωής, την αλλαγή στη διατροφή, το έντονο στρες ή την έλλειψη προσωπικού χρόνου. Εκτός από τη φαρμακευτική αγωγή και τη στενή παρακολούθηση από το γιατρό, όλοι οι ασθενείς που πάσχουν από αυτοάνοσα νοσήματα θα είχαν μια καλύτερη πορεία αν κάθε μέρα θα μπορούσαν να κάνουν πράγματα που τους προσφέρουν χαρά. Η χαρά αυτή θα μπορούσε να προκύψει από πολλά μικρά ευχάριστα διαλείμματα στη ρουτίνα της καθημερινότητας όπως μία βόλτα ή μια παρτίδα σκάκι με το παιδί. 

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 159

ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΔΟΝΤΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

Νεκταρία Φραγκιουδάκη, Χειρούργος Οδοντίατρος Περίδου 10, 2ος Όροφος, Χανιά Τ. 28210-93201 - Κ. 697 70 73 761 fragkioudaki@gmail.com

να πολύ συχνό φαινόμενο με το οποίο έρχονται αντιμέτωποι διαχρονικά γονείς, δάσκαλοι, προπονητές είναι οι τραυματισμοί των δοντιών στις παιδικές ηλικίες.

Κατά την διάρκεια της προσχολικής ηλικίας των παιδιών ο κυριότερος λόγος τραυματισμού των δοντιών είναι το πέσιμο (ηλικία που κάνουν τα πρώτα ασταθή βήματα τους και μαθαίνουν να περπατούν) ενώ κατά την διάρκεια της σχολικής ηλικίας ο κύριος λόγος θεωρούνται οι αθλητικές δραστηριότητες (ηλικία που μαθαίνουν να παλεύουν, να κάνουν σπορ, αθλήματα, ποδήλατο κ.α). ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ τα παιδιά έχουν μόνο τα νεογιλά (παιδικά) δοντάκια στο στόμα. Οι συνηθέστερες βλάβες που παρατηρούνται είναι η έξοδος του δοντιού από το στόμα ή η είσοδος του βαθύτερα στο οστό της γνάθου. Λίγες φορές παρατηρούνται κατάγματα στα νεογιλά δόντια. Η οδοντική βλάβη συνήθως συνοδεύεται από τραυματισμό των μαλακών μορίων της περιοχής (χείλος, γλώσσα) ανάλογα με την ένταση του χτυπήματος ή της πτώσης, αιμορραγία και οίδημα.

160 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Είναι πρωτεύουσας σημασίας η διατήρηση της ψυχραιμίας από τον επιβλέπονται ενήλικα καθώς επιβάλλεται να δημιουργήσει κλίμα σιγουριάς και ηρεμίας στο παιδί που βρίσκεται σε κατάσταση σοκ εκείνη την στιγμή.

Τα βήματα που πρέπει να ακολουθούνται είναι: -Καθαρισμός της περιοχής όσο το επιτρέπει η συνεργασία του παιδιού για απομάκρυνση αίματος και ξένων σωμάτων με απλό αντισηπτικό ή έστω καθαρό νερό. -Άμεση επικοινωνία με τον οδοντίατρό τους. Στην περίπτωση που το νεογιλό δόντι έχει φύγει από το στόμα, ακόμα και αν έχει βρεθεί, δεν υπάρχει ένδειξη επανατοποθέτησής του από τον οδοντίατρο διότι υπάρχει κίνδυνος επηρεασμού του μόνιμου δοντιού που βρίσκεται μέσα στο οστό της γνάθου. Στις περιπτώσεις που το νεογιλό δοντάκι έχει μετακινηθεί μέσα στο οστό της γνάθου, τότε ο οδοντίατρος ακολουθεί τις κατάλληλες διαδικασίες επαναφοράς του στη σωστή θέση, ή ακόμα μπορεί να επιβάλλεται η αφαίρεσή του αν η μετακίνηση είναι σημαντική. Στόχος του οδοντίατρου πάντα είναι η αποφυγή τραυματισμού του σπέρματος του μόνιμου δοντιού που βρίσκεται από κάτω. ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ τα παιδιά έχουν πλέον στην πρόσθια περιοχή μόνιμα δόντια. Οι συνηθέστερες βλάβες μετά από τραυματισμό είναι τα κατάγματα της μύλης του δοντιού και σπανιότερα τα κατάγματα της ρίζας, η μετατόπιση και η πλήρης εκγόμφωση (ολική απόσπαση από τη θέση του). Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ότι τα δόντια αυτά έχουν πάρα πολλές πιθανότητες να σωθούν είτε έχουν

ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΔΟΝΤΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

υποστεί κάταγμα, είτε έχουν μετακινηθεί είτε ακόμα αν έχουν βγει από το στόμα αρκεί η αντιμετώπιση να είναι η σωστή. Κάταγμα μύλης: Αν μετά από τραυματισμό βρεθεί το σπασμένο κομμάτι δοντιού, καλό είναι να διατηρηθεί σε νερό ή φυσιολογικό ορό. Ο οδοντίατρος μπορεί ή να συγκολλήσει το σπασμένο κομμάτι ή αν αυτό δεν είναι εφικτό ή δεν έχει βρεθεί το κομμάτι αυτό μετά τον τραυματισμό, να συμπληρώσει το έλλειμμα με υλικά που μιμούνται εξαιρετικά τους οδοντικούς ιστούς με πολύ καλό αισθητικό αποτέλεσμα. Ολική εκγόμφωση Όταν βγει μετά από τραυματισμό ένα ΜΟΝΙΜΟ δόντι θα πρέπει να γίνουν άμεσα τα ακόλουθα: 1. Βρίσκουμε το δόντι 2. Ξεπλένουμε το δόντι με κρύο νερό χωρίς να πιάσουμε την ρίζα του 3. Βάζουμε το δόντι ξανά στη θέση του στο στόμα και το κρατάμε σταθερό με μία γάζα. 4. Αν δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό, βάζουμε το δόντι σε κρύο γάλα 5. Πηγαίνουμε αμέσως στον οδοντίατρό μας

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΟΔΟΝΤΙΚΩΝ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΩΝ – ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟΙ ΝΑΡΘΗΚΕΣ Ιδιαίτερο κίνδυνο για τραυματισμούς στα δόντια έχουν τα παιδιά με έντονη πρόταξη των δοντιών και εκείνα που ασχολούνται συστηματικά με αθλήματα. ΄Ετσι συνιστάται η χρήση ειδικών ναρθήκων για όλα τα παιδιά με έντονη αθλητική δραστηριότητα καθώς και η έγκαιρη διόρθωση ορθοδοντικών προβλημάτων πρόταξης των μπροστινών άνω δοντιών. Ο οδοντίατρος μπορεί να κατασκευάσει ατομικούς προστατευτικούς νάρθηκες οι οποίοι ταιριάζουν ακριβώς

στο στόμα κάθε παιδιού. Στο εμπόριο υπάρχουν έτοιμοι προκατασκευασμένοι νάρθηκες, οι οποίοι όμως δεν έχουν την εφαρμογή ούτε προστατεύουν τόσο καλά όσο οι ατομικοί. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της μικτής οδοντοφυϊας (περίπου 6-11 χρονών) επειδή τα παιδιά αλλάζουν δόντια, είναι καλύτερα να χρησιμοποιούν τους νάρθηκες του εμπορίου για πρακτικούς και οικονομικούς λόγους, πάντα με την επίβλεψη του οδοντιάτρου τους. Όταν όμως ολοκληρωθεί η μόνιμη οδοντοφυϊα θα πρέπει να κατασκευαστεί από τον οδοντίατρό τους ένας ατομικός νάρθηκας. Νάρθηκες μπορούν να κατασκευαστούν και για τα παιδιά που κάνουν ορθοδοντική θεραπεία (φοράνε σιδεράκια). Χωρίς αμφιβολία οι τραυματισμοί στα παιδιά είναι μέρος της αναπτυξιακής τους πορείας. Ένα είναι βέβαιο: όσο λιγότερο πανικό έχουμε μπροστά στο ενδεχόμενο τραυματισμού των παιδιών μας, τόσο λιγότερο αυτό θα συμβαίνει. Και όσο περισσότερο ενήμεροι είμαστε για τη σωστή αντιμετώπιση, τόσο καλύτερη θα είναι πάντα η πρόγνωση. Όσο για την ¨κακιά στιγμή¨ η οδοντιατρική επιστήμη και η προηγμένη τεχνολογία μπορούν να μας δώσουν πίσω ένα τέλειο χαμόγελο.

Γιατί για κάθε πρόβλημα στην οδοντιατρική σήμερα υπάρχει λύση. Αρκεί να ξέρουμε να την αναζητήσουμε. 

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 161

ΑΓΕΝΕΣΙΑ ΜΟΝΙΜΩΝ ΔΟΝΤΙΩΝ ΖΑΜΕΛ ΜΙΟΥΜΠΗΣ Οδοντίατρος - Ορθοδοντικός | University de Pari 6 Ελ. Βενιζέλου, Κουνουπιδιανά • Τηλ.: 28210 09150 • Κιν.: 6982 481 602

απουσία ενός ή περισσοτέρων δοντιών μπορει να παρατηρηθεί σε παιδιά ή ενήλικες γενετικής αιτιολογίας. Η αγενεσία αφορά συχνότερα συγκεκριμένα δόντια: τομείς, προγόμφιους ή φρονιμήτες. Οδοντική αγενεσία είναι η απουσία ενός ή περισσοτέρων δοντιών. Γίνεται αντιληπτή συνήθως την περίοδο της αλλαγής δοντιών στην ηλικία 6 - 12 ετών, όπου δύο πραάγματα μπορεί να συμβούν: - το παιδικό δόντι να παραμένει - το παιδικό δόντι φεύγει αλλά δεν αντικαθίσταται. Οι πιο συχνές αγενεσίες αφορούν: Η αγενεσία ενός, δύο ή 4 φρονιμητών. Ειναι η πιο συχνή περίπτωση (αφορά το 25% του πληθυσμού), δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα, αντίθετα μειώνει τον κίνδυνο σηνωστισμού και έλλειψης χώρου για την ανατολή τους. Δεύτερη συχνότερη αγενεσία είναι η αγενεσία του δεύτερου κάτω προγόμφιου και του πλάγιου άνω τομέα. Σε αυτές τις περιπτώσεις η σωστή διάγνωση είναι σημαντική. Πολύ συχνά η αγενεσία δεν γίνεται αντιληπτή λόγω της παραμονής του νεο-

γιλού δοντιού στο φραγμό. Το πρόβλημα είναι πως τα νεογιλά δόντια αργά ή γρήγορα θα πέσουν. Τι πρέπει να κάνει ο γονιός; Όταν υπάρχει υποψία αγενεσίας, ο ορθοδοντικός με την βοήθεια μιας πανοραμικής ακτινογραφίας θα διαπιστώσει ποια δόντια λείπουν και θα αποφασίσει ανάλογα με τον διαθέσιμο χώρο. Να διατηρήσει το νεογιλό δόντι μέχρι την ενηλικίωση (στο τέλος της αύξησης των γνάθων) ούτως ώστε να τοποθετηθεί μια προσθετική εργασία, συνήθως εμφίτευμα. Ή σε περίπτωση απώλειας του νεογιλού, διατήρησης του χώρου μέχρι την ενηλικίωση. Σε περίπτωση συνωστισμού ο ορθοδοντικός μπορεί να χρησιμοποιήσει τον χώρο που αφήνει το δόντι που λείπει, κλείνοντας το κενό ή διευθετώντας τα υπόλοιπα δόντια του τόξου. Συνοψίζοντας, θα λέγαμε πως στην ηλικία αλλαγής των δοντιών (από τα 7 - 12), συστήνεται η επίσκεψη στον οδοντίατρο ή τον ορθοδοντικό και η παρακολούθιση από το γονιό της έγκαιρης αλλαγής των δοντιών. 

Dr Ζαμέλ Μιουμπής

Οδοντίατρος Ορθοδοντικός Universite de Paris 6 Ελ. Βενιζέλου, Κουνουπιδιανά, Χανιά, Τηλ.: 28210 09150

Κιν.: 6982 481 602

Dr Έφη Βιτσιλάκη

Οδοντίατρος Ορθοδοντικός Universite de Paris 6 Μάρκου Μπότσαρη 64α, Χανιά Τηλ.: 28210 75600

Ροχαλητό και υπνική άπνοια στα παιδιά

Μιχαήλ Γ. Τζανακάκης, ΩΡΛ Χειρουργός Κεφαλής & Τραχήλου Μέγαρο Plaza Πειραιώς 1 & Σκαλίδη, Χανιά 73131, Ιατρείο: +30 28210 93355 - Fax: +30 28210 93356 Οικία: +30 28210 20467 - Κινητό: +30 69478 09577 Email: info@tzanakakis.com

ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Στρ.Ιατρός. Πνευμονολόγος Φυματιολόγος. Μετεκπαιδευθεις στις διαταραχές του ύπνου. Ιδ ιατρείο Τζανακάκη 13 Χανιά τηλ 2821111787 6972088203

ανησυχία που προκαλείται στους γονείς λόγω ενός παιδιού που ροχαλίζει είναι σύνηθες φαινόμενο στην καθημερινή ιατρική πράξη. Η υγεία των παιδιών μας αποτελεί την πρώτη μας προτεραιότητα και είναι απόλυτα φυσιολογικό να προκύπτουν ερωτήματα σχετικά με το ροχαλητό των παιδιών και τις συνήθειες που έχουν στον ύπνο τους. Ο ειδικός Ωτορινολαρυγγολόγος καλείται να απαντήσει καθημερινά σε ερωτήσεις όπως: “Είναι φυσιολογικό να ροχαλίζει το παιδί μου;” ή “παρατηρώ και κοιμάται με ανοιχτό στόμα”, “έχω την αίσθηση ότι το παιδί μου δεν ξεκουράζεται το βράδυ στον ύπνο του”, “πότε πρέπει να αρχίσω να ανησυχώ για το ροχαλητό;”

To HypnosLab είναι ένα εξιδικευμένο και σύγχρονο εργαστήριο Μελέτης Διαταραχών Ύπνου για παιδιά και ενήλικες που έχουμε τη δυνατότητα να σας απαντήσουμε για το εάν το ροχαλητό του παιδιού σας είναι φυσιολογικό ή χρήζει αντιμετώπισης. Θα προσπαθήσουμε μέσα από αυτό το άρθρο να εξηγήσουμε με απλές έννοιες τι είναι το ροχαλητό, σε τι οφείλεται και τι πρέπει να κάνει ένας γονέας προκειμένου να ελέγξει αν πρόκειται περί φυσιολογικού ροχαλητού ή αν υπάρχει μεγαλύτερο πρόβλημα.

164 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Το ροχαλητό, ανήκει σε ένα φάσμα διαταραχών που ονομάζονται Διαταραχές αναπνοής κατά τον ύπνο (Sleep-Disordered Breathing-SDB) οι οποίες και συναντώνται στο 12% του παιδικού πληθυσμού. Εκτός από το ροχαλητό στην ίδια ομάδα διαταραχών ανήκουν το Σύνδρομο Αυξημένης Αντίστασης Ανώτερου Αναπνευστικού

(UARS) και το Σύνδρομο Αποφρακτικών Απνοιών – Υποπνοιών (ΣΑΑΥ). Τα συμπτώματα των διαταραχών της αναπνοής κατά τον ύπνο διαφέρουν στα παιδιά από τους ενήλικες. Στα παιδιά (αλλά και στους ενήλικες) παρατηρείται αναπνευστική δυσχέρεια, δυσκολία δηλαδή να αναπνεύσει κανείς φυσιολογικά κατά τον ύπνο, καθώς επίσης και άπνοιες (διακοπές τουλάχιστον 10 δευτερολέπτων της φυσιολογικής αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου). Στα παιδιά επίσης παρατηρούνται άλλα φαινόμενα που δεν έχουν να κάνουν αποκλειστικά με τον ύπνο. Για παράδειγμα ένα παιδί με διαταραχές της αναπνοής κατά τον ύπνο μπορεί να εμφανίσει στοματική αναπνοή καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, ξηροστομία, δυσκολία στο πρωινό ξύπνημα, μειωμένη προσοχή και υπερκινητικότητα, διαταραχές μάθησης, ανορεξία, συχνές λοιμώξεις ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού. Η ημερήσια υπνηλία στα παιδιά δεν αποτελεί βασικό σύ

ΡΟΧΑΛΗΤΟ ΚΑΙ ΥΠΝΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

μπτωμα του συνδρόμου όπως συμβαίνει στους ενήλικες. «Ο ύπνος θρέφει τα παιδιά» λέει πολύ σωστά ο σοφός λαός. Ο ποιοτικός ύπνος συμβάλλει στη σωστή ανάπτυξη του παιδιού, βοηθώντας το να γεμίσει τις μπαταρίες ώστε να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του σχολείου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, να έχει καθαρό μυαλό και να μπορεί να εκμεταλλευτεί στο έπακρο τις ικανότητές του. Καθοριστικής σημασίας για την φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού είναι η παραγωγή της αυξητικής ορμόνης – ή αλλιώς ορμόνης της ανάπτυξης -, η οποία παράγεται από την υπόφυση, ένα μικρό αδένα που βρίσκεται στο κέντρο του εγκεφάλου, αποκλειστικά κατά τη διάρκεια του ύπνου: το 50% κατά τη διάρκεια του παράδοξου ύπνου (ύπνος REM), δηλαδή καθώς ονειρεύεται, και το άλλο 50% κατά τη διάρκεια των υπόλοιπων φάσεων. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι επαρκείς ώρες ύπνου αλλάζουν αναλόγως την ηλικία, για παράδειγμα ένα βρέφος 12 μηνών χρειάζεται 12-14 ώρες συνολικού ύπνου, ένα νήπιο 3 ετών κατά μέσο όρο 12 ώρες, ενώ πηγαίνοντας στο νηπιαγωγείο και μέχρι τις πρώτες τάξεις του δημοτικού οι ανάγκες σε ύπνο μειώνονται σε 10 ή 11 ώρες. Εντούτοις, σημαντικές για την ανάπτυξη και τη σωστή λειτουργία του οργανισμού είναι τόσο η ποιότητα του ύπνου όσο η διάρκεια του ύπνου. Μια ιδιαιτέρως σοβαρή διαταραχή του ύπνου είναι η υπνική άπνοια, η επαναλαμβανόμενη δηλαδή διακοπή της αναπνοής για μικρό χρονικό διάστημα (εξ ορισμού τουλάχιστον για 10 δευτερόλεπτα). Η άπνοια μπορεί να είναι αποφρακτική (λόγω απόφραξης της αναπνευστικής οδού), αλλά και κεντρική (λόγω εγκεφαλικής δυσλειτουργίας του κέντρου της αναπνοής). Η συχνότερη άπνοια στα παιδιά είναι η αποφρακτική. Το πλέον ενδεικτικό σύμπτωμα της υπνικής άπνοιας είναι το δυνατό και σε καθημερινή βάση ροχαλητό. Τι προκαλεί ροχαλητό και τι αποφρακτική υπνική άπνοια; Ο αεραγωγός αρχίζει από τη μύτη και το στόμα, συνεχίζει διαμέσου του φάρυγγα, λάρυγγα και της τραχείας, και τελικά καταλήγει στους πνεύμονες. Κάποια μέρη είναι μαλακά και υποχωρούν στην αρνητική πίεση. Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια του ύπνου, οι μύες οι οποίοι διατηρούν την αναπνευστική οδό ανοιχτή, χαλαρώνουν, οδηγώντας έτσι σε κατάρρευση την αναπνευστική οδό. Εφόσον οι πνεύμονες προσπαθούν να εισπνεύσουν την ίδια ποσότητα αέρα διαμέσου μικρότερου σε διάμετρο οδού, η ταχύτητα εισροής του αέρα πρέπει να αυξηθεί. Ταχύτερες ταχύτητες ροής αέρα θέτουν τις εύκαμπτες δομές του στοματοφάρυγγα, όπως την οροφή του στόματος ή αλλιώς υπερώα, και τη γλώσσα σε δόνηση, η οποία και προκαλεί τους ενοχλητικούς θορύβους του ροχαλητού. Εάν η κατάρρευση της αναπνευστικής οδού είναι πλήρης, τότε η εισροή του αέρα σταματάει και ακολουθεί άπνοια. Η αποφρακτική υπνική άπνοια χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια απόφραξης της αναπνευστικής οδού, τα οποία συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του ύπνου που συνήθως σχετίζονται με πτώση των επίπεδων του οξυγόνου στο αίμα και οδηγούν σε υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η αναπνευστική οδός μπορεί να αποφραχθεί σε οποιοδήποτε σημείο από

τη μύτη μέχρι το λάρυγγα, αν και σε μερικές περιπτώσεις υπάρχει μερική απόφραξη σε πολλαπλά επίπεδα. Η μύτη μπορεί να αποφραχθεί από σκολίωση ρινικού διαφράγματος (στραβό διάφραγμα), φλεγμονή, αλλεργίες ή αδυναμία των χόνδρων οι οποίοι υποστηρίζουν τη μύτη. Υπερτροφικές αμυγδαλές ή ευμεγέθης γλώσσα μπορεί να αποφράξουν το στόμα και το φάρυγγα. Το μέγεθος και το σχήμα της κάτω γνάθου μπορούν επίσης να παίξουν έναν ρόλο, με το να περιορίσουν το χώρο στον οποίο η γλώσσα και οι παρίσθμιες αμυγδαλές πρέπει να χωρέσουν. Όσο περισσότερο περιορισμένη είναι η αναπνευστική οδός όταν ένα άτομο είναι ξύπνιο, τόσο περισσότερο πιθανό είναι να υπάρξει απόφραξη κατά τη διάρκεια του ύπνου. Στα παιδιά ο κύριος λόγος απόφραξης είναι οι μεγάλες αμυγδαλές και η υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων (κρεατάκια). Τέλος η παχυσαρκία οδηγεί σε αύξηση του μεγέθους των αποθεμάτων λίπους κατά μήκος του λαιμού, το οποίο μπορεί να επιδεινώσει την άπνοια. Σύνδρομο Αποφρακτικών Απνοιών - Υποπνοιών στον Ύπνο (ΣΑΑΥ) Το σύνδρομο αποφρακτικών απνοιών – υποπνοιών (ΣΑΑΥ) στα παιδιά χαρακτηρίζεται από επεισόδια μερικής ή πλήρους απόφραξης των ανώτερων αεραγωγών κατά τη διάρκεια του ύπνου και αποτελεί την πιο σοβαρή μορφή των διαταραχών της αναπνοής κατά τον ύπνο. Το ΣΑΑΥ απαντάται στο 4%-6% του παιδικού πληθυσμού. Διάφοροι αιτιολογικοί παράγοντες ενοχοποιούνται για την εμφάνιση του ΣΑΑΥ στα παιδιά. Το πιο συχνό αίτιο είναι η υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων και των αμυγδαλών και η παχυσαρκία. Η θεραπεία του ΣΑΑΥ στα παιδιά εξαρτάται από το αίτιο που δημιουργεί την απόφραξη, από τη βαρύτητα του ΣΑΑΥ, δηλαδή από τον δείκτη απνοιών -υποπνοιών (ΔΑΑΥ) και από την ηλικία του παιδιού. Έτσι, λαμβάνοντας υπόψιν τους παραπάνω παράγοντες, οι πιθανές χειρουργικές θεραπευτικές παρεμβάσεις είναι: η αδενοτομή και η αμυγδαλεκτομή. Οι συντηρητικές μέθοδοι αντιμετώπισης είναι: η χρήση ρινικών εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών, αναστολέων των λευκοτριενίων, ο έλεγχος σωματικού βάρους, η ρινική CPAP και οι στοματικές προθέσεις. Γενικά, για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του ΣΑΑΥ θα πρέπει να δίνεται η κατάλληλη κατά περίπτωση θεραπεία, ώστε να ελαχιστοποιείται η πιθανότητα παραμονής υπολειμματικής νόσου. Υπνική άπνοια και άλλα νοσήματα Η υπνική άπνοια οδηγεί σε αύξηση καρδιοαγγειακών και ενδοκρινολογικών νοσημάτων αλλά και στην ελάττωση της ποιότητας ζωής τόσο του παιδιού όσο και των γονέων του. •Καρδιαγγειακά νοσήματα: Τα παιδιά με υπνική άπνοια έχουν αυξημένη αρτηριακή πίεση και διαταραχή της λειτουργίας της δεξιάς και αριστερής κοιλίας. Το κλάσμα εξώθησης της δεξιάς κοιλίας είναι μειωμένο σε ποσοστό 37% και το 7% των περιπτώσεων αναπτύσσει πνευμονική υπέρταση. •Ενδοκρινολογικά νοσήματα: Το μεταβολικό σύνδρομο (αντίσταση στην ινσουλίνη, μειωμένη ανοχή στη γλυκόζη, υπέρταση, υπερχοληστεριναιμία) και ο σακχαρώδης

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 165

ΡΟΧΑΛΗΤΟ ΚΑΙ ΥΠΝΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

διαβήτης παρατηρούνται συχνά στην υπνική άπνοια, ειδικά όταν συνυπάρχει παχυσαρκία (τύπου ΙΙ). •Ποιότητα ζωής: Οι διαταραχές συγκέντρωσης και μνήμης, η κακή σχολική απόδοση, η νευρικότητα και λιγότερο συχνά η κατάθλιψη επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα ζωής των παιδιών.

166 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Διάγνωση Η διάγνωση του ροχαλητού και του συνδρόμου αποφρακτικής υπνικής άπνοιας ξεκινάει με τη λήψη ιστορικού από τους γονείς και με την φυσική εξέταση από ειδικό Ωτορινολαρυγγολόγο. Στο ιστορικό θα πρέπει να αναζητηθούν όλα τα συμπτώματα που σχετίζονται με το ροχαλητό και την υπνική άπνοια. Ο γιατρός πρέπει να είναι προσεκτικός στις πληροφορίες που λαμβάνει από τους γονείς όχι μόνο για τις συνήθειες του ύπνου του παιδιού αλλά και για τις καθημερινές συνήθειες και δραστηριότητες. Η κλινική εξέταση περιλαμβάνει αρχικά την πρόσθια ρινοσκόπηση, την επισκόπηση του στοματοφάρυγγα και τέλος την ενδοσκόπηση του ανώτερου αναπνευστικού προκειμένου να ανευρεθούν πιθανά σημεία απόφραξης που οδηγούν στο ροχαλητό. Κατά την επισκόπηση του στοματοφάρυγγα θα εξεταστεί το μέγεθος των αμυγδάλων, ενώ με την πρόσθια ρινοσκόπηση θα πάρουμε πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση της μύτης του παιδιού. Η παρουσία εκκρίσεων στην μύτη μπορεί να οδηγήσει σε απόφραξη και επιδείνωση των συμπτωμάτων. Οι Υπερτροφικές αμυγδαλές πάλι μπορούν από μόνες τους να προκαλέσουν σημαντικού βαθμού απόφραξη και να δημιουργούν έτσι ροχαλητό η σύνδρομο αποφρακτικής υπνικής άπνοιας. Απαραίτητη στην κλινική εξέταση είναι η ενδοσκόπηση του ανώτερου αναπνευστικού Η οποία πραγματοποιείται εύκολα και ανώδυνα με ειδικό εύκαμπτο ενδοσκόπιο

προκειμένου να αναζητηθεί πιθανή υπερτροφία αδενοειδών εκβλαστήσεων (κρεατάκια). Ο χρυσός όμως κανόνας και η μοναδική εξέταση η οποία αποδεικνύει την ύπαρξη ή όχι απνοιών είναι η πολυσωματοκαταγραφική Μελέτη ύπνου (πολυυπνογράφημα). Υπάρχουν 2 είδη ελέγχου του συνδρόμου η τυπική ολονύκτια πολυυπνογραφία και η καταγραφή στο σπίτι κάποιων σωματικών λειτουργιών. Μία τυπική ολονύχτια πολυυπνογραφική μελέτη, απαιτεί την παραμονή του ασθενή όλη τη νύχτα σε ένα ειδικά διαμορφωμένο χώρο δηλαδή στο εργαστήριο ύπνου. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης το παιδί θα κοιμηθεί σε ένα δωμάτιο όμοιο με τα δωμάτια ενός ξενοδοχείου, ενώ μετρώνται διαρκώς παράμετροι όπως είναι η εγκεφαλική δραστηριότητα με το εγκεφαλογράφημα(ΗΕΓ), δραστηριότητα μυών με το ηλεκτρομυογράφημα , κινήσεις οφθαλμών με το ηλεκτροοφθαλμογράφημα, καρδιακή λειτουργία με ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ), ροή αέρα για αναζήτηση απνοιών ή υποπνοιών, επίπεδα οξυγόνου του αίματος και αναπνευστικοί ήχοι (ροχαλητό, ξεφωνητό πνιγμού, κλπ). Αυτό επιτρέπει την ανίχνευση αναπνευστικών παύσεων, τον προσδιορισμό της συχνότητας αυτών των επεισοδίων, τον καθορισμό των αναπνευστικών παύσεων ως κεντρικής ή αποφρακτικής αιτιολογίας και δείχνει τις επιδράσεις αυτών των επεισοδίων στον ύπνο, όπως και στην καρδιά και στους πνεύμονες. Το δεύτερο είδος μελέτης ύπνου γίνεται στο σπίτι. Αυτή η μελέτη επιτρέπει την καταγραφή μόνο κάποιων σωματικών λειτουργιών όπως είναι ο κορεσμός οξυγόνου ή η καρδιακή συχνότητα. Οι μελέτες στο σπίτι όμως δεν είναι γενικά τόσο ευαίσθητες στην ανίχνευση της υπνικής άπνοιας και γενικά δεν προτείνονται ως μέθοδος εκλογής για την διάγνωση του ΣΑΥΥ. Η απλή εξέταση στο σπίτι αν και είναι ευκολότερη, πρώτον δεν μπορεί να προσδιορίσει το χρόνο ύπνου, δεύτερον δεν μπορεί να

ΡΟΧΑΛΗΤΟ ΚΑΙ ΥΠΝΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

ανιχνεύσει γεγονότα που οδηγούν σε αφύπνιση χωρίς πτώση του κορεσμού του οξυγόνου, και τρίτον δεν μπορεί να προσδιορίσει εάν επιτεύχθηκε ύπνος REM κατά τον οποίο και παρατηρούνται τα περισσότερα υπνοαπνοικά επεισόδια. Το 2012 η Αμερικάνικη ακαδημία Ωτορινολαρυγγολογίας, εξέδωσε κατευθυντήριες οδηγίες που αφορούν τον τρόπο διαχείρισης (διάγνωση και θεραπεία) των παιδιών με προβλήματα αναπνοής κατά τον ύπνο. Η επιτροπή κατέληξε στο ότι ο γιατρός οφείλει να συστήσει πολυπαραγοντική μελέτη ύπνου: • Σε παιδιά με συνυπάρχουσες παθήσεις όπως παχυσαρκία, κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες, νευρομυϊκές διαταραχές, σύνδρομο down πριν την ενδεχόμενη επέμβαση αμυγδαλεκτομής. • Σε όλα τα παιδιά χωρίς συνυπάρχουσες παθήσεις στα οποία το μέγεθος των αμυγδάλων και η φυσική εξέταση δεν εξηγεί τα συμπτώματα που περιγράφουν οι γονείς. • Σε όλα τα παιδιά χωρίς συνυπάρχουσες παθήσεις για τα οποία η ανάγκη να χειρουργηθούν δεν έχει εξακριβωθεί • Και τέλος σε όλα τα παιδιά που πρόκειται να υποβληθούν σε επέμβαση Αμυγδαλεκτομής – Αδενοτομής.

πτύξουν κατάθλιψη, διαταραχές του καρδιοαγγειακού συστήματος (υπερτροφία της αριστερής κοιλίας, υπέρταση) και σακχαρώδη διαβήτη. Αντιμετώπιση Καθώς η πιο συχνή αιτία άπνοιας στα παιδιά είναι οι υπερτροφικές αμυγδαλές και τα κρεατάκια, η χειρουργική αφαίρεσή τους αποκαθιστά σχεδόν 100% το πρόβλημα και βελτιώνει σημαντικά τον ύπνο και κατ’ επέκταση όσα σημαντικά σχετίζονται με αυτόν. To HypnosLab είναι ένα από τα λίγα ιδιωτικά κέντρα στην Ελλάδα που γίνεται πολυσωματοκαταγραφική μελέτη ύπνου σε παιδιά και ενήλικες, από εξειδικευμένο προσωπικό στις διαταραχές ύπνου. Χρησιμοποιούνται σύγχρονα ιατρικά μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας ενώ παράλληλα φροντίσαμε να δημιουργήσουμε ένα άνετο και όμορφο χώρο προκειμένου το παιδί και ο γονέας του να απολαύσουν τον ύπνο τους όσο διαρκεί η εξέταση και να μπορέσουμε να έχουμε σωστές μετρήσεις που θα μας οδηγήσουν στην κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση. 

Η βαρύτητα της υπνικής άπνοιας στα παιδιά καθορίζεται από τον δείκτη άπνοιας - υπόπνοιας που εκφράζει τον αριθμό των απνοιών - υποπνοιών ανά ώρα ύπνου. Αν ο δείκτης είναι ανώτερος του 10 δείχνει διαταραχή σοβαρού βαθμού ενώ ακόμα και 1 άπνοια την ώρα θεωρείται παθολογική. Οι άπνοιες ταξινομούνται σε κεντρικού τύπου (άπνοια με απουσία αναπνευστικής προσπάθειας) και αποφρακτικού τύπου (άπνοια παρά την αναπνευστική προσπάθεια). Προδιαθεσικοί παράγοντες και συμπτώματα Οι σημαντικότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη της υπνικής άπνοιας στα παιδιά είναι η υπερτροφία των αμυγδαλών και οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις (κρεατάκια). Εν αντιθέσει με τους ενηλίκους, μόνο το 20% των παιδιών με υπνική άπνοια είναι παχύσαρκα. Καθώς ο επιπολασμός της παχυσαρκίας στην παιδική ηλικία αναμένεται να αυξηθεί τα επόμενα χρόνια αντίστοιχα αναμένουμε και αύξηση της επίπτωσης του ΣΑΥΥ στην παιδική ηλικία το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα. Τα πιο συχνά συμπτώματα του συνδρόμου είναι το ροχαλητό, ο ανήσυχος ύπνος, οι εφιδρώσεις και η ημερήσια υπνηλία, η οποία εμφανίζεται μόνο στο 20% - 40% των περιπτώσεων και συνδυάζεται με κακή σχολική απόδοση και με απώλεια συγκέντρωσης. Σπανιότερα, σε ηλικίες μικρότερες των 3 ετών μπορεί να παρατηρηθεί καθυστέρηση στην ανάπτυξη σε ποσοστό 5% - 10%. Η υπνική άπνοια στην παιδική ηλικία διακρίνεται σε τύπου Ι και τύπου ΙΙ ανάλογα με την κλινική εικόνα: • Η υπνική άπνοια τύπου Ι χαρακτηρίζεται από υπερδραστηριότητα, διαταραχή συγκέντρωσης, από υπερτροφία των αμυγδαλών και από αδενοειδείς εκβλαστήσεις. • Αντιθέτως, τα παιδιά με υπνική άπνοια τύπου ΙΙ είναι παχύσαρκα, παρουσιάζουν υπνηλία, μπορεί να ανα-

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 167

www.medicalstrom.gr ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΙΚΟΥΒΑΡΑΚΗΣ Εργοστάσιο & Έκθεση: Λεωφ. Καζαντζάκη 91 • Τηλ.: 28210 79100 & 95623 Έκθεση: Λεωφ, Καζαντζάκη 1 (φανάρια Κλαδισού) • Τηλ.: 28210 74488 & 69169 E-mail: info@medicalstrom.gr

ΣΤΡΩΜΑΤΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ Οικολογικά • Ορθοπεδικά • Ανατομικά ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΑ • ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ • ΛΕΥΚΑ ΕΙΔΗ

MEMORY FOAM

AIR FOAM

LATEX 100%

LUX 2 ΕΠΟΧΩΝ

AIR MATTRESS

NATURA

NATURA SOFT

ΕΠΙΣΤΡΩΜΑΤΑ

ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΑ

ΥΠΟΣΤΡΩΜΑ BODY FIX ΥΠΟΣΤΡΩΜΑ BOX SPRINGS

ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΟΣ ΣΟΥΜΙΕΣ

LATEX ΑΝΑΤΟΜΙΚΟ ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΟ ΚΛΑΣΙΚΟ

SUPER ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΟ LATEX NORMAL

Για μας το στρώμα είναι τέχνη!

LATEX ΑΥΧΕΝΙΚΟ

ΠΟΥΠΟΥΛΟ

ΥΠΝΟΣ & ΠΑΙΔΙ

Μαρία Ορφανού- Tσαλατσάνη Παιδίατρος Εθνάρχου Βενιζέλου 52 , Σούδα Τηλ: 2821081108, 6973341748

ίναι γνωστό ότι ο ύπνος του παιδιού διαφέρει από τον ύπνο του ενήλικα κι όλοι του δίνουμε μεγαλύτερη σημασία διότι τον θεωρούμε και δικαιολογημένα, αναγκαίο για την υγεία και την ομαλή ανάπτυξη του παιδιού. Παιδιά της ίδιας ηλικίας παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές στις ανάγκες και τις συνήθειες ύπνου. Η ιδιοσυγκρασιακή δομή του κάθε παιδιού αλλά και η μεγάλη εξάρτηση από τους γονείς συνδέονται άμεσα για να καθορίσουν τις συνήθειες ύπνου. Πολλά από τα αποκαλούμενα «προβλήματα ύπνου» που οι γονείς αναφέρουν στην πραγματικότητα είναι αποτέλεσμα παράλογων προσδοκιών οι οποίες βασί-

170 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ζονται σε αφύσικους και αβάσιμους μύθους σχετικά με το πώς θα έπρεπε να κοιμούνται τα παιδιά. Το παιδί που πηγαίνει στο κρεβάτι του αδιαμαρτύρητα, αποκοιμιέται εύκολα, κοιμάται μονορούφι 8 - 9 ώρες από τη γέννηση μέχρι την ενηλικίωση, είναι περίπτωση σπανιότατη (και μάλλον οφείλεται σε αδύναμη μνήμη των γονιών…) Πόση είναι η φυσιολογική διάρκεια του ύπνου; Το φυσιολογικό νεογέννητο κοιμάται 16 - 18 ώρες συνήθως, ο ύπνος κρατάει 3 - 4 ώρες, ενώ μπορεί να μένει ξύπνιο για 1 - 1,5 ώρα και μετά να ξανακοιμάται. (δεν γνωρίζει διαφορά μέρας - νύχτας). Στους 5 μήνες μπορεί, αλλά όχι πάντα να φτάσει τις 7 ώρες. Περίπου 70% των παιδιών καταφέρνουν στους 3 μήνες, 83%

ΥΠΝΟΣ & ΠΑΙΔΙ

στους 6 μήνες και 90% στο χρόνο να κοιμηθούν συνέχεια ένα πεντάωρο. Στο τέλος του πρώτου χρόνου το μέσο παιδί κοιμάται μια μεγάλη περίοδο τη νύχτα και 1-2 υπνάκους τη μέρα. Σύνολο 14 ώρες περίπου. Στο 2ο χρόνο κοιμάται 13 ώρες σύνολο με 1 υπνάκο στη διάρκεια της μέρας. Μεταξύ 4 και 5 ετών τα περισσότερα παιδιά εγκαταλείπουν τη συνήθεια του μεσημεριανού ύπνου και το σύνολο του ύπνου μειώνεται στις 11 ώρες περίπου. Η μείωση των ωρών συνεχίζεται βαθμιαία για να φτάσει στην εφηβεία στις 7 - 8 ώρες. Τι άλλο αλλάζει στον ύπνο όσο το παιδί μεγαλώνει; Πέρα από τη διάρκεια αλλάζει και η «αρχιτεκτονική» του ύπνου. Ο ύπνος «ωριμάζει» και αποκτά στους πρώτους 6 μήνες ζωής τη μορφή που έχει και στον ενήλικα. Που θα κοιμηθεί; Τους πρώτους 4 - 6 μήνες είναι πιο πρακτικό να βρίσκεται η κούνια του στο δωμάτιο των γονιών, έτσι ώστε να μπορεί η μητέρα (ή ο πατέρας) να το ταΐσει με λιγότερο κόπο. Εάν θηλάζει μπορεί να κάνει και συγκοίμηση με τους γονείς στο ίδιο κρεβάτι ώστε να διευκολύνεται ο θηλασμός, με την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι βασικοί κανόνες για ασφαλή ύπνο του μωρού (όχι κάπνισμα ή αλκοόλ από τους γονείς, όχι βαριά σκεπάσματα κλπ). Μετά τους πρώτους μήνες (το αργότερο 8-9 μήνες) μπορεί να μεταφερθεί στο δικό το δωμάτιο, εφόσον δε θηλάζει. Αν πάλι δεν μπορείτε να κοιμηθείτε γιατί το μωρό ρουθουνίζει και γκρινιάζει ή κοιτάτε διαρκώς την κούνια για να βεβαιωθείτε ότι αναπνέει, ή μένετε ξύπνιοι όσο εκείνο αναδεύεται μέχρι να αποκοιμηθεί, τότε είναι προτιμότερο να είναι εξ’ αρχής σε χωριστό δωμάτιο, κάτι που δε συνίσταται όμως στα θηλάζοντα. Δεν πρέπει να αφήνουμε το πεινασμένο μωρό να κλαίει πολλή ώρα, αλλά είναι λογικό να το αφήνουμε λίγο, δίνοντας του την ευκαιρία να ξανακοιμηθεί αν μπορεί. Σε γενικές γραμμές πάντως ανταποκρινόμαστε γρήγορα στο νυχτερινό κλάμα του μωρού, είτε αυτό είναι λόγω πείνας είτε όχι, έτσι ώστε να το κάνουμε να νιώσει ασφάλεια.

Συνηθίζοντας το στο θόρυβο Από την αρχή συνηθίστε το παιδί να κοιμάται με τους συνηθισμένους θορύβους. Φυσικά, αν θέλετε να ακούσετε τηλεόραση ή ραδιόφωνο, μην βάζετε μεγάλη ένταση. Καλό είναι να δημιουργείτε ένα ήσυχο, ήρεμο περιβάλλον, αλλά αποφύγετε την τακτική του «ησυχία, μην ξυπνήσει το μωρό!» γιατί έτσι το μωρό θα ξυπνά με τον παραμικρό θόρυβο, ίσως και για όλη του τη ζωή… ο ξαφνικός θόρυβος είναι εκείνος που πιθανό να ξυπνήσει το μωρό. Λίγο χάϊδεμα που δηλώνει την παρουσία σας, λίγο νερό ή αλλαγή πάνας θα το βοηθήσουν να συνεχίσει τον ύπνο του. Τελετουργία του ύπνου Στην ηλικία των 12 μηνών η διαδικασία του ύπνου γίνεται λιγότερο αυθόρμητη. Το παιδί μπορεί να χρειάζεται τη βοήθεια κάποιων στερεότυπων συνηθειών πριν πέσει για ύπνο, συνήθειες οι οποίες μειώνουν το άγχος του αποχωρισμού.(πχ να έχει αγκαλιά ένα μαλακό κουβερτάκι -νάνι, να πιπιλάει το δάκτυλο, να του διαβάζετε ένα παραμυθάκι ή να του λέτε ένα τραγούδι κοκ… τα θηλάζοντα συνήθως αποκοιμιούνται στο στήθος). Το «νάνι» αποτελεί ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο ύπνου που μπορεί να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ της παρουσίας σας και της μοναξιάς του και να το βοηθήσει στην ανεξαρτητοποίηση του και γι’ αυτό πρέπει να ενθαρρύνεται. Για τα νήπια η διαδικασία του ύπνου (πλύσιμο, βούρτσισμα δοντιών, πιτζάμες, καληνύχτα στον μπαμπά και τη μαμά) πρέπει να ακολουθεί μια προειδοποίηση. Ο ύπνος είναι μια διακοπή στο πρόγραμμα τους και γι’ αυτό είναι καλό να δείχνετε ότι σέβεστε την όποια απασχόληση του δίνοντας του 5 -10 λεπτά καιρό, αλλά παράλληλα σέβεστε και απαιτείτε σεβασμό και της ώρας του ύπνου. Διαταραχές του ύπνου Τα προβλήματα του ύπνου στα παιδιά μπορεί να εμφανίζονται σε όλες τις ηλικίες. Η πλειοψηφία τους ανήκει στην κατηγορία των παραϋπνιών , νευροαναπτυξιακών διαταραχών που παρέρχονται καθώς το παιδί μεγαλώνει και ωριμάζει. Τέτοιες είναι για παράδειγμα η υπνοβασία, οι νυχτερινοί τρόμοι, η ενούρηση και το παραμιλητό. Η

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 171

ΥΠΝΟΣ & ΠΑΙΔΙ

διάκριση τους από πραγματικές διαταραχές του ύπνου είναι πολύ σημαντική, διότι στη μεν 1η περίπτωση δε χρειάζεται περαιτέρω έλεγχος, ούτε ειδική θεραπεία, στη δε 2η η διάγνωση και η αντιμετώπιση είναι απαραίτητες, ειδάλλως το πρόβλημα είναι δυνατόν να χρονίσει και να δημιουργήσει περαιτέρω δυσκολίες. Μερικά από τα συχνότερα προβλήματα ύπνου είναι τα ακόλουθα : 1. ΒΡΕΦΗ: Συχνά ξυπνήματα κατά τη διάρκεια της νύχτας, συνεχές κλάμα, δυσκολίες ύπνου. 2. ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ: Νυχτερινοί τρόμοι , εφιάλτες, ομιλία κατά τη διάρκεια του ύπνου, δυσκολίες του παιδιού να αποκοιμηθεί, εφιάλτες, υπνοβασία 3. ΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ: Αϋπνίες, άπνοια ύπνου, ενούρηση, τρίξιμο δοντιών , τρόμοι 4. ΕΦΗΒΟΙ: Αϋπνίες Στους νυχτερινούς τρόμους το παιδί (συχνότερο σε αγόρια 4 - 12 ετών) σηκώνεται απότομα στο κρεβάτι του με κραυγές ή κλάμα, κοιτάζει έντρομο χωρίς πραγματικά να βλέπει. Παρουσιάζει ταχυκαρδία, ταχύπνοια ,ιδρώτα ενώ μπορεί να βραχεί. Έχει δυσκολία να ξυπνήσει κι αν καταφέρουμε να το ξυπνήσουμε είναι σε σύγχυση. Το επόμενο πρωί δε θυμάται τι έχει συμβεί. Οι τρόμοι βελτιώνονται και εξαφανίζονται με την πάροδο της ηλικίας. Για την αντιμετώπιση τους συστήνεται να αποφεύγεται η έκθεση των παιδιών σε ερεθίσματα που προκαλούν φόβο π.χ. τρομακτικά έργα. Οι εφιάλτες παρουσιάζονται αρκετά συχνά σε παιδιά ηλικίας 3 - 6 ετών. Το παιδί ξυπνά φοβισμένο και διηγείται ένα άσχημο όνειρο. Όταν διηγείται είναι τελείως ξύπνιο και προσανατολισμένο. Το πρωί θυμάται τι είδε. Οι εφιάλτες σχετίζονται με άγχος ή τραυματικές εμπειρίες ενώ εμφανίζονται και σε υψηλό πυρετό. Αντιμετωπίζονται με υποστήριξη και ανακούφιση του παιδιού από τους γονείς την ώρα του επεισοδίου. Η υπνοβασία συμβαίνει συνήθως το 1ο τρίτο της νύχτας σε παιδιά 4-8 ετών. Το παιδί κάθεται ή περπατάει άσκοπα για 5 sec έως 30 min. Δεν έχει προσανατολισμό ,έχει περίεργη συμπεριφορά και δεν μπορεί να αφυπνιστεί. Το πρωί δε θυμάται τίποτε. Μπορεί να συμβεί όταν ο ύπνος είναι ανεπαρκής , σε υπερβολική κούραση ή στρες, όταν υπάρχει αποφρακτική άπνοια, ή σε εμπύρετο. Η απότομη διακοπή των επεισοδίων αυτών πρέπει να αποφεύγεται , γιατί προκαλεί αύξηση της σύγχυσης. Απλώς εξασφαλίζουμε ασφαλές δωμάτιο στο παιδί ώστε να αποφύγει τους τραυματισμούς. Και στις 3 παραπάνω καταστάσεις συστήνεται ύπνος 30-60 min νωρίς το απόγευμα. Ο ύπνος αυτός δεν πρέπει να παρατείνεται γιατί το παιδί δεν μπορεί να κοιμηθεί το βράδυ. Κατά το πέρασμα από τον ύπνο στην εγρήγορση συχνά παρατηρούνται παραμιλητό, μυϊκές κράμπες, τινάγματα ρυθμικές κινήσεις του σώματος ή του κεφαλιού ,που αποτελούν παραλλαγές της φυσιολογικής συμπεριφοράς και όχι ενδείξεις παθολογίας.

172 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η νυχτερινή ενούρηση είναι η επαναλαμβανόμενη ακούσια απώλεια ούρων τη νύχτα. Ως όριο θεωρείται η ηλικία των 5 ετών. Η αιτιολογία της είναι πολυπαραγοντική, ενώ η κληρονομικότητα παίζει μεγάλο ρόλο. Ανεξαρτήτως

αιτιολογίας οδηγεί στην εμφάνιση δευτερογενών συναισθηματικών διαταραχών, όπως άγχος ,ντροπή, ενοχή στο παιδί και θυμό στους γονείς και γι’ αυτό πρέπει να αντιμετωπίζεται αφού διερευνηθεί το αίτιο της. Ο τριγμός των δοντιών συμβαίνει στο 50% των βρεφών την περίοδο της οδοντοφυΐας Βραχυχρόνια επεισόδια μπορούν να παρουσιαστούν και στα νήπια. Αν το νήπιο δε σταματήσει αυτή τη συνήθεια ο οδοντίατρος θα του φτιάξει μια ειδική κάλυψη για την οδοντοστοιχία του την οποία θα φορά τη νύχτα ώστε να μην καταστραφεί το σμάλτο. Η άπνοια στον ύπνο είναι η διακοπή της αναπνοής για τουλάχιστον 10 sec. Το παιδί μπορεί να έχει μέχρι και 200 μικροξυπνήματα στη διάρκεια της νύχτας. Ο ύπνος γίνεται ανήσυχος και ανεπαρκής και το παιδί ξυπνά κουρασμένο και έχει κακή σχολική επίδοση. Χρειάζεται διερεύνηση του αιτίου και χειρουργική αντιμετώπιση όταν αυτό είναι η παρεμπόδιση της αναπνοής λόγω πχ διογκωμένων αδενοειδών (κρεατάκια). Η αϋπνία μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Σε παιδιά προσχολικής ηλικίας συνδέεται με το άγχος αποχωρισμού ή είναι συνέχεια διαταραχών του ύπνου της βρεφικής ηλικίας (ιδιοσυγκρασία του παιδιού). Για να επιλυθεί βοηθούν οι «τελετουργίες» του ύπνου, όπως το διάβασμα ενός παραμυθιού , ένα τραγούδι ή ένα κουκλάκι (νάνι). Τα παιδιά σχολικής ηλικίας δυσκολεύονται συχνά στο να πάνε για ύπνο. Αυτό συνδέεται με ακανόνιστο ωράριο ύπνου και τη μη ύπαρξη συγκεκριμένων κανόνων ύπνου. Αποδεικνύεται η σημασία των ορίων και των κανόνων για την υγιεινή του ύπνου σ’ αυτή την ηλικία. Στους έφηβους ενέχονται συχνά ένταση , ανησυχία , οι σχολικές δυσκολίες, οικογενειακά ή συναισθηματικά προβλήματα. Σε αυτή την περίοδο της ζωής οι ανάγκες ύπνου έρχονται σε αντίθεση με τις εκπαιδευτικές απαιτήσεις και την αυξημένη δραστηριότητα με αποτέλεσμα να μειώνεται ο συνολικός χρόνος ύπνου. Ο τρόπος ζωής των εφήβων προσανατολίζει σε ξενύχτια, είτε λόγω διαβάσματος, είτε λόγω διασκέδασης. Οι σοβαρότερες αϋπνίες συνδέονται με νυχτερινές εγέρσεις και δυσκολία του εφήβου να ξανακοιμηθεί. Παρατηρούνται επίσης αϋπνίες δευτερογενείς στη χρήση ψυχοτρόπων, ουσιών, αλκοόλ κλπ. Προτείνεται τακτικό πρόγραμμα κατάκλισης –αφύπνισης και ελαφρά σωματική άσκηση τη διάρκεια της μέρας και η παραμονή στο κρεβάτι όταν ο έφηβος δε νυστάζει. Η ψυχοσυναισθηματική ισορροπία του εφήβου και η ισορροπία των διαπροσωπικών του σχέσεων είναι απαραίτητα για την ομαλοποίηση του ύπνου του. Συμπέρασμα Τα προβλήματα του ύπνου στα παιδιά είναι συχνά και σε σοβαρές περιπτώσεις μπορούν να διαταράξουν τη συμπεριφορά και την καθημερινή ζωή του παιδιού. Οι γονείς είναι χρήσιμο να συμβουλεύονται τους παιδίατρους τους κάθε φορά που ανησυχούν για τα προβλήματα ύπνου των παιδιών τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις η παρέμβαση ειδικών για το παιδί και τον έφηβο είναι αναγκαία και μπορεί να βοηθήσει. 

ΚΕΝΤΡΟ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ

ΠΟΝΤΙΚΑΚΗ ΕΦΗ

BA HONS ENGLISH LANGUAGE & LITERATURE MED TESOL

ΑΓΓΛΙΚΑ - ΓΑΛΛΙΚΑ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ - ΡΩΣΙΚΑ - ΙΣΠΑΝΙΚΑ - ΙΤΑΛΙΚΑ • Πολυετής εμπειρία διδασκαλίας σε Ελλάδα και εξωτερικό • Ολιγομελή τμήματα με χρήση διαδραστικού πίνακα • Junior A & B Αγγλικών σε ένα χρόνο • Έκπτωση 20% σε αδέλφια, 20% για τη δεύτερη γλώσσα • PTE (LONDON UNI), ECCE & ECPE (MICHIGAN) • MSU (MICHIGAN STATE UNI), TIE (UNI. OF IRELAND) • Πρωινά τμήματα για ενήλικες • 50ωρα σεμινάρια ξένων γλωσσών σε ξενοδοχοϋπαλλήλους

ΣΕΛΙΝΟΥ 92 ΧΑΝΙΑ | ΤΗΛ.: 28210 02800 - ΚΙΝ.: 6942 475 234

GREEK LANGUAGE COURCES HELLENIC LANGUAGE SCHOOL ALEXANDER THE GREAT Chania - Crete Selinou 92, Nea Chora +30 28210 02800 & +30 6942 475 234 e-mail: epontikaki@yahoo.gr

ΠΑΙΔΙΚΗ ΒΑΡΗΚΟΪΑ – ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΜΦΑΝΙΣΤΕΙ ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΗΛΙΚΙΕΣ!

Κωτούλα Ι. Μαρία Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος Ενηλίκων και Παιδιών Κ: 6947155896 - T: 28210 44322 F: 2821044326 | email: orlkotoula@gmail.com Ηρώων Πολυτεχνείου 43, Μέγαρο Τριανόν, ΤΚ 73132, Χανιά

παιδική βαρηκοΐα δεν είναι σπάνια, ενώ μπορεί να είναι αναστρέψιμη. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, να αφορά το ένα αυτί ή και τα δύο. Επίσης το κατά πόσο μία βαρηκοΐα θα γίνει αντιληπτή από το ίδιο το παιδί και το περιβάλλον του, εξαρτάται εκτός των άλλων από το μέγεθος της απώλειας, η οποία διακρίνεται σε ήπια, μέτρια, σοβαρή και ολική κώφωση. Για να μην κινδυνολογούμε άνευ λόγου, δε σημαίνει ότι όλα τα παιδιά έχουν ή θα αποκτήσουν πρόβλημα ακοής είναι όμως απαραίτητη ανάγκη να επιβεβαιώσουμε ότι όλα τα παιδιά ακούνε εντός φυσιολογικών ορίων. Οι θεωρίες ότι το μωρό μου ακούει γιατί κανένας στην οικογένεια μας δεν είχε πρόβλημα ή γιατί ξυπνάει με τον παραμικρό θόρυβο ή μεγαλώνοντας, οι θεωρίες ότι δε μας απαντάει πάντα επειδή απλά θέλει να αποφύγει κάτι ή είναι αφηρημένο μπορεί να οδηγήσουν τους γονείς σε υποδιάγνωση κάποιας παθολογίας του αυτιού και της ακοής. Όσο μεγαλύτερο είναι το παιδί τόσο ποιο πολλές είναι οι καταστάσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε βαρηκοΐα όμως όσο πιο μικρό είναι – και ειδικά στη προγλωσσική περίοδο πριν δηλαδή μιλήσουν- τόσο πιο επιτακτική είναι η ανάγκη για άμεση διάγνωση και αποκατάσταση του προβλήματος.

174 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Τα παιδιά με αμφοτερόπλευρες ακουστικές απώλειες έχουν μια βραδύτερη πρόοδο και καθυστέρηση στη γλωσσική ανάπτυξη. Το παιδί με μονόπλευρη βλάβη αναπτύσσει φυσιολογική ομιλία καθώς ακούει από το ένα αυτί, όμως ειδικά σε θορυβώδες περιβάλλον δε μπορεί να εντοπίσει τη κατεύθυνση από όπου προέρ-

χεται ο ήχος. Δεδομένου ότι το παιδί φαίνετε να ακούει φυσιολογικά καθυστερείτε η διάγνωση και συνεπώς η λύση του προβλήματος. Στα μεγαλύτερα παιδιά που η βαρηκοΐα εγκαταστάθηκε μετά την ηλικία ολοκλήρωσης του λόγου, τα προβλήματα που δημιουργεί η βαρηκοΐα είναι κυρίως μαθησιακές δυσκολίες και διαταραχή της ψυχοκινητικής τους εξέλιξης. Για αυτούς τους λόγους τα παιδιά πρέπει να εξετάζονται πάντα από εξειδικευμένους ωτορινολαρυγγολόγους επί οποιουδήποτε παθολογικού σημείου που μπορεί να αφορά τόσο την ακουστική του ικανότητα και αντίδραση όσο και την εκφορά του λόγου ή τη μαθησιακή του εξέλιξη. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΚΟΗΣ ΣΕ ΝΕΟΓΝΑ Πόσο συχνό είναι ένα παιδί να γεννηθεί με πρόβλημα ακοής; Η νεογνική βαρηκοΐα είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα, το οποίο ως κοινωνία ακόμα δε του έχουμε δώσει τη σημασία που πρέπει, αντίθετα με τις υπόλοιπες «δυτικές» χώρες. Παρά το γεγονός ότι είναι μέχρι και 20 φορές συχνότερη από άλλες παθήσεις που ελέγχονται ως ρουτίνα στο νεογνικό έλεγχο , δίνουμε προτεραιότητα στον έλεγχο πιο σπάνιων παθήσεων. Πιο συγκεκριμένα το να γεννηθεί ένα παιδί κωφό είναι 3 φορές πιο πιθανόν από το να γεννηθεί με σύνδρομο Down. Η νεογνική βαρηκοΐα αφορά τα 3-4 μωρά στα 1000 που γεννιούνται ενώ 1-2 παιδιά ανά 1000 γεννήσεις θα εμφανίσουν κώφωση ή βαριά μορφή βαρηκοΐας. Μπορούμε οι γονείς να καταλάβουμε έγκαιρα ότι το μωρό μας δεν ακούει; Οι γονείς πολλές φορές θεωρούν ότι μπορούν να κατα-

801 700 7656 (Αστική Χρέωση Πανελλαδικά)

www.earplus.gr

Ξεπαπαδάκης Δημήτρης

ΑΚΟΥΣΤΙΚΑ ΒΑΡΗΚΟΪΑΣ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΑΚΟΗΣ ΜΠΑΤΑΡΙΕΣ ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ

ΕΠΙΣΚΕΥΕΣ - ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

ακουστικών όλων των εταιριών

ΧΑΝΙΑ

ΣΦΑΚΙΩΝ 10-12 ΤΗΛ.: 28210 20450

ΡΕΘΥΜΝΟ

ΧΑΡ. ΔΑΣΚΑΛΑΚΗ 12 ΤΗΛ.: 28310 58048

ΗΡΑΚΛΕΙΟ

ΖΩΓΡΑΦΟΥ 11 ΤΗΛ.: 2810 331 314

ΑΘΗΝΑ

ΑΡΤΗΣ 11 - ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ ΤΗΛ.: 210 691 1411

ΠΑΙΔΙΚΗ ΒΑΡΗΚΟΪΑ – ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΜΦΑΝΙΣΤΕΙ ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΗΛΙΚΙΕΣ!

λάβουν ότι το βρέφος ακούει γιατί αντιδράει στους δυνατούς ήχους όμως είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι στην ερώτηση εάν μπορούν να καταλάβουν έγκαιρα το πρόβλημα ακοής η απάντηση είναι ένα κατηγορηματικό ΟΧΙ. Τα παιδιά έχουν πολλούς τρόπους για να επικοινωνήσουν με το περιβάλλον τους και μπορούν στα πρώτα χρόνια της ζωής τους να «κρύβουν» τις αναπηρίες τους. Η μέση ηλικία διάγνωσης ενός κωφού παιδιού το οποίο δεν έχει υποβληθεί σε εξετάσεις είναι οι 14 μήνες, ενώ αν το παιδί δεν είναι τελείως κωφό αλλά έχει πολύ σοβαρή βαρηκοΐα, τότε η διάγνωση γίνετε στην ηλικία των 2-3 ετών.

(μέχρι και το 3ο) ο γονέας και ο παιδίατρος πρέπει να ανησυχήσουν όταν το παιδί δεν έχει αναπτύξει καθόλου ομιλία, ή το λεξιλόγιο του είναι πολύ φτωχό και δεν μπορεί να συνδυάσει λέξεις μεταξύ τους. Είναι λογικό ότι όλα τα παιδιά δε θα μιλήσουν την ίδια χρονική στιγμή όμως χαρακτηριστικά τα παιδιά με μετρίου βαθμού βαρηκοΐα θα αρθρώσουν την πρώτη τους λέξη κατά μέσο όρο στην ηλικία των 21 μηνών και θα αποκτήσουν πλουσιότερο λεξιλόγιο στην ηλικία των 36 μηνών, ενώ παιδιά με φυσιολογική ακοή αρχίζουν να ομιλούν στην ηλικία των 10 μηνών και πλουτίζουν το λεξιλόγιό τους στην ηλικία των 18 μηνών.

Ποια τα αίτια και οι παράγοντες κινδύνου για τη νεογνική βαρηκοΐα; Η νεογνική βαρηκοΐα οφείλεται κατά 50% σε γενετικούς παράγοντες (συγγενής βαρηκοΐα, κληρονομική βαρηκοΐα), κατά 25% σε περιβαλλοντικούς (προωρότητα, ανοξία κατά το τοκετό, λοιμώξεις της μητέρας κατά τη κύηση όπως κυτταρομεγαλοϊός και ερυθρά , πολύ υψηλός και παρατεταμένος ίκτερος) και κατά 25% σε άγνωστα αίτια. Αν ένα νεογνό έχει ανάγκη νοσηλείας σε μονάδα εντατικής θεραπείας για τις πρώτες ημέρες τις ζωής του (>5 ημέρες), έχει 10πλάσσιες πιθανότητες να είναι κωφό, σε σχέση με ένα παιδί με ομαλή περιγεννητική και νεογνική περίοδο.

Αφού το παιδί μου είχε φυσιολογικό έλεγχο ακοής τι μπορεί να του προκαλέσει βαρηκοΐα από εδώ και πέρα; Στις ηλικίες αυτές και εφόσον έχει γίνει ο 1ος έλεγχος ο οποίος ήταν απόλυτα φυσιολογικός, τα συχνότερα αίτια βαρηκοΐας είναι η έκθεση σε δυνατούς- εκκωφαντικούς θορύβους, η λήψη φαρμάκων τοξικών για το ακουστικό νευρά ή λοιμώξεις όπως η μηνιγγίτιδα, ιλαρά, παρωτίτιδα, και ο ιός της γρίπης που προσβάλουν το αυτί. Επίσης επειδή κάποιες βλάβες του ακουστικού νεύρου εμφανίζονται όψιμα, θα πρέπει παιδιά με κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες, με ιστορικό ενδομήτριων λοιμώξεων, κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις ή οποιοδήποτε σύνδρομο να επανεξετάζονται τουλάχιστον μία φορά μέχρι την ηλικία των 24 μηνών. Πάρα πολύ σημαντικό είναι ότι παιδιά με επιβαρυντικούς παράγοντες (πχ CMV λοίμωξη) που ενοχοποιούνται για εμφάνιση όψιμης και προοδευτικά εξελισσόμενης βαρηκοΐα θα πρέπει να εξετάζονται ακοολογικά σε τακτική εξάμηνη παρακολούθηση μέχρι την ηλικία των τριών ετών, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της πρώτης ανιχνευτικής δοκιμασίας.

Ποιες είναι οι εξετάσεις που πρέπει να γίνουν και σε ποια χρονική στιγμή; Ο 1ος έλεγχος της ακοής έχει ανιχνευτικό ρόλο και γίνεται μέσω των ωτακουστικών εκπομπών και εφόσον κρίνεται απαραίτητο συνδυάζεται και με προκλητά δυναμικά στελέχους. Ο έλεγχος αυτός πρέπει να ολοκληρωθεί μέχρι τον 3ο μήνα ενώ στα νεογνά με υψηλό δείκτη κινδύνου καλό είναι να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τον 1ο μήνα Νεογνά που ο ανιχνευτικός έλεγχος απέτυχε να δώσει πληροφορίες ή ήταν ύποπτος βαρηκοΐας, υποβάλλονται σε πλήρη διαγνωστικό έλεγχο για να επιβεβαιωθεί ή να αποκλεισθεί η ύπαρξή της βαρηκοΐας έλεγχος αυτός πρέπει να έχει ολοκληρωθεί τον 6ο μήνα ώστε το βρέφος να ωφεληθεί στο μέγιστο από την αποκατάσταση που θα ακολουθήσει.

176 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΚΟΗΣ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2Ο ΕΤΟΣ Τι πρέπει να προσέξουμε σε αυτή την ηλικία; Ο έλεγχος σε αυτό το ηλικιακό φάσμα πρέπει να γίνει οπωσδήποτε όταν σε ηλικία 6- 12 μηνών τα μωρό δεν βγάζει φωνές ή δεν του κάνουν εντύπωση τα παιγνίδια που κάνουν θόρυβο. Στην ηλικία κοντά στο 2ο έτος

Η διαδικασία διάγνωσης και αντιμετώπισης είναι η ίδια με τη νεογνική ηλικία. ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ (2-5 ΕΤΩΝ ) Ποια σημεία και συμπεριφορές πρέπει να μας θορυβήσουν σε αυτή την ηλικία; Σε αυτή την ηλικιακή ομάδα τα παιδιά μπορεί να παραπονούνται τα ίδια για την ακοή τους, καθώς συμμετέχουν σε κοινωνικές δραστηριότητες, για τις οποίες η ακοή είναι απαραίτητη. Επίσης το παιδί μπορεί να ζητάει να του επαναλάβουν τι του είπαν, ρωτάει συνέχεια «τι;» και «ε;», βάζει πιο δυνατά την τηλεόραση και τη μουσική. Επίσης μπορεί να έχει μεν αναπτύξει λόγο όμως αυτός να μην είναι “καθαρός”. Δηλαδή να μη μπορεί να αρθρώσει σωστά τα γράμματα κ-γ- χ όπως και αλλά που δεν έχουν ιδιαίτερο αρθρωτικό τρόπο, να παραλείπει το τελικό –σ- και να δυσκολεύεται στη διάκριση ήχων που μοιάζουν μεταξύ τους όπως το θ και το δ.

ΠΑΙΔΙΚΗ ΒΑΡΗΚΟΪΑ – ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΜΦΑΝΙΣΤΕΙ ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΗΛΙΚΙΕΣ!

Ποιες είναι οι συχνότερες αιτίες βαρηκοΐας στη προσχολική ηλικία; Με βάση ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών με προβλήματα ακοής λόγο των προαναφερθέντων αιτιών έχουν διαγνωσθεί σε αυτή τη φάση, η εμφάνιση βαρηκοΐας στη προσχολική ηλικία οφείλεται συνήθως στην εκκριτική ωτίτιδα. Πρόκειται για συλλογή άσηπτου υγρού στην κοιλότητα του μέσου ωτός (ο χώρος πίσω από το τύμπανο). Ο λόγος για τον οποίο το υγρό αυτό συσσωρεύεται στο αυτί είναι η απόφραξη της ευσταχιανής σάλπιγγας και οι συχνότερες αιτίες που γίνεται αυτό είναι οι υποτροπιάζουσες λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού , η υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων ( κρεατάκια)όπως και ανατομικοί λόγοι. Επίσης πιο σπάνια η αλλεργική ρινίτιδα μπορεί να οδηγήσει σε εκκριτική ωτίτιδα στα παιδιά. Η εκκριτική ωτίτιδα είναι μια ύπουλη πάθηση που μπορεί να εξελίσσεται αθόρυβα (σπάνια, μπορεί να προκαλεί πόνο, ο οποίος είναι παροδικός και τις περισσότερες φορές εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της νύχτας), αλλά και αργά με αποτέλεσμα να το ίδιο το παιδί να μην αντιλαμβάνεται πάντα την αλλαγή της ακοής του. Η απουσία των κραυγαλέων συμπτωμάτων (πόνος, πυρετός) που εμφανίζει η οξεία μέση πυώδης ωτίτιδα (ΟΜΩ) καθιστά την εκκριτική ωτίτιδα πιο ”επικίνδυνη” για το λόγο ότι διαφεύγει της διάγνωσης αρκετά συχνά. Η συσσώρευση υγρού στο αυτί του παιδιού μπορεί να είναι επαναλαμβανόμενη ή να διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα και να εξελιχθεί σε εκκριτική ωτίτιδα (glue ear).Η αντιμετώπιση ποικίλλει ανάλογα με το χρονικό διάστημα παρουσίας του υγρού στο αφτί. Στην αρχή οφείλουμε να είμαστε συντηρητικοί, όταν όμως το υγρό παραμένει χωρίς βελτίωση για περισσότερους από 2 - 3 μήνες, είμαστε υποχρεωμένοι να παρέμβουμε χειρουργικά. Η διόρθωση πάντα θα πρέπει να αφορά πέρα από το προφανές πρόβλημα ( το υγρό στο αυτί ) και τη γενεσιουργό αιτία που το προκαλεί. Πέραν τη εκκριτικής ωτίτιδας συχνά συναντάμε παιδιά με συμπτώματα βαρηκοΐας που η αιτία είναι η απόφραξη του ακουστικού πόρου από βύσμα κεριού. Συνήθως αυτό γίνεται λόγο της χρήσης της μπατονέτας από τις μητέρες στα πλαίσια του να έχει το παιδί καθαρό αυτί με αποτέλεσμα το κερί να προωθείται προς τα μέσα και να αποφράσει τον ακουστικό πόρο.

σε κάθε παιδί προτού πάει στην πρώτη τάξη του σχολείου. Σε αυτή τη περίοδο, πέραν των παιδιών που μπορεί να παραπονούνται τα ίδια για την ακοή τους ή οι γονείς να αντιλαμβάνονται μειωμένη απόκριση, επιβάλλεται να εξετάζετε κάθε παιδί που εμφανίζει μαθησιακές δυσκολίες. Ποια τα αίτια σε αυτή τη περίοδο; Τα αίτια της βαρηκοΐας σε αυτή την ηλικία είναι τα ίδια με τη προσχολική περίοδο. Η εκκριτική ωτίτιδα συνήθως είναι συχνότερη σε παιδία μικρότερα των 5 ετών όμως σε κάποια από αυτά μπορεί να επιμείνει και μέχρι την εφηβεία. Ιδιαίτερη σημασία εδώ πρέπει να δώσουμε σε κάποιες μορφές συνδρομικής βαρηκοΐας (π.χ. στο σύνδρομο Alport, όπου μείωση ή απώλεια ακοής προκαλείται από ανωμαλίες του έσω τμήματος του αυτιού και συχνά εμφανίζεται κατά την όψιμη παιδική ηλικία ή την έναρξη της εφηβείας) αλλά και σε κακώσεις του τυμπάνου (διάτρητο τύμπανο) που μπορεί να δημιουργηθόυν όχι μόνο σαν επιπλοκή κάποιας οξείας ωτίτιδας αλλά και λόγω τράυματος (στα πλαίσια κτυπήματος σε κάποια αθλητική δραστηριότητα). ΠΑΙΔΙΑ ΠΡΟΕΦΗΒΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ Η εγκατάσταση βαρηκοΐας σε αυτή την ηλικία θα γίνει αντιληπτή από το ίδιο το παιδί. Λόγω του ότι έχει αναπτυχθεί ήδη ο λόγος και η επικοινωνία δεν αναμένουμε η βαρηκοΐα να δημιουργήσει διαταραχή σε αυτά τα επίπεδα. Επειδή όμως ο βαθμός βαρηκοΐας μπορεί να ποικίλει, οφείλουμε σε κάθε παιδί με έστω και ασαφή συμπτώματα από το αυτί, να ελέγχουμε την ακοή του. Τα αίτια ομοιάζουν με των ενηλίκων (λοιμώξεις, έκθεση σε θόρυβο, νευρολογικές και κληρονομικές παθήσεις που εκδηλώνονται σε μεγαλύτερες ηλικίες). Επιπρόσθετα τα παιδιά σε αυτή τη ηλικία μπαίνουν σε μια φάση φορτισμένη με σημαντικές αλλαγές της ζωής τους. Σε αυτή την ηλικία πρέπει να ελέγχουμε και το ενδεχόμενο της ψυχογενούς βαρηκοΐας. Πρόκειται για μη οργανική βλάβη στο αυτί αλλά για κατάσταση που σχετίζεται με ψυχογενείς παράγοντες (υστερική βαρηκοΐα , βαρηκοΐα εκ προσποιήσεως). Σε αυτή τη διάγνωση όμως θα οδηγηθούμε μόνο εφόσον εξαντλήσουμε όλο τον ακοολογικό έλεγχο κατ’ επανάληψη. 

ΠΑΙΔΙΑ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ (5 - 10 ΕΤΩΝ) Τι είναι αυτό που θα μας προβληματίσει σα γονείς; Ο λεπτομερής ακουολογικός έλεγχος είναι απαραίτητος ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 177

To αλλεργικό παιδί στο σχολείο

Μαρία Ορφανού- Tσαλατσάνη Παιδίατρος Εθνάρχου Βενιζέλου 52 , Σούδα Τηλ: 2821081108, 6973341748

ι αλλεργίες είναι οι συχνότερες αιτίες χρόνιων νοσημάτων και συχνά οι κύριες αιτίες σοβαρών οξέων αντιδράσεων στα παιδιά. Οι αλλεργίες διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: 1) σε εκείνες που εμφανίζονται σε άτομα που έχουν ατοπική προδιάθεση (γενετική τάση να κάνουν αλλεργίες), 2) σε εκείνες που συμβαίνουν από τη δράση αλλεργικών ουσιών στον οργανισμό, ανεξάρτητα από την παρουσία ή όχι ατοπικής προδιάθεσης. Οι πρώτες είναι χρόνιες παθήσεις και έχουν συνήθως εξελικτική πορεία. Στις χρόνιες αλλεργίες συμπεριλαμβάνονται το άσθμα ,η αλλεργική ρινίτιδα και το έκζεμα/ ατοπική δερματίτιδα. Οι δεύτερες έχουν συνήθως οξεία εμφάνιση και βραχεία πορεία. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται η κνίδωση, το αγγειοοίδημα και η αναφυλαξία. Το 25% των παιδιών σχολικής ηλικίας στην Ευρώπη εμφανίζει κάποιο αλλεργικό νόσημα. Τα αλλεργικά παιδιά συχνά αντιμετωπίζουν πρόσθετες δυσκολίες στο σχολικό περιβάλλον, λόγω των συμπτωμάτων τους αλλά και λόγω ανεπιθύμητων ενεργειών από τα φάρμακα που παίρνουν. Μπορεί να βιώνουν δυσφορία που δυσκολεύει τη συγκέντρωση τους στο μάθημα, έντονα συμπτώματα που δεν τους επιτρέπουν να συμμετέχουν σε αθλητικές ή άλλες δραστηριότητες έως και απειλητικές για τη ζωή αντιδράσεις σε τρόφιμα ή τσιμπήματα εντόμων. Μέρος του προβλήματος είναι το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της παραμονής των παιδιών στο σχολείο, η δίαιτα, οι δραστηριότητες και το περιβάλλον τους είναι σε σημαντικό βαθμό πέρα από τον έλεγχο της οικογένειας και μεταφέρονται στο προσωπικό του σχολείου.

178 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Τα αλλεργικά νοσήματα που κυρίως επηρεάζουν τα παιδιά στο σχολείο είναι οι τροφικές αλλεργίες, το βρογχικό άσθμα, η αλλεργική ρινίτιδα και η ατοπική δερματίτιδα. Κάποια παιδιά μπορεί να έχουν δύο ή περισσότερα από αυτά τα νοσήματα και αυτή η συννοσηρότητα επηρε-

άζει περαιτέρω την ποιότητα ζωής τους και μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο σοβαρών αντιδράσεων. Ασθματικά παιδιά που έχουν και τροφικές αλλεργίες , μπορεί να εμφανίσουν βαρύτερες εξάρσεις άσθματος και βαρύτερες αντιδράσεις τροφικής αλλεργίας αν εκτεθούν στην τροφή στην οποία έχουν αλλεργία. Οι τροφικές αλλεργίες και το άσθμα είναι σήμερα από τις συχνότερες αιτίες που τα παιδιά απουσιάζουν από το σχολείο και μία από τις σοβαρότερες αιτίες που τα παιδιά χρειάζονται επείγουσα αντιμετώπιση στο σχολείο. Η πρόληψη των συμπτωμάτων η αποφυγή των εκλυτικών αιτιών και η έγκαιρη και ορθή αντιμετώπιση των οξέων περιστατικών είναι ευθύνη όλων των εμπλεκομένων στην καθημερινότητα του παιδιού από το θεράποντα ιατρό και τους γονείς έως τους δασκάλους και το νοσηλευτικό προσωπικό του σχολείου. Τροφικές αλλεργίες έχουν 4-7% των παιδιών σχολικής ηλικίας και από αυτά 1 στα 5 θα εμφανίσει κάποια αντίδραση σχετιζόμενη με τροφή όσο είναι στο σχολείο. Οι αντιδράσεις αυτές μπορεί να είναι από ήπιες έως δυνητικά θανατηφόρες. Το πρόχειρο φαγητό κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων αποτελεί τη συχνότερη αιτία αλλεργικών αντιδράσεων στο σχολείο. Οι θεράποντες ιατροί θα πρέπει να ενημερώνουν τα παιδιά με τροφική αλλεργία για τους κινδύνους μιας αλλεργικής αντίδρασης και να τα εκπαιδεύουν στη ν αναγνώριση και αποφυγή των τροφών και των κρυμμένων συστατικών που υπάρχουν σε αυτές και που προκαλούν αλλεργίες. Από την άλλη οι γονείς θα πρέπει να προμηθεύουν τα παιδιά με το δικό τους πρόγευμα και να τα ενθαρρύνουν να αποφεύγουν την ανταλλαγή του δικού τους με το πρόγευμα άλλων παιδιών ή να αγοράζουν τρόφιμα και γλυκίσματα από το κυλικείο. Να εκπαιδεύονται στο να πλένουν καλά τα χέρια τους πριν και μετά το φαγητό και να μην τρώνε τίποτε αν δεν γνωρίζουν τη σύσταση του. Τα μεγαλύτερα παιδιά να γνωρίζουν τι πρέπει

TΟ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟ ΠΑΙΔΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

να κάνουν και τι φάρμακα θα χρειαστούν στην περίπτωση που φάνε κάτι απαγορευμένο κατά λάθος. Αν και υπάρχουν πολλές τροφές που μπορούν να προκαλέσουν αλλεργική αντίδραση μόνο λίγες από αυτές ευθύνονται αποδεδειγμένα για την μεγάλη πλειονότητα (90%) των αλλεργικών αντιδράσεων στο σχολείο. Οι τροφές αυτές είναι: • Το γάλα • Το αυγό • Τα δημητριακά • Το αράπικο φιστίκι • Οι ξηροί καρποί των δένδρων (καρύδι, αμύγδαλο, φιστίκι αιγίνης…). Τα παιδιά με τροφική αλλεργία δε θα πρέπει να στιγματίζονται ή να απομονώνονται, θα πρέπει να ενθαρρύνονται να συμμετέχουν σε όλες τις δραστηριότητες του σχολείου. Σημαντικό είναι οι τροφές που πωλούνται στην καντίνα του σχολείου να είναι τυποποιημένες ώστε να αποφεύγονται οι επιμολύνσεις κατά το χειρισμό τους και να αναγράφονται στη συσκευασία λεπτομερώς τα συστατικά τους. Το αλλεργικό βρογχικό άσθμα είναι άλλο ένα κοινό πρόβλημα στα παιδιά σχολικής ηλικίας και αποτελεί πολύ συχνό λόγο απουσιών από το σχολείο. Έχει δειχθεί ότι περίπου 40% των παιδιών με άσθμα έχουν μέχρι 3 επεισόδια άσθματος ανά μήνα στο σχολείο, μερικά από τα οποία μπορεί να είναι ιδιαίτερα σοβαρά. Οι συχνότεροι εκλυτικοί παράγοντες συμπτωμάτων στο σχολικό περιβάλλον είναι οι ιώσεις, ή άσκηση (ιδιαίτερα όταν εισπνέεται κρύος αέρας ),εισπνοή ερεθιστικών ουσιών (σκόνη, υπολείμματα κιμωλίας) και, για τα παιδιά με αλλεργικό άσθμα, έκθεση στα υπεύθυνα αλλεργιογόνα (συνήθως γύρεις ή επιθήλια ζώων). Η προσπάθεια για πρόληψη των επεισοδίων άσθματος ξεκινά από το σπίτι αφού ο καλός έλεγχος του άσθματος μειώνει τον κίνδυνο εξάρσεων. Τα παιδιά με άσθμα θα πρέπει να ακολουθούν πιστά την αγωγή τους και να έχουν πάντα μαζί τους το εισπνεόμενο βρογχοδιασταλτικό που έχει συνταγογραφηθεί για ανακούφιση τυχόν δύσπνοιας. Τα παιδιά με άσθμα από άσκηση: • Θα πρέπει να ενθαρρύνονται να ασκηθούν • Να τους επιτρέπεται η λήψη ανακουφιστικού φαρμάκου πριν την άσκηση • Να κάνουν προσεκτική προθέρμανση • Να μπορούν να σταματήσουν ή να μειώσουν τη δραστηριότητα αν εμφανίσουν επίμονα συμπτώματα. Συχνή εμφάνιση συμπτωμάτων στη διάρκεια της φυσικής δραστηριότητας ή μόνιμη ανάγκη για λήψη βρογχοδιασταλτικού πριν την άσκηση μπορεί να σημαίνουν ανεπαρκή έλεγχο του άσθματος και θα πρέπει να ενημερώνονται οι γονείς για να επικοινωνήσουν με το γιατρό τους. Μπορεί το βρογχικό άσθμα και οι τροφικές αλλεργίες να ευθύνονται για θορυβώδεις αντιδράσεις

που μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να είναι απειλητικές για τη ζωή αλλά δε θα πρέπει να παραβλέψει κανείς και τιε επιπτώσεις που μπορεί να έχουν στην ποιότητα ζωής του παιδιού και στην απόδοση του στο σχολείο, νοσήματα όπως η αλλεργική ρινίτιδα και η ατοπική δερματίτιδα. Η αλλεργική ρινίτιδα είναι η πιο συχνή μορφή μη λοιμώδους ρινίτιδας και συχνά συνοδεύεται από επιπεφυκίτιδα που μπορεί να είναι ιδιαίτερα ενοχλητική. Πολλά παιδιά με άσθμα έχουν και ρινίτιδα και η παρουσία της μπορεί να επιδεινώσει το άσθμα και να αυξήσει τον κίνδυνο εξάρσεων και την βαρύτητα τους. Η ρινική συμφόρηση, η καταρροή, τα φτερνίσματα μπορούν να προκαλέσουν έντονη δυσφορία. Το παιδί μπορεί επίσης να έχει μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης στα μαθήματα λόγω των συμπτωμάτων του, λόγω παρενεργειών των φαρμάκων που παίρνει ή λόγω του ότι πέρασε ένα δύσκολο βράδυ εξαιτίας των συμπτωμάτων του. Τα περιπαικτικά σχόλια των συμμαθητών αποτελούν ένα ακόμη παράγοντα stress για αυτά τα παιδιά. Η καλή συνεργασία μεταξύ γονέων και δάσκαλων θα βοηθήσει να γίνουν γρήγορα αντιληπτά τέτοια προβλήματα και να αντιμετωπιστούν με κατανόηση. Η ατοπική δερματίτιδα είναι αρκετά συχνή σε παιδιά πρώτης σχολικής ηλικίας και έχει σημαντικές φυσικές, ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις που συχνά υποεκτιμώνται .Ο επίμονος κνησμός εμποδίζει τη συγκέντρωση στο σχολείο, μειώνει την αποτελεσματικότητα στην μελέτη και παρεμβαίνει στον ύπνο με αποτέλεσμα κόπωση, υπνηλία και εκνευρισμό που επιδεινώνουν περαιτέρω την απόδοση του παιδιού. Πειράγματα και σχολικός εκφοβισμός μπορεί να οδηγήσουν σε απομόνωση του και απροθυμία του να πηγαίνει στο σχολείο. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να είναι ενήμεροι για το πρόβλημα, να ενθαρρύνουν και να βοηθούν το παιδί να χρησιμοποιεί την τοπική του αγωγή όσο συχνά απαιτείται, να καθησυχάζουν τα άλλα παιδιά ότι δεν πρόκειται για μεταδοτικό νόσημα και να προλαμβάνουν καταστάσεις που δημιουργούν στο παιδί που πάσχει αίσθημα μειονεξίας. Άλλη λιγότερο συχνή, αλλεργική κατάσταση για την οποία το προσωπικό του σχολείου θα πρέπει να είναι

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 179

TΟ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟ ΠΑΙΔΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

ενήμερο είναι η αλλεργία στο δηλητήριο υμενόπτερων (σφηκών, μελισσών). Η πιο σοβαρή έως δυνητικά θανατηφόρα αλλεργική αντίδραση που μπορεί να συμβεί στο σχολείο είναι, βεβαίως, η αναφυλαξία. Υπολογίζεται ότι συμβαίνει ένα επεισόδιο ανά 10,000 παιδιά το χρόνο και 1 στα 5 περιστατικά συμβαίνουν στο σχολείο. Το συχνότερο αίτιο στην ηλικιακή ομάδα που συζητάμε είναι η τροφική αλλεργία ενώ σπάνια μπορεί να ευθύνονται τα τσιμπήματα υμενόπτερων και η άσκηση. Οι τροφές που συχνότερα ευθύνονται είναι οι ξηροί καρποί για τα μεγαλύτερα παιδιά, το γάλα και το αυγό για τα μικρότερα. Οι έφηβοι και κυρίως όσοι έχουν άσθμα, είναι σε αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν θανατηφόρα αναφυλακτική αντίδραση σε τροφή. Περίπου 1 στα 4 παιδιά με ιστορικό αναφυλαξίας είχαν το πρώτο τους επεισόδιο στο σχολείο, επομένως ετοιμότητα για αντιμετώπιση τυχόν αναφυλακτικής αντίδρασης θα πρέπει να υπάρχει ακόμη και αν δεν φοιτά στο σχολείο μαθητής με ιστορικό αναφυλαξίας.

180 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Δέκα βασικές οδηγίες για τους γονείς Βεβαιωθείτε ότι το «σχέδιο αντιμετώπισης» τυχόν κρίσης ή επιδείνωσης του προβλήματος του παιδιού σας βρίσκεται μέσα στην τσάντα του. • Προγραμματίστε μια συνάντηση με τους δασκάλους για να τους ενημερώσετε για το πρόβλημα του παιδιού σας. • Ενθαρρύνετε το παιδί σας να παίρνει τη ρυθμιστική του θεραπεία όπως αυτή έχει συνταγογραφηθεί από το γιατρό σας. • Συζητήστε με το παιδί για τους παράγοντες που μπορούν να πυροδοτήσουν μια αντίδραση. • Ενθαρρύνετε το παιδί σας να ζητάει βοήθεια από τους δασκάλους αν αισθάνεται αρχόμενα συμπτώματα ή επιδείνωση των ήδη υπαρχόντων. Εξηγήστε του ότι δεν πρέπει να αισθάνεται μειονεκτικά για το πρόβλημα του και να το κρύβει. • Ενημερώστε το προσωπικό του κυλικείου και τους δασκάλους εάν το παιδί σας είναι αλλεργικό σε συγκεκριμένες τροφές για την αποφυγή των τροφών αυτών και την αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων. Προμηθεύετε το παιδί με δικό του πρόγευμα. • Εφόσον υπάρχει ιστορικό αναφυλακτικής αντίδρασης εξασφαλίστε στο παιδί σας και το δάσκαλο του με αυτοενιέμενη αδρεναλίνη και βεβαιωθείτε ότι είναι εκπαιδευμένοι στη χρήση της. • Ενημερώστε το γυμναστή για το άσθμα και τα προειδοποιητικά συμπτώματα μιας αρχόμενης κρίσης και ζητήστε του να σας ενημερώνει για την κατάσταση

του παιδιού. Δε χρειάζεται να αποφεύγει το παιχνίδι ή την άσκηση. Αντίθετα πρέπει να το ενθαρρύνει να συμμετέχει όσο μπορεί. • Συζητήστε με τους υπεύθυνους του σχολείου για την αναζήτησης των ιδανικών λύσεων για το παιδί σας πχ τακτικός αερισμός αίθουσας, διατήρηση λογικής θερμοκρασίας, αποφυγή φυτών εσωτερικού χώρου κλπ. • Επισκεφθείτε το γιατρό σας αν αντιληφθείτε ότι το παιδί σας έχει προβλήματα συγκέντρωσης, μάθησης ,εύκολης κόπωσης, ή μειωμένης αντοχής στο παιχνίδι. Τα προβλήματα αυτά είναι πιθανόν να οφείλονται στο πρόβλημα του παιδιού ή στα φάρμακα που παίρνει. • Βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας έχει καθημερινά τα φάρμακα στην τσάντα του. Το σχολείο είναι ο χώρος όπου το παιδί περνάει το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του όταν βρίσκεται έξω από το σπίτι. Για το αλλεργικό παιδί όμως, είναι ένας χώρος πρόκληση. Η ανάπτυξη, λοιπόν, μιας σχέσης συνεργασίας μεταξύ ιατρού, γονέων και δασκάλων είναι αναγκαία προκειμένου τα αλλεργικά παιδιά να αναγνωρίζονται και το προσωπικό του σχολείου να είναι εκπαιδευμένο και σε ετοιμότητα να αντιμετωπίσει αλλεργικές αντιδράσεις που συμβαίνουν στο σχολείο. Απαραίτητες είναι και οι σχετικές νομικές ρυθμίσεις που θα προωθούν την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και θα εξασφαλίζουν τη νομική τους κάλυψη ώστε να είναι σε θέση να παρέχουν βοήθεια σε περίπτωση ανάγκης. Μόνο τότε το σχολικό περιβάλλον θα είναι άνετο και ασφαλές για τα αλλεργικά παιδιά και θα προλαμβάνονται ή θα αντιμετωπίζονται αντιδράσεις κάποιες από τις οποίες θα μπορούσε να ήταν μοιραίες. 

Πτυχιούχος Αγγλικής Φιλολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

Διδασκαλία Υψηλού Επιπέδου με Σύγχρονο Διαδραστικό Υλικό

ΚΕΝΤΡΙΚΟ: Μανούσακα 22, Λενταριανά • Τηλ.: 28210 45611 ΒΛΗΤΕΣ: Ακρωτηρίου & Παναγίτσας • Τηλ.: 28210 81942 ΤΣΙΚΑΛΑΡΙΑ: Πλατεία Αγίου Γεωργίου • Τηλ.: 28210 89481

Εύκολη σχολική μελέτη, χαρούμενα παιδιά

ί είναι η υποστηρικτική διδασκαλία σχολικών μαθημάτων; Με την υποστηρικτική διδασκαλία οι μικροί μας φίλοι μελετούν για την επόμενη σχολική μέρα και επιστρέφουν στο σπίτι διαβασμένοι, χωρίς άγχος και με άπλετο ελεύθερο χρόνο για τις δραστηριότητες τους. Επιπλέον αποκτούν την ευκαιρία να μάθουν να διαβάζουν σωστά, συστηματικά και αποδοτικά, πράγμα που θα τους ακολουθεί σ΄όλη τους τη ζωή και θα μετατρέψει το άγχος της μελέτης σε ευχάριστη ασχολία. Λύνουν τις απορίες τους και καλύπτουν τα κενά τους. Έτσι, μπαίνουν από νωρίς οι βάσεις για σωστή μάθηση με την καθοδήγηση και την επίβλεψη έμπειρων εκπαιδευτών αλλά και με τη χρήση νέων τεχνολογιών. Ποιά είναι τα οφέλη της εξειδικευμένης βοήθειας; Η καθημερινή μελέτη είναι μια διαδικασία η οποία συμβάλλει στην ανάληψη υπευθυνότητας, στην οργάνωση και εκτέλεση εργασιών με τον αποδοτικότερο τρόπο. Ο μαθητής που μελετά μεθοδικά αναπτύσσει την αφαιρετική του ικανότητα, την ικανότητα αυτοσυγκέντρωσης, την κριτική του σκέψη και μαθαίνει να αυτενεργεί. Η εξατομικευμένη σχολική μελέτη επικεντρωνεται σε μια σειρά από μεθόδους μάθησης μεμονωμένα για το κάθε παιδί βοηθώντας το να μάθει πώς να μαθαίνει (μεταγνώση). Οι μαθητές αποκτούν την υψηλή εκπαιδευτική κατάρτιση που θα τους επιτρέψει να αναπτύξουν προσωπική πρωτοβουλία ώστε να ανταπεξέλθουν με επιτυχία στις καθημερινές απαιτήσεις του σχολείου. Πρέπει η μελέτη να γίνεται σε συγκεκριμένες ώρες και σε συγκεκριμένο χώρο; Το πρόγραμμα μελέτης πρέπει να είναι πάντα σταθερό και η ώρα έναρξης πρέπει να είναι καθορισμένη ώστε τα παιδιά να ωφεληθούν από αυτή τη δομή. Ο χώρος μελέτης θα πρέπει να είναι ήσυχος και τακτικός, χωρίς υπερβολικά ερεθίσματα που διασπάνε την συγκέντρωση του παιδιού. Καλό είναι να αποφεύγονται κοινόχρηστοι χώροι, όπως η κουζίνα και η τραπεζαρία καθώς εύκολα η προσοχή του παιδιού θα στραφεί προς τις οικογενειακές συζητήσεις, τα παιχνίδια των αδερφών του ή ακόμα και την ανοικτή τηλεόραση. Η μελέτη οργανώνεται σε συνεργασία με το παιδί και του δίνεται η δυνατότητα να επιλέξει με ποιό μάθημα θέλει πχ να αρχίσει, εμπλέκοντας έτσι ενεργά το παιδί στην εκπαιδευτική διαδικασία. Γιατί χρειάζονται βοήθεια με τη σχολική μελέτη τα παιδιά σήμερα; Σήμερα οι γονείς αδυνατούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους στον τομέα της σχολικής μελέτης, καθώς οι υποχρεώσεις τους είναι πια τρομακτικά μεγάλες και δεν αφήνουν χρόνο για να ασχοληθούν με τα παιδιά τους δημιουργι-

κά και ουσιαστικά, με αποτέλεσμα τη φθορά στη σχέση γονιέα-παιδί και τις καθημερινές προστριβές. Σε πολλά ελληνικά σπίτια εκτυλίσσονται καθημερινά πολύωρες «μάχες» για να ολοκληρώσουν οι μικροί, αλλά και μεγαλύτεροι μαθητές τα μαθήματα για το σχολείο. Το διάβασμα σε ένα κέντρο μελέτης γίνεται μαζί με φίλους και συμμαθητές και διαφοροποιείται πολύ από την υποστήριξη ενός φροντιστηρίου ή ενός δασκάλου στο σπίτι. Αναλογιζόμενοι όλα αυτά τα προβλήματα, θελήσαμε στο κέντρο μελέτης ΜΙΚΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ να παρέχουμε καθημερινή σχολική μελέτη από έμπειρους και παιδαγωγικά καταρτισμένους εκπαιδευτικούς. Βρισκόμαστε υποστηρικτικά δίπλα στα παιδιά, τα μαθαίνουμε να οργανώνουν το διάβασμά τους, αποκτώντας πρακτικές μελέτης χρήσιμες για όλο το σχολικό και ακαδημαϊκό τους μέλλον. Στόχος μας είναι το παιδί να αγαπήσει αυτή τη διαδικασία, να λύσει τις απορίες του και να καλύψει τα κενά του. Να μάθει να διαβάζει σωστά, συστηματικά και αποδοτικά, πράγμα που θα το ακολουθεί σ΄όλη του τη ζωή. Παράλληλα θα έχει τον ελεύθερο χρόνο που χρειάζεται για να παίξει, να δημιουργήσει, να κοινωνικοποιηθεί. Στο ΜΙΚΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ έχουμε διαμορφώσει τον χώρο που υποδεχόμαστε τα παιδιά με άξονα την αίσθηση ασφάλειας, ηρεμίας και ζεστασιάς και επιδιώκουμε να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για κάθε μαθητή που αποτελεί μέλος της ομάδας μας! 

Οι μύθοι της Αλλεργικής Ρινίτιδας! «Το παιδί είναι συνέχεια κρυωμένο και για αυτό φτερνίζεται» «Το παιδί είναι αλλεργικό στα πάντα, δεν γίνεται τίποτα!»

ι πιο επίκαιρο από την αλλεργία την εποχή της άνοιξης! Η εποχή αυτή εκτός από την καλή διάθεση δυστυχώς μας φέρνει και αντιμέτωπους με αλλεργικές καταστάσεις που μπορεί να επηρεάσουν την ποιότητα ζωής μας και των παιδιών μας. Τι είναι όμως η αλλεργική ρινίτιδα; Η αλλεργική ρινίτιδα είναι μια ασθένεια που χαρακτηρίζεται από μια σειρά συμπτωμάτων που επηρεάζουν τη μύτη και κατά συνέπεια την αναπνοή, ενώ συχνά εμφανίζεται μαζί με την αλλεργική επιπεφυκίτιδα και το άσθμα. Η αλλεργική ρινίτιδα οφείλεται στην ευαισθησία του οργανισμού και κατά συνέπεια στην υπερβολική αντίδρασή του σε ουσίες οι οποίες κανονικά είναι αβλαβείς και οι οποίες καλούνται αεροαλλεργιογόνα.

184 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ανάλογα με την χρονική διάρκεια των υπεύθυνων αεροαλλεργιογόνων στο περιβάλλον, η αλλεργική ρινίτιδα μπορεί να είναι ολοετής (αν τα αεροαλλεργιογόνα υπάρχουν όλο το χρόνο, όπως συμβαίνει με τα ακάρεα

της σκόνης ή με τα επιθήλια ζώων) ή εποχική (όπως συμβαίνει με τη γύρη δέντρων και χόρτων που υπάρχει στην ατμόσφαιρα μόνο κατά την εποχή της ανθοφορίας). Όπως και οι άλλες μορφές αλλεργίας, συνδέεται και αυτή με την κληρονομικότητα. Τα παιδιά ενός γονέα με αλλεργική ρινίτιδα έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν αλλεργική ρινίτιδα. Ο κίνδυνος αυξάνεται σημαντικά, αν και οι δύο γονείς έχουν αλλεργική ρινίτιδα. Η αλλεργική ρινίτιδα στα παιδιά συνήθως εκδηλώνεται με μόνιμο μπούκωμα της μύτης, πολλαπλά απανωτά φτερνίσματα, ρινική καταρροή, οπισθορρινική καταρροή, φαγούρα στη μύτη και μαύρους κύκλους γύρω από τα μάτια. Αρκετές φορές συνυπάρχουν προβλήματα όπως αλλεργικό άσθμα, ρινοκολπίτιδα, διαταραχές του ύπνου και άπνοιες στον ύπνο. Επίσης, μπορεί τα παιδιά αυτά να να πάσχουν από υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων και των αμυγδαλών με επακόλουθο τη δυσχέρεια της αναπνοής, ιδίως κατά τον ύπνο. Ποιά είναι τα πιο συνηθισμένα αλλεργιογόνα; Τα συνηθέστερα αλλεργιογόνα στα οποία είναι ευαίσθητα τα παιδιά, αλλά και οι ενήλικες, είναι τα αεροαλ

ΟΙ ΜΥΘΟΙ ΤΗΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΗΣ ΡΙΝΙΤΙΔΑΣ

λεργιογόνα φυτών όπως τα αγρωσ τώδη, το κολιτσάνι (περδικάκι), ο ανθός της ε λιάς, η τσουκνίδα, δέντρα όπως τοκ κυπαρρίσι, ο πλάτανος, κτλ, τα αλλεργιογόνα των ακάρεων της σκόνης του σπιτιού, τα αλλεργιογόνα μυκήτων όπως της υγρασίας και τα αλλεργιογόνα ζώων όπως ο σκύλος και η γάτα. Αυτά τα αλλεργιογόνα, όπως είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς, υπάρχουν μέσα και έξω από το σπίτι: εξωοικιακά αλλεργιογόνα είναι οι γύρεις φυτών και δένδρων και οι μύκητες, ενώ ενδοοικιακά είναι η οικιακή σκόνη και τα επιθήλια των κατοικίδιων. Τα αεροαλλεργιογόνα μεταφέρονται με τον άνεμο και μπορεί να προέρχονται από μακρινές αποστάσεις, όπως π.χ. οι αλλεργιογόνοι γυρεόκοκκοι της ελιάς, που μπορεί να ταξιδέψουν με τον άνεμο σε μεγάλες αποστάσεις και να προκαλέσουν συμπτώματα σε κάποιον που βρίσκεται ακόμα και πολλά χιλιόμετρα μακριά. Στην Ελλάδα, 1 στα 5 παιδιά έχει αλλεργική ρινίτιδα και συχνά υπάρχει κληρονομικό ιστορικό, καθώς µπορεί ο ένας ή και οι δύο γονείς να πάσχουν από κάποιου τύπου αλλεργία. Αν µάλιστα και οι δύο γονείς είναι αλλεργικοί, 1 στα 2 παιδιά θα είναι και αυτό αλλεργικό. Ποιά είναι τα συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας; Τα συμπτώματα μοιάζουν πολύ με αυτά του κοινού κρυολογήματος. Συνήθως την πρώτη φορά που το παιδί θα προσβληθεί από αλλεργική ρινίτιδα, είναι πιθανόν ο ιατρός σας να νομίσει πως το παιδί κρυολόγησε. Αν, όμως τα συμπτώματα (φτερνίσματα, μπούκωμα, φαγούρα στη μύτη και στα μάτια, καταρροή από τη μύτη, βήχας και κόκκινα μάτια,) επιμένουν για πολλές μέρες, τότε τίθεται η υποψία της αλλεργικής ρινίτιδας. Η αλλεργική ρινίτιδα δεν εµφανίζεται συνήθως στη βρεφική ηλικία, αλλά το παιδί θα εµφανίσει τα πρώτα συµπτώµατα λίγο πριν πάει σχολείο, περίπου όταν είναι 4-5 χρονών. Τα συμπτώματα όμως μπορεί να αφορούν και σε άλλα όργανα που επηρεάζονται έμμεσα από την αναπνοή όπως τα αυτιά και ο φάρυγγας. Ένα από τα πιο συνηθισμένα ιατρικά προβλήματα των παιδιών είναι η Μέση Ωτίτιδα, μια φλεγμονή του μέσου ωτός. Αυτή η λοίμωξη είναι ιδιαίτερα συχνή στην παιδική ηλικία. και ακόμη συχνότερη εάν το παιδί υποφέρει από αλλεργική ρινίτιδα. Η αλλεργική φλεγμονή μπορεί να προκαλέσει οίδημα στη μύτη και ειδικώτερα γύρω από το στόμιο της ευσταχιανής σάλπιγγας στο ρινοφάρυγγα. Αυτό το οίδημα δυσχεραίνει την φυσιολογική παροχέτευση του μέσου ωτός, με αποτέλεσμα τις συχνές ωτίτιδες. Τα αλλεργιογόνα της αλλεργικής ρινίτιδας μπορεί επίσης να οδηγήσουν στο σχηματισμό μεγάλης ποσότητας

ρινικών εκκρίσεων (οπισθορρινικές εκκρίσεις) οι οποίες κυλούν στο πίσω μέρος του λαιμού, με αποτέλεσμα να οδηγούν σε βήχα, πονόλαιμο, και βραχνή φωνή. Ο κλιματισμός το καλοκαίρι, η θέρμανση το χειμώνα, και η αφυδάτωση μπορεί να επιδεινώσουν την κατάσταση. Η αλλεργική ρινίτιδα μπορεί να προκαλέσει απόφραξη των στομίων των κόλπων του προσώπου, εμποδίζοντας έτσι τη φυσιολογική παροχέτευση τους. Ως εκ τούτου, μπορεί να συμβεί μια μόλυνση των κόλπων από βακτήρια (ρινοκολπίτιδα ή αλλιώς ιγμορίτιδα). Η νόσος είναι παρόμοια στα παιδιά και στους ενήλικες. Τα παιδιά μπορεί όμως να μην παραπονούνται για πόνο. Ωστόσο, σε οξεία ιγμορίτιδα, θα έχουν συχνά πόνο και συνήθως έχουν πυρετό και πυώδεις ρινικές εκκρίσεις. Στη χρόνια ιγμορίτιδα, ο πόνος και ο πυρετός δεν είναι εμφανής. Κάποια παιδιά μπορεί να έχουν αλλαγές στη διάθεση ή τη συμπεριφορά. Οι περισσότεροι θα έχουν πυώδεις εκκρίσεις, ρινική καταρροή και ρινική συμφόρηση. Τέλος, η ρινική συμφόρηση μπορεί επίσης να προκαλέσει πονοκεφάλους και διαταραχές του ύπνου όπως ροχαλητό και Αποφρακτική Υπνική Άπνοια. Η αλλεργική ρινίτιδα είναι συχνή και στους εφήβους, κάτι που δημιουργεί προβλήματα, διότι τις περισσότερες φορές τα συμπτώματα επιδεινώνονται στο διάστημα Μαρτίου-Ιουλίου, την περίοδο δηλαδή που οι μαθητές έχουν αυξημένες σχολικές υποχρεώσεις. Η κακή ρινική αναπνοή σε συνδυασμό με την κακή ποιότητα ύπνου οδηγεί σε εκνευρισμό, μαθησιακές δυσκολίες και κακές σχολικές επιδόσεις, για το λόγο αυτό η διάγνωση και η αντιμετώπιση πρέπει να γίνονται έγκαιρα. Τι πρέπει να κάνω αν υποψιάζομαι ότι το παιδί μου έχει αλλεργική ρινίτιδα; Εάν και εφόσον παρατηρήστε ότι το παιδί παρουσιάζει συμπτώματα όπως ρινική συμφόρηση, καταρροή, συχνά φτερνίσματα, ή όλα τα υπόλοιπα που αναφέραμε παραπάνω, τότε θα πρέπει να απευθυνθείτε σε ειδικό ιατρό για την έγκαιρη διάγνωση και σωστή αντιμετώπιση της κατάστασης. Υποψίες πως το παιδί σας είναι αλλεργικό πρέπει να σας μπουν, αν το βλέπετε συχνά να «σηκώνει» τη μύτη του με την παλάμη του (αλλεργικός χαιρετισμός), προκαλώντας μια οριζόντια γραμμή στην άκρη της μύτης, να κάνει τυπικούς μορφασμούς προσπαθώντας να πάρει ανάσα, να φτερνίζεται, να έχει φαγούρα στη μύτη και στα μάτια και να αναπνέει από το στόμα. Αρχικά, πρέπει να δει το παιδί ειδικός Ωτορινολαρυγγολόγος που θα κάνει τις ειδικές ενδοεπιδερμικές δοκιμασίες νυγμού (skin prick tests) για να βρει τα ένοχα αλλεργιογόνα. Η εξέταση αυτή είναι μια απλή, γρήγορη και απόλυτα ασφαλής εξέταση που θα αναδείξει σε ποια αλλεργιογόνα έχει ευαισθησία. Πως γίνεται η διάγνωση; Σε κάθε παιδί με υποψία αλλεργικής ρινίτιδας, παίρνουμε πλήρες ιστορικό με τη βοήθεια των γονιών και κάνουμε ενδοεπιδερμικές δοκιμασίες νυγμού (skin prick tests). Άκρως αναγκαία είναι η λεπτομερής κλινική εξέταση με πρόσθια ρινοσκόπηση και απαραιτήτως ενδοσκόπηση της μύτης, προκειμένου να εκτιμηθεί η κατάσταση

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 185

ΟΙ ΜΥΘΟΙ ΤΗΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΗΣ ΡΙΝΙΤΙΔΑΣ

όσο αυτό είναι εφικτό. Ο ιατρός σας θα σας δώσει γραπτές οδηγίες που πρέπει να ακολουθήσετε για τα μέτρα αποφυγής των αλλεργιογόνων. Όσον αφορά στη φαρµακευτική αγωγή, υπάρχουν κυρίως δυο κατηγορίες φαρμάκων που χρησημοποιούνται για την αντιμετώπιση της αλλεργικής ρινίτιδας: τα αντισταµινικά φάρμακα και τα ενδορρινικά sprays τα οποία έχουν αποδειχθεί - έπειτα από πολύ µεγάλες σε πληθυσµό, διεθνείς µελέτες - πως είναι ασφαλείς ουσίες ακόμη και σε πολύ μικρές ηλικίες. Βέβαια, τα φάρμακα αυτά πρέπει πρέπει να χρησιµοποιούνται υπό την παρακολούθηση του γιατρού και να μην γίνεται αλόγιστη χρήση.

του βλεννογόνου της μύτης και να αποκλειστούν άλλες μορφές ρινίτιδας ή άλλα ανατομικά προβλήματα όπως υπερτροφία αδενοειδών (κρεατάκια). Κάποιες φορές ζητούνται συμπληρωματικά και εξετάσεις αίματος. Οι εξετάσεις αίματος δείχνουν την ευαισθητοποίηση σε αλλεργιογόνα, όμως δεν αντικαθιστούν τις εξετάσεις στο δέρμα, αντίθετα τις υποστηρίζουν. Γι’ αυτό η διάγνωση της αλλεργικής ρινίτιδας ή ο αποκλεισμός της πρέπει να γίνεται οπωσδήποτε με δερματικά test. Πολλές φορές μια χρόνια ρινίτιδα χαρακτηρίζεται εύκολα σαν αλλεργική χωρίς να έχουν γίνει οι απαραίτητες εξετάσεις στο δέρμα (test) με αποτέλεσμα να μην έχει γίνει σωστή διάγνωση άλλων τύπων ρινίτιδας και το παιδί να ταλαιπωρείται με ακατάλληλες θεραπείες ή να υπάρχει πιθανότητα να εξελιχθεί μια παθολογική κατάσταση και να χάνεται η ευκαιρία έγκαιρης διάγνωσης. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μια ρινίτιδα μπορεί να είναι η έκφραση ενός συστηματικού προβλήματος. Με άλλα λόγια η αλλεργική ρινίτιδα είναι η πιο συχνή χρόνια ρινίτιδα αλλά όχι η μοναδική. Ανάλογα με τα αποτελέσματα, καταστρώνουμε μια στρατηγική αντιμετώπισης της αλλεργικής ρινίτιδας με σκοπό την οριστική ανακούφιση και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του παιδιού, αλλά και την αποφυγή εξέλιξης της ρινίτιδας σε αλλεργικό άσθμα. Ποια είναι η θεραπεία της αλλεργικής ρινίτιδας;

186 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Αν αποδειχθεί πως είναι αλλεργικό σε κάποιο αλλεργιογόνο, δίνονται συγκεκριμένες οδηγίες αποφυγής του,

Η ριζική αντιµετώπιση όμως της αλλεργικής ρινίτιδας και στα παιδιά βασίζεται στην ανοσοθεραπεία, προκειµένου το παιδί να γίνει εντελώς καλά, χωρίς να παίρνει φάρµακα. Η ανοσοθεραπεία ή απευαισθητοποίηση (εμβόλια για την αλλεργία) είναι μια ειδική θεραπεία που γίνεται είτε με υπογλώσσιες σταγόνες είτε με ένεση που όμως δεν προτιμάται στα παιδιά. Η υπογλώσσια ανοσοθεραπεία διαρκεί συνήθως 3 χρόνια µε ποσοστό επιτυχίας ή σηµαντικού περιορισµού των συµπτωµάτων σε ποσοστό 90-95%. Ο ειδικός γιατρός θα σας εξηγήσει αν και εφόσον το παιδί πληρεί τα κριτήρια για να ξεκινήσει μια τέτοια αγωγή και θα παρακολουθεί την εξέλιξη στο χρόνο. Μην υποτιμάτε τα προβλήματα που μπορεί να προκαλέσει η αλλεργία! Είναι πολλά και, ενώ δεν είναι άμεσα επικίνδυνα, μειώνουν πολύ την ποιότητα ζωής του παιδιού, αλλά και τη δική σας. Είναι σαφές ότι μακροπρόθεσμα θα προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα. Η διάγνωση της αλλεργικής ρινίτιδας πρέπει να είναι έγκαιρη διότι το 30% αυτών των ασθενών θα εμφανίσουν άσθμα! 

ΚΥΣΤΗ ΘΥΡΕΟΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΠΟΡΟΥ….. ΜΙΑ ΚΥΣΤΗ ΣΤΟ ΛΑΙΜΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ!!!

ΕΙΡΗΝΗ ΣΧΟΙΝΙΩΤΑΚΗ Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος Ομ. Αμερικής 31, 1ος όροφος, Καστέλι (έναντι Κέντρου Υγείας) Τηλ.: 28220 23350 - Κιν.: 6977 713 511 E-mail: sxoiniotaki@yahoo.gr - www.orlsxoiniotaki.com

ρόκειται για μία συγγενή ανωμαλία του τραχήλου. Εμφανίζεται συχνότερα στα παιδιά 3-10 χρόνων αλλά μερικές φορές αναγνωρίζεται και κατά την γέννηση ή την βρεφική ηλικία. Η κύστη του θυρεογλωσσικού πόρου είναι η δεύτερη πιο συχνή αιτία διόγκωσης της τραχηλικής περιοχής στην παιδική ηλικία, δηλαδή της περιοχής του λαιμού πάνω ή κάτω από το λεγόμενο “μήλο του Αδάμ”. Σπάνια μπορεί να εμφανιστεί και στο εσωτερικό του στόματος στο πίσω μέρος της γλώσσας ή και στο πλάι του λαιμού. Δεν έχει σχέση με κάποια διαταραχή της λειτουργίας του θυρεοειδή αδένα αλλά σχηματίζεται λόγω παραμονής ενός τμήματος του θυρεογλωσσικού πόρου που κατά την εμβρυική ανάπτυξη φυσιολογικά ο πόρος αυτός εξαφανίζεται. Πρόκειται για εμβρυϊκά κύτταρα του θυρεογλωσσικού πόρου που παρέμειναν μετά τον τοκετό και εκεί που έχουν εγκλωβιστεί τα κύτταρα αυτά εκκρίνουν βλέννη και δημιουργείται αυτή η

190 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

κύστη. Κάποια φορά μπορεί να σχηματιστεί και συρίγγιο στην περιοχή αυτή, της πρόσθιας τραχηλικής χώρας, δηλαδή στην πρόσθια επιφάνεια του λαιμού. Χαρακτηριστικά ακολουθεί τις καταποτικές κινήσεις (μετακινείται κατά την κατάποση και κινείται προς τα άνω κατά την έξοδο της γλώσσας από τη στοματική κοιλότητα). Είναι ανώδυνη, λεία και στρογγυλή διόγκωση. Σε περίπτωση φλεγμονής διογκώνεται και παρουσιάζει ευαισθησία και κρίνεται απαραίτητη η χορήγηση αντιβίωσης για την υποχώρηση της φλεγμονής. Η θεραπεία είναι μόνο χειρουργική και πραγματοποιείται με γενική αναισθησία για αφαίρεση της κύστης. Συνήθως μαζί με την αφαίρεση της κύστης αφαιρείται και ένα μικρό τμήμα ενός οστού που λέγεται υοειδές οστό επειδή η διατήρησή του συνδέεται με την πιθανότητα να επανεμφανιστεί η κύστη. Η κύστη θυρεογλωσσικού πόρου έχει μια μικρή πιθανότητα κακοήθης εξαλλαγής και για αυτό η χειρουργική αντιμετώπιση είναι μοναδική θεραπεία. Σε κάποιες περιπτώσεις η μόλυνση της κύστης πριν τη χειρουργική επέμβαση δυσκολεύει την αφαίρεση και αυξάνει τις πιθανότητες για υποτροπή. Η επέμβαση γίνεται μόνο υπό γενική αναισθησία και η αφαίρεση της κύστης πραγματοποιείται με σχετικά μικρή τομή. Στο τέλος του χειρουργείου το δέρμα ράβεται με ειδική ενδοδερμική πλαστική ραφή, η οποία μετά από λίγους μήνες θα γίνει σχεδόν αόρατη. Αν η κύστη έχει ήδη διαπυηθεί, προηγείται διάνοιξη αυτής, παροχέτευση του πύου και σε δεύτερο χρόνο η αφαίρεσή της. Ενδείκνυται απεικονιστικός έλεγχος πριν την εγχείρηση, διότι υπάρχει περίπτωση η κύστη να είναι ο μόνος λειτουργικός θυρεοειδικός ιστός στο παιδί. 

ΧΑΛΙΝΟΙ ΣΤΟΜΑΤΟΣ ΣΤΑ ΜΩΡΑ ΚΑΙ ΠΟIΑ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ!!!

ι χαλινοί του στόματος είναι ιστικοί υμένες που βρίσκονται κάτω από τον βλεννογόνο του στόματος και προσφύονται είτε στα ούλα και στα χείλη, είτε στην γλώσσα. Υπάρχουν διάφοροι χαλινοί στο στόμα και εύκολα μπορείτε να εντοπίσετε έναν αν φέρετε τη γλώσσα σας μεταξύ του πάνω χείλους και των πάνω μπροστινών δοντιών σας. Άλλοι χαλινοί βρίσκονται ανάμεσα στο μάγουλό και τα ούλα, ή συνδέουν την γλώσσα με το έδαφος του στόματος. Μπορεί να προκαλέσουν πολλά προβλήματα σε διάφορες ηλικίες όταν είναι βραχείς.

192 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

- Το πιο συχνό πρόβλημα παρουσιάζεται στην σύγκλειση του μεσοδόντιου διαστήματος στην πάνω γνάθο λόγω του ότι οι κολλαγόνες ίνες που αποτελούν τον χαλινό, προσφύονται ανάμεσα στα δόντια ,στο κενό μεταξύ τους και προκαλούν τάση ανοίγοντας το διάστημα μεταξύ των κεντρικών τομέων.

- Μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα σε ασθενείς που φέρουν οδοντοστοιχίες λόγω του ότι έχουν μυικό υπόστρωμα που μπορεί να παρεκτοπίζει την οδοντοστοιχία. - Στην κάτω γνάθο μπορεί να ευθύνονται για υφίζηση των ούλων στους κεντρικούς τομείς λόγω του ότι προκαλούν τάσεις στα ούλα. - Μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στην κίνηση της γλώσσας, στην ομιλία, δημιουργώντας ακόμα και αγκυλογλωσσία.

Μια εξέταση που μπορεί να κάνει ο γιατρός για να ελέγξει τους χαλινούς είναι η κατάλληλη έλξη του χείλους ή των μάγουλων που στην περίπτωση των βραχέων χαλινών δημιουργεί μια λευκή χροιά στον βλεννογόνο και μάλιστα σχηματίζεται ένα τρίγωνο που έχει την κορυφή του προς τα δόντια. Στην περίπτωση που δυσκολεύεται η στοματική υγιεινή έχουμε και έντονη συσώρευση πλάκας ή πέτρας.

ΧΑΛΙΝΟΙ ΣΤΟΜΑΤΟΣ ΣΤΑ ΜΩΡΑ ΚΑΙ ΠΟIΑ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ

ΟΙ βραχείς χαλινοί μπορεί να εμφανισθούν είτε με την μορφή παχέων μονήρων χαλινών που αποτελούνται από πολύ ανθεκτική δέσμη νηματίων, είτε με την μορφή απλών χαλινών που συναντάται σε αρκετά δόντια στο ίδιο στόμα, είτε με την μορφή πολλαπλών χαλινών που δημιουργούν ολόκληρη δέσμη κυρίως στην κάτω γνάθο και μπορούν να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα στα ούλα που βρίσκονται κυρίως μπροστά μέχρι και την αποκόλλησή τους.

Στα χειρουργεία αυτά, η χρήση laser μαλακών ιστών ή ραδιοσυχνοτήτων αποτελεί μια καλή εναλλακτική λύση της κλασσικής εκτομής με νυστέρι, ώστε το χειρουργείο να είναι αναίμακτο, με ελάχιστα μετεγχειρητικά συμπτώματα και γρήγορη επούλωση. Τα χειρουργεία αυτά είναι αρκετά συνηθισμένα σε παιδιά. Στους ενήλικες, η εκτομή χαλινών μπορεί να είναι τμήμα μιας μικροχειρουργικής επέμβασης που συνδυάζεται και με άλλες τεχνικές (ελεύθερο ουλικό μόσχευμα, μόσχευμα συνδετικού ιστού, εκβάθυνση παρειακής – χειλικής αύλακας, κάλυψη υφίζησης) με σκοπό την επίλυση πρόσθετων λειτουργικών και αισθητικών προβλημάτων. Είναι σημαντικό να γίνει έγκαιρη διάγνωση από την βρεφική ηλικία από τον παιδίατρο ή από τον ωτορινολαρυγγολόγο για να μπορέσει να διορθωθεί γρηγορότερα. 

Οι βραχείς χαλινοί αντιμετωπίζονται χειρουγικά. Ο τρόπος της επέμβασης εξαρτάται από την κλινική τους εικόνα και την κατηγορία στην οποία ανήκουν. Μπορεί να είναι από μια απλή διατομή των χαλινών, μέχρι την συνολική εκτομή τους ή ακόμα μπορεί να χρειασθεί μια συνολικότερη χειρουργική επέμβαση για να δημιουργηθούν τα ούλα τα οποία είχαν καταστραφεί από τους βραχείς χαλινούς. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι αναγκαία και η τοποθέτηση χειρουργικού επιθέματος(χειρουργική κονία) που βοηθά και στην επούλωση του τραύματος αλλά ακόμη και στην πρόληψη πιθανών υποτροπών. Στις περισσότερες περιπτώσεις χρειάζεται μόνο τοπική αναισθησία και η διατομή γίνεται με χρήση ραδιοσυχνοτήτων ή χρήση laser. Είναι μια απλούστατη διαδικασία, ανώδυνη, με ταχύτατη επούλωση, χωρίς να καταλείπει σημάδια ή ουλές.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 193

ΓΛΑΥΚΩΜΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ: ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ

Αναστάσιος Α. Κονταξάκης Χειρουργός Οφθαλμίατρος Στρατιωτικός Ιατρός, Επιμελητής Οφθαλμολογικής Κλινικής Ναυτικού Νοσοκομείου Κρήτης Διπλωματούχος European Board Opthalmology υπ. Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Σκαλίδη 41 - 43, 4ος όροφος, Γραφείο Δ4, Χανιά Τηλ. : 2821083222 | Kιν.: 6906 72 42 36 www.akontaxakis.gr | email: info@akontaxakis.gr

ο γλαύκωμα είναι μία οπτική νευροπάθεια, η οποία οδηγεί σε απώλεια οπτικού πεδίου και άρα τύφλωση. Δεν παρουσιάζει συμπτώματα και γι’ αυτό το λόγο θεωρείται πάρα πολύ «ύπουλο».

Το γλαύκωμα μπορεί να εμφανισθεί σε όλη την διάρκεια ζωής του ανθρώπου. Μπορεί να αφορά τον έναν ή και τους δύο οφθαλμούς, ενώ αποκαλείται συγγενές όταν εμφανίζεται μέσα στον πρώτο χρόνο ζωής. Το παιδικό γλαύκωμα είναι ένα σπάνιο νόσημα που σε ορισμένες περιπτώσεις είναι κληρονομικό. Το πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα αφορά 1 στις 10.000 γεννήσεις ετησίως. Στις αιμομικτικές κοινωνίες, όμως, είναι πιο συχνό και μπορεί να αφορά 1 στα 1.300 παιδιά. Που οφείλεται;

194 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου, αλλά και ο μόνος στον οποίο μπορούμε να επέμβουμε. Οφείλεται στη δυσκολία αποχέτευσης του υδατοειδούς υγρού από το πρόσθιο τμήμα του οφθαλμού μας.

Το υδατοειδές υγρό, που παράγεται από το ακτινωτό σώμα, κυκλοφορεί ανάμεσα στον φακό και την ίριδα, περνάει μέσα από την κόρη του ματιού και αποχετεύεται από την γωνία που δημιουργεί ο σκληρός χιτώνας με την ίριδα.

Η χαμηλή αποχέτευση του υγρού δεν μπορεί να εξισορροπήσει την παραγωγή του και οδηγεί σε συσσώρευση του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Αν αυτή η αύξηση δεν ελεγχθεί γρήγορα, επέρχεται βλάβη στο οπτικό νεύρο, η οποία ονομάζεται γλαύκωμα. Στο συγγενές γλαύκωμα, παρατηρείται μία δυσλειτουργία της γωνίας αποχέτευσης του υδατοειδούς υγρού μέσα στο πρόσθιο τμήμα του οφθαλμού. Αυτό συνήθως συμβαίνει λόγω κακής ανάπτυξης της περιοχής κατά την εμβρυική ηλικία.

ΓΛΑΥΚΩΜΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ: ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ

Τι συμπτώματα παρουσιάζει; Βασικό σύμπτωμα του συγγενούς γλαυκώματος είναι ο βούφθαλμος. Η λέξη αυτή προέρχεται από τη φράση <<οφθαλμός βοός>>, που εννοεί ότι το ματάκι του παιδιού μεγαλώνει λόγω της αυξημένης πίεσης που υφίσταται εσωτερικά. Σε υψηλότερες πιέσεις, αυτό συνοδεύεται και από οίδημα στον κερατοειδή, που του δίνει μία απόχρωση λευκο-κυανή και προκαλεί ευαισθησία στο φως και δακρύρροια.

Οι διάφορες επεμβάσεις που πραγματοποιούνται έχουν όλες ως σκοπό τη διευκόλυνση αποχέτευσης του υγρού, ώστε να πέσει η ενδοφθάλμια πίεση. Η επιλογή τους γίνεται ανάλογα με το στάδιο και τον τύπο του γλαυκώματος, καθώς και με την ηλικία του παιδιού. Πολυδιάστατη αντιμετώπιση απαιτείται για αυτά τα παιδιά, λόγω της μειωμένης όρασης αλλά και των συνοδών προβλημάτων που μπορεί να έχουν. Έτσι, η συνεργασία με παιδίατρο, αναπτυξιολόγο, φυσιοθεραπευτή και το δάσκαλο του παιδιού βελτιώνει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας που εφαρμόζει ο οφθαλμίατρος και εντέλει την ποιότητα ζωής του παιδιού. Υπάρχει περίπτωση να εμφανίσει γλαύκωμα το επόμενο παιδί μου;

Όταν η αύξηση της πίεσης γίνει σε μεγαλύτερες ηλικίες, τότε δεν συνοδεύεται από κανένα σύμπτωμα. Αυτό την καθιστά ιδιαίτερα ύπουλη, θα πρέπει, λοιπόν, να ελέγχουμε τα παιδιά μας ανά τακτά χρονικά διαστήματα (ιδανικά κάθε δύο χρόνια).

Πολλά από τα παιδικά γλαυκώματα είναι κληρονομικά. Με μία απλή εξέταση αίματος των γονέων και του παιδιού, ο γενετιστής μπορεί, πολλές φορές, να ταυτοποιήσει το παθολογικό γονίδιο. Στη συνέχεια, σε συνεργασία με τον μαιευτήρα, πραγματοποιείται προ-εμφυτευτική γενετική διάγνωση (PGD), ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος εμφάνισης γλαυκώματος στο παιδί.

Πώς γίνεται η διάγνωση; Η πρώτη και πιο σημαντική αφύπνιση έρχεται από τους γονείς ή τον παιδίατρο, που θα παρατηρήσουν την αλλαγή στα μάτια του βρέφους. Η διάγνωση του παιδικού γλαυκώματος γίνεται από τον οφθαλμίατρο με κλινική εξέταση, βυθοσκόπηση, γωνιοσκοπία (δηλαδή εξέταση της γωνίας αποχέτευσης του υγρού) και μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Όταν αυτό δεν είναι εφικτό, λόγω πιθανής έλλειψης συνεργασίας σε παιδιά κάτω των τριών ετών, χρησιμοποιούμε μία μέθοδο ελαφράς μέθης με μάσκα. Αυτό, χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την υγεία του παιδιού, μας επιτρέπει γρήγορα και αξιόπιστα να διαγνώσουμε την νόσο και να παρακολουθούμε την πορεία της. Τι άλλο μπορεί να συμβαίνει; Τα παιδικά γλαυκώματα μπορεί να συνδυάζονται με άλλα προβλήματα του οφθαλμού, που αφορούν τον κερατοειδή, την ίριδα, τον φακό, τον ραγοειδή χιτώνα ή τον αμφιβληστροειδή. Μπορεί, επίσης, να αποτελούν μέρος συνδρόμων ή άλλων παθήσεων, που αφορούν και άλλα συστήματα του σώματος μας, όπως το νευρικό, το καρδιαγγειακό, το ουροποιητικό ή το μυοσκελετικό. Πώς αντιμετωπίζεται;

196 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Τα παιδικά γλαυκώματα έχουν διαφορετική συμπεριφορά και πορεία από τα γλαυκώματα των ενηλίκων. Θεραπευτικά πρωτόκολλα, που εφαρμόζονται στους ενήλικες, δεν έχουν πάντα επιτυχία στα παιδιά. Η αρχική θεραπεία γίνεται με κολλύρια. Είναι, όμως, δύσκολο να ελέγξουμε έτσι την πίεση και πολύ συχνά οδηγούμαστε σε χειρουργείο.

Γενικά, μπορούμε να πούμε ότι το κλειδί της επιτυχίας είναι η γρήγορη, εύστοχη και πολυδιάστατη διαχείριση του παιδικού γλαυκώματος. 

ΑΜΒΛΥΩΠΙΑ ‘’ΤΕΜΠΕΛΙΚΟ ΜΑΤΙ’’ «ο γιατρός δεν βλέπει τίποτε και ο μικρός ασθενής βλέπει πολύ λίγα»

ε τον όρο αμβλυωπία ονομάζουμε κάθε κατάσταση μειωμένης οπτικής οξύτητας ενός κατά τα άλλα φυσιολογικού ματιού, που δεν βελτιώνεται με τη χρήση γυαλιών και οφείλεται σε μη φυσιολογική ανάπτυξη της όρασης κατά την παιδική ηλικία.

Αμβλυωπία λόγω στραβισμού Όταν το ένα μάτι στραβίζει, η εικόνα που παράγει είναι πολύ διαφορετική από την εικόνα του άλλου ματιού και ο εγκέφαλος αδυνατεί να τις συντήξει σε μία μόνο (στερεοσκοπική) εικόνα, με αποτέλεσμα να επέρχεται διπλωπία.

Ένα αμβλυωπικό μάτι αναφέρεται συχνά και ως «τεμπέλικο». Η συχνότητα της αμβλυωπίας στον γενικό πληθυσμό είναι αρκετά σημαντική και πιθανώς να φτάνει και το 5%. Κατά κανόνα αφορά το ένα μάτι, αλλά υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί να είναι αμφοτερόπλευρη. Μέλη της ίδιας οικογένειας μπορεί να εμφανίζουν κάποιου βαθμού αμβλυωπία, οπότε πιθανώς να υπάρχει και κληρονομική συσχέτιση.

Η κατεύθυνση και το είδος του στραβισμού δεν έχουν σημασία. Αν προκαλεί διπλωπία και το παιδί δείχνει προτίμηση στο ένα μάτι παρά στο άλλο, ο εγκέφαλος θα καταστείλει ακούσια τη δεύτερη εικόνα, προκειμένου να την εξαλείψει.

Η οπτική οξύτητα ενός αμβλυωπικού ματιού κυμαίνεται από σχεδόν φυσιολογική μέχρι και μικρότερη από 0,5/10. Όσο νωρίτερα διαγνωσθεί και αντιμετωπιστεί η αμβλυωπία, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να βελτιωθεί η όραση. Μετά την ηλικία των 7 ετών όμως τα αποτελέσματα οποιασδήποτε θεραπείας είναι συνήθως πτωχά. Ταξινόμηση αμβλυωπίας

198 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ανάλογα με το γενεσιουργό αίτιο που την προκάλεσε, διακρίνουμε τους παρακάτω τύπους αμβλυωπίας:

Στις περιπτώσεις όμως που το παιδί δεν δείχνει προτίμηση στο ένα μάτι και προσηλώνει πότε με το ένα πότε με το άλλο (επαλλάσσων στραβισμός), χρησιμοποιώντας τελικά και τα δύο μάτια εξίσου, η ανάπτυξη της όρασης είναι συνήθως φυσιολογική.

ΑΜΒΛΥΩΠΙΑ ‘’ΤΕΜΠΕΛΙΚΟ ΜΑΤΙ’’

Αμβλυωπία λόγω στέρησης οπτικών ερεθισμάτων Η αμβλυωπία αυτής της μορφής είναι πιο σοβαρή και οφείλεται σε αίτια που εμποδίζουν το φως να φτάσει στον αμφιβληστροειδή του παιδιού, όπως ο συγγενής καταρράκτης, θολερότητες του κερατοειδούς, μεγάλη πτώση ή όγκοι των βλεφάρων κλπ. Η θεραπευτική αντιμετώπιση πρέπει να γίνει αμέσως. Ένας συγγενής καταρράκτης, για παράδειγμα, πρέπει να αφαιρεθεί από τις πρώτες κιόλας μέρες της ζωής. Οποιαδήποτε καθυστέρηση μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μείωση της όρασης.

πείας». Οποιαδήποτε καθυστέρηση μπορεί να στοιχίσει στην όραση του παιδιού, ενώ μετά την ηλικία των 7 ετών τα περιθώρια βελτίωσης στενεύουν δραματικά. Στην αμβλυωπία το πρόβλημα εντοπίζεται στον εγκέφαλο. Τα εγκεφαλικά κύτταρα, που είναι συνδεδεμένα με το αμβλυωπικό μάτι, δεν δέχονται χρήσιμα οπτικά ερεθίσματα και σταδιακά χάνουν τη λειτουργικότητά τους. Οι βλάβες αυτές είναι μη αναστρέψιμες. Μια αμβλυωπία από στέρηση των οπτικών ερεθισμάτων εξαιτίας ενός πυκνού συγγενούς καταρράκτη τείνει να γίνει μόνιμη μετά τους πρώτους μήνες της ζωής. Η χειρουργική αφαίρεση του καταρράκτη, με τη διόρθωση της διαθλαστικής ανωμαλίας που προκύπτει, είναι η μόνη θεραπεία που χρειάζεται το παιδί, για να αρχίσει αμέσως να χρησιμοποιεί το μάτι του. Οι περιπτώσεις αμβλυωπίας λόγω ανισομετρωπίας, επειδή υπήρχε κάποια οπτική λειτουργία (έστω και διαταραγμένη), μπορούν να βελτιωθούν με τη συνταγογράφηση γυαλιών ή φακών επαφής ακόμη και σε ηλικίες μεγαλύτερες των 7 ετών, ορισμένες φορές και μέχρι τα 12.

Αμβλυωπία λόγω μεγάλης ανισομετρωπίας Με τον όρο ανισομετρωπία ονομάζουμε τη διαφορά της διαθλαστικής ανωμαλίας που έχουν τα δύο μάτια (μυωπία, αστιγματισμός, υπερμετρωπία). Αν αυτή η διαφορά είναι μεγάλη, τότε το ένα μάτι μπορεί να παράγει τόσο θολή εικόνα, που ο εγκέφαλος να μην μπορεί να τη συντήξει με την άλλη του «καλύτερου» ματιού. Τότε, όπως και στην περίπτωση του στραβισμού, προκαλείται απώθηση της προβληματικής δεύτερης εικόνας, με αποτέλεσμα αμβλυωπία. Το πρόβλημα με την ανισομετρωπική αμβλυωπία είναι ότι εύκολα διαφεύγει της προσοχής των γονέων, μια και δεν υπάρχει κάποιο έκδηλο σημείο, όπως το μάτι που παρεκκλίνει στην περίπτωση του στραβισμού. Σε κάθε περίπτωση όμως πρέπει να αντιμετωπίζεται αμέσως με τη χορήγηση των κατάλληλων γυαλιών. Αμβλυωπία λόγω υψηλής αμετρωπίας

Μεγάλες διαθλαστικές ανωμαλίες (αμετρωπίες), που αφορούν και τα δύο μάτια, είναι δυνατό να οδηγήσουν σε αμφοτερόπλευρη αμβλυωπία, αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα με τη χρήση γυαλιών. Θεραπεία της αμβλυωπίας Ο χρυσός κανόνας στην αντιμετώπιση της αμβλυωπίας είναι «όσο το δυνατόν πιο έγκαιρη έναρξη της θερα-

Αυτό όμως δεν ισχύει στις περιπτώσεις της αμβλυωπίας λόγω στραβισμού, όπου ακόμη και μετά τη χειρουργική ευθυγράμμιση των ματιών η όραση στο μάτι που στράβιζε δεν φαίνεται να βελτιώνεται από μόνη της. Σκοπός μας σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να αναγκάσουμε το παιδί να χρησιμοποιεί περισσότερο το αμβλυωπικό μάτι και ο μόνος τρόπος, για να το επιτύχουμε αυτό, είναι η κάλυψη ή η θόλωση του «καλού» ματιού. Η κάλυψη του υγιούς ματιού Η κάλυψη του υγιούς ματιού αποσκοπεί στον εξαναγκασμό του παιδιού να χρησιμοποιήσει το ασθενέστερο μάτι του και είναι η παλαιότερη πρακτική για την αντιμετώπιση της αμβλυωπίας. Παρότι έχουν προταθεί κάποιες νεώτερες μέθοδοι, που προσπαθούν να επιτύχουν το ίδιο αποτέλεσμα, η κάλυψη θεωρείται ακόμη και σήμερα η καλύτερη και πιο αποτελεσματική θεραπεία. Η κάλυψη αρχικά εφαρμόζεται «full-time», δηλαδή όλο το 24ωρο ή έστω τις ώρες που το παιδί είναι ξύπνιο. Ορισμένοι οφθαλμίατροι από την άλλη προτιμούν από κάποιο σημείο και πέρα την «part-time» κάλυψη (μερικές μόνο ώρες της ημέρας), προκειμένου να ελαττωθεί η πιθανότητα αμβλυωπίας στο «καλό» μάτι λόγω στέρησης των οπτικών ερεθισμάτων. Η κάλυψη συνεχίζεται, μέχρις ότου το αμβλυωπικό μάτι φτάσει την οπτική οξύτητα του υγιούς, ή έστω μέχρι να σταματήσει περαιτέρω να βελτιώνεται. Όλο αυτό το διάστημα η παρακολούθηση από τον οφθαλμίατρο πρέπει να είναι τακτική και για τα βρέφη μπορεί να είναι ακόμη και κάθε 3 μέρες. Σε μεγαλύτερα παιδιά οι επισκέψεις μπορούν να γίνονται με συχνότητα μίας εβδομάδας για κάθε χρόνο του παιδιού, δηλαδή κάθε 2 εβδομάδες για την ηλικία των 2 ετών, κάθε μήνα για την ηλικία των 4 ετών κ.ο.κ. Παιδιά με στραβισμό, των οποίων η αμβλυωπία αντιμετωπίζεται με κάλυψη, μπορεί να εμφανίσουν κάποιου βαθμού στραβισμό στο μέχρι πρότινος «καλό» μάτι. Αυτό μπορεί να ανησυχήσει κάπως τους γονείς, αλλά

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 199

ΑΜΒΛΥΩΠΙΑ ‘’ΤΕΜΠΕΛΙΚΟ ΜΑΤΙ’’

ουσιαστικά είναι ένα θετικό στοιχείο και σημαίνει ότι το παιδί είναι πια σε θέση να χρησιμοποιεί και τα δύο του μάτια. Ένα συχνό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι γονείς είναι η παραμονή του καλύμματος στο μάτι του παιδιού, μια και οι νεαροί ασθενείς δεν το ανέχονται. Μην ξεχνάμε ότι καλύπτουμε το μάτι με το όποιο έβλεπε μέχρι τώρα το παιδί, οπότε είναι λογικό να δυσανασχετεί, αφού τώρα βλέπει με δυσκολία. Δυστυχώς δεν υπάρχει εύκολη λύση σε αυτό το πρόβλημα. Απόσπαση της προσοχής του παιδιού με άλλες δραστηριότητες, παιχνίδια, αγκαλιές κλπ. μπορεί να βοηθήσει στις πρώτες μέρες της κάλυψης, που είναι και οι δυσκολότερες. Είναι όμως σημαντικό το κάλυμμα να παραμείνει στη θέση του με κάθε τρόπο, ακόμη και αν αυτό σημαίνει να εμποδίσουμε τα χέρια του παιδιού να φτάσουν στο μάτι και να το αφαιρέσουν. Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί π.χ. με τα «μπρατσάκια» (τα παιδικά σωσίβια), που φοριούνται γύρω από τους βραχίονες του παιδιού. Άλλα προβλήματα, που μπορεί να παρουσιαστούν, περιλαμβάνουν τυχόν ερεθισμούς από το αυτοκόλλητο, οι οποίοι αντιμετωπίζονται με τοποθέτησή του στα γυαλιά του παιδιού ή με ειδικές αλοιφές. Τα παιδικά αυτοκόλλητα κατά της αμβλυωπίας κυκλοφορούν στο εμπόριο σε πολλά χρώματα και σχέδια, ώστε να φαίνονται στο παιδί σαν παιχνίδι. Αν το παιδί έχει κάποια αγαπημένη κούκλα, μπορούμε επίσης να τοποθετήσουμε ένα όμοιο αυτοκόλλητο και στο μάτι της κούκλας του, πράγμα που ελαφρύνει κάπως το ψυχολογικό φορτίο του παιδιού, το οποίο θεωρεί το αυτοκόλλητο ως κάτι φυσιολογικό.

200 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Penalization Ένας εναλλακτικός τρόπος θεραπείας της αμβλυωπίας, που μπορεί να εφαρμοστεί αντί της κάλυψης, είναι η καθημερινή ενστάλαξη σταγόνων ατροπίνης στο υγιές μάτι. Η ατροπίνη προκαλεί κυκλοπληγία (δηλαδή παράλυση της προσαρμογής), με αποτέλεσμα θόλωση της όρασης στο «καλό» μάτι και αναγκαστική χρήση του αμβλυωπικού. Αυτή η μέθοδος αναφέρεται διεθνώς με τον όρο «penalization», που μεταφράζεται ως «φέρνω σε μειονεκτική θέση» και αναφέρεται στην καταστολή του υγιούς ματιού, ώστε να δοθεί η ευκαιρία στο ασθενές να αναπτυχθεί Πρόγνωση της αμβλυωπίας Όπως ήδη έχουμε τονίσει, όσο μικρότερη είναι η ηλικία κατά την οποίαν αναγνωρίζεται η αμβλυωπία, τόσο μεγαλύτερες είναι και οι πιθανότητες επιτυχίας. Δεν είναι σπάνιο παιδιά ηλικίας 2 ετών με τόσο χαμηλή όραση στο ένα μάτι, ώστε να θεωρούνται νομικώς τυφλά εξαιτίας μιας αμβλυωπίας από στραβισμό, να εμφανίζουν πλήρη αποκατάσταση της όρασής τους μέσα σε διάστημα ενός μηνός. Η παρακολούθηση του παιδιού από τον οφθαλμίατρο δεν θα πρέπει να σταματά με την αποκατάσταση της όρασης του αμβλυωπικού ματιού, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις στραβισμού, όπου υπάρχει ο κίνδυνος της υποτροπής. Η πραγματική πρόκληση είναι να αναγνωριστούν εκείνα τα παιδιά με αμβλυωπία, που δεν έχουν στραβισμό και στα οποία είναι εύκολο να διαφύγει της προσοχής των γονέων ή ακόμη και των παιδιάτρων για μεγάλο χρονικό διάστημα, ότι το ένα μάτι είναι ασθενές. 

ΚΟΝΤΑ ΣΑΣ ΑΠΟ ΤΟ 1965 ΒΕΝΙΑΝΑΚΗΣ - ΠΕΝΤΑΡΑΚΗΣ | ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΕΙΔΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ (ΚΟΜΒΟΣ ΧΡΥΣΗΣ ΑΚΤΗΣ) ΤΗΛ : 2821042060 ΦΑΞ : 2821041153 www.electronet.gr