Γονείες&Παιδί2019 by Ηλίας Τζιλιβάκης

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 1

2 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 3

4 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 5

EDITORIAL

ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΥΓΙΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Το μυστικό είναι να μην συνηθίσεις στην ασχήμια. Από την ώρα που τη συνηθίζεις και μειώνεις την σημασία της, θα πει ότι αρχίζεις να της μοιάζεις». Τα λόγια αυτά ανήκουν στον αιώνιο έφηβο Μάνο Χατζιδάκη και ταιριάζουν απόλυτα σε μια εικόνα που ολοένα και συνηθίζουμε περισσότερο. Την εικόνα παιδιών, ακόμη και νηπίων σε καρότσια, να παίζουν με κινητά και tablet, αντί να περιεργάζονται τον κόσμο γύρω τους στις πρώτες επαφές μαζί του . Είναι η εικόνα μιας οικογένειας που ορθώνει τα τείχη των συσκευών σε τραπέζια ακόμη και κατά τη διάρκεια των διακοπών της . Άλλη μία παγκόσμια παθογένεια που έχει μεταφερθεί και στην νέα ελληνική κοινωνία; Χρειαζόμαστε πραγματικά την διαδικτυακή μας σύνδεση για να είμαστε ευτυχισμένοι ή απλά από μικρή ηλικία εξελισσόμαστε σε σύγχρονους ψηφιακούς σκλάβους; Όλα με μέτρο θα μπορούσε να είναι η απάντηση, καθώς ουδείς δεν μπορεί να αρνηθεί την πρόοδο και τα οφέλη που η τεχνολογία προσφέρει στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου . Αρκεί κανείς να τα αναγνωρίσει και να τα καρπωθεί ,απομακρύνοντας τους κινδύνους και θέτοντας όρια . Να μην αφήνουμε τις οθόνες να «κλέβουν» χρόνο από την άθληση, την διαπροσωπική επικοινωνία, το διάβασμα ή οποιαδήποτε άλλη ποιοτική δραστηριότητα που μπορεί να ενισχύσει την σωματική μας ευεξία και τις κοινωνικές μας ικανότητες. Και για του λόγου το αληθές , σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής, η κατάχρηση των online media από μικρά παιδιά δημιουργεί τον κίνδυνο προβληματικής διαχείρισης του διαδικτύου στο μέλλον, ενώ η συνεχόμενη έκθεση σε video games μπορεί να οδηγήσει σε εθισμό. Και φυσικά όλα ξεκινούν από την παιδεία και το παράδειγμα που θέτουν οι ενήλικες . Η χρήση κινητού ή tablet από μικρές ηλικίες είναι σχεδόν αναπόφευκτη. Μπορούν όμως οι γονείς με το παράδειγμα τους να κατευθύνουν τα παιδιά κατάλληλα ,ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι που προκύπτουν από τη λάθος χρήση τους . Ας αποκτήσουμε λοιπόν επίγνωση του τι είναι πραγματικά σημαντικό για Ηλίας εμάς και ας επικεντρωθούμε στην ανθρώπινη επαφή και επικοινωνία… Τζιλιβάκης Γιατί η αληθινή παρουσία, η φροντίδα και το ενδιαφέρον δεν μπορούν να Εκδότης αντικατασταθούν από μια συσκευή…

6 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 7

8 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 9

περιεχόμενα ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΙΚΡΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ 36 ΗΗ ΘΑΥΜΑΣΤΗ 50 ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΩΙΜΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΕΠΑΠ ΧΑΝΙΩΝ ΕΛΕΠΑΠ

ΜΙΚΡΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΔΕΠ-Υ (ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΜΕ Η ΧΩΡΙΣ ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ) Κατερίνα Καστρινάκη Εργοθεραπεύτρια στο Κέντρο Ειδικών Θεραπειών

ΔΟΥΜΕ ΟΜΩΣ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΩΝ 40 ΑΣ ΕΙΔΙΚΩΝ ΤΟ ΕΡΓΟ ΠΟΥ ΕΠΙΤΕΛΕΙ Η ΕΛΕΠΑΠ

Τυραϊδής - Χαϊδεμενάκη Εξειδικευμένη στη μέθοδο της Αισθητηριακής

ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ ,ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΜΙΚΡΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ

Ολοκλήρωσης

ΕΛΕΠΑΠ

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΚΑΙ 44 ΠΡΩΙΜΗ ΕΙΔΙΚΗ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΦΑΣΜΑ ΤΟΥ ΑΥΤΙΣΜΟΥ. ΒΟΥΛΓΑΡΑΚΗ ΕΛΕΝΗ-ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Απόφοιτος ΦΠΨ, ΕΚΠΑ - Ειδίκευση ψυχολογίας. Ειδική ψυχοπαιδαγωγός

46 ΧΤΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΑΣ ΣΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΕΩΣ 3 ΕΤΩΝ ΚΑΙ ΙΔΕΕΣ ΓΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Ελευθερία Βαρδαλάκη Λογοθεραπεύτρια στο Kέντρο Eιδικών Θεραπειών Τυραϊδής - Χαϊδεμενάκη

ΤΟΥ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ 54 ΗΜΕΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ Σταμάτης Πατεράκης, Λογοθεραπευτής

ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ 58 ΗΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΜΕΣΩ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ Πολυξένη Φαραντάκη, Δασκάλα ειδικής αγωγής Οπτικός

ΕΚΔΟΤΗΣ

ΤΖΙΛΙΒΑΚΗΣ ΗΛΙΑΣ 2019

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΩΝ

ΤΖΙΛΙΒΑΚΗΣ ΗΛΙΑΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ

ΛΙΑΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗ ΧΡΥΣΑ ΚΑΤΕΡΟΥΔΑΚΗ www.goneiskaipaidi.com

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

ΕΛΠΙΔΑ ΚΑΤΣΑΡΑΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΛΕΩΦ. ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ 94, ΧΑΝΙΑ Τηλ. επικοινωνίας: 28214 03133 - Κιν.: 6945 58 60 68 tzilivakis.ekdoseis@gmail.com www.goneiskaipaidi.com | www.printzili.gr

10 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Γονείς & Παιδί

ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ Το υλικό του παρόντος εντύπου αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του εκδότη. Απαγορεύεται η αναπαραγωγή του και κάθε χρήση σε έντυπο ή ηλεκτρονικό μέσο χωρίς την έγγραφη ή προφορική άδεια του εκδότη.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 11

περιεχόμενα ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΔΙΑΖΥΓΙΟ 84 Αννέτα Μαρκογιαννάκη

ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ 62 ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΩΣ ΕΠΙΤΥΓΧΑΝΕΤΑΙ; Αναγνωστοπούλου Ευαγγελία, Εργοθεραπεύτρια εξειδικευμένη στη μέθοδο της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης

Ψυχολόγος NDI Συμβουλευτική Ψυχοθεραπεία

ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙ 88 ΠΑΝΤΕΛΗ ΚΑΡΑΣΤΕΡΓΙΟΥ

64 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ

Ιατρός Ομοιοπαθητικός

ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ FRIENDS’ 68 ΗPLAY* ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ Ηρακλεία Κουτουλάκη Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος Σύμβουλος Εκπαιδευτηρίων Θεοδωρόπουλου Αφροδίτη Μπουζάκη Ψυχολόγος Παιδιών & Εφήβων Msc Σχολικής Ψυχολογίας

DNA: 92 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΝΑΓΚΗ, ΟΧΙ ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑ Μάρκος Νταουκάκης Ιατρός Βιοπαθολόγος

(WHOLE EXOME SEQUENCING): 94 WES Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΑΝΕΞΙΧΝΙΑΣΤΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ

ΤΗΣ ΑΥΤΟΑΝΤΙΛΗΨΗΣ 70 ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ Ηρακλεία Κουτουλάκη Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος Σύμβουλος Εκπαιδευτηρίων Θεοδωρόπουλου

Ευαγγελία Σκλαβούνου M.Sc, Ph.D Κυτταρογενετίστρια - Διδάκτωρ Μοριακής Βιολογίας του Πανεπιστημίου Γλασκόβης, Σκωτία.

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 96 ΡΑΓΔΑΙΑ ΠΟΣΟ ΕΝΗΜΕΡΩΜΕΝΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ;

76 ΑΓΓΛΙΚΑ... ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ! Τσιριωτάκη Ανδρινή Νταϊάνα Υπεύθυνη του Little Einstein Προσχολικό Κέντρο Βιωματικής Εκμάθησης Αγγλικών

Συνέντευξη «ΕΛΕΥΘΩ Ο.Ε» Ιδιωτικό Ιατρείο - Ιατρική Εταιρεία Ο.Ε. Χαρ. Μπατάκης & Σια

100 ΕΡΩΤΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ 80 Σκουλάκη Νεκταρία Ψυχίατρος Παίδων - Εφήβων

12 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Dr ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΠΕΠΕΣ Μαιευτήρας Γυναικολόγος

δη

ο μι

υρ

ε γί

ςμ

ύφ

α σμ

φα

α ντ

σί

Fashion Designer

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 13

περιεχόμενα 106 Η ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ

Γιακουμάκης Ιωάννης Κλινικος Διευθυντης Μαιευτηρας - Γυναικολογος Αναπαραγωγής

ΣΤΗ ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ 108 ΔΙΚΑΙΩΜΑ Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΗΣ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Συνέντευξη Γιακουμάκης Ιωάννης Κλινικος Διευθυντης Μαιευτηρας - Γυναικολογος Αναπαραγωγής

ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ 110ΚΑΣΤΡΙΝΑΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ 142 ΠΟΙΑ ΓΙΑ ΕΝΑ ΒΡΕΦΟΣ; Μαυρίδου Ζωή Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών

ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ 146 Καρακούση Γιούλη Ντάγκα Δέσποινα Μαίες Κέντρου Υγείας Βάμου και ΙΑΚ Χανίων πρώην ΠΙΚΠΑ

Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ 150 Μαυρίδου Ζωή Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών

Χειρουργός / Γυναικολόγος

Η ΥΓΙΕΙΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΙΑ ΑΚΡΙΒΗ 156 ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΛΟΓΗ;

112 ΚΑΡΔΙΟΤΟΚΟΓΡΑΦΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΥΗΣΗ ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΜΑΡΙΝΑΚΗΣ ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ

ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ ¨ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ¨ 116 ΗΕΝΑΣ ΠΑΤΕΡΑΣ Μπατζακάκη Μικαέλα Μαία – Ψυχοπροφυλάκτρια

Μαυρίδου Ζωή Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

ΕΝΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΜΕ 158 ΚΝΙΔΩΣΗ ΠΟΛΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ Γιώργος Μαυρολέων, Ιατρός Αλλεργιολόγος ενηλίκων και παίδων

ATOΠΙΚΗ ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑ 166 Παπαμιχελάκης Ηλίας Δερματολόγος - Αφροδισιολόγος

ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ 118Ροβιθάκη Νάνσυ Διαιτολόγος – Διατροφολόγος

ΣΤΙΓΜΗ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ, 122 ΜΙΑ ΜΙΑ ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ! 14 •

Γεωργία Σγουρομάλλη Memory Forever ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ 168 ΣΥΧΝΕΣ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΔΟΥΛΑΒΕΡΗ ΤΖΕΟΡΤΖΕΤΑ Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 15

περιεχόμενα ΟΡΘΟΔΟΝΤΙΚΗ ΧΩΡΙΣ ΣΙΔΕΡΑΚΙΑ? 172 ΖΑΜΕΛ ΜΙΟΥΜΠΗΣ Οδοντίατρος - Ορθοδοντικός Έφη Βιτσιλάκη Οδοντίατρος - Ορθοδοντικός

ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΟΡΟΣΗΜΑ ΣΤΗΝ 174 ΤΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Στέλλα Μπαρμπή - Πλατσιδάκη Παιδίατρος

ΚΟΛΙΚΟΙ ΠΡΩΤΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ 176 Στέλλα Μπαρμπή - Πλατσιδάκη Παιδίατρος

ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ 178 ΠΟΤΕ ΕΠΙΣΚΕΦΤΕΙ ΤΟ ΩΡΛ ΙΑΤΡΕΙΟ ΜΑΡΑΚΟΜΙΧΕΛΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΩΡΛ - Χειρουργός Ενηλίκων & Παίδων

180 ΩΤΑΛΓΙΑ (ΠΟΝΟΣ ΣΤΟ ΑΥΤΙ) ΜΑΡΑΚΟΜΙΧΕΛΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΩΡΛ - Χειρουργός Ενηλίκων & Παίδων

182 ΚΡΕΑΤΑΚΙΑ (ΑΔΕΝΟΕΙΔΕΙΣ ΕΚΒΛΑΣΤΗΣΕΙΣ) ΜΑΡΑΚΟΜΙΧΕΛΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΩΡΛ - Χειρουργός Ενηλίκων & Παίδων

ΣΤΟΜΑΤΙΤΙΔΕΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ 184 ΣΧΟΙΝΙΩΤΑΚΗ ΕΙΡΗΝΗ ΩΤΟΡΙΝΟΛΑΡΥΓΓΟΛΟΓΟΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΚΕΦΑΛΗΣ & ΤΡΑΧΗΛΟΥ

16 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΣΥΝΔΡΟΜΟ PFAPA (ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ 186 TΟ ΠΥΡΕΤΟΣ, ΑΦΘΩΔΗΣ ΣΤΟΜΑΤΙΤΙΔΑ, ΦΑΡΥΓΓΙΤΙΔΑ ΚΑΙ ΑΔΕΝΙΤΙΔΑ) ΣΧΟΙΝΙΩΤΑΚΗ ΕΙΡΗΝΗ ΩΤΟΡΙΝΟΛΑΡΥΓΓΟΛΟΓΟΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΚΕΦΑΛΗΣ & ΤΡΑΧΗΛΟΥ

188 ΑΣ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΓΡΙΠΗ! Αρχολέων Ελευθέριος Φαρμακόποιος

ΣΤΡΑΒΙΣΜΟΣ 192 ΠΑΙΔΙΚΟΣ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ Αναστάσιος Α. Κονταξάκης Χειρουργός Οφθαλμίατρος

ΑΣΘΜΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ 200 Μαρία Ορφανού- Tσαλατσάνη Παιδίατρος

ΓΑΣΤΡΟΟΙΣΟΦΑΓΙΚΗ ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΗΣΗ 202 Μαρία Ορφανού- Tσαλατσάνη Παιδίατρος

ΟΞΕΙΑ ΣΚΩΛΗΚΟΕΙΔΙΤΙΔΑ 206 Δρ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΟΡΦΑΝΟΥΔΑΚΗ Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Χανίων Παιδοχειρουργός | Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Μονάχου

ΦΙΜΩΣΗ Η ΒΑΛΑΝΟΠΟΣΘΙΚΕΣ ΣΥΜΦΥΣΕΙΣ 208 Δρ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΟΡΦΑΝΟΥΔΑΚΗ Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Χανίων Παιδοχειρουργός | Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Μονάχου

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 17

περιεχόμενα ΒΡΕΦΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ 210 Δρ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΟΡΦΑΝΟΥΔΑΚΗ Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Χανίων Παιδοχειρουργός | Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Μονάχου

ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ 212 ΣΚΟΛΙΩΣΗ ΗΛΙΚΙΑ Καντανολέων Σοφία Ε. Χειρουργός Ορθοπαιδικός

214 ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΔΥΣΠΛΑΣΙΑ ΤΟΥ ΙΣΧΙΟΥ (DDH)– Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Καντανολέων Σοφία Ε. Χειρουργός Ορθοπαιδικός

ΜΕ ΣΚΙΑΓΡΑΦΙΚΟ (CEUS) 218 ΥΠΕΡΗΧΟΣ Η ΝΕΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΟΥ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΓΕΙΩΝΕΙ ΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΗΜΑΤΟΣ. Μιχάλης Παπαγιαννάκης Ακτινολόγος του μυοσκελετικού τομέα Sahlgrenska University Hospital.

222 ΥΠΕΡΗΧΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΝΕΟΓΝΟΥ, ΜΕΡΟΣ 1Ο ΥΠΕΡΗΧΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ, ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ, ΙΣΧΙΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΟΥ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Μιχάλης Παπαγιαννάκης Ακτινολόγος του μυοσκελετικού τομέα Sahlgrenska University Hospital.

18 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΝΕΟΓΝΟΥ 226 ΥΠΕΡΗΧΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΡΟΣ 2 Ο

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΗΣΗΣ ΟΥΡΩΝ ΝΕΟΓΝΟΥ Μιχάλης Παπαγιαννάκης Ακτινολόγος του μυοσκελετικού τομέα Sahlgrenska University Hospital.

228 Η ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΟΥ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟΥ –

ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ «ΜΙΚΡΟΥΣ ΑΘΛΗΤΕΣ»

Συνέντευξη με τον Πρόεδρο της ΕΠΣ Χανίων κο Κωνσταντίνο Κωνσταντινίδη

ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΤΡΕΞΙΜΟ 230 Βασίλης Κρομμύδας Προπονητής - Προταθλητής τριάθλου

232 OLYMPIKO

Συνέντευξη OLYMPIKO - Health & Fitness Club

ΠΑΙΔΙ & KRAV MAGA 236 Γιώργος Σειστάκης Εκπαιδευτής Krav Maga

CISKA ΚΑΙ MICHAEL 238 Αntonis bike

ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ: ΜΙΑ ΜΟΝΑΔΙΚΗ 240 ΡΥΘΜΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥ ΧΟΡΟΥ, ΤΟΥ ΜΠΑΛΕΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ Ελευθερία Σκαμνάκη Αθλητική κίνηση / Τμήμα Ρυθμικής Γυμναστικής

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 19

περιεχόμενα 242 FLASH DANCE STUDIO

Νίκη Κουτσουκλάκη Καθηγήτρια χορού Latin Flash Dance Πλατανιάς & Flash Dance Studio

244 ‘‘ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΗ ΚΡΗΤΗ’’

10 ΧΡΟΝΙΑ ΒΙΓΛΑΤΟΡΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΜΑΣ ΦΟΡΕΣΙΑ Ο ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ ΟΙ 12 ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΙ - ΤΟ ΡΙΖΙΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Βιγλάτορες

ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΑΣ 260 Αναστάσιος Α. Κονταξάκης Χειρουργός Οφθαλμίατρος

ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ 264 ΧΡΟΝΙΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΠΑΘΕΙΑ …Η «ΝΟΣΟΣ ΤΩΝ ΚΑΠΝΙΣΤΩΝ» Δρ. ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Κ. ΒΙΤΤΩΡΑΚΗΣ Πνευμονολόγος – Φυματιολόγος

268 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΤΣΙΓΑΡΟ ΚΑΙ IQOS… ΦΙΛΟΙ Η ΕΧΘΡΟΙ;

248 ΑΓΓΛΙΚΑ :

Δρ. ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Κ. ΒΙΤΤΩΡΑΚΗΣ Πνευμονολόγος – Φυματιολόγος

ΓΛΩΣΣΑ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ ΣΤΟΝ 21 Ο ΑΙΩΝΑ

Λία Ναουμίδου Kαθηγήτρια Αγγλικών

250 ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΣΙΕΛΟΓΟΝΩΝ ΑΔΕΝΩΝ ΦΡΑΓΚΙΟΥΔΑΚΗΣ Α. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΝΑΘΟΠΡΟΣΩΠΙΚΟΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ MD,DDS

254 Η ΜΕΛΛΟΥΣΑ ΜΗΤΕΡΑ ΣΤΟΝ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟ Βουλγαράκης Γεώργιος - Μόσχος Χειρουργός Οδοντίατρος DDS

256 ΓΙΑΤΙ ΕΠΙΛΕΓΟΥΜΕ ΚΕΝΤΡΑ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΜΕ ΤΟ ΣΗΜΑ PALSO;

Άντζη Κοκόση Αντιπρόεδρος

258 Η ΣΚΑΚΙΣΤΙΚΗ «ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ»

ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠ΄ΤΑ ΧΑΝΙΑ.

Συνέντευξη με τον πρόεδρο της ΣΑΧ-ΣΑΜΑΡΙΑ κ. Γιάννη Σπυριδάκη. 20 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ 272 ΟΡΙΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΙΣ ΝΕΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΤΟΥ 2018 ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ . Ιωάννης Φουντουλάκης Ειδικός Καρδιολόγος

ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ 276 ΜΟΝΑΧΙΚΟΙ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Εμμανουήλ Ι. ΑΛΙΦΙΕΡΑΚΗΣ Ειδικός Καρδιολόγος

ΠΟΙΕΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ 278 ΣΕ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΟΣΟΙ ΓΥΜΝΑΖΟΝΤΑΙ Εμμανουήλ Ι. ΑΛΙΦΙΕΡΑΚΗΣ Ειδικός Καρδιολόγος

ΓΙΑΤΡΕ ΚΟΡΤΙΖΟΝΗ»;;; 280 «ΜΑ ΑΣ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΥΘΟ. ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΤΕΛΙΚΑ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ; Ιωάννης Γ. Καλλιτσάκης Ρευματολόγος

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 21

περιεχόμενα ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ. ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΥ ΚΟΛΠΟΥ 281AΣ 308 ΠΟΣΟ ΚΑΛΑ ΤΗ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ; ΜΕ FRACTIONAL CO2 LASER (LASER VAGINAL REJUVENATION)

Ιωάννης Γ. Καλλιτσάκης Ρευματολόγος

ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΜΑΡΙΝΑΚΗΣ ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ

STROM-ΣΤΡΩΜΑΤΑ ΜΕ 384ΜEDICAL ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

MIHA BODYTEC - SURFSET - WATTBIKE 310 Λευτέρης θεοδωράκης

MΠΙΚΟΥΒΑΡΑΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

Γυμναστής - Personal Trainer

ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΓΟΝΑΤΟΣ 290Γεώργιος Π. Λαγουδάκης MD, MSc

314 ΝΑΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΧΑΝΙΩΝ

ΣΤΟ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΠΟΝΗΤΗ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ

Χειρουργός Ορθοπαιδικός

ΕΛΚΩΔΗΣ ΚΟΛΙΤΙΔΑ – ΝΟΣΟΣ ΤΟΥ CROHN 292Κωνσταντινίδης Ι. Κωνσταντίνος MD FEBGH Γαστρεντερολόγος - Ηπατολόγος Επεμβατικός Ενδοσκόπος

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ 296Κωνσταντινίδης Ι. Κωνσταντίνος MD FEBGH Γαστρεντερολόγος - Ηπατολόγος Επεμβατικός Ενδοσκόπος

302ΛΙΘΙΑΣΗ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ Παντελής Ηλ. Πατεράκης Χειρουργός Ουρολόγος - Ανδρολόγος

ΤΟΥ PSA ΣΤΗΝ ΕΓΚΑΙΡΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 304ΗΤΟΥΘΕΣΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ Παντελής Ηλ. Πατεράκης Χειρουργός Ουρολόγος - Ανδρολόγος

Συνέντευξη Προπονητή και υπεύθυνο για το τμήμα κολύμβησης του Ναυτικού Ομίλου Χανίων Κώστα Τζιλιβάκη

318 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΔΕΔΙΣΑ ΧΑΝΙΩΝ «ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΤΕ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΑΣ» ΜΗΝΥΜΑ ΕΛΠΙΔΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ

Συνέντευξη Προπονητή

ΑΠΟΔΡΑΣΕΙΣ 322 ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΤΙΚΕΣ ΑΦΟΡΜΗ ΓΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΕΞΟΡΜΗΣΕΙΣ Επιμέλεια κειμένου Ελπίδα Κατσαράκη

ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΑΣ ΜΕ ΕΝΑ ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΟ! 326 PET WORLD

ΦΥΣΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΖΗΜΙΕΣ ΑΠΟ ΦΥΣΙΚΑ 328 ΚΑΛΟΗΘΗΣ ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΑΥΤΩΝ ΟΙ

306Παντελής Ηλ. Πατεράκης

Χειρουργός Ουρολόγος - Ανδρολόγος

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟΙ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥΣ LEADER BROKERS

22 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 23

24 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 25

Δημιουργήσαμε... έναν πολυχώρο όπου από το πρωί στις 8:00 μπορείτε να ασχοληθείτε με διάφορες επιμορφωτικές δραστηριότητες απολαμβάνοντας τον καφέ σας, το σνακ ή το γλυκό σας και από τις 11:00 ένα πλήρες μενού. και έναν ειδικά διαμορφωμένο, ασφαλή, χώρο-παιδότοπο, για τους μικρούς μας φίλους, με συνεχή επίβλεψη από το προσωπικό μας.

Τηλ.: 28210 45045

26 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΝΕΟ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ:

Ηρώων Πολυτεχνείου 29, Χανιά

Ώρες Διανομής και Σερβιρίσματος: από 08:00 το πρωί μέχρι 2:00 το βράδυ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 27

28 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 29

ΤΑΜΕΊΩΝ ΤΑΜΕΊΩΝ (22 (22 ηΜΕρΩΝ ηΜΕρΩΝ)) ••ΑΑΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 16 16Ιουνίου Ιουνίου- -88Ιουλίου Ιουλίου ••ΒΒΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 99Ιουλίου Ιουλίου- -31 31Ιουλίου Ιουλίου ••Γ ΓΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 11Αυγούστου Αυγούστου- -23 23Αυγούστου Αυγούστου

30 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΟΑΕΔ (15 ηΜΕρΩΝ) 1) 16 Ιουνίου - 30 Ιουνίου Ιουνίου 2) 23 Ιουνίου - 7 Ιουλίου Ιουλίου 3) 23 Ιουλίου Ιουλίου 3) 9 9 Ιουλίου Ιουλίου -- 23 4) 30 Ιουλίου Ιουλίου 4) 16 16 Ιουλίου Ιουλίου -- 30 5) 15 Αυγούστου Αυγούστου 5) 1 1 Αυγούστου Αυγούστου -- 15 6) 22 Αυγούστου Αυγούστου 6) 8 8 Αυγούστου Αυγούστου -- 22

ΚΑΤΑΣΚHΝΩΣΗ ΗΗ ΚΑΤΑΣΚHΝΩΣΗ

λειτουργεί σε μια καταπράσινη έκταση 45.000 τ.μ. λειτουργεί σε μια καταπράσινη έκταση 45.000 τ.μ. στην περιοχή Χωραφάκια Ακρωτηρίου Χανίων Κρήτης (13 χλμ. Από Χανιά) στην περιοχή Χωραφάκια Ακρωτηρίου Χανίων Κρήτης (13 χλμ. Από Χανιά) ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 31

πλήρωςανακαινισμένη ανακαινισμένη πλήρως

32 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 33

34 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 35

Η ΘΑΥΜΑΣΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΙΚΡΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΩΙΜΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΕΠΑΠ ΧΑΝΙΩΝ Περιοχή Νεροκούρου, 73 100 Χανιά Τηλ: 28210 97 699 - 28210 97 499 email: info_cha@elepap.gr - elepapchania@gmail.com www.elepap.gr Συνέντευξη: Κατσαράκη Ελπίδα

εφυλλίζοντας το ημερολόγιο της ΕΛΕΠΑΠ στα Χανιά για το 2019 , την προσοχή τραβά ένα μικρό αγόρι, ντυμένο όπως ο γνωστός ήρωας .Το βλέμμα του δείχνει να ατενίζει το μέλλον με τη δύναμη που τόσα χρόνια αντλεί από τους γονείς του και το προσωπικό της τόσο σημαντικής δομής που λειτουργεί εδώ και χρόνια στα Χανιά .Είναι ο μικρός Χρήστος που βήμα βήμα ξεπερνά με αξιοθαύμαστη γενναιότητα τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει από την πρώτη στιγμή που ήρθε στον κόσμο .Και τα όσα η μητέρα του μικρού Χρήστου εξιστορεί στο περιοδικό Γονείς και Παιδί λειτουργούν ως «φάρος» ελπίδας για όλους.

36 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Κα Ελένη , πως ξεκινά η ιστορία του μικρού Χρήστου; «Ήρθαμε στα Χανιά πριν χρόνια, λόγω του διορισμού του συζύγου μου Δημήτρη ως χημικού και αποφασίσαμε να

κάνουμε οικογένεια συνειδητά .Στην αρχή ήταν όλα καλά , κάναμε το πρώτο μας παιδάκι που τώρα είναι στην πρώτη δημοτικού .Στη συνέχεια ήρθε η δεύτερη εγκυμοσύνη η οποία αρχικά ήταν χωρίς προβλήματα. Ώσπου ήρθε η στιγμή του μεγάλου υπερήχου .Ο γιατρός μας ενημέρωσε πως κάτι «έβλεπε» και για το λόγο αυτό πρότεινε να γίνει παρακέντηση. Αυτό όπως ήταν φυσικό μας άγχωσε και επειδή δεν θέλαμε να πάει κάτι στραβά την κάναμε . Αυτό θεωρούμε πως έγινε , αν και δεν συνέτρεχε κάποιος ουσιαστικός λόγος να γίνει ,ήμουν 32 ετών. Δυστυχώς στο βωμό του κέρδους συμβαίνουν αυτά με κάποιους γιατρούς». Τι συνέβη μετά από την εξέταση αυτή; «Τέσσερεις μέρες μετά την παρακέντηση άρχισα να νιώθω περίεργα , πως τα μωρό δεν κινείται μέσα μου .Αναζήτησα βοήθεια όμως τελικά το αποτέλεσμα ήταν να γεννήσω πρόωρα στο νοσοκομείο Χανίων. Τα πράγματα ήταν δύσκολα καθώς ήμουν στην 25η εβδομάδα της εγκυμο

Η ΘΑΥΜΑΣΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΙΚΡΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ

σύνης δηλαδή 5,5 μηνών –οριακά βιώσιμο το μωρό. Κι έτσι λοιπόν γεννήθηκε ένας ατελής οργανισμός με πολλά προβλήματα .Το μωρό ήταν απνοϊκό , είχε όμως παλμό και οι γιατροί το «πάλεψαν» .Τότε δεν λειτουργούσε μονάδα νεογνών στα Χανιά και έτσι το μωρό μεταφέρθηκε στο Βενιζέλειο Νοσοκομείο στο Ηράκλειο. Και από εκεί ξεκινά το ταξίδι που λέγεται προωρότητα, για την οποία δεν σε προετοιμάζει κανείς . Όλοι νομίζουν πως το νεογνό μπαίνει σε μια θερμοκοιτίδα και απλώς θα μεγαλώσει. Δεν είναι όμως έτσι. Με την προωρότητα έρχεσαι αντιμέτωπος κάθε μέρα με το θάνατο». Πως εξελίχθηκαν τα πράγματα εκεί; «Μια μέρα μας καλεί η διευθύντρια και μας λέει πως το παιδί μας έχει μια μεγάλη αιμορραγία , τετάρτου βαθμού, στο κεφάλι και από την εμπειρία τους αυτό σήμαινε πρακτικά πως υπήρχε μεγάλη πιθανότητα να είναι τετραπληγικό ,κωφό ,τυφλό ή με πολύ βαριά νοητική υστέρηση. Η διευθύντρια πάντως μας έδινε κουράγιο λέγοντας μας να μην στενοχωριόμαστε και πως θα αναπτυχτεί . Ακολούθησε αγωνία , κλάματα πόνος ...Σε όλους η γέννηση ενός παιδιού φέρνει χαρά , σε εμάς όμως έφερε μόνο θλίψη -τη στιγμή εκείνη φυσικά. Στατιστικά ο Χρήστος ήταν ένα παιδί με πολύ κακά προγνωστικά , με 10% ποσοστό επιβίωσης , και στην περίπτωση επιβίωσης με μεγάλες πιθανότητες προβλημάτων στη ζωή του. Οι μέρες περνούσαν , χρειαζόταν συνέχεια οξυγόνο. Μέχρι και την τελευταία ημέρα που ήταν στην θερμοκοιτίδα δεν ξέραμε τι θα συμβεί .Όμως κάθε φορά ο Χρήστος αντιμετώπιζε μόνος του το όποιο πρόβλημα πρόεκυπτε, γιατί απλά ήταν ένα παιδί που ήθελε να ζήσει. Αυτό μας το απέδειξε από την πρώτη στιγμή. Από το Ηράκλειο βέβαια μας είχαν πει από την πρώτη στιγμή πως είμαστε τυχεροί , λόγω της ύπαρξης της ΕΛΕΠΑΠ στα Χανιά. Τότε ακούσαμε για πρώτη φορά για την ΕΛΕΠΑΠ.» Κι έτσι επιστρέψατε στα Χανιά. Πως αντιμετωπίσατε την κατάσταση ; «Με το που ήρθαμε στο σπίτι ξεκινήσαμε άμεσα φυσικοθεραπείες στο σπίτι για περίπου ένα εξάμηνο μέχρι να πάρει τα «πάνω» του. Ξεκίνησαν και πολλά ταξίδια στην Αθήνα , για τα μάτια του Χρήστου , καθώς η προωρότητα δημιουργεί αμφιβληστροειδιτοπάθεια και για νευρολογική εκτίμηση ώστε να διαπιστώσουμε τι συμβαίνει με το μωρό. Είχε υποτονία, ήταν κυριολεκτικά σαν μια πάνινη κούκλα. Μετά από ένα μήνα έρχεται η πρώτη μαγνητική . Μας λένε τότε πως τα πράγματα δεν είναι καλά και πως το παιδί εκτός από την εγκεφαλική αιμορραγία αντιμετωπίζει και ατροφία παρεγκεφαλίδας .Δηλαδή η παρεγκεφαλίδα του, που είναι υπεύθυνη για την ισορροπία ,τη λεπτή κινητικότητα , δεν αναπτύχθηκε .Έτσι ήμασταν υποψιασμένοι πως θα αντιμετωπίσουμε προβλήματα, είτε μικρά ,είτε μεγάλα.» Και κάπου εδώ αναλαμβάνει δράση η ΕΛΕΠΑΠ; «Ακριβώς .Ξεκινήσαμε αμέσως θεραπείες .Φυσικοθεραπείες , εργοθεραπείες , λογοθεραπείες από την ηλικία των

έξι μηνών …Διστακτικά στην αρχή, καθώς τα προβλήματα όπως η εγκεφαλική παράλυση δεν φαίνονται από την αρχή . Μας έλεγαν πως όσο μεγαλώνει το παιδί τόσο θα βλέπουμε και τα τυχόν προβλήματα. Ο Χρήστος στο μεταξύ τα έκανε σχεδόν όλα ,γύρισε ,ρολάρισε κάθισε ,σήκωσε το κεφάλι του, έφαγε .Λίγο πιο αργά αλλά τα κατάφερε . Για μένα προσωπικά ήταν ένα θαύμα, χωρίς να σταματά όμως η αγωνία. Αναρωτιόμασταν εάν θα περπατήσει , θα μιλήσει,θα κάνει επιληπτικές κρίσεις .Καταστάσεις που ευτυχώς δεν συνέβησαν ποτέ. Σε όλα αυτά φυσικά ήταν δίπλα μου πάντα ακούραστος ο σύζυγος μου. Σκεφτήκαμε πως μόνο με την αισιοδοξία μπορούμε να συνεχίσουμε και πώς αν στενοχωριόμαστε για πράγματα που ίσως συμβούν , δεν έχει κανένα νόημα. Προχωρήσαμε λοιπόν βήμα βήμα , με μικρούς στόχους κάθε φορά .Μεταξύ όλων αυτών έπρεπε να κρατηθεί και η ισορροπία στο σπίτι , καθώς υπήρχε και η κόρη μας . Γιατί το να κρατηθεί η ισορροπία μετά από ένα τόσο δραματικό γεγονός είναι πολύ σημαντικό . Και έτσι ο καιρός περνά. Και ο Χρήστος ήταν όλο και καλύτερα. Δεν έκανε βήματα πίσω. Προχωρά, εξελίσσεται , οι θεραπευτές της ΕΛΕΠΑΠ ήταν όλοι πολύ ευχαριστημένοι .Και ο Χρήστος φτάνει στην ηλικία των τεσσάρων ετών , οπότε κάνει τα πρώτα του βήματα. Πως είναι δυνατόν, σκεφτήκαμε, αφού του λείπει αυτό βασικό όργανο, η παρεγκεφαλίδα ; Αυτό όμως είναι το μαγικό του εγκεφάλου. Η νευροπλαστικότητα του , που δεν την έχει ένας ενήλικας . Δεν μπορώ να το εξηγήσω από ιατρικής πλευράς ,όμως συμβαίνει .Ο εγκέφαλος κάνει νέες συνάψεις και προσπαθεί να καλύψει το κενό με παράπλευρες οδούς. Ο Χρήστος μπορεί να είναι αδέξιος ,να πέφτει εύκολα αλλά είναι αυτόνομος, περπατά κανονικά, πάει γυμναστική, παίζει..» Αυτό θα είχε συμβεί εάν δεν υπήρχαν οι θεραπείες της ΕΛΕΠΑΠ; «Είμαστε πλέον σίγουροι πως η πρώιμη παρέμβαση ήταν αυτή που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον Χρήστο. Δεν ξέω εάν ένα παιδί που είχε να αντιμετωπίσει ανάλογα προβλήματα με αυτά του Χρήστου θα τα κατάφερνε όπως αυτόν . Ο Χρήστος είναι μια απόδειξη της αναγκαιότητας της πρώιμης παρέμβασης. Δεν μπορούμε να καταδικάσουμε κανένα παιδί. Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην πρώιμη παρέμβαση. Και το σημαντικό είναι ότι έχουμε την ΕΛΕΠΑΠ στα Χανιά . Βλέπουν το παιδί σφαιρικά, από όλες τις απόψεις . Συνεργάζονται για το καλύτερο αποτέλεσμα .Το βλέπουμε στον Χρήστο , που τώρα είναι 5,5 ετών. Φέτος είναι η τελευταία του χρονιά στην πρώιμη παρέμβαση .» Μετά τι ακολουθεί ; «Ο Χρήστος μετά τις θεραπείες του εντάχθηκε σε ένα ,ας το πούμε τύπου παιδικό σταθμό. Τα ΕΛΕΠΑΠΑΚΙΑ όπως τα λένε εδώ. Μετά πήγε στο τμήμα των μεγαλύτερων παιδιών κάτι σαν προνήπιο , απ’όπου φέτος παίρνει το απολυτήριο του και πλέον θα ενταχθεί στο κανονικό σχολείο, στο τυπικό

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 37

Η ΘΑΥΜΑΣΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΙΚΡΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ

σχολείο της γενικής παιδείας! Δεν θα πάει σε ειδικό ,γιατί είναι καταπληκτικός! Απλά θα χρειαστεί να έχει κάποιον δίπλα του ,υποστηρικτικά για βοήθεια. Γιατί μπορεί να πέσει, γιατί φορά γυαλιά για τον στραβισμό για παράδειγμα .» Πως είναι η γλωσσική του ικανότητα; «Χρειάστηκε πολύ δουλειά με τη λογοθεραπεία, αλλά τα κατέφερε .Ευτυχώς είχε ένα καλό νοητικό επίπεδο .Ο Χρήστος είναι απόδειξη πως γίνονται θαύματα , με τη βοήθεια του Θεού , της επιστήμης ,δεν ξέρω . Όμως ο μικρός Χρήστος είναι κάτι το ιδιαίτερο. Απαιτεί , είναι ευγενικός ,χιουμορίστας. Το θετικό είναι πως ο Χρήστος πάει καλά .Μας έτυχε αυτή η κατάσταση στη ζωή μας, αλλά προχωρήσαμε .»

Πως τα πει με την αδελφούλα του; «Έχει τη γνωστή κόντρα μαζί της , όπως όλα τα αδέλφια .Φυσικά τώρα έχει και μικρότερη αδελφή , τη Ναταλία. Αν και μετά από όλα αυτά που περάσαμε είχαμε πει πως δεν θα κάνουμε κι άλλο παιδί , μας προέκυψε όμως . Είναι σχεδόν 2 ετών και βοηθά τον Χρήστο πολύ , γιατί τρέχει , παίζει . Παίρνει ο καθένας αυτό που θέλει από τον άλλον.»

38 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ποιο είναι το μήνυμα σας με αφορμή αυτή την συνέντευξη; «Το ένα τρίτο των παιδιών πλέον γεννιούνται πρόωρα .Είναι μεγάλο το ποσοστό . Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί πως ένα πρόωρο παιδί θα «πάει» καλά .Έχει μειωθεί η θνησιμότητα μεν, αλλά οδηγεί δε σε προβλήματα νοητικά ή αναπτυξιακά. Δεν μπορεί κανείς να προβλέψει τι θα συμβεί. Κάποιοι δεν μπορούν αποδεχθούν την αναπηρία. Είναι τρομακτική, αλλά είναι σημαντική και η αποδοχή .Όσο πιο γρήγορα αποδεχθείς το πρόβλημα , τόσο ποιο γρήγορα μπορείς να κάνει την παρέμβαση .Αυτό έσωσε εμάς . Ανασυγκροτηθήκαμε ,είπαμε μας συμβαίνει αυτό και προχωράμε τη ζωή μας. Κι έτσι βοηθήσαμε το παιδί μας , με τις πολλές θεραπείες .Θα είμαστε, όσο μπορούμε, πάντα κοντά του. Μέχρι να φτάσει στο σημείο να είναι ανεξάρτητος , να τον χαιρόμαστε και να λέμε μπράβο του. Οι θεραπευτές της ΕΛΕΠΑΠ έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή μας. Γιατί πέρα από το κομμάτι της θεραπείας ήταν κοντά μας και σαν άνθρωποι, με ουσιαστική βοήθεια.»

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 39

Ας δούμε όμως με τη βοήθεια των ειδικών το έργο που επιτελεί η ΕΛΕΠΑΠ στα Χανιά , μέσα και από το παράδειγμα του μικρού Χρήστου.

ανάπτυξη της επικοινωνίας που θεωρείται δεδομένη για τους πολλούς, είναι ζητούμενο για ορισμένα παιδιά. Πώς βοηθά η λογοθεραπεία στις δυσκολίες αυτές και βοήθησε ειδικότερα τον µικρό Χρήστο; Η Επικοινωνία είναι η ανταλλαγή πληροφοριών, ιδεών και συναισθημάτων που απαιτεί τις ικανότητες της έκφρασης και της κατανόησης του λόγου. Στην διαταραχή της επικοινωνίας ο λογοθεραπευτής εφαρμόζει αρχικά ένα εξατομικευμένο Θεραπευτικό πρόγραµµα ενώ εκπαιδεύει τους γονείς στους Θεραπευτικούς χειρισµούς. Οι γονείς είναι σηµαντικό µέρος της Θεραπευτικής διαδικασίας. Εν συνεχεία το παιδί εντάσσεται σε οµαδικό πρόγραµµα. Στόχος τόσο στο ατοµικό όσο και στο οµαδικό Θεραπευτικό πρόγραµµα είναι να αναπτυχθούν οι σηµαντικές δεξιότητες της επικοινωνίας έτσι ώστε το παιδί να µπορεί να εκφράζει τις ανάγκες του, τα Θέλω του, τα συναισθήματα του και να αντιλαµβανεται και να συναισθάνεται τους γύρω του. Έτσι και µε τον µικρό Χρήστο, δουλέψαμε και δουλεύουμε τόσο σε ατοµικό όσο και σε οµαδικό επίπεδο, πάντα µε συνοδοιπόρους τους γονείς του, αναπτύσσοντας τις

40 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

επικοινωνιακές του δεξιότητες σύµφωνα µε τις ανάγκες του σε κάθε εξελικτικό στάδιο. Πέραν του λόγου είναι και η Σίτιση ... Οι Λογοθεραπευτές έχουν κεντρικό ρόλο στην αξιολόγηση, διάγνωση και την θεραπεία Βρεφών και παιδιών µε διαταραχές σίτισης και κατάποσης. Ο Χρήστος παρουσίασε προβλήματα στην σίτιση στο στοµατικό στάδιο όπου τα ξεπέρασε µε τις κατάλληλες θεραπευτικές μεθόδους.

ΤΜΗΜΑ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Ο Χρήστος εντάχθηκε στο πρόγραμμα της Εργοθεραπείας σε ηλικία 15 μηνών. Αξιολογώντας τις δυσκολίες του παιδιού σχεδιάστηκε το θεραπευτικό πλάνο με στόχο να αναδείξουμε τις δυνατότητες του. Στα αρχικά στάδια της θεραπείας κρίνεται απαραίτητη η διαμόρφωση ενός πλήρους ενισχυτικού περιβάλλοντος όπου με την διερεύνηση και την ανάδειξη των θεραπευτικών χειρισμών να συμβάλουμε στην βελτίωση της κλινικής εικόνας του παιδιού από την αρχική φάση της πρώιμης παρέμβασης. Ξεκινήσαμε δουλεύοντας την συμμετρία

ΤΟ ΕΡΓΟ ΠΟΥ ΕΠΙΤΕΛΕΙ Η ΕΛΕΠΑΠ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ

των πλευρών, τον οπτικοκινητικό συντονισμό και την οργάνωση του παιχνιδιού. Η επιμονή και το πείσμα του Χρήστου, η άψογη συνεργασία με την οικογένεια καθώς και η εργοθεραπευτική παρέμβαση που δέχτηκε μας έφεραν γρήγορα αποτελέσματα. Για την αντιμετώπιση των αισθητηριακών δυσκολιών εντάχθηκε στο τμήμα της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης όπου μέσα από ένα οργανωμένο και κατάλληλα εξοπλισμένο α.σφαλές περιβάλλον, δίνοντας ο θεραπευτής (εκπαιδευμένος στην μέθοδο αισθητηριακής ολοκλήρωσης) τα κατάλληλα ερεθίσματα κατάφερε να αντιμετωπίσει τις αισθητηριακές του δυσκολίες και να σημειώσει σημαντική βελτίωση. Βλέποντας τη θέληση του Χρήστου για αυτονομία δουλέψαμε χωρίς βοηθήματα σε πραγματικές συνθήκες. Πολλές φορές χρησιμοποιήσαμε εναλλακτικούς τρόπους εκτέλεσης της δραστηριότητας χωρίς όμως να περιορίζεται η ανεξαρτησία του στις καθημερινές δραστηριότητες (φαγητό- ένδυση- τουαλέτα) Ο χώρος της ΕΛΕΠΑΠ είναι εξοπλισμένος με τα κατάλληλα βοηθήματα και προσαρμογές επιτρέποντας έτσι σε κάθε παιδί την εκπαίδευση του στις Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής. Για όλα μας τα παιδιά ο τελικός στόχως είναι η αυτονομία σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. Οι εργοθεραπεύτριες: Φιλιππάκη Ελένη Γεωργίου Γιόλα Γαρεδάκη Κορίνα ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΙΜΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Ο Χρήστος εντάχθηκε στο πρόγραµµα της Πρώιµης εκπαιδευτικής και θεραπευτικής παρέµβασης σε ηλικία 3 ετών κατόπιν σχετικής πρότασης και παραποµπής από τους συναδέλφους θεραπευτές. Έχοντας ως συµµάχους στο πλευρό µας τους ιδιαίτερα υποστηρικτικούς γονείς του καθώς και την επιµονή και την υποµονή τους όπως και του ίδιου του παιδιού, κύριος στόχος µας, όπως και για κάθε παιδί, ήταν να αντισταθµίσουµε τις δυσκολίας που προέκυπταν από τη διάγνωση του αξιοποιώντας στο µέγιστο δυνατό τις διόδους µάθησης και τα δυνατά του σηµεία για να ενισχύσουµε τους τοµείς στους οποίους υπολειπόταν. Ιδιαίτερη έµφαση δόθηκε στην ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων, τη συναισθηµατική ανάπτυξη, την ανάπτυξη των προ-ακαδηµαϊκών δεξιοτήτων, την προαγωγή της ανεξαρτησίας του παιδιού στο πλαίσιο της τάξης καθώς και η γενίκευση των παραπάνω δεξιοτήτων ώστε να µπορεί να είναι λειτουργικό; στα διάφορα περιβάλλοντα που θα βρίσκεται. Παρακολουθώντας το Χρήστο σε βάθος χρόνου, θεωρούµε πως δικαίως έχει χαρακτηριστεί το «παιδί θαύµα» καθώς το πείσµα και η επιµονή του τον βοηθούν καθηµερινά να ξεπερνά τις υψηλές προσδοκίες µας, να αντιµετωπίζει µε γενναιότητα τους φόβους του,

να αναµετριέται µε πολλές από τις δυσκολίες του µε θάρρος, να σηκώνεται έπειτα από κάθε πτώση και να προσπαθεί σκληρά µετά από κάθε αποτυχία. Σήµερα, έχοντας ξεπεράσει πολλά από τα εµπόδια που βρέθηκαν στο δρόµο του και έχοντας κάνει αξιοσηµείωτή βελτίωση στους υπολειπόµενους τοµείς ανάπτυξής του, επιδιώκουµε την όσο το δυνατόν καλύτερη προετοιµασία και υποστήριξη του παιδιού και της οικογένεια; του για την οµαλή µετάβασή στο τυπικό πλαίσιο προσχολικής αγωγής. Τέλος, είµαστε’ έτοιµοι να υποστηρίξουµε τη προσπάθεια ένταξης και ενσωµάτωσης του στο νέο σχολικό πλαίσιο µε όλους τους δυνατούς τρόπους. Η Ειδική Παιδαγωγός Ξανθάκη Μαριέττα ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΕΛΕΠΑΠ ΧΑΝΙΩΝ ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Ο Χρήστος εντάχθηκε σε πρόγραμμα φυσικοθεραπευτικής παρέμβασης μετά τη νοσηλεία του στη μονάδα εντατικής νοσηλείας. Ήταν ένα πολύ πρόωρο βρέφος, μόλις 25 εβδομάδων και με επιβαρυμένο ιστορικό. Ένας βασικός στόχος της φυσικοθεραπείας είναι να βοηθήσει το πρόωρο βρέφος να ακολουθήσει τα κινητικά ορόσημα που ακολουθεί και ένα τυπικό τελειόμηνο βρέφος, όχι μόνο τα χρονικά αλλά και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των ορόσημων αυτών. Γνωρίζοντας για την πλαστικότητα του εγκεφάλου στη βρεφική ηλικία καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικό είναι τα πρoώρα βρέφη( και όχι μόνο ) να ξεκινούν την παρέμβαση το συντομότερο δυνατό. Αυτό έγινε και στην περίπτωση του Χρήστου και αυτό θεωρώ ότι ήταν καταλυτικό για την εικόνα του σήμερα. Δεδομένου του ιστορικού του είναι ένα πολύ σημαντικό επίτευγμα το γεγονός ότι κατάφερε να είναι ένα κινητικά ανεξάρτητο παιδί. Σε όλη αυτή την προσπάθεια πολύ σημαντικά στοιχεία ήταν τα εξής: 1. Το κίνητρο του παιδιού. Η προσπάθεια που κατέβαλε ο ίδιος προκείμενου να κατακτά ολοένα και νέες κινητικές δεξιότητες και που δεν έχει σταματήσει ακόμα να καταβάλει και να κατακτά. 2. Η συνεργασία των γονέων με τη θεραπευτική ομάδα ώστε να ορίζονται από κοινού οι θεραπευτικοί στόχοι και να συνεχίζεται η παρέμβαση και στο σπίτι και 3. Η συνεργασία της ιατρικής και θεραπευτικής ομάδας για το καλύτερο δυνατό συντονισμό και αποτέλεσμα. Τελειώνοντας θα ήθελα να επισημάνω ότι ο Χρήστος είναι ένα από τα παιδιά που μας αποδεικνύει καθημερινά την αποτελεσματικότητα της έγκαιρης, πρώιμης και ολιστικής αντιμετώπισης νευρολογικών και όχι μόνο προβλημάτων. ΔΟΜΙΝΙΚΗ ΧΑΡΑΛΑΠΑΚΗ Προϊσταμένη φυσ/πείας ΕΛΕΠΑΠ ΧΑΝΙΩΝ ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 41

ΤΟ ΕΡΓΟ ΠΟΥ ΕΠΙΤΕΛΕΙ Η ΕΛΕΠΑΠ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ Η Κοινωνική Υπηρεσία σε ένα Κέντρο Αποκατάστασης όπως η ΕΛΕΠΑΠ Χανίων στοχεύει στην, κατά το δυνατόν, στενότερη συνεργασία µε την οικογένεια, το προσωπικό του Παρ/τος και οποιοδήποτε άλλο φορέα έχει σχέση µε το κάθε παιδί που φροντίζει η ΕΛΕΠΑΠ, αποβλέποντας, πάντα, στην καλύτερη εξυπηρέτηση του. Αναλαµβάνει την πρώτη συνάντηση µε τους γονείς των παιδιών που παραπέµπονται στο Παρ/µα και τους ενηµερώνει για τις Υπηρεσίες που προσφέρει η ΕΛΕΠΑΠ και την διαδικασία ένταξης του παιδιού τους στο Θεραπευτικό πρόγραµµα. Προγραµµατίζει το πρώτο Ιατρείο και τις αξιολογήσεις του παιδιού από τις Προϊσταµένες των Θεραπευτικών Τµηµάτων, πάντα σε συνεργασία µε το Ιατρικό και ειδικό υπόλοιπο προσωπικό του Κέντρου. Ενηµερώνει και καθοδηγεί τους γονείς για την κάλυψη θεµάτων Πρόνοιας και του Ασφαλιστικού τους Ταµείου, που αφορά το παιδί τους-Επιδόµατα, δαπάνες ορθοπεδικών ειδών κλπ.- Σε συνεργασία µε την Ψυχολόγο και το υπόλοιπο ειδικό προσωπικό, παρέχει ηθική και συναισθηµατική υποστήριξη στους γονείς κάθε παιδιού, στο µέτρο του δυνατού, µε σκοπό την αποδοχή των δυσκολιών και δυνατοτήτων του και την ουσιαστική βοήθεια του! Προγραµµατίζει την Οµάδα Αποκατάστασης που αποτελείται από το Ιατρικό, Θεραπευτικό, Παιδαγωγικό προσωπικό και την Ψυχολόγο του Κέντρου, όπου εκτιµάτε η πορεία εξέλιξης του κάθε παιδιού, θέτοντας κοινούς στόχους. Η Κοινωνική Λειτουργός συµµετέχει, παρουσιάζοντας τις κοινωνικές ανάγκες και την δυναµική της οικογένειας του. Συµµετέχει σε Οµάδες Παιδιών και Οµάδες Γονιών που διοργανώνει ο Παιδοψυχίατρος και η Ψυχολόγος του Παρ/τος σε συνεργασία µε τις υπόλοιπες ειδικότητες. Όλα τα παραπάνω ακολούθησε η Κοιωνική Υπηρεσία και με το αίτημα των γονιών του μικρού Χρήστου, να αξιολογηθεί και ενταχθεί στα Θεραπευτικά προγράμματα της ΕΛΕΠΑΠ Χανίων. Τον Ιούνιο 2014, προγραμματίστηκε Ιατρείο με τον Νευρολόγο του Παρ/τος, έγινε η λήψη του Ιατρικού Ιστορικού, του Κοινωνικού Ιστορικού και η παραπομπή για αξιολογήσεις από τις Προϊσταμένες των Θεραπευτικών Τμημάτων, της Ψυχολόγου, η ένταξη του στο Θεραπευτικό πρόγραμμα Φυσικοθεραπείας, Εργοθεραπείας, Λογοθεραπείας, και Συμβουλευτικής των γονιιών από την Ψυχολόγο. Ακολούθησε εξέταση από την Φυσίατρο, τον Παιδοψυχίατρο του Κέντρου καθώς και την Παιδονευρολόγο, τον Ορθοπεδικό και την Αναπτυξιολόγο που συνεργάζονται με το Παρ/μα. Ο Χρήστος συμμετείχε στην πρώτη Ομάδα «ΕΛΕΠΑΠΑΚΙΑ», που ξεκίνησε το 2015, με πρωτοβουλία της Ψυχολόγου του Παρ/τος, την σύμφωνη γνώμη του υπόλοιπου ειδικού προσωπικού και του Υπευθύνου του Παρ/τος. Για την ονομασία της Ομάδας «ΕΛΕΠΑΠΑΚΙΑ» είχε συμβαλει και η μαμά του Χρήστου. Από τον Σεπτέμβριο 2016 ο Χρήστος παρακολουθεί καθημερινά το πρόγραμμα Πρώιμης Θεραπευτικής

και Εκπαιδευτικής Παρέμβασης της ΕΛΕΠΑΠ Χανίων, ενώ έχει ξεκινήσει το Πρόγραμμα Θεραπευτικής Παρέμβασης της ΕΛΕΠΑΠ Χανίων, ενώ έχει ξεκινήσει το Πρόγραμμα Θεραπεθτικής Κολύμβησης. Ακολουθεί η ένταξη του στο Τμήμα Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης. Ο Χρήστος είναι το δεύτερο, από τα τρία παιδιά του ζεύγους. Χαρακτιρίζεται από την επιμονή και την θέληση του να προσπαθήσει για καθετί. Οι γονείς και τα αδέρφια του τον αποδέχονται, τον ενθαρρύνουν, τον υποστηρίζουν πάρα πολύ και τον θαυμάζουν!! Θαυσμαστός είναι και σε εμάς. στο προσωπικό της ΕΛΕΠΑΠ! Οι γονείς πλέον έχουν ξεπεράσει το αρχικό άγχος, είναι ικανοποιημένοι από την εξέλιξη του κι ευελπιστούν το καλύτερο για το παιδί τους! Είναι ευγενικοί, θετικοί και συνεργάσιμοι με το προσωπικό του Κέντρου. Επιδιώκουν συναντήσεις με το ειδικό προσωπικό και ακολουθούν τις υποδείξεις του. Συμμετέχουν στις Ομάδες Γονιών που πραγματοποιούνται στο Κέντρο, στις εκδηλώσεις της ΕΛΕΠΑΠ και είναι δραστήρια μέλη του Συλλόγου Γονέων του Παρ/τος. Φαίνεται ότι εκτιμούν και εμπιστεύονται τον χώρο και τους ανθρώπους της ΕΛΕΠΑΠ Χανίων! Η Κοινωνική λειτουργός ΜΑΙΡΗ ΚΑΡΑΔΑΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Το πρόγραµµα τα ΕΛΕΠΑΠΑΚΙΑ ξεκίνησε το 2015 .Είµαστε «Οµάδα» έλεγε και ο Χρήστος τότε στην ηλικία των 2! Η Οµάδα λοιπόν στα ΕΛΕΠΑΠΑΚΙΑ µαζί µε τις ατοµικές θεραπευτικές συνεδρίες στοχεύει στην αξιοποίηση της πλαστικότητας του εγκεφάλου, προσπαθώντας να ελαχιστοποιήσει τις συνέπειες της βλάβης, δρώντας διαθεραπευτικά. Η ποιότητα και η ποσότητα των ερεθισµάτων που δέχεται το παιδί κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του είναι καθοριστικής σηµασίας. Η θεραπευτική παρέµβαση της Οµάδας αποσκοπεί στο να ενισχύσει τους εξατομικευμένους θεραπευτικούς στόχους στο οµαδικό πλαίσιο,υποστηρίζοντας έτσι την κοινωνικοσυναισθηµατική ανάπτυξη η οποία είναι µια διαδικασία που συνδέεται άµεσα µε τη λεκτική-επικοινωνιακή ,τη γνωστική και την κινητική ανάπτυξη. Η στήριξη της οικογένειας στο να προσπαθεί για το παιδί της είναι παράγοντας υψίστης σηµασίας. Οι γονείς στηρίζονται για να στηρίζουν! Οι γονείς δείχνοντας εμπιστοσύνη στο έργο της ΕΛΕΠΑΠ υποστηρίζονται στο να διαχειρίζονται το άγχος τους, να απενοχοποιούνται και να διαμορφώνεται ο τρόπος και τα συναισθήματα τους , φτάνοντας έτσι στην αποδοχή. Οι θεραπευτικές υποδείξεις γινόταν τρόποι ζωής και όχι µόνο θεραπευτική άσκηση! Ψυχολόγος ΑΘΗΝΑ ΚΑΥΚΑΛΑ

42 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Αδειοδοτημένο Νηπιαγωγείο

Δευτέρα με Παρασκευή - 07:00 έως 16:00 Σάββατο - 07:00 έως 14:00

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 43 ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 43

ΝΙΚ. ΠΛΑΣΤΗΡΑ 76, ΜΟΥΡΝΙΕΣ | 28210 71317 - 6978 867 356

ΠΡΩΙΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΗ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΦΑΣΜΑ ΤΟΥ ΑΥΤΙΣΜΟΥ. ΒΟΥΛΓΑΡΑΚΗ ΕΛΕΝΗ-ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Απόφοιτος ΦΠΨ, ΕΚΠΑ - Ειδίκευση ψυχολογίας. Ειδική ψυχοπαιδαγωγός Αξιολόγιση-Διάγνωση-Θεραπεία -ΔΕΠ/Υ -ΔΑΔ ΑΥΤΙΣΜΟΣ -ΠΡΩΙΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ -ΟΜΑΔΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ Τηλ: 28210-89896 – 6934522500 Έλλης 9, Σούδα Facebook: ΕΙΔΙΚΟ ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΟΥΛΓΑΡΑΚΗ ΕΛΕΝΗ-ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

44 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ενικές πληροφορίες για τον αυτισμό Ο Αυτισμός είναι μία διάχυτη διαταραχή της ανάπτυξης του ατόμου. Με τον όρο Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή (ΔΑΔ) χρησιμοποείται συνώνυμα και ο όρος Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος, ενώ στην πραγματικότητα περιλαμβάνει και άλλες διαταραχές, εκτός από τον αυτισμό. Η διαταραχή του φάσματος του αυτισμού περιλαμβάνει: Ποιοτικές δυσκολίες στην κοινωνική κατανόηση, συναλλαγή και συναισθηματική αμοιβαιότητα. Δυσκολίες στον τρόπο επικοινωνίας και στη γλώσσα. Περιορισμένο, στερεότυπο, επαναλαμβανόμενο ρεπερτόριο δραστηριοτήτων και ενδιαφερόντων, ενώ στην συμπεριφορά επικρατούν ιδιόρρυθμα ενδιαφέροντα και ενασχολήσεις. Οι αισθητηριακές δυσκολίες είναι πολύ συχνές στα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα. Στις διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές περιλαμβάνονται με βάση το ταξινομικό εγχειρίδιο της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας ICD-10 : 1. Αυτισμός της παιδικής ηλικίας 2. Άτυπος αυτισμός 3. Σύνδρομο Rett 4. Αποργανωτική διαταραχή της παιδικής ηλικίας 5. Σύνδρομο Asperger 6. Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς. Ο Αυτισμός λοιπόν είναι μια νευροβιολογική διαταραχή της ανάπτυξης του νευρικού συστήματος που χαρακτηρίζεται από διαταραχή της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας, καθώς και από την περιορισμένη και επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά (στερεοτυπίες). Αυτά τα σημάδια εμφανίζονται πριν την ηλικία των τριών ετών. Ο αυτισμός επηρεάζει την επεξεργασία πληροφο-

ριών στον εγκέφαλο αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίo τα νευρικά κύτταρα και οι συνάψεις τους συνδέονται και οργανώνονται. Ο αυτισμός τα τελευταία χρόνια έχει αυξανόμενες τάσεις μεταξύ των νέων γεννήσεων και παρόλο που γίνονται πολλές γενετικές, περιβαλλοντικές, νευροαπεικονιστικές έρευνες για την αιτιολογία του, ακόμα όμως δεν έχουν βρεθεί οι οριστικοί αιτιολογικοί παράγοντες. Η διάγνωση του αυτισμού στηρίζεται κατά κύριο βαθμό στην παρατήρηση των εξωτερικευμένων συμπεριφορών των παιδιών αλλά και στην χορήγηση συγκεκριμένων ψυχομετρικών εργαλείων. Η διάγνωση γίνεται από παιδίατρο-αναπτυξιολόγο ή παιδοψυχίατρο. Πότε μπορεί να γίνει η διάγνωση και ποιά είναι τα πρώιμα σημάδια? Πλέον,οι διαταραχές αυτιστικού φάσματος μπορούν να διαγνωστούν από την ηλικία των 3 ετών. Τελευταίες έρευνες όμως δείχνουν ότι κάποια σημάδια μπορούν να διαγνωστούν αρκετά νωρίτερα,δηλαδή από την ηλικία των 12-18 μηνών. Το γεγονός αυτό οδήγησε στην ανάπτυξη των μεθόδων πρώιμης παρέμβασης. Αν ο αυτισμός διαγνωστεί εγκαίρως από τη βρεφική ηλικία, η θεραπεία του μπορεί να βασιστεί στην αξιοσημείωτη πλαστικότητα του νεαρού αναπτυσσόμενου εγκεφάλου και το παιδί να διδαχθεί γρηγορότερα αναγκέες δεξιότητες για τη ζωή του. Πρώιμα σημάδια αυτισμού: • Δεν επιδιώκει βλεμματική επαφή με τον γονέα. • Δεν εμφανίζει κοινωνικό χαμόγελο όταν παίζει με τον γονέα. • Τα ματάκια του δεν ακολουθούν τους ανθρώπους και τα αντικείμενα. • Ανικανότητα ακολουθίας του βλέμματος του ενήλικα,

ΠΡΩΙΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΗ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΦΑΣΜΑ ΤΟΥ ΑΥΤΙΣΜΟΥ

όταν εκείνος κοιτάζει κάποιο αντικείμενο. • Δεν ζητάει μονολεκτικά αυτό που θέλει ή εάν το ζητάει, δεν το ζητάει πάντα λεκτικά. • Έχει περιορισμένο ενδιαφέρον με συγκεκριμένα παιχνίδια και αντικείμενα. • Ο τρόπος που παίζει με τα παιχνίδια είναι στερεότυπος. • Προτιμάει να παίζει μόνο του. • Εμφανίζει υποευαισθησία ή υπερευαισθησία στις διάφορες αισθήσεις του σώματος. Τί είναι η πρώιμη παρέμβαση ? Πρόκειται για ένα θεραπευτικό πρόγραμμα που απευθύνεται σε παιδιά βρεφικής ή νηπιακής ηλικίας με αναπτυξιακή δυσκολία. Στο πρόγραμμα αυτό συμμετέχουν διάφορες ειδικότητες, όπως λογοθεραπεύτες, εργοθεραπευτές, ειδικοί παιδαγωγοί και ψυχολόγοι. Ο μηχανισμός της υποστήριξης του παιδιού που διαμορφώνεται από το συγκεκριμένο πρόγραμμα μπορεί να ενεργοποιηθεί ήδη από πολύ νωρίς. Αρκεί να έχει προηγηθεί σχετική διάγνωση αναπτυξιολόγου. Επιστημονικές μελέτες οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι μόνο με πρώιμη αναγνώριση και κατάλληλα δομημένο πρόγραμμα καταφέρνουν τα παιδιά να αναπτύξουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Ο στόχος κάθε ολοκληρωμένου προγράμματος πρώιμης παρέμβασης -που για κάθε παιδί πρέπει να είναι εξατομικευμένο- είναι η κατάκτηση της αυτονομίας και της λειτουργικότητας μέσα στην κοινωνία και όχι μόνο η διόρθωση μη τυπικών λειτουργιών. Ποιοι τομείς ανάπτυξης ενισχύονται σημαντικά; • Κινητική ανάπτυξη: η ικανότητα του παιδιού να κινείται, να παρατηρεί ήχους και οπτικά ερεθίσματα. • Γλωσσική ανάπτυξη: η ικανότητα του παιδιού να αρθρώσει λόγο, να χρησιμοποιήσει σωστό λεξιλόγιο, να επικοινωνήσει. • Γνωστική ανάπτυξη: η ικανότητα του παιδιού να σκέφτεται, να αναλύει, να θυμάται και να μαθαίνει. • Κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη: η ικανότητα του παιδιού να συμμετάσχει σε ομαδικά παιχνίδια και δραστηριότητες, να αναπτύξει κοινωνικές σχέσεις με άλλα παιδιά και δασκάλους, να εκφράσει τα συναισθήματά του. Με την πρώιμη παρέμβαση • Ενθαρρύνουμε την καλύτερη δυνατή ανάπτυξη του παιδιού • Προλαβαίνουμε σοβαρότερες επιπλοκές ή/και δευτερογενείς αρνητικές επιπτώσεις • Αποτρέπουμε την επιδείνωση δυσλειτουργιών • Ενισχύουμε την αγωγή και τη μάθηση • Εξασφαλίζουμε την ενεργητική συμμετοχή των γονέων στην παρεμβατική διαδικασία. Στα προγράμματα πρώιμης παρέμβασης λειτουργούν όλες οι ειδικότητες μάζι σαν ομάδα. Τί περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα ειδικής διαπαιδαγώγησης σε παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού? Ειδικό πρόγραμμα παρέμβασης είναι οι συνεδρίες που

κάνουν τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού. Το πρόγραμμα δημιουργείται ξεχωριστά για το κάθε παιδί, αφού πρώτα ελεγχθούν οι δεξιότητες του. Στόχος της ειδικής διαπαιδαγώγησης είναι η βελτίωση των δεξιοτήτων του παιδιού σε όλους τους τομείς που αντιμετωπίζει δυσκολίες. Ο Ειδικός Παιδαγωγός ή ο ψυχολόγος, αξιολογεί τα δυνατά σημεία και τις δυσκολίες του παιδιού και, λαμβάνοντας υπόψιν τις δυσκολίες του, διαμορφώνει ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα το οποίο στοχεύει στην βελτίωση της ποιότητας της ζωής του ίδιου και της οικογένειας του. Συγκεκριμένα το Ειδικό Παιδαγωγικό Πρόγραμμα αξιολογεί και παρεμβαίνει στους παρακάτω τομείς: • Kοινωνική προσαρμογή • Γνωστικές Δεξιότητες • Δεξιότητες Οργάνωσης • Δεξιότητες Ελεύθερου Χρόνου • Προβλήματα συμπεριφοράς • Σχέσεις με συνομηλίκους • Δεξιότητες παιχνιδιού Αμέσως μετά την αξιολόγηση του παιδιού, ο θεραπευτής συζητά τους στόχους του προγράμματος με την οικογένεια και από κοινού θέτουν προτεραιότητες, πάνω στις οποίες θα διαμορφωθεί το Ατομικό Εκπαιδευτικό του Πρόγραμμα. Συχνά προκύπτει η ανάγκη της Παρέμβασης στο Σπίτι ή/και της Παρέμβασης στο Σχολείο, προκειμένου να υποστηριχθεί το παιδί και η οικογένεια, αποτελεσματικότερα. Υπάρχουν πολλές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στον αυτισμό. Συγκεκριμένα στο γραφείο μας λειτουργούμε με τις Αρχές Ανάλυσης Συμπεριφοράς(ΑΒΑ) και με το Μοντέλο DIR/floortime. H εφαρμοσμένη ανάλυση της συμπεριφοράς βασίζεται στις γενικές αρχές του συμπεριφορισμού (behaviourism), όπου θεωρεί ότι η συμπεριφορά μας οφείλεται στη μάθηση και γι’ αυτή χρησιμοποιεί την επιβράβευση και όχι την τιμωρία αλλά την αγνόηση, για την μη επιθυμητή συμπεριφορά. Έχει αναλύσει τα στάδια ανάπτυξης των παιδιών χωρίς αυτιστική διαταραχή και τα τεμαχίζει σε μικρότερα στάδια για να διδάξει το παιδί με αυτισμό, προσαρμοσμένα πάντοτε στις ανάγκες του κάθε παιδιού. Τι περιλαμβάνει το ABA: • Επιμερισμό των δραστηριοτήτων σε μικρότερα θέματα ώστε τα παιδιά να κατακτούν το στόχο βήμα-βήμα (Discrete Trial Teaching). • Τα μικρότερα αυτά θέματα συνδέονται (chaining). • Ενίσχυση της θετικής συμπεριφοράς με επιβραβεύσεις. • Σύνολο βοηθειών (prompting) για να προκαλέσουμε τη σωστή απάντηση και μείωση των λανθασμένων αποκρίσεων (errorless learning). • Μείωση των βοηθειών σταδιακά (fading). • Σωστή κατανόηση και έκφραση της γλώσσας (receptive language, expressive language, mands, tacts, interaverbals). - Μίμηση δραστηριοτήτων και ήχων. - Κοινωνικοποίηση, συμβολικό παιχνίδι. - Γενίκευση. Το πρόγραμμα αρχικά είναι ατομικό, με το παιδί και 1 μόνο θεραπευτή.

ΔΕΣ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΤΗΝ ΤΑΜΠΕΛΑ Να μην ξεχνάμε ποτέ να βλέπουμε πίσω από τις ταμπέλες, εκεί μας περιμένουν καρδιές που αξίζουν να αγαπηθούν, να αγκαλιαστούν και να ζήσουν, όπως τους αξίζει. «Eαν ένα παιδί δεν μπορεί να μάθει με τον τρόπο που το διδάσκουμε, πρέπει να διδάξουμε με εκείνο τον τρόπο που το παιδί μπορεί να μάθει» (Ι. Lovaas).

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 45

ΧΤΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΑΣ ΣΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ

Στάδια ανάπτυξης της ομιλίας του παιδιού έως 3 ετών και ιδέες για δραστηριότητες

Ελευθερία Βαρδαλάκη Λογοθεραπεύτρια στο Kέντρο Eιδικών Θεραπειών Τυραϊδής - Χαϊδεμενάκη Διεύθυνση Παρθενίου Κελαϊδή 8 Τηλ.: 28210 54345

46 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ο παιδί από τη γέννησή του, προσπαθεί να κατανοήσει τον κόσμο γύρω του για να μπορέσει να επικοινωνήσει. Κατέχει τη φυσική ικανότητα για να επικοινωνεί και το υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη της επικοινωνίας του παιδιού. Το παιδί έχει ανάγκη για επαφή και επικοινωνία με τους γονείς, οι οποίοι είναι πρότυπο για εκείνο. Η επικοινωνία του παιδιού «χτίζεται» από τη σχέση του με τους γονείς και από τις ευκαιρίες που του δίνουν για να επικοινωνήσει. Η επικοινωνία είναι το πιο ισχυρό μέσο έκφρασης του ανθρώπου και εκφράζεται με μη λεκτικό τρόπο(δαχτυλοδείξιμο, έκφραση προσώπου, χειρονομίες κ.α.) ή με λεκτικό τρόπο (ομιλία). Το βρέφος στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης του, επικοινωνεί χρησιμοποιώντας πληθώρα μη λεκτικών σημάτων, τα οποία όσο μεγαλώνει αντικαθίστανται ή συνοδεύονται από την ομιλία. Σύμφωνα με τα στάδια ανάπτυξης ενός παιδιού από τη γέννηση του έως και την ηλικία των 3 ετών, δίνονται ιδέες για δραστηριότητες που μπορούν να ενισχύσουν την ανάπτυξη των επικοινωνιακών του δεξιοτήτων.

• Μπορείτε να τραγουδάτε και να χρησιμοποιήσετε κινήσεις.

• η ομιλία του είναι σχεδόν ακατάληπτη • ηχολαλεί (επανάληψη ήχων, συλλαβών, λέξεων που ακούει) • ακολουθεί απλές οδηγίες • παράγει κάποια σύμφωνα • εκφραστικό λεξιλόγιο 3-25 λέξεις ή και περισσότερες • χρησιμοποιεί παράλληλα χειρονομίες και φώνηση • κάνει φωνοποιήσεις, που αποτελούνται από επαναλαμβανόμενες αλληλουχίες συλλαβών

• Κάθε φορά που ντύνετε το μωρό, που το πλένετε, που το ταΐζετε, δοκιμάστε μονολεκτικά να κατονομάζετε τι κάνετε ή τα αντικείμενα που κρατάτε, όπως «Πιάτο», «Μαμ», «Νερό» κ.α. Διαρκώς, επαναλαμβάνετε τους ήχους, τις συλλαβές ή τις λέξεις που παράγει το μωρό.

• Όταν παίζετε ένα παιχνίδι, διακόψτε το και περιμένετε το παιδί να ζητήσει να συνεχίσετε, όπως στο παιχνίδι «κούκου-τσα», πείτε «κούκου» και αφήστε το να πει «τσα»». • Κάντε τους ήχους των ζώων και τις αντίστοιχες κινήσεις τους. • Μιλάτε στο μωρό, δίνετε του πληροφορίες για ό,τι βλέπετε, σχηματίζοντας μικρές προτάσεις. • Αν το παιδί δείχνει κάτι, πρώτα δοκιμάστε να περιμένετε μήπως το ζητήσει λεκτικά κι αν δεν το κάνει μπορείτε να πείτε «Τι θέλεις;» ή «Μπανάνα;» και το παιδί να σας μιμηθεί και να επαναλάβει. • Χρησιμοποιήστε πολλούς διαφορετικούς ήχους όταν μιλάτε στο μωρό ή ήχους από αντικείμενα, όπως είναι τα μουσικά όργανα.

• Ενισχύετε τις λέξεις που λέτε στο μωρό με χειρονομίες, όπως όταν λέτε «γεια» κάντε την αντίστοιχη κίνηση με το χέρι. θέλει να συνεχίσετε κοιτάζοντάς σας, κάνοντας ένα θόρυβο, ή προσπαθώντας να πιάσει το παιχνίδι.

ΧΤΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΑΣ ΣΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ

• η ομιλία του είναι σχεδόν ακατάληπτη • ηχολαλεί • ακολουθεί απλές εντολές • παράγει κάποια σύμφωνα • εκφραστικό λεξιλόγιο 3-25 λέξεις ή και περισσότερες • χρησιμοποιεί παράλληλα χειρονομίες και φώνηση

Το πρώτο έτος της ζωής του μωρού αρχίζουν ν’ αναπτύσσονται οι πρώιμες επικοινωνιακές δεξιότητες του και αρχίζει ν’ αλληλεπιδρά με τους γονείς του. Η βλεματική επαφή, το κλάμα, το χαμόγελο, οι χειρονομίες, όπως το δαχτυλοδείξιμο, το βάβισμα είναι κάποιες από τις πρώτες δεξιότητες που μπορούν να ενισχύσουν οι γονείς. Το να διατηρεί την προσοχή του σ’ ένα αντικείμενο ή σ’ ένα πρόσωπο είναι πολύ σημαντικό για τη διαδικασία της μάθησης. Όταν το αντικείμενο βγάζει και ήχο, τότε το μωρό αναζητά τον ήχο. Ψάχνει να βρει από που ακούστηκε και ποιο αντικείμενο βγάζει αυτόν τον ήχο κι έτσι ενισχύεται η ακουστική του ικανότητα. Οι δραστηριότητες

• Μπορείτε να τραγουδάτε και να κάνετε κινήσεις για ν’ αποδώσετε το τραγούδι με νόημα. • Σε όποια δραστηριότητα επιλέγετε, να δοκιμάζετε να την επαναλαμβάνετε. Μέσα από την επανάληψη, γίνεται πιο οικεία η δραστηριότητα για το παιδί, ώστε να μπορεί ν’ανταποκριθεί καλύτερα, να μάθει και να την εξελίξει. • Κάντε τους ήχους των ζώων και τις αντίστοιχες κινήσεις τους, για να ενισχύσετε την ομιλία και να εμπλουτίσετε το λεξιλόγιο του. • Ξεφυλλίστε ένα βιβλίο ή διαβάστε ένα παραμύθι και δείτε αν θα κατονομάζει αντικείμενα που γνωρίζει. • Μιλάτε στο παιδί, δίνετε του πληροφορίες για ό,τι βλέπετε, ώστε και να μάθει και να συνδέσει όσα λέτε με τον κόσμο γύρω του. • Αν το παιδί δείχνει κάτι, πρώτα δοκιμάστε να περιμένετε μήπως το ζητήσει λεκτικά κι αν δεν το κάνει μπορείτε να πείτε «Τι θέλεις;» ή «Μπανάνα;» και το παιδί να σας μιμηθεί και να επαναλάβει.

αλληλεπίδρασης, όπως είναι το «κούκου τσα», ενισχύουν το κίνητρο του για να επικοινωνήσει και ν’ αλληλεπιδράσει με κάποιον. Επίσης, όταν παράγει κάποιον ήχο, οι γονείς μπορούν να τον επαναλάβουν παρατεταμένα για να μπορέσει ν’ αντιληφθεί τους ήχους που παράγει και να καταλάβει ότι χρησιμοποιεί τη φωνή του για κάποιον σκοπό(εδώ για να τραβήξει την προσοχή του γονέα). Έτσι, θα δημιουργηθεί ένας άτυπος φωνητικός διάλογος μεταξύ γονέα και μωρού. Οι ήχοι που παράγει βέβαια, αρχικά δεν έχουν κάποιο νόημα αλλά θ’ αποκτήσουν όταν υπάρχει ανατροφοδότηση από τους γονείς.

• Τραγουδήστε και συνομιλήστε με το μωρό σας χρησιμοποιώντας μια ήπια φωνή. Τα μωρά αγαπούν τα βρεφικά ράμματα και τα νοσταλγικά. Άλλοτε, αλλάξτε τη χροιά και την ένταση της φωνή σας, όταν του μιλάτε. • Χρησιμοποιώντας διαφορετικές και έντονες εκφράσεις προσώπου.

• μιμείται ήχους και λέξεις • εκφραστικό λεξιλόγιο 20-50 λέξεις ή και περισσότερες • αντιληπτικό λεξιλόγιο πάνω από 300 λέξεις • κατονομάζει οικεία αντικείμενα • χρησιμοποιεί αρκετές χειρονομίες για να εκφραστεί • απαντά στην ερώτηση <<τι είναι αυτό;>> • σχηματίζει προτάσεις με μια ή δύο λέξεις • καταλαβαίνει και ακολουθεί οδηγίες με δύο μέρη • κατανοεί και απαντά σε απλές ερωτήσεις, όπως «Τι είναι αυτό;», «Τι θέλεις να φας;» • χρησιμοποιεί πιο σταθερά ήχους, όπως π,μ,μπ,ντ,γκ,χ,γ,κ • συχνά παραλείπει κάποια συλλαβή μιας λέξης, συνήθως την τελευταία, όπως αντί για μπάλα λέει «μπα»

• Κάθε φορά που παράγει άναρθρες φωνούλες, μπορείτε να τις επαναλαμβάνετε. • Εισάγετε μουσικά όργανα όπως καμπάνες και κουδουνίστρες. • Παράγετε ήχους και περιμένετε και το μωρό να δοκιμάσει εκφραστεί. Ενθαρρύνετε το να ζητήσει περισσότερα, π.χ. κουνήστε την κουδουνίστρα και περιμένετε να δείτε την αντίδραση του. Μπορεί να σας δείξει ό,τι θέλει να συνεχίσετε κοιτάζοντάς σας, κάνοντας ένα θόρυβο, ή προσπαθώντας να πιάσει το παιχνίδι. ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 47

ΧΤΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΑΣ ΣΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ

• Όταν το παιδί λέει μια πρόταση ή μια λέξη λανθασμένα, μπορείτε να την επαναλάβετε σωστά ή και να την εμπλουτίσετε, όπως για παράδειγμα, εάν ένα παιδί λέει «Μπανάνα πιάτο», εσείς μπορείτε να πείτε «Θα βάλω τη μπανάνα στο πιάτο».

2 - 3 ετών • η ομιλία του είναι περισσότερο κατανοητή από τους ξένους • ζητά αντικείμενα με τ’ όνομα τους • προσδιορίζει διάφορα μέρη του σώματος • απαντά σε απλές ερωτήσεις • ακούει ιστορίες και τραγούδια • χρησιμοποιεί προτάσεις με 3-4 λέξεις • κάνει ερωτήσεις χρησιμοποιώντας 2 λέξεις • αντιλαμβάνεται 500-900 λέξεις • εκφραστικό λεξιλόγιο 50-250 λέξεις ή περισσότερες • μιλάει δυνατά • κάνει γραμματικά και συντακτικά λάθη • παραλείπει ή αντικαθιστά κάποια φωνήματα όταν μιλάει

• Κάντε του απλές ερωτήσεις για την καθημερινότητα του, για μια δραστηριότητα ή για οτιδήποτε θέλετε.

Από την ηλικία των ενάμιση ετών έως και την ηλικία των

ράγουν με τον ίδιο τρόπο λέξεις που δεν παράγονται

τριών ετών, το παιδί παρουσιάζει μια ραγδαία εξέλιξη στην

καθαρά από το παιδί. Έπειτα, η επιβράβευση του παιδιού

επικοινωνία του και κατ’ επέκταση στην ομιλία του. Σε αυτό

είναι πολύ σημαντική και δίνει την ανατροφοδότηση στο

το στάδιο, οι λέξεις γίνονται φράσεις κι έπειτα προτάσεις.

παιδί ότι τα καταφέρνει και ότι κάνει σωστά αυτό που του

Σύμφωνα με τα παραπάνω, υπάρχουν κάποιες κοινές

ζητείται. Τελευταία και εξίσου σημαντική είναι η επανά-

βασικές «αρχές» για όλες τις δραστηριότητες που κάνουν

ληψη μιας δραστηριότητας, που ενισχύει τη μαθησιακή

οι γονείς με το παιδί. Αρχικά, οι γονείς πρέπει να παρέχουν

διαδικασία του παιδιού.

ορθά γλωσσικά μοντέλα και ν’ αποφεύγουν ν’ αναπα-

48 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

• Χρησιμοποιήστε εικόνες χαρακτήρων σε μια ιστορία, καθώς και εικόνες σε ένα βιβλίο για να βοηθήσετε το παιδί σας να ακούει και να απολαμβάνει ιστορίες. Μη φοβάστε να πείτε μια ιστορία περισσότερες από μία φορές. η επανάληψη βοηθά τα παιδιά να καταλάβουν και να θυμούνται τη γλώσσα που ακούνε.

Κέντρο Ειδικών Θεραπειών Παρθενίου Κελαιδή 8, Χανιά Τηλ. 2821054345 | 6974608917 Υπεύθυνος Κέντρου Τυραϊδής Ιωάννης Msc Λογοπεδικός

Adv∆yraidis2019G.pdf

9/4/19

1:12 µµ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 49

ΜΙΚΡΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΔΕΠ-Υ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής με ή χωρίς Υπερκινητικότητα) Κατερίνα Καστρινάκη Εργοθεραπεύτρια στο Κέντρο Ειδικών Θεραπειών Τυραϊδής - Χαϊδεμενάκη Εξειδικευμένη στη μέθοδο της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης Διεύθυνση Παρθενίου Κελαϊδή 8 Τηλ.: 28210 54345

50 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής με ή χωρίς Υπερκινητικότητα είναι μια κατάσταση στην οποία μπορεί να βρίσκονται τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν μια αδυναμία του ατόμου να επικεντρωθεί, αποσπάται εύκολα η προσοχή του, παρουσιάζει υπερκινητικότητα, φτωχές δεξιότητες οργάνωσης, παρορμητικότητα κ.α. . Δεν παρουσιάζουν όλοι τα ίδια συμπτώματα. Ποικίλλουν από άτομο σε άτομο και τείνουν να αλλάζουν με την ηλικία. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ έχουν μεγάλη ανάγκη από τη στήριξη του περιβάλλοντός τους. Τα ίδια βιώνουν καθημερινά ασταμάτητα μια σωματική ένταση και βομβαρδισμό ερεθισμάτων που αδυνατούν να ταξινομήσουν και να διαχειριστούν. Μπορείτε να αντιληφθείτε πόσο επίπονη μπορεί να είναι η αδυναμία να ελέγξουν το σώμα και τις σκέψεις τους ; Υπάρχουν κάποιες προτάσεις, οι οποίες με τη δική σας συμβολή μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στην καλύτερη καθημερινή διαχείριση των δυσκολιών τους. Μπορείτε:

• να οργανώσετε το πρόγραμμά σας στο σπίτι. Καθορίστε συγκεκριμένες ώρες για πρωινό ξύπνημα, φαγητό, παιχνίδι, τα μαθήματα του σχολείου, άλλες δουλειές, τηλεόραση ή ηλεκτρονικά παιχνίδια και βραδινό ύπνο. Γράψτε το πρόγραμμα σε έναν πίνακα ή ένα χαρτί και κρεμάστε το κάπου που το παιδί μπορεί πάντα να το βλέπει. Σε περίπτωση αλλαγής του προγράμματος, ενημερώστε εγκαίρως το παιδί. • να ορίσετε κανόνες του σπιτιού. Κάντε τους κανόνες συμπεριφοράς στην οικογένεια απλούς, ξεκάθαρους και σύντομους. Οι κανόνες θα πρέπει να εξηγηθούν πολύ καθαρά. Είναι σημαντικό να εξηγήσετε τι θα συμβεί όταν οι κανόνες ακολουθηθούν και τι, αν και όταν παραβιαστούν. Γράψτε τους κανόνες και τις συνέπειες σε περίπτωση που δε τηρηθούν. Κρεμάστε αυτή τη λίστα δίπλα στο πρόγραμμα της ημέρας. Η συνέπεια για την παραβίαση των κανόνων θα πρέπει να είναι δίκαιη, γρήγορη και σταθερή. • να είστε θετικοί. Πείτε στο παιδί σας καλύτερα τι θέλετε παρά αυτό που δεν θέλετε. Επιβραβεύετε το παιδί σας τακτικά για κάθε καλή συμπεριφορά – ακόμα και για μικρά πράγματα όπως ότι ντύθηκε και έκλεισε την

ΜΙΚΡΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΔΕΠ-Υ

πόρτα αθόρυβα. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ συχνά περνάνε το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας ακούγοντας τι κάνουν λάθος. Χρειάζονται τον έπαινο για την καλή τους συμπεριφορά. • να βεβαιωθείτε πως οι οδηγίες σας γίνονται κατανοητές. Πρώτα, δώστε προσοχή στο παιδί σας. Κοιτάτε το ευθεία στα μάτια. Μετά πείτε του με καθαρή, ήρεμη φωνή συγκεκριμένα τι θέλετε. Ζητήστε από το παιδί να σας επαναλάβει τις οδηγίες. Είναι συνήθως καλύτερα να κρατάτε τις οδηγίες απλές και σύντομες. Για δύσκολα μελήματα, δώστε μόνο μια ή δύο οδηγίες κάθε φορά. Ακολούθως συγχαρείτε το παιδί κάθε φορά που ολοκληρώνει ένα βήμα. • να είστε σταθεροί. Να υπόσχεστε μόνο αυτό που μπορείτε να τηρήσετε. Κάντε αυτό που έχετε πει πως θα κάνετε. Η επανάληψη οδηγιών και παρακλήσεων πολλές φορές δεν έχει καλά αποτελέσματα. Όταν το παιδί σας παραβιάσει τους κανόνες, προειδοποιήστε το μόνο μια φορά με ήρεμη φωνή. Αν η προειδοποίηση δεν φέρει αποτέλεσμα, καλό είναι να εφαρμόσετε την συνέπεια που είχατε υποσχεθεί. • να βοηθάτε με τις σχολικές δραστηριότητες. Τα πρωινά στο σχολείο ενδεχομένως να είναι δύσκολα για τους μαθητές με ΔΕΠ-Υ. Προετοιμαστείτε από το προηγούμενο βράδυ – βρείτε τα ρούχα του σχολείου και ετοιμάστε μαζί την τσάντα. • να αφήσετε αρκετό χρόνο στο παιδί σας να ντυθεί και να φάει ένα καλό πρόγευμα. Αν το παιδί σας είναι πολύ αργό το πρωί, είναι σημαντικό να του δώσετε αρκετό χρόνο για να ντυθεί και να φάει. • να καθιερώσετε μια ρουτίνα στο σπίτι. Διαλέξτε ένα μέρος όπου εκεί πάντα θα κάνει τα μαθήματά του. Το μέρος αυτό θα πρέπει να είναι μακριά από πράγματα που αποσπούν την προσοχή όπως άλλους ανθρώπους, την τηλεόραση και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Ένας έξυπνος τρόπος είναι να ορίσετε τα μαθήματα σε μικρά μέρη και στα ενδιάμεσα κάντε διαλείμματα. Για παράδειγμα, δώστε στο παιδί σας ένα σνακ μετά το σχολείο ‘’snack time’’ ή αφήστε το να παίξει για λίγα λεπτά με το αγαπημένο του παιχνίδι. Μετά αρχίζει η ώρα των

μαθημάτων. Σταματάτε συχνά για μικρά «διαλείμματα ηρεμίας» που επιτρέπουν στο παιδί σας να γεμίσει με ενέργεια. Δώστε στο παιδί σας αρκετή ενθάρρυνση, αλλά αφήστε το να κάνει μόνο του τη σχολική εργασία. • να εστιάσετε στην προσπάθεια και όχι στους βαθμούς. Να είστε σε συχνή επαφή με τους δασκάλους του παιδιού και τους θεραπευτές του. Βεβαιωθείτε πως κατανοούν ότι το παιδί σας χρειάζεται να αναγνωρίσουν και να εκτιμήσουν την προσπάθεια και τη βελτίωσή του. Επιβραβεύστε το παιδί σας στο σπίτι όταν προσπαθεί να τελειώσει τα μαθήματά του, όχι μόνο για τους βαθμούς που παίρνει. Μπορείτε ωστόσο να δίνετε μια επιπλέον ενίσχυση για καλύτερους βαθμούς. Κλείνοντας να σημειωθεί ότι η ΔΕΠ-Υ είναι η αιτία για τη δύσκολη συμπεριφορά του παιδιού, γι’ αυτό το λόγο να μη το παίρνετε προσωπικά. Πάρα ταύτα με τη βοήθεια σας, το παιδί μπορεί να μάθει να ελέγχει καλύτερα τον εαυτό του. Επίσης σε συνεργασία με τους δασκάλους και τους θεραπευτές του μπορείτε να οργανώσετε κοινές στρατηγικές προσέγγισης και αντιμετώπισης προβλημάτων. Η συνεργασία αυτή δημιουργεί ένα ασφαλές, υποστηρικτικό περιβάλλον για το παιδί, ώστε να ζει τη καθημερινότητα του ήρεμα και ευτυχισμένο. Μερικά tips • Δώστε όσο περισσότερο χρόνο μπορείτε για να ακούτε τα παιδιά σας (προσπαθήστε να πάρετε το «μήνυμά» τους). • Αγαπάτε τα με το άγγιγμά σας, το αγκάλιασμα, το γαργάλημα, το πάλεμα μαζί τους (χρειάζονται πολλή σωματική επαφή). • Ψάξτε και ενθαρρύνετε τα δυνατά τους σημεία, τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητές τους. Βοηθήστε τα να τα χρησιμοποιούν ως αντίβαρο για τυχόν άλλες αδυναμίες. • Ανταμείψτε τα με επαίνους, καλά λόγια, χαμόγελα, και χάδια στην πλάτη όσο πιο συχνά μπορείτε. • Βάλτε τα να συμμετέχουν στον καθορισμό κανόνων και κανονισμών, προγραμμάτων και οικογενειακών δραστηριοτήτων. • Πείτε τους πότε συμπεριφέρονται άσχημα και εξηγήστε τους πως νιώθετε γι’ αυτή τους τη συμπεριφορά ‘ ακολούθως βάλτε τα να προτείνουν άλλους πιο αποδεκτούς τρόπους συμπεριφοράς.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 51

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΛΕΕΙ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΤΟΥ ΗΛΙΚΙΑ? ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΟΜΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΑΔΙΑ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗΣ ΦΩΝΗΜΑΤΩΝ. Έλσυ Χ. Δαχτυλούδη Λογοπαθολόγος | Λογοθεραπεύτρια Δ/νση: Παπαναστασίου 68 Τηλ: 2821 403229 E-mail: elsydaldi@gmail.com Facebook: Λογοθεραπεία Δαχτυλούδη Έλσυ Βlog: Θεραπευτικό Κέντρο Λόγου

ανάπτυξη της ομιλίας, ξεκινά από την βρεφική ηλικία, από τους πρώτους δηλαδή μήνες της ζωής και ολοκληρώνεται με την κατάκτηση του φωνολογικού συστήματος, στην ηλικία μεταξύ των πέντε και επτά ετών. Η ομιλία ενός μωρού κατά τους πρώτους μήνες της γέννησής του, ως γνωστό, περιορίζεται σε μερικούς μόνο ήχους όπως: φωνήεντα (α, ααα κ.α) και μερικούς διχειλικούς ήχους (π, πππ, μπ, μπμπ κλπ). Αυτό, οφείλεται στην αδυναμία των μυών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ομιλίας και στο προσωρινά, ανώριμο φωνολογικό σύστημα. Μεγαλώνοντας ηλικιακά το παιδί, αρχίζει να ωριμάζει και το φωνολογικό του σύστημα και να δυναμώνουν οι μύες που βοηθούν στην κίνηση των αρθρωτών (αρθρωτές είναι, τα όργανα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του έναρθρου λόγου, π.χ δόντια, γλώσσα, χείλη, γνάθος κλπ.). Η κίνηση των μεγαλύτερων αρθρωτών π.χ γνάθος, ξεκινά από 6-8 μηνών. Αρχικά, περιορίζεται σε μερικές μόνο κινήσεις οι οποίες ολοένα και αυξάνουν με την ανάπτυξη του παιδιού. Έτσι λοιπόν ένα παιδί:

52 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

6-11 μηνών • Μιμείται ήχους •Παράγει συλλαβές, είτε, επαναλαμβανόμενα μία είτε, δυο-τρείς μαζί, π.χ : μαμαμα.., μπαμπαμμμ, τατα.., μπατα, μπαματα κ.α. •Εμφανίζει προσωδιακά στοιχεία 12-18 μηνών •Ηχολαλεί •Παράγει ορισμένα σύμφωνα •Παράγει λέξεις με ακολουθία σύμφωνο - φωνήεν •Οι παραγόμενες λέξεις, είναι λέξεις με νόημα • Μπορεί να παράγει έως 3 λέξεις στη σειρά •Έχει στο ρεπερτόριό του έως 50 λέξεις, κυρίως ουσιαστικά 18-36 μηνών • Έχει πιο κατανοητή ομιλία •Σχηματίζει απλές προτάσεις με ουσιαστικά και ρήματα • Χρησιμοποιεί προσωπικές αντωνυμίες •Απαντά σε ερωτήσεις π.χ τι είναι αυτό; •Ονομάζει μερικά μέρη του σώματος •Έχει στο ρεπερτόριο 100 περίπου λέξεις ή και περισσότερες • Δεν έχει κατακτήσει ακόμη όλα τα σύμφωνα. Η κατάκτηση των συμφώνων ξεκινά περίπου από την ηλικία των 2 ετών και ολοκληρώνεται στην ηλικία των 6. Ωστόσο, η κατάκτηση κάποιων φω-

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΛΕΕΙ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΤΟΥ ΗΛΙΚΙΑ?

νημάτων ή συμφωνικών συμπλεγμάτων μπορεί να ολοκληρωθεί στην ηλικία των 6 - 6.6 ετών. Κάθε σύμφωνο έχει διαφορετική ηλικία κατάκτησης και δικό του χρονικό όριο κατάκτησης. Έτσι προκύπτει:

Τα παραπάνω είναι τα αναπτυξιακά ορόσημα της εξέλιξης ομιλίας. Ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να παραλείπεται το γεγονός ότι κάθε παιδί έχει το δικό του αναπτυξιακό ρυθμό. Όμως, η κατάκτηση των δεξιοτήτων θα πρέπει να είναι εντός των προβλεπόμενων χρονικών ορίων. Εάν υπάρχει ανησυχία σχετικά με την εξέλιξη της ομιλίας του παιδιού σας απευθυνθείτε άμεσα σε κάποιον ειδικό λογοθεραπευτή. Είναι ο μόνος αρμόδιος που μπορεί να σας κατευθύνει και να προτείνει ανάλογες λύσεις εφόσον, έχει αξιολογήσει τον λόγο και την ομιλία του παιδιού με τα κατάλληλα διαγνωστικά μέσα. Επίσης, είναι καλό να γνωρίζουμε πως η έγκαιρη και έγκυρη θεραπευτική παρέμβαση σε διαταραχές λόγου και ομιλίας είναι πολύ σημαντική και μπορούν να αποφευχθούν περεταίρω προβλήματα που πιθανότατα να οδηγήσουν και σε μαθησιακές δυσκολίες.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 53

Η ανάπτυξη του λεξιλογίου των παιδιών με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες. Σταμάτης Πατεράκης, Λογοθεραπευτής Μπονιαλή 8, Χανιά Τ. 28211 - 11630 - Κ. 6974 60 63 89 stamatispater@yahoo.gr

54 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ανάπτυξη και διεύρυνση του λεξιλογίου αποτελεί ένα πάγιο αίτημα στην εκπαίδευση των μαθητών. Δεξιότητα, που από τους μαθητές με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες (ΕΜΔ) δεν μπορεί να αναπτυχθεί μέσω της ευρείας και ανεξάρτητης ανάγνωσης, καθώς η κατανόηση της σημασίας των άγνωστων λέξεων, μέσα από το σημασιολογικό περιεχόμενο ενός κειμένου, δεν αποτελεί αβίαστη και αυθόρμητη διαδικασία, όπως για τους περισσότερος τυπικούς αναγνώστες. Οι γενικότερες αναγνωστικές δυσκολίες, οδηγούν τους συγκεκριμένους μαθητές, στο σύνηθες φαινόμενο να την αποφεύγουν, μειώνοντας έτσι ακόμα περισσότερο την επαφή τους με νέες λέξεις. Τα δεδομένα αυτά, δημιουργούν μια επιτακτική ανάγκη εφαρμογής προγραμμάτων παρέμβασης, που αφορούν στην ανάπτυξη και διεύρυνση του λεξιλογίου και περιλαμβάνουν ποικίλες στρατηγικές, συνδυασμό μεθόδων παρέμβασης και αρκετό χρόνο εξάσκησης, για να μπορέσουν να γενικεύσουν τις απαιτούμενες δεξιότητες και να κατακτήσουν τελικά ένα ικανοποιητικό λεξιλόγιο. Στις μέρες μας, υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός στρατηγικών και μεθόδων που μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην ανάπτυξη του λεξιλογίου, από τις οποίες οι ειδικοί, καλούνται να επιλέξουν και να οργανώσουν τα παρεμβατικά τους προγράμματα. Οι μέθοδοι που επιτρέπουν την ανάπτυξη σχέσεων και συνδέσεων μεταξύ των λέξεων και των εννοιών, φαίνεται να ευνοούν περισσότερο μια εις βάθος κατανόηση της σημασίας τους και συμβάλουν πιο αποτελεσματικά στην διατήρησή τους. Σε κάθε περίπτωση τονίζεται ερευνητικά, ότι δεν υπάρχει ένας και μοναδικός τρόπος διδασκαλίας του λεξιλογίου που να θεωρείται πιο αποτελεσματικός και προτείνεται ο συνδυασμός μεθόδων, που θα περιλαμβάνει πολλαπλή έκθεση του παιδιού στις νέες λέξεις. Για να είναι ένας μαθητής με ΕΜΔ σε θέση να ανακαλεί αυθόρμητα μια «νέα» λέξη, χρειάζεται συνήθως, να έχει έρθει σε επαφή μαζί της αρκετές φορές. Παράλληλα, λειτουργεί ιδιαίτερα υποστηρικτικά στην μάθηση αν αυτή η επαφή γίνεται σε διάφορα πλαίσια, σε διάφορες καταστάσεις , σε διάφορα είδη κειμένων και αν αφορά τόσο στον γραπτό όσο και στον προφορικό λόγο.

Ο προφορικός λόγος αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο για την ενίσχυση του λεξιλογίου των παιδιών με ΕΜΔ. Η επίγνωση των λέξεων και κατ’ επέκταση η ανάπτυξη του λεξιλογίου επιτυγχάνεται, μεταξύ άλλων, σε περιβάλλοντα πλούσια σε προφορικά γλωσσικά ερεθίσματα. Εξάλλου, τα πρώτα γλωσσικά ερεθίσματα των παιδιών αφορούν στον προφορικό λόγο και ειδικά για τους μαθητές με δυσκολίες είναι ένα οικείο και προσιτό μέσο, σε σχέση με τον γραπτό λόγο. Επισημαίνεται μάλιστα ότι όσο πιο πολλά προφορικά γλωσσικά ερεθίσματα έχουν δεχτεί μέσω του οικογενειακού τους περιβάλλοντος (π.χ. από συζητήσεις, μέσω της ανάγνωση ιστοριών ή της επεξήγησης άγνωστων/ νέων λέξεων κ.α.), τόσο περισσότερες λέξεις γνωρίζουν με την είσοδό τους στο σχολείο. Οι εκπαιδευτικοί από την πλευρά τους, οφείλουν να συνεχίσουν ή να αναπτύξουν ένα κλίμα που προάγει τη χρήση του προφορικού λόγου, μέσω συζητήσεων, επεξηγήσεων, αντιπαραθέσεων και ούτω καθεξής. Παρά την μεγάλη αξία που φαίνεται να έχει ο προφορικός λόγος, είναι ιδιαίτερα σημαντική η ενασχόληση των παιδιών και με τον γραπτό λόγο και αντίστοιχα η γενίκευση του προφορικού λεξιλογίου και στα γραπτά κείμενα. Οι μαθητές με ΕΜΔ πρέπει να ενθαρρύνονται ιδιαίτερα, παρά τις δυσκολίες τους, να διαβάζουν γραπτά κείμενα, για την ενίσχυση του λεξιλογίου τους. Ο προφορικός λόγος είναι φτωχότερος από τον γραπτό λόγο και επομένως ακόμα και η απλή δομή των παι-

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 55

Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ

διών βιβλίων είναι συνήθως πλουσιότερη σε γλωσσικά ερεθίσματα σε σχέση με τις προφορικές συζητήσεις με ενήλικες. Γι’ αυτό, πρέπει να επιλέγονται από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς αρχικά εύκολα κείμενα, με «διαχειρίσιμο» λεξιλόγιο και υποστηρικτικό συγκείμενο, προκειμένου να αυξηθούν τα κίνητρα μάθησης των μαθητών και να ενισχυθεί η επιθυμία ενασχόλησής τους με τον γραπτό λόγο. Η τελική επιλογή της μεθόδου ενίσχυσης του λεξιλογίου, δεν είναι απαραίτητα μια εύκολη υπόθεση για τους εκπαιδευτικούς και θεραπευτές. Συνολικά, επισημαίνεται ότι ο συνδυασμός μεθόδων όπως η αξιοποίηση σημασιολογικών χαρτών, μνημονικών - οπτικών τεχνικών και η μορφολογική ανάλυση των λέξεων, ενισχύουν την εκμάθηση, διατήρηση και ανάκληση νέων λέξεων. Η ενεργή εμπλοκή στη μαθησιακή διαδικασία, η πολλαπλή έκθεση στις καινούριες λέξεις, τόσο σε προφορικό όσο και σε γραπτό επίπεδο (σε διαφορετικά πλαίσια και είδη κειμένων), οι αναπροσαρμογές των στόχων, η διαφοροποιημένη και εξατομικευμένη διδασκαλία και παρέμβαση, φαίνεται να οδηγούν σε μια ουσιαστική και εις βάθος ανάπτυξη του λεξιλογίου, με αποτελέσματα που διατηρούνται και μακροπρόθεσμα. Οφείλουμε να τονίσουμε ότι ο στόχος της ανάπτυξης του λεξιλογίου είναι να δώσουμε στα παιδιά τα κατάλληλα εφόδια, ώστε να κατανοούν τόσο τον γραπτό όσο

και τον προφορικό λόγο και να μπορούν να εκφράζουν αποτελεσματικά τις σκέψεις, τις ιδέες, τα συναισθήματα και τα βιώματά τους. Τα σημερινά εκπαιδευτικά συστήματα έχουν οργανωθεί με έναν ιδιαίτερα γνωσιοκεντρικό χαρακτήρα και οι ειδικοί (θεραπευτές και εκπαιδευτικοί) στρέφουν συχνά εσφαλμένα τις προσπάθειες ενίσχυσης του λεξιλογίου των παιδιών αποκλειστικά στην ανάπτυξη δεξιοτήτων που θα επιτρέψουν τη σωστή επεξεργασία και χρήση του γραπτού λόγου. Είναι σημαντικό να μην αγνοείται ο καθαρά παιδαγωγικός χαρακτήρας της ενίσχυσης του λόγου, με στόχο την δημιουργία αυτόνομων και ενεργών πολιτών, στα πλαίσια του οποίου η ανάπτυξη του λεξιλογίου, θα επιτρέψει στο παιδί να έχει μια ποιοτική επικοινωνία με τους άλλους ανθρώπους.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bryant, D.P., Goodwin, M., Bryant, B.R., & Higgins, K. (2003). Vocabulary instruction for students with learning disabilities: A review of research. Learning Disability Quarterly, 26, 117-128. Ebbers, S.M., & Denton, C.A. (2008). A Root Awakening: Vocabulary Instruction for Older Students with Reading Difficulties. Learning Disabilities Research & Practice, 23(2), 90-102. Jitendra, A.K., Edwards, L.L., Sacks, G., & Jacobson, L.A. (2004). What research says about vocabulary instruction for students with learning disabilities. Exceptional Children, 70(3), 299-322.

56 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 57

Η ενίσχυση της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης μέσω παραμυθιού. Πολυξένη Φαραντάκη, Δασκάλα ειδικής αγωγής Συνεργάτιδα του κέντρου θεραπειών του Πατεράκη Σταμάτη 28211 11630 xeniafarantaki@yahoo.de

58 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ι σύγχρονες προκλήσεις έχουν στρέψει τις νέες εκπαιδευτικές και ψυχολογικές πρακτικές ολοένα και περισσότερο στην ανάγκη μιας σφαιρικής προσέγγισης του παιδιού, προκειμένου να επιτευχθούν τα αναμενόμενα αναπτυξιακά τους βήματα σε κοινωνικό, συναισθηματικό και γνωστικό επίπεδο (Kauffman & Landrum, 2013). Στο στόχαστρο των σημερινών εκπαιδευτικών και ψυχολογικών παρεμβάσεων βρίσκεται λοιπόν η ανάπτυξη υγιών –σωματικά και ψυχικά- μαθητών, που θα εμφανίζουν εκείνες τις ικανότητες και αξίες, που θα συμβάλουν σημαντικά στη διαμόρφωση μιας επιτυχημένης ζωής, βάσει των σύγχρονων κοινωνικών δεδομένων (Zins, & Elias, 2007). Η διαμόρφωση ανθρώπων με συναισθηματική και κοινωνική επάρκεια, με καλές επικοινωνιακές δεξιότητες και διαπροσωπικές σχέσεις, με αυτοπειθαρχία, με κριτική σκέψη και ικανότητα διάκρισης του σωστού και του δίκαιου, είναι μερικά από εκείνα τα στοιχεία που έχουν πλέον ιδιαίτερη βαρύτητα στις εκπαιδευτικές παρεμβάσεις και στα σύγχρονα Αναλυτικά Προγράμματα Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (Greenberg, Domitrovich, Weissberg, & Durlak, 2017; Χατζηχρήστου, 2015). Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι, οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις δεν ευνοούν μόνο τη θετική κοινωνική συμπεριφορά και τη συναισθηματική επάρκεια των μαθητών, καθώς ένας αυξανόμενος αριθμός ερευνών φαίνεται να τις συσχετίζει επιπλέον και με τη θετική μαθησιακή επίδοση (Ashdown, & Brenard, 2012; Jones, Greenberg, & Crowley, 2015). Πιο αναλυτικά, σε αυτές τις έρευνες φαίνεται ότι οι κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες είναι κρίσιμης σημασία για την εστίαση της επιλεκτική προσοχή και την αξιοποίηση εκείνων των πνευματικών διεργασιών που απαιτούνται στη μάθηση (Rudasill, Gallagher, & White, 2010; Wong, Li-Tsang, & Siu, 2014). Οι μαθητές με ανεπτυγμένες κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες εμφανίζουν συνεπώς συχνότερα περιέργεια και όρεξη για μάθηση (Carthy, & McGilloway, 2015), είναι πιο προσεκτικοί και δεκτικοί σε γνωστικά ερεθίσματα (Gardner, 2010), είναι πιο επίμονοι και ανθεκτικοί στην αντιμετώπιση δυσκολιών και στον χειρισμό

των δυσάρεστων συναισθημάτων που πιθανόν τις συνοδεύουν (π.χ. απογοήτευση, άγχος κλπ.) (Ashdown, & Brenard, 2012), έχουν πιο ανεπτυγμένη κριτική σκέψη και μεγαλύτερη επίγνωση της μαθησιακής διαδικασίας (Arslan, & Demirtas, 2016). Αντίθετα, οι μαθητές με μειωμένες κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες παρουσιάζουν πιο συχνά

δυσκολίες στην ανάκληση εκπαιδευτικών πληροφοριών (Rice, Levine, & Pizarro, 2007), στην αυτορρύθμισης σε δυσάρεστες ή στρεσογόνες καταστάσεις, έχουν ελλιπή κίνητρα μάθησης, ενώ μπορεί να εμφανίσουν επιθετική συμπεριφορά απέναντι στους συμμαθητές και στους εκπαιδευτικούς τους (Espelage, Anderman, Brown, Jones, Lane, McMahon, et al. 2013). Επίσης, ανησυχίες

Η ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΜΕΣΩ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ

εγείρει το γεγονός ότι σημειώνουν αυξημένα ποσοστά σχολικής διαρροής και αποβολών, όπως και ότι χρήζουν συχνότερα ειδικής παρέμβασης (Carthy, & McGilloway, 2015). Το επίπεδο ανάπτυξης των κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων των παιδιών φαίνεται να επηρεάζει επομένως τη συνολική μαθησιακή καθημερινότητά τους και καθιστά την ανάγκη ενίσχυσης τους ιδιαίτερα επιτακτική. Πιο συγκεκριμένα, ένα από τα μέσα που χρησιμοποιείται για την προαγωγή της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης -ως μέσο διδασκαλίας και ανάπτυξης των ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών- είναι τα παραμύθια. Τα ιδιαίτερα μορφολογικά τους χαρακτηριστικά, η φύση και γραφή τους, τα καθιστούν ένα ιδιότυπο λογοτεχνικό είδος, που λειτουργεί πολύ ελκυστικά στα παιδιά (Μαλαφάντης, 2006). Η ζωηρή και παραστατική εικονογράφησή τους, σε συνδυασμό με την εποπτικότητα και δραματικότητα του λόγου τους, διευκολύνει τη σύνδεση τους με τους ήρωες και τις περιπέτειές τους και μέσω αυτής της ταύτισης, προάγεται η διδασκαλία των κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων, η υιοθέτηση νέων μορφών συμπεριφοράς, όπως και η επεξεργασία των ψυχολογικών και αναπτυξιακών τους συγκρούσεων (Fleer, & Hammer, 2013; Kuciapinski, 2014). Με άλλα λόγια, η επεξεργασία ενός παραμυθιού μπορεί να ενισχύσει την ασυνείδητη σύνδεση με τους πρωταγωνιστές και τις περιπέτειές τους και μέσω αυτής της ταύτισης, να ενεργοποιηθούν οι ψυχικές -γνωστικοσυναισθηματικές διεργασίες που επιτρέπουν στα παιδιά

να αποκτήσουν νέες αντιλήψεις, ιδέες και προοπτικές για την πραγματικότητα, θετικά πρότυπα συμπεριφοράς και μοντέλα επίλυσης των ενδο- και διαπροσωπικών τους συγκρούσεων (Fleer, & Hammer, 2013; Rudy, & Greenhill, 2017). Δικαίως λοιπόν αναγνωρίζεται σταδιακά ολοένα και περισσότερο η ψυχοεκπαιδευτική, κοινωνική και πολλές φορές θεραπευτική αξία των παραμυθιών, τα οποία μπορεί να αναδειχτούν ως ένα πολύτιμο μέσο προαγωγής και ενίσχυσης των στάσεων, των συμπεριφορών και συναισθημάτων των παιδιών και να αναλάβουν έναν πιο κεντρικό ρόλο στις εκπαιδευτικές και θεραπευτικές παρεμβάσεις και προσεγγίσεις τους.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 59

ΒΡΕΦΙΚΟΣ-ΠΑΙΔΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ

για το «Playschool λόγια » μα α γ ί ς Λ Στο Βρεφικό Παιδικό Σταθμό «Playschool» φιλοξενούνται βρέφη και νήπια σε έναν όμορφο και άνετο χώρο. Σε μια ζεστή και οικογενειακή ατμόσφαιρα προσπαθούμε να βοηθήσουμε τους μικρούς μας φίλους, να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους και το ταλέντο τους, με ευχάριστο και δημιουργικό τρόπο μέσα από σύγχρονα παιδαγωγικά προγράμματα, κατάλληλα προσαρμοσμένα στην ηλικία τους. Η πολύχρονη εμπειρία μας στο χώρο της εκπαίδευσης, η αγάπη, η πείρα και ο ενθουσιασμός όλων των συνεργατών μας, οι σύγχρονες εγκαταστάσεις μας, η άριστη επικοινωνία και συνεργασία με τους γονείς, το σπιτικά μαγειρεμένο φαγητό μας, τα ευέλικτα ωράρια και προγράμματά μας, δημιουργούν τις καλύτερες συνθήκες και προϋποθέσεις για τα πρώτα βήματα των παιδιών στο σχολικό περιβάλλον. Ελάτε λοιπόν να μας γνωρίσετε και να σας ξεναγήσουμε σε ένα σύγχρονο, πρότυπο Παιδικό Σταθμό και να είστε σίγουροι ότι στην αγκαλιά μας θα είναι χαρούμενο και

60 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ευτυχισμένο και το δικό σας παιδί. Φώτο: Σολανάκης Νίκος

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 61

Φώτο: Σολανάκης Νίκος

Σχολική Ετοιμότητα Πώς επιτυγχάνεται; Αναγνωστοπούλου Ευαγγελία, Εργοθεραπεύτρια εξειδικευμένη στη μέθοδο της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης

υχνά γίνεται λόγος για την ωρίμανση των παιδιών και πώς αυτή συνδέεται με την σχολική τους ετοιμότητα. Κατά τη διάρκεια της προσχολικής ηλικίας δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε δεξιότητες που αποτελούν προϋπόθεση της ομαλής σχολικής εξέλιξης του παιδιού, εστιάζοντας κυρίως σε δραστηριότητες λεπτής κινητικότητας και γραφοκινητικής ικανότητας. Οι δεξιότητες γραφής είναι βασικές για την ένταξη του παιδιού στο σχολείο, καθώς καθορίζουν την επίδοσή του σε αυτό. Παράλληλα, είναι σημαντικές για την έκφραση, την επικοινωνία αλλά και την καταγραφή ιδεών. Είναι γεγονός άλλωστε ότι κατά τη διάρκεια μιας τυπικής ημέρας στο σχολείο, το 50% του χρόνου σχετίζεται με το γράψιμο, αλλά και τη χρήση χαρτιού, μολυβιού, γόμας και χάρακα.

δάκτυλο με ορατό κενό ανάμεσα στον κύβο και την παλάμη, το οποίο αποτελεί την πρώτη ένδειξη δημιουργίας κενού χώρου στην παλάμη (το λεγόμενο web space) που είναι απαραίτητο για τη μετέπειτα εξέλιξη των λειτουργιών της παλάμης, άρα και της σύλληψης του μολυβιού. Στην ίδια ηλικία άλλωστε ξεκινάει και η αντίθεση δείκτη - αντίχειρα.

Είναι όμως οι δεξιότητες λεπτής κινητικότητας και η γραφοκινητική ικανότητα οι μοναδικοί τομείς που επηρεάζουν τη σχολική επίδοση; Επιπρόσθετα, είναι η προσχολική ηλικία ο κατάλληλος και μοναδικός χρόνος κατά τον οποίο «χτίζονται» οι παραπάνω δεξιότητες; Παρακολουθώντας την αναπτυξιακή πορεία του παιδιού και εστιάζοντας σε βασικά αναπτυξιακά στάδια, ανακαλύπτουμε ότι οι βάσεις για μία ομαλή εξέλιξη του παιδιού μπαίνουν ήδη από τη βρεφική ηλικία. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το γεγονός ότι από την ηλικία 0 έως 2 μηνών το βρέφος αποκτά τη δυνατότητα να παρακολουθεί, σε ύπτια θέση, κουδουνίστρα προς τη μέση γραμμή και από τις δύο πλευρές, δεξιότητα που είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς δείχνει ότι ο βρέφος μπορεί να διατηρήσει σταθερό το βλέμμα του σε αντικείμενο, χωρίς να το «χάνει» ακόμα και όταν αυτό μετακινείται από τη μία πλευρά έως την άλλη. Η δεξιότητα αυτή είναι αργότερα χρήσιμη κατά την ανάγνωση, όπου καλούμαστε να διατηρήσουμε το βλέμμα μας κατά μήκος μίας γραμμής από τη μία άκρη έως την άλλη.

62 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Στην ηλικία 6 έως 8 μηνών μπαίνουν οι βάσεις για την ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας και της επαρκούς χρήσης της παλάμης και των δακτύλων. Έτσι, το βρέφος πιάνει κύβο με τον αντίχειρα, το πρώτο και το δεύτερο

Παράλληλα, το μπουσούλημα, 9 έως 11 μηνών, αποτελεί βασικό παράγοντα ανάπτυξης του τόξου της παλάμης αλλά και της οπίσθιας πλευράς της, δυναμώνει την ωμική ζώνη και τις αρθρώσεις του αγκώνα και του καρπού, ενισχύει την έκταση του αυχένα, αλλά και τον αμφίπλευρο συντονισμό. Όλα τα παραπάνω αποτελούν προϋποθέσεις για την απόκτηση λειτουργικής στάσης σώματος αλλά και χρήσης του άκρου χεριού κατά τη γραφή και άλλες σχολικές δραστηριότητες.

Εξετάζοντας την προγραφική ετοιμότητα βλέπουμε ότι επηρεάζεται τόσο από την ωριμότητα και την ακεραιότητα της ανάπτυξης του Νευρικού Συστήματος, όσο και από τις εμπειρίες του παιδιού από το περιβάλλον του, καθώς και από το ενδιαφέρον του ίδιου του παιδιού. Η ανάπτυξη της προγραφής ακολουθεί τα παρακάτω βασικά στάδια: *10 – 12 μηνών: μουτζουρώνει *2 ετών: μιμείται οριζόντια, κάθετα και κυκλικά σημάδια *3 ετών: αντιγράφει κάθετη και οριζόντια γραμμή, κύκλο * 4 έως 5 ετών: αντιγράφει σταυρό, δεξιά διαγώνια γραμμή και τετράγωνο, σταδιακά αριστερή διαγώνια,

ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ. ΠΩΣ ΕΠΙΤΥΓΧΑΝΕΤΑΙ;

πλάγιο σταυρό, μερικά γράμματα και αριθμούς, αντιγράφει το όνομά του *5 – 6 χρονών: αντιγράφει τρίγωνο, γράφει το όνομά του, αναπαράγει τα περισσότερα κεφαλαία και πεζά γράμματα Πέρα από τις δεξιότητες γραφής όμως, προαπαιτούμενη για την ομαλή ένταξη του παιδιού στο σχολείο, είναι και η ανάπτυξη δεξιοτήτων σε αρκετούς ακόμη τομείς όπως η διατήρηση καθιστής θέσης, η σταθερότητα κορμού, ο έλεγχος κεφαλής, η διατήρηση προσοχής, η ακουστική μνήμη, η διατήρηση οπτικού πεδίου, οι δεξιότητες οπτικής αντίληψης, π.χ. οπτική μνήμη. Ακόμη, χρειάζεται επαρκής αισθητηριακή επεξεργασία, σταθερότητα ωμικής ζώνης και καρπού, ώριμοι χειρισμοί στην παλάμη, δυνατότητα σύλληψης και χειρισμού μικρών αντικειμένων, διαχωρισμός δακτύλων, αμφίπλευρος συντονισμός, οπτικοκινητικός συντονισμός, κινητικός έλεγχος και κινητική ακρίβεια, υπολογισμός της απαιτούμενης δύναμης.

Ανακεφαλαιώνοντας λοιπόν, η ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας και επιδέξιων χειρισμών σε λειτουργικές δραστηριότητες και η γραφοκινητική ετοιμότητα, προϋποθέτει την αισθητικοκινητική ωρίμανση και απόκτηση σταθερότητας κορμού, ωμικής ζώνης και χεριού, δύναμης και ελέγχου αυτής, δυνατότητα για σχεδιασμό της κίνησης και αποτελεσματικό συντονισμό των οπτικών και κινητικών αποκρίσεων. Όταν τα παιδιά καλούνται να αποδώσουν σε πολλές και διαφορετικές δραστηριότητες τόσο μέσα όσο και έξω από την τάξη, δίχως την απαιτούμενη ωρίμανση των παραπάνω δεξιοτήτων, προκύπτουν δυσκολίες που οδηγούν τελικά σε αγανάκτηση, απογοήτευση, αίσθημα αποτυχίας, και ανάλογες συμπεριφορές. Τέλος, πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η απόκτηση των δεξιοτήτων για την ομαλή σχολική ένταξη αποτελεί μία πυραμίδα ανάπτυξης, με βάση το σύνολο των σωματικών και λοιπών δεξιοτήτων του παιδιού και κορυφή τη γραφοκινητική ικανότητα, η οποία ξεκινάει να χτίζεται από πολύ νωρίς στη ζωή του παιδιού.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 63

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ Κων/νος Θεοδωρόπουλος

α Εκπαιδευτήριά μας έχουν μακρά διαδρομή και παράδοση στο εκπαιδευτικό γίγνεσθαι της Κρήτης. Ανάλογα με τις εκπαιδευτικές ανάγκες της εποχής έχουν αλλάξει μορφή, έχουν εξελιχθεί, ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των μαθητών και της κοινωνίας. Ορόσημα στην πορεία των Εκπαιδευτηρίων αποτελούν οι παρακάτω χρονιές:

1965 - Ίδρυση φροντιστηρίου ξένων γλωσσών από την Καλλιόπη Θεοδωροπούλου στα Χανιά. ρίων μας.

1974 - Ίδρυση επαγγελματικών σχολών ΖΗΤΑ από τον Κωνσταντίνο Θεοδωρόπουλο, στα Χανιά και στο Ηράκλειο, με σκοπό την επαγγελματική κατάρτιση υψηλού επιπέδου, σε πολλές ειδικότητες. Το γεγονός ότι μέσα στην πρώτη τριετία οι μαθητές αριθμούσαν 450 αποδεικνύει την αποτελεσματικότητα των σχολών.

1993 - Ίδρυση Σχολής Επαγγελματικής Κατάρτισης Μεταφορών (ΣΕΚΑΜ)

1994 - Ίδρυση ιδιωτικού Ινστιτούτου Επαγγελμα-

ΒΑΘΜΙΔΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ - Βρεφονηπιακός Σταθμός - Τα Εκπαιδευτήρια Θεοδωρόπουλου δίνουν μεγάλη βαρύτητα στην διαμόρφωση του ανθρώπινου χαρακτήρα από τη βρεφική ηλικία. - Το άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό του βρεφονηπιακού σταθμού στηρίζει την ομαλή προσαρμογή του παιδιού και τον πρώτο αποχωρισμό από την οικογένειά του. - Στόχος μας είναι η ασφαλής και ευχάριστη παραμονή του παιδιού σε ένα περιβάλλον γεμάτο ερεθίσματα που θα το βοηθήσει να ξεκινήσει το ταξίδι της ζωής του. - Το πρόγραμμα περιλαμβάνει δημιουργική απασχόληση και γνωστικά αντικείμενα που προσεγγίζονται βιωματικά ανάλογα με την ηλικία των παιδιών, καθώς επίσης πλήθος δραστηριοτήτων από εξειδικευμένο προσωπικό (αγγλικών, μουσικής, κολύμβησης, θεατρικής παιδείας) ώστε να συνδυάζεται η παραγωγή του προφορικού λόγου με την έμφυτη ανάγκη του παιδιού για κίνηση. - Ο βρεφονηπιακός σταθμός στεγάζεται σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους (χώρους διδασκαλίας, παιχνιδιού, ύπνου), με τη νεότερη πτέρυγα να έχει ανεγερθεί το καλοκαίρι του 2018. - Ο σταθμός μας παρέχει σίτιση κατάλληλη για την ηλικία και τις ανάγκες του παιδιού.

τικής Κατάρτισης (ΙΕΚ) προσφέροντας εξειδικευμένη - Νηπιαγωγείο Τα Εκπαιδευτήριά μας έχουν μακρά διαδρομή και παράδοση μεταδευτεροβάθμια κατάρτιση σε διάφορους επαγ- Από 4 ετών που ξεκινά η υποχρεωτική εκπαίδευση τα γελματικούς τομείς. στο εκπαιδευτικό γίγνεσθαι της στο Κρήτης. Ξεκινούν το 1974 την παιδιά φιλοξενούνται Προνήπιο και τον επόμενο Σχολές και ΙΕΚ αριθμούν τους 30 συνεργάτες (εκπαι- τους χρόνο περνώντας στο Νήπιο. προσπάθειά μέσα από διαδοχικά στάδια δευτικοί και διοικητικό προσωπικό) ενώ οι μαθητές - Βασικός μας στόχος είναι η δημιουργία κατάλληλων ανάπτυξης μέχρι σήμερα. προέρχονται απ’ όλη την Κρήτη. προϋποθέσεων, ώστε το παιδί να αποκτήσει όλα τα απαραίτητα εφόδια με βιωματικό τρόπο με βιωματικό 1999 - ∆ημιουργία του Γυμνασίου – Ενιαίου Λυκείου τρόπο είτε μέσω εκπαιδευτικών επισκέψεων είτε μέσα στο σχολείο Θεοδωροπούλου στο κέντρο των Χανίων. - Οι καταρτισμένοι νηπιαγωγοί δίνουν ιδιαίτερη βαρύστην ενίσχυση της αυτοπεποίθησής του και στην 2003 - Εγκαθιδρύονται τα νέα Εκπαιδευτήρια με τητα ενθάρρυνση να διαμορφώνει δική του άποψη και να την επωνυμία «Εκπαιδευτήρια Θεοδωροπούλου» σε παίρνει πρωτοβουλία. καινούργιες σύγχρονες, σύμφωνα με τα Ευρωπαϊκά - Τα γνωστικά αντικείμενα που επιλέγονται για τα προσχολικά πρότυπα εγκαταστάσεις, στις Κορακιές του γράμματα αυτά είναι στο πλαίσιο σπουδών που ξεκινούν ∆ήμου Ακρωτηρίου. από το Προνήπιο και ολοκληρώνονται στη ∆ευτεροΑρχίζει η λειτουργία τμημάτων προσχολικής εκπαίδευβάθμια εκπαίδευση. σης καθώς και ∆ημοτικό Σχολείο. Ενδεικτικά είναι: Γλώσσα, Μαθηματικά, Μελέτη Περιβάλλοντος. 64 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

email: kostas@zita.gr www.theodoropoulou.gr

ΚΟΡΑΚΙΕΣ | ΧΑΝΙΑ ΤΗΛ.: 28210 66998-9 FAX: 28210 66988

1965

email: info@zita.gr | www.theodoropoulou.gr | ΤΗΛ : 28210 66998-9 | ΚΟΡΑΚΙΕΣ, ΧΑΝΙΑ

info

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 65

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ

- ∆ημοτικό - Τα Εκπαιδευτήρια Θεοδωρόπουλου έχουν πρωταρχικό σκοπό αυτόν του «Σύγχρονου Βιωματικού Σχολείου», που είναι Σχολείο με σύγχρονες και καινοτόμες εκπαιδευτικές δράσεις, παρέχει ερεθίσματα στους μαθητές ώστε να εισέλθουν και να ταξιδέψουν στον κόσμο της γνώσης, της τέχνης, του πολιτισμού και του αθλητισμού. - Οι μαθητές πειραματίζονται, εξερευνούντ, μαθαίνουν, θέτουν γερά θεμέλια στο οικοδόμημα της γνώσης, συνδέουν το σχολείο με την κοινωνία, δημιουργούν το νέο όραμα, το δικό τους όραμα. - Οι δάσκαλοι, άριστοι επιστήμονες, με υψηλό αίσθημα ευθύνης και μεράκι, συνερευνητές και συμπαραστάτες διδάσκουν στους μαθητές μας την ευθύνη και την ανθρωπιά, ως ατομική αλλά και ως συλλογική δράση και στάση ζωής. - Το ∆ημοτικό Σχολείο, όπως και οι άλλες βαθμίδες, λειτουργεί στις υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις των ιδιόκτητων εκπαιδευτηρίων, παρέχοντας πλήρη ασφάλεια στους μαθητές και στο προσωπικό του.

-Γυμνάσιο - Το Γυμνάσιο και ιδιαίτερα η Α’ Γυμνασίου είναι η τάξη στην οποία τα παιδιά μεταβαίνουν από την Πρωτοβάθμια στη ∆ευτεροβάθμια εκπαίδευση. - Οι μαθητές μας πειραματίζονται, εξερευνούν χρησιμοποιώντας τις νέες τεχνολογίες, μαθαίνουν, θέτουν γερά θεμέλια στο οικοδόμημα της γνώσης, δημιουργούν στέρεες βάσεις στις οποίες θα στηρίξουν τη μελλοντική εκπαίδευσή τους, συνδέουν το σχολείο με την κοινωνία, δημιουργούν το νέο όραμα, το δικό τους όραμα. - Οι εκπαιδευτικοί μας με την ομαδοσυνεργατική διαδικασία μάθησης, τη δύναμη του παραδείγματος και, πάντα με κέντρο το μαθητή, συμβάλλουν στην ανάπτυξη των απαιτούμενων κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών, ως ενεργών μελών ομάδας, όπως ο σεβασμός, η συνεργασία, η ενεργητική ακρόαση, ο έλεγχος συναισθημάτων, η ευελιξία, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, η ανάληψη πρωτοβουλιών. - Οι ξένες γλώσσες, (Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά) διδάσκονται με φροντιστηριακό τρόπο, ώστε τα παιδιά, ολοκληρώνοντας το Γυμνάσιο ή το αργότερο στην Α’ 66 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Λυκείου να έχουν αποκτήσει τα απαραίτητα επίσημα πιστοποιητικά γλωσσομάθειας.

- Λύκειο - Το Λύκειο είναι η βαθμίδα που οδηγεί τους μαθητές στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ένα από τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά των Εκπαιδευτηρίων Θεοδωρόπουλου είναι η ιδιαίτερη έμφαση που δίνεται στη μεθοδική και συστηματική διδασκαλία των μαθημάτων, ακολουθώντας το πρόγραμμα του ΥΠΕΘ. - Το πρόγραμμα σπουδών και των τριών τάξεων στοχεύει στην όσο το δυνατό καλύτερη προετοιμασία των μαθητών μας για την επιτυχία στην τριτοβάθμια εκπάιδευση, χωρίς να χρειάζονται επιπλέον ενίσχυση ή βοήθεια έξω από το σχολείο. - Το πρωινό πρόγραμμα εμπλουτίζεται και καλύπτει τους μαθητές, ώστε το απόγευμά τους να το αφιερώνουν μόνο στη μελέτη, χωρίς την ανάγκη φροντιστηρίων. - Από τη Β’ Λυκείου, ο ρυθμός εντατικοποιείται και οι μαθητές εξοικειώνονται με το σύστημα των Πανελλαδικών εξετάσεων, αφού κατά τη διάρκεια του έτους πραγματοποιούνται επαναληπτικά διαγωνίσματα καθ’ όλα προσαρμοσμένα στον τρόπο εξέτασης των Πανελλαδικών εξετάσεων. - Μέσα στα ολιγομελή τμήματα οι μαθητές με την καθοδήγηση έμπειρων εκπαιδευτικών και τη χρήση σύγχρονων εκπαιδευτικών μεθόδων και εποπτικών μέσων κατακτούν τη γνώση, γίνονται ολοκληρωμένες προσωπικότητες και είναι έτοιμοι να κατακτήσουν τη ζωή.

- International Language School - Στο πλαίσιο των Εκπαιδευτηρίων λειτουργεί τμήμα για τους διεθνείς μαθητές, το International Language School. Με την αλληλεπίδραση των Ελλήνων και των ξένων μαθητών, ενισχύεται η ιδέα της πολυπολιτισμικότητας και η έκθεση σε διεθνείς επιρροές. - Τα Ελληνικά διδάσκονται ως δεύτερη ξένη γλώσσα και τα Ισπανικά ως τρίτη για όσους το επιθυμούν.

-Iδιωτικό Iνστιτούτο Eπαγγελματικής Kατάρτισης ΖΗΤΑ - Απόφοιτοι λυκείου έχουν τη δυνατότητα σπουδών σε διάφορους δημοφιλείς τομείς όπως:

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ

-Βοηθός Βρεφονηπιοκόμου: Ο κάτοχος διπλώματος ΙΕΚ στην ειδικότητα «Προσχολικής Αγωγής ∆ραστηριοτήτων, ∆ημιουργίας και Έκφρασης» έχει πιστοποιήσει τις γνώσεις, δεξιότητες και επαγγελματικές στάσεις που τον καθιστούν ικανό να εργαστεί σε κέντρα προσχολικής αγωγής (βρεφονηπιακούς σταθμούς). -Τεχνικός Αισθητικής Τέχνης και Μακιγιάζ: Η Αισθητική είναι ένα παραϊατρικό επάγγελμα που απαιτεί δουλειά αξιόλογη και υπεύθυνη. Η ειδικότητα έχει ως κύριο στόχο την αισθητική βελτίωση τόσο του προσώπου όσο και του σώματος. -Στέλεχος Εμπορίας, ∆ιαφήμισης και Προώθησης Προϊόντων (Marketing): Ο ειδικός Marketing απόφοιτος ΙΕΚ με τις εξειδικευμένες γνώσεις και δεξιότητες που έχει αποκτήσει κατά την εκπαίδευσή του, εφαρμόζει την επιστήμη και τις τεχνικές του Marketing για να υλοποιήσει αποτελεσματικά, τα προγράμματα και τις αποφάσεις των ανωτέρω στελεχών που αναφέρονται στο σχεδιασμό και ανάπτυξη προϊόντων, στην προώθηση και προβολή τους καθώς και στην επιλογή και ανάπτυξη των δικτύων διανομής και διάθεσης των προϊόντων. Απασχολείται σε Τμήματα ή ∆ιευθύνσεις της εμπορικής λειτουργίας, των επιχειρήσεων του δημοσίου ή ιδιωτικού τομέα.

- Σχολές ΖΗΤΑ - Οι Σχολές ΖΗΤΑ ειδικεύονται στην ειδικότητα του Μηχανοσυν- θέτη Αεροσκαφών και δίνουν την δυνατότητα στους μαθητές να αποκτήσουν τεχνικές γνώσεις γύρω από το αεροσκάφος. - Η εφαρμογή αυτών των γνώσεων στις Σχολές ΖΗΤΑ, τόσο σε πρακτικό όσο και σε θεωρητικό επίπεδο πραγματοποιείται στο εργαστήριο αεροσκαφών και αεροκινητήρων μας, στα συνεργεία της 115ης ΠΜ στην αεροπορική βάση στη Σούδα Χανίων και στο πολιτικό αεροδρόμιο Ηρακλείου με την πραγματοποίηση εκπαι- δευτικών πτήσεων με ιδιωτικό αεροσκάφος. - Οι εκπαιδευτές που διδάσκουν στα εκπαιδευτήριά μας είναι εν ενεργεία αξιωματικοί μηχανικοί αεροσκαφών της Πολεμικής Αεροπορίας. Έτσι, προσομοιώνεται το επαγγελματικό περιβάλλον μέσω της γνώσης και της εμπειρίας του διδακτικού προσωπικού. - Στρατηγική της πολυετούς εμπειρίας της σχολής μας στην ειδικότητα του μηχανικού αεροσκαφών είναι η αποφοίτηση μαθητών με τεχνική άποψη, καθιστώντας τους έτοιμους να απορροφηθούν από την αγορά εργα-

σίας, που είναι κυρίως η Πολεμική Αεροπορία μέσω του διαγωνισμού ΕΠΟΠ. - Ήδη 80 απόφοιτοί μας είναι στελέχη στην 115 Πτέρυγα Μάχης της Πολεμικής μας Αεροπορίας που εδρεύει στη Σούδα Χανίων. - Ταυτόχρονα διδάσκεται και παρέχεται η δυνατότητα απόκτησης Ευρωπαϊκού Πτυχίου EASA EASA Part-66, σε συνεργασία με το εκπαιδευτικό κέντρο ΙΚΑΡΟΣ.

ΒΡΑΒΕΙΑ – ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ – ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ 2018 - Education Leaders Award – Βραβείο στην κατηγορία «Ψηφιακή Εκπαίδευση» Υψηλό ποσοστό επιτυχιών ετησίως στις Πανελλήνιες εξετάσεις Υψηλό ποσοστό επιτυχιών ετησίως στα πτυχία ξένων γλωσσών (αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά) 2017-18 - ∆ιάκριση μαθητών Β’ Γυμνασίου στον Πανελλήνιο διαγωνισμό «Θαλής» της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας

2017- Έπαινος στις Σχολές ΖΗΤΑ για τη συμμετοχή τους στην Προστασία Παιδιών & Νέων Χανιών 2017 - Χορηγός στην Παροχή Συσσιτίου και στο Κοινωνικό Παντοπωλείου του ∆ήμου Χανιών 2016-17 - Έπαινος στους μαθητές Γ’ Γυμνασίου για τη συμμετοχή τους στο Ecomobility – Οικολογική Μετακίνηση

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 67

Η Ψυχοπαιδαγωγική Παρέμβαση Friends’ Play* για την βελτίωση των Κοινωνικών Δεξιοτήτων Ηρακλεία Κουτουλάκη Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος Σύμβουλος Εκπαιδευτηρίων Θεοδωρόπουλου Υψηλαντών 25, Χανιά Τηλ. 2821070084-6947665079 Email: ira.koutoulaki@gmail.com Web site: irakleia-koutoulaki.gr Αφροδίτη Μπουζάκη Ψυχολόγος Παιδιών & Εφήβων Msc Σχολικής Ψυχολογίας Ανδρέα Παπανδρέου 85, Χανιά Κιν.: 6971 95 85 81 Email: afroditimpouzaki@yahoo.gr

ία σημαντική διάσταση για την προαγωγή της ψυχικής υγείας αποτελεί η Κοινωνική και Συναισθηματική Αγωγή, η οποία επιδρά θετικά στην ανάπτυξη της προσαρμοστικής ικανότητας των παιδιών. Ορίζεται ως η διαδικασία μέσα από την οποία τα παιδιά αναπτύσσουν δεξιότητες, συμπεριφορές, στάσεις και αξίες που είναι απαραίτητες για την απόκτηση της κοινωνικής και συναισθηματικής τους επάρκειας. Η κοινωνική και συναισθηματική επάρκεια αποτελεί την ικανότητα του ατόμου να κατανοεί, να διαχειρίζεται και να εκφράζει τις κοινωνικές και συναισθηματικές του ανάγκες και να αναγνωρίζει τις αντίστοιχες ανάγκες των άλλων, ώστε να μπορεί να δημιουργεί σχέσεις, να επιλύει προβλήματα της καθημερινότητας και να προσαρμόζεται στις σύνθετες απαιτήσεις της ανάπτυξης.

68 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η Ψυχοπαιδαγωγική Παρέμβαση Friends’ Play αποτελεί ένα πρόγραμμα κοινωνικών δεξιοτήτων το οποίο μέσα από ομαδικές δραστηριότητες προάγει την ανάπτυξη των φιλικών σχέσεων, των στρατηγικών εκείνων που ενθαρρύνουν τα παιδιά να αναπτύξουν την επικοινωνία, τις δεξιότητες συζήτησης, τη συνερ-

γασία για την ολοκλήρωση μίας δραστηριότητας, τη διαχείριση των συναισθημάτων τους, την κατανόηση των κοινωνικών καταστάσεων και την εποικοδομητική επίλυση των συγκρούσεών τους. Οι δραστηριότητες προσαρμόζονται στα ενδιαφέροντα των παιδιών και είναι εμπνευσμένες από τον κόσμο του παιχνιδιού και της τέχνης, όπως είναι τα παιχνίδια ρόλων, οι ψυχοκινητικές ασκήσεις, τα παραδοσιακά παιχνίδια, η ομαδική ζωγραφική, τα παιχνίδια καλλιτεχνικής έκφρασης, τα παιχνίδια συνεργασίας και εμπιστοσύνης που επιτρέπουν στα παιδιά να επικοινωνούν αποτελεσματικά σε ένα ομαδικό πλαίσιο. Μέσα από τα ερεθίσματα που λαμβάνουν τα παιδιά μπορούν να δημιουργήσουν πιο σταθερές διαπροσωπικές σχέσεις, να καλλιεργήσουν την ενσυναίσθησή τους και να αποκτήσουν ικανότητες επίλυσης των προβλημάτων τους. Τα παιδιά ενθαρρύνονται να επικοινωνούν σωστά με τους συνομηλίκους τους, να συνεργάζονται σε ομάδα, να λαμβάνουν πρωτοβουλίες, να μοιράζονται τις ανησυχίες τους και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Το Friends’ Play απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής, σχολικής και εφηβικής ηλικίας με δυσκολίες κοινωνικοποίησης, σύνδρομο Asperger, χαμηλή αυτο-εκτίμηση, μαθησιακές δυσκολίες, προβλήματα συμπεριφοράς, αλλά και σε παιδιά που θέλουν να αναπτύξουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες, να τονώσουν την αυτοπεποίθησή τους, να αποκτήσουν εμπιστοσύνη στις ικανότητες τους ή να βελτιώσουν την εικόνα του εαυτού τους. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος Friends’ Play καλλιεργούνται ικανότητες που είναι απαραίτητες για

Η ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ FRIENDS’ PLAY ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ

την ομαλή ένταξη κάθε ατόμου στην ευρύτερη κοινωνία, όπως είναι η Αυτογνωσία, η Συναισθηματική Επίγνωση και Κοινωνικές Δεξιότητες. Η Αυτογνωσία αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να έχει σαφή αντίληψη των δυνατοτήτων και των αδυναμιών του, να βάζει στόχους και να προσπαθεί να τους πετύχει, καθώς και να ενεργεί σύμφωνα με τις ηθικές του αξίες. Η Συναισθηματική Επίγνωση αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του, καθώς και τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στα συναισθήματά του, τις σκέψεις και τις πράξεις του. Οι Κοινωνικές Δεξιότητες αφορούν την επίγνωση και την κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων, καθώς και τον τρόπο που θα βοηθήσει το παιδί να λειτουργήσει σωστά σε μία ομάδα, να διατηρεί σωστές σχέσεις με τους συνανθρώπους του και να χειρίζεται αποτελεσματικά τα προβλήματά του και τις συγκρούσεις, βρίσκοντας

εναλλακτικές προτάσεις και συμβιβαστικές λύσεις. Οι συναντήσεις της Ψυχοπαιδαγωγικής παρέμβασης Friends’ Play είναι σημαντικό να πραγματοποιούνται σε εβδομαδιαία βάση και διαρκούν από ένα έως τρία χρόνια. Τα παιδιά μέσα από την ομαδική και βιωματική διαδικασία και την διαφορετική θεματική κάθε μήνα (σχολείο, ο εαυτός μου, φιλία, συναισθήματα κ.α.) αποκτούν αυτοπεποίθηση για το πώς να λειτουργούν σε σχέση με τους συνομηλίκους τους, ενώ μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τις προστριβές, τα πειράγματα και τις δυσκολίες στην αλληλεπίδραση μαζί τους. Μέσα από στρατηγικές, παιχνίδια και δραστηριότητες, αποκτούν εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους και βελτιώνουν την εικόνα του εαυτού τους.

* Το πρόγραμμα Friends' Play δημιουργήθηκε από τη Νατάσσα Γιάννακα, Δρ. Κλινικής Ψυχολογίας και Ψυχοπαθολογίας του παιδιού.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 69

Διαστάσεις της Αυτοαντίληψης Αυτοεκτίμηση

Ηρακλεία Κουτουλάκη Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος Σύμβουλος Εκπαιδευτηρίων Θεοδωρόπουλου Υψηλαντών 25, Χανιά Τηλ. 2821070084-6947665079 Email: ira.koutoulaki@gmail.com Web site: irakleia-koutoulaki.gr

70 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ι έννοιες της αυτοαντίληψης και της αυτοεκτίμησης αποτέλεσαν αντικείμενο μελέτης πολλών θεωρητικών. Ο μεγάλος αριθμός ορισμών που έχουν προταθεί για τις συγκεκριμένες έννοιες καταδεικνύει τόσο την πολυπλοκότητά τους, όσο και την ιδιαίτερη σημασία τους. Η αυτοαντίληψη αποτελεί το σύνολο των πεποιθήσεων και στάσεων του ατόμου για τον εαυτό του, οι οποίες αφορούν σε όλες τις πλευρές της προσωπικότητάς του. Πρόκειται για μία δήλωση ή περιγραφή του ατόμου, ανεξαρτήτως από το κατά πόσο η γνώση αυτή είναι σωστή ή λανθασμένη, βασισμένη σε αντικειμενικά στοιχεία ή σε υποκειμενική άποψη. Περιλαμβάνει τα σωματικά χαρακτηριστικά μας, τις ικανότητές μας, τον τρόπο σκέψης μας και τις πεποιθήσεις μας. Η αυτοεκτίμηση, από την άλλη, αναφέρεται στη σφαιρική άποψη που διαμορφώνουμε για την αξία μας, πέρα από τις αυτοπεριγραφές μας στους διάφορους τομείς της ζωής μας. Η αυτοεκτίμηση επηρεάζεται σημαντικά από τις προσωπικές μας φιλοδοξίες και τις υποκειμενικές μας αξιολογήσεις με βάση τις οποίες αποφασίζουμε τι είναι επιτυχία και τι είναι αποτυχία. Επομένως, η αυτοαντίληψη σχετίζεται με την ψυχολογική ταυτότητα του ατόμου, ενώ η αυτοεκτίμηση αναφέρεται στην αξιολογική σημασία της ψυχολογικής ταυτότητας του ατόμου. Η αυτοαντίληψη διαμορφώνεται βαθμιαία στη διάρκεια της εξελικτικής πορείας του ατόμου και διαφοροποιείται προοδευτικά τουλάχιστον μέχρι την αρχή της εφηβείας (LaFontana & Cillessen, 2010˙ Robins & Trzesniewski, 2005).

Ειδικότερα, τα βρέφη 8-12 μηνών δεν μπορούν να διαχωρίσουν τον εαυτό τους από τους άλλους και ιδιαίτερα από τη μητέρα. Κατά τον δέκατο όγδοο μήνα αρχίζουν να αναγνωρίζουν βασικά χαρακτηριστικά τους, καθώς και τον εαυτό τους στον καθρέπτη (Fasig, 2000). Τα παιδιά 3-5 ετών αντιλαμβάνονται περισσότερο τον σωματικό εαυτό και τον περιγράφουν αναφέροντας τα φυσικά και εμφανή γνωρίσματά τους, καθώς και κάποιες δραστηριότητές τους, π.χ. «πηγαίνω στο σχολείο». Στην ηλικία των 5-7 ετών χρησιμοποιούν αυτοπεριγραφές με βάση την φυσική και γνωστική ικανότητά τους, την κοινωνική αποδοχή και τον τρόπο συμπεριφοράς τους. Από την ηλικία των 8 ετών αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τα ψυχολογικά τους χαρακτηριστικά και αναγνωρίζουν τα συναισθήματα και τις επιθυμίες τους, διαφοροποιώντας τα από τους άλλους. Σημαντικές είναι και οι συγκρίσεις των παιδιών με συνομηλίκους σε αυτήν την ηλικία, βάσει

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 71

ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΑΝΤΙΛΗΨΗΣ - ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ

περισσότερο αντικειμενικών κριτηρίων και σύμφωνα με τις αξιολογήσεις των δασκάλων τους. Στην εφηβική ηλικία αναπτύσσεται μία περισσότερο αληθινή αίσθηση του εαυτού. Οι έφηβοι σκέφτονται πιο αφηρημένα και περιγράφουν τον εαυτό τους αναφερόμενοι σε σκέψεις, συναισθήματα και επιθυμίες. Η αυτοαντίληψη βασίζεται, πλέον, σε ένα οργανωμένο σύστημα πεποιθήσεων και αξιών, βάσει προσωπικών επιλογών. Η αυτοαντίληψη «μαθαίνεται» και διαμορφώνεται σταδιακά καθώς το άτομο μεγαλώνει, μέσα από τις εμπειρίες του και μέσα από την αλληλεπίδρασή του με τους σημαντικούς άλλους. Επιπλέον, «οργανώνεται» καθώς τείνει να αντιστέκεται στις αλλαγές, με τις βασικές αντιλήψεις του ατόμου για τον εαυτό του να παραμένουν σταθερές. Μία αποτυχία μειώνει τις εκτιμήσεις για τον εαυτό σε άλλα σχετικά πεδία, ενώ μία επιτυχία τις αυξάνει. Τέλος, η αυτοαντίληψη «είναι δυναμική», καθώς αποτελεί ένα μόνιμα ενεργό σύστημα που καθοδηγεί τη συμπεριφορά του ατόμου.

Η αυτοαντίληψη του κάθε ατόμου διαμορφώνεται σε συνάρτηση με κάποιους παράγοντες που την προσδιορίζουν. Από τους πλέον σημαντικούς είναι η οικογένεια. Σύγχρονες έρευνες αναφέρουν ότι η αντίληψη που έχουν οι γονείς για τα παιδιά τους, ιδιαίτερα η μητέρα, επηρεάζει την αυτοαντίληψη των παιδιών. Η αυτοαντίληψη επηρεάζεται περισσότερο αν και οι δύο γονείς έχουν την ίδια εικόνα για το παιδί τους. Η υποστήριξη των γονέων όταν εκφράζεται ως αποδοχή και έγκριση συνδέεται με υψηλή αυτοεκτίμηση και την αίσθηση του παιδιού ότι είναι αρεστό και αξιαγάπητο. Η υποστήριξη της μητέρας έχει μεγαλύτερη επίδραση στα αγόρια στην εφηβεία, ενώ η πατρική υποστήριξη συνδέεται με την αυτοεκτίμηση των κοριτσιών της ίδιας ηλικίας. Οι υπερβολικά επιεικείς γονείς που επαινούν και επιβραβεύουν τα παιδιά τους ανεξάρτητα από τις επιδόσεις του, οδηγούν σε μία λανθασμένη αίσθηση αυτοεκτίμησης το παιδί που δεν το βοηθάει στη διαμόρφωση μίας αντικειμενικής αυτοεικόνας (Bender et al., 2007). Τα άτομα που εκδηλώνουν εγωκεντρικές και ναρκισσιστικές 72 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

συμπεριφορές μάλλον διαθέτουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και καταβάλλουν προσπάθειες να αντισταθμίσουν το

κενό που έχει δημιουργηθεί για να αισθανθούν καλύτερα με τον εαυτό τους. Ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την αυτοαντίληψη είναι το σχολείο. Η ανάπτυξη και η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης αποτελεί έναν από τους κύριους εκπαιδευτικούς στόχους, καθώς διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο για την πορεία και την εξέλιξη του μαθητή τόσο στο σχολικό περιβάλλον, όσο και σε άλλους σημαντικούς τομείς της ζωής του, όπως είναι ο επαγγελματικός και ο κοινωνικός. Ο άνθρωπος που νιώθει ικανός, έχει αυτοπεποίθηση και θετική εικόνα για τον εαυτό του μπορεί να ανταπεξέλθει με μεγαλύτερη επιτυχία στις εκάστοτε κοινωνικές απαιτήσεις. Η ακαδημαϊκή αυτοαντίληψη διαμορφώνεται εν μέρει από την επίδοση του ίδιου του παιδιού και εν μέρει από τη σύγκριση με τους συμμαθητές του. Όσο πιο υψηλή είναι η επίδοση ενός μαθητή, τόσο πιο θετική είναι η εκτίμηση των ικανοτήτων του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη βελτίωση των διαπροσωπικών του σχέσεων με τους γονείς και τους συνομηλίκους του, καθώς και την αύξηση του ενδιαφέροντός του για τα μαθήματα.

Η αυτοαντίληψη επηρεάζεται επίσης από το πολιτισμικό πλαίσιο του ατόμου, το οποίο καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνει το άτομο την αυτοεικόνα του, καθώς προσδιορίζει αξίες σημαντικές για την πολιτισμική ομάδα στην οποία ανήκει, άρα και για το ίδιο. Η αυτοαντίληψη μπορεί να επηρεαστεί, επίσης, από την προσωπική ιστορία του ατόμου και ιδιαίτερα από σημαντικά γεγονότα που προκαλούν έντονη συναισθηματική φόρτιση. Η αυτοεικόνα του εξαρτάται σημαντικά από τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύει το άτομο ένα αρνητικό γεγονός, τις σχέσεις με τους γονείς του, την ηλικία που βίωσε το γεγονός, τον χρόνο που έχει παρέλθει κ.α.

ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΑΝΤΙΛΗΨΗΣ - ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ

Σημαντική είναι και η επίδραση του φύλου στη διαμόρφωση της αυτοαντίληψης, καθώς συνδέεται με τον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο κοινωνικοποιούνται τα δύο φύλα. Τα κορίτσια φαίνεται να ανησυχούν περισσότερο για την εξωτερική τους εμφάνιση και την κοινωνική τους επιτυχία, ενώ η αίσθηση της αυταξίας στα αγόρια σχετίζεται με την αυτονομία και τα προσωπικά τους επιτεύγματα (Unger, 2001˙ Ricciardelli & McCabe, 2003). Τέλος, η φυσική εμφάνιση του ατόμου και ειδικότερα ο τρόπος που αντιλαμβάνεται ένας άνθρωπος την εξωτερική του εμφάνιση συνδέεται σε πολύ μεγάλο βαθμό με τη γενικότερη εικόνα που έχει για τον εαυτό του, καθώς και με την αυτοεκτίμησή του από την πρώιμη παιδική ηλικία έως την ενήλικη ζωή. Το επίπεδο της αυτοεκτίμησης επιδρά σε πολλούς τομείς της ανάπτυξης των παιδιών και συγκεκριμένα στη νόηση, την κοινωνική επάρκεια και τη συναισθηματική τους ανάπτυξη. Οι ακαδημαϊκές επιδόσεις των παιδιών βελτιώνονται, καθώς τα παιδιά που αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους επιμένουν περισσότερο στις εργασίες τους. Επιπλέον, τα παιδιά που έχουν θετική αυτοεκτίμηση νιώθουν σίγουρα για τον εαυτό τους, ικανά για κοινωνικές επαφές και σύναψη διαπροσωπικών σχέσεων, με αποτέλεσμα να λαμβάνουν πολλές πρωτοβουλίες αλληλεπίδρασης. Ταυτόχρονα αποφεύγουν συμπεριφορές που εκφράζουν άρνηση συμμόρφωσης σε κανόνες, διεκδίκηση προσοχής, αποφυγή δημιουργίας φιλικών σχέσεων ή άρνηση ένταξης σε ομάδες. Η θετική αυτοεκτίμηση σχετίζεται με συναισθηματική ισορροπία και αίσθηση ευημερίας. Τα παιδιά με υψηλή αυτοεκτίμηση μπορούν να αντιμετωπίσουν τις αντιξοότητες, να διαχειριστούν το στρες και να προσαρμοστούν σε νέες καταστάσεις. Αντίθετα, η χαμηλή αυτοεκτίμηση έχει συσχετιστεί με το άγχος και την κατάθλιψη. Η έλλειψη αυτοπεποίθησης, η απαξίωση του εαυτού και η απελπισία μπορούν να οδηγήσουν σε ψυχικές διαταραχές (Landy, 2009). Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι όσο περισσότερο διαφέρει η αντίληψη που έχουμε για τον εαυτό μας από τον ιδανικό εαυτό (το άτομο δηλαδή που θα θέλαμε να είμαστε) τόσο πιο χαμηλή είναι η αυτοεκτίμησή μας. Για τον λόγο αυτόν θα πρέπει να θέτουμε ρεαλιστικούς στόχους.

του πεποιθήσεις αναφορικά με την εικόνα του εαυτού του. • Μπορούν να του δείχνουν ειλικρινές ενδιαφέρον και σεβασμό, καθώς πρόκειται για μία μοναδική προσωπικότητα. • Είναι σημαντικό να διαθέτουν πλήρη επίγνωση του τρόπου με τον οποίο οι πράξεις και τα λόγια τους επηρεάζουν την αυτοαντίληψη του παιδιού και συνεπώς τα επίπεδα αυτοεκτίμησής του. • Μπορούν να το βοηθήσουν να αναπτύξει αυτοεπίγνωση και να συνειδητοποιήσει πώς η συμπεριφορά του επηρεάζει τους άλλους ανθρώπους. • Μπορούν να το βοηθήσουν να αναπτύξει την ικανότητα να προβαίνει σε ρεαλιστικές αυτοαξιολογήσεις. • Μπορούν να το βοηθήσουν να κατανοήσει το γεγονός ότι η αυτοεκτίμηση μπορεί να αλλάξει εξαιτίας πολλών και διαφορετικών παραγόντων και πως αυτό είναι φυσιολογικό. Σε καμία περίπτωση αυτές οι μεταβολές δεν πρέπει να έχουν αρνητικές συνέπειες στη γενικότερη αίσθηση που έχει το παιδί για τον εαυτό του και την αυτοαξία του. Τα παιδιά είναι περισσότερο πιθανό να διαθέτουν υγιή αυτοεκτίμηση όταν οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή τους τα αποδέχονται, δεν τους ασκούν κριτική και επικοινωνούν μαζί τους με σαφήνεια. Είναι σημαντικό να αισθάνονται ότι αναγνωρίζεται η αξία τους, ότι τα σέβονται ως μοναδικές προσωπικότητες για να σέβονται και τα ίδια τον εαυτό τους και να εκτιμούν τα επιτεύγματά τους.

Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να λάβουν ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση και διατήρηση της αυτοπεποίθησης του παιδιού σε υγιή επίπεδα: • Μπορούν να δείξουν ενδιαφέρον για τις προσωπικές

Βιβλιογραφικές Αναφορές -Bender, H., Allen, J., McElhaney, K., Antonishak, J., Moore, C., Kelly, H. et al. (2007). Use of harsh physical discipline and developmental outcomes in adolescence. Development and Psychopathology, 19, 227-242. -Fasig, L. G. (2000). Toddlers’ understanding of ownership: Implications for self-concept development. Social Development, 9(3), 370-382. -LaFontana, K. M., Cillessen, A. H. N. (2010). Developmental changes in the priority of perceived status in childhood and adolescence. Social Development, 19(1), 130-147. -Landy, S. (2009). Pathways to Competence: Encouraging Healthy Social and Emotional Development in Young Children. Baltimore: Paul H. Brookes Publishing. -Ricciardelly, L. A., & McCabe, M. P. (2003). Socio-cultural and individual influences on muscle gain and weight loss strategies among adolescent boys and girls. Psychology in the Schools, 40, 209-224. -Robins, R. W., Trzesniewski, K. H. (2005). Self-esteem development across the lifespan. Current Directions in Psychological Science, 14, 158-162. -Unger, R. K. (Ed.). (2001). Handbook of the psychology of women and gender. New York, NY: John Wiley & Sons.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 73

74 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 75

ΑΓΓΛΙΚΑ... ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ!

Τσιριωτάκη Ανδριανή Νταϊάνα Υπεύθυνη του Little Einstein Προσχολικό Κέντρο Βιωματικής Εκμάθησης Αγγλικών

α μπερδέψω το παιδί μου αν το στείλω σε μια αγγλική προσχολική δραστηριότητα;

Αυτή είναι μία ερώτηση που δέχομαι ξανά και ξανά από διάφορους γονείς. Είμαι πάντα διστακτική στο να απαντήσω, γιατί ζούμε σε μία κοινωνία που επηρεάζεται εύκολα από διάφορα που λένε οι άνθρωποι γύρω τους, και ως μέλος και εγώ αυτής της κοινότητας δεν θα ήθελα να προσβάλω κανέναν. Η αλήθεια είναι ωστόσο, ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει σε καμία περίπτωση. Μελέτες του Harvard επιβεβαιώνουν ότι η δημιουργικότητα , η κριτική σκέψη και η ευελιξία του νου βελτιώνεται σημαντικά, αν τα παιδιά μαθαίνουν μια δεύτερη γλώσσα στη μικρή προσχολική ηλικία. Τότε είναι που καθορίζονται μεταξύ άλλων τα θεμέλια για τη στάση σκέψης και μάθησης ( Laura Clark, motherly online article). Έτσι όσο νωρίτερα τόσο καλύτερα! Δε θα μπερδευτούν και δίνοντας τους αυτήν την ευκαιρία θα μάθουν διαφορετικές προφορές, θα αποκτήσουν μεγαλύτερο λεξιλόγιο και θα μάθουν να συνδέουν ορισμένες λέξεις με διαφορετικές γλώσσες.

Το παιδί μου θα μιλήσει άπταιστα αγγλικά; Αυτό είναι ένα άλλο ερώτημα που δέχομαι συχνά. Είναι μια ερώτηση παγίδα! (η Νταιάνα χαμογελά ) Έχουμε αρκετά διαφορετικά προγράμματα εδώ. Έχουμε

76 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

εξειδικευμένα τμήματα για παιδιά από την ηλικία 3 έως 7. Για παράδειγμα χρησιμοποιούμε μουσική και παιχνίδι στα μικρότερα παιδιά, ενώ για τα μεγαλύτερα χρησιμοποιούμε ένα πιο δομημένο πρόγραμμα. (όχι όμως ότι δε βγάζουμε ένα scrabble που και που). Όσο πιο μικρά τόσο πιο καλά, γιατί το μυαλό των παιδιών είναι ακόμα ξέγνοιαστο, χωρίς ευθύνες , καθιστώντας ευκολότερη τη βασική κατανόηση της Αγγλικής γλώσσας. Τα παιδιά που συμμετέχουν σε υψηλής ποιότητας προσχολικά προγράμματα αναπτύσσονται καλύτερα γλωσσικά και μαθηματικά, σύμφωνα με μελέτες του Harvard. Αναπτύσσουν δεξιότητες γραμματισμού και ισχυρότερες κοινωνικές και συναισθηματικές συνδέσεις από όσα παιδιά δεν έχουν παρακολουθήσει. Είναι πολλά διαφορετικά πράγματα που πρέπει να διδαχθούν σε ένα πολύγλωσσο παιδί. Έχουμε τμήματα για παιδιά που έχουν ξεκινήσει το πρόγραμμα μας από τριών ετών , έχουμε και τμήματα για παιδιά που ξεκινούν πιο αργά όπως για παράδειγμα σε ηλικία 5,5-6 ετών. Έχουμε τμήματα που είναι καθημερινά και τμήματα που είναι μόνο δυο φορές την εβδομάδα. Έτσι μπορώ με σιγουριά να σας απαντήσω πως ΝΑΙ ένα παιδί που ξεκινάει στα 3 και συνεχίζει μέχρι και τα 7 ολοκληρώνοντας τον κύκλο του προγράμματος , μπορεί να επικοινωνήσει σε πολύ καλό επίπεδο στην αγγλική γλώσσα. Παρόλα αυτά αυτό δε σημαίνει ότι ένα παιδί που θα έρθει σε λίγο μεγαλύτερη ηλικία δεν θα ωφεληθεί πολλαπλά.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 77

ΑΓΓΛΙΚΑ ... ΣΤΗ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ!

- ALBERT EINSTEIN Υπάρχουν οφέλη για την υγεία στην εκμάθηση μίας δεύτερης γλώσσας; Πρέπει να ομολογήσω, ότι μου έχουν θέσει και στο παρελθόν ανάλογο ερώτημα και ήμουν εντελώς απροετοίμαστη. Κάνοντας όμως λίγη έρευνα πάνω στο θέμα, βρήκα ότι υπάρχουν. Σύμφωνα με, το health guidance.org η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας έχει αποδειχθεί ότι έχει κάποιο αποτέλεσμα στα συμπτώματα του Αλτσχάιμερ. Όχι ότι αντιστρέφει τη σωματική βλάβη της νόσου, αλλά καθυστερεί την εμφάνιση της και τη διακοπή της από τη διάσπαση. Η διγλωσσία έχει επίσης αποδειχθεί ότι επιβραδύνει την πτώση των βασικών λειτουργιών του εγκεφάλου, και συμβάλλει στην προστασία του εκφυλισμού που σχετίζεται με την ηλικία του εγκεφάλου.> Ειδικοί επιστήμονες λένε επίσης ότι η γνώση μίας δεύτερης ξένης γλώσσας συχνά βοηθά στην αύξηση της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης των παιδιών, και στην ανάπτυξη μιας πολυπολιτισμικής κουλτούρας, ιδιαίτερα απαραίτητης στην εποχή μας.

Το παιδί μου θα μπορέσει να προσαρμοστεί εύκολα; Στο Little Einstein έχουμε παιδιά που είναι από την Ελλάδα, άλλα που είναι από άλλες χώρες και παιδιά που ήδη μιλάνε αγγλικά. Θυμάμαι μια μέρα που ήρθε για πρώτη φορά ένας μαθητής που μιλούσε μόνο Ισπανικά. Η μητέρα του ήταν τρομοκρατημένη γιατί φοβόταν ότι ο γιος της δε θα τα κατάφερνε και θα αισθανόταν χαμένος … αυτός όμως απλά άνοιξε την πόρτα, πέρασε μέσα και ξεκίνησε να παίζει με τα υπόλοιπα παιδιά. Ο μικρός μιλούσε Ισπανικά, τα υπόλοιπα παιδιά Ελληνικά, και η δασκάλα τους Αγγλικά. Κάτι τέτοιες στιγμές, όπως αυτή, ενισχύουν το πάθος μου για τη δουλειά μου! Στην ουσία είμαστε ένα μέρος για τα παιδιά που έρχονται και παραμένουν παιδιά! Παίζουν, τραγουδούν και γνωρίζονται με άλλα παιδιά και βασικά απλά είναι χαρούμενα!! Η κατάκτηση της ξένης γλώσσας έρχεται χωρίς πίεση, γιατί γίνεται ευχάριστα μέσα από παιχνίδι. Έχουν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με την αγγλική αλλά και με άλλες κουλτούρες χωρίς να κινδυνεύει η δική τους γλώσσα και τα δικά τους ήθη και έθιμα.

Επικοινωνήστε μαζί μας για άλλες πληροφορίες !!! Tηλ.: 28217 08021 - Κιν.: 6981 368 800 Κισσάμου 122 & Μονής Γωνίας 2 Email: info@little-einstein.gr Site: www.little-einstein.gr Facebook: Little-Einstein 78 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

DIAYLOSadvG2016.pdf

3/11/16

10:29 π.µ.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 79

ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ

Σκουλάκη Νεκταρία Ψυχίατρος Παίδων - Εφήβων Μανουσογιαννάκηδων 1 - 5, Χανιά Τηλ.: 28210 98747 - 6937 124 543 skoulaki.nektaria@otenet.gr

ναμφισβήτητα η κατάθλιψη στα παιδιά και τους εφήβους είναι μια κατάσταση που δημιουργεί σοβαρά προβλήματα. Απαιτεί μεγάλη προσπάθεια από την πλευρά του παιδιού, ιδιαίτερα του εφήβου και των γονιών του για να την αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά, καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος χρονιότητας, με συνέπειες βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες. Είναι γνωστό ότι με την κατάθλιψη αυξάνεται η πιθανότητα για απόπειρα αυτοκτονίας. Ένα πιθανό κι επικίνδυνο ενδεχόμενο είναι η κατάθλιψη στους εφήβους να ξεφύγει της διάγνωσης, καθώς τα παιδιά δύσκολα εξωτερικεύουν τα συναισθήματά τους και αντ’ αυτού παρουσιάζουν συνεχώς σωματικά συμπτώματα, ευε-

ρεθιστότητα, απομόνωση, μείωση της σχολικής επίδοσης κ.α. Μερικές φορές το πρώτο σύμπτωμα το οποίο οι ενήλικες αντιλαμβάνονται είναι η απόπειρα αυτοκτονίας. Συνεπώς είναι πολύ σημαντικό να γίνεται έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία.

80 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Το ποσοστό εμφάνισης κατάθλιψης για τα παιδιά ηλικίας 10 χρόνων είναι περίπου 13% και αυξάνεται στο

20 – 30 % για άτομα στην όψιμη και μετεφηβική ηλικία. Η πιθανότητα τα παιδιά αυτά να εμφανίσουν Μείζον Καταθλιπτικό Επεισόδιο είναι μεγαλύτερη σε σχέση με τα άλλα, ενώ είναι γνωστή και η θετική συσχέτιση με την αυτοκτονία. Η κατάθλιψη στους εφήβους δεν είναι μια παροδική κατάσταση. Η διάρκεια του Μείζονος Καταθλιπτικού Επεισοδίου κυμαίνεται στους 9 μήνες, από την έναρξη μέχρι την ύφεση των συμπτωμάτων, ενώ είναι γνωστός και ο κίνδυνος να συνεχιστεί η κατάθλιψη και στην ενήλικη ζωή. ΔΙΑΓΝΩΣΗ Βασικό κριτήριο για τη διάγνωση είναι η ύπαρξη διαταραχής του συναισθήματος, με τη μορφή της δυσφορικής διάθεσης. Παράλληλα μ’ αυτό υπάρχει η αίσθηση της απώλειας της ευχαρίστησης από τη ζωή, η ανηδονία. Μπορεί επίσης να υπάρχουν διαταραχές της όρεξης, του ύπνου (αϋπνία ή υπερυπνία), ψυχοκινητική ανησυχία, έλλειψη ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης από τις συνήθεις δραστηριότητες, διαταραχή στη συγκέντρωση και ιδέες αυτοκτονίας. Πολύ συχνά οι γονείς δε γνωρίζουν πώς αισθάνονται τα παιδιά τους ή αναφέρουν ότι ο έφηβος με κατάθλιψη συμπεριφέρεται καλύτερα εκείνη την περίοδο. Κι αυτό, γιατί μπορεί να γίνει πιο ανεκτικός προς την οικογένεια και το περιβάλλον του. Αυτό συμβαίνει, γιατί η εφηβεία είναι η φάση ζωής κατά την οποία συντελούνται οι περισσότερες αλλαγές, αλλά και οι περισσότερες εξελικτικές διαταραχές. Μια από αυτές είναι η κατάθλιψη, η οποία μέχρι ενός σημείου είναι φυσιολογική στην εφηβεία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο έφηβος αρχίζει να αντιλαμβάνεται τις σωματικές και ψυχολογικές μεταβολές που του συμβαίνουν. Αν και προχωρεί σε νέες κατακτήσεις, αποκτώντας νέες γνώσεις και κάνοντας

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 81

ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ

νέες σχέσεις, δεν μπορεί παρά να βλέπει με λύπη τις

Πώς διακρίνουμε τη φυσιολογική από την παθολο-

χαμένες παλιότερες σχέσεις του κι εμπειρίες μαζί με τις

γική κατάθλιψη της εφηβείας;

χαρές της παιδικής του ηλικίας.

Ο φυσιολογικός έφηβος αγωνίζεται να δημιουργήσει

Τότε, επίσης, αρχίζει η χαλάρωση των δεσμών και η

νέες σχέσεις, γνωριμίες, φιλίες, κι επομένως, νέες πηγές

απομάκρυνση του εφήβου από τους γονείς, καθώς

για συναισθηματική παροχή. Είναι γεμάτος δυναμισμό

αντιλαμβάνεται ότι οι γονείς του έχουν ελαττώματα

κι ενεργητικότητα για τη ζωή.

και δεν είναι τόσο τέλειοι όσο πίστευε στην παιδική

Αντίθετα οι καταθλιπτικοί έφηβοι βιώνουν ανία, απο-

του ηλικία, με αποτέλεσμα την απομυθοποίησή τους.

γοήτευση από τη ζωή και μια αίσθηση ότι τίποτα δεν

Γενικά, όμως, χάνεται όλη η μέχρι τώρα γνωστή πραγ-

έχει αξία. Συν τοις άλλοις είναι απαθείς και αδιάφοροι,

ματικότητα. Αυτή η απομάκρυνση από την επιρροή της

χωρίς κίνητρο για τον εαυτό τους και τη ζωή.

γονικής εξουσίας, η απελευθέρωση και η ανεξαρτησία δε βιώνονται ως τέτοια, αλλά ως εγκατάλειψη από τα άτομα στα οποία μέχρι τώρα βασιζόταν για συμβουλές και υποστήριξη. Κατά συνέπεια, παρατηρείται μια απροθυμία να απελευθερωθεί, να αποδεσμευτεί και αυτό συνοδεύεται από αισθήματα μοναξιάς, αδυναμίας και κενού, ενώ φαίνεται να αγανακτεί με την ιδέα ότι θα εγκαταλείψει

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ Τα αίτια είναι πολλά και συμπεριλαμβάνουν παράγοντες γενετικούς (υπάρχει βαθμός κληρονομικότητας), περιβαλλοντικούς και ψυχοκοινωνικούς δηλαδή στρεσσογόνα γεγονότα ζωής, απώλειες, προϋπάρχουσα χαμηλή αυτοεκτίμηση κι αυτοπεποίθηση.

το παρελθόν. Τα συναισθήματα που βιώνει ο έφηβος, ο οποίος δια-

82 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

κατέχεται από άγχος, πανικό και απόγνωση είναι τόσο

Συνοψίζοντας τα παραπάνω, είναι εξαιρετικά σημαντικό,

έντονα, που ίσως καταφύγει στην προσωρινή ανακού-

οι γονείς να αντιληφθούν εγκαίρως την πιθανή εμφά-

φιση που του παρέχεται από τα ναρκωτικά, το αλκοόλ,

νιση κατάθλιψης στους εφήβους, χωρίς να διστάσουν

τα βιντεοπαιχνίδια.

να ζητήσουν τη συμβουλή ενός ειδικού. Ειδάλλως το

Ωστόσο η ανακούφιση αυτή είναι παροδική και πα-

ρίσκο για τη σωματική και ψυχική ακεραιότητα του

ράλληλα αποτελεί τροχοπέδη στις κοινωνικές του

εφήβου είναι υψηλό.

δεξιότητες.

Ολιγομελή τμήματα • Νέος ανακαινισμένος χώρος • Άρτια εκπαιδευμένοι καθηγητές • Μηνιαίος έλεγχος επίδοσης μαθητών • Βοηθητικό τμήμα για αδύναμους μαθητές • Έξτρα εξάσκηση της γλώσσας σε ηλεκτρονικό υπολογιστή με το πρόγραμμα BELT Study System • Ειδικά τμήματα για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες • Τμήματα Pre-Juniors για παιδιά 5-7 ετών • Ελάχιστος χρόνος μελέτης στο σπίτι • Σχολή Γονέων • Μικρότερη διάρκεια σπουδών • Μέθοδος ΤΟΜΑΤΙS (www.tomatis.com) για την ενσωμάτωση της ξένης γλώσσας

ΚΕΝΤΡΑ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΑΓΓΛΙΚΑ ΓΑΛΛΙΚΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΡΩΣΙΚΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ

Ναταλί Βαλυράκη Ψυχολόγος ΜSc Σχολικής Ψυχολογίας α) Λεωφ. Σούδας 160, Καμίνι, Χανιά ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 83 Τηλ.: 28210-88682 β) Οδός Προκοκεφάλα, Παζινός Ακρωτηρίου Τηλ.: 28210-63939

ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΔΙΑΖΥΓΙΟ

ι πιο σοβαροί παράγοντες οι οποίοι καθορίζουν τις ψυχολογικές επιπτώσεις ενός διαζυγίου στα παιδιά είναι η ηλικία του παιδιού, η ποιότητα του γάμου όσο αυτός διήρκησε, η προσωπικότητα των γονιών, η μεταξύ τους σχέση μετά το διαζύγιο, η ψυχολογική τους κατάσταση και η ψυχική τους υγεία, η ύπαρξη τρίτου προσώπου, οι αντιδράσεις του παππού και της γιαγιάς, οι οικονομικές παράμετροι κ.α. Στην περίπτωση ενός διαζυγίου, το παιδί είναι πολύ πιθανό να βιώσει έντονα συναισθήματα όπως άγχος, φόβο εγκατάλειψης, θυμό, ενοχή, ντροπή, ανασφάλεια κ.α. Οι φασαρίες, οι λογομαχίες, τα αντίποινα, τα “παιχνίδια” εξουσίας, τα “κατηγορώ” του ενός προς τον άλλον, δυσχεραίνουν την ψυχολογία του παιδιού, το οποίο αισθάνεται στη μέση σαν “μπαλάκι του πιγκ πογκ”, γεγονός το οποίο έχει σοβαρές επιπτώσεις στη διάθεση, στη συμπεριφορά, στη σχολική επίδοση, στον ύπνο, στην διαμόρφωση της προσωπικότητας, στην “εικόνα εαυτού”, στις αυριανές σχέσεις με το άλλο φύλο. Επίσης υπάρχει πιθανότητα να παλλινδρομήσει (π.χ. νυχτερινή ενούρηση) ή ν’ αναπτύξει διάφορες φοβίες όπως φόβο αποχωρισμού, φόβο στο να κοιμηθούν ή

84 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

να μείνουν λίγο μόνα τους, φόβος που σχετίζονται με ζώα, κοινωνική φοβία κ.α. Ένα από τα βασικά λάθη που κάνουν οι γονείς είναι ότι εμπλέκουν τα παιδιά στις δικές τους διαμάχες και τα υποχρεώνουν να πάρουν το μέρος του ενός ή του άλλου. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να νιώθουν τα παιδιά ένοχα επειδή αγαπούν τον άλλον γονιό και να “κλείνονται” στον εαυτό τους. Επίσης συχνά τα χρησιμοποιούν ως μεταφορείς μηνυμάτων ή ως ¨κατασκόπους” ή τους ζητούν να κρατούν μυστικά. Όλα αυτά φυσικά έχουν ως συνέπεια τη διατάραξη της ψυχικής ισορροπίας και της μη βίωσης της παιδικής τους ηλικίας, αναλαμβάνοντας ρόλους και ευθύνες ενηλίκων. Επίσης, παρατηρείται συχνά το φαινόμενο το να μην μπαίνουν όρια από τους γονείς και να γίνονται όλα τα χατίρια του παιδιού. Λόγω της ενοχής ή και της ανασφάλειας από την οποία διακατέχεται ο ένας από τους δύο ή και οι δύο γονείς, υιοθετούνται συμπεριφορές κάθε άλλο βοηθητικές προς το παιδί όπως το να κοιμάται μαζί με την μαμά, αφού πλέον υπάρχει χώρος στο διπλό κρεβάτι. Το γεγονός αυτό παρεμποδίζει την αίσθηση αυτονομίας του παιδιού και την ασφάλεια εαυτού.

ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΔΙΑΖΥΓΙΟ

Ασυνείδητα το παιδί το εκλαμβάνει ως εξής: “αφού η μαμά δεν πιστεύει ότι μπορώ να κοιμηθώ μόνος μου, μάλλον δεν είμαι ικανός στο να διεκδικώ και υπερασπίζομαι τον εαυτό μου στις σχέσεις μου με τους συνομηλίκους στο σχολείο...” κ.α. Η γνώση και η αυτογνωσία είναι δύναμη. Ποτέ δεν είναι αργά, αρκεί να υπάρχει η πρόθεση και η θέληση από πλευράς του/των γονιών να βοηθήσουν και να στηρίξουν το παιδί τους. Με την κατάλληλη γνώση και στήριξη μέσω της Συμβουλευτικής Γονέων και με τον χρόνο, το παιδί μπορεί να αποδεχτεί και να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες ζωής στο οικογενειακό περιβάλλον και να συνειδητοποιήσει τα οφέλη και τις απώλειες. Η άνευ όρων αγάπη, η αποδοχή, η φροντίδα προς το παιδί, αλλά και η καλή επικοινωνία μεταξύ των δύο γονέων, θα βοηθήσει το παιδί στο να νιώσει ασφάλεια και ηρεμία, γεγονός το οποίο θα διευκολύνει τη διαχείρηση δύσκολων συναισθημάτων όπως η θλίψη, ο θυμός κ.α.

Στις Σχολές Γονέων για Μονογονεϊκές Οικογένειες συζητούνται θέματα όπως: -Πώς να μιλήσω στο παιδί μου για το διαζύγιο -Επικοινωνία με τον/την πρώην σύζυγο -Διαχείριση δύσκολων συναισθημάτων μετά το διαζύγιο -Πώς θέτω όρια στο παιδι και διαχείριση του θυμού του -Δεξιότητες Ενεργητικής Ακρόασης -Προσωπική ζωή – το άγχος της αποκάλυψης μιας νέας σχέσης -Πότε είναι ο κατάλληλος χρόνος και τρόπος -Ο/η νέος/α μου σύντροφος έχει παιδιά από προηγούμενο γάμο -Νέα οικογένεια και εγκυμοσύνη-σχέσεις μεταξύ ετεροθαλών αδερφών -Αυτογνωσία και προσωπική ανάπτυξη, στόχοι, επιθυμίες και φόβοι -Η ζωή μετά το διαζύγιο με μια αισιόδοξη “ματιά” στο αύριο.

Σ’ ένα οικογενειακό περιβάλλον με αμοιβαίο σεβασμό, κατανόηση, αγάπη και ηρεμία, γονιός και παιδί θα βιώνουν θετικά συναισθήματα ασφάλειας, αποδοχής και αγάπης. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά εκλαμβάνουν ως πρότυπα τους γονείς και το ζητούμενο είναι να μπορούν κι εκείνα αργότερα να αναπτύξουν ασφαλείς δεσμούς στις διαπροσωπικές τους σχέσεις και να γίνουν με τη σειρά τους δημοκρατικοί γονείς (όχι υπερπροστατευτικοι, τιμωρητικοί ή απόμακροι) με ενσυναίσθηση, αγάπη και αποδοχή. ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 85

86 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 87

ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙ Ο Βρεφονηπιακός Σταθμός ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΓΩΓΗ ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ συνάντησε τον ιατρό ομοιοπαθητικό ΠΑΝΤΕΛΗ ΚΑΡΑΣΤΕΡΓΙΟΥ Ιατρός Ομοιοπαθητικός Απόφοιτος Ιατρικής σχολής ΑΠΘ.Ειδικευθείς στην αναισθησιολογία ενηλίκων και παίδων,εξειδικευθείς στην υπερβαρική-καταδυτική ιατρική. Μετεκπαιδευθείς στη Μεγάλη Βρετανία.Διευθηντής επειγόντων επι 10ετια,εργασία σε τμήμα μεταμοσχεύσεων και ΜΕΘ. και του έθεσε ερωτήματα γονέων και παιδαγωγών ώστε να μάθουμε περισσότερα για την ομοιοπαθητική ιατρική στα παιδιά

Ι ΕΙΝΑΙ Η ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ;

Είναι ένα ασφαλές φυσικό Ιατρικό θεραπευτικό σύστημα ενίσχυσης του οργανισμού σε σωματικό, ψυχικό και πνευματικό επίπεδο και αντιμετώπισης με φυσικές ουσίες των ασθενειών. ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗΣ? Η ομοιοπαθητική είναι βασισμένη στον Νόμο των Ομοίων που διατυπώθηκε πριν 2.500 χρόνια από τον Ιπποκράτη και θεμελιώθηκε από τον Γερμανό ιατρό Hahnemann πριν 200 χρόνια περίπου. ΠΟΙΑ Η ΣΧΕΣΗ της ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ? Καταρχήν η ομοιοπαθητική είναι τμήμα της Ιατρικης,δεν αναιρεί αλλά συμπληρώνει διαγνωστικά την συμβατική Ιατρική.Ο ασθενής ενήλικας και παιδί παρακολουθείται όπως προβλέπεται από τον παιδίατρο ,γυναικολόγο,ορθοπαιδικό,ενδοκρινολόγο, υποβάλλεται στις απαραίτητες εξετάσεις και κατόπιν αντιμετωπίζεται θεραπευτικά με ομοιοπαθητικά φάρμακα από τον ομοιοπαθητικό ιατρό ,ο οποίος βέβαια πρέπει να είναι ιατρός και μάλιστα με ευρεία κλινική εμπειρία ώστε να μπορέσει να εκτιμήσει όλες τις παραμέτρους της ασθένειας και των Ιατρικών εξετάσεων. ΠΟΙΑ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΥΣ ΣΑΣ? Εδώ πρεπει να αναφέρουμε ότι η θέση του Πανελλήνιου Ιατρικού συλλόγου είναι,ότι η ομοιοπαθητική πρέπει να ασκείται μόνο από ιατρούς. Επίσης πρέπει να αναφέρουμε ότι στη Μεγ Βρετανία υπάρχουν δυο ομοιοπαθητικές κλινικές σε νοσοκομεία του αντίστοιχου ΕΣΥ ενώ η Βασιλική οικογένεια έχει τον ομοιοπαθητικό ιατρό που είναι ιατρός σε κρατικό νοσοκομείο του Λονδίνου. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι καταξιωμένοι ιατροί με διάφορες ειδικότητες εξασκούν την ομοιοπαθητική ,ως μέλη της Ελληνικής εταιρίας ομοιοπαθητικής ιατρικής, με συνέπεια και αρκετοί ιατροί μη ομοιοπαθητικοί να αναγνωρίζουν τα αποτελέσματα

88 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

της και μάλιστα αρκετοί μεταξύ τους και παιδίατροι παραπέμπουν παιδιά που δεν βλέπουν βελτίωση με την συμβατική αγωγή και χρειάζονται συνέχεια αντιβιώσεις και αρρωσταίνουν συνέχεια. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ? Σύμφωνα με την ομοιοπαθητική ,η πραγματική αιτία της νόσησης δεν είναι η μόλυνση από τον νοσογόνο παράγοντα αλλά η εγγενής αδυναμία του αμυντικού συστήματος να αντιμετωπίσει την προσβολη και να την εξουδετερώσει .Ως αμυντικό σύστημα όμως θεωρείται το σύνολο των λειτουργειών ,τόσο σωματικών όσο και των ψυχικών ,οι οποίες είναι υπεύθυνες για την διατήρηση της ισορροπίας του οργανισμού. Από ποια ηλικία μπορεί ένα παιδί να ξεκινήσει την ομοιοπαθητική? Από την πρώτη μέρα της ζωής του ή ποιο σωστά από την πρώτη μέρα της σύλληψη.Η λήψη ομοιοπαθητικής αγωγής πριν η και κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης βοηθαει όχι μόνο σε μια καλή εγκυμοσύνη αλλά και στην συνολική υγεία του παιδιού. ΤΑ ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΩΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΖΟΝΤΑΙ ? ΕΧΟΥΝ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ; Όχι.τα ομοιοπαθητικά φάρμακα δεν εμφανίζουν καμιά παρενέργεια γιατί παρασκευάζονται από φυσικές ουσίες σε μεγάλη αραίωση και δυναμοποίηση έτσι δεν έχουν χημική δράση. Αντίθετα διεγείρουν το ανοσοποιητικό και γενικά την ικανότητα αυτοίασης του οργανισμού.Το ομοιοπαθητικό φάρμακο δεν έχει καμία πρόσμιξη με χημικές ουσίες και βαρέα μέταλλα. Παρασκευάζονται σύμφωνα με την Βρετανική ,ή την Γερμανική Φαρμακοποιία ,ενώ στην Ελλάδα διέπονται από τους κανόνες του ΕΟΦ για τα γαληνικά σκευάματα κ πωλούνται μόνο στα φαρμακειία.Αν συντηρηθούν σωστά έχουν δεκαετή διάρκεια ζωής ενώ το όνομα τους αποτελεί και την μόνη ουσία που περιέχουν σε τεράστια αραίωση βέβαια όπως για παράδειγμα το ομοιοπαθητικό φάρμακο CHAMOMILA παρασκευάζεται αποκλειστικά κα μόνο από τα άνθη του χαμομηλιου . Επαναλαμβανω δεν παρουσιαζουν παρενεργειες

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 89

ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙ

TΑ ΧΗΜΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΕΧΟΥΝ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ,ΤΑ ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΑ? Στην ομοιοπαθητική δεν θεραπεύουμε παθήσεις αλλά τον ασθενή .Ο ομοιοπαθητικός ιατρός πρέπει να λάβει λεπτομερές ιστορικό ακόμη και στα οξέα περιστατικά ώστε να επιλέξει το κατάλληλο φάρμακο.Ετσι δεν υπάρχει συγκεκριμένο φάρμακο για πυρετό,αμυγδαλίτιδα ή αγχώδη διαταραχή αλλά το φάρμακο που ταιριάζει με όλα τα συμπτώματα αλλά και την ιδιοσυγκρασία του ασθενούς. Αποτελεί δηλαδή η ομοιοπαθητική ,μια εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση. Αξίζει να αναφέρω περιστατικό που αντιμετώπισα, 3 παιδιών ,αδελφών που παρουσιάσανε στρεπτοκκοκική αμυγδαλίτιδα ,τα οποία σε λιγώτερο από 36 ώρες έγιναν καλά με διαφορετικό ομοιοπαθητικό φάρμακο το καθένα.Για αυτό χρειάζεται μεγάλη πείρα από τον ομοιοπαθητικό ιατρό. ΠΟΙΑ Η ΓΝΩΜΗ ΤΩΝ ΟΜΟΙΠΑΘΗΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ; Η Ελληνική Εταιρία Ομοιοπαθητικής Ιατρικής ,στην οποία είμαι μέλος,δεν είναι αντίθετη στον εμβολιασμό των παιδιών.Η ομοιοπαθητική ιατρική έχει κυρίαρχο προληπτικό ρόλο στην υγεία ενισχύοντας την άμυνα του οργανισμού. διεγείροντας το ανοσοποιητικό του σύστημα. ΠΟΙΟ ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΗΣ ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ, ΠΟΣΟ ΣΥΧΝΑ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΟ; Τα ομοιοπαθητικά φάρμακα είναι πολύ φθηνά ,μια αγωγή μπορεί να κοστίσει 5 -10 ευρώ το μήνα .Βέβαια μιλάμε για την κλασσική ομοιοπαθητική του Καθηγητή κ.Βυθούλκα που ακολουθώ στην οποία δινουμε ένα και μόνο φάρμακο το οποίο αντιστοιχεί στην ιδιοσυγκρασία του παιδιου ,είναι η πιο δύσκολη και απαιτεί ιδιατερη πείρα αλλά εχει τα καλύτερα αποτελέσματα .Η συχνότητα παρακολούθησης εξάρταται από το επίπεδο υγείας του παιδιού. Δυστυχώς στην ομοιοπαθητική απευθύνονται γονείς που τα παιδιά τους αρρώσταινουν συχνά ,λαμβάνουν πολύ συχνά αντιβιώσεις ,κορτιζόνη,εισπνεόμενα ,οπότε η ομοιοπαθητική παρακολούθηση πρέπει να είναι σχετικά τακτική στην αρχή .Καθώς ενδυναμώνουμε το ανοσοποιητικό και το παιδί αρρωσταίνει λιγότερο η παρακολούθηση μειώνεται. Η ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ ΜΟΝΟ ΧΡΟΝΙΕΣ Η ΚΑΙ ΟΞΕΙΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ,Η ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΣΕ ΕΠΕΙΓΟΝΤΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΕΧΕΙ; Αντιμετωπίζουμε τόσο χρόνια προβλήματα ,αλλά ιδιαιτέρα στα παιδιά αντιμετωπίζουμε με τεράστια επιτυχίας και τις οξείες λοιμώξεις πχ ωτίτιδες με πυρετό και πόνο ή αμυγδαλίτιδες και βρογχίτιδες ,όπου αντι να χρειαστούμε 7 με 10 μέρες αντιβίωση η ανακούφιση από τα συμπτώματα έρχεται πολύ γρήγορα ενώ σε 2 με 3 μέρες είναι θεραπευμένο .Βέβαια σε καταστάσεις που ένα παιδί αρρωσταίνει συχνά και λαμβάνει τακτικά συμβατική αγωγή εκεί χρειάζεται χρόνος να ενδυναμώσουμε το ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού και να σταματησει να αρρωσταίνει,που είναι και ο βασικός στόχος της ομοιοπαθητικής . Τέλος οσον αφορά τα επείγοντα ,σε έναν κωλικό του 90 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

νεφρού ,σε αλλεργικη κατάσταση ακόμη και σε ποιο σοβαρά μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε ομοιοπαθητικά ,αλλα εκει χρειάζεται ιδιαίτερη πείρα και ευρεία κλινική ιατρική εμπειρία όπως εργασία σε Μεθ του ομοιοπαθητικού για την αντιμετώπιση τους.Εδω πρεπει να τονίσουμε ότι σε κάποιες καταστάσεις θα πρεπει να ακολουθήσουμε την κλασσική αγωγή ,όπως σε καρδιολογικές παθήσεις ,σε βαρειές ψυχώσεις ,σε χειρουργεί, σε καρκίνους.Η ομοιοπαθητικη ακομη και εκει όμως μπορει να συνδραμει . Η ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΕΙΝΑΙ ΟΛΙΣΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ; Η ομοιοπαθητική είναι η μόνη ολιστική ιατρική μια και λαμβάνει υποψιν της το σύνολο των συμπτωμάτων του οργανισμού ψυχικών και σωματικών.Τα τελευταία χρόνια κάποιοι χρησιμοποιούν τον όρο ολιστική ιατρική για την χορήγηση συμπληρωμάτων,τα οποία χρειάζεται να δίνονται σε κάποιες περιπτώσεις αλλά δεν μπορούν να βοηθήσουν ολιστικά και να έχουν τα αποτελέσματα της ομοιοπαθητικής. ΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΤΟΝ ΠΑΙΔΙΚΟ ΣΤΑΘΜΟ ΣΥΝΟΔΕΥΕΤΑΙ ΑΠΟ ΑΓΧΟΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΚΑΠΟΙΕΣ ΦΟΡΕΣ.ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΕΙ ΣΕ ΑΥΤΟ Η ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ; Και βέβαια μπορεί να βοηθήσει στις πρώτες μέρες του στο σχολείο και γενικά στην καλύτερη προσαρμογή του παιδιού στο σχολικό περιβαλλον,με την κατάλληλη βέβαια αντιμετώπιση από τις δασκάλες που αγκαλιάζουν με αγάπη τα παιδιά. Σε μια τάξη μπορεί να έχουμε υπερκινητικά,με μαθησιακές δυσκολίες ή ντροπαλά παιδιά,πέρα από την δική μας αντιμετώπιση ,η ομοιοπαθητική μπορεί να συμβάλλει στην καλύτερη ψυχική ισορροπία αυτών των παιδιών; Πολύ συχνά αντιμετωπίζω παιδιά με διάσπαση προσοχής ή παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές ,όπου με την σωστή και συστηματική παρακολούθηση βλέπουμε τεράστιες αλλαγές.Το ίδιο συμβαίνει και σε παιδιά με έλλειψη αυτοπεποίθησης,ή παιδιά με έντονους φόβους Η ομοιοπαθητική θα δώσει την δύναμη στο παιδί να αντιμετωπίσει τους φόβους του,ενώ ο παιδαγωγός ή ο αντίστοιχος ειδικός με την κατάλληλη προσέγγιση θα δείξει τον κατάλληλο χειρισμό στους γονείς. ΓΕΝΙΚΑ ΣΕ ΠΟΙΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΕΙ Η ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ? Στο βρογχικο άσθμα,σε βρεφικούς κολικούς ,πόνοι οδοντοφυιας,Διαταραχες αναπτυξης,,αμυγδαλιτιδες,ωτιτιδες,αλλεργιική ρινιτιδα,εκζεμα δερματοπαθειες,αγχωδεις εκδηλωσεις,φοβιες,,αλλα και σε ποιο παθήσεις που εμφανίζονται κυριως σε μεγαλύτερες ηλικιες,όπως διαταραχές περιοδου,παθησεις θυρεοειδους,νευρολογικες,αυτοανοσα ,διαταραχέςύπνο Κυριε Καραστεργίου κλείνοντας την συνέντευξη θα θέλαμε να σας ευχαριστήσουμε θέρμα για τις πληροφορίες που μας δώσατε. Με εκτιμηση οι εργαζόμενοι και τα μέλη της ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 91

Ανάλυση DNA: ανάγκη, όχι πολυτέλεια Μάρκος Νταουκάκης Ιατρός Βιοπαθολόγος

ονιδιακές μεταλλάξεις και γενετικά νοσήματα Γενετική θεωρείται μία ασθένεια όταν σχετίζεται με αλλοιώσεις στην αλυσίδα του γενετικού υλικού, το γνωστό σε όλους DNA. Οι αλλοιώσεις αυτές κατά κανόνα προκύπτουν αυτόματα, ως μεμονωμένο σφάλμα κωδικοποίησης του DNA κατά την κυτταρική διαίρεση, και μπορεί να μεταβιβασθούν κληρονομικά, από μία γενιά στην επόμενη. Δεν είναι απαραίτητο ότι θα νοσήσουν όλοι όσοι φέρουν κάποια γονιδιακή μετάλλαξη, διότι η εκδήλωση μίας νόσου εξαρτάται από πολλές παραμέτρους. Είναι γνωστό ότι κάθε άνθρωπος έχει 2 σειρές χρωμοσωμάτων, μία από κάθε γονέα, όπου βρίσκονται σε ζεύγη τα γονίδια που θα καθορίσουν τις διάφορες λειτουργίες του οργανισμού. Εάν η μετάλλαξη βρίσκεται σε ένα από τα δύο γονίδια, ο φορέας ονομάζεται ετεροζυγώτης ενώ ομοζυγώτης είναι όποιος φέρει αλλοιώσεις και στα δύο γονίδια. Υγιής φορέας μετάλλαξης DNA: γιατί πρέπει να το γνωρίζω

1. για να προστατεύσω τον εαυτό μου Η ανάπτυξη της τεχνολογίας των μοριακών αναλύσεων τα τελευταία χρόνια συνετέλεσε σημαντικά στην εξακρίβωση της αιτίας πολλών γενε92 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ τικών ασθενειών και στον εντοπισμό των υγιών φορέων. Υγιής είναι ο φορέας που δεν πάσχει από κάποια

νόσο, μπορεί όμως να νοσήσει εάν το γενετικό του υπόβαθρο συνδυαστεί με παράγοντες κινδύνου, όπως για παράδειγμα στους θρομβοφιλικούς το κάπνισμα και η παχυσαρκία πολλαπλασιάζουν τον κίνδυνο θρομβώσεων. Στις κληρονομικές κακοήθειες, η γνώση της γενετικής προδιάθεσης μπορεί να βοηθήσει στην πρώιμη διάγνωση και την έγκαιρη αντιμετώπιση. Σε κοπέλες για παράδειγμα με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού ή ωοθηκών, που φέρουν τις μεταλλάξεις υψηλού κινδύνου, με τον κατάλληλο έλεγχο μπορεί να ανιχνευθεί νωρίς και η πιο μικρή προκαρκινική ιστική βλάβη. Η γνώση της γενετικής μας προδιάθεσης μπορεί να μας ευαισθητοποιήσει, ώστε να κάνουμε εκείνες τις μικρές αλλά καίριας σημασίας αλλαγές στον τρόπο ζωής, για την προστασία μας. 2. για να προστατεύσω τα παιδιά μου Ένας υγιής φορέας μπορεί να μεταβιβάσει τη γενετική βλάβη στην επόμενη γενιά, κι εάν συνδυαστεί με αντίστοιχη αλλοίωση στο DNA του συντρόφου, να οδηγήσει σε νόσο. Στις ανεπτυγμένες χώρες, όλα τα πρωτόκολλα προγεννητικού ελέγχου περιλαμβάνουν πλέον εξέταση για τα συχνότερα γενετικά νοσήματα, με αποτέλεσμα για παράδειγμα να γεννιούνται όλο και λιγότερα παιδιά με μεσογειακή αναιμία ή κυστική ίνωση.

Στη ΒΙΟΕΡΕΥΝΑ διασφαλίζουμε την αξιοπιστία της ανάλυσης DNA Στη ΒΙΟΕΡΕΥΝΑ επενδύουμε στην τεχνολογία: η ανάλυση γίνεται στα δικά μας εργαστήρια, από εξειδικευμένους επιστήμονες, σε νέο αναλυτή REAL TIME PCR της ROCHE (Cobas z480), τελευταίας γενιάς. Εφαρμόζουμε αυστηρά τα διεθνή πρωτόκολλα λήψης, διαχείρισης και ανάλυσης των δειγμάτων, με πιστοποιημένα για διαγνωστική χρήση επώνυμα αντιδραστήρια, που διασφαλίζουν την αξιοπιστία της ανάλυσης DNA.

ΒΙΟΕΡΕΥΝΑ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Νεάρχου 9, Τ:28210 55900 Σελίνου 1 (Πανελλήνιο), T: 28210 87214 Υπεύθυνοι Iατροί: Ευαγγελία Παπαδάκη-Νταουκάκη Ιατρός Μικροβιολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών Μάρκος Νταουκάκης Ιατρός Βιοπαθολόγος Εμμανουέλα ΣαρχιανάκηΝταουκάκη Ιατρός Βιοπαθολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης bioereuna.gr

ην τεχνολογία τ σ ε μ υ ο ύ δ ν πε

Ανάλυση DNA με REAL TIME PCR [ROCHE Cobas z480]

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 93

WES (Whole Exome Sequencing): Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΑΝΕΞΙΧΝΙΑΣΤΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ Ευαγγελία Σκλαβούνου M.Sc, Ph.D Κυτταρογενετίστρια - Διδάκτωρ Μοριακής Βιολογίας του Πανεπιστημίου Γλασκόβης, Σκωτία. Τηλ. 28210 28472 e-mail: info@batakis-eleftho.gr

όρος EXOME αφορά στο ανθρώπινο λειτουργικό γονιδίωμα, δηλαδή σε ένα σύνολο 22.000 περίπου γονιδίων τα οποία συνιστούν το ανθρώπινο DNA. Υπάρχουν περισσότερες από 10.000 γενετικές ασθένειες στον άνθρωπο, οι οποίες συνδέονται με μεταλλάξεις (βλάβες) σε μεμονωμένα γονίδια ή σε ομάδες γονιδίων. Μέχρι πρόσφατα η διαγνωστική προσέγγιση με σκοπό την ταυτοποίηση κάποιου γενετικού νοσήματος αφορούσε στην στοχευμένη και συνεπώς περιορισμένη διερεύνηση μεταλλάξεων σε ένα συγκεκριμένο γονίδιο ή σε μικρές ομάδες γονιδίων τα οποία χαρακτηρίζονταν ως υποψήφια, βάσει της εκάστοτε κλινικής εικόνας ή φαινοτύπου. Η μοριακή διάγνωση σε μεμονωμένα γονίδια ή μικρο-ομάδες γονιδίων ενίοτε ήταν χρονοβόρα αλλά και αρκετά δαπανηρή καθώς σε αρκετές περιπτώσεις πολλά γονίδια έπρεπε να ελεγχθούν διαδοχικά μέχρι να εντοπιστεί η εκάστοτε μετάλλαξη και να ταυτοποιηθεί το νόσημα. Πλέον η εξέλιξη της μοριακής τεχνολογίας επιτρέπει την σάρωση ολόκληρου του λειτουργικού γονιδιώματος (>22,000 γονίδια) ταυτόχρονα. Η ανάλυση του λειτουργικού γονιδιώματος, γνωστή σήμερα ως WES (Whole Exome Sequencing) διεκπεραιώνεται με την αλληλούχιση νέας γενιάς (New Generation Sequencing), και αποτελεί την πλέον εξειδικευμένη μέθοδο ανίχνευσης μεταλλαγών που σχετίζονται τόσο με συχνές όσο και με σπάνιες γονιδιακές παθήσεις.

94 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Σε ποιους απευθύνεται η εξέταση WES ? Η εξειδικευμένη αυτή εξέταση απευθύνεται κυρίως σε οικογένειες με ένα ή περισσότερα πάσχοντα μέλη που επιθυμούν να διερευνήσουν την γενετική αιτία της νόσου με σκοπό την άντληση πληροφοριών ως προς την πρόγνωση, την θεραπευτική αντιμετώπιση και τον προγεννητικό έλεγχο σε μελλοντική κύηση. Απευθύνεται επίσης σε οικογένειες με ιστορικό υποκρίπτουσας γενετικής νόσου κληρονομικού ή σποραδικού μοτίβου, η διάγνωση της οποίας με τις συμβατικές μοριακές μεθόδους δεν κατέστη δυνατή ή προσδιορίστηκε ως ασαφής. Η μέθοδος απευθύνεται επίσης σε κλινικούς ιατρούς οι οποίοι κατά καιρούς έρχονται αντιμέτωποι με αδιάγνωστο νόσημα, και το οποίο εκτιμάται ως πιθανώς γενετικής αιτιολογίας. Σε συνδυασμό με την κλινική αξιολόγηση του ασθενούς η μέθοδος WES επιτρέπει την μαζική ανάλυση πολλών γονιδίων ταυτόχρονα (gene panels) ή επί αρνητικού αποτελέσματος, την πλήρη ανάλυση όλου του λειτουργικού γονιδιώματος. Ποιες κατηγορίες παθήσεων αφορά η εξέταση WES ? Η τεχνολογία WES μπορεί να διαγνώσει πληθώρα μονογονιδιακών ασθενειών γενετικής ετερογένειας οι οποίες μπορεί να υφίστανται με την μορφή σποραδικής εμφάνισης (μεμονωμένο, εκ νέου κρούσμα στην οικογένεια) ή με την κληρονομική μορφή εκτενούς οικογενειακού ιστορικού. Η μέθοδος WES δύναται να εφαρμοστεί σε ένα εξαιρετικά ευρύ κλινικό φάσμα το οποίο μεταξύ

WES (Whole Exome Sequencing): Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΑΝΕΞΙΧΝΙΑΣΤΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ

άλλων περιλαμβάνει: Νεύρο-αναπτυξιακά παιδιατρικά νοσήματα, περιστατικά νοητικής υστέρησης ή/και αυτισμού, περιπτώσεις ιδιοπαθούς επιληψίας, επιληπτικές εγκεφαλοπάθειες, νεύρο-εκφυλιστικά νοσήματα, γενετικά μεταβολικά νοσήματα, αδιευκρίνιστα σύνδρομα και σύνθετα δυσμορφικά χαρακτηριστικά, μυοσκελετικά νοσήματα, δερματικές παθήσεις, καρδιομυοπάθειες, παθήσεις του αμφιβληστροειδούς κ.α. Μπορεί η μέθοδος WES να εφαρμοστεί σε επίπεδο προγεννητικού ελέγχου στο έμβρυο? Όχι. Η διάγνωση μέσω της μεθόδου WES είναι αλληλοεξαρτώμενη της παρουσίας φαινοτύπου, δηλαδή ενός συνόλου παθολογικών κλινικών ευρημάτων τα οποία συνεκτιμούνται στην επίτευξη ολοκληρωμένης διάγνωσης. Μέχρι στιγμής δεν γνωρίζουμε την ακριβή λειτουργία όλων των γονιδίων ή τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις, συνεπώς κατόπιν ελέγχου με τη μέθοδο WES είναι επιτρεπτό να αναφερθούν μόνο ευρήματα σχετικά με το φαινότυπο του ασθενούς και μόνο εκείνα που χαρακτηρίζονται ως παθογόνα, ή πιθανά παθογόνα, μετά από συγκριτική μελέτη των βάσεων δεδομένων HMGD, ClinVar, Exac και HPO (Human Phenotype Ontogeny) και σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του ΑCMG (American College of Medical Genetics). Επίσης, η ανάλυση μπορεί να αποκαλύψει την ύπαρξη ευρημάτων Αβέβαιης Κλινικής Σημασίας (Variant of Uncertain Significance - VUS), τα οποία στην απουσία κλινικών ευρημάτων όπως συμβαίνει προγεννητικά είναι αδύνατον να σχηματίσουν ασφαλή διάγνωση. Σε προγεννητικό επίπεδο ωστόσο η ύπαρξη μιας συγκεκριμένης γονιδιακής μετάλλαξης η οποία έχει προηγουμένως ταυτοποιηθεί με τη μέθοδο WES στους γονείς-φορείς, μπορεί να εξετασθεί στο έμβρυο με μονογονιδιακό μοριακό έλεγχο ρουτίνας. Ποια είναι η διαδικασία της εξέτασης? Η εξέταση γίνεται σε γενετικό υλικό (DNA) το οποίο έχει απομονωθεί από περιφερικό αίμα του εξεταζόμενου κατόπιν μιας απλής αιμοληψίας. Σε κάθε περίπτωση προηγείται συνεδρία γενετικής συμβουλευτικής κατά την οποία συλλέγεται και μελετάται όλο το οικογενειακό ιστορικό, συμπεριλαμβανομένων και προγενέστερων εργαστηριακών και κλινικών εξετάσεων ενώ εξηγείται επίσης στον υποψήφιο εξεταζόμενο λεπτομερώς ή εργαστηριακή διαγνωστική προσέγγιση η οποία πρόκειται να ακολουθηθεί, καθώς και οι διαγνωστικοί περιορισμοί της εξέτασης. Ο μέσος χρόνος παράδοσης των αποτελεσμάτων ανέρχεται στους 2 μήνες, ενώ κατά κανόνα τα αποτελέσματα γνωστοποιούνται με τη μορφή επιπρόσθετης γενετικής συμβουλευτικής.

Βιβλιογραφία Advancements in Next-Generation Sequencing Shawn E. Levy and Richard M. Myers Annual Review of Genomics and Human Genetics Vol. 17:95-115 (Volume publication date August 2016) https://doi.org/10.1146/annurev-genom-083115-022413 Exome sequencing a review of new strategies for rare genomic disease research Tony L.BrownaTheresa M.Melocheb Genomics Volume 108, Issues 3–4, October 2016, Pages 109-114 Whole-exome sequencing in intellectual disability; cost before and after a diagnosis Terry Vrijenhoek et al. European Journal of Human Genetics volume 26, pages 1566–1571 (2018) Next Generation Sequencing Methods for Diagnosis of Epilepsy Syndromes Paul Dunn, Cassie L. Albury, Neven Maksemous, Miles C. Benton, Heidi G. Sutherland, Robert A. Smith, Larisa M. Haupt, and Lyn R. Griffiths Front Genet. 2018; 9: 20. Published online 2018 Feb 7. doi: 10.3389/ fgene.2018.00020 Using medical exome sequencing to identify the causes of neurodevelopmental disorders: Experience of 2 clinical units and 216 patients. Chérot E et al. Clin Genet. 2018 Mar;93(3):567-576. doi: 10.1111/cge.13102. Genome sequencing as a first-line genetic test in familial dilated cardiomyopathy Andre E. Minoche et al. Genetics in Medicine volume 21, pages650–662 (2019)

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 95

ΡΑΓΔΑΙΑ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

Πόσο ενημερωμένοι είμαστε; Συνέντευξη με τον υπεύθυνο του εργαστηρίου ΕΛΕΥΘΩ Ο.Ε., χημικό εξειδικευμένο στην Κλινική Χημεία Εμμανουήλ Μπατάκη. «ΕΛΕΥΘΩ Ο.Ε» Ιδιωτικό Ιατρείο - Ιατρική Εταιρεία Ο.Ε. – Χαρ. Μπατάκης & Σια ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΥΝΑΙΚΑ 1.Τμήμα Προγεννητικός Έλεγχος Εμβρυϊκή Ιατρική - Ιατρικά Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή 2.Τμήμα Μοριακής Γενετικής 8ης Δεκεμβρίου 37, Χανιά 73100 Τηλ. 28210 56790 ΡΒΧ. 28210 52577 Συνέντευξη: Κατσαράκη Ελπίδα

96 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

α τελευταία χρόνια η εξέλιξη της γενετικής είναι ραγδαία, με αποτέλεσμα η λίστα των γενετικών ¬αναλύσεων να εμπλουτίζεται συνεχώς. Παρέχει νέα όπλα για τη μάχη κατά των ασθενειών και τα εξειδικευμένα κέντρα τα χρησιμοποιούν , δίνοντας σημαντικές απαντήσεις σε γιατρούς και ασθενείς . Ένα από τα εργαστήρια αναλύσεων DNA βρίσκεται στα Χανιά και το όνομα αυτού ΕΛΕΥΘΩ. Το περιοδικό Γονείς και Παιδί συνάντησε τον υπεύθυνο του εργαστηρίου, χημικό εξειδικευμένο στην Κλινική Χημεία Εμμανουήλ Μπατάκη , ο οποίος μας μίλησε για την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος και τα εύλογα ερωτήματα που προκύπτουν γύρω από τη γενετική επιστήμη.

Να εξειδικεύσουμε περισσότερο στο κομμάτι της γενετικής, πόσο διαδεδομένη πρακτική θεωρείται στην Κρήτη ο γενετικός έλεγχος;

Τι είναι το κέντρο Ελευθώ κε Μπατάκη;

Τι μελετάτε επακριβώς;

Εμπνευστήκαμε το όνομα του Κέντρου από τη θεά της γέννησης, Ελεύθεια ή Ελεύθω. Το κέντρο αποτελείται από το τμήμα εμβρυομητρικής ιατρικής και γυναικολογίας του Κου Χαράλαμπου Μπατάκη και το εργαστηριακό τμήμα μοριακής βιολόγιας και γενετικής διάγνωσης.

Με απλά λόγια η γενετική διάγνωση αφορά στον εντοπισμό διαφόρων μορφών μεταλλαγών στον γενετικό κώδικα ευρύτερα γνωστό ως DNA. Σε προγεννητικό επίπεδο η διάγνωση συγκεκριμένης βλάβης (μεταλλαγής) συνεπάγεται την επικείμενη έκφραση γενετικής νόσου ή συνδρόμου, ενώ σε μεταγεννητικό επίπεδο εξυπηρετεί στην ταυτοποίηση μιας ήδη

Στην Ελλάδα, η γενετική διάγνωση αποτελεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της εμβρυομητρικής ιατρικής, της ογκολογίας, της διερεύνησης σπάνιων συνδρόμων και γονιδιακών παθήσεων καθώς και του τομέα εξωσωματικής γονιμοποίησης και προεμφυτευτικού ελέγχου. Στην Κρήτη η γενετική διάγνωση εφαρμόζεται πλέον ευρέως κυρίως στον πεδίο του προγεννητικού ελέγχου και στην διερεύνηση υπογονιμότητας ωστόσο το διαγνωστικό φάσμα της γενετικής διευρύνεται ολοένα και περισσότερο και προς άλλους κλινικούς τομείς.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 97

ΡΑΓΔΑΙΑ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ .ΠΟΣΟ ΕΝΗΜΕΡΩΜΕΝΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ;

υπάρχουσας κλινική κατάστασης η οποία πιθανώς να είναι εν εξελίξει. Σε επίπεδο μοριακής μικροβιολογίας η γενετική διαγνωστική εξυπηρετεί στην ανίχνευση ιϊκών, βακτηριακών και παρασιτικών λοιμώξεων στον άνθρωπο μέσω ανίχνευσης του αντίστοιχου μικροβιακού γενετικού φορτίου. Ποιους αφορούν οι γενετικές εξετάσεις ; Γιατί ίσως λανθασμένα θεωρείται πως σχετίζονται μόνο με μελλοντικούς γονείς . Το φάσμα των εφαρμογών της γενετικής διάγνωσης όπως προανέφερα είναι ευρύ και συμπεριλαμβάνει το αρχικό στάδιο της προεμφυτευτικής διάγνωσης, της εξωσωματικής γονιμοποίησης και του εμβρυομητρικού προγεννητικού ελέγχου και εξαπλώνεται μεταγεννητικά σε ποικίλες κλινικές περιπτώσεις οι οποίες μπορεί να αφορούν μεταξύ άλλων νευροεκφυλιστικά, αιματολογικά, μεταβολικά ή ογκολογικά νοσήματα γενετικής φύσεως, σπάνια γονιδιακά και χρωμοσωμικά σύνδρομα , και περιγγενητικά περιστατικά δυσμορφίας, υπολοιπόμενης σωματικής ή/και ψυχοκινητικής ανάπτυξης κ.ά. Κατά τη γνώμη σας η επιστήμη της γενετικής έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια; Με την ολοκλήρωση της χαρτογράφησης του ανθρώπινου γωνιδιώματος στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η βιοτεχνολογία και η γενετική μηχανική αποτελούν τις ποιο ραγδαία εξελισσόμενες θετικές επιστήμες με εφαρ-

98 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

μογές που εκτός από την διάγνωση επεκτείνονται πλέον και στην γονιδιακή θεραπεία και την φαρμακογενετική. Ο λεγόμενος καρυότυπος τι είναι και που χρησιμεύει η ανάλυση του; Ο έλεγχος καρυότυπου ή χρωμοσωμικός έλεγχος αφορά στην απεικονιστική διάγνωση τυχόν αριθμητικής ή δομικής ανωμαλίας σε κάποιο από τα 46 χρωμοσώματα τα οποία στο σύνολό τους συνιστούν το γονιδίωμα του ανθρώπου. Ο κλασσικός καρυοτυπικός έλεγχος εφαρμόζεται προγεννητικά δια μέσου αμνιοπαρακέντησης ή λήψης τροφοβλάστης από τον πλακούντα της εγκύου, με σκοπό την πρόγνωση χρωμοσωμικών ιδιαιτεροτήτων στο έμβρυο όπως για παράδειγμα το σύνδρομο Down. Άλλες εφαρμογές του, μεταξύ άλλων, αποτελούν η διερεύνηση υπογονιμότητας και καθ’εξιν αποβολών, η διάγνωση συγκεκριμένων αιματολογικών και λεμφικών νεοπλασιών, κ.ά.

Μέχρι που μπορούν οι επιστήμονες να φτάσουν και να επέμβουν στο γονιδίωμα ενός άτομου; Είναι ένα από τα βασικά ερωτήματα της λεγόμενης βιοηθικής . Βάσει βιοηθικής οι εξετάσεις γενετικής διενεργούνται υπό πάγιους και συγκεκριμένους κανονισμούς με σπάνιες κατά περίπτωση εξαιρέσεις. Κατά κανόνα λοιπόν, η διερεύνηση του DNA περιορίζεται αυστηρά σε όποια συγκεκριμένη εξέταση έχει ζητηθεί κατόπιν εντολής γιατρού και κατόπιν γραπτής συναίνεσης με τον/τους εξεταζόμενο/ους. Τα αποτελέσματα γνωστοποιούνται με τη μορφή συνεδρίας από ειδικό γενετικό σύμβουλο σε θεράποντα γιατρό και εξεταζόμενο και είναι άκρως απόρρητα σε οποιονδήποτε τρίτο ενδιαφερόμενο.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 99

ΕΡΩΤΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ

Dr ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΠΕΠΕΣ Μαιευτήρας Γυναικολόγος Εξειδικευθείς επί τριετία στον Προγεννητικό Έλεγχο στο Νοσοκομείο Kings College Λονδίνου RCR/RCOG Διπλωματούχος στην Προηγμένη Μαιευτική Υπερηχογραφία Πιστοποιημένος από το Fetal Medicine Foundation Περίδου 24, Χανιά Τηλ.:2821070834,2821400401- Κιν.:6974582128 E-mail:spirospepes@hotmail.com Ρέθυμνο: Λ. Ηγουμένου Γαβριήλ 101 Τηλ: 28310 42777 - Κιν.: 6974582128 Εχω μείνει έγκυος και έκανα όλες τις εξετάσεις που μου ζήτησε ο θεράπων μαιευτήρας γυναικολόγος μου. Εχω τελειώσει με τον προγεννητικό έλεγχο; Οχι, δεν έχετε καν υποβληθεί σε προγεννητικό έλεγχο. Αυτές οι εξετάσεις στην πλειοψηφία τους είναι για να μας δείξουν την κατάσταση της μητέρας, που πρέπει να είναι καλά για να φέρει σε πέρας μια εγκυμοσύνη ή αν θα πρέπει η μητέρα να κάνει ειδικές εξετάσεις στην εγκυμοσύνη (π.χ. αν έχει στίγμα μεσογειακής αναιμίας). Ο προγεννητικός έλεγχος αφορά το έμβρυο και είναι μια σειρά εξετάσεων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, με σκοπό τη γέννηση υγιών παιδιών και την ομαλή εξέλιξη της κυήσεως. Η αξιοπιστία του εξαρτάται τόσο από την εξειδίκευση του μαιευτήρα – γυναικολόγου, που πραγματοποιεί την εξέταση, όσο και από τα υψηλής τεχνολογίας μηχανήματα υπερήχων και μπορεί να αγγίξει το 80%. Τι εξετάσεις περιλαμβάνει ο προγεννητικός έλεγχος; Οι εξετάσεις διακρίνονται σε υπερηχογραφικές και επεμβατικές. Ο υπερηχογραφικός έλεγχος αφορά όλες ανεξαρτήτως τις έγκυες γυναίκες, ενώ ο επεμβατικός προτείνεται στις περιπτώσεις που απαιτείται ειδικότερη διερεύνηση.

100 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Είμαι μόλις 25 χρονών, με αφορούν και εμένα οι εξετάσεις αυτές; Μέχρι πρότινος πιστεύαμε πως ο προγεννητικός έλεγχος

δεν ήταν απαραίτητος παρά μόνο σε λίγες ιδιαίτερες περιπτώσεις κυήσεως. Σήμερα αποτελεί αδιαμφισβήτητη γνώση και αλήθεια ότι όλες ανεξαρτήτως οι έγκυες πρέπει να κάνουν προγεννητικό έλεγχο, ανεξάρτητα από την ηλικία τους, το κληρονομικό ιστορικό τους, τον αριθμό των κυήσεων, τη φυλή ή την καταγωγή τους. Πότε πρέπει να γίνεται ο υπερηχογραφικός έλεγχος της κυήσεως και τι ελέγχουμε σε κάθε φάση; Ο υπερηχογραφικός έλεγχος της κυήσεως γίνεται ανά τρίμηνο, ώστε να παρακολουθούμε την εξέλιξή της σε όλη τη διάρκειά της (40 εβδομάδες). Ετσι αντίστοιχα έχουμε την αυχενική διαφάνεια στο πρώτο τρίμηνο, την εξέταση Β’ Επιπέδου στο δεύτερο τρίμηνο και το υπερηχογράφημα ανάπτυξης (Doppler) στο τρίτο τρίμηνο. Πότε θα πρέπει να κάνω την εξέταση της αυχενικής διαφάνειας; Μεταξύ 11ης – 14ης εβδομάδος γίνεται το στρατηγικής σημασίας υπερηχογράφημα της αυχενικής διαφάνειας με το οποίο γίνονται μετρήσεις: 1) της αυχενικής διαφάνειας (το υγρό στον αυχένα του εμβρύου). 2) του ρινικού οστού. 3) της αιματικής ροής διαμέσου του φλεβώδους πόρου. 4) της αιματικής ροής διαμέσου της τριγλώχινας βαλβίδας της εμβρυϊκής καρδιάς.

Παιδικό Ανατομικό Παπούτσι Στρ. Τζανακάκη 9 τ. 28210 54495 e-mail: pantelakisxania@gmail.com

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 101

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

5) της γναθομετωπιαίας γωνίας του προσώπου. 6) της πραγματικής ηλικίας της κυήσεως ειδικά στις περιπτώσεις εκείνες που αγνοούμε την ακριβή ημερομηνία της τελευταίας περιόδου της μητέρας. 7) της ανατομίας του εμβρύου (απεικονίζοντας το κρανίο, τον εγκέφαλο, τον θώρακα, την καρδιά, το κοιλιακό τοίχωμα, το στομάχι, την ουροδόχο κύστη, τα 3 αγγεία του ομφάλιου λώρου, τα γεννητικά όργανα, τα άνω και τα κάτω άκρα) ώστε να ανιχνεύσουμε νωρίς εμβρυϊκές ανατομικές ανωμαλίες, όπως ανεγκεφαλία, ομφαλοκήλη, γαστρόσχιση, μηνιγγομυελοκήλη, σοβαρή καρδιοπάθεια, σκελετικές ανωμαλίες κ.ά. Ειδικά στις πολύδυμες κυήσεις εκτιμάται η χοριονικότητα, δηλαδή το εάν τα έμβρυα έχουν ξεχωριστούς πλακούντες ή κοινό πλακούντα, πληροφορία η οποία καθορίζει την εξέλιξη της κύησης και τον τρόπο παρακολούθησής της. Κατά τη διεξαγωγή του ανωτέρω υπερηχογραφήματος ελέγχουμε επίσης με την τεχνική των Doppler, την αιματική ροή των μητριαίων αρτηριών της μητέρας. Με τον τρόπο αυτό συμπεραίνουμε για την καλή ή μη πλακουντοποίηση, τη σωστή δηλαδή ανάπτυξη της εμβρυο-πλακουντιακής κυκλοφορίας, που σχετίζεται με τον κίνδυνο εμφάνισης αργότερα ενδομήτριας υπολειπόμενης ανάπτυξης του εμβρύου και προεκλαμψίας (υπερτασικής νόσου) της μητέρας. Ταυτόχρονα, λαμβάνοντας μητρικό αίμα, μετράμε την PAPP-A και την ελεύθερη β-χοριακή γοναδοτροπίνη (free β-hCG), ώστε να αυξάνεται η αξιοπιστία της εξέτασης για την ανίχνευση του συνδρόμου Down ως και στο 95%. Για την αξιοπιστία της ως άνω εξέτασης, σύμφωνα με το Fetal Medicine Foundation, θα πρέπει η εξέταση των βιοχημικών δεικτών να γίνεται με το σύστημα που ο διεθνής οργανισμός υποδεικνύει ως το πιο αξιόπιστο. Πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι ο πιο σωστός και αξιόπιστος τρόπος μέτρησης της αυχενικής διαφάνειας είναι αυτός που έχει καθιερώσει το Fetal Medicine Foundation με τις αυστηρές προϋποθέσεις που ορίζει όπως: ειδική εκπαίδευση του ιατρού που εκτελεί την εξέταση και ετήσιο έλεγχο των μετρήσεων του προκειμένου να ανανεώνεται η ικανότητά του για την πραγματοποίηση της αυχενικής διαφάνειας (πιστοποίηση). Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να ανατρέξετε στα αντίστοιχα links: http://www.fetalmedicine.com/fmf/training-

102 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

certification/certificates-of-competence https://courses.fetalmedicine.com/lists/specialist Αν στην αυχενική διαφάνεια όλα είναι καλά καθώς και οι πιθανότητες για χρωμοσωμικές ανωμαλίες πολύ χαμηλές, μπορεί να αλλάξει κάτι στην εξέταση Β’ Επιπέδου; Ναι, καθότι το έμβρυο βρίσκεται διαρκώς σε μια συνεχή ανάπτυξη και εξέλιξη είναι πιθανό κάτι να διαφοροποιηθεί τόσο στο υπερηχογράφημα Β’ επιπέδου στο δεύτερο τρίμηνο όσο και στο υπερηχογράφημα ανάπτυξης (Doppler) στο τρίτο τρίμηνο. Τι ακριβώς εξετάζει ο γιατρός με το υπερηχογράφημα Β’ Επιπέδου; Στην εξέταση αυτή γίνεται κατά την 22η – 24η εβδομάδα της κύησης λεπτομερής έλεγχος της βιομετρίας, της ανατομίας του εμβρύου καθώς και των δεικτών για χρωμοσωμικές ανωμαλίες. Επίσης γίνεται έλεγχος με Doppler της αιματικής ροής των αγγείων του εμβρύου (ομφαλικές αρτηρίες, φλεβώδης πόρος, μέση εγκεφαλική αρτηρία) και των μητριαίων αρτηριών της μητέρας που σχετίζονται με τον κίνδυνο εμφάνισης αργότερα ενδομήτριας υπολειπόμενης ανάπτυξης του εμβρύου και προεκλαμψίας (υπερτασικής νόσου) της μητέρας. Επιπλέον γίνεται με διακολπικό υπερηχογράφημα ακριβής μέτρηση του μήκους του τραχήλου (κάτω τμήματος της μήτρας) ώστε να εκτιμηθεί σωστά και με άδεια την ουροδόχο κύστη το ρίσκο της εγκυμοσύνης για πρόωρο τοκετό. Φοβάμαι να κάνω τον κολπικό υπέρηχο όταν θα κάνω την υπερηχογραφική εξέταση Β’ Επιπέδου στο δεύτερο τρίμηνο. Μία φίλη μου είπε ότι κινδυνεύει το μωρό και αυξάνονται οι πιθανότητες για μόλυνση. Με το διακολπικό υπερηχογράφημα μετράμε το μήκος του τραχήλου της μήτρας και μπορούμε να κάνουμε πρόγνωση ενός πρόωρου τοκετού. Εάν ο τράχηλος έχει βραχυνθεί σημαντικά (μικρότερος από 20 χιλιοστά) αυξάνει κατά πολύ ο κίνδυνος για πρόωρο τοκετό (πριν την 34η εβδομάδα). Σε αυτή την περίπτωση ο μαιευτήρας θα σας προτείνει την κατάλληλη θεραπεία (λήψη προγεστερόνης ή τραχηλική περίδεση) για να μειωθεί η πιθανότητα αυτής της σοβαρής επιπλοκής. Οι τελευταίες μελέτες έχουν δείξει ότι με τον τρόπο αυτό μπορεί να ελαττωθεί κατά τουλάχιστον 50% η συχνότητα του πολύ πρόωρου τοκετού. Η εξέταση βέβαια είναι απολύτως ασφαλής για το μωρό και τη μαμά. Ο γιατρός βλέπει τα πάντα στην υπερηχογραφική εξέταση Β’ Επιπέδου; Θα είμαι απολύτως σίγουρη ότι το μωρό μου είναι 100% υγιές; Με το υπερηχογράφημα Β’ Επιπέδου εξετάζουμε πάρα πολύ αναλυτικά την ανατομία του εμβρύου σύμφωνα με τις αρχές που ορίζουν τα ελληνικά και τα διεθνή ερευνητικά κέντρα. Περίπου 60% – 70% από τις μεγάλες ανωμαλίες που προκαλούν σοβαρές βλάβες στο έμβρυο, θα απεικονιστούν στο υπερηχογράφημα αλλά κάποιες δεν θα απεικονιστούν. Ειδικά στις εγκύους με αυξημένο δείκτη μάζας σώματος (ΒΜΙ) ή δυσχερούς υφής των κοιλιακών τοιχωμάτων περιορίζεται το ποσοστό ανίχνευσης των ανατομικών ανωμαλιών στο 50%.

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

Πρέπει επίσης να έχουμε υπ’ όψιν μας ότι κάποιες από τις ανωμαλίες που ενδεχομένως έχει ένα έμβρυο παρουσιάζονται προς το τέλος της εγκυμοσύνης ή ακόμα και μετά τη γέννηση (π.χ. ατρησία εντέρου, όψιμη υδροκεφαλία, υδρονέφρωση, οστεοχονδροδυσπλασίες κ.ά.) Επομένως ακόμη και εάν ένα υπερηχογράφημα είναι φυσιολογικό υπάρχει πάντα μία μικρή πιθανότητα το έμβρυο να έχει τελικά κάποιο πρόβλημα. Εκανα το υπερηχογράφημα Β’ Επιπέδου και δεν βρέθηκε κάτι μη φυσιολογικό. Πρέπει στο τρίτο τρίμηνο να κάνω και το υπερηχογράφημα ανάπτυξης (Doppler); Συνιστάται πάντα στο τρίτο τρίμηνο κατά την 28η – 32η εβδομάδα να επιβεβαιωθεί η κανονική ανάπτυξη και το «καλώς έχειν» του εμβρύου με το υπερηχογράφημα ανάπτυξης (Doppler). Με την εξέταση αυτή εξετάζονται υπερηχογραφικά: 1) Η συμμετρική ανάπτυξη του εμβρύου. 2) Το εκτιμώμενο βάρος του. 3) Η ποσότητα του αμνιακού υγρού. 4) Η ωρίμαση του πλακούντα. 5) Η ροή του αίματος στα αγγεία του εμβρύου (ομφαλικές αρτηρίες, φλεβώδης πόρος, μέση εγκεφαλική αρτηρία). 6) Η ροή του αίματος αμφοτερόπλευρα στις μητριαίες αρτηρίες με σκοπό την έγκαιρη ανίχνευση της ανεπάρκειας – γήρανσης του πλακούντα και της υπολειπόμενης ανάπτυξης του εμβρύου, αλλά και της προεκλαμψίας – υπερτασικής νόσου της μητέρας. Ταυτόχρονα γίνεται επανέλεγχος όλης της ανατομίας του εμβρύου, ώστε να ανιχνευθούν ανωμαλίες που δεν ήταν ορατές νωρίτερα κατά το υπερηχογράφημα Β’ επιπέδου και να εντοπιστούν πιθανές μεταβολές της ανατομίας κατά τη διάρκεια της εξελικτικής ανάπτυξης του εμβρύου. Αφού ο υπερηχογραφικός έλεγχος δεν μπορεί να διαγνώσει 100% την υγιή κατάσταση του εμβρύου για ποιον λόγο να τον κάνω; Οπως έχουν μέχρι σήμερα τα ελληνικά και διεθνή ιατρικά δεδομένα δεν υπάρχει καμία απολύτως εξέταση, σε κανένα σημείο στον κόσμο που να μας βεβαιώνει 100% για την έλλειψη κάθε χρωμοσωμικής – γενετικής – ανατομικής ανωμαλίας του εμβρύου. Δεδομένου όμως ότι ο υπερηχογραφικός προγενετικός έλεγχος είναι απολύτως ασφαλής για τη μητέρα και το έμβρυο και μπορεί να εντοπίσει περίπου μέχρι και το 75% από τις σοβαρές ανωμαλίες του εμβρύου (ενώ δεν μπορεί να εντοπίσει το 25% από αυτές καθώς και τις μισές από τις ελαφρές συγγενείς ανωμαλίες) θεωρείται ότι συνολικά έχει αρκετά υψηλά ποσοστά διαγνωστικότητας ιδιαίτερα σε σχέση με προηγούμενες εποχές όπου αγνοούσαμε σχεδόν τα πάντα για το έμβρυο και την ανάπτυξή του. Αν προσθέσουμε επιπλέον και τις επεμβατικές εξετάσεις του προγεννητικού ελέγχου (λήψη τροφοβλάστης και αμνιοπαρακέντηση) με τις οποίες είμαστε σε θέση να αποκλείσουμε έναν σημαντικό αριθμό χρωμοσωμικών και γενετικών παθήσεων (αν και όχι όλων όσων έχουν καταγραφεί παγκοσμίως) μπορούμε πλέον με πολύ μεγαλύτερη σιγουριά να αποκλείσουμε συχνά εμφανιζόμενες ανατομικές – γενετικές – χρωμοσωμικές ανωμαλίες του εμβρύου.

Τι ακριβώς είναι η λήψη τροφοβλάστης – χοριακών λαχνών και πια η διαφορά της από την αμνιοπαρακέντηση; Τόσο η λήψη τροφοβλάστης ή χοριακών λαχνών όσο και η αμνιοπαρακέντηση ανήκουν στην κατηγορία των επεμβατικών εξετάσεων με την οποίες δύναται να διαγνωστούν χρωμοσωμικές και γενετικές ανωμαλίες στο έμβρυο. Και οι δύο μέθοδοι μπορούν να προκαλέσουν αποβολή σε ποσοστό κάτω του 1% των περιπτώσεων εφόσον γίνουν από εξειδικευμένο ιατρό. Η αμνιοπαρακέντηση πραγματοποιείται στο δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης όπου με τη χρήση μίας λεπτής βελόνας λαμβάνουμε λίγο αμνιακό υγρό από την ενδομήτρια κοιλότητα, το οποίο στέλνουμε σε γενετικό εργαστήριο για χρωμοσωμικό – γονιδιακό έλεγχο. Η λήψη τροφοβλάστης γίνεται κατά το πρώτο τρίμηνο της κύησης όπου πάλι με τη χρήση βελόνας παίρνουμε από τον πλακούντα του εμβρύου μία μικρή ποσότητα χοριακών λαχνών που στέλνουμε σε εργαστήριο γενετικής για χρωμοσωμικό – γονιδιακό έλεγχο. Ενώ για τον ιατρό που θα πραγματοποιήσει την επεμβατική αυτή μέθοδο η τεχνική είναι πιο δύσκολη για την έγκυο τα ποσοστά αποβολής είναι τα ίδια με αυτά της αμνιοπαρακέντησης. Το σημαντικότερο πλεονέκτημα της λήψης τροφοβλάστης είναι ότι μπορεί να γίνει ήδη από την 11η εβδομάδα, σαφώς νωρίτερα από την αμνιοπαρακέντηση που πρέπει να γίνει πολύ αργότερα μετά την

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 103

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

16η – 17η εβδομάδα της κύησης. Ετσι η μέλλουσα μητέρα μπορεί να γνωρίζει για την υγεία του μωρού της πολύ πιο γρήγορα και να αποφύγει το μαρτύριο της αγωνίας μέχρι το δεύτερο τρίμηνο. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν χρειάζεται κάποια επεμβατική μέθοδος τα περισσότερα κέντρα του εξωτερικού αλλά πλέον και της Ελλάδας προτιμούν την λήψη τροφοβλάστης από την αμνιοπαρακέντηση.

Επειδή φοβάμαι να κάνω επεμβατική εξέταση (λήψη τροφοβλάστης ή αμνιοπαρακέντηση) μπορώ να κάνω το μη επεμβατικό τεστ (NIPT); Πρόκειται για μια πρόσφατη μέθοδο με την οποία σε ένα δείγμα μητρικού αίματος από την 10η εβδομάδα της κύησης μπορεί να ανιχνεύτει ελεύθερο εμβρυικό DNA στην κυκλοφορία της μητέρας. Αποτελεί ένα screening τεστ για μερικές τρισωμίες και λίγα μικροελλειπτικά σύνδρομα. Έχει σχετικά αυξημένη ευαισθησία ανίχνευσης έως και 99% για το σύνδρομο Down, δεν είναι όμως ακόμα ένα 100% διαγνωστικό τεστ όπως είναι η λήψη τροφοβλάστης και η αμνιοπαρακέντηση που μας αποκλείουν εντελώς όλες τις χρωμοσωμικές ανωμαλίες και πάρα πολλά γενετικά σύνδρομα. Αφού έχω υποβληθεί σε επεμβατική εξέταση (λήψη τροφοβλάστης ή αμνιοπαρακέντηση) θα πρέπει να κάνω και υπερηχογραφική εξέταση; Η λήψη τροφοβλάστης και η αμνιοπαρακέντηση ανήκουν στις λεγόμενες επεμβατικές εξετάσεις του προγεννητικού ελέγχου και έχουν να κάνουν με την εξέταση του γενετικού υλικού των κυττάρων του μωρού για συγκεκριμένες γενετικές ασθένειες ή χρωμοσωμικές παθήσεις και συνεπώς δεν ελέγχουν με κανένα τρόπο την ανατομική ανάπτυξη του εμβρύου κατά τη διάρκεια των 40 εβδομάδων της κύησης.

104 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Είμαι πάνω από τριανταπέντε ετών έγκυος και λόγω ηλικίας έχω αποφασίσει να υποβληθώ σε επεμβατική εξέταση (λήψη τροφοβλάστης ή αμνιοπαρακέντηση). Πρέπει να κάνω και αυχενική διαφάνεια στο πρώτο τρίμηνο; Με την αυχενική διαφάνεια ελέγχουμε εκτός από δείκτες χρωμοσωμικών ανωμαλιών και την ανατομία του εμβρύου κατά το 1ο τρίμηνο της ανάπτυξης του, συνεπώς αν υποβληθούμε μόνο σε αμνιοπαρακέντηση

μετά την 17η εβδομάδα της κύησης κινδυνεύουμε να μην έχουμε καμία πληροφορία για την ανατομική ανάπτυξη και διάπλαση του εμβρύου στο πρώτο μισό της εγκυμοσύνης. Εχω ήδη υποβληθεί σε λήψη τροφοβλάστης ή αμνιοπαρακεντηση. Αφού τα αποτελέσματα βγήκαν αρνητικά υπάρχει περίπτωση το μωρό μου να έχει κάποια άλλη γενετική – γονιδιακή πάθηση; Το δείγμα που στέλνεται προς εξέταση στο εξειδικευμένο εργαστήριο εξετάζεται συνήθως για τις πιο συχνές χρωμοσωμικές ανωμαλίες, όπως για παράδειγμα το σύνδρομο Down. Δεδομένου όμως ότι οι γενετικές ανωμαλίες ανέρχονται σε μερικές χιλιάδες και δεν είναι εφικτό να εξεταστούν όλες, δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι το έμβρυο νοσεί από κάποια που δεν ζητήθηκε η ανίχνευση της. Είμαστε στην αυγή μιας νέας εποχής. Οι εξελίξεις τρέχουν καθημερινά και η έρευνα προχωρά αλματωδώς. Τα όπλα που διαθέτει σήμερα ο προγεννητικός έλεγχος είναι πάρα πολλά και πρέπει να χρησιμοποιούνται όταν χρειάζεται. Την τελική απόφαση βέβαια πάντα την παίρνουν οι γονείς μετά από συμβουλευτική από τον ειδικό στον προγεννητικό έλεγχο εμβρυομητρικό ιατρό με τη συμμετοχή και του μαιευτήρα.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 105

Η ΥΓΕΊΑ ΤΩΝ ΠΑΊΔΊΩΝ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΞΩΣΩΜΑΤΊΚΗ ΓΟΝΊΜΟΠΟΊΗΣΗ

Γιακουμάκης Ιωάννης Κλινικος Διευθυντης Μαιευτηρας - Γυναικολογος Αναπαραγωγής

ο καλοκαίρι του 1978 ολόκληρος ο πλανήτης παρακολουθούσε συγκλονισμένος τη γέννηση του πρώτου παιδιού απο εξωσωματική γονιμοποίηση. Το σπάνιο αυτό ιατρικό επίτευγμα επαναλήφθηκε έκτοτε πολλές φορές με αποτέλεσμα σήμερα να αποτελεί μια συνήθη διαδικασία. Υπολογίζεται οτι 8.000.000 παιδιά έχουν γεννηθεί στον πλανήτη χάρη σε διαδικασίες Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Εγείρεται λοιπόν το ερώτημα, τόσο στους γονείς όσο και στην επιστημονική κοινότητα, για το εαν τα παιδιά αυτά ανήκουν σε μια κατηγορία υψηλού κινδύνου για μελλοντικά προβλήματα υγείας.

106 •

Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι δεν υπάρχει διαφορά στις αναπτυξιακές και γνωσιακές λειτουργίες σε σχέση με τα παιδιά που γεννήθηκαν μετά από αυτόματη σύλληψη. Κάποια δεδομένα έχουν εμφανιστεί σχετικά με μειωμένο βάρος κατά τη γέννηση και αυξημένη αρτηριακή πίεση, όμως αυτά αποδίδονται κατά κύριο λόγο στη μεγαλύτερη ηλικία των γυναικών που κυοφορούν μέσω υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, παρά στις ίδιες τις τεχνικές αυτές. Το μεγαλύτερο μέρος των προβλημάτων που μπορεί να προκύψουν στα παιδιά που γεννιούνται με εξωσωματική γονιμοποίηση οφείλονται στην προωρότητα. Συχνά οι πολύδυμες κυήσεις καταλήγουν σε πρόωρο τοκετό, τη στιγμή που η προωρότητα σχετίζεται με επιπλοκές οι οποίες δύνανται να επηρεάσουν τη φυσική και πνευματική ανάπτυξη του παιδιού. Δέν είναι τυχαίο άλλωστε που πλέον η πολύδυμη κύηση θεωρείται η κυριότερη παρενέργεια της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής ενώ ο νόμος καθορίζει σαφή όρια για τον αριθμό των εμβρύων που επιτρέπεται να μεταφερθούν προς εμφύτευση στη μήτρα. Μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα που έγινε σε νεοσύλλεκτους ( ηλικίες 17-18 ετών ) έδειξε ότι οι στρατιώτες που είχαν γεννηθεί από εξωσωματική γονιμοποίηση όχι μόνο δεν υπολείπονταν στους δείκτες σωματικής και πνευματικής υγείας από τους υπόλοιπους, αλλά ότι είχαν τα μισά ποσοστά αποπομπής από το στράτευμα για λόγους υγείας. Ακόμη, οι οπλίτες που είχαν προέλθει από υποβοΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ ηθούμενη αναπαραγωγή είχαν ελαφρώς υψηλότερες επι-

δόσεις στις γνωσιακές δοκιμασίες. Το ίδιο παρατηρήθηκε και στις επιδόσεις των παιδιών αυτών στη διάρκεια των σχολικών του σπουδών όπου φάνηκε ότι είχαν παρόμοιες επιδόσεις τόσο στα μαθήματα όσο και στις ψυχοκινητικές και κοινωνικοποιητικές διαδικασίες στην τάξη. Μία συχνή στις μέρες μας τακτική είναι η χρήση γαμετών ( ωαρίων ή σπερματοζωαρίων ) που προέρχονται από δωρεά. Οι έρευνες έδειξαν ότι στην περίπτωση αυτή τα παιδιά είχαν το ίδιο καλή σωματική υγεία με τα υπόλοιπα, γεγονός εν πολλοίς αναμενόμενο, καθώς ο ιατρικός έλεγχος των δωρητών και δωρητριών είναι πολύ αυστηρός και ενδελεχής. Το πολύ ενδιαφέρον σημείο είναι ότι και στον τομέα της ψυχικής υγείας τα αποτελέσματα ήταν πολύ ενθαρρυντικά. Συγκεκριμένα μετρήθηκαν δείκτες όπως η συναισθηματική νοημοσύνη, η συμπεριφορά, η υπερδραστηριότητα, η ικανότητα συγκέντρωσης, η σχέση ομότιμης συγκέντρωσης και η κοινωνικοποίηση στις ηλικίες των 3, 7 και 10 ετών. Τα αποτελέσματα έδειξαν απολύτως φυσιολογική ψυχοκοινωνική ανάπτυξη, παρόμοια με αυτή των παιδιών που δεν προήλθαν από εξωσωματική γονιμοποίηση. Τέλος, παρατηρήθηκε ότι υπήρχε αυξημένο επίπεδο stress στις οικογένειες στις οποίες οι γονείς δεν είχαν αποκαλύψει στα παιδιά τους την προέλευση των γαμετών, από τις αντίστοιχες στις οποίες τα παιδιά είχαν ενημερωθεί σχετικά με το ζήτημα αυτό. Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή θεωρείται μια σχετικά νέα τεχνική που έχει βοηθήσει εκατομμύρια ζευγάρια με προβλήματα υπογονιμότητας. Ανεκτίμητος σύμμαχος έχει αποδειχτεί η εντυπωσιακή ανάπτυξη των βιολογικών επιστημών που οπλίζουν τα τελευταία χρόνια τη φαρέτρα μας με πολυτιμα εργαλεία. Ο προεμφυτευτικός έλεγχος (PGD), οι μοριακές τεχνικές, ο έλεγχος καρυοτύπου και γονιδιακών νοσημάτων, οι νέες τεχνικές κρυοσυντήρησης (vitrification) και πολλά νέα επιστημονικά επιτεύγματα διασφαλίζουν σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό την υγεία των παιδιών που γεννιούνται μετά από ιατρική υποβοήθηση. Η συνεχιζόμενη έρευνα θα φέρει στο μέλλον υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας και θα θωρακίσει την καλή υγεία των νέων οικογενειών.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 107

ΔΊΚΑΊΩΜΑ ΣΤΗ ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ Η ΕΠΊΛΟΓΗ ΤΗΣ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Γιακουμάκης Ιωάννης Κλινικος Διευθυντης Μαιευτηρας - Γυναικολογος Αναπαραγωγής

Από τις 20 Ιανουαρίου του 1982, οπότε και γεννήθηκε στην Ελλάδα το πρώτο παιδί με τη μέθοδο της τεχνητής γονιμοποίησης , έχουν περάσει πολλά χρόνια και πλέον η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή αποτελεί σήμερα μια ευρέως διαδεδομένη μέθοδο απόκτησης παιδιών . Η Ελλάδα με το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τις διαδικασίες της εξωσωματικής γονιμοποίησης , συνεχίζει να πρωτοπορεί στον τομέα αυτό και φυσικά η Κρήτη δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Η συζήτηση με τον κλινικό διευθυντή, μαιευτήρα και γυναικολόγο αναπαραγωγής του Μεσογειακό Ινστιτούτο Γονιμότητας Ιωάννη Γιακουμάκη ρίχνει φως σε πολλές πτυχές της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής .

-Ποιοι παράγοντες συντελούν στην υπογονιμότητα ενός ζευγαριού; Όπως πολύ σωστά αναφέρατε, η υπογονιμότητα αναφέρεται πάντα στο ζευγάρι και ποτέ στον ένα μόνο απο τους δύο συντρόφους. Επομένως η διερεύνηση γίνεται ταυτόχρονα τόσο στον αντρικό όσο και στο γυναικείο παράγοντα, όπως συνηθίζουμε να λέμε στο χώρο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. -Η κρίση στην Ελλάδα έχει περιορίσει τις προσπάθειες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής σε υπογόνιμα ζευγάρια; Η παρατεινόμενη παρούσα κατάσταση έχει δυστυχώς επιφέρει μια γενικότερη δυσχέρεια στην ολοκλήρωση της οικογένειας, καθώς η αβεβαιότητα για το μέλλον προβληματίζει τα νέα ζευγάρια. Το φαινόμενο αυτό οξύνεται στις περιπτώσεις υπογονιμότητας καθώς εμπλέκεται οχι μονο η ψυχολογική αλλά 108 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Συνέντευξη: Eλπίδα Κατσαράκη

και η οικονομική επιβάρυνση. Είναι πιστεύω απαραίτητη η ουσιαστική αρωγή της πολιτείας σταν αναγεννητικό πυρήνα της κοινωνίας που δεν είναι άλλος απο την οικογένεια. -Ποια είναι η εκτίμηση σας για το ποσοστό των ζευγαριών στην Κρήτη που προσφεύγουν στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή; Καθώς η οργανωμένη καταγραφή δεν είναι από τα δυνατά σημεία της χώρας μας, μπορούμε να υπολογίσουμε ότι περίπου 15% των ζευγαριών θα αντιμετωπίσουν προβλήματα γονιμότητας. Πάντως, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, ο συνολικός δείκτης γονιμότητας της Ελλάδας είναι πλέον από τους χαμηλότερους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. -Που εντοπίζεται τις αιτίες υπογονιμότητας ; Πρόκειται για ενα συνδυασμό ιατρικών / βιολογικών και κοινωνικών παραγόντων οι οποίοι δρούν αθροιστικά. Στους πρώτους περιλαμβάνονται οι συνθήκες διαβίωσης, η διατροφή, το κάπνισμα, το άγχος, τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα που δεν αντιμετωπίστηκαν κατάλληλα και το περιβάλλον στο οποίο διαβιούμε. Στους δεύτερους αναγνωρίζεται η εντατικοποίηση της εργασίας, η συνεπακόλουθη ένδεια χρόνου του ζευγαριού, η αλλαγή ιεράρχησης προτεραιοτήτων και κυρίως η μετάθεση της αναπαραγωγικής ολοκλήρωσης σε ολοένα και μεγαλύτερες ηλικίες. -Πως θα καταλάβει ένα ζευγάρι πως χρειάζεται βοήθεια; Εάν δεν έχει επιτευχθεί κύηση μετά από ένα χρόνο επαφών

ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗ ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΗΣ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

χωρίς προφύλαξη, μπορεί να γίνει η πρώτη προσέγγιση του ζεύγους προς τον εξειδικευμένο ιατρό της αναπαραγωγής ώστε να ξεκινήσει η απαιτούμενη διερεύνηση. Εάν η ηλικία της γυναίκας είναι άνω των 35 ετών, αυτό μπορεί να γίνει μετά από έξι μήνες. Ο λόγος δεν είναι ότι η γυναίκες αυτές θεωρούνται ηλικιακά «μεγάλες» για τεκνοποίηση, απλώς έτσι μπορεί να κερδίσουμε πολύτιμο χρόνο σε περιπτώσεις που όντως αποδειχτεί ότι υπάρχει καποιο ιατρικό πρόβλημα.

-Μπορεί να επιτευχθεί εγκυμοσύνη σε καρκινοπαθείς γυναίκες; Πλέον, χάρη στα άλματα της ιατρικής και στην αυξημένη γνώση που έχουμε πάνω στο πεδίο, οι γυναίκες αυτές μπορούν να τεκνοποιήσουν χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η ίδια η υγεία τους. Φυσικά πάντοτε υπάρχει στενή συνεργασία του γυναικολόγου με τον ειδικό ογκολόγο. Χαρακτηριστική είναι η παρουσία στη χώρα μας της Ελληνικής Εταιρείας Διατήρησης Αναπαραγωγής στην οποία συμμετέχουμε με την οποία συνεργαζόμαστε στενά. Εδώ θα ήθελα να σημειώσω και τη μέθοδο της παρένθετης μητρότητας η οποία -ειδικά σε περιπτώσεις γυναικολογικών κακοηθειών- βρίσκει εφαρμογή και έχει χαρίσει χαμόγελα σε γυναίκες που διαφορετικά δε θα κατάφερναν να αποκτήσουν παιδιά. Το κέντρο μας πρωτοπορεί διεθνώς στο πεδίο αυτό εδώ και πολλά χρόνια και μάλιστα έχουμε τη χαρά και την υπερηφάνεια να μας ζητείται συχνά να προσφέρουμε την εμπειρία μας σε συνέδρια ανα την υφήλιο. -Ολοένα και περισσότερα ζευγάρια που αποκτούν παιδιά διαπιστώνουν πως αδυνατούν να πετύχουν νέα εγκυμοσύνη σε επόμενη προσπάθεια τεκνοποίησης. Ποια τα αίτια αυτής της αιφνίδιας υπογονιμότητας και γιατί συμβαίνει τώρα περισσότερο σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια ; Όπως είπαμε και προηγουμένως, η πρώτη κύηση έρχεται σε όλο και μεγαλύτερη ηλικία των γονέων. Ακόμα και αν δεν υπάρχει κάποιο ιατρικό πρόβλημα, είναι λογικό όταν θα θελήσει το ζευγάρι να δώσει ένα αδελφάκι στο παιδί του, η γονιμότητα να έχει ελαττωθεί. Πέρα από αυτό βέβαια, το κάθε περιστατικό δευτεροπαθούς υπογονιμότητας ( έτσι ονομάζεται η δυσχέρεια τεκνοποίησης όταν έχει ήδη προηγηθεί κύηση ) απαιτεί εξατομικευμένη ιατρική διερεύνηση και φυσικά ανάλογη αντιμετώπιση. -Γνωρίζουμε πως το Μεσογειακό Ινστιτούτο Γονιμότητας κατατάσσεται πλέον σε μία από τις πιο επιτυχημένες μονάδες εξωσωματικής γονιμοποίησης στην Ευρώπη, έχοντας βοηθήσει στην ολοκλήρωση της οικογένειάς τους χιλιάδες ζευγάρια. Που οφείλεται το σημαντικό αυτό ποσοστό επιτυχίας; Το κέντρο μας ακολουθεί τα διεθνή πρότυπα και λειτουργεί με υψηλά standards. Είναι σημαντικό ότι κάθε χρόνο επαναλαμβάνεται μια πολύ αυστηρή εξωτερική αξιολόγηση, με το επιτυχές πέρας της οποίας λαμβάνουμε την πιστοποίηση ISO. Στον επιστημονικό τομέα συμμετέχουμε και παρακολουθούμε τα συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό ώστε να είμαστε πάντοτε ενήμεροι για τις τρέχουσες εξελίξεις. Πάνω και πέρα

από όλα όμως, η αγάπη όλων μας για το αντικείμενο αυτό και η θέληση για προσφορά είναι που δίνουν κουράγιο και που μας ωθούν πάντοτε ένα βήμα πιο μπροστά.

-Δέχεστε πολλούς υποψήφιους γονείς από το εξωτερικό ; Έχει γίνει πλέον μια όμορφη ρουτίνα να υποδεχόμαστε ζευγάρια από πολλές χώρες και όλο το προσωπικό το θεωρεί πια κάτι το απολύτως φυσιολογικό. Αυτό αποτελεί οπωσδήποτε μια ακόμη αναγνώριση για εμάς καθώς μας εμπιστεύονται άτομα που προέρχονται από χώρες με πολύ υψηλό επίπεδο Ιατρικών παροχών (Βόρεια Ευρώπη, Αμερική, Αυστραλία κ.α.). Όταν ένα ζευγάρι μπαινει στο αεροπλάνο για 30 ώρες προκειμένου να αποθέσει στα χέρια μας τις ελπίδες για ολοκλήρωση της οικογένειάς του, αυτό δε μπορεί παρά να μας επιφορτίζει με υψηλότερες ευθύνες, όμως είναι κάτι που κάνουμε εδώ και πολλά χρόνια με επιτυχία. -Έχετε παρατηρήσει αύξηση στις περιπτώσεις υποβοηθούμενης αναπαραγωγής με τη μορφή παρένθετης μητρότητας , μετά την αλλαγή στην ελληνική νομοθεσία που προβλέπει ότι μόνο ένα από τα δύο μέρη έχουν απλώς προσωρινή διαμονή στην Ελλάδα;

Έχουμε συνηθίσει να γκρινιάζουμε -και συνήθως όχι άδικα- με τα πολλά κακώς κείμενα στη χώρα μας. Στην περίπτωση όμως της παρένθετης μητρότητας οφείλουμε να αναγνωρίσουμε το εξαιρετικά πρωτοποριακό νομοθετικό πλαίσιο το οποίο καθιστά την Ελλάδα πολύ ελκυστικό προορισμό για τη συγκεκριμένη διαδικασία. Όχι μόνο η λεπτομέρεια που αναφέρατε αλλά και πολλά ακόμη ουσιαστικά σημεία, όπως η θέσπιση της δικαστικής απόφασης ώς προαπαιτούμενης για έναρξη ενός προγράμματος παρένθετης μητρότητας, διασφαλίζουν ότι αυτό θα ολοκληρωθεί με επιτυχία. Υπάρχουν κράτη με πιο χαλαρή νομοθεσία στα οποία έχουν παρατηρηθεί από ανήθικες έως και παράνομες καταστάσεις με ο,τι αυτό συνεπάγεται.. - Στα πολλά χρόνια εμπειρίας σαν γυναικολόγος, υπήρξαν περιπτώσεις που έχουν μείνει χαραγμένες στη μνήμη σας; Θα σας εξομολογηθώ ότι μετράω παραπάνω από 30 χρόνια ως γυναικολόγος, όμως θα σας παρακαλέσω να μην αρχίσετε να υπολογίζετε την ηλικία μου (γέλια). Πραγματικά υπήρχαν πολλές στιγμές που το μυαλό και το σώμα λειτουργούσαν «στα κόκκινα», είναι εξάλλου κάτι συνυφασμένο με τη φύση του ιατρικού λειτουργήματος. Θα σας πώ όμως έναν κοινό παρονομαστή όλων αυτών: το «ευχαριστώ» που σου λέει ο ασθενής σου, όχι με το στόμα αλλά κυρίως με τα μάτια, είναι η πραγματική πληρωμή που σε αποζημιώνει για όλα...

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 109

ΔΊΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΟΝΊΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΣΤΡΙΝΑΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Χειρουργός / Γυναικολόγος Γυναικολόγος Αναπαραγωγής Τηλ.: 6972297252

να πεδίο της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, το οποίο βρίσκει όλο και περισσότερο εφαρμογή, αποτελεί η συντήρηση της γονιμότητας. Με τον όρο αυτό περιγράφουμε την εφαρμογή ιατρικών τεχνικών που αποσκοπούν στο να παρατείνουν και να διαφυλάξουν την παρούσα αναπαραγωγική ικανότητα των γεννητικών κυττάρων (ωαρίων και σπερματοζωαρίων) σε κατάσταση τέτοια ώστε να δύναται να επιτευχθεί μια κύηση σε απώτερο χρονικό σημείο. Το αποτέλεσμα αυτό επιτυγχάνεται με την κρυοσυντήρηση, δηλαδή την ειδική επεξεργασία και στη συνέχεια την κατάψυξη των κυττάρων αυτών. 1) Κρυοσυντήρηση ωαρίων: πρόκειται για την πιο γνωστη στο ευρύ κοινό τεχνική. Συνίσταται στην λήψη των θηλυκών γαμετών με τη διαδικασία της ωοληψίας και στη συνέχεια την αποθήκευσή τους σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία. Η λήψη των ωαρίων γίνεται είτε μετά απο διέγερση των ωοθηκών είτε χωρίς διέγερση (φυσικός κύκλος). Στην περίπτωση της ωοθηκικής διέγερσης προσδοκώνται μεγαλύτεροι αριθμοί ωαρίων σε σύγκριση με το φυσικό κύκλο όπου αναμένεται η λήψη ενός μόνο ωαρίου. Η επιλογή της μεθόδου θα γίνει εξατομικευμένα μετά από αξιολόγηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε γυναίκας ( επάρκεια ωοθηκικών αποθεμάτων, τυχόν αντένδειξη λήψης φαρμακευτικής αγωγής πρόκλησης κλπ ). 2) Κρυοσυντήρηση σπέρματος: πρόκειται για τη συντήρηση των αρσενικών γαμετών, δηλαδή των σπερματοζωαρίων, που περιέχονται στο σπέρμα του άντρα. Στην περίπτωση αυτή η διαδικασία είναι πιο απλή καθώς αρκεί η λήψη δείγματος σπέρματος άνδρα, η οποία είναι ανεξάρτητη της ημέρας και δεν απαιτείται προηγουμένως φαρμακευτική αγωγή. Η μόνη προυπόθεση είναι η αποχή από επαφές για 3-4 ημέρες. Το σπέρμα μπορεί να παραμείνει σε κρυοσυντήρηση θεωρητικά επ’ αόριστο και να χρησιμοποιηθεί σε μελλοντικές προσπάθειες εξωσωματικής. Ειδικότερα, έχει καταγραφεί επιστημονικά κύηση με τη χρήση κρυοσυντηρημένου σπέρματος εικοσαετίας (20ετίας). Η κατάψυξη σπέρματος προτείνεται σε: • Ενήλικους άντρες ή έφηβους που πρόκειται να υποβληθούν σε θεραπεία λόγω νεοπλασματικής νόσου (χειρουργική επέμβαση, χημειοθεραπεία και ακτινοβολία) • Ενήλικους άντρες ή έφηβους που πρόκειται να υποβληθούν σε οποιαδήποτε θεραπεία, η οποία μπορεί να επηρεάσει την αναπαραγωγική τους ικανότητα • Άντρες που πρόκειται να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση (εγχείρηση προστάτη ή όρχεων) • Άντρες με έκθεση σε χημικές ουσίες, ακτινοβολία ή υπερβολική ζέστη που μπορεί να προκαλέσουν στειρότητα • Άντρες με ιστορικό ολιγοασθενοσπερμίας.

110 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

• Σε περιπτώσεις αζωοσπερμίας η λήψη σπέρματος γίνεται χειρουργικά από την επιδιδυμίδα (PESA) ή τον όρχι (TESΑ). 3) Κρυοσυντήρηση εμβρύων: πρόκειται για την κατάψυξη γονιμοποιημένων πλέον ωαρίων. Η διαδικασία είναι η ίδια με την κατάψυξη ωαρίων, με τη διαφορά ότι τα ωάρια που λαμβάνονται γονιμοποιούνται και καταψύχονται κάποιες ώρες μετά. Ενδείξεις: Κρυοσυντήρηση ωαρίων / σπερματοζωαρίων: Α) μετάθεση ολοκλήρωσης οικογένειας σε μεταγενέστερο χρόνο. Στη σύχρονη εποχή τόσο οι άντρες οσο και οι γυναίκες επιλέγουν να τεκνοποιήσουν σε ολοένα μεγαλύτερη ηλικία. Καθώς όμως η γονιμοποιητική ικανότητα μπορεί να έχει ελαττωθεί σε κρίσιμο επίπεδο, η κρυοσυντήρηση των γαμετών σε ηλικία που αυτοί διατηρούν υψηλή δυναμική γονιμοποίησης δίνει λύση στο πρόβλημα αυτό. Η διαδικασία αυτή έχει λάβει το όνομα «διατήρηση γονιμότητας για κοινωνικούς λόγους» και αξίζει να σημειωθεί ότι σχετίζεται όχι μόνο με τις γυναίκες αλλά και με τους άντρες. Β) Ιατρικοί λόγοι. Σε περίπτωση εμφάνισης κακοηθών νοσημάτων που χρήζουν χημειο- και/ή ακτινο- θεραπειών, συνίσταται η συλλογή των γαμετών πρίν από την εφαρμογή της αγωγής. Ο λόγος είναι για να αποθηκευτούν γαμέτες που δε θα έχουν υποστεί τη βλαπτική επίδραση των θεραπειών αυτών, τόσο σε επίπεδο αριθμού όσο και ποιότητάς τους. Μία ακόμη περίπτωση είναι η διαπίστωση παθολογικών δεικτών των γαμετών. Τυπικά παραδείγματα είναι η πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια στις γυναίκες και ένα μή φυσιολογικό σπερμοδιάγραμμα στον άντρα, λόγω πχ κιρσοκήλης. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ / ΑΣΦΑΛΕΙΑ: Η κρυοσυντήρηση θεωρείται γενικά μια ασφαλής αλλά και αποτελεσματική διαδικασία με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα. Η καινούρια τεχνική της υαλοποίησης έχει παρακάμψει τα αυξημένα ποσοστά αποτυχίας καθώς περισσότερο του 95% των κρυοσυντηρημένων ωαρίων / σπερματοζωαρίων / εμβρύων δεν υφίστανται πλέον βλάβες κατά τη διαδικασία της απόψυξης. Η κατάψυξη και απόψυξη σπέρματος έχει πολύ καλά ποσοστά επιβίωσης όσον αφορά την κινητικότητα αλλά και τη γονιμοποιητική ικανότητα των σπερματοζωαρίων. Επίσης, η κρυοσυντήρηση σπέρματος δεν σχετίζεται με την ανάπτυξη συγγενών ή άλλων εμβρυικών ανωμαλιών. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι η κρυοσυντήρηση γεννητικών κυττάρων, ειδικά με την εγκαθίδρυση των νέων τεχνικών, συμβάλλει αποφασιστικά στη διατήρηση της γονιμότητας τόσο για ιατρικούς όσο και για κοινωνικούς λόγους.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 111

ΚΑΡΔΊΟΤΟΚΟΓΡΑΦΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΥΗΣΗ ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΜΑΡΙΝΑΚΗΣ ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ Αρχοντάκη 2 Χανιά Τηλ.28210 41100 - FAX. 28210 41780 Email: iomarinakis@yahoo.com Απόφοιτος Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Μετεκπαιδευθείς στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και Εξωσωματική Γονιμοποίηση στο University College Hospital του Λονδίνου Πιστοποιημένος στην Διαγνωστική Κολποσκόπηση απ’την European Federation for Colposcopy Μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Γυναικολογικής Ενδοσκόπησης Κάτοχος Αδείας εκτέλεσης Μαιευτικού και Γυναικολογικού Υπερηχογραφήματος

καρδιοτοκογραφία (cardiotocography CTG - non stress test NST) χρησιμοποιείται στη διάρκεια της κύησης για καταγραφή της εμβρυικής καρδιακής λειτουργίας και των συστολών της μήτρας. Αφορά κυρίως στο τρίτο τρίμηνο της κύησης. Σκοπός της είναι να επιβεβαιώσει τη φυσιολογική εμβρυική λειτουργία και να ανιχνεύσει εγκαίρως την εμβρυική δυσχέρεια.

3. Βρίσκουμε τη βασική γραμμή της εμβρυικής καρδιακής λειτουργίας. Η βασική γραμμή είναι ο μέσος όρος των εμβρυικών παλμών στο λεπτό, σε ένα χρονικό διάστημα 10 λεπτών. Η φυσιολογική βασική γραμμή πρέπει να είναι μεταξύ 110-160 bpm (παλμοί / λεπτό).

ΠΩΣ ΛΕΊΤΟΥΡΓΕΊ ΤΟ NST Η συσκευή ονομάζεται καρδιοτοκογράφος και περιλαμβάνει το καταγραφικό μέρος κ δύο κεφαλές που ανιχνεύουν, η μία τις συστολές της μήτρας, μετρώντας εμμέσως την ενδομήτρια πίεση και η άλλη την εμβρυική καρδιακή συχνότητα, προϊόντος του χρόνου. ΠΩΣ ΑΞΊΟΛΟΓΕΊΤΑΊ ΕΝΑ NST 1. Πριν από κάθε προσπάθεια αξιολόγησης του NST, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε αν η κύηση ανήκει στην ομάδα υψηλού κινδύνου. Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικές περιπτώσεις κυήσεων υψηλού κινδύνου π.χ. σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση της εγκύου, πολύδυμη κύηση, κύηση σε παράταση, προηγηθείσα καισαρική τομή, πρόωρη ρήξη υμένων, προεκλαμψία. 2. Αξιολογούμε τις συστολές της μήτρας μετρώντας: • Τον αριθμό τους σε ένα χρονικό διάστημα 10 λεπτών • Τη διάρκεια • Την έντασή τους

112 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Εμβρυική ταχυκαρδία Ορίζεται όταν η βασική γραμμή υπερβαίνει τους 160 bpm. Τα αίτια μπορεί να είναι : • Καλοήθης εμβρυική ταχυαρρυθμία • Υπερθυρεοειδισμός • Εμβρυική Υποξία • Χοριοαμνιονίτις (ιδιαίτερα όταν συνυπάρχει πυρετός) • Εμβρυική ή μητρική αναιμία Η εμβρυική βραδυκαρδία ορίζεται όταν η βασική καρδιακή συχνότητα είναι μικρότερη από 100 παλμούς το λεπτό για περισσότερο από 3 λεπτά, ενώ όταν η βασική καρδιακή συχνότητα είναι κάτω από 80 παλμούς το λεπτό για περισσότερο από 3 λεπτά, τότε μιλάμε για σοβαρή εμβρυική βραδυκαρδία που υποδηλώνει σοβαρή εμβρυική υποξία. Βασικές γραμμές μεταξύ 100-120 bpm είναι συχνές στις παρατασιακές κυήσεις και στις ανώμαλες προβολές

ΚΑΡΔΙΟΤΟΚΟΓΡΑΦΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΥΗΣΗ

του εμβρύου. 4. Μεταβλητότητα Η μεταβλητότητα της βασικής γραμμής της εμβρυικής καρδιακής λειτουργίας είναι πολύ καλός δείκτης της υγείας του εμβρύου τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, καθώς δείχνει την ικανότητα του νευρολογικού του συστήματος να προσαρμόζεται στις αλλαγές του περιβάλλοντος. Φυσιολογική μεταβλητότητα θεωρείται μια διακύμανση από 5-25 παλμούς το λεπτό.

6. Επιβραδύνσεις Είναι απότομες μειώσεις της βασικής καρδιακής συχνότητας του εμβρύου, μεγαλύτερες από 15 bpm για διάστημα μεγαλύτερο από 15 δευτερόλεπτα. Ουσιαστικά, η επιβράδυνση στον εμβρυικό καρδιακό παλμό είναι η απάντηση του εμβρύου στην υποξία, ώστε να διατηρήσει την οξυγόνωση του μυοκαρδίου. Υπάρχουν τέσσερις διαφορετικοί τύποι επιβραδύνσεων: • Πρώιμες επιβραδύνσεις έχουμε σε ένα NST όταν αυτές αρχίζουν στην έναρξη της μητρικής σύσπασης και υποχωρούν στο τελείωμά της. Οφείλονται στην αυξημένη ενδοκράνια πίεση του εμβρύου και θεωρούνται φυσιολογικές.

Παθολογική μεταβλητότητα όταν είναι μικρότερη από 5 bpm για περισσότερο από 50 λεπτά ή μεγαλύτερη από 25 bpm για περισσότερα από 25 λεπτά. Μειωμένη μεταβλητότητα μπορεί να συμβεί στις παρακάτω καταστάσεις: • Περίοδος εμβρυικού ύπνου ( η πιο συχνή αιτία, που μπορεί να διαρκέσει μέχρι 40 λεπτά) • Εμβρυική υποξία (συνδυάζεται με όψιμη επιβράδυνση) • Εμβρυική ταχυκαρδία • Φάρμακα (οπιούχα ηρεμιστικά, αντιυπερτασικά, θειικό μαγνήσιο) • Συγγενείς ανωμαλίες καρδιάς

5. Επιταχύνσεις Είναι οι απότομες αυξήσεις της βασικής γραμμής της εμβρυικής καρδιακής συχνότητας, μεγαλύτερες από 15 bpm με διάρκεια μεγαλύτερη από 15 δευτερόλεπτα. Η ύπαρξη επιταχύνσεων, ειδικά όταν συνδυάζεται με μητρικές συστολές είναι ενδεικτικό υγιούς εμβρύου, ενώ η απουσία τους σε ένα κατά τα άλλα φυσιολογικό NST είναι αβέβαιης σημασίας.

• Μεταβλητές επιβραδύνσεις είναι οι επιβραδύνσεις που εμφανίζονται συνήθως στη διάρκεια του τοκετού, δεν συσχετίζονται με τις συστολές του μυομητρίου, είναι συχνές σε περιπτώσεις μειωμένου αμνιακού υγρού και υποδηλώνουν συνήθως παροδική πίεση του ομφάλιου λώρου. Η παρουσία παρατεταμένων μεταβλητών επιβραδύνσεων υποδηλώνει την ανάγκη συνεχούς καρδιοτοκογραφίας.

• Όψιμες επιβραδύνσεις ξεκινούν στο αποκορύφωμα της μητρικής συστολής και ανακάμπτουν μετά το τέλος της συστολής. Υποδηλώνουν ανεπάρκεια αιματικής ροής στη μήτρα και στον πλακούντα. Σαν αποτέλεσμα, η αιματική ροή στο έμβρυο είναι σημαντικά μειωμένη και προκαλεί εμβρυική υποξία και οξείδωση.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 113

ΚΑΡΔΙΟΤΟΚΟΓΡΑΦΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΥΗΣΗ

• Παρατεταμένη επιβράδυνση ορίζεται ως μια επιβράδυνση που διαρκεί περισσότερο από 3 λεπτά και καθιστά το NST παθολογικό.

έτερο κίνδυνο). Μεταβλητές με κάποιο ανησυχητικό χαρακτηριστικό* σε λιγότερο από τις μισές συστολές για περισσότερα από 30’. Μεταβλητές με κάποιο ανησυχητικό χαρακτηριστικό* σε περισσότερο από τις μισές συστολές για λιγότερο από 30’ Μεταβλητές χωρίς ανησυχητικό χαρακτηριστικό* για περισσότερο από 90’ ΤΟ ΠΑΘΟΛΟΓΊΚΟ NST

Ημιτονοειδές γράφημα (sinusoidal) Αυτός ο τύπος γραφήματος είναι σπάνιος και συνδέεται με πολύ υψηλά ποσοστά νοσηρότητας και θνητότητας. Συνήθως είναι ενδεικτικό ενός από τα παρακάτω: • Σοβαρής εμβρυικής υποξίας • Σοβαρής εμβρυικής αναιμίας • Εμβρυομητρικής αιμορραγίας

Βασική γραμμή κάτω από 100 bpm ή πάνω από 180 bpm. Μεταβλητότητα • Μικρότερη από 5 bpm για περισσότερο από 50 λεπτά • Μεγαλύτερη από 25 bpm για περισσότερο από 25 λεπτά • Ημιτονοειδές γράφημα Επιβραδύνσεις: Όψιμες επιβραδύνσεις για 30 ή περισσότερα λεπτά Οξεία βραδυκαρδία ή παρατεταμένη επιβράδυνση που διαρκεί 3 ή περισσότερα λεπτά Μεταβλητές επιβραδύνσεις με ανησυχητικά χαρακτηριστικά* στις μισές τουλάχιστον συστολές για τουλαχιστον 30 λεπτά *Ανησυχητικά χαρακτηριστικά όψιμων επιβραδύνσεων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΡΔΊΟΤΟΚΟΓΡΑΦΗΜΑΤΟΣ Αφού μελετηθούν όλες οι παράμετροι του καρδιοτοκογραφήματος, ακολουθεί η τελική αξιολόγησή του και γνωματεύεται ως • Καθησυχαστικό(reassuring) • Μη καθησυχαστικό(non reassuring) • Παθολογικό(abnormal) ΤΟ ΚΑΘΗΣΥΧΑΣΤΊΚΟ NST ΠΕΡΊΛΑΜΒΑΝΕΊ Βασική καρδιακή συχνότητα 110-160 bpm Μεταβλητότητα 5-25 bpm Επιβράδυνση καμμία ή πρώιμες Μεταβλητές για λιγότερο από 90 λεπτά και χωρίς ανησυχητικά χαρακτηριστικά*. ΤO ΜΗ ΚΑΘΗΣΥΧΑΣΤΊΚΟ NST Βασική γραμμή 100-109 bpm 161-180 bpm Μεταβλητότητα μκρότερη του 5bpm για 30-50 λεπτά, μεγαλύτερη από 25 bpm για 15-25 λεπτά.

114 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Επιβραδύνσεις Όψιμες σε περισσότερο από τις μισές συστολές της μήτρας για λιγότερο από 30’ (χωρίς μητρικό ή εμβρυικό

• Διάρκεια > 60 seconds • Μειωμένη μεταβλητότητα στη διάρκεια των επιβραδύνσεων. • Αδυναμία επιστροφής στη βασική γραμμή • Διφασικό σχήμα επιβράδυνσης • Χωρίς επιταχύνσεις πριν και μετά την επιβράδυνση. Οπως προκύπτει από τα προηγούμενα, η μελέτη του καρδιοτοκογραφήματος, αποτελεί σημαντικό βοήθημα για την πληρέστερη και σωστότερη παρακολούθηση της κύησης (ιδιαίτερα όταν αυτή είναι υψηλού κινδύνου) Συμβάλλει αποφασιστικά στη λήψη αποφάσεων που αφορούν στον τρόπο και στη συχνότητα παρακολούθησης μιάς κύησης αλλά και στην ανάγκη επίσπευσης ή όχι ενός τοκετού. Είναι όμως πολύ σημαντικό, να ερμηνεύεται σωστά απ’ όλους τούς επαγγελματίες Υγείας που δραστηριοποιούνται σ’αυτό το αντικείμενο( μαιευτήρες , μαίες κλπ),ώστε να αποφεύγονται παραλείψεις ή λανθασμένες ενέργειες και να εξασφαλίζεται το καλύτερο δυνατό περιγεννητικό αποτέλεσμα Βιβλιογραφία: 1. AMIR SWEHA, M.D. Interpretation of the Electronic Fetal Heart Rate During Labor. Am Fam Physician. 1999 May 1;59(9):2487-2500. 2. Clinical obstetrics and gynaecology. 2nd Edition. 2009. B.Magowan, Philip Owen, James Drife. 3. Intrapartum care: NICE guideline CG190 (February 2017). 4. Medical review Dr Venkatesh Subramanian στο Geeky Medics.

ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΜΑΡΙΝΑΚΗΣ ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ

Ολοκληρωμένες Μαιευτικές και Γυναικολογικές Υπηρεσίες • Πλήρης γυναικολογική —μαιευτική παρακολούθηση . • Υπερηχογραφικός έλεγχος • Doppler υπερηχογραφία .Καρδιοτοκογράφημα. Βιοφυσικό προφίλ εμβρύου • Προγεννητικός έλεγχος.Αμνιοπαρακέντηση • Κολποσκόπηση • Λαπαροσκοπικές-Υστεροσκοπικές επεμβάσεις • Θεραπευτικές εφαρμογές CO2 Laser σε -κονδυλώματα -δυσπλαστικές βλάβες τραχήλου -Κολπική αναζωογόνηση (laser vaginal rejuvenation) • Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή - Εξωσωματική γονιμοποίηση Αρχοντακη 2, 73132 Χανιά Τηλ: 2821041100 • Fax: 2821041780 • Ε-mail: iomarinakis@yahoo.com www.gynaikologos-chania.gr

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 115

Η ΣΤΊΓΜΗ ΠΟΥ ¨ΓΕΝΝΊΕΤΑΊ¨ ΕΝΑΣ ΠΑΤΕΡΑΣ

Μπατζακάκη Μικαέλα Μαία – Ψυχοπροφυλάκτρια Μαιευτικό – Γυναικολογικό Ιατρείο Ιωάννου Α. Μαρινάκη Αρχοντάκη 2 ΧΑΝΙΑ Τηλ.28210 41100 Fax. 28210 41780

ε τη γέννηση ενός παιδιού, γεννιέται και μία μητέρα… Εκείνη ακριβώς τη στιγμή , γεννιέται και ένας πατέρας!

Ένας άνδρας, που παρόλο που δεν βιώνει σωματικά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό, είναι εκεί, ψυχή και σώμα , την ώρα του ερχομού του παιδιού του για να ζήσει κι εκείνος αυτή τη στιγμή..τη στιγμή που μια γυναίκα και ένας άνδρας γίνονται οικογένεια! Αυτός λοιπόν ο άνδρας, πρέπει να προετοιμαστεί για τις αλλαγές που θα έρθουν και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αλλά κυρίως εκείνη τη στιγμή που με ανυπομονησία περίμεναν όλοι 9 μήνες… την ώρα του τοκετού!!! Εκείνες τις ώρες, που μπορεί μέσα του να παλεύει με κύματα άγχους, πρέπει να δείξει θάρρος, τόλμη, δύναμη και αισιοδοξία ώστε να σταθεί σαν βράχος δίπλα στη σύντροφό του την ώρα του τοκετού . Έτσι θα καταφέρει να αποκτήσει αυτές τις εικόνες που θα μείνουν ανεξίτηλες στο χρόνο.. Όπως όλα στη ζωή βέβαια, έτσι και ο τοκετός, θέ-

λουν τη σωστή προετοιμασία, κι εσείς σαν μέλλοντες μπαμπάδες, θέλετε το καλύτερο για τη σύντροφο σας, εκείνες τις στιγμές που πρόκειται να φέρει στη ζωή το παιδί σας..να μην πονέσει πολύ..να μην ταλαιπωρηθεί.. να μην κλάψει.. να φανεί δυνατή.. Σε όλα αυτά, ο ρόλος σας είναι πολύ σημαντικός .. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να διαβάσετε βιβλία μαζί με τη σύντροφό σας, σχετικά με την εγκυμοσύνη, τον τοκετό αλλά και τη φροντίδα του μωρού τις πρώτες εβδομάδες της ζωής του, να ετοιμάσετε 116 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

μαζί τις βαλίτσες του μαιευτηρίου, να συζητήσετε

μαζί της τις ανησυχίες σας και τους φόβους σας που τυχόν θα αντιμετωπίστε, όπως η θέα της βελόνας ή του αίματος, έτσι ώστε να γνωρίζει τις σκέψεις και τα θέλω σας, σε περίπτωση που χρειαστείτε λίγο χρόνο εκτός της αίθουσας τοκετού. Τελευταίο αλλά και πολύ σημαντικό είναι να παρακολουθήσετε μαζί της τα μαθήματα ανώδυνου τοκετού που παραδίδουν εξειδικευμένες μαίες. Εκεί θα μάθετε τα πρώτα σημάδια έναρξης τοκετού, που θα σας βοηθήσουν στη διαχείριση του στρες, γνωρίζοντας τί πρέπει να κάνετε εκείνη τη στιγμή αλλά και πότε είναι σωστό να πάτε στο μαιευτήριο. Θα μάθετε τις αναπνοές που να μπορέσετε να καθοδηγήσετε τη σύντροφό σας στο σωστό ρυθμό και να την εμψυχώνετε , ώστε να συνεχίσει το έργο της με δύναμη και θάρρος. Είστε ο άνθρωπός της, θέλει όλο αυτό να το μοιραστεί μαζί σας, έστω κι αν η βοήθειά σας περιοριστεί μόνο στο να της κρατάτε το χέρι , τότε ο σκοπός σας έχει επιτευχτεί.. Ήσασταν παρών! Παρών στο θαύμα της γέννησης. Της γέννησης του δικού σας παιδιού!!! Κλείνοντας, θέλω να μοιραστώ μια εμπειρία μου σε έναν από τους πρώτους τοκετούς μου σαν μαία.. Τον Γιώργο…ένα «φρέσκο» πατέρα μόλις λίγων λεπτών, που μόλις αντίκρισε για πρώτη φορά την κόρη του, έσυρε το σώμα του κουρνιάζοντας προς το πάτωμα, ξεσπώντας σε κλάματα,..δάκρυα χαράς, συγκίνησης και ανακούφισης.. μια στιγμή που αντιλαμβάνεσαι πως ένας πατέρας έχει εξίσου πρωταγωνιστικό ρόλο με τη μητέρα.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 117

ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΊΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ

Ροβιθάκη Νάνσυ Διαιτολόγος – Διατροφολόγος Μαιευτικό – Γυναικολογικό Ιατρείο Ιωάννου Α. Μαρινάκη Αρχοντάκη 2 ΧΑΝΙΑ Τηλ.28210 41100 Fax. 28210 41780

μητρικός θηλασμός είναι ο φυσικός τρόπος διατροφής του βρέφους που του εξασφαλίζει την ιδανική αύξηση, ανάπτυξη και υγεία. Οσον αφορά τη σύστασή του το μητρικό γάλα είναι η ιδανικότερη τροφή για το βρέφος και υπερέχει σε σύγκριση με όλα τα υπόλοιπα γάλατα του εμπορίου, διότι:

1)Περιέχει την ιδανική ποσότητα και ποιότητα θρεπτικών συστατικών: • Οι πρωτεΐνες του είναι καλύτερες, πιο εύπεπτες και σπάνια προκαλούν αλλεργία στο βρέφος, σε σύγκριση με αυτές του αγελαδινού. • Οι υδατάνθρακές του, επιδρούν στη χλωρίδα του εντέρου του βρέφους, προστατεύοντάς το από παθογόνους μικροοργανισμούς και από την εμφάνιση γαστρεντερίτιδας. • Τα λιπίδιά του, απορροφώνται ευκολότερα σε σχέση με του αγελαδινού. Ορισμένα βρίσκονται μόνο στο ανθρώπινο γάλα και συντελούν στη φυσιολογική ανάπτυξη του νευρικού συστήματος και της όρασης του βρέφους.

118 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

2) Η σύσταση είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες του βρέφους και μεταβάλλεται συνεχώς, καθώς μεγαλώνει. Για παράδειγμα, η σύσταση του γάκακτος είναι διαφορετική: • Όταν η μητέρα γεννά στους εννέα μήνες σε σχέση με τον πρόωρο τοκετό

• Κατά τις πρώτες μέρες (πρωτόγαλα) σε σχέση με αυτό μετά τις πρώτες δέκα μέρες από τον τοκετό (ώριμο γάλα) • Στην αρχή του θηλασμού (πλούσιο σε υδατάνθρακες και πιο υδαρές) σε σχέση με το τέλος του (πλούσιο σε λίπος – πρωτεΐνες και πιο παχύρρευστο) 3)Μεταφέρει αρώματα και γεύσεις από τις τροφές που καταναλώνει η μητέρα στο βρέφος, διευκολύνοντας την εξοικείωσή του με τις καινούριες τροφές που θα προστεθούν αργότερα στη διατροφή του. 4)Βοηθά ώστε να έρθει σε επαφή το βρέφος με ίχνη από τις τροφές που καταναλώνει η μητέρα, και να αποκτήσει έτσι το έντερό του σταδιακά ανοχή σε αυτές. 5) Περιέχει μεγάλο αριθμό προστατευτικών παραγόντων, όπως αντισώματα, που δεν περιέχονται στο ξένο γάλα και ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού του βρέφους. Τα ευεργετήματα του μητρικού θηλασμού δεν περιορίζονται μόνο στη σύσταση του γάλακτος. Είναι πολλαπλάσια και αφορούν τόσο στο βρέφος , όσο και στη μητέρα Για το βρέφος: • Βοηθάει στην καλύτερη σωματική και ψυχοκινητική ανάπτυξη

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 119

ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ

• Δυναμώνει τον συναισθηματικό δεσμό με τη μητέρα • Προστατεύει από λοιμώξεις, κυρίως του πεπτικού και αναπνευστικού συστήματος • Προστατεύει από αλλεργίες, όπως άσθμα, έκζεμα και αλλεργία στο αγελαδινό γάλα • Μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης γαστρεντερικών νοσημάτων όπως κοιλιοκάκη, ελκώδη κολίτιδα, νόσος Crohn • Βελτιώνει την όραση και την ψυχοκινητική ανάπτυξη, και σχετίζεται με καλύτερο δείκτη νοημοσύνης • Προστατεύει από το σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου • Προλαμβάνει την παιδική - εφηβική παχυσαρκία και τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 • Προλαμβάνει χρόνια νοσήματα που εμφανίζονται στην ενήλικη ζωή, όπως σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, καρδιαγγειακά νοσήματα και κάποιες μορφές καρκίνου

120 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Για τη μητέρα: • Προσφέρει ευκολία και πρακτικότητα, καθώς μπορεί να θηλάσει το μωρό της σε οποιονδήποτε χώρο • Την απαλλάσσει από τη διαδικασία της αποστείρωσης και την προετοιμασία του ξένου γάλακτος. Το μητρικό γάλα δεν κινδυνεύει να μολυνθεί από μικρόβια, καθώς δίνεται απευθείας στο βρέφος από τον μαστό στην κατάλληλη θερμοκρασία • Μειώνει την απώλεια αίματος μετά τον τοκετό και βοηθάει στην ταχύτερη επαναφορά της μήτρας στο φυσιολογικό της μέγεθος • Βοηθά στην ευκολότερη απώλεια των κιλών της εγκυμοσύνης • Λειτουργεί σε κάποιο βαθμό ως μέτρο αντισύλληψης • Προστατεύει από την εμφάνιση καρκίνου των ωοθηκών και του μαστού.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 121

«ΜΊΑ ΣΤΊΓΜΗ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ , ΜΊΑ ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΓΊΑ ΠΑΝΤΑ!» Γεωργία Σγουρομάλλη Τηλ 6974549188, Facebook: memoryforever Instagram : memoryforever_gr E-mail : info@memoryforever.gr Site: www.memoryforever.gr

ΊΔΕΑ Το Memory Forever με ιδρυτή την Γεωργία Σγουρομάλλη, δημιουργήθηκε με σκοπό να κατασκευάσει όμορφα γλυπτά κυρίως μωρών αλλά και παιδιών που θα κρατήσουν μια ζωή. Η αγάπη της για τα παιδιά και η ανάγκη διατήρησης πολύτιμων οικογενειακών αναμνήσεων στάθηκαν αφορμή για να γίνει πραγματικότητα η ιδέα των 3D αποτυπωμάτων. Μετά από πολύ κόπο , πολλές δοκιμές και τελικά πολλές δημιουργίες σε φίλους έγινε συνειδητό ότι αυτό το μοναδικό δώρο δεν είναι διαθέσιμο κοντά μας, αφήνοντας πολλούς χωρίς την ευκαιρία αυτής της πολύτιμης ανάμνησης. Είναι πραγματικά φοβερό πως με ένα καλούπι μπορεί να αποτυπωθεί κάθε λεπτομέρεια από τα χεράκια ή τα ποδαράκια των μωρών μας.

KAN’TO ΔΩΡΟ Με το Memory Forever το παιδί σας θα έχει ένα μοναδικό δώρο από την παιδική του ηλικία (ένα δώρο από τους γονείς του), το οποίο μπορεί να κρατήσει για γενιές ακόμα…Ένα όμορφο και πρωτότυπο δώρο για την νονά του ή από την νονά του. Με το Memory Forever δωρίζετε ένα κόσμημα μινιατούρα από το χεράκι ή το

122 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ποδαράκι του μικρού σας για την γιορτή της μητέρας ή γιορτάζετε την επέτειό σας με δυό χέρια ενωμένα που σηματοδοτούν τον δεσμό και την αγάπη σας. Μην ξεχάσετε να εκφράσετε την παντοτινή σας φιλία με το αγαπημένο σας πρόσωπο, κάνοντας του ένα δώρο με τα χέρια σας ενωμένα. ΠΟΛΥΤΕΛΕΊΑ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΣΑΣ Για τους λάτρεις της πολυτέλειας καταγράφουμε με λεπτομέρεια τα χέρια και τα πόδια του μωρού σας σε γυαλί με χρώμα (μέθοδος ψυχρής υάλωσης) ή τα «ντύνουμε» με χαλκό, μέταλλο ή ασήμι 10000 μετατρέποντάς τα σε αστραφτερά και πολύτιμης αξίας αναμνηστικά Μετά την επικοινωνία σας με το Memory Forever μέσω τηλεφώνου, e-mail, συμπλήρωσης φόρμας ή social media κλείνουμε ραντεβού για μια συνάντηση στο χώρο σας. Η διαδικασία για να μπορέσουμε να πάρουμε το καλούπι είναι σχετικά απλή και γρήγορη. Μην διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας. Ανυπομονούμε να σας γνωρίσουμε από κοντά και να συζητήσουμε μαζί.

Adv_MemoryForever_G2019.pdf

18/3/19

11:32 πµ

6974549188 info@memoryforever.gr www.memoryforever.gr

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 123

memoryforever memoryforever_gr

124 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 125

126 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 127

ΒΑΠΤΊΣΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ

ν πρόκειται σύντομα να βαπτίσετε κάποιο παιδάκι σίγουρα θα αναρωτιέστε ποιες ακριβώς είναι οι υποχρεώσεις σας όσον αφορά το μυστήριο της βάπτισης αλλά και ποιες είναι γενικότερα οι αρμοδιότητες που θα έχετε ως νονός. Ο ρόλος του νονού λοιπόν είναι πολύ σημαντικός τόσο κατά τη διάρκεια του μυστηρίου όσο και στη μετέπειτα ζωή του παιδιού, όπου η ευθύνη είναι ουσιαστική και κυρίως πνευματική. Ρόλος ευθύνης και όχι δέσμευση Καταρχήν, ο ανάδοχος είναι εκείνος που θα μυήσει το παιδί στους δρόμους της εκκλησίας και θα σταθεί δίπλα του σε όλη την πορεία της ζωής του, όταν και όποτε χρειαστεί. Έχει καθοριστικό ρόλο στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού και δίκαια η εκκλησία του δίνει τον τίτλο του «πνευματικού γονέα». Μάλιστα, θέλοντας να δώσει περισσότερο βάρος στον τίτλο αυτό, η εκκλησία απαγορεύει τον γάμο μεταξύ δυο ανθρώπων που έχουν τον ίδιο νονό αφού τους θεωρεί αδέρφια. Οι πνευματικοί γονείς του παιδιού πρέπει να το βοηθούν να βρει το δρόμο του και να του συμπαραστέκεται ενεργά. Με το να εμφανίζονται μόνο σε γενέθλια, γιορτή, Χριστούγεννα και Πάσχα φορτωμένοι δώρα, δεν ανταποκρίνονται στο ρόλο τους. Σύμφωνα με έρευνα αμερικανικής ιστοσελίδας, αρκετοί συμμετέχοντες δήλωσαν πόσο σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν οι νονοί τους στη ζωή τους και στην πνευματική τους ανάπτυξη. Η πλειοψηφία ωστόσο παραπονέθηκε ότι είχαν ελάχιστη ή καμία σχέση με τους νονούς τους. Ένας σημαντικός αριθμός μάλιστα δήλωσε ότι δεν γνωρίζει καν τους νονούς. Περισσότεροι από τους μισούς είπαν πως θεωρούν τη βάπτιση μια εθιμοτυπική διαδικασία ενώ μόλις το 3% πιστεύουν πως οι νονοί συμβάλλουν στην θρησκευτική ανατροφή του παιδιού. Αυστηρά για γονείς Για τους λόγους που προαναφέραμε οι γονείς θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί όσον αφορά την επιλογή του ατόμου που θα βαπτίσει το μικρό τους αγγελούδι. Σίγουρα πρόκειται για έναν ρόλο τιμής και εσείς θα πρέπει να ανταποκριθείτε με χαρά και αγάπη σε αυτόν το ρόλο. Για τον λόγο αυτό είναι σημαντικό οι νονοί να έχουν συνείδηση της επιλογής τους αυτής και να αφιερώνουν χρόνο στο παιδί. Για να δούμε όμως τι ακριβώς χρειάζεται να προμηθευτείτε πριν τη βάπτιση: Η νονά - νονός αγοράζει το λεγόμενο βαπτιστικό κουτί το οποίο αποτελείται από: • δύο μικρές πετσέτες και μια μεγάλη, • ένα μπουκάλι ελαιόλαδο, σαπούνι, λαδόπανα, • 3 κεράκια, μαρτυρικά • τα βαπτιστικά παπούτσια και ρούχα του μωρού • τον σταυρό • τη λαμπάδα Σε συνεννόηση με τους γονείς, η νονά -νονός μπορεί να αναλάβει τον στολισμό της εκκλησίας και της κολυμπήθρας. Παράλληλα προσφέρει και ένα ποσό, συμβολικό προς το ναό στο οποίο θα τελεστεί το μυστήριο για τα λειτουργικά του έξοδα. Καλό θα ήταν για τη νονά – 128αλλά • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ για το μωρό, να έχει ήδη καλλιεργηθεί μεταξύ νονό, προπάντων τους μια καλή σχέση, έτσι ώστε το μωρό να αισθάνεται ασφάλεια στην αγκαλιά της νονάς -νονού κατά τη διάρκεια του μυστηρίου.

Κατά τη διάρκεια της βάπτισης Αρχικά ο νονός/η νονά κρατάει αγκαλιά το μωρό στο Νάρθηκα της εκκλησίας και ‘επικυρώνει’ την πίστη στο Θεό απαγγέλλοντας το Σύμβολο της πίστης μας, την προσευχή Πιστεύω και αποτάσσοντας το σατανά τρεις φορές, φυσώντας και ‘φτύνοντας’ στον αέρα, ακολουθώντας την καθοδήγηση του ιερέα. Στη συνέχεια, μαζί με το μωρό, οδηγούνται από τον ιερέα στην κολυμπήθρα. Ακολουθεί η «ευχή ονοματοδοσίας» όπου ο νονός, η νονά καλούνται να αναγγείλουν καθαρά και μεγαλόφωνα το όνομα του βαπτιζομένου. Ο ιερέας ευλογεί το νερό και το λάδι και λαδώνει το μωρό και συνεχίζει ο νονός/η νονά, αλείφοντας με το λάδι το μωρό σε όλο του το σώμα πάνω από την κολυμπήθρα και πριν το ιερό βάπτισμα του σε αυτήν για τρεις φορές. Μόλις ο ιερέας ανασηκώσει το μωρό, το δίνει στην αγκαλιά της νονάς -νονού. Ο ιερέας μυρώνει κάνοντας το σχήμα του σταυρού με άγιο μύρο το μέτωπο, το στήθος, τα χέρια και τα πόδια του μωρού δίνοντάς του ευχές και με ένα ψαλιδάκι κόβει μικρές τούφες από τα μαλλάκια του. Αυτό θα πρέπει να είναι και το πρώτο ‘κούρεμα’ του μωρού και οι τούφες πρέπει να ριχτούν στην κολυμπήθρα. Στη συνέχεια ο νονός ή νονά με τη βοήθεια της μαμάς ή κάποιου συγγενικού προσώπου ντύνουν το μωρό με τα βαπτιστικά του ρουχαλάκια. Το νεοφώτιστο επιστρέφει και πάλι στην αγκαλιά της νονάς -νονού και μαζί με τον ιερέα του φορούν τον βαπτιστικό του σταυρό και μαζί κάνουν τρεις γύρους γύρω από την κολυμπήθρα. Από πίσω ακολουθεί και ένα άλλο παιδάκι το οποίο κρατάει την λαμπάδα της βάπτισης. Τέλος, ο νονός ή η νονά παραδίδουν το μωρό στη μητέρα του αφού όμως πρώτα εκείνη φιλήσει το χέρι του αναδόχου. Μετά τη βάπτιση Τρεις μέρες μετά τη βάπτιση η νονά ή ο νονός πηγαίνουν στο σπίτι του μωρού για το πρώτο του μπανάκι, αυτή τη φορά στην μπανιέρα. Το νερό από το μπάνιο του, σύμφωνα με τη παράδοση πρέπει να χυθεί στη θάλασσα ή σε χώμα απάτητο. Το ίδιο ισχύει και για το νερό που θα χρησιμοποιηθεί για το πλύσιμο των βαπτιστικών ρούχων του παιδιού. Την πρώτη Κυριακή μετά το μυστήριο οι νονοί συνοδεύουν το μωρό στην εκκλησία για να λάβει την πρώτη του Θεία Κοινωνία. Αυτό επαναλαμβάνεται και τις επόμενες δύο Κυριακές. Και τις τρεις Κυριακές παίρνουν και την λαμπάδα της βάπτισης στην εκκλησία, η οποία είναι αναμμένη να καίγεται καθ’όλη τη διάρκεια της λειτουργίας. Την τρίτη Κυριακή, ξεστολίζεται και μένει στην εκκλησία. Να σας ζήσει!

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

-50%

Ε Κ Π Τ Ω Σ Η Σ Ε Β Α Π Τ Ι Σ Τ Ι Κ Α Π Α Κ Ε ΤΑ

- 5 0 % Ε Κ Π Τ Ω Σ Η Σ Ε Β Α Π Τ Ι Σ Τ Ι Κ Α Π Α Κ Ε ΤΑ

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

-50%

Ε Κ Π Τ Ω Σ Η Σ Ε Β Α Π Τ Ι Σ Τ Ι Κ Α Π Α Κ Ε ΤΑ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 129

130 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 131

SaloniAdvTzedakis2018G.pdf

132 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

19/10/18

11:05 πµ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 133

Πινιάτες ! Xειροποίητες δημιουργίες! @Nota’s Creations Pinata Χειροποίητες Δημιουργίες Παιδικές Εκδηλώσεις ‘‘ΟΊ ΚΛΟΟΥΝ’’

Τηλ. 28210 45052 Kιν.: 6974 968510 E-mail: clownpepito@hotmail.gr

o ‘Nota’s Creations’ α π ο τ ε λ ε ί τ μ ή μ α , τ ω ν ε π ί σ η μ α ε δ ώ κα ι τρ ί α χ ρ ό νια, νέων μας δρασ τηριοτήτων σ τις Παιδικές εκδηλώσεις ‘ΟΊ ΚΛΟΟΥΝ’ . Κατασκευή χειροποίητης πινιάτας φτιαγμένες με κέφι, μεράκι, φαντασία , πολλή δουλειά και κάθε φορά...διασκεδαστικές! Στόχο ς μ α ς πά ν τα , η πο ι ότ η τα , η λ ε π το μ έ ρεια και η εξυπηρέτηση εγείρον τας την φαντασία και την χαρά των παιδιών. Μπορείτε να επιλέξετε, από τα πολλά σχέδια μας που διαρκώς εμπλουτίζονται με νέα, ή να μας παραγγείλετε την πινιάτα της δικής σας σε σχέδιο και μέγεθος επιλογής. Αναλαμβάνουμε και το γέμισμα με ζαχαρώδη επώνυμα προϊόντα και μικροδωράκια . Κατασκευάζουμε ξύλινα ρόπαλα και στέκες κρεμάσματος διακοσμημένες με χαρτί ή σκοινί. Ακόμα μπορείτε να αποκαλύψετε με ευφάνταστο τρόπο στου δικούς σας το φύλο του παιδιού . Μια προτότυπη ιδέα τώρα και στην Κρήτη ! Tι είναι η ΠΊΝΊΑΤΑ; Η Πινιάτα (Pinata) είναι χάρτινη χειροποίητη κατασκευή

ή από πεπιεσμένο χαρτί (papier-mache), πηλό ή ύφασμα τυλιγμένη με χρωματιστό χαρτί διακοσμημένη και γεμισμένη με παιχνιδάκια, γλυκίσματα, σοκολάτες, καραμέλες κ.ά., η οποία πήρε το όνομά της από την ιταλική λέξη «piniata» που σημαίνει εύθραστο δοχείο. Την πινιάτα, παραδοσιακά την δένουν με σχοινί από κάποιο δέντρο, την χτυπάνε και την σπάνε με ρόπαλο ή ραβδί έχοντας δεμένα τα μάτια τους. ΊΣΤΟΡΊΑ Πιστεύεται, ότι η καταγωγή της πινιάτας προέρχεται από την Κίνα και με τα Χρόνια διαδόθηκε και σε άλλες χώρες όπως Μεξικό, Ισπανία, Λατινική Αμερική κ.ά. Η Κινέζικη εκδοχή αναφέρει πως την πινιάτα την χρησιμοποιούσαν Ανήμερα Πρωτοχρονιάς και είχε σχήμα αγελάδας ή βοδιού, γεμισμένη με πέντε είδη σπόρων και στολισμένη με πολύχρωμα σύμβολα και λουλούδια, τα οποία συμβόλιζαν ευχές για μια νέα ευνοική νέα χρονιά. Αφού την χτυπούσαν με χρωματιστά ραβδιά και την έσπαγαν ότι έμενε το έκαιγαν και το φυλούσαν για καλή τύχη. Το 13ο αιώνα η πινιάτα (pignata- Pigna= κουκουνάρα) φτάνει στην Ιταλία, όπως αναφέρεται και στην ιστορία, από τον περιηγητή Μάρκο Πόλο που επέστρεφε από το ταξίδι του στην Κίνα. Εκεί, οι Ιταλοί ξεκινήσανε μια δική τους παράδοση που αντί για σπόρους τη γέμιζαν με γλυκίσματα, κάτι το οποίο ισχύει μέχρι και σήμερα. Στη συνέχεια η παράδοση αυτή μεταφέρθηκε στην Ισπανία, έγινε συνώνυμο με τον χριστιανικό εορτασμό της Σαρακοστής όπου την πρώτη Κυριακή της Σαρακοστής ή Κυριακή της Πινιάτας γνωστή και ως «Χορός της Πινιάτας» γιορταζόταν το έθιμο της πινιάτας. Τέλος, οι Ισπανοί στις αρχές του 16ου αιώνα, την έφεραν στην χώρα του Μεξικού, όταν διαπίστωσαν προς έκπληξή

134 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Πηγή: Wikipedia

τους ότι οι Μεξικανοί είχαν ήδη ένα παρόμοιο έθιμο. Σύμφωνα με το έθιμο αυτό, οι Ατζέκοι τοποθετούσαν ένα πήλινο δοχείο διακοσμημένο με χρωματιστά φτερά και πούπουλα πάνω σε ένα στύλο του ναού και το έσπαγαν με ραβδιά. Τα αντικείμενα πού έπεφταν από μέσα ήταν προσφορά στο Θεό του Ήλιου και του πολέμου. Κάτι ανάλογο φημολογείται πως ήταν και ένα παιχνίδι των Μάγια που είχε παρόμοια διαδικασία . Οι συμμετέχοντες, δηλαδή, με δεμένα μάτια χτυπούσαν με ραβδιά ένα πήλινο δοχείο και το έσπαγαν. Η ερμηνεία που έδιναν στην πινιάτα οι καθολικοί του Μεξικού, ήταν η πάλη του ανθρώπου ενάντια στον πειρασμό. Τα επτά άκρα της συμβόλιζαν τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα. Το δοχείο συμβόλιζε το κακό και τα εποχιακά φρούτα και τα ζαχαρωτά μέσα τους πειρασμούς του «κακού». Ο άνθρωπος με το ραβδί που είχε κλειστά τα μάτια, συμβόλιζε την πίστη. Το πέρα- δώθε, τα τραγούδια και οι φωνές αντιπροσώπευαν τον πειρασμό Σε μερικές περιπτώσεις αυτός που συμμετείχε περιστρέφονταν 33 φορές, όσα τα χρόνια του Χριστού. Το όταν σπάσει η πινιάτα τα καλούδια που σκορπιούνται αντιπροσωπεύουν το έπαθλο για την πίστη.

μούν για να γίνει πιο ενδιαφέρον το παιχνίδι το άτομο που χειρίζεται και ελέγχει την πινιάτα ( που συνίσταται να είναι ενήλικας ) να την κουνάει πάνω κάτω με το σχοινί για να είναι πιο δύσκολο να εντοπιστεί ο στόχος. Υπάρχει επίσης και ο τρόπος με τις κορδέλες, συνιστάται στις μικρότερες ηλικίες. Κάτω από την πινιάτα κρέμονται πολλές κορδέλες όπου τραβάει το κάθε παιδί. Οι περισσότερες δεν έχουν κάποιο αποτέλεσμα, αλλά μία είναι που ανοίγει το πορτάκι της πινιάτας και πέφτουν τα δωράκια που έχει μέσα.

Η ΠΊΝΊΑΤΑ ΣΗΜΕΡΑ Με το πέρασμα των χρόνων η έννοια της πινιάτας έχει αλλάξει αρκετά. Πλέον, χρησιμοποιείται πιο πολύ για διασκέδαση και όχι τόσο για θρησκευτικούς σκοπούς, αν και στο Μεξικό , ακόμα την χρησιμοποιούν σε διάφορες εορταστικές περιστάσεις. Σήμερα λόγο της δημοτικότητας που έχει η πινιάτα είναι μια θεσπέσια προσθήκη σε γενέθλια και πάρτι. Φέρνει ζωντάνια και κέφι και απευθύνεται σε μικρούς και μεγάλους. Οι πινιάτες μπορεί να έχουν οποιοδήποτε σχήμα και σχέδιο επιθυμεί το παιδί. Πολλοί διάσημοι παιδικοί χαρακτήρες, από παιδικά cartoon μέχρι και ταινίες είναι διαθέσιμοι στην μορφή της πινιάτας. Εποχιακό θέμα αλλά και μια πολύ όμορφη και πρωτότυπη ιδέα διακοσμητική ή χρηστική διαφημιστικού event!! ΓΕΜΊΣΜΑ ΠΊΝΊΑΤΑΣ Η πινιάτα συνήθως γεμίζει με γλυκίσματα καραμέλες , γλυφιτζούρια , σοκολάτες γκοφρέτες και μικροδωράκια. Διαλέγουμε τα αντικείμενα που θα βάλουμε μέσα να είναι σχετικά μικρού μεγέθους, ακίνδυνα, χωρίς αιχμηρές γωνίες, αλλά όχι πολύ μικρά, ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος να το καταπιεί κάποιο παιδάκι αλλά και να χωράνε από το άνοιγμα που θα έχουμε φτιάξει. Πως παίζεται η ΠΊΝΊΑΤΑ ; Το παιχνίδι της πινιάτας δεν έχει ηλικία και απευθύνεται σε μικρούς και μεγάλους. Μπορείτε να την χρησιμοποιήσετε σε εσωτερικό και εξωτερικό χώρο. Κρεμιέται, συνήθως, σε ένα σχοινί ή σε κάποιο κοντάρι και τα παιδιά το ένα μετά το άλλο με δεμένα τα μάτια τους προσπαθούν να τη χτυπήσουν μέχρι να σπάσει και να ξεχυθούν όλα όσα κρύβει μέσα. Κάποιοι προτι-

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 135

136 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

29 Skalidi Str, Chania

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 137

advPolentasPhotographyG2018.pdf

138 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

16/2/18

11:37 πµ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 139

140 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 141

ΠΟΊΑ ΕΊΝΑΊ Η ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΔΊΑΤΡΟΦΗ ΓΊΑ ΕΝΑ ΒΡΕΦΟΣ; Μαυρίδου Ζωή Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών Mανουσογιαννάκηδων 1 & Σκαλίδη Κιν.6936798085 - Τηλ: 28214 02844 Email: info@diatrofizois.gr Web: www.diatrofizois.gr Facebook: Διατροφή Ζωής Instagram : diatrofizois

ια την σωστή ανάπτυξη ενός παιδιού πολλοί παράγοντες παίζουν ρόλο όπως είναι η γενετική προδιάθεση στην οποία όμως δεν μπορούμε να επέμβουμε και η διατροφή που είναι ο σημαντικότερος παράγοντας τον οποίο μπορούμε να επηρεάσουμε. Οι πρώτοι μήνες. Από την πρώτη στιγμή που γεννιέται ένα μωρό η καταλληλότερη τροφή που μπορούμε να του δώσουμε είναι το μητρικό γάλα. Η φύση έχει φροντίσει να φτιάξει την ιδανικότερη αναλογία θρεπτικών συστατικών η οποία

142 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

μάλιστα διαμορφώνεται κατάλληλα με βάση τις ανάγκες του βρέφους και ως προς την ποσότητα αλλά και ως προς τη σύσταση. Χαρακτηριστικό παραδείγματα είναι το πρωτόγαλα που είναι αρκετά πλούσιο σε πρωτεΐνες και προστατευτικούς παράγοντες ενώ η ποσότητά του είναι μικρή. Ένα νεογέννητο δεν έχει τις ίδιες ανάγκες ούτε από άποψη ποιότητας αλλά ούτε και όγκου τροφής δεδομένου ότι ακόμα και η χωρητικότητα του στομάχου του είναι αρκετά μικρή. Το μητρικό γάλα έχει υδατάνθρακες που δρουν ευεργετικά στην χλωρίδα του εντέρου , έχει καλύτερες ποιοτικά και πιο εύπεπτες πρωτεΐνες σε σχέση με τις πρωτεΐνες του

αγελαδινού γάλακτος ενώ αν αντίστοιχα συγκρίνουμε τα λιπίδια αυτά είναι πιο εύκολα απορροφήσιμα. Κάτι που δεν υπάρχει στο ξένο γάλα αλλά μόνο σε αυτό της μητέρας είναι οι προστατευτικοί παράγοντες όπως τα αντισώματα, οι κυτταροκίνες κα που ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού ιδιαίτερα απέναντι στις λοιμώξεις και μεταφέρονται στο βρέφος μέσω του θηλασμού. Μια ακόμη υπεροχή του θηλασμού είναι ότι μέσω της διατροφής της μητέρας εκτίθεται το μωρό σε νέες γεύσεις και αρώματα με αποτέλεσμα μετέπειτα να είναι πιο δεκτικό σε νέες γεύσεις. Με αντίστοιχο τρόπο, μέσω της επαφής του εντέρου του βρέφους με τα ίχνη διαφόρων τροφών φαίνεται ότι μειώνονται οι πιθανότητες να αναπτυχθούν διατροφικές αλλεργίες. Όσον αφορά το διάστημα που είναι καλό να θηλάζει μια μητέρα οι επίσημες συστάσεις (ΠΟΥ) κάνουν λόγο για ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ ΘΗΛΑΣΜΟ τους 6 πρώτους μήνες της ζωής του βρέφους και εισαγωγή στερεάς τροφής μετά από αυτό το διάστημα με παράλληλη όμως συνέχιση του θηλασμού. Παρότι ο θηλασμός είναι μια φυσική διαδικασία όταν συμβαίνει για πρώτη φορά για να ξεπεραστούν πιο εύκολα οι δυσκολίες καλό είναι να υπάρχει η σωστή ενημέρωση και να δοθούν οι κατάλληλες πρακτικές συμβουλές από τους αρμόδιους επαγγελματίες υγείας. Οι μητέρες που επιθυμούν να θηλάσουν είναι σημαντικό να ζητήσουν την αντίστοιχη πρακτική αλλά και ψυχολογική στήριξη. Όταν η μητέρα παρόλα αυτά δεν επιλέξει τον αποκλειστικό θηλασμό ο παιδίατρος θα συστήσει το καταλληλότερο γάλα πρώτης βρεφικής ηλικίας για την σωστή ανάπτυξη του μωρού. Εισαγωγή στερεάς τροφής Οι συμπληρωματικές στερεές τροφές θα πρέπει είναι να εισάγονται όταν το βρέφος είναι νευρο-αναπτυξιακά έτοιμο κάτι που συμβαίνει συνήθως με την συμπλήρωση του 6ου μήνα ζωής (180 ημέρες) ενώ ο ακριβής χρόνος θα

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΕΝΑ ΒΡΕΦΟΣ;

προσδιοριστεί από τον παιδίατρο. Η εισαγωγή της στερεάς τροφής μπορεί να ξεκινήσει με αλεσμένη τροφή από εμπλουτισμένα δημητριακά ελεύθερα γλουτένης, φρούτα, λαχανικά και κρέας. Δημητριακά με γλουτένη φαίνεται ότι ιδανικό είναι να δοθούν πριν το τέλος του 7ου μήνα σταδιακά, σε μικρές ποσότητες και ενώ το μωρό θηλάζει. Αφού γίνουν καλά ανεκτά τα παραπάνω τρόφιμα και πριν την συμπλήρωση του πρώτου έτους ζωής μπορούν να δοθούν αυγά, ψάρια , όσπρια , γιαούρτι και τυρί. Πριν την συμπλήρωση των 12 μηνών το αγελαδινό γάλα δεν είναι κατάλληλο για τη σίτιση του βρέφους όπως και οποιοδήποτε γάλα άλλου ζώου. Το κατσικίσιο που πολλές φορές θεωρείτε πιο υγιεινό, είναι επίσης ακατάλληλο γιατί πέρα από μεγάλες ποσότητες πρωτεΐνης που διαθέτει, είναι υψηλό και σε νάτριο σε σχέση με το μητρικό γάλα. Έτσι η πρόωρη κατανάλωση αυτού δρα επιβαρυντικά στην υγεία του βρέφους όταν δεν έχει ακόμα ολοκληρώσει την ανάπτυξη της νεφρικής του λειτουργίας. Μέλι. Μετά την ολοκλήρωση του πρώτου έτους ζωής του βρέφους που το γαστρεντερικό σύστημα θα έχει επαρκή παραγωγή οξέος μπορεί να δοθεί μέλι γιατί νωρίτερα η άμυνα του οργανισμού δεν θα μπορέσει να εξουδετερώσει τυχόν σπόρια Clostridium Botulinum και υπάρχει κίνδυνος για αλλαντίαση. Ζάχαρη-Αλάτι. Η αποφυγή της ζάχαρης τουλάχιστον το 1 έτος κρίνετε απαραίτητη οπότε καλό είναι να δοθεί η αντίστοιχη προσοχή ακόμα και σε παιδικά τρόφιμα που ίσως την περιέχουν. Η αρέσκεια στην γλυκιά γεύση υπάρχει εκ γενετής οπότε καλό είναι να δοθεί ο χρόνος και η ευκαιρία τα παιδιά να δοκιμάσουν και να αποδεχθούν πιο ευχάριστα και άλλες γεύσεις. Το αλάτι επίσης εξοικειώνει

με την αλμυρή γεύση κάτι που παραμένει και στην ενήλικη ζωή αργότερα οπότε είναι ένας από τους λόγους που δεν συνίσταται. Το σημαντικότερο όμως κριτήριο για την αποφυγή του αλατιού είναι η επιβαρυντική δράση που έχει στη νεφρική λειτουργία του βρέφους. Ροφήματα. Οι χυμοί μπορούν να ενταχθούν μετά την εισαγωγή των στερεών τροφών καθώς και από τη στιγμή που το παιδί μπορεί να κρατήσει και να πιεί από το ποτήρι, γιατί νωρίτερα υπάρχει κίνδυνος να αντικαταστήσουν οι χυμοί το γάλα (μητρικό ή βρεφικής ηλικίας). Ιδανικό θα ήταν κατά την βρεφική ηλικία να αποφεύγονται πλήρως οι τυποιημένοι χυμοί γιατί περιέχουν ζάχαρη, ενώ σαν γενική φιλοσοφία προτιμούμε το ολόκληρο φρούτο (αλεσμένο) σε σχέση με το χυμό αυτού. Το τσάι περιέχει καφεΐνη και άλλες ουσίες που εμποδίζουν την απορρόφηση του σιδήρου οπότε δεν είναι κατάλληλο για τα βρέφη. Όσον αφορά άλλα βότανα καλό είναι επίσης να αποφεύγονται γιατί υποκαθιστούν πιο θρεπτικές τροφές, αν δεν είναι συσκευασμένα μπορεί να έχεις σπόρους βακτηρίου Clostridium Botulinum και τέλος έχουν κάποιες φαρμακευτικές δράσεις που δεν έχουν ακόμα τεκμηριωθεί ως προς την ασφάλειά τους. Η διατροφή των παιδιών είναι σημαντική από την γέννησή τους οπότε καλό είναι να υπάρχει η κατάλληλη μέριμνα. Τα παραπάνω δεδομένα αφορούν υγιή παιδιά και είναι με βάση τα μέχρι τώρα στοιχεία και τις επίσημες συστάσεις. Ο παιδίατρος που παρακολουθεί την ανάπτυξη του βρέφους μπορεί να καθοδηγήσει την κάθε μητέρα ξεχωριστά γιατί για παράδειγμα σε βρέφη πρόωρα ή με πιο ιδιαίτερες ανάγκες κάποιες συστάσεις διαφοροποιούνται.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 143

144 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 145

ΜΗΤΡΊΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ

Καρακούση Γιούλη Ντάγκα Δέσποινα Μαίες Κέντρου Υγείας Βάμου και ΙΑΚ Χανίων πρώην ΠΙΚΠΑ Τηλ. επικοινωνιας: 28210 42473 Κιν.: 6983 80 90 07

146 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ο μητρικό γάλα είναι αδιαμφισβήτητα το ιδανικό για τα μωρά αφού είναι φτιαγμένο για να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του ανθρώπου. Το γάλα κάθε θηλαστικού περιέχει σε αυξημένη ποσότητα το συστατικό που έχει ανάγκη το όργανο επιβίωσης του κάθε είδους. Όργανο επιβίωσης του ανθρώπου είναι ο εγκέφαλος του. Στο μητρικό γάλα περιέχονται όλες οι απαραίτητες ουσίες, για την ταχεία ανάπτυξη του εγκεφάλου, η οποία επιτελείται τα πρώτα δυο έτη της ζωής. Ο θηλασμός είναι μια φυσική ικανότητα. Τις τελευταίες όμως δεκαετίες μια πληθώρα, κυρίως κοινωνικοοικονομικών αιτιών οδήγησε τις μητέρες στην επιλογή υποκατάστατων μητρικού γάλακτος. Έτσι για περίπου τέσσερις γενιές έχει χαθεί η εμπειρία του θηλασμού και ως βίωμα και ως κοινωνική εμπειρία. Οι νέες μητέρες χωρίς κουλτούρα θηλασμού, χωρίς εμπειρία και γνώση και χωρίς υποστήριξη από το στενό οικογενειακό περιβάλλον προσπαθούν να ξαναχτίσουν τη φυσική ικανότητα του θηλασμού. Στις μέρες μας λοιπόν, η φύση έγινε τεχνική! Στην Ελλάδα τα ποσοστά μητρικού θηλασμού είναι πολύ χαμηλά. Σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου υγείας του Παιδιού και της Εθνικής Επιτροπής Δημόσιας Υγείας που έγινε το 2009 το 87% των βρεφών ξεκινούν το θηλασμό στο μαιευτήριο αλλά μόνο το 41% θηλάζει αποκλειστικά. Στη συνέχεια με ταυτόχρονη χορήγηση συμπληρώματος αγελαδινού γάλακτος τα ποσοστά του μητρικού θηλασμού πέφτουν κατακόρυφα με αποτέλεσμα μόνο το 6,4% των βρεφών να θηλάζουν όταν φτάσουν στο πρώτο έτος της ζωής τους. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και η UNICEF τονίζουν εδώ και χρόνια τη σημασία της διατήρησης της πρακτικής του μητρικού θηλασμού καθώς και υποστήριξής του ως τρόπου βελτίωσης της υγείας βρεφών

και των μικρών παιδιών και προτείνουν αποκλειστικό μητρικό θηλασμό τους 6 πρώτους μήνες της ζωής, συνέχιση και μετά την εισαγωγή των στέρεων τροφών έως τα δύο έτη και για όσο διάστημα επιθυμούν η μητέρα και το παιδί. Μερικές από τις αιτίες που οι γυναίκες δεν θηλάζουν είναι: - ελλειπής ενημέρωση και εκπαίδευση κατά τη διάρκεια του τοκετού για τα οφέλη αλλά κυρίως για την τέχνη του θηλασμού, - απουσία προτύπου θηλασμού στην οικογένεια και συνεπώς έλλειψη υποστήριξης και ενθάρρυνσης - γρήγορη απομάκρυνση του νεογέννητου από την μητέρα μετά τον τοκετό - παραμονή των νεογνών σε ξεχωριστό θάλαμο και όχι εφαρμογή συνδιαμονής (rooming in) - χορήγηση ξένου γάλακτος (formula) χωρίς να υπάρχει σοβαρός λόγος

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 147

ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ

- χρήση μπιμπερό και πιπίλας με αποτέλεσμα το μωρό να παθαίνει σύγχυση θηλής - προσπάθεια για επιβολή συγκεκριμένου προγράμματος και ωραρίου σίτισης - γενικότερα άγχος και ανασφάλεια που προκύπτουν από την έλλειψη εμπειρίας. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αρκετές μελέτες για την διερεύνηση του οφέλους στα θηλάζοντα βρέφη και στις μητέρες τους από τον αποκλειστικό θηλασμό κατά τους πρώτους 6 μήνες ζωής και από τη συνέχιση του και μετά από αυτό το διάστημα. μερικά από αυτά είναι: ΟΦΕΛΗ ΓΊΑ ΤΟ ΠΑΊΔΊ - μείωση λοιμώξεων γαστρεντερικού - μείωση λοιμώξεων ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού - μείωση ωτίτιδων - μείωση κινδύνου για οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμίια - μείωση κινδύνου για σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου - καλύτερες γνωστικές επιδόσεις - μείωση ατοπικών παθήσεων - μείωση συχνότητας άσθματος - μείωση κινδύνου παιδικής παχυσαρκίας. ΟΦΕΛΗ ΓΊΑ ΤΗ ΜΗΤΕΡΑ - γρήγορη απώλεια βάρους μετά τον τοκετό - μείωση κινδύνου για καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών - μείωση του κινδύνου για καρδιοαγγειακές παθήσεις επίσης οι μητέρες που θηλάζουν έχουν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση, εξοικονομούν χρόνο και χρήμα για την σίτιση του βρεφους και έχουν ελευθερία στις εξόδους από το σπίτι.

148 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Πέρα από τα προαναφερθέντα πλεονεκτήματα του μητρικού γάλακτος πρέπει να γνωρίζουμε και τους κινδύνους από την χορήγηση υποκατάστατων μητρικού γάλακτος οι οποίοι σπάνια αναφέρονται και φτάσαμε στο παράλογο σημείο να θεωρείται “καλύτερο”. Οι κίνδυνοι

από τη χορήγηση τροποποιημένου αγελαδινού γάλακτος σε σκόνη μπορεί να αφορούν σε βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις π.χ. λοιμώξεις από βακτήρια ή σε μακροπρόθεσμες επιπτώσεις π.χ. αυξημένη συχνότητα εμφάνισης αλλεργιών, σακχαρώδη διαβήτη κ.α. Το αγελαδινό γάλα σε σκόνη δεν αποτελεί προϊόν στείρο μικροβίων. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις λοίμωξης βρεφών από βακτήρια όπως cronobacter sakazakii, enterobacter sakazakii, salmonella enterica, clostiridium botulinum τα οποία έχουν βρεθεί ακόμη και σε κλειστές συσκευασίες σκόνης γάλακτος. Εκτός των μικροβίων, έχουν βρεθεί και διάφορες χημικές ουσίες επιβλαβείς για τον οργανισμό όπως διοξίνες, δισφαινόλη Α, μελαμίνηκ.α. Πρόσθετα η λήψη υποκατάστατων μητρικού γάλακτος στερεί από το βρέφος πολύτιμους ανοσολογικούς παράγοντες, που συνεισφέρουν στην άμυνα του βρέφους και στην ισορροπία του ανοσοποιητικού του συστήματος. Τα βρέφη που σιτίζονται με τροποποιημένο γάλα αγελάδας έχουν αυξημένο κίνδυνο νόσησης τον πρώτο χρόνο της ζωής Επίσης η διαφορετική σύσταση του γάλακτος και το διαφορετικό μοτίβο σίτισης των βρεφών που λαμβάνουν ξένο γάλα έχουν ενοχοποιηθεί για για την αυξημένη πρόσληψη βάρους και την πιθανότητα παιδικής παχυσαρκίας και εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 1. Η φυσικότητα του μητρικού θηλασμού επιβεβαιώνεται από τις αλλαγές που υφίσταται το στήθος στην διάρκεια της κύησης αλλά κι από την ενδομήτρια προετοιμασία για θηλασμό από την πλευρά του εμβρύου. Το άγγιγμα του στόματός του με τα δάχτυλά του διεγείρει το αντανακλαστικό του θηλασμού. Ο θηλασμός, λοιπόν, εξυπηρετεί την επιβίωση του ανθρώπινου είδους, ενώ παράλληλα, αποτελεί μια προσαρμοστική περίοδο του νεογνού από την ενδομήτρια ζωή στην εξωμήτρια αλλά και μια ομαλή μετάβαση της γυναίκας στο μητρικό της ρόλο. Διότι όσο κι αν η γέννηση του βρέφους αποτελεί ένα χρονικό ορόσημο για την έλευσή του στον εξωμήτριο κόσμο, ωστόσο οι πρώτοι 3 - 6 μήνες είναι καθοριστικοί για την ψυχοσωματική του ανάπτυξη. O μητρικός θηλασμός λοιπόν είναι η φυσική συνέχεια μετά τον τοκετό.

Χειροποίητα Κοσμήματα Όλγα Τσαλαπάκη Κοπασάκη

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 149

Τσουδερών 49, Χανιά Τηλ. 28210 93931 xrisotexno@yahoo.gr

Η ΔΊΑΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΠΑΊΔΊΟΥ Μαυρίδου Ζωή Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών Mανουσογιαννάκηδων 1 & Σκαλίδη Κιν.6936798085 - Τηλ: 28214 02844 Email: info@diatrofizois.gr Web: www.diatrofizois.gr Facebook: Διατροφή Ζωής Instagram : diatrofizois

οικίλα είναι τα ερωτήματα που βασανίζουν τους γονείς όσον αφορά τη διατροφή των παιδιών τους. Το ίντερνετ, η τηλεόραση, τα λόγια των έμπειρων γιαγιάδων και ένα σορό ακόμα πηγές δίνουν συμβουλές για το πως θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το φλέγον ζήτημα <διατροφή και παιδί>. <<Το παιδί θα πρέπει να τρώει όλο το φαγητό του; >> << απαγορεύονται τα γλυκά;>> <<Αυγό κάθε πότε;>> Είναι μερικές μόνο από τις ερωτήσεις που πολλοί γονείς αδυνατούν να απαντήσουν με σιγουριά εξαιτίας των αντικρουόμενων πληροφοριών που λαμβάνουν. Το θέμα της παιδικής διατροφής είναι αρκετά σύνθετο . Παρακάτω απαντώνται μερικά από τα πιο συχνά ερωτήματα γονέων, όμως θα πρέπει να τονιστεί ότι είναι γενικές οδηγίες που αφορούν υγιή παιδιά. Για μια εξατομικευμένη προσέγγιση θα πρέπει να υπάρχει παρακολούθηση από έναν ειδικό.

Πως ξέρω αν το παιδί μου είναι υπέρβαρο / λιποβαρές; Για τα παιδιά υπάρχουν οι ειδικές καμπύλες ανάπτυξης όπου με βάση το ύψος, την ηλικία, το φύλο και το βάρος τα κατατάσσουν σε αντίστοιχες κατηγορίες που προσδιορίζουν το αν είναι λιποβαρή, έχουν φυσιολογικό βάρος, είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Οι παιδίατροι παρακολουθούν συνολικά την ανάπτυξη του παιδιού και την πορεία του βάρους.

150 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Το παιδί μου έχει παχύνει, του το λέω για να μειώσει το φαγητό; Για την διατροφή των παιδιών, τουλάχιστον μέχρι την εφηβεία είναι αποκλειστικά υπεύθυνοι οι κηδεμόνες τους. Είναι σημαντικό να είναι ενήμερα και τα παιδιά για τα οφέλη της καλής διατροφής, όμως σε μικρές ηλικίες καλό είναι να μην σχολιάζουμε το βάρος τους για να μην τα κάνουμε να νιώθουν άσχημα για το σώμα τους. Η κριτική, οι φωνές και η πίεση δυστυχώς επιδεινώνουν

το πρόβλημα. Πως μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου ώστε να έχει υγιές βάρος; Η βελτίωση της διατροφής θα πρέπει να αφορά συνολικά την οικογένεια, επομένως είναι ιδανικό να γίνουν σταδιακές αλλαγές στα τρόφιμα που είναι διαθέσιμα στο σπίτι, στο σχολείο να δίνεται κολατσιό αντί για χρήματα και να υπάρχει μέριμνα ώστε να αντιστοιχούν οι μερίδες της τροφής στην ηλικία του παιδιού. Οι ώρες που ένα παιδί βρίσκετε μπροστά από μια οθόνη είναι απαραίτητο να μειωθούν ενώ τέλος δραστηριότητες που συνδυάζουν την διασκέδαση και την άσκηση αποτελούν επίσης ένα χρήσιμο εργαλείο για μικρούς και μεγάλους.Όπως σε όλα τα ζητήματα που αφορούν στα παιδιά έτσι και στην διατροφή ‘τα παιδιά πιο εύκολα μιμούνται τους γονείς τους παρά τους ακούνε’. Αυτός είναι αρχικά ο λόγος που η βελτιωμένη διατροφή πρέπει να είναι αποστολή όλης της οικογένειας , ενώ επιπροσθέτως είναι ο τρόπος μην νιώθουν τα παιδιά απομονωμένα, πιεσμένα ή ακόμα και τιμωρημένα που δεν επιτρέπετε να φάνε όπως οι υπόλοιποι στο σπίτι. Πως μπορώ να ενθαρρύνω το παιδί μου να τρώει πιο υγιεινά; Πέρα από το ρόλο του πρότυπου, ο γονέας μπορεί να ενθαρρύνει τα παιδιά του να τρώνε πιο υγιεινά με ποικίλους τρόπους. Η ενασχόληση των παιδιών με το μαγείρεμα και την προετοιμασία των γευμάτων τα ωθεί στο να δοκιμάσουν πιο εύκολα κάποιο τρόφιμο που στο παρελθόν μπορεί να μην επέλεγαν. Μια βόλτα σε μια λαϊκή αγορά, κάποιο μανάβικο ή ακόμα και σε έναν κήπο τα ενθαρρύνει επίσης στο να καταναλώσουν με μεγαλύτερη ευχαρίστηση κάποια φρούτα, όσπρια και λαχανικά. Η δημιουργία επίσης ελκυστικών πιάτων με διάφορα χρώματα και σχήματα σε μικρές ηλικίες φαίνεται ότι λειτουργεί θετικά.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 151

Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

Πρέπει να αποκλείσω τα ανθυγιεινά τρόφιμα από το παιδί και πως; Μετά την προσχολική ηλικία τα παιδιά έχουν νέες επιρροές και οι πιθανότητες να ζητήσουνε πιο ανθυγιεινές τροφές αυξάνετε. Οι γονείς καλό είναι από την πλευρά τους να μην απαγορεύουν και αποκλείουν οτιδήποτε ζητάει το παιδί και ανήκει στην κατηγορία με τα όχι και τόσο θρεπτικά φαγητά, αλλά να το περιορίζουν όσο περισσότερο μπορούν. Η δημιουργία υγιεινών εναλλακτικών κάποιες φορές φαίνεται να λειτουργεί θετικά, για παράδειγμα αντί για πατατάκια προτείνονται λεπτοκομμένες πατάτες στο φούρνο ενώ αντί για παγωτό κάποιο παγωμένο γιαούρτι ή παγωμένος πολτός φρούτων . Όσον αφορά τα μπέργκερ και τις πίτσες, οι σπιτικά μαγειρεμένες επιλογές είναι η ιδανική λύση. Το πιάτο με το φαγητό πρέπει να μάθουν να το αδειάζουν τα παιδιά; Σε προηγούμενες γενιές είχε καθιερωθεί η άποψη ότι τα παιδιά θα πρέπει να αδειάζουν το πιάτο τους. Φράσεις όπως < η τελευταία μπουκιά είναι η δύναμη σου> ή < πρέπει να το φας όλο γιατί τα παιδιά στην Αφρική πεινάνε > είναι πολύ γνώριμες στην Ελληνική κοινωνία, όμως οι σύγχρονες οδηγίες έχουν άλλον προσανατολισμό. Αρχικά είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να σερβιριστούν μερίδες κατάλληλες για κάθε παιδί σε σχέση με για την ηλικία του, ούτε μεγάλες ούτε πιο μικρές. Σταδιακά και έχοντας ο γονέας ρεαλιστικές προσδοκίες μπορεί να βοηθήσει το ίδιο το παιδί να μάθει να αντιλαμβάνεται καλύτερα πότε έχει χορτάσει. Η πίεση έχει φανεί ότι δεν βοηθάει σε καμία περίπτωση οπότε οι γονείς θα πρέπει να οπλιστούν με πολύ υπομονή, να ξεχωρίζουν τις περιπτώσεις που η άρνηση για φαγητό έχει

Η σύσταση για τα αυγά είναι 4-7 αυγά την εβδομάδα 1 μερίδα λαχανικά είναι περίπου 150-200 γραμμάρια. 1 μερίδα φρούτου ισοδυναμεί με 120200 γραμμάρια . 1 μερίδα γαλακτοκομικά είναι περίπου (250ml γάλα,30γ σκληρό τυρί,60γ μαλακό τυρί,200γ γιαούρτι). 1 μερίδα δημητριακά ( 1 φέτα ψωμί,1/2 φλιτζάνι μακαρόνια ή ρύζι, 1 πατάτα). 1 μερίδα λίπος (1κσ ελαιόλαδο, 1 χούφτα ξηροί καρποί). *Οι μερίδες αναφέρονται σε μαγειρεμένα φαγητά 152 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

κίνητρο την προσοχή τους και τέλος να μην ξεχνάνε ότι στο οικογενειακό τραπέζι θα πρέπει πρωτίστως να υπάρχει ηρεμία. Σε ένα παιδί που αθλείται συστηματικά τι πρέπει να προσέχω; Πριν από κάθε αθλητική δραστηριότητα, αν και ο χρόνος ποικίλει και έχει να κάνει με την ποσότητα και το είδος του φαγητού, θα πρέπει να έχει περάσει τουλάχιστον μια ώρα από το τελευταίο γεύμα. Από την άλλη ένα συχνό φαινόμενο είναι να υπάρχει κάποια προπόνηση αμέσως μετά το σχολείο με αποτέλεσμα πολλά παιδιά να έχουν προλάβει να φάνε μόνο το πρωινό τους. Σε αυτή την περίπτωση ο γονέας θα πρέπει να έχει τακτοποιήσει πιο προσεκτικά τα γεύματα δίνοντας 2 επιπλέον σνακ ώστε το παιδί να μην είναι νηστικό πολλές ώρες πριν από κάποια προπόνηση. Φυσικά μετά το τέλος της φυσικής δραστηριότητας το φαγητό δεν θα πρέπει να παραλείπετε. Η ενυδάτωση είναι ένα επίσης σημαντικό κομμάτι στον αθλητισμό, κατά την διάρκεια των προπονήσεων θα πρέπει να υπάρχει πρόσβαση σε νερό άλλα και καθ’ όλη τη μέρα μιας και η επαρκής ενυδάτωση βελτιώνει τις αθλητικές επιδώσεις.

Ποιες είναι οι συστάσεις για την παιδική διατροφή ανά ηλικία; Ο πίνακας παρακάτω στηρίζεται στον Ελληνικό οδηγό και μπορεί να είναι ένας κορμός πάνω στον οποίο μπορεί να χτιστεί και να προσαρμοστεί η διατροφή των παιδιών. Φυσικά κάθε περίπτωση είναι μοναδική και θέλει ξεχωριστή αντιμετώπιση.

AdvPagotaGiannoulis.pdf

8/3/18

11:11 πµ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 153

154 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ελευθερίας 62, Περιβόλια-Χανιά Τηλ.: 28210 98055 | Κιν.: 6944 804 615 erimanolika@yahoo.gr ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 155

ΕΊΝΑΊ Η ΥΓΊΕΊΝΗ ΔΊΑΤΡΟΦΗ ΜΊΑ ΑΚΡΊΒΗ ΕΠΊΛΟΓΗ; Μαυρίδου Ζωή Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών Mανουσογιαννάκηδων 1 & Σκαλίδη Κιν.6936798085 - Τηλ: 28214 02844 Email: info@diatrofizois.gr Web: www.diatrofizois.gr Facebook: Διατροφή Ζωής Instagram : diatrofizois

156 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

οικονομική κρίση έχει επηρεάσει την χώρα μας περίπου εδώ και μια δεκαετία και έχει επιδράσει σε πολλούς τομείς της καθημερινότητάς μας . Ακόμα και τα τελευταία χρόνια που η οικονομική κατάσταση του μέσου Έλληνα φαίνεται ότι αρχίζει να βελτιώνετε το οικονομικό ζήτημα συνεχίζει να απασχολεί . Σε παγκόσμιο επίπεδο σε περίοδο οικονομικής κρίσης καταγράφονται αυξημένα προβλήματα υγείας εξαιτίας του χρόνιου στρες , όπως είναι η υπέρταση και τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Πολλές μελέτες επίσης υποδεικνύουν την τάση για ανθυγιεινές επιλογές όπως κατανάλωση τροφίμων αυξημένων σε σάκχαρα , σε λιπαρά, αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ και συχνά υπερφαγικά επεισόδια. Σύμφωνα με την έρευνα Diatrofi που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα και δημοσιεύτηκε το 2015 φάνηκε ότι η ποιότητα της διατροφής επηρεάστηκε σημαντικά από κοινωνικό-οικονομικούς παράγοντες σε παιδιά και εφήβους που ζουν σε περιοχές της χώρας μας με χαμηλό εισόδημα, αφού οικογένειες σε οικονομική δυσχέρεια είχαν συσχετιστεί και με χειρότερες διατροφικές επιλογές. Μεγάλη μερίδα του κόσμου υποστηρίζει ότι τα πιο υγιεινά τρόφιμα είναι πιο ακριβά και ότι το κόστος αυτό καθορίζει σημαντικά τις επιλογές τους. Τελικά όντως κοστίζει πιο ακριβά μια πιο υγιεινή διατροφή; Σε μια μετα-ανάλυση που δημοσιεύτηκε πριν 5 χρόνια στο British Medical Journal οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι δίαιτες πλούσιες σε φρούτα, λαχανικά, ψάρια και ξηρούς καρπούς – κοστίζουν περισσότερο από τις πιο ανθυγιεινές διατροφές, για παράδειγμα, εκείνες που είναι πλούσιες σε τυποποιημένα τρόφιμα, κρέατα και επεξεργασμένα δημητριακά. Κατά μέσο όρο, το κόστος μιας ημέρας από μια πιο υγιεινή διατροφή είναι περίπου $ 1,50 παραπάνω από μια λιγότερο υγιεινή διατροφή. Κατά τη διάρκεια ενός έτους, τα επιπλέον 1,50 δολάρια / ημέρα θα αυξήσουν το κόστος των τροφίμων για ένα άτομο κατά περίπου 550 δολάρια ετησίως. Σε μια προσπάθεια εξοικονόμησης χρημάτων, οι άνθρωποι μπορεί να επιλέγουν λιγότερο θρεπτικά τρόφιμα και αυτό αποτελεί σοβαρό πρόβλημα επειδή οι δίαιτες πλούσιες σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, όσπρια και καλά λιπαρά έχει βρεθεί ότι μειώνουν τον κίνδυνο χρόνιων ασθενειών, όπως την παχυσαρκία, τον διαβήτη και τις καρδιαγγειακές παθήσεις μεταξύ άλλων. Το κόστος της πιο υγιεινής διατροφής μπορεί να αποτελεί πραγματικό βάρος για ορισμένες οικογένειες , από την άλλη πλευρά,

αυτή η διαφορά τιμής είναι πολύ μικρή σε σύγκριση με το οικονομικό κόστος για την καταπολέμηση των χρόνιων ασθενειών που σχετίζονται με τη διατροφή. Το κόστος αυτό θα μειωνόταν δραματικά με την τήρηση πιο υγιεινής διατροφής. Για παράδειγμα, τα έξοδα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης σε άτομα που είναι παχύσαρκα είναι περίπου κατά μέσο όρο 1.500 δολάρια ετησίως αυξημένα σε σχέση με αυτό σε άτομα φυσιολογικού βάρους. Πως να ακολουθήσουμε μια διατροφή που να είναι και οικονομική και υγιεινή; Πληθώρα προϊόντων θα μπορούσαν να αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της διατροφής μας χωρίς να μας επιβαρύνουν την τσέπη. Επιλέξτε όσπρια περιορίζοντας την πολύ συχνή κατανάλωση κρέατος και προτιμήστε τα μικρά ψάρια σε σχέση με τα μεγάλα. Τα εποχιακά και τοπικά προϊόντα δείχνουν να είναι η λύση στο οικονομικό (αλλά και διατροφικό) αδιέξοδο ειδικότερο όσον αφορά τα φρούτα και τα λαχανικά. Για παράδειγμα οι φράουλες είναι 100% πιο ακριβές το χειμώνα σε σχέση με την άνοιξη. Στην Ελλάδα που φρούτα και λαχανικά έχουμε όλες τις εποχές του χρόνου επιβάλετε να τα εντάξουμε στο καθημερινό μας διαιτολόγιο. Κατά μέσο όρο, τα αποφάγια και τα πεταμένα τρόφιμα κοστίζουν 390 δολάρια ανά άτομο ανά έτος. Σχεδιάστε τα γεύματα σας έγκαιρα ώστε να χρησιμοποιείτε τα τρόφιμα πριν λήξουν ή χαλάσουν όπως συχνά συμβαίνει με τα φρούτα και τα λαχανικά. Δημιουργήστε μια λίστα αγορών και ακολουθήστε την πιστά όταν πηγαίνετε για ψώνια. Οι απρογραμμάτιστες αγορές φαίνεται να αυξάνουν ένα λογαριασμό κατά μέσο όρο 10%. Επιλέξτε το κυρίως γεύμα να είναι μαγειρεμένο στο σπίτι, όπως επίσης είτε στο σχολείο είτε στη δουλειά προτιμήστε να φέρνετε το κολατσιό και τα σνακ από το σπίτι. Το οικονομικό όφελος είναι προφανές και η ποιότητα και η επιλογή των τροφών μπορεί να γίνει με τα σωστά κριτήρια, μιας και υπό την επήρεια της πείνας ο καθένας δυσκολεύετε να διαλέξει τις πιο υγιεινές λύσεις. Είτε ακολουθείτε πιο ανθυγιεινές επιλογές λόγο στρες, έλλειψης χρόνου είτε λόγο οικονομικών δυσκολιών υπάρχουν πάντα λύσεις για να πετύχετε ένα καλύτερο και βελτιωμένο διατροφικό προφίλ. Ακολουθείστε μια πιο ποιοτική διατροφή για μια πιο ποιοτική ζωή.

advKtimaDaskalakis2017Gfinal.pdf

27/2/18

9:47 πµ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 157

ΚΝΊΔΩΣΗ

Ένα σημαντικό πρόβλημα με πολλές μορφές

Γιώργος Μαυρολέων, Ιατρός Αλλεργιολόγος ενηλίκων και παίδων Σφακίων 10-12, 2821054654, mavroleon@me.com

ε τον όρο κνίδωση εννοούμε την αλλεργική αντίδραση του δέρματος, η οποία εκδηλώνεται με την εμφάνιση πομφών (περιγράφονται συχνά ως πετάλες ή καντήλες) και συνοδεύεται από έντονο κνησμό (φαγούρα). Ο όρος κνίδωση προέρχεται από τη λέξη κνίδη, που στα αρχαία ελληνικά σημαίνει τσουκνίδα. Επαφή του δέρματος με την τσουκνίδα προκαλεί φαγούρα και, τοπικά, εμφάνιση πομφών.

Οι πομφοί είναι εντοπισμένα οιδήματα του δέρματος, συνήθως ωχροί στο κέντρο και ερυθροί στην περιφέρεια στην αρχή και «ροζ» στη συνέχεια. Υποχωρούν αν τους ασκηθεί πίεση. Το εξάνθημα της κνίδωσης είναι τις περισσότερες φορές παροδικό. Η διάρκεια των πομφών είναι μερικές ώρες, μπορεί όμως να φτάσει και σε τρεις μέρες ανάλογα της αιτιολογίας. Τα εξανθήματα εμφανίζονται και εξαφανίζονται, κατά τον ίδιο τρόπο, σε άλλα σημεία του σώματος. Μπορεί να εμφανιστεί οπουδήποτε στο σώμα, από το τριχωτό της κεφαλής μέχρι τα πόδια. Οι βλάβες είναι 158 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ κατά κανόνα μαλακές, αλλά σε κάποιες μορφές μπορεί

να είναι σκληρές (διηθημένες). Η διάμετρος των πομφών μπορεί να είναι πολύ μικρή (βλατίδες) έως πολύ μεγάλη (πλάκες, αποτέλεσμα συρρέοντων πομφών) ή γραμμές. Το συνοδό σύμπτωμα είναι συνήθως κνησμός, όμως υπάρχει πιθανότητα να συνυπάρχει καύσος ή άλγος. Η κνίδωση συχνά, σε ένα ποσοστό 40%, συνοδεύεται από αγγειοίδημα, δηλαδή πρήξιμο συνήθως στα χείλη, τα βλέφαρα και τα πτερύγια των αυτιών. Η κνίδωση μπορεί να είναι οξεία ή χρόνια. Ενώ η οξεία μορφή της κνίδωσης διαρκεί, εξ ορισμού, μέχρι 6 εβδομάδες, η χρόνια προϋποθέτει χρονική διάρκεια των εξάρσεων και υφέσεων των εξανθημάτων, μεγαλύτερη των 6 εβδομάδων. Οι περισσότεροι από τους ασθενείς με οξεία κνίδωση, είναι άτομα με ατοπική προδιάθεση (αλλεργικοί). Η οξεία κνίδωση είναι συχνή πάθηση, καθώς το 15-25% του γενικού πληθυσμού μπορεί να εκδηλώσει, κατά τη διάρκεια της ζωής του τουλάχιστον ένα επεισόδιο. Μια από τις συνήθεις αναφορές ασθενών προς τον αλλεργιολόγο όταν παραθέτουν το ιστορικό τους είναι

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 159

ΚΝΙΔΩΣΗ

Οι συχνότερες αιτίες οξείας κνίδωσης και οι μηχανισμοί που εμπλέκονται είναι: IgE αλλεργική αντίδραση: Μη αλλεργικός μηχανισμός: Ανοσολογικός μηχανισμός: επαναλαμβάνεται κάθε φορά που επαναλαμβάνεται κάθε φορά που θα δεν είναι απαραίτητο να επαναληθα υπάρχει έκθεση στη συγκεκρι- υπάρχει έκθεση στη συγκεκριμένη φθεί σε επόμενη λοίμωξη μένη ουσία ουσία Σκιαγραφικές ουσίες για αξονική ή Ιογενείς και μικροβιακές τροφές μαγνητική τομογραφία λοιμώξεις φάρμακα Παυσίπονα και αναλγητικά Η συχνότερη αιτία οξείας νυμγός εντόμων (ασπιρίνη, αντιυπερτασικά) κνίδωσης στα παιδιά (μέλισσα-σφήγκες) latex αυτή του αλλεργικού σοκ, όμως όταν γίνεται ο απαραίτητος κλινικοεργαστηριακός έλεγχος αποδεικνύεται ότι δεν επρόκειτο για κάτι τόσο σοβαρό. Το αντίστροφο όμως είναι επικίνδυνο δηλαδή μια οξεία κνίδωση να θεωρηθεί ως κάτι αθώο ενώ ουσιαστικά να αποτελεί μια ήπια αναφυλακτική αντίδραση που σε μελλοντική επανεμφάνιση να εξελιχθεί σε μια πολύ πιο σοβαρή ή και μοιραία. Η χρόνια κνίδωση εξ ορισμού διαρκεί χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των έξι εβδομάδων κατά το οποίο συμβαίνει καθημερινή ή σχεδόν καθημερινή εμφάνιση νέων πομφών. Η χρόνια κνίδωση αφορά μόλις το 1%. Δηλαδή, 1 στους 10 που εμφανίζει οξεία κνίδωση, τελικά μετατρέπεται στη χρόνια μορφή της. Αφορά κυρίως ενήλικες. Η χρονιότητα υποδηλώνει την έκθεση με επαναλαμβανόμενο τρόπο στην αιτία που προκαλεί την πάθηση και τα συμπτώματα θα συνεχίζονται μέχρι να αναγνωρισθεί και να θεραπευθεί η υποκείμενη αιτία. Ωστόσο, η χρόνια κνίδωση δεν συνδέεται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης αλλεργικών νοσημάτων και αναφυλαξίας, σε σχέση με το γενικό πληθυσμό.

160 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Κατά τη διάρκεια της νόσου, άλλες φορές τα συμπτώματα βρίσκονται υπό έλεγχο με την κατάλληλη θεραπεία και άλλες φορές συμβαίνουν οι λεγόμενες εξάρσεις της νόσου, δηλαδή χρονικά διαστήματα με απότομη εμφάνιση νέων εξανθημάτων, συνήθως μετά από κάποια ιογενή συνδρομή, μεγάλη κόπωση, λήψη αναλγητικών φαρμάκων ή περιόδους έντονου άγχους. Πρέπει όμως να τονισθεί ότι η πάθηση, για τους περισσότερους ασθενείς, έχει ημερομηνία λήξης, και η συνεργασία με τον ειδικό αλλεργιολόγο, θα οδηγήσει σε ταχύτερο έλεγχο των συμπτωμάτων και τελικά σε ύφεση. Η μέση διάρκεια της χρόνιας κνίδωσης είναι περίπου 5 έτη, αλλά αυτό είναι διαφορετικό για κάθε ασθενή. Σε κάποιους διαρκεί 6 μήνες, ενώ σε άλλους περισσότερο από 10 έτη. Φυσικά, στην περίπτωση της δευτεροπαθούς χρόνιας κνίδωσης, τα συμπτώματα υποχωρούν με τη θεραπεία της υποκείμενης αιτίας που προκαλεί την κνίδωση. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η χρόνια κνίδωση είναι μια πάθηση που επηρεάζει την

ποιότητα ζωής των ασθενών σε πολύ μεγάλο βαθμό. Ο ενοχλητικός κνησμός και η παραμόρφωση του δέρματος από τα εξανθήματα ή το αγγειοοίδημα, προκαλεί απουσίες από την εργασία, μειωμένη ενασχόληση με δραστηριότητες εκτός εργασίας και έντονο αίσθημα ανασφάλειας. Η ψυχολογική επιβάρυνση που δημιουργείται, επιτείνει ακόμη περισσότερο την εμφάνιση νέων εξανθημάτων, διότι σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση των πομφών παίζουν και νευρικοί μηχανισμοί, που επιδεινώνονται από το αίσθημα άγχους. Είναι άκρως σημαντική λοιπόν, η στενή επαφή του ασθενούς με τον ειδικό αλλεργιολόγο και η ανάπτυξη αισθήματος εμπιστοσύνης. Ο ασθενής πρέπει να κατανοήσει τη φύση της πάθησής του αλλά κυρίως το γεγονός ότι αυτή δεν είναι επικίνδυνη και απειλητική για τη ζωή του. Πράγματι, οι ασθενείς με χρόνια κνίδωση δεν κινδυνεύουν από αναφυλαξία ή αλλεργικό shock. Ωστόσο, χρειάζονται ψυχολογική υποστήριξη, ώστε να αποφορτιστούν από τα αρνητικά συναισθήματα που προκαλεί η νόσος, να την αποδεχτούν και, με την κατάλληλη θεραπεία, να την ξεπεράσουν. Όσον αφορά τα αίτια της χρόνιας κνίδωσης, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν εντοπίζονται. Εν τούτοις, διάφοροι φυσικοί παράγοντες (τριβή, κρύο, ήλιος κ.λπ.) είναι δυνατόν να αποτελούν το έναυσμα για τη χρόνια κνίδωση.

Φωτοδερματοπάθεια

ΚΝΙΔΩΣΗ

Ανάλογα λοιπόν με τον εκλυτικό παράγοντα, η χρόνια κνίδωση διακρίνεται σε: Αυτοαντιδραστική 40% περίπου της χρόνιας κνίδωσης Η άμυνα του οργανισμού λαμβάνει, λανθασμένα, το μήνυμα ότι κάποιο συστατικό του ίδιου του σώματος είναι «εχθρός» και δίνει εντολή για την κατασκευή ειδικών αντισωμάτων. Τα αντισώματα αυτά, που ονομάζονται αυτοαντισώματα επειδή στρέφονται κατά του ίδιου του οργανισμού, στην προσπάθειά τους να καταπολεμήσουν το στόχο τους, προκαλούν την εμφάνιση χρόνιας κνίδωσης.

Αυτοάνοση ποσοστό 10% θετική δερματική δοκιμασία αυτόλογου ορού παρατηρείται σε ασθενείς που πάσχουν από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα, όπως: θυρεοειδίτιδα Hashimoto κοιλιοκάκη σακχαρώδης διαβήτης τύπου Ι ρευματοειδής αρθρίτιδα χρόνια ηπατίτιδα παρασιτικές λοιμώξεις οξύουροι, εχινόκοκκος και ψείρες χρόνιες συστηματικές μυκητιάσεις, τις χρόνιες φλεγμονές χοληδόχου κύστης ή χοληδόχου πόρου και τις ονυχομυκητιάσεις χρόνια παραρρινοκολπίτιδα ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού

Ιδιοπαθής Η διαγνωστική προσέγγιση και κλινική αιτιολόγηση αδυνατούν να αναγνωρίσουν το ακριβές αίτιο στο 50%, περίπου, των περιστατικών της χρόνιας κνίδωσης. Στις περιπτώσεις αυτές η κνίδωση χαρακτηρίζεται ως ιδιοπαθής.

Φυσικά αίτια-Φυσικές κνιδώσεις μηχανικό ερέθισμα θερμικό ερέθισμα ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία

Κνιδωτική αγγειίτιδα πρόκειται για φλεγμονή και καταστροφή του τοιχώματος των αγγείων από αντισώματα. Στην πάθηση αυτή, που δεν είναι αλλεργία, το εξάνθημα μοιάζει πολύ με της κνίδωσης, ωστόσο οι πομφοί δεν έχουν μεταναστευτικό χαρακτήρα, παραμένουν σταθεροί στο ίδιο σημείο για χρόνο μεγαλύτερο από 24 ώρες, είναι επώδυνοι στην αφή και έχουν ένα αίσθημα καύσου (δηλαδή καψίματος). Η διάγνωση τίθεται με βιοψία δέρματος.

Κνιδωτική αγγειίτιδα

Ανάλογα λοιπόν με τον εκλυτικό παράγοντα, η χρόνια κνίδωση διακρίνεται σε: Συσχέτιση Διατροφής με Κνίδωση Πρέπει να διευκρινιστεί ότι οι τροφές πολύ σπάνια προκαλούν χρόνια κνίδωση και εσφαλμένα πολλές φορές ακολουθούνται αυστηρές δίαιτες αποφυγής κάποιων τροφών. Οι αντιδράσεις αυτές συνήθως προκαλούνται από μη αλλεργικό μηχανισμό σε φυσικά συστατικά τροφών (ισταμίνη, φυσικές χρωστικές) ή σε χημικά πρόσθετα (χρωστικές, αρώματα, συντηρητικά, σταθεροποιητές κ.α.). Κάποιες τροφές έχουν ισταμίνη ή τυραμίνη σε αυξημένη περιεκτικότητα. Η ισταμίνη είναι η κύρια ουσία που προκαλεί τους πομφούς, γι’ αυτό και λαμβάνουμε αντιισταμινικά για την αντιμετώπισή της. Επομένως, η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων τροφίμων που περιέχουν ισταμίνη θα επιδεινώσει την κνίδωση ή μπορεί να μειώσει τη δράση των αντιισταμινικών,

σε καμιά περίπτωση, όμως, τα τρόφιμα αυτά δεν είναι υπεύθυνα ως αλλεργιογόνα για την κνίδωση. Στις περιπτώσεις αυτές η εμφάνιση των συμπτωμάτων μπορεί να γίνει σχετικά καθυστερημένα (εντός 4-12 ωρών από την κατανάλωση της τροφής) και κατά τρόπο δοσοεξαρτώμενο, δηλαδή τα συμπτώματα είναι εντονότερα αν ο ασθενής καταναλώσει μεγάλη ποσότητα της τροφής. Η διαδικασία για τη διάγνωση της χρόνιας κνίδωσης από αυτές τις αιτίες περιλαμβάνει την εφαρμογή από τον ασθενή μια αυστηρής δίαιτας χαμηλής σε «ψευδοαλλεργιογόνα» όπως ονομάζονται αυτές οι ουσίες. Αν μετά από τη δίαιτα τα συμπτώματα υποχωρήσουν τότε η διάγνωση είναι πολύ πιθανή. Απαιτείται όμως, μετά την εξαφάνιση των εξανθημάτων, η σταδιακή επαναχορήγηση των τροφών, ώστε να επιβεβαιωθεί η διάγνωση και να διαπιστωθεί με ακρίβεια η υπεύθυνη τροφή. Για να θεωρηθεί οτι ωφέλησε πρέπει

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 161

ΚΝΙΔΩΣΗ

να προκληθεί ύφεση συμπτωμάτων σε μεγάλο βαθμό ή και πλήρης εξάλειψη. Στη συνέχεια εφαρμόζονται ειδικές τροφικές προκλήσεις με χημικά και πρόσθετα τροφίμων για να αναγνωρισθεί ακριβώς η ουσία (π.χ. βενζοϊκό νάτριο, ένα συντηρητικό τροφίμων) που προκαλεί τα συμπτώματα. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι η αληθής αλλεργία σε τροφές και φάρμακα είναι ένα από τα σπάνια αίτια χρόνιας κνίδωσης (μιας και η κυριότερη κλινική εκδήλωση της αλλεργίας στις τροφές είναι η οξεία κνίδωση), ειδικά της μορφής εκείνης που εμφανίζεται με υποτροπιάζοντα επεισόδια κνίδωσης. Στην περίπτωση που υπάρχει συμβατό ιστορικό, είναι θεμιτή η διενέργεια διαγνωστικών εξετάσεων και δερματικών δοκιμασιών από τον ειδικό αλλεργιολόγο, ώστε να διερευνηθεί και αυτή η πιθανότητα. Πρέπει να αποφεύγονται τα παρακάτω: • όλα τα πρόσθετα τροφών, όπως τα τεχνητά χρώματα, βελτιωτικά και αρώματα • αλκοολούχα ποτά • τσίχλες και καραμέλες • αναψυκτικά, ιδιαίτερα τύπου κόλα • σοκολάτες, κακάο και σοκολατούχα ροφήματα • θαλασσινά (ψάρια, μαλάκια και οστρακοειδή), όπως καβούρια, γαρίδες, αστακοί, καραβίδες, μύδια, στρείδια, καλαμάρια, σουπιές, χταπόδια κ.λ.π. • αυγά • όλα τα τυροκομικά προϊόντα (ιδίως τα κίτρινα τυριά) • φρούτα και ιδιαίτερα φράουλες, μπανάνες, σταφύλια, ακτινίδια, ροδάκινα, σύκα, εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, λεμόνια κ.λπ.). Τα υπόλοιπα επιτρέπονται, ακόμη και σε κονσέρβα • όσπρια – κηπευτικά (τομάτα, σπανάκι, μπάμιες, αρακάς, ρεβύθια, σόγια, φακές, φασόλια κ.λ.π.) • ξηροί καρποί (αμύγδαλα, καρύδια, φυστίκια, φουντούκια κ.λ.π.) • μπαχαρικά και καρυκεύματα, όπως μουστάρδες, τουρσί, κέτσαπ, ξύδι • χοιρινά προϊόντα όπως χοιρομέρι (ζαμπόν), αλλαντικά (σαλάμια, μπέικον, λαρδί, σουβλάκια, λουκάνικα) • ασπιρίνη και πονστάν, ενώ, αντιθέτως, επιτρέπονται ντεπόν και λοναρίντ απλό. Ενώ επιτρέπονται τα παρακάτω : • γαλακτοκομικά από αγελαδινό γάλα • μοσχάρι, κοτόπουλο, γαλοπούλα χωρίς την πέτσα • ζυμαρικά, ρύζι, ψωμί • μαρούλι, αγγούρι, καρότο, λάχανο με μηλόξυδο • μήλο, αχλάδι • καφές, τσάι (ένα ποτήρι) • λευκό αρετσίνωτο κρασί (ένα ποτήρι)

162 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

1. Χρόνια κνίδωση από φυσικά αίτια Η χρόνια κνίδωση από φυσικά αίτια περιλαμβάνει έξι κατηγορίες χρόνιας κνίδωσης που οφείλονται σε τριών ειδών φυσικά ερεθίσματα: μηχανικό ερέθισμα, θερμικό ερέθισμα και ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. α. Χρόνια κνίδωση από μηχανικό ερέθισμα: Δερμογραφισμός- ο δερμογραφισμός αποτελεί τη συχνότερη μορφή χρόνιας κνίδωσης από φυσικά αίτια. Χαρακτηρίζεται από την άμεση εμφάνιση πομφού (δηλαδή επάρματος του δέρματος), περιβάλλουσας

ερυθρότητας και συνοδού κνησμού κάθε φορά που θα ασκηθεί μηχανική πίεση στο δέρμα (π.χ. ξύσιμο με τα νύχια). Εμφανίζεται συχνά σε νεαρούς ενήλικες αλλά μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία και η μέση διάρκειά του είναι 6,5 έτη. Σε σπάνιες περιπτώσεις ο δερμογραφισμός μπορεί να αποτελεί εκδήλωση κάποιας άλλης πάθησης όπως είναι οι λοιμώξεις από βακτήρια, μύκητες ή από άκαρι ψώρας ή να αποτελεί εκδήλωση στα πλαίσια φαρμακευτικής αντίδρασης σε φάρμακα όπως οι πενικιλλίνες κ.α. Η θεραπεία του δερμογραφισμού γίνεται με αντιισταμινικά χάπια. • Κνίδωση από πίεση επιβραδυνόμενου τύπου- πρόκειται για μια ιδιαίτερη μορφή φυσικής κνίδωσης που προκαλείται από ερέθισμα πίεσης και εκδηλώνεται ώρες μετά από αυτό. Συγκεκριμένα, 4-8 ώρες μετά από άσκηση πίεσης στο δέρμα π.χ. στους ώμους από σακίδιο ώμου, εμφανίζεται στους ώμους οίδημα (πρήξιμο) που ακολουθεί αδρά το σχήμα του αντικειμένου της πίεσης, είναι σκληρό σε σύσταση, επώδυνο και έχει συνοδό ερύθημα. Το οίδημα παραμένει για χρόνο ως και 48 ώρες. Σπάνια μπορεί να συνυπάρχουν και συστηματικά συμπτώματα όπως αδυναμία, καταβολή, πυρετός, κακουχία, αρθραλγίες (δηλαδή πόνοι στις αρθρώσεις) και αύξηση των λευκών αιμοσφαιρίων στη γενική αίματος. Οι συχνότερες θέσεις εμφάνισης αυτής της φυσικής κνίδωσης είναι οι παλάμες, τα πέλματα, η πλάτη, οι ώμοι και οι γλουτοί. Η μορφή αυτή είναι συχνότερη στους άνδρες και έχει διάρκεια από 6-10 έτη. Η διάγνωση γίνεται από τον αλλεργιολόγο με τοποθέτηση ειδικού βάρους 7 kgr στον ώμο ή το αντιβράχιο του ασθενή για 20 λεπτά και το θετικό αποτέλεσμα γίνεται ορατό με εμφάνιση οιδήματος μετά από 6 ώρες. Η θεραπεία βασίζεται στην αποφυγή των εκλυτικών αιτίων και στη χορήγηση κορτιζόνης. • Κνίδωση από δόνηση- πρόκειται για σπάνια μορφή φυσικής κνίδωσης μετά από έκθεση σε μηχανικό ερέθισμα δόνησης π.χ. χρήση κομπρεσέρ. Εμφανίζεται λίγα λεπτά μετά την εφαρμογή του ερεθίσματος με κνησμό, ερύθημα και οίδημα που κορυφώνονται εντός 4-6 ωρών και διαρκούν περίπου 24 ώρες. Εκτός από το κομπρεσέρ, εκλυτικά αίτια μπορεί να είναι η οδήγηση δικύκλου μηχανής, η ιππασία με άλογο ή και το χειροκρότημα. Η διάγνωση γίνεται με ειδική δοκιμασία δόνησης που προκαλεί την εμφάνιση οιδήματος. Η θεραπεία περιλαμβάνει τη χορήγηση αντιισταμινικών. β. Χρόνια κνίδωση από θερμικό ερέθισμα: Η τυπική μορφή της επίκτητης κνίδωσης εκ ψύχους παρουσιάζεται κλινικά με εμφάνιση πομφών στα σημεία του σώματος που έρχονται σε επαφή με κρύο ερέθισμα όπως είναι ο κρύος αέρας, το μπάνιο σε κρύα θάλασσα και η επαφή με ψυχρά αντικείμενα π.χ. μπουκάλι με κρύο νερό. Είναι η τρίτη πιο συχνή μορφή κνίδωσης από φυσικά αίτια. Προσοχή απαιτείται διότι αν η επιφάνεια σώματος που εκτίθεται στο κρύο είναι μεγάλη, μπορεί να προκύψουν συστηματικές εκδηλώσεις ακόμη και να συμβεί συστηματική αναφυλακτική αντίδραση. Η διάγνωση γίνεται με το test πάγου δηλαδή με την τοποθέτηση παγωμένου αντικειμένου στο δέρμα για λίγα λεπτά και την εμφάνιση πομφού στο σημείο επαφής με το κρύο ερέθισμα. Στις περισσότερες περιπτώσεις η επίκτητη κνίδωση εκ ψύχους είναι πρωτοπαθής, δηλαδή δεν ανευρίσκεται υποκείμενη παθολογία που να την

ΚΝΙΔΩΣΗ

χορήγηση αντιισταμινικών, κορτιζόνης, την αποφυγή ηλιακής έκθεσης και τη χρήση αντιηλιακού, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί και φωτοθεραπεία.

Θετικό τεστ πάγου προκαλεί. Πιο σπάνια, μπορεί να είναι δευτεροπαθής, οφειλόμενη σε αιματολογικά νοσήματα, λοιμώξεις (π.χ. σύφιλη, ιλαρά κ.α.) και φάρμακα (πενικιλλίνη, αντισυλληπτικά κ.α.). Η πρωτοπαθής μορφή εμφανίζεται σε μέση ηλικία 18-25 ετών και διαρκεί κατά μέσο όρο 5-10 έτη μέχρι να υφεθεί πλήρως. Η θεραπεία συνίσταται σε αποφυγή των εκλυτικών αιτίων (π.χ. μπάνιο σε κρύα θάλασσα) και στη χορήγηση αντιισταμινικών. • Τοπική κνίδωση εκ θερμότητος- Η άμεση επαφή με ζεστό αντικείμενο (38-50 βαθμούς C) προκαλεί τοπική βλάβη με ερυθρότητα και πομφούς. γ. Χρόνια κνίδωση από ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία: • Ηλιακή κνίδωση- πρόκειται για σπάνια μορφή φυσικής κνίδωσης (0,5% όλων των κνιδώσεων) κατά την οποία, σε λίγα λεπτά μετά από την έκθεση στον ήλιο, εμφανίζεται στα ακάλυπτα σημεία του σώματος ερύθημα, πομφοί και οίδημα. Η διάγνωση γίνεται με έκθεση σε τεχνητό φως συγκεκριμένου μήκους κύματος που παράγεται από ειδική λυχνία. Η θεραπεία περιλαμβάνει τη

3. Άλλες μορφές χρόνιας κνίδωσης Εδώ ανήκουν τέσσερις κατηγορίες χρόνιας κνίδωσης: η χολινεργική κνίδωση, η κνίδωση στα πλαίσια αναφυλαξίας από άσκηση, η υδατογενής κνίδωση και η κνίδωση εξ επαφής. Χολινεργική κνίδωση- πρόκειται για τη δεύτερη πιο συχνή αιτία χρόνιας κνίδωσης από την επίδραση φυσικού αιτίου, ενώ αποτελεί περίπου 5% όλων των χρόνιων κνιδώσεων. Οφείλεται στην αύξηση της θερμοκρασίας του πυρήνα του σώματος μετά από άσκηση, θερμό λουτρό, άγχος, κατανάλωση αλκοόλ ή καυτερών φαγητών. Εκδηλώνεται με την εμφάνιση μικρών βλατίδων, χωρίς ερυθρότητα που μπορεί να συνενώνονται κατά τόπους δημιουργώντας πομφούς που συρρέουν, ξεκινώντας από το λαιμό και το άνω τμήμα του κορμού και στη συνέχεια επεκτείνονται στα άκρα. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να εμφανισθεί αγγειοοίδημα, συστηματικά συμπτώματα και χολινεργική διέγερση με σιελόρροια, δακρύρροια και διάρροιες. Η διάγνωση γίνεται με δοκιμασία αύξησης της θερμοκρασίας του σώματος είτε ενεργητικά (άσκηση) είτε παθητικά (ζεστό μπάνιο) και τη διαπίστωση εμφάνισης του χαρακτηριστικού εξανθήματος 10 λεπτά μετά τη λήξη εφαρμογής του ερεθίσματος. Η θεραπεία γίνεται με αντιισταμινικά και η μέση διάρκεια της νόσου είναι περίπου 7,5 έτη. • Κνίδωση από άσκηση- η μορφή αυτή της κνίδωσης δεν είναι αυτόνομη πάθηση αλλά εντάσσεται σε ένα νόσημα που ονομάζεται αναφυλαξία από άσκηση. Στην αναφυλαξία από άσκηση προκαλείται αναφυλακτική αντίδραση κατά η διάρκεια ή αμέσως μετά τη λήξη έντονης σωματικής άσκησης. Τα συμπτώματα μπορεί να περιορίζονται σε απλή κνίδωση (κνίδωση από άσκηση) ή να είναι πιο σοβαρά με συμμετοχή του αναπνευστικού, γαστρεντερικού και κυκλοφορικού συστήματος (αναφυλακτική αντίδραση). Η αντιμετώπιση γίνεται με παράταση του χρόνου προθέρμανσης πριν την κορύφωση της σωματικής προσπάθειας κατά την άσκηση ενώ χορηγούνται και φάρμακα αντιμετώπισης αναφυλακτικής αντίδρασης για την περίπτωση που θα προκύψει τέτοια αντίδραση. • Υδατογενής κνίδωση- πρόκειται για πολύ σπάνια μορφή κνίδωσης (<50 περιπτώσεις), κατά την οποία η επαφή με το νερό, ανεξαρτήτως θερμοκρασίας, προκαλεί την εμφάνιση μικρών βλατίδων και πομφών που διαρκούν για περίπου 1 ώρα και εξαφανίζονται. • Κνίδωση εξ επαφής- πρόκειται για την εμφάνιση πομφών στα σημεία του δέρματος που έρχονται σε επαφή με ουσίες που απελευθερώνουν ισταμίνη από το δέρμα ή με ουσίες που περιέχουν ισταμίνη π.χ. σε επαφή με το φυτό τσουκνίδα (που περιέχει ισταμίνη και φορμικό οξύ) προκαλείται στο δέρμα μας αίσθημα καψίματος και ερεθισμός. Η κνίδωση εξ επαφής προκύπτει και σε ασθενείς με αλλεργία σε κάποια ουσία όταν η ουσία αυτή έρθει σε επαφή με το δέρμα π.χ. σε ασθενή με αλλεργία στο ψάρι αν το δέρμα του ακουμπήσει σε κρέας ψαριού. Η θεραπεία είναι απλή και συνίσταται σε αποφυγή του υπεύθυνου αιτίου. Η θεραπεία της χρόνιας κνίδωσης, καταρχήν περιλαμβάνει την αναγνώριση και αντιμετώπιση του υποκείμενου ερεθιστικού παράγοντα ή πάθησης που μπορεί, αιτιολο

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 163

ΚΝΙΔΩΣΗ

γικά, να συσχετίζεται με την κνίδωση. Στις περιπτώσεις που δεν ανευρίσκεται εκλυτικός παράγοντας, η θεραπεία επιλογής είναι η χορήγηση αντιισταμινικών φαρμάκων, κυρίως αυτών που ανήκουν στη λεγόμενη δεύτερη γενιά. Τα αντιισταμινικά φάρμακα είναι πολύ αποτελεσματικά στον έλεγχο των συμπτωμάτων της νόσου, τόσο της φαγούρας όσο και των πομφών. Τα φάρμακα αυτά είναι επίσης ασφαλή, γεγονός που επιτρέπει τη χορήγησή τους σε μεγάλες δόσεις χωρίς να προκαλούνται σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες. Αυτό σημαίνει επίσης, ότι μπορούν να χορηγηθούν για μεγάλα χρονικά διαστήματα, ώστε να επιτευχθεί έλεγχος των συμπτωμάτων της χρόνια κνίδωσης και μετά ο ασθενής να συνεχίσει μακροχρόνια θεραπεία με μια ελάχιστη δόση του φαρμάκου. Αυτό θα του επιτρέπει να έχει μια φυσιολογική ζωή, χωρίς φαγούρα και εξανθήματα, με τη λήψη ενός ασφαλούς φαρμάκου χωρίς παρενέργειες. Στις περιπτώσεις που τα αντιισταμινικά από μόνα δεν επαρκούν για τον έλεγχο της νόσου, προστίθενται και άλλα φάρμακα. Τα κορτικοστεροειδή μπορούν να επιφέρουν ύφεση (όχι ίαση) της πάθησης, αλλά προτιμάται η σύντομη και περιορισμένη χορήγησή τους κατά τις εξάρσεις, λόγω ανεπιθύμητων ενεργειών. H κυκλοσπορίνη, είναι μεν αποτελεσματική αλλά δεν στερείται ανεπιθύμητων ενεργειών. Επίσης οι ασθενείς καλό είναι να αποφεύγουν τη λήψη ασπιρίνης και αναλγητικών φαρμάκων που ανήκουν στα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, διότι σε πολλούς ασθενείς με χρόνια κνίδωση τα φάρμακα αυτά προκαλούν έξαρση της νόσου, και να προτιμούν ουσίες όπως η παρακεταμόλη και η νιμεσουλίδη για την αντιμετώπιση του πόνου και του πυρετού.

164 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Τα τελευταία χρόνια τα δεδομένα στη θεραπεία της χρόνιας κνίδωσης άλλαξαν δραματικά υπέρ των ασθενών. Σε αυτό συνέτεινε η όλο και πιο ευρεία χρήση ενός ειδικού φαρμάκου με το όνομα ομαλιζουμάμπη (Omalizumab, Xolair). Το φάρμακο αυτό είναι ένα τεχνητό (μονοκλωνικό) ενέσιμο αντίσωμα που δεσμεύει την ανοσοσφαιρίνη Ε από τον οργανισμό και αρχικά σχεδιάστηκε για την καταπολέμηση του αλλεργικού άσθματος, όπου και χρησιμοποιείται με μεγάλη επιτυχία. Σταδιακά, η χρήση του επεκτάθηκε και στη θεραπεία των ανθεκτικών μορφών χρόνιας κνίδωσης, δηλαδή εκείνων που δεν ελέγχονται με αντιισταμινικά ή άλλες συμβατικές θεραπείες. Τα αποτελέσματα από τη χρήση της ομαλιζουμάμπης στην ανθεκτική χρόνια κνίδωση είναι πολύ ικανοποιητικά ακόμα και από την πρώτη χορήγηση, οδηγώντας σε ύφεση της νόσου και ανακούφιση των ασθενών. Το εάν, σε κάποιες δύσκολες και επίμονες περιπτώσεις χρόνιας κνίδωσης, θα χρησιμοποιηθεί το παραπάνω φάρμακο, είναι απόφαση του ειδικού Αλλεργιολόγου ή Δερματολόγου. Η μεγάλη σημασία της θεραπευτικής προσέγγισης έγκειται στο γεγονός ότι η χρόνια κνίδωση επηρεάζει σε πολύ σοβαρό βαθμό την ποιότητα ζωής την ασθενών. Η πολύ συχνή ψυχολογική επιβάρυνση επιτείνει ακόμη περισσότερο την εμφάνιση νέων εξανθημάτων, καθώς σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση των πομφών παίζουν και νευρικοί μηχανισμοί που «ενεργοποιούνται» από το stress. Γενικά, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η χρόνια κνίδωση είναι μια απρόβλεπτη πάθηση, με περιόδους εξάρσεων και υφέσεων, που μπορεί να εξαφανιστεί εξίσου αιφνιδιαστικά όπως εμφανίστηκε.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 165

ATOΠΊΚΗ ΔΕΡΜΑΤΊΤΊΔΑ

Παπαμιχελάκης Ηλίας Δερματολόγος - Αφροδισιολόγος Σφακίων 10-12, 731 34 Χανιά Χανίων Τηλ.:28210 59300 Κιν.: 6942 019 822

166 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ατοπική δερματίτιδα (Α.Δ) είναι μια οξεία , υποξεία ή χρόνια υποτροπιάζουσα δερματοπάθεια , που συνήθως εμφανίζεται εντός των δυο πρώτων μηνών της ζωής και μέσα στο πρώτο χρόνο στο 60% των ασθενών . Τα συμπτώματα της ατοπικής δερματίτιδας υποχωρούν κατά 50% μέχρι την ηλικία των 2-3 ετών και κατά 75%97%μέχρι την ηλικία των 12 ετών . Χαρακτηρίζεται από έντονο κνησμό που προκαλεί ξεσμό και τριβή του δέρματος με σκλήρυνση (λειχηνοποίηση). Ο συνεχής ξεσμός οδηγεί σ ένα φαύλο κύκλο κνησμού, ξεσμού,εκζέματος,κνησμού. Οι ασθενείς παρουσιάζονται με ξηρό δέρμα ,ερυθρές πλάκες με ασαφή όρια , πιθανόν με πληγές (δρυφάδες) . Συχνά υπάρχει οικογενειακό ιστορικό άσθματος , αλλεργικής ρινίτιδας ,επιπεφυκίτιδας, επειδή η Ατοπική δερματίτιδα δεν μπορεί να θεραπευτεί οριστικά ο στόχος της θεραπείας είναι να κρατήσει τη νόσο υπό έλεγχο . Η θεραπεία της Ατοπικής δερματίτιδας περιλαμβάνει την αποφυγή των εκλυτικών παραγόντων με την εκπαίδευση του ασθενή . Αποφυγή της παρατεταμένης επαφής με το νερό και τα υπερβολικά πολλά λουτρά. Τα λουτρά πρέπει να πραγματοποιούνται με ειδικά σκευάσματα , τα οποία δεν αφυδατώνουν το δέρμα και να είναι χλιαρά . Συνιστάται να μη χρησιμοποιούνται σκληρά σφουγγάρια λόγω του ερεθισμού που προκαλούν , αλλά φυσικά σφουγγάρια θαλάσσης ή μόνο με τα χέρια. Η χρήση μάλλινων και ακρυλικών ενδυμάτων διεγείρει την ατοπική δερματίτιδα , άρα πρέπει να αποφεύγονται.. Επίσης επαφή του δέρματος με ντομάτες , φρούτα με χνούδι , κρεμμύδι , πατάτες και ότι άλλο ο ασθενής αντιληφθεί ότι τον ερεθίζει. Μερικοί ασθενείς είναι ευαίσθητοι σε ορισμένες περιβαντολογικές ουσίες όπως η σκόνη , η γύρη , κατοικίδια ζώα με συνηθέστερη αντίδραση κνησμό στα μάτια και την μύτη . Ορισμένες τροφές φαίνεται ότι επιδεινώνουν έκζεμα

κυρίως στα βρέφη και τα μικρά παιδιά αλλά η στέρηση αυτών των τροφών σπάνια προκαλεί βελτίωση διαρκείας . Η κόπωση , το συναισθηματικό stress (πίεση ) και οι ασθένειες επιδεινώνουν την ατοπική δερματίτιδα και η αποφυγή τους είναι ωφέλιμη . Η ενυδάτωση του δέρματος με κρέμες ελαττώνει την ξηροδερμία παγιδεύοντας υγρασία η οποία κρατά ανέπαφη την επιδερμίδα, άρα έχουμε λιγότερο κνησμό και προστασία του δέρματος από τους επιβαρυντικούς περιβαντολλογικούς παράγοντες όπως μικρόβια , μύκητες , αλλεργιογόνα. Τα τοπικά κορτικοστεροειδή (κρέμες , αλοιφές ή λοσιόν) πρέπει να χρησιμοποιούνται σε κατάλληλη ισχύ αναλόγως την περιοχή του σώματος και στην κατάλληλη μορφή. Η λανθασμένη τους χρήση συχνά επιφέρει λέπτυνση του δέρματος . Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί οι τοπικά ανοσορυθμιστές όπως τακρόλιμους και πιμεκρόλιμους όπου δεν παρουσιάζουν πολλές από τις επιπλοκές των κορτιζονούχων τοπικών σκευασμάτων. Τα αντισταμινικά δεν βοηθούν συνήθως στο έκζεμα της ατοπικής δερματίτιδας . Τα αντιβιοτικά τοπικά ή συστηματικά μπορεί να είναι χρήσιμα εάν το δέρμα επιμολυνθεί (βλέπουμε υγρές περιοχές εφελκίδες – ερυθρότητα φυσαλίδες – φλύκταινες ). Συμπερασματικά , στην ατοπική δερματίτιδα πρέπει να προσέχουμε την ενυδάτωση του δέρματος , να μην το ερεθίζουμε με σκληρά σφουγγάρια (μπορούμε να χρησιμοποιούμε σφουγγάρια θαλάσσης ή τα χέρια μας ) , με μάλλινα ή ακρυλικά υφάσματα (προτιμάμαι βαμβακερά)και ότι άλλο αντιλαμβανόμαστε ότι μας ερεθίζει . συνιστάται επίσης , διαχείρηση του ψυχικού και σωματικού stress , αντιμετώπιση ασθενειών (λοιμώξεις ιογενείς και μικροβιακές ) , χρήση συστηματικών ανοσορρυθμιστικών φαρμακων (κορτιζόνη, κυκλοσπορίνη).

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 167

ΣΥΧΝΕΣ ΛΟΊΜΩΞΕΊΣ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΊΔΊΚΗ ΗΛΊΚΊΑ

ΔΟΥΛΑΒΕΡΗ ΤΖΕΟΡΤΖΕΤΑ Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος Τ. ιατρός Νοσοκ. «Ανδρέας Συγγρός» ΣΚΑΛΙΔΗ ΚΑΙ ΜΑΝΟΥΣΟΓΙΑΝΝΑΚΗΔΩΝ 1 ΤΗΛ.28210 44441 FAX.28210 44442 E-mail info@doulaveri.gr

168 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΟΊΜΩΞΕΊΣ ΑΠΟ ΣΤΑΦΥΛΟΚΟΚΚΟ ΜΟΛYΣΜΑΤΊΚΟ ΚHΡΊΟ Είναι μια συχνή λοίμωξη του δέρματος από σταφυλόκοκκο ή στρεπτόκοκκο που μπορεί να εξαπλωθεί μέσω μολυσμένων επιφανειών και από άτομο σε άτομο .Τα παιδιά μπορούν να μεταφέρουν τα βακτηρίδια από μια περιοχή του σώματός τους σε άλλη ή να τα μεταφέρουν σε άλλα άτομα μέσω βρώμικων χεριών ή νυχιών. Το καλό πλύσιμο των χεριών είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη λοιμώξεων από σταφυλόκοκκο. Πολλοί υγιείς άνθρωποι φέρουν αυτά τα βακτηρίδια στο δέρμα τους και στην μύτη τους χωρίς να αρρωσταίνουν . Αλλά όταν το δέρμα τρυπηθεί ή τραυματιστεί, το βακτηρίδιο μπορεί να εισέλθει στο τραύμα και να προκαλέσει λοίμωξη, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει και σε άλλα προβλήματα υγείας .Είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να διατηρούν το δέρμα τους καθαρό με καθημερινό μπάνιο ή ντους . Εάν το παιδί έχει μια άλλη πάθηση του δέρματος όπως ατοπική δερματίτιδα, έκζεμα, ψωρίαση, ιχθύαση πρέπει να ζητήσετε την συμβουλή του δερματολόγου . Πρέπει να διατηρείτε καθαρές και καλυμμένες τις πληγές από τυχόν χτυπήματα στο δέρμα του παιδιού , όπως κοψίματα ,γρατζουνιές και εξανθήματα που προκαλούνται από αλλεργικές αντιδράσεις . Ο σταφυλόκοκκος μπορεί να προκαλέσει και άλλες

παθήσεις όπως το σύνδρομο τοξικού σοκ, κυτταρίτιδα και τροφική δηλητηρίαση . ΘΥΛΑΚΊΤΊΔΑ Είναι μια λοίμωξη των τριχοθυλακίων κάτω από το δέρμα ,εκεί που αναπτύσσονται οι τρίχες .Στην θυλακίτιδα εμφανίζονται μικροσκοπικές βλατίδες με λευκή κεφαλή στην βάση των θυλακίων ,μερικές φόρες με μια μικρή κόκκινη περιοχή γύρω από κάθε βλατίδα.. Εμφανίζεται σε περιοχές όπου υπάρχει τριβή ή ερεθισμός (ξύρισμα). Μερικές φορές η θυλακίτιδα υποχωρεί μόνη της ,αλλά μερικές φορές χειροτερεύει, εξαπλώνεται βαθύτερα και ευρύτερα, επηρεάζοντας συχνά τον υποδόριο ιστό και τους αδένες που παράγουν το φυσικό έλαιο της επιδερμίδας. ΕΚΖΕΜΑ Εμφανίζεται γύρω από την μύτη και το στόμα, με μικρές φυσαλίδες με υγρό , πιο συχνά στην προσχολική ηλικία, τους καλοκαιρινούς μήνες . Το υγρό στην αρχή είναι διαφανές και στην συνέχεια γίνεται θολό. Οι φυσαλίδες μπορούν να σπάσουν με διαρροή υγρού και να δημιουργήσουν μια κρούστα . Συνοδεύεται με κνησμό και μπορεί να εξαπλωθεί με το ξύσιμο. ΛΟΊΜΩΞΕΊΣ ΑΠΟ ΣΤΑΦΥΛΟΚΟΚΚΟ ΑΝΘΕΚΤΊΚΟ ΣΤΗΝ ΜΕΘΊΚΊΛΛΊΝΗ (MRSA) Είναι λοιμώξεις από σταφυλόκοκκο ανθεκτικό στα αντι

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 169

ΣΥΧΝΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

βιοτικά, είναι πιο δύσκολο να θεραπευτούν, μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα όπως οστικές λοιμώξεις ή πνευμονία. Επίσης είναι επικίνδυνες για τα παιδιά που είναι ήδη σε ανοσοκαταστολή. Θεραπευτικές οδηγίες Πλύσιμο του δέρματος με αντιβακτηριδιακό σαπούνι. Χρήση για σκούπισμα μια φορά μόνο την πετσέτα ή χαρτοβάμβακο. Αντιβιοτική αλοιφή ή και αντιβίωση για συστηματική αγωγή αν το κρίνει ο δερματολόγος σας και θα χρειαστεί να ακολουθήσετε το διάγραμμα της θεραπείας. Κάλυψη του δέρματος με επίδεσμο. Να ενημερώσετε τον ιατρό σας αν έχει εξαπλωθεί και σε άλλα μέλη της οικογένειας.

170 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΛΟΊΜΩΞΕΊΣ ΑΠΟ COXSACKIE Συχνή λοίμωξη στα παιδιά ,προκαλεί ήπια γριππώδη συμπτώματα που φεύγουν τις περισσότερες φόρες χωρίς θεραπεία .Σε μερικές περιπτώσεις προκαλεί μια μεγάλη γκάμα συμπτωμάτων όπως υψηλό πυρετό ,πονοκέφαλο, μυϊκούς πόνους ,πονόλαιμο, κοιλιακή δυσφορία, ναυτία. Στο δέρμα προκαλεί επώδυνες φλύκταινες με κόκκινο χρώμα στο λαιμό, στην γλώσσα, την σκληρή υπερώα, στο στόμα, στις παλάμες των χεριών και στα πέλματα των ποδιών. Άλλες περιοχές που μπορούν να παρουσιάζουν συμπτώματα ο λαιμός – ερπητική κυνάγχη, τα ματιά- αιμορραγική επιπεφυκίτιδα. Πιο σπάνια ο ιός Coxsackie μπορεί να προκαλέσει ιογενή μηνιγγίτιδα, εγκεφαλίτιδα, μυοκαρδίτιδα. Τα νεογνά μπορεί να μολυνθούν από τις μητέρες τους

κατά την διάρκεια του τοκετού ή αμέσως μετά την γέννηση και διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για να αναπτύξουν βαριές λοιμώξεις. Η μετάδοση του ιού είναι πολύ εύκολη με απλά χέρια ,μέσω επιφανειών ή μέσω των σταγονιδίων στον αέρα όταν ο ασθενής βήχει ή φταρνίζεται. Προληπτική αγωγή Όπως σε όλες τις λοιμώξεις το πλύσιμο των χεριών είναι η καλύτερη προστασία .Τα παιδιά και όχι μόνο αυτά, πρέπει να διατηρήσουν μια καλή καθαριότητα των χεριών ,των επιφανειών, της τουαλέτας, στην προετοιμασία του φαγητού. Τα κοινόχρηστα παιχνίδια, κοινόχρηστοι χώροι πρέπει να καθαρίζονται τακτικά με απολυμαντικό διότι ο ιός μπορεί να ζήσει πάνω σε αυτά κάποιες ημέρες. Τα παιδιά που νοσούν πρέπει να μείνουν μακριά από το σχολείο για λίγες ημέρες . Η θεραπεία είναι ανάλογη με την βαρύτητα της νόσου . Ο ιατρός θα αποφασίσει την κατάλληλη αγωγή για κάθε περιστατικό, ανάλογα με την συμπτωματολογία που παρουσιάζει κάθε ασθενής . Η ανάρρωση είναι πλήρης μετά από μερικές ημέρες. ΜΥΡΜΗΚΊΕΣ Οι μυρμηκίες ή μυρμηγκιές, οφείλονται στην προσβολή του δέρματος από κάποια στελέχη του ιού HPV. Εμφανίζονται σαν μικρές βλατίδες στο πρόσωπο, στα χέρια, στις πατούσες που είναι μερικές φορές επώδυνες και υπερκερατωσικές. Είναι μεταδοτικό νόσημα από άνθρωπο σε άνθρωπο ,στα κολυμβητήρια και σε γυμναστήρια. Η βάδιση με γυμνά πέλματα και τα κοινόχρηστα αντικείμενα ευνοούν την εξάπλωσή τους. Έχουν χρόνο επωάσης 2 έως 9 μήνες και παρουσιάζονται στα χέρια σαν ανώδυνες βλατίδες ενώ στα πέλματα είναι επώδυνες με την βάδιση

διότι υπάρχει πίεση. Στο πρόσωπο είναι ομαλές, χωρίς συνοδευτικά συμπτώματα και εξαπλώνονται με το ξύρισμα και την τριβή .Οι μυρμηγκιές δείχνουν χαμηλή άμυνα ,έχουν μια πορεία απρόβλεπτη και μπορεί υπάρχει αυτοϊαση σε σπάνιες περιπτώσεις. Θεραπεία: Χρησιμοποιούνται μέθοδοι καταστροφής της βλάβης με διάφορα μέσα κρυοθεραπεία, διαθερμία, laser, χρήση χημικών ουσιών. Πρέπει να γίνει καταστροφή των βλαβών και χρειάζονται πολλές συνεδρίες μέχρι την εξάλειψη των βλαβών. ΜΟΛΥΣΜΑΤΊΚΗ ΤΕΡΜΊΝΘΟΣ Είναι μια ιογενής λοίμωξη του δέρματος που μπορεί να

ΣΥΧΝΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, πιο συχνά στα παιδιά και σε νεαρές ηλικίες. Μεταδίδεται συνήθως με άμεση σωματική επαφή δέρμα με δέρμα και προκαλεί μικρές δερματικές βλάβες στον κορμό ή στην γενετική περιοχή. Ο αριθμός των βλαβών από την τέρμινθο διαφέρει από

άτομο σε άτομο .Στην αρχή εμφανίζονται 1-2 βλάβες ,αν ο ασθενής ακολουθήσει αγωγή έχουμε ίαση 100%. Τις περισσότερες φορές αυτή η βλατίδα ανοίγει για κάποιο λόγο (το πειράζει ,το σπάει )και το υλικό που είναι μέσα εξαπλώνεται ,γίνεται διασπορά του ιού με αποτέλεσμα να εμφανιστούν πολλαπλές βλάβες σε όλο τον κορμό .Οι δερματικές βλάβες της μολυσματική τερμίνθου μπορεί να εξαφανιστούν χωρίς θεραπεία (αυτόματη υποστροφή) .Η θεραπεία είναι εύκολη , ανώδυνη και χωρίς να αφήσει σημάδια. ΔΕΡΜΑΤΟΜΥΚΗΤΊΑΣΗ Είναι μια συχνή δερματική λοίμωξη στα παιδιά .Επηρεάζει το δέρμα του κορμού (tinea corporis) ,του τριχωτού της κεφαλής (tinea capitis) ,τα πόδια (tinea pedis ) ή την βουβωνική περιοχή (tinea cruris ).Έχει γενικά στην αρχή μορφή δακτυλίου με κόκκινο χρώμα ή μπορεί να έχει και το χρώμα του δέρματος. Πρέπει να γίνει διάγνωση από δερματολόγο διότι μπορούν και άλλες βλάβες να έχουν παρόμοια μορφή (δήγμα από αράχνη, νομισματοειδή έκζεμα, νόσος Lime ) και η θεραπεία είναι διαφορετική σε κάθε περίπτωση. Υπάρχουν στο ανθρώπινο σώμα μύκητες που ανήκουν στην κατηγορία των μικροοργανισμών που προστατεύ-

ουν το σώμα. Οι μύκητες που προκαλούν βλάβες τρέφονται με νεκρά κύτταρα του δέρματος , τρίχες, νύχια. Τα δερματόφυτα ευδοκιμούν σε ζέστη και υγρασία .Όσοι ιδρώνουν υπερβολικά ή έχουν μικροτραύματα στο δέρμα ,στο τριχωτό, ή στα νύχια διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν μύκητες. Η μετάδοση της νόσου μπορεί να συμβεί με πολλούς τρόπους : -Από ένα μολυσμένο άτομο ,ζώο, αντικείμενο ή το έδαφος. -Αυξημένη θερμοκρασία και υγρασία. -Οι μύκητες ευδοκιμούν σε πτυχές του δέρματος (βουβωνική χώρα, μεταξύ των δακτύλων. -Μετάδοση από τα ζώα σε άνθρωπο (γάτες, σκύλοι ,αγελάδες ,χοίροι) ΘΕΡΑΠΕΊΑ Η θεραπεία στις περισσότερες φορές είναι τοπική, αλλά για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σε λίγες περιπτώσεις χρειάζεται συστηματική αγωγή . Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται στενή ιατρική παρακολούθηση. ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΊΑ ΠΡΟΛΗΨΗ -Μην μοιράζεστε τα ρούχα, πετσέτες, αθλητικά με άλλα άτομα. -Πάντα παντόφλες στα αποδυτήρια. -Πάντα ντους μετά από κάθε άθλημα. -Βαμβακερά ρούχα σε επαφή με το σώμα . -Κρατήσετε καθαρό και στεγνό το δέρμα . -Το κατοικίδιο σας να είναι ελεγμένο από τον κτηνίατρό σας για τυχόν λοιμώξεις του δέρματος.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 171

ΟΡΘΟΔΟΝΤΊΚΗ ΧΩΡΊΣ ΣΊΔΕΡΑΚΊΑ? ΖΑΜΕΛ ΜΙΟΥΜΠΗΣ Οδοντίατρος - Ορθοδοντικός | University de Pari 6 Ελ. Βενιζέλου, Κουνουπιδιανά • Τηλ.: 28210 09150 • Κιν.: 6982 481 602

ΕΦΗ ΒΙΤΣΙΛΑΚΗ Οδοντίατρος - Ορθοδοντικός | University de Pari 6 Μάρκου Μπότσαρη 64α, Χανιά • Τηλ.: 28210 75600

172 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

α τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί μια καινοτόμος μέθοδος Ορθοδοντικής θεραπείας με τη χρήση διαφανών ναρθήκων αντί για τα κλασσικά σιδεράκια. Οι νάρθηκες αυτοί είναι κινητοί, δηλ ο ασθενής τους βάζει και τους βγάζει μόνος του. Κατασκευάζονται με τη βοήθεια λογισμικού ηλεκτρονικού υπολογιστή , εξειδικευμένοι για κάθε ασθενή , ακολοθθωντας βεβαιως τις οδηγίες του θεράποντα ορθοδοντικού για την επιθυμητή μετακινηση των δοντιων. Το υλικό είναι πολύ λεπτό διαφανές πλαστικό, υψηλής αντοχής και υποαλλεργικό! Ανάλογα με τη σοβαρότητα της ορθοδοντικής ανωμαλίας ποικίλει ο απαιτούμενος αριθμός ναρθήκων καθώς και ο χρόνος θεραπείας. Σε ελαφρές περιπτώσεις μπορεί 6-8 σετ να αρκούν, σε σοβαρότερες ανωμαλίες μπορεί να χρειαστούν και 40-60 σετ. Κάθε σετ ναρθήκων φοριέται για διάστημα 2-3 εβδομάδων, 20-22 ώρες το 24ωρο. Πρακτικά φοριούνται συνεχώς εκτός των ωρών των

γευμάτων και του πλυσίματος των δοντιών. Ενώ οι Ορθοδοντικοί διαφανείς νάρθηκες χρησιμοποιούνται εδώ και χρόνια για την διόρθωση μικρών ορθοδοντικων ανωμαλιών , σήμερα με την πρόοδο της ψηφιακής τεχνολογίας μπορούν να διορθώσουν σχεδόν όλες τις ορθοδοντικές ανωμαλίες και είναι κατάλληλοι για όλες τις ηλικίες. Ενώ ξεκίνησαν σαν θεραπεία επιλογής για τους ενήλικες ασθενείς εξίσου καλά μπορεί να είναι η κατάλληλη ορθοδοντικής θεραπεία για εφήβους και νεότερους ασθενείς. Τα πλεονεκτήματα αυτής της ορθοδοντικής θεραπείας ειναι: Αισθητικά: είναι πρακτικά αόρατοι, Άνεσης: δεν προκαλούν ενόχληση πόνο η τραυματισμό, Δεν εμποδίζουν την ομιλΊα, Αφαιρούνται στη διάρκεια των γευμάτων οπότε δεν υπάρχουν απαγορευμένες τροφές οπως έχουμε με τα κλασσικά σιδεράκια που απαγορεύονται οι πολύ σκληρές τροφές.

ΟΡΘΟΔΟΝΤΙΚΗ ΧΩΡΙΣ ΣΙΔΕΡΑΚΙΑ?

Υγιεινής:αφαιρούνται για το πλύσιμο των δοντιών Ταχύτητα στη θεραπεία: συνήθως απαιτείται λιγότερος χρόνος από την κλασσική ορθοδοντική θεραπεία! Μειονεκτήματα: Υψηλότερο κόστος Συνεργασία του ασθενούς, διότι απαιτείται συγκεκριμένος αριθμός ωρών που τα φορούν.

Για ευκολότερα περιπτώσεις π.χ μια υποτροπή μετά από θεραπεία ή μικρού βαθμού συνωστισμό δοντιών, μπορούμε να κατασκευάσουμε οικονομικότερους σε συνεργασία με κάποιο τοπικό Ορθοδοντικό εργαστήριο. Τελειώνοντας να πούμε πως η θεραπεία με νάρθηκες είναι μια σχετικά νέα αλλά δοκιμασμένη ορθοδοντική θεραπεία (σε εκατομμύρια ασθενείς παγκοσμίως) με πολύ καλά αποτελέσματα. Ο καταλληλότερος για να σας πεί ποιά θεραπεία να ακολουθήσετε είναι ο ορθοδοντικός σας, που αξιολογώντας τις ανάγκες σας θα σας προτείνει την ιδανική για σας λύση. Αποκτήστε το χαμόγελο που ονειρεύεστε!

Όσον αφορά το κόστος να σημειωθεί πως δεν έχουν όλοι οι νάρθηκες το ίδιο κόστος υψηλότερες τιμές έχουν οι νάρθηκες των πρωτοπόρων εταιριών που χρησιμοποιούν εξειδικευμένο λογισμικό και οι νάρθηκες τους κατασκευάζονται στο εξωτερικό.

Dr Ζαμέλ Μιουμπής Οδοντίατρος Ορθοδοντικός Universite de Paris 6 Ελ. Βενιζέλου, Κουνουπιδιανά, Χανιά, Τηλ.: 28210 09150 Κιν.: 6982 481 602

Dr Έφη Βιτσιλάκη Οδοντίατρος Ορθοδοντικός Universite de Paris 6 Μάρκου Μπότσαρη 64α, Χανιά Τηλ.: ΓΟΝΕΙΣ 28210 75600 & ΠΑΙΔΙ • 173

ΤΑ ΚΥΡΊΟΤΕΡΑ ΟΡΟΣΗΜΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΠΑΊΔΊΩΝ Στέλλα Μπαρμπή - Πλατσιδάκη Παιδίατρος Δ/νση: Ηρώων Πολυτεχνείου 43 - Χανιά Τηλ: +302821027027

ερχομός ενός παιδιού γεμίζει αναμφίβολα με χαρά αλλά και με άγχος τους γονείς. Αγωνιούν για την ομαλή ανάπτυξή του, χαίρονται για τα επιτεύγματά του αλλά και πολλές φορές το συγκρίνουν με άλλα παιδιά. Από τη γέννηση του παιδιού και μέχρι την ηλικία των 5 ετών εξελίσσονται τα πιο σημαντικά στάδια ανάπτυξής του, τα οποία θα σηματοδοτήσουν τη μετέπειτα εξέλιξή του σε διάφορους τομείς. Τα ορόσημα ανάπτυξης είναι οι σταθμοί κατά τους οποίους το βρέφος, το νήπιο, το παιδί, μπορεί να κάνει συγκεκριμένα πράγματα. Με τον τρόπο αυτό, αξιολογούμε την ψυχοκινητική του εξέλιξη. Βέβαια, θα πρέπει να τονίσουμε ότι τα αναπτυξιακά στάδια δεν εμφανίζονται σε όλα τα παιδιά με τον ίδιο ρυθμό, και ότι υπάρχουν φυσιολογικές« παραλλαγές» ή «καθυστερήσεις» στους σταθμούς αυτούς. Οι ηλικίες που αναφέρονται αναλυτικά παρακάτω είναι ενδεικτικές για την κατά μέσο όρο εκδήλωση των αντίστοιχων χαρακτηριστικών.

174 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Τι μπορεί, λοιπόν, να κάνει ένα βρέφος και ένα νήπιο έως την ηλικία των 5 ετών: 0- 1 μηνός • Κάνει αυτόματη βάδιση (νεογνικό αντανακλαστικό). • Σηκώνει το κεφάλι στην πρηνή θέση. • Τα δάχτυλα είναι σε σφιχτή «γροθιά». • Τα χεράκια σφίγγουν όταν έρχονται σε επαφή με κάτι (αντανακλαστικό του δραγμού).

• Προσηλώνει το βλέμμα. 2- 3 μηνών • Στηρίζει το κεφάλι στη μέση γραμμή και αργότερα στη συνέχεια κατά την έλξη στην καθιστή θέση. • Στηρίζεται στα αντιβράχια στην πρηνή θέση. • Τα δάχτυλα δεν είναι πια σε σφιχτή γροθιά. • Τα χεράκια είναι ανοιχτά στην ανάπαυση. • Χαμογελάει κοινωνικά. • Πρώτες φωνούλες. 4 μηνών • Έρχεται συμμετρικά στην καθιστή θέση και σταθεροποιεί το κεφάλι στη μέση γραμμή. • Γυρίζει από την ύπτια στην πρηνή θέση με όλο του το σώμα, με χέρια και πόδια σε ελαφριά κάμψη. • Προσπαθεί να πιάσει αντικείμενα. • Δείχνει ενδιαφέρον και ξεχωρίζει φωνές. • Γελάει. 5- 6 μηνών • Ανυψώνει τα κάτω άκρα και τα πιάνει με τα χέρια του ή τα βάζει στο στόμα του. • Κάθεται χωρίς στήριξη. • Αντιδρά με έντονες κινήσεις των άκρων και γέλιο όταν κάποιος παίζει μαζί του. • Μεταφέρει αντικείμενα από το ένα χεράκι στο άλλο. • Αρχίζει να προφέρει μονοσύλλαβους φθόγγους («μπαμπαλίζει»). 8-9 μηνών • Κάθεται μόνο του στο πάτωμα. • Όταν στηρίζεται σε έπιπλα ή κρατιέται από κάποιον μπορεί να σταθεί όρθιο. • Χοροπηδάει ενεργητικά. • Προσπαθεί να μπουσουλίσει. • Κρατάει το μπουκάλι. • Δείχνει με το δείκτη. • Πετάει αντικείμενα. • Λέει μαμά, μπαμπά ακαθόριστα. • Μιμείται κινήσεις. • Αποχαιρετάει.

ΤΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΟΡΟΣΗΜΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

10-12 μηνών • Πετάει συνεχώς τα παιχνίδια του στο πάτωμα. • Σηκώνεται μόνο του και ξανακάθεται. • Μπορεί να περπατήσει αν το κρατούν από το ένα χέρι. • Κρατάει το κουτάλι, αλλά δεν μπορεί να το χρησιμοποιήσει σωστά. • Λέει 2 ακόμη λέξεις, εκτός από μαμά και μπαμπά.

• Καταλαβαίνει μια απλή εντολή με χειρονομία. 15 μηνών • Περπατάει ελεύθερα και ανεβαίνει σκαλοπάτια μπουσουλώντας. • Τρώει με τα δάχτυλα μικρά κομματάκια φαγητού. • Κρατάει μόνο του ένα ποτήρι. • Στοιβάζει 2 κύβους μιμούμενο. • Χρησιμοποιεί 4-6 λέξεις. • Ακολουθεί μια απλή εντολή χωρίς χειρονομία. 16-18 μηνών • Τρέχει. • Τρώει μόνο του με κουταλάκι. • Μουτζουρώνει ένα χαρτί χρησιμοποιώντας το χέρι που προτιμάει. • Χτίζει έναν πύργο με 2-3 κύβους. • Ξεφυλλίζει 2-3 σελίδες μαζί. • Λέει 10-15 λέξεις (ή και περισσότερες), αλλά και στην περίπτωση που λέει λιγότερες, καταλαβαίνει πολύ περισσότερες. • Γνωρίζει 5 μέρη του σώματος.

22-24 μηνών • Ανεβαίνει σκαλοπάτια χωρίς στήριξη. • Ξεφυλλίζει βιβλίο με πιο λεπτά φύλλα. • Παίζει με πλαστελίνη και πηλό. • Στοιβάζει 7 κύβους. • Λεξιλόγιο 50 λέξεων. • Κάνει προτάσεις 2 λέξεων. • Κάνει παιχνίδι μίμησης (σκουπίζει, μαγειρεύει, ταΐζει το μωρό). • Δείχνει τα μέρη του σώματος (σωματογνωσία). • Παίζει παράλληλα. 3 Χρονών • Κάνει ποδήλατο με 3 ρόδες. • Αντιγράφει ένα κύκλο. • Ντύνεται μερικώς, πχ φοράει το παντελόνι του. • Χρησιμοποιεί τουλάχιστον 250 λέξεις. • Κάνει προτάσεις 3 λέξεων. • Γνωρίζει το πλήρες όνομά του, φύλο, ηλικία. • Εντάσσεται σε ομάδα, μοιράζεται παιχνίδια, παίζει καλά με άλλα παιδάκια. 4 Χρονών • Χοροπηδά στο ένα πόδι( κουτσό). • Πηδάει από μεγαλύτερο ύψος. • Αντιγράφει σταυρό και τετράγωνο. • Ντύνεται πλήρως, κουμπώνει τα κουμπιά μόνο του. • Ξέρει τα χρώματα, • Λέει τραγούδια ή ποιήματα. • Λέει απίθανες ιστορίες. • Παίζει συνεργατικά με ομάδα παιδιών. 5 Χρονών • Παίζει κουτσό. • Αντιγράφει τρίγωνο. • Δένει τα παπούτσια του. • Γράφει το μικρό του όνομα. • Ρωτά τη σημασία μίας λέξης. • Παίζει ανταγωνιστικά παιχνίδια. • Συμμορφώνεται με τους κανόνες. Υπάρχουν φυσιολογικές αποκλίσεις στους σταθμούς ανάπτυξης και δεν θα πρέπει να αγχωθείτε εάν το παιδί σας κατακτήσει νωρίτερα, αλλά κυρίως αργότερα, κάποιον από τους παραπάνω σταθμούς. Θα πρέπει να συζητήσετε με τον Παιδίατρό σας και εκείνος θα αξιολογήσει εάν πρόκειται για φυσιολογική ή παθολογική κατάσταση.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 175

ΚΟΛΊΚΟΊ ΠΡΩΤΟΥ ΤΡΊΜΗΝΟΥ Στέλλα Μπαρμπή - Πλατσιδάκη Παιδίατρος Δ/νση: Ηρώων Πολυτεχνείου 43 - Χανιά Τηλ: +302821027027

ίναι εξαιρετικά συνηθισμένη κατάσταση και εμφανίζεται περίπου στο 40% των βρεφών. Ξεκινά μεταξύ 3ης και 6ης εβδομάδας ζωής και σε ποσοστό περίπου 60% υποχωρούν τον 3ο μήνα, ενώ στο 90% των περιπτώσεων υποχωρούν τον 4ο μήνα. Εμφανίζεται με ίδια συχνότητα σε: • Αγόρια και Κορίτσια • Τελειόμηνα ή πρόωρα βρέφη • Στο πρώτο ή σε επόμενο παιδί της οικογένειας

μπορεί να σταματήσει με την έξοδο αερίων αλλά και με τις εντερικές κινήσεις.

Άλλα συνήθη αίτια έντονου κλάματος που πρέπει να αποκλειστούν.

Χαρακτηριστικά των κολικών. • έχουν αιφνίδια έναρξη και λήξη • δεν σχετίζονται με αιτίες πριν την έναρξη, δηλαδή δεν έχει σημασία αν το μωρό είναι ήσυχο ή ανήσυχο, κοιμάται ή τρώει. • προκαλούν έντονο, δυνατό, γοερό κλάμα και οι γονείς το ξεχωρίζουν εύκολα. • το βρέφος παρουσιάζει συνοδά συμπτώματα, όπως κοκκίνισμα του προσώπου και ωχρότητα γύρω από το στόμα του. Το μωρό μπορεί να μαζεύει τα πόδια στην κοιλιά του και να τα τεντώνει πάλι. Η κοιλιά του μπορεί να είναι φουσκωμένη και τεντωμένη, τα χέρια του να είναι κλειστά και κολλημένα στο σώμα του, η πλάτη του μπορεί να κάνει υπερέκταση, σαν τόξο. • το βρέφος δεν ησυχάζει εύκολα, μπορεί να ηρεμήσει περιστασιακά και συνεχίζει ξανά το κλάμα του. Το κλάμα

176 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

• Πείνα: βεβαιωθείτε ότι το μωρό σας δεν πεινάει. Τα περισσότερα βρέφη κάτω των τριών μηνών τρώνε κάθε 2-4 ώρες, όμως μπορεί να θέλουν τάϊσμα νωρίτερα, ιδιαίτερα στην περίοδο της γρήγορης αύξησης. • Πόνος: ελέγξτε αν το βρέφος είναι άρρωστο ή κλαίει από κάποια τραυματική αιτία. Αγγίξτε το δέρμα του να δείτε αν είναι πολύ ζεστό ή κρύο. Δείτε τα ρούχα του ή την πάνα του αν είναι σφιχτή. Ελέγξτε προσεκτικά όλο το σωματάκι του μωρού για τραυματισμούς. • Κούραση ή Υπερδιέγερση: τα μωρά μπορεί να κλαίνε όταν είναι πολύ κουρασμένα ή βρίσκονται σε υπερδιέγερση μετά από πολλά παιχνίδια. Κρατήστε το μωρό στην αγκαλιά σας, δώστε του πιπίλα ή ακόμη κάντε το μία βόλτα με το αυτοκίνητο. • Τροφική ευαισθησία: τα βρέφη μπορεί να έχουν αλλεργία ή ευαισθησία σε τροφές από τη διατροφή της μητέρας τους ή και από το τροποποιημένο αγελαδινό γάλα που πίνουν. Τροφές όπως το γάλα, τα αυγά, οι ξηροί καρποί και τα δημητριακά (σιτάρι), στη δίαιτα της μητέρας, μπορεί να έχουν άμεσα επίδραση στη σύσταση του μητρικού

ΚΟΛΙΚΟΙ ΠΡΩΤΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ

γάλακτος και μπορούν περιστασιακά να δημιουργήσουν εντερικά προβλήματα, όπως κοιλιακό άλγος ή διάρροιες. Τα μωρά που σιτίζονται με τροποποιημένο γάλα αγελάδας μπορεί να έχουν ευαισθησία στην πρωτεΐνη του αγελαδινού γάλακτος. Συμπτώματα που προσανατολίζουν προς την κατεύθυνση της αλλεργίας στο αγελαδινό γάλα είναι το έκζεμα, ή ο αναπνευστικός συριγμός, οι διαρροικές κενώσεις ή ο έμετος. Τέλος, δεν πρέπει να μας διαφεύγει η πιθανή οισοφαγίτιδα, από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Στην περίπτωση αυτή όμως το βρέφος διακόπτει τη λήψη γάλακτος μετά από 3-4 καταποτικές προσπάθειες και κλαίει γοερά, ενώ τεντώνει το σώμα του και συχνά κάνει υπερέκταση και κίνηση εναγκαλισμού με τα χέρια.

Εφόσον αποκλειστούν οι παραπάνω συνήθεις αιτίες και το μωρό εξακολουθεί να κλαίει οι γονείς θα πρέπει να επικοινωνήσουν με τον Παιδίατρο τους. Διαιτητικές και Σιτιστικές Τεχνικές. • Μωρά που σιτίζονται με μπουκάλι. Προσπαθούμε να μειώσουμε την κατάποση αέρα. Στην αγορά υπάρχει μεγάλη ποικιλία μπουκαλιών και θηλών που μειώνουν την ποσότητα του αέρα που καταπίνει το μωρό. Επίσης τα μπουκάλια που είναι κυρτά βοηθούν προς αυτή την κατεύθυνση. Προσπαθήστε να ταΐσετε το μωρό σε καθιστή θέση και βάλτε το να ρευτεί συχνά. Εφόσον τα συμπτώματα είναι έντονα μπορεί να χρειασθεί να χρησιμοποιήσετε ειδικό γάλα για τους κολικούς AC ή υποαλλεργικό HA. Συστήνεται να δοκιμαστούν τα παραπάνω γάλατα για τουλάχιστον μία εβδομάδα και στη συνέχεια να αξιολογηθεί το αποτέλεσμα. • Μωρά που θηλάζουν. Οι μητέρες που θηλάζουν μπορούν να δοκιμάσουν υποαλλεργική δίαιτα, δηλαδή δοκιμή αποφυγής γάλακτος, αυγού, ξηρών καρπών ή και σιταριού. Η δοκιμή γίνεται για μία μόνο τροφή για μία εβδομάδα και αξιολογούμε το αποτέλεσμα. Αν δεν υπάρχει βελτίωση, επαναφέρουμε την τροφή στη δίαιτα. Η τακτική αυτή φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματική σε μωρά που οι μητέρες τους έχουν έκζεμα ή αλλεργική ρινίτιδα, ή σε βρέφη που παρουσιάζουν συμπτώματα αλλεργίας στο γάλα της αγελάδας (έκζεμα, αναπνευστικό συριγμό, διάρροιες ή εμέτους). Δεν διακόπτουμε το μητρικό θηλασμό. Άλλοι Χειρισμοί. • Κρατήστε το μωρό σας αγκαλιά. Όπως συστήνεται από την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής, η αγκαλιά σε αυτή την ηλικία πρέπει να είναι πολύ συχνή και φαίνεται να αποτελεί την πρώτη λύση σε αρκετές καταστάσεις που αντιμετωπίζει το βρέφος το πρώτο τρίμηνο. Μη

φοβάστε λοιπόν ότι θα «κακομάθει», τουλάχιστον σε αυτή τη φάση. • Η πρηνής ή η όρθια θέση ανακουφίζει πολύ το βρέφος. Μπορείτε να τοποθετήσετε το μωρό σας μπρούμυτα επάνω στα πόδια σας ή σε ένα μαξιλάρι και να κάνετε ελαφρύ μασάζ στην κοιλίτσα του. Επίσης, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ζεστά επιθέματα ή κατάλληλες αλοι-

φές για μασάζ στην κοιλιακή χώρα, κάνοντας απαλές κινήσεις περιομφαλικά. • Μπορείτε να δοκιμάσετε τη χρήση ενός μονότονου θορύβου, όπως το σεσουάρ, την ηλεκτρική σκούπα ή τον απορροφητήρα. • Προβιοτικά: τα προβιοτικά είναι μικροοργανισμοί με ευεργετική δράση για τον οργανισμό. Υπάρχουν πολλά διαθέσιμα σκευάσματα με προβιοτικά που παρασκευάζονται από τροφές όπως από το γάλα (λακτοβάκιλλος). Μελέτες δείχνουν ότι κάποια προβιοτικά όπως ο Lactobacillus reuteri, μπορεί να βοηθήσουν στους κολικούς, όμως χρειάζονται και άλλες μελέτες για να καταλήξουμε σε σαφή αποτελέσματα. Μιλήστε με το γιατρό σας πριν χορηγήσετε προβιοτικά. • Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε χαμομήλι ή να φτιάξετε το γάλα του μωρού μέσα σε χαμομηλόνερο.

Πότε αναζητούμε βοήθεια. • όταν το μωρό κλαίει για πάνω από 2 ώρες. • όταν το κλάμα είναι αποτέλεσμα πτώσης ή τραυματισμού. • όταν το μωρό έχει πυρετό. • όταν το μωρό αρνείται να φάει ή να πιεί οτιδήποτε για αρκετές ώρες, όταν παρουσιάζει εμέτους, αιματηρές κενώσεις ή αλλαγή στη διάθεσή του, όπως λήθαργο ή μειωμένο επίπεδο συνείδησης. • επίσης αναζητήστε βοήθεια όταν το μωρό σας εξακολουθεί να έχει έντονο κλάμα και μετά τον τέταρτο μήνα ζωής ή όταν δεν παρουσιάζει ικανοποιητική πρόσληψη βάρους. Παρόλο που οι κολικοί φαίνεται να αποτελούν μία δοκιμασία για τους γονείς τους πρώτους μήνες της ζωής του μωρού τους, δεν υπάρχει συσχέτιση των κολικών με την μετέπειτα ψυχοκινητική εξέλιξη του παιδιού και την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 177

ΠΟΤΕ ΕΝΑ ΠΑΊΔΊ ΠΡΕΠΕΊ ΝΑ ΕΠΊΣΚΕΦΤΕΊ ΤΟ ΩΡΛ ΊΑΤΡΕΊΟ ΜΑΡΑΚΟΜΙΧΕΛΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΩΡΛ - Χειρουργός Ενηλίκων & Παίδων ΧΑΝΙΑ: Τζανακάκη 74 Τηλ.: 28210 23350 . Κιν.: 6978 115 362 ΚΙΣΣΑΜΟΣ: Μακεδονομάχων 17 (100 μ. από το S/M Στημαδωράκη)

α παιδιά συχνά πάσχουν από προβλήματα που αφορούν τη μύτη, τ΄αυτιά και το λαιμό. Ο παιδίατρος τις περισσότερες φορές δίνει λύση σ’αυτά επιτυχώς. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως είναι αναγκαία η παρέμβαση του Ωτορινολαρυγγολόγου. Οι πιο συχνές απ’ αυτές τις παθήσεις είναι: 1. Ρινίτιδες: Πυώδης ρινίτιδα, Αλλεργική ρινίτιδα, Παραρρινοκολπίτιδα. 2. Ωτίτιδες: Οξεία μέση ωτίτιδα. Εκκριτική ωτίτιδα, εξωτερική ωτίτιδα 3. Αμυγδαλίτιδα - Υπερτροφικές αμυγδαλές 4. Υπερτροφικά κρεατάκια - Υπνική άπνοια 5. Ξένο σώμα στη μύτη και στα αυτιά. 6. Κύστη θυρεογλωσσικού πόρου –Βραγχιακή κύστη 7. Λαρυγγίτιδα 8. Θλαστικά τραύματα προσώπου

178 •

1. Ρινίτιδες: -Πυώδης ρινίτιδα: Καταρροή πύου από τη μύτη που οφείλεται σε μικρόβια ή σε ξένο σώμα. -Αλλεργική ρινίτιδα: Εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες, συχνά ορισμένους μήνες του χρόνου κυρίως την Άνοιξη λόγω της γύρης και μετά από έκθεση σε διάφορα άλλα αλλεργιογόνα (σκόνη, μούχλα, περδικάκι κ.λ.π) -Παραρρινοκολπίτιδα: Με πιο συχνή την ιγμορίτιδα, προκαλεί ρινική καταρροή, διαταραχές στην όσφρηση και βήχα. Προδιαθεσικοί παράγοντες είναι η αλλεργική ρινίτιδα, τα υπερτροφικά κρεατάκια και οι αμυγδαλές. 2. Ωτίτιδες: -Οξέια Μέση Ωτίτιδα: Φλεγμονή του μέσου ωτός (πίσω από το τύμπανο) που μπορεί να οδηγήσει και σε ρήξη τυμπάνου με εκροή πύου στον έξω ακουστικό πόρο. Το παιδί παρουσιάζει πυρετό πόνο στο αυτί και βαρηκοία. Συχνά εμφανίζεται μετά από λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού σε παιδιά που πηγαίνουν παιδικό σταθμό, δε θηλάζουν ή εκτίθονται στον καπνό του τσιγάρου. -Εκκριτική Ωτίτιδα: Παρουσία υγρού πίσω από το τύμπανο κύριως λόγω υπερτροφίας αδενοιδών εκβλασθήσεων (κρεατάκια) ή μετά από λοίμωξη.Το παιδί παρουσιάζει βαρηκοία. -Εξωτερική Ωτίτιδα: Επώδυνη φλεγμονή του έξω ακουστικού πόρου (τμήμα του αυτιού από το περύγιο έως το τύμπανο). 3. Αμυγδάλιτιδα -Υπερτροφικές Αμυδγαλές –Συχνά όταν ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ συνοδέυεται από βήχα και ρινική καταρροή εμφανίζεται στα

πλαίσια μιας ίωσης. Η Λοιμώδης Μονοπυρήνωση είναι μια ιογενής αμυγδαλίτιδα που χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Το strep test μας βοηθάει να εντοπίσουμε μια άλλη αιτία αμυγδαλίτιδας που χρειάζεται θεραπεία με αντιβίωση (στρεπτοκοκκική αμυγδαλίτιδα). Οι συχνές αμυγδαλίτιδες καθώς και η παρουσία υπερτροφικών αμυγδαλών είναι ένδειξη αμυγδαλεκτομής καθώς εμποδίζουν τη φυσιολογική αναπνοή του παιδιού. 4. Υπερτροφικά κρεατάκια–Υπνική Άπνοια : Είναι η αύξηση του μεγέθους των αδενοειδών εκβλασθήσεων (κρεατάκια) που προκαλούν απόφραξη του ανώτερου αεραγωγού. Είναι η κύρια αιτία της εκκρικτικής ωτίτιδας και της υπνικής άπνοιας στα παιδιά. Συχνά είναι αναγκαία η χειρουργική τους αφαίρεση καθώς οδηγούν σε στοματική αναπνοή, ροχαλητό δυσχεραίνοντας την αναπνοή και προκαλόντας οδοντιατρικά προβλήματα. 5. Ξένο σώμα στη μύτη και στ’ αυτιά : Τα μικρά παιδιά στα πλαίσια του παιχνιδιού πειραματίζονται, τοποθετόντας μικρά αντικείμενα στη μύτη και στ΄αυτιά τους. Συχνά για την απομάκρυνσή τους είναι απαραίτητη η παρέμβαση του ΩΡΛ. 6. Κύστη θυρεογλωσσικού πόρου και βραγχιακή κύστη: Στην περιοχή της τραχηλικής χώρας (λαιμός) εμφανίζονται διογκώσεις που μπορεί να οφείλονται σε λεμφαδένες ή πιο σπάνια σε συγγενείς κύστεις. Παρουσιάζονται στη μεσότητα του τραχήλου, είναι κινητές και εάν συνυπάρχει φλεγμονή επώδυνες. 7. Λαρυγγίτιδες: -Καλοήθες παθήσεις φλεγμονές του λάρυγγα που αλλοιώνουν τη χροιά της φωνής και συνοδεύονται από βήχα. 8. Θλαστικά τραύματα προσώπου: -Πρέπει άμεσα να γίνεται καθαρισμός και συρραφή για την καλύτερη επούλωση τους. Ο Ωτορινολαρυγγολόγος διαθέτει στο ιατρείο του κατάλληλο εξοπλισμό για την λεπτομερή εξέταση και διάγνωση των παραπάνων παθήσεων. Το ωτομικροσκόπιο μεγενθύνει τις δομές του αυτιού και κάνει πιο ευδιάκριτες τις διάφορες παθολογίες. Μια επιπλέον βοήθεια παρέχουν το ακοόγραμμα και το τυμπανόγραμμα που ελέγχουν την λείτουργια του αυτιού. Από την άλλη με το ενδοσκόπιο λαρυγγοσκόπιο εξετάζεται ενδελεχώς η μύτη, ο φάρυγγας και ο λάρυγγας. Μετα από τη διάγνωση έπεται η σωστή αντιμετώπιση η οποία μπορεί να είναι φαρμακευτική (αντιβίωση, αντισταμινικά, ρινικά spray κ.λ.π) , χειρουργική (αμυγδαλεκτομή, αδενοειδεκτομή κ.τ.λ.) ή συνδυασμός και των δύο.

801 700 7656 (Αστική Χρέωση Πανελλαδικά)

www.earplus.gr

Ξεπαπαδάκης Δημήτρης

ΑΚΟΥΣΤΙΚΑ ΒΑΡΗΚΟΪΑΣ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΑΚΟΗΣ ΜΠΑΤΑΡΙΕΣ ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ

ΕΠΙΣΚΕΥΕΣ - ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

ακουστικών όλων των εταιριών

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 179

ΧΑΝΙΑ

ΡΕΘΥΜΝΟ

ΗΡΑΚΛΕΙΟ

ΑΘΗΝΑ

ΣΦΑΚΙΩΝ 10-12 ΤΗΛ.: 28210 20450

ΧΑΡ. ΔΑΣΚΑΛΑΚΗ 12 ΤΗΛ.: 28310 58048

ΖΩΓΡΑΦΟΥ 11 ΤΗΛ.: 2810 331 314

ΑΡΤΗΣ 11 - ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ ΤΗΛ.: 210 691 1411

ΩΤΑΛΓΊΑ (πόνος στο αυτί)

ΜΑΡΑΚΟΜΙΧΕΛΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΩΡΛ - Χειρουργός Ενηλίκων & Παίδων ΧΑΝΙΑ: Τζανακάκη 74 Τηλ.: 28210 23350 & 6978 115 362 ΚΙΣΣΑΜΟΣ: Μακεδονομάχων 17 (100 μ. από το S/M Στημαδωράκη) Κιν.: 6978 115 362

υτό συμβαίνει γιατί κρανιακά νεύρα, υπεύθυνα για τον πόνο, δίνουν κλάδους στο έξω και μέσο αφτί.

180 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

1) Οι παθολογικές καταστάσεις του αυτιού με ωταλγία συνοπτικά είναι: - Εξωτερική ωτίτιδα, δηλαδή, φλεγμονή του πτερυγίου ή του έξω ακουστικού πόρου από παθήσεις του δέρματος όπως έκζεμα, ο τραυματισμός της περιοχής με βαμβακοφόρους στειλεούς (ξυλάκια για τα αυτιά) ή με άλλα αντικείμενα με τα οποία ξύνουμε το αυτί μας, ο δοθιήνας (σπυράκι που δημιουργείται σε θύλακα των τριχών του έξω ακουστικού πόρου), φλεγμονή από μύκητες ή από μολυσμένο υγρό που έρχεται από το μέσο αυτί (δηλαδή πίσω από το τύμπανο) μετά αυτό σχίζεται, ως επιπλοκή μιας μέσης ωτίτιδας. Επίσης φλεγμονή μπορεί να προκαλέσει το μολυσμένο νερό σε πισίνες και θάλασσες. Προσοχή χρειάζεται για τα παιδάκια που διαμαρτύρονται για πόνο στο αυτάκι τους, διότι συχνά τοποθετούν αντικείμενα στον έξω ακουστικό πόρο χωρίς αυτό να γίνει αντιληπτό από τους γονείς. - Μέση ωτίτιδα, δηλαδή, φλεγμονή του μέσου αυτιού. Έτσι ονομάζεται ο χώρος που βρίσκεται πίσω από το τύμπανο. Αυτός ο χώρος είναι ένα μικρό «δωμάτιο» πίσω από το τύμπανο που, υπό φυσιολογικές συνθήκες περιέχει αέρα καθώς και τα τρία οστάρια του αυτιού: σφύρα, άκμονα και αναβολέα. Αυτός ο χώρος πολύ συχνά στα παιδιά αλλά και στους ενήλικες γεμίζει υγρό το οποίο μολύνεται, γίνεται συχνά πύον και ασκεί πίεση στο τύμπανο προκαλώντας τη διάταση και κατά συνέπεια τον πόνο αλλά και την ελλάττωση της ακοής. Σε παραμελημένες περιπτώσεις το τύμπανο σχίζεται και βγαίνει το υγρό (πύον και αίμα) έξω από το αυτί. Στα παιδιά η μέση ωτίτιδα πολλές φορές δεν εμφανίζεται με πόνο αλλά μόνο με πυρετό, γενική ανησυχία, κακουχία και ανορεξία.

Από τις πιο συχνές αιτίες μέσης ωτίτιδας είναι η υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων (κρεατάκια), η δυσλειτουργία της ευσταχιανής σάλπιγγας, ανοιχτό στόμιο σάλπιγγας, ευθειασμός ευσταχιανής στα παιδια, χολοστεάτωμα, χρόνια μέση ωτίτιδα και χρόνια μαστοείτιδα. - Βαρότραυμα από ταχεία μεταβολή της ατμοσφαιρικής πίεσης, πάραδειγμα κατά την προσγείωση του αεροπλάνου. 2) Πόνο στο αυτί, όπως είπαμε παραπάνω, μπορούμε να έχουμε και σε άλλες παθολογικές καταστάσεις χωρίς όμως να ευθύνεται το αυτί αυτό καθέ αυτό. Αυτές είναι επιγραμματικά: - αμυγδαλίτιδα, συχνή αιτία πόνου στο αυτί κυρίως στα παιδιά. - πόνος στο αυτί μετά από αμυγδαλεκτομή. - δυσλειτουργία κροταφογναθικής άρθρωσης (η κάτω γνάθος αρθρώνεται στο αυτί). - οδοντικές παθήσεις (τερηδόνα, οδοντικό απόστημα). - αυχενικό σύνδρομο. - κακοήθειες των αμυγδαλών, του φάρυγγα και του λάρυγγα. Όταν υπάρχει πόνος στο αυτί είναι πολύ σημαντικό να γίνεται λεπτομερής ωτολογικός έλεγχος και όχι αντιμετώπιση του πόνου με ένα παυσίπονο μόνο. Γιατί ο πόνος στο αυτί λόγω της στενής σχέσης του αυτιού με τον εγκέφαλο και τις μήνιγγες μπορεί να υποκρύπτει ένα πολύ επικίνδυνο νόσημα που να χρειάζεται άμεσα κατάλληλη αντιμετώπιση προκειμένου να αποφευχθούν οι επικίνδυνες για την ζωή επιπλοκές μιας ωτίτιδας, εξωτερικής και μέσης. Γι ‘αυτό είναι απαραίτητος ο λεπτομερής έλεγχος της ωταλγίας από ειδικό ωτορινολαρυγγολόγο ώστε να βρεθεί η αιτία του συμπτώματος αυτού, να τεθεί η σωστή διάγνωση και επομένως και η σωστή θεραπεία.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 181

ΚΡΕΑΤΑΚΊΑ (Αδενοειδείς Εκβλαστήσεις) ΜΑΡΑΚΟΜΙΧΕΛΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΩΡΛ - Χειρουργός Ενηλίκων & Παίδων ΧΑΝΙΑ: Τζανακάκη 74 Τηλ.: 28210 23350 & 6978 115 362, Κιν.: 6978 115 362 ΚΙΣΣΑΜΟΣ: Μακεδονομάχων 17 (100 μ. από το S/M Στημαδωράκη)

Ί ΕΊΝΑΊ ; Eίναι μία μάζα λεμφικού ιστού (όπως ακριβώς στις αμυγδαλές) η οποία βρίσκεται στο πίσω τοίχωμα του ρινοφάρυγγα και αποκαλείται και φαρυγγική αμυγδαλή. Όταν η μάζα αυτή έχει φυσιολογικό μέγεθος δεν προκαλεί κανένα πρόβλημα και είναι χρήσιμη για την άμυνα του οργανισμού. ΠΟΤΕ ΔΗΜΊΟΥΡΓΟΥΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑ; Όταν τα κρεατάκια υπερτρέφονται και αυτό συμβαίνει κυρίως σε παιδιά ηλικίας άνω των 2,5 έως και 7 ετών, τότε προκαλούν παθολογικά φαινόμενα τα οποία είναι: 1. Επαναλαμβανόμενες εκκριτικές ωτίτιδες καθώς και οξείες μέσες ωτίτιδες οι οποίες μπορεί να έχουν πολύ δυσάρεστες συνέπειες και να προκαλέσουν μόνιμες βλάβες στην ακοή και στη γενική λειτουργία των αυτιών του παιδιού.

182 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

2. Κατάργηση της ρινικής αναπνοής και την αναγκαστική χρήση της στοματικής αναπνοής (το παιδί αναγκάζεται να αναπνέει κυρίως από το στόμα). Αυτό έχει ως συνέπεια την κατακράτηση των εκκρίσεων της μύτης και την ανάπτυξη: παραρρινοκολπίτιδας (ιγμορίτιδαμετωπιαία κολπίτιδας) και ροχαλητό και ενδεχομένως τη διακοπή της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου (αποφρακτική υπνοική άπνοια), διαταραχές στην φυ-

σιολογική οξυγόνωση του παιδιού και στη μετέπειτα νοητική και σωματική του ανάπτυξη. Τα κρεατάκια ανήκουν σε μία ομάδα αμυντικών οργάνων που κυκλώνουν σαν δακτυλίδι την είσοδο της αναπνευστικής και της πεπτικής οδού (αυτό το δακτυλίδι λέγεται Δακτύλιος του Waldayer) και αποτελείται από: 1. τα κρεατάκια 2. τις δύο αμυγδαλές που όλοι γνωρίζουμε 3. μια άλλη αμυγδαλή που λέγεται γλωσσική αμυγδαλή και βρίσκεται πίσω από τη γλώσσα 4. δύο ακόμα σαλπιγγικές αμυγδαλές 5. διάσπαρτο αμυγδαλικό ιστό που βρίσκεται σε όλο το φάρυγγα. Τα κρεατάκια στο φυσιολογικό άνθρωπο συρρικνώνονται μόνα τους και εξαφανίζονται συνήθως μετά την εφηβεία. Δεν πρέπει να διστάζουμε λοιπόν να αφαιρούμε τα υπερτροφικά κρεατάκια σε ένα παιδί, γιατί η παρουσία τους θα προκαλέσει ανεπανόρθωτα προβλήματα στην υγεία του και ιδιαίτερα στην ακοή του. Τα υπόλοιπα 4 αμυντικά όργανα που αναφέραμε προηγουμένως (Δακτύλιος του Waldayer) είναι υπέρ αρκετά για την πρώτη άμυνα του οργανισμού στην εισβολή των μικροβίων.

Κό Α

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 183

Κόρακα 14 | τ. 28213 05532 | www.aromatagis.com | aromatagis@gmail.com Αντιπρόσωπος Χανίων

Κόρακα 32, Πλατεία 1866, τ. 28213 07194

ΣΤΟΜΑΤΊΤΊΔΕΣ ΣΤΑ ΠΑΊΔΊΑ

ΣΧΟΙΝΙΩΤΑΚΗ ΕΙΡΗΝΗ ΩΤΟΡΙΝΟΛΑΡΥΓΓΟΛΟΓΟΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΚΕΦΑΛΗΣ & ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ BOTOX ΚΑΙ ΙΑΛΟΥΡΟΝΙΚΟΥ ΟΜΟΓΕΝΩΝ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 31 ΚΑΣΤΕΛΙ (ΕΝΑΝΤΙ ΚΕΝΤΡΟΥ ΥΓΕΙΑΣ) ΤΗΛ 2822023350-6977713511 Ε-MAIL : sxoiniotaki@yahoo.gr www.orlsxoiniotaki.com

τοματίτιδα είναι η φλεγμονή του στόματος και μπορεί να παρουσιαστεί στην γλώσσα, υπερώα, στα χείλη, στην εσωτερική επιφάνεια στα μάγουλα μαζί με έλκη δηλαδή άφθες, φουσκάλες και έντονο πόνο, σιελόρροια και δυσκολία στη σίτιση.. Υπάρχουν διαφορετικά είδη στοματίτιδας .

αδένων, κακοσμία του στόματος και προκαλεί δυσκολία στη μάσηση και κατάποση.

Ερπητική στοματίτιδα Οφείλεται στον ιό του απλού έρπητα (Human Simplex Virus) και είναι μεταδοτική. Συνήθως εμφανίζεται σε παι-

184 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

διά μικρής ηλικίας που έχουν κολλήσει τον ιό από μέλος της οικογένειάς τους κάποια στιγμή, και η στοματίτιδα έρχεται ως αναζωπύρωση της προηγούμενης λοίμωξης. Εμφανίζεται από 6 μηνών μέχρι 5 χρονών σε παιδιά που δεν ήρθαν προηγουμένως σε επαφή με τον ιό. Έχουμε στο στόμα του παιδιού συνήθως πολλές φουσκάλες που πονάνε και που όταν σκάσουν παραμένουν ως έλκος και μπορεί να εμφανιστεί υψηλός πυρετός ως και 40 ,1-2 ημέρες πριν. Συχνά δημιουργούνται πληγές οι οποίες προκαλούν μικρή αιμορραγία. Συνήθως συνοδεύεται με ψηλό πυρετό, σιελόρροια, διόγκωση των τραχηλικών

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στο να μην μεταφέρει το παιδί με τα χέρια του τον ιό στο μάτι του, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος της επιμόλυνσης που είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για την όραση του παιδιού. Χορηγούνται παυσίπονα και αντιπυρετικά, άφθονα υγρά και μαλακή δροσερή τροφή. Ο πόνος υποχωρεί μετά τη 5η ημέρα, τα συμπτώματα όμως διαρκούν 1-2 εβδομάδες. Συνήθως αυτοιάται, μπορεί όμως ο γιατρός σε ορισμένες περιπτώσεις να συστήσει αντιικά φάρμακα. (Acyclovir για 5-7 ημέρες)

ΣΤΟΜΑΤΙΤΙΔΕΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

Στοματίτιδα από μύκητες

Στα βρέφη πιο συχνή είναι η στοματίτιδα με κύριο παθογόνο οργανισμό το μύκητα Candida. Εμφανίζεται με λευκά στίγματα ή μια λευκή επικάλυψη στη γλώσσα, στον ουρανίσκο και στην εσωτερική πλευρά στα μάγουλα. Μοιάζει με υπολείμματα του γάλατος με τη διαφορά ότι το επίχρισμα αυτό απομακρύνεται εύκολα με μια γάζα,, ενώ στη στοματίτιδα αυτό δεν συμβαίνει. Οφείλεται στον μύκητα candida albicans και είναι μεταδοτική όταν η μητέρα δεν τηρεί τους βασικούς κανόνες υγιεινής. Η συγκεκριμένη μορφή στοματίτιδας στα μωρά δεν πονάει αλλά μπορεί να δυσκολέψει τη σίτιση του μωρού! Στοματίτιδα από μύκητα επίσης κινδυνεύουν να εμφανίσουν παιδιά που παίρνουν αντιβίωση (γιατί η αντιβίωση αλλάζει τη φυσιολογική χλωρίδα των βλεννογόνων) και τα παιδιά που κάνουν χρήση εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών, γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να ξεπλένουν το στόμα τους μετά τις εισπνοές. Επίσης τα βρέφη μπορεί να καταπιούν τους μύκητες, να τους αποβάλουν από το έντερο και να παρουσιάσουν μυκητίαση στη περιγεννητική περιοχή. Σε περίπτωση όμως επαναλαμβανόμενων περιπτώσεων στοματίτιδας από μύκητα ή και σε άλλα σημεία του σώματος πρέπει οπωσδήποτε να ελεγχθεί το ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού. Αντιμετωπίζεται με ειδικό αντιμυκητιασικό gel ή στοματικό διάλυμα. Σε περίπτωση που το βρέφος θηλάζει, είναι καλό η μητέρα να κάνει την ίδια θεραπεία στο στήθος της.

Αφθώδης στοματίτιδα Είναι πολύ συχνή αρρώστια της παιδικής ηλικίας και υπολογίζεται ότι περίπου ένα στα πέντε παιδιά θα πάθουν στοματίτιδα. Η αιτιολογία της είναι άγνωστη .Δεν μεταδίδεται. Είναι αρκετά συχνή στα παιδιά αλλά και

στους ενήλικες. Ένα 10-20% των παιδιών θα εμφανίσει έστω και μία φορά αφθώδη στοματίτιδα.. Εμφανίζεται μετά από κάποια ασθένεια, ιδίως σε άτομα με άγχος, στρες, αλλεργίες, αλλά έχουν ενοχοποιηθεί επίσης και η έλλειψη της βιταμίνης Β12, του φυλλικού οξέος και του σιδήρου. Όμως, σε ένα παιδί που παρουσιάζει πολλαπλές ή επίμονες αφθώδεις στοματίτιδες πρέπει λοιπόν να αποκλειστούν • Έλλειψη βιταμίνης Β12, φιλικού οξέος. • Σιδηροπενική αναιμία. • Τροφικές αλλεργίες. • Μειωμένο αμυντικό σύστημα. • Νόσος του εντέρου. Επίσης εμφανίζεται σε παιδιά που πάσχουν από το σύνδρομο PFAPA (Συνδρομο Περιοδικου Πυρετου Με Τραχηλικη Λεμφαδενιτιδα, Φαρυγγοαμυγδαλιτιδα Και Αφθωδη Στοματιτιδα),τη νόσο στόματος, χεριών και ποδών (mouth, hand and foot disease), και τη νόσο του Crohn. Σε μεγαλύτερες ηλικίες παρατηρείται σε άτομα που πάσχουν από Aids, ή είναι ανοσοκατασταλμένα. Το παιδί μπορεί να εμφανίσει ένα ή πολλαπλά έλκη ή φυσαλλίδες, έντονα σάλια, πυρετό και διογκωμένους τους αδένες του λαιμού. Ο πόνος είναι συνήθως έντονος, ειδικά τις πρώτες ημέρες, και σαν αποτέλεσμα το μάσημα και η κατάποση είναι επώδυνα και το παιδί μπορεί να μη μπορεί να φάει η να πιεί τίποτα. Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει ο κίνδυνος της αφυδάτωσης Πρέπει να σημειωθεί ότι η διαδικασία θεραπείας της στοματίτιδας στα παιδιά δεν είναι η ίδια με αυτή των ενηλίκων. Η πρώτη αρχή των θεραπευτικών μέτρων είναι η αναισθησία, αλλιώς το παιδί θα αρνηθεί να φάει και να σταματήσει να κοιμάται καλά. Η δεύτερη αρχή της θεραπείας βασίζεται στη θεραπεία του βλεννογόνου του στόματος με φάρμακα που έχουν συνταγογραφηθεί από το γιατρό. Εάν είναι απαραίτητο, συνταγογραφούνται φάρμακα, τα οποία μπορούν να επιταχύνουν την επιθηλιοποίηση. Από τη φαρμακευτική αγωγή της στοματίτιδας στα παιδιά δεν θα έχει νόημα αν οι γονείς δεν ακολουθούν την υγιεινή του παιδιού και τη διατροφή του. Επομένως, πρέπει να τηρήσουμε τέτοιους απλούς κανόνες: 1. Το παιδί πρέπει να πλένει τα χέρια του πριν το φαγητό, μετά από να πάει στην τουαλέτα και τα παρόμοια. 2. Μετά την κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων, είναι απαραίτητο να ξεπλύνετε το στόμα του μωρού ή να βρέξετε με βαμβάκι με διάλυμα σόδας. 3. Πιο συχνά βράζετε μια πιπίλα ή το ρίχνετε με βραστό νερό. 4. Εάν το παιδί θηλάζει , μια γυναίκα πρέπει να πλένει τις θηλές της πριν από κάθε σίτιση. 5. Βεβαιωθείτε ότι το μωρό δεν παίρνει βρώμικα αντικείμενα στο στόμα του. 6. Όλα τα μέλη της οικογένειας που έπασχαν από έρπητα πρέπει να κάνουν την αγωγή αμέσως για να αποτρέψουν τη μόλυνση του μωρού.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 185

Tο Σύνδρομο PFAPA (Περιοδικός πυρετός, Αφθώδης στοματίτιδα, Φαρυγγίτιδα και Αδενίτιδα) ΣΧΟΙΝΙΩΤΑΚΗ ΕΙΡΗΝΗ ΩΤΟΡΙΝΟΛΑΡΥΓΓΟΛΟΓΟΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΚΕΦΑΛΗΣ & ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ BOTOX ΚΑΙ ΙΑΛΟΥΡΟΝΙΚΟΥ ΟΜΟΓΕΝΩΝ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 31 ΚΑΣΤΕΛΙ (ΕΝΑΝΤΙ ΚΕΝΤΡΟΥ ΥΓΕΙΑΣ) ΤΗΛ 2822023350-6977713511 Ε-MAIL : sxoiniotaki@yahoo.gr www.orlsxoiniotaki.com

αίρνει το όνομά του από τα αρχικά των αγγλικών όρων Periodic Fever (περιοδικός πυρετός), Adenitis (τραχηλική λεμφαδενίτιδα), Pharyngitis (φαρυγγοαμυγδαλίτιδα), Aphthosis (αφθώδης στοματίτιδα). Το σύνδρομο PFAPA ή αλλιώς σύνδρομο Marshall λοιπόν είναι ένα αυτοφλεγμονώδες νόσημα αγνώστου αιτιολογίας Πρωτοαναφέρθηκε το1987 από τον Marshall γι αυτό ονομάζεται κι έτσι. Ανήκει στα αυτοφλεγμονώδη νοσήματα και είναι αγνώστου αιτιολογίας χωρίς εμφανή κληρονομική προδιάθεση. Έχει πυρετό με περιοδική εμφάνιση ανά 3-8 εβδομάδες, σε παιδιά μικρότερα συνήθως των 5 ετών (πρόσφατα παρατηρήθηκε και σε ενηλίκους) και χαρακτηρίζεται εκτός από τον πυρετό, που είναι σταθερό εύρημα και διαρκεί επί 4-5 μέρες κάθε φορά και από την παρουσία ενός τουλάχιστον ευρήματος από τα παρακάτω τρία. Αφθώδης στοματίτιδα, τραχηλική λεμφαδενίτιδα και φαρυγγίτιδα για να θεωρηθεί ότι πράγματι πρόκειται για περιοδικό σύνδρομο, θα πρέπει να αποκλεισθεί η στρεπτοκοκκική φαρυγγοααμυγδαλίτιδα, η κυκλική ουδετεροπενία, το αυτοάνοσο νόσημα, ο πυρετός από κακοήθεια και η υπογαμμασφαιριναιμία. Ο μικρός ασθενής παρουσιάζει κανονική ανάπτυξη και η γενική του κατάσταση κατά τη διάρκεια του εμπυρέτου επεισοδίου είναι καλή, κατά τα μεσοδιαστήματα δε, βρίσκεται σε άριστη κατάσταση. η διάγνωση του συνδρόμου PFAPA, τίθεται από την κλινική εικόνα και την περιοδικότητά του, αφ’ενός και από τον αποκλεισμό άλλων νοσημάτων που το μιμούνται λιγότερο ή περισσότερο.

186 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η τιμή λευκών αιμοσφαιρίων κατά τη διάρκεια του πυρετού είναι συνήθως αυξημένη, Επικρατούν ελαφρά τα ουδετερόφιλα πολυμορφοπύρηνα, η CRP είναι αυξημένη και συνήθως υψηλότερη από ότι σε λοίμωξη από στρεπτόκοκκο, ενώ τα επίπεδα της προκαλσιτονίνης είναι πλησίον του φυσιολογικού. Όλος ο υπόλοιπος εργαστηριακός έλεγχος του εμπυρέτου νοσήματος, είναι φυσιολογικός, καθώς και ο έλεγχος των ανοσο-

σφαιρινών πλην μικρής αύξηση της IgD. Η αιτιολογία, όσο και παθογένεια του συνδρόμου παραμένουν ουσιαστικά άγνωστα. Η άποψη της φλεγμονώδους αντίδρασης αυτοάνοσου τύπου φαίνεται ότι είναι η επικρατέστερη. Η πρόγνωση είναι καλή αν εξαιρέσουμε τη ταλαιπωρία που περνά τόσο το παιδί όσο και η οικογένεια του (πολλές επισκέψεις στο γιατρό, άσκοπες εργαστηριακές εξετάσεις και εισαγωγές σε νοσοκομεία, και απουσία των γονιών από τη δουλειά). Ο αριθμός και η σοβαρότητα των επεισοδίων ελαττώνονται με τη πάροδο του χρόνου και εξαφανίζονται τελείως στην ηλικία των 5-8 ετών χωρίς να αφήσουν οποιαδήποτε κατάλοιπα. Επειδή η νόσος δεν είναι μεταδοτική τα παιδιά μπορούν να εξακολουθήσουν να πηγαίνουν στο παιδικό σταθμό ή το νηπιαγωγείο. Από τη στιγμή που το σύνδρομο είναι αρκετά πιθανό, η εφ’ άπαξ χορήγηση πρεδνιζόνης σε δόση 1-2 mg\Kg ή δεξαμεθαζόνης 0,1-0,2 mg\Kg αντιμετωπίζουν τον πυρετό εντός ολίγων ωρών και διακόπτουν το επεισόδιο στη γένεσή του σε ποσοστό περίπου 87.5%, ενώ συγχρόνως αποτελεί και μια διαγνωστική δοκιμασία. Δεν αποκλείει το επόμενο επεισόδιο και ίσως τα 2-3 επόμενα να είναι ηπιότερα, όμως το ελεύθερο συμπτωμάτων μεσοδιάστημα είναι βραχύτερο. Γεγονός είναι επίσης ότι το θεραπευτικό αυτό αποτέλεσμα ενισχύει την άποψη της αυτοάνοσης διαδικασίας σε ότι αφορά στην αιτιολογία και την παθογένεια. Η χειρουργική επέμβαση συνιστάται αφού δοκιμασθούν προηγουμένως τα κορτικοστερινοειδή. Η αμυγδαλεκτομή, αν και αμφισβητούμενη μέθοδος θεραπείας, φάνηκε ότι προσφέρει πλήρη ύφεση έως και στο 50% των περιπτώσεων πιθανότατα λόγω της συμμετοχής κάποιων αντιγόνων στο παρέγχυμα των αμυγδαλών που πυροδοτούν τα επεισόδια μέσω μιας ανοσολογικής διεργασίας. Το σύνδρομο PFAPA όμως δεν πρέπει και δεν αποτελεί απόλυτη ένδειξη αμυγδαλεκτομής. Τέλος η χορήγηση αντιβιοτικών, δεν αποδίδει!!!

Ια Μ

Εμμανουήλ Γ. Τζουγανάκης Ιατρός Βιοπαθολόγος Μικροβιολόγος

Εθνάρχου Βενιζέλου 100, Σούδα ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 187

Τηλ. : 28210 23563 | Kιν.: 697 8489 849 email: emmtzouganakis@gmail.com

Ας μιλήσουμε για τη γρίπη! Αρχολέων Ελευθέριος Φαρμακόποιος Απόφοιτος τμήματος Φαρμακευτικής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Απόφοιτος τμήματος Επιστήμης Υπολογιστών Πανεπιστημίου Κρήτης.

ί ακριβώς είναι η γρίπη; Στην καθημερινή γλώσσα, ο όρος γρίπη χρησιμοποιείται συχνά ως συνώνυμο του κρυολογήματος ή της ίωσης, αλλά με την αυστηρή ιατρική έννοια του όρου, ως «γρίπη» ορίζεται η νόσος του αναπνευστικού συστήματος (μύτη, φάρυγγας, λάρυγγας, βρόγχοι) που προκαλείται από στελέχη του ιού της γρίπης. Υπάρχουν τρεις τύποι ιών γρίπης, οι A, B και C. Οι ιοί τύπου Α και Β αποτελούν τα κύρια αίτια γρίπης στον άνθρωπο (ο διαβόητος Η1Ν1 είναι υπότυπος του ιού Α της γρίπης), ενώ οι περιπτώσεις γρίπης από ιούς τύπου C είναι πολύ σπάνιες. Από την άλλη μεριά, το κοινό κρυολόγημα προκαλείται από ιούς διαφορετικούς από αυτούς της γρίπης και τα συμπτώματά του είναι συνήθως πιο ελαφρά, περιορίζονται στο ανώτερο αναπνευστικό (καταρροή, φτάρνισμα, πονόλαιμος), διαρκούν λιγότερο, ενώ σπανίως συνοδεύονται από επιπλοκές. Ποιά είναι τα συμπτώματα της γρίπης; Τα συμπτώματα της γρίπης συνήθως ξεκινούν απότομα και περιλαμβάνουν υψηλό πυρετό, πόνους των μυών και των αρθρώσεων, πονοκέφαλο, έντονη κόπωση, καταρροή, πονόλαιμο και βήχα (συνήθως ξηρό). Τα παιδιά μπορεί να παρουσιάζουν συμπτώματα από το γαστρεντερικό, όπως ναυτία, εμετούς, διάρροια, ενώ στους ενήλικες τα συμπτώματα αυτά είναι σπάνια. Πόσο διαρκούν τα συμπτώματα της γρίπης συνήθως; Τα συμπτώματα αρχίζουν μια με τέσσερις ημέρες μετά την προσβολή από τον ιό και διαρκούν από δύο ημέρες έως και μια εβδομάδα, ο βήχας όμως μπορεί να επιμένει για αρκετά μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Υπάρχουν κάποια συμπτώματα που πρέπει να με ανησυχήσουν; Υπάρχουν κάποια συμπτώματα που όταν εμφανιστούν στα παιδιά θα πρέπει άμεσα να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας. Αυτά τα συμπτώματα είναι: • υψηλός και παρατεταμένης διάρκειας πυρετός • γρήγορη αναπνοή ή δυσκολία στην αναπνοή • κυάνωση • άρνηση λήψης υγρών ή τροφής • νωθρότητα, υπνηλία • διέγερση ή σπασμοί • επανεμφάνιση του πυρετού ή επιδείνωση του βήχα ύστερα από βελτίωση των συμπτωμάτων της γρίπης καθώς και ενδεχόμενη επιδείνωση υποκείμενου χρόνιου νοσήματος (καρδιολογικού, αναπνευστικού,διαβήτη κλπ.) 188 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Όσον αφορά τους ενήλικες,τα συμπτώματα για τα οποία θα πρέπει άμεσα να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας είναι: • υψηλός και παρατεταμένης διάρκειας πυρετός • δύσπνοια • πόνος ή αίσθημα πίεσης στο στήθος • λιποθυμικά επεισόδια, σύγχυση • πολλοί έμετοι Πώς μεταδίδεται η γρίπη; Η γρίπη μεταδίδεται πολύ εύκολα από το ένα άτομο στο άλλο όταν ένας φορέας του ιού βήχει, φταρνίζεται ή μιλά και διασπείρει τους ιούς στον αέρα με τη μορφή πολύ μικρών, αόρατων σταγονιδίων. Οι ιοί της γρίπης επίσης μεταδίδονται μέσω των χεριών, όταν κάποιος αγγίζει αντικείμενα και επιφάνειες που έχουν μολυνθεί και στη συνέχεια πιάνει τα μάτια του, τη μύτη ή το στόμα του. Πολύ βασικός παράγοντας αύξησης της πιθανότητας εξάπλωσης της γρίπης είναι η συγκέντρωση πολλών ατόμων σε κλειστούς χώρους (κάτι που συμβαίνει συχνά τους κρύους μήνες του χειμώνα) και για τον λόγο αυτό πρέπει να δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στην εφαρμογή κάποιων βασικών κανόνων για την αποφυγή της μετάδοσης μικροβίων αλλά και στην εκπαίδευση των παιδιών μας για την τήρησή τους. Έτσι, όταν βήχουμε ή φταρνιζόμαστε θα πρέπει να καλύπτουμε το στόμα και τη μύτη μας με χαρτομάντιλο (ή τον αγκώνα αν δεν έχουμε χαρτομάντιλο) και να πλένουμε τα χέρια μας τακτικά. Πόσο επικίνδυνη είναι η γρίπη και πότε κινδυνεύουμε περισσότερο; Η γρίπη μπορεί να προκαλέσει από ήπια έως και πολύ σοβαρή νόσηση. Οι περισσότεροι υγιείς άνθρωποι ξεπερνούν τη γρίπη χωρίς να παρουσιάσουν επιπλοκές, ορισμένοι όμως, όπως άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου, έχουν αυξημένη πιθανότητα να παρουσιάσουν σοβαρές επιπλοκές από τη γρίπη οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν μέχρι και στο θάνατο. Στην Ελλάδα εποχικές εξάρσεις γρίπης εμφανίζονται κατά τους χειμερινούς μήνες με τη δραστηριότητα της εποχικής γρίπης να αρχίζει να αυξάνεται τον Ιανουάριο και να κορυφώνεται η δραστηριότητα της κατά τους μήνες Φεβρουάριο και Μάρτιο. Ποιός είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος προστασίας ενάντια στη γρίπη; Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να προστατευθούμε από τη γρίπη είναι ο έγκαιρος εμβολιασμός, ο οποίος συστήνεται να γίνεται κατά τους μήνες Οκτώβριο και Νοέμβριο κάθε χρόνο, αλλά μπορεί να συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου γρίπης.

Φαρμακείο Αρχολέων Ελευθέριος

Αρχολέων Ελευθέριος Ζυμβρακάκηδων 21 - Χανιά Τη λ . : 2 8 2 1 0 9 7 5 6 0 | w w w . p h a r m a s c i e n c e . g r

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 189

ΑΣ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΓΡΙΠΗ!

Τί είναι το εμβόλιο της γρίπης; Το αντιγριπικό εμβόλιο περιέχει αδρανοποιημένα στελέχη του ιού της γρίπης, ή ανενεργά τμήματα αυτών και όταν χορηγηθεί σε ένα άτομο, το ανοσοποιητικό σύστημα του (η φυσιολογική άμυνα του οργανισμού) θα παράγει τη δική του προστασία (αντισώματα) ενάντια στον ιό, μια διαδικασία η οποία παίρνει περίπου δύο εβδομάδες. Έτσι, αν εσείς ή το παιδί σας εκτεθείτε στη γρίπη αμέσως πριν ή μετά τον εμβολιασμό σας, μπορείτε ακόμη να εκδηλώσετε την ασθένεια, καθώς η περίοδος επώασης για τη γρίπη είναι μερικές μέρες. Το αντιγριπικό εμβόλιο δεν θα προστατέψει εσάς ή το παιδί σας από το κοινό κρυολόγημα, παρόλο που κάποια από τα συμπτώματα είναι παρόμοια με αυτά της γρίπης. Είναι επικίνδυνος ο εμβολιασμός για εμένα ή το παιδί μου; Όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, το εμβόλιο περιέχει νεκρούς ιούς γρίπης ή ακίνδυνα τμήματα του ιού και ως εκ τούτου δεν κινδυνεύουμε να νοσήσουμε. Ακόμη και αν παρουσιάσουμε πυρετό ως ανεπιθύμητη ενέργεια μετά τον εμβολιασμό, αυτό δεν σημαίνει ότι έχουμε προσβληθεί από τον ιό της γρίπης μέσω του εμβολίου! Παρόλα αυτά δεν πρέπει να κάνουμε το εμβόλιο αν είμαστε αλλεργικοί σε κάποιο από τα συστατικά του εμβολίου ενώ πρέπει να αναβάλουμε τον εμβολιασμό αν έχουμε μέτριο ή υψηλό πυρετό ή αν περνάμε οξεία νόσο, μέχρι να αναρρώσουμε. Πόσο αποτελεσματικό είναι το εμβόλιο της γρίπης; Όταν οι ιοί της γρίπης που περιλαμβάνει το εμβόλιο είναι παρόμοιοι με τους ιούς που κυκλοφορούν τη συγκεκριμένη περίοδο, το εμβόλιο είναι πολύ αποτελεσματικό. Από μελέτες που έχουν γίνει, έχει δειχθεί ότι προστατεύεται από τη νόσο το 70–90% των ατόμων που εμβολιάζονται. Στους ηλικιωμένους και σε αυτούς που πάσχουν από σοβαρά χρόνια νοσήματα το εμβόλιο συχνά είναι λιγότερο αποτελεσματικό, αλλά ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις μειώνει την πιθανότητα εισαγωγής στο νοσοκομείο και εμφάνισης επιπλοκών. Πρέπει να εμβολιαστώ εγώ ή και το παιδί μου; Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών της χώρας μας, ο αντιγριπικός εμβολιασμός πρέπει να εφαρμόζεται συστηματικά σε άτομα που ανήκουν στις ομάδες αυξημένου κινδύνου. Επομένως αν ανήκουμε εμείς ή κάποιο μέλος της οικογένειας μας σε μια ή και περισσότερες από αυτές τις ομάδες, τότε ναι θα πρέπει να εμβολιαστούμε. Αναλυτικότερα οι ομάδες αυξημένου κινδύνου είναι: 1. Εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας. 2. Άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω 3. Παιδιά άνω των 6 μηνών και ενήλικες που παρουσιάζουν έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω επιβαρυντικούς παράγοντες ή χρόνια νοσήματα: • Άσθμα ή άλλες χρόνιες πνευμονοπάθειες • Καρδιακή νόσο με σοβαρές αιμοδυναμικές διαταραχές • Ανοσοκαταστολή (κληρονομική ή επίκτητη εξαιτίας νοσήματος ή θεραπείας). • Μεταμόσχευση οργάνων • Δρεπανοκυτταρική νόσο (και άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες) • Σακχαρώδη διαβήτη ή άλλο χρόνιο μεταβολικό νόσημα • Χρόνια νεφροπάθεια 190 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • Νευρολογικά ή Νευρομυϊκά νοσήματα 1. Έγκυες γυναίκες ανεξαρτήτου ηλικίας κύησης

2. Λεχωίδες 3. Θηλάζουσες 4. Άτομα υπέρβαρα (Δείκτης Μάζας Σώματος BMI μεγαλύτερος των 40 kg/m2) 5. Παιδιά που παίρνουν ασπιρίνη μακροχρόνια (π.χ. για νόσο Kawasaki, ρευματοειδή αρθρίτιδα και άλλα) για τον πιθανό κίνδυνο εμφάνισης συνδρόμου Reye μετά από γρίπη. 6. Άτομα που βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά μικρότερα των 6 μηνών ή φροντίζουν άτομα με υποκείμενο νόσημα, τα οποία διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών από τη γρίπη. 7. Οι κλειστοί πληθυσμοί (προσωπικό και εσωτερικοί σπουδαστές σχολείων, στρατιωτικών και αστυνομικών σχολών, ειδικών σχολείων ή σχολών, νεoσύλλεκτων στις ένοπλες δυνάμεις, τρόφιμοι και προσωπικό ιδρυμάτων κ.ά.). 8. Επαγγελματίες όπως κτηνίατροι πτηνοτρόφοι, χοιροτρόφοι,σφαγείς και γενικά άτομα που έρχονται σε συστηματική επαφή με πουλερικά Εντούτοις πρέπει να έχουμε υπόψιν ότι ο εμβολιασμός όσο το δυνατόν μεγαλύτερου μέρους ενός πληθυσμού είναι η καλύτερη δυνατή πρακτική για την αποφυγή έξαρσης της γρίπης στον εν λόγο πληθυσμό. Ακόμα και να μην ανήκουμε σε ομάδα αυξημένου κινδύνου, αυτό δεν αποκλείει σε καμία περίπτωση την πιθανότητα να νοσήσουμε. Και ακόμη κι αν έχουμε ένα υγιές ανοσοποιητικό και περάσουμε ελαφριά τη γρίπη, αυτό δε σημαίνει ότι δεν θα έχουμε συμβάλει δυνητικά στο να εξαπλωθεί ο ιός στους συνανθρώπους μας, είτε αυτοί είναι τα παιδιά μας, οι φίλοι μας, οι συνεργάτες μας ή οποιοδήποτε άλλο άτομο με το οποίο μπορεί να συναναστραφήκαμε ενώ ήμασταν φορείς του ιού. Πότε πρέπει να γίνει το εμβόλιο; Το αντιγριπικό εμβόλιο πρέπει να χορηγείται έγκαιρα και πριν την έναρξη της συνήθους περιόδου εμφάνισης της έξαρσης των κρουσμάτων γρίπης, δεδομένου ότι απαιτούνται περίπου 2 εβδομάδες για την επίτευξη ανοσολογικής απάντησης. Πρέπει να εμβολιαζόμαστε κάθε χρόνο; Ναι! Κάθε χρόνο ο ιός της γρίπης μπορεί να μεταλλάσσεται σε διαφορετικούς υπότυπους, έτσι κάθε χρόνο η σύνθεση του αντιγριπικού εμβολίου περιέχει τα εκάστοτε εγκεκριμένα στελέχη του ιού, σύμφωνα με τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για την τρέχουσα περίοδο. Ακόμη και στην περίπτωση που η σύνθεση του εμβολίου είναι η ίδια με αυτή της προηγούμενης περιόδου όμως, ο εμβολιασμός πρέπει να επαναλαμβάνεται γιατί η ανοσία που αφήνει το εμβόλιο εξασθενεί μετά από 6 μήνες περίπου, επομένως δεν υπάρχει προστασία εναντίον της γρίπης την επόμενη περίοδο. Πρέπει να γίνεται επαναληπτικός εμβολιασμός; Στους ενήλικες αρκεί να γίνεται μόνο μία δόση εμβολίου κάθε χρόνο. Μελέτες έχουν δείξει ότι επαναληπτική δόση του εμβολίου γρίπης δεν προσφέρει στην βελτίωση της ανοσίας. Στα παιδιά ηλικίας μικρότερης των 9 ετών που εμβολιάζονται για πρώτη φορά κατά της γρίπης, πρέπει να γίνονται δύο δόσεις εμβολίου, σε διάστημα τουλάχιστον ενός μήνα η μία από την άλλη.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 191

Παιδικός Στραβισμός Η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης

Αναστάσιος Α. Κονταξάκης Χειρουργός Οφθαλμίατρος Στρατιωτικός Ιατρός, Επιμελητής Οφθαλμολογικής Κλινικής Ναυτικού Νοσοκομείου Κρήτης Διπλωματούχος European Board Opthalmology υπ. Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Σκαλίδη 41 - 43, 4ος όροφος, Γραφείο Δ4, Χανιά Τηλ. : 2821083222 | Kιν.: 6906 72 42 36 www.akontaxakis.gr | email: info@akontaxakis.gr

στραβισμός στα παιδιά, είτε συγγενής είτε επίκτητος, αποτελεί ένα πρόβλημα που πρέπει να διαγιγνώσκεται και να διορθώνεται έγκαιρα, ώστε να αποφευχθούν δυσάρεστες εξελίξεις στην πορεία της ζωής των παιδιών. Με τον όρο «στραβισμός» εννοούμε κάθε διαταραχή της θέσης των ματιών, τα οποία δεν κοιτάνε ταυτόχρονα προς το αντικείμενο το οποίο θέλουμε να δούμε: το ένα βλέπει ίσια και το άλλο στρέφεται προς μία άλλη κατεύθυνση. Αν ο στραβισμός αναπτυχθεί στην ενήλικο ζωή το αποτέλεσμα είναι η αντίληψη δύο εικόνων για το ίδιο αντικείμενο, κατάσταση που ονομάζεται διπλωπία. Η μία εικόνα μπορεί να φαίνεται ζωηρότερη από την άλλη, ούτως ή άλλως όμως η διπλωπία είναι ιδιαίτερα ενοχλητική και είναι ικανή να καταστήσει το άτομο ανήμπορο να εκτελέσει και τις πιο απλές καθημερινές δραστηριότητες. Στο μικρό παιδί όμως, που το οπτικό του σύστημα δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως, ο εγκέφαλος τείνει να

192 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

απορρίψει ενεργητικά τη δεύτερη εικόνα, σε μια προσπάθειά του να σταματήσει την ενόχληση που προκαλεί η διπλωπία. Η απώθηση αυτή οδηγεί σε μη αναστρέψιμη ελάττωση της όρασης στο μάτι που δεν χρησιμοποιείται, παρότι το μάτι μπορεί κατά τα άλλα να είναι υγιές. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται αμβλυωπία ή «τεμπέλικο μάτι». Με άλλα λόγια, το παιδί με στραβισμό στερείται διόφθαλμης οράσεως (βλέπει με το ένα μάτι) και έχει τον κίνδυνο να χάσει την όραση από το μάτι που στραβίζει – ένα πρόβλημα που θα το συνοδεύει σε όλη του τη ζωή εάν δεν αντιμετωπισθεί εγκαίρως. Ένα βασικό ερώτημα για τα παιδιά με στραβισμό είναι το πώς αυτή η κατάσταση επηρεάζει τις καθημερινές τους δραστηριότητες. Βλέπει το παιδί να διαβάσει σωστά; Μπορεί να κάνει ποδήλατο ή να συμμετέχει κανονικά σε αθλητικές ή άλλες δραστηριότητες; Η φυσιολογική όραση είναι διόφθαλμη, προκύπτει δηλαδή από τη συγχώνευση των ελαφρώς διαφορετικών εικόνων που παράγουν τα δύο μάτια μας, σχηματίζοντας μια πλούσια σε πληροφορία έγχρωμη στερεοσκοπική

ΟΠΤΙΚΑ - ΦΑΚΟΙ ΕΠΑΦΗΣ

Πέτρος Ανδρεαδάκης ΓΥΑΛΙΑ ΗΛΙΟΥ - ΓΥΑΛΙΑ ΟΡΑΣΕΩΣ - ΦΑΚΟΙ ΕΠΑΦΗΣ - ΥΓΡΑ ΦΑΚΩΝ ΕΠΑΦΗΣ - ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ - ΟΠΤΟΜΕΤΡΙΑ

Ρωτήστε μας για τις προσφορές μας σε:

ΠΟΛΥΕΣΤΙΑΚΑ • ΓΥΑΛΙΑ ΗΛΙΟΥ • ΓΥΑΛΙΑ ΟΡΑΣΕΩΣ ΦΑΚΟΥΣ ΕΠΑΦΗΣ & ΥΓΡΑ ΦΑΚΩΝ ΕΠΑΦΗΣ

1ο Κατάστημα: 2o Kατάστημα:

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ 3 - ΚΟΥΝΟΥΠΙΔΙΑΝΑ Τηλ.: 28210 64459 - E-mail: petros_andreadakis@yahoo.gr ΚΑΛΥΒΕΣ ΑΠΟΚΟΡΩΝΟΥ (κοντά στο ποτάμι) Τηλ.: 28250 31777 - E-mail: andreadakisoptics@gmail.com

ΕΚΤΕΛΟΥΝΤΑΙ ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΤΑΜΕΙΩΝ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 193

ΠΑΙΔΙΚΟΣ ΣΤΡΑΒΙΣΜΟΣ

εικόνα με χαρακτηριστική την αίσθηση του βάθους. Η ανθρώπινη όραση είναι με άλλα λόγια κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή «φωτογραφία» του περιβάλλοντος χώρου. Αν ο στραβισμός είναι παρών από τη γέννηση ή τους πρώτους μήνες της ζωής, είναι πρακτικά αδύνατο για το παιδί να αποκτήσει διόφθαλμη όραση. Μπορεί να είναι σε θέση να χρησιμοποιεί το κάθε μάτι χωριστά και να έχει και άριστη οπτική οξύτητα, αλλά αποκλείεται να έχει πραγματική στερεοσκοπική όραση, εκτός αν υποβληθεί σε διορθωτική επέμβαση τον πρώτο χρόνο της ζωής. Ακόμη και τότε η διόφθαλμη όραση δεν αναπτύσσεται πλήρως και υπολείπεται από τα άλλα παιδιά, που δεν εμφάνισαν στραβισμό. Οι περισσότεροι στραβισμοί εμφανίζονται συνήθως πριν από την ηλικία των 4 ετών. Τον πρώτο χρόνο της ζωής του το βρέφος έχει ήδη μάθει να χρησιμοποιεί και τα δύο του μάτια συνεργατικά, επομένως αντιλαμβάνεται ότι βλέπει διπλά. Αν δεν υπάρξει κάποιος αντιρροπιστικός μηχανισμός από το παιδί ή κάποια θεραπευτική αντιμετώπιση, η εικόνα από το μάτι που στραβίζει θα απωθηθεί από τον εγκέφαλο, σε μια προσπάθειά του να εξαλειφθεί η διπλωπία. Όταν αυτό συμβεί, το παιδί αισθάνεται και λειτουργεί πολύ καλά. Μπορεί να χρησιμοποιεί μόνο το ένα μάτι, για να εστιάζει, ή πότε το ένα και πότε το άλλο, αλλά σε κάθε περίπτωση βλέπει καλά. Έχει βέβαια χάσει τη στερεοσκοπική του όραση, αλλά σταδιακά μαθαίνει να εκτιμά με έμμεσο τρόπο τις αποστάσεις και στην πράξη δεν θα διαφέρει από τα άλλα παιδιά με πραγματική διόφθαλμη όραση. Η περιφερική όραση του παιδιού δεν επηρεάζεται από τον στραβισμό. Ο μηχανισμός της απώθησης αφορά μόνο την κεντρική όραση, με την περιφερική να παραμένει ανεπηρέαστη. Μάλιστα, παιδιά με εξωτροπία (το μάτι μόνιμα στραμμένο προς τα έξω) ενδεχομένως να έχουν και ακόμη μεγαλύτερο εύρος στο οπτικό τους πεδίο από το συνηθισμένο.

Είδη Στραβισμού

194 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Οι όροι «φορία» και «τροπία» χαρακτηρίζουν αντίστοιχα τη λανθάνουσα και τη μόνιμη παρέκκλιση των αξόνων της όρασης. Οι φορίες εμφανίζονται μόνο όταν διακοπεί η ταύτιση, όταν δηλαδή καλύψουμε ένα από τα μάτια του παιδιού. Και με τα δύο μάτια ανοιχτά το παιδί δεν εμφανίζει στραβισμό. Σε κάλυψη όμως του ενός ματιού, ενώ το ανοικτό εξακολουθεί και κοιτάζει προς το αντι-

κείμενο, το καλυμμένο στραβίζει και στρέφεται προς κάποια άλλη κατεύθυνση. Στις τροπίες ο στραβισμός είναι έκδηλος και παρών ακόμη και με τα δύο μάτια ανοικτά. Ανάλογα με την κατεύθυνση που στραβίζει το μάτι, μιλάμε αντίστοιχα για εσωφορία ή εσωτροπία, για εξωφορία ή εξωτροπία και για κάθετη ετεροφορία ή ετεροτροπία. Η απουσία έκδηλης παρέκκλισης των ματιών ονομάζεται ορθοτροπία και η ιδανική, φυσιολογική κατάσταση, κατά την οποία το παιδί δεν στραβίζει, ακόμη κι αν διακοπεί η ταύτιση, λέγεται ορθοφορία. Ο στραβισμός μπορεί να είναι μόνιμος ή διαλείπων, οπότε και εμφανίζεται ορισμένες μόνο φορές ή σε ορισμένη απόσταση (μακριά ή κοντά). Μπορεί να αφορά πάντα το ίδιο μάτι (αριστερό ή δεξιό) ή να είναι επαλλάσων και να εμφανίζεται πότε στο ένα μάτι και πότε στο άλλο. Αν η γωνία του στραβισμού παραμένει σταθερή σε όλες τις βλεμματικές θέσεις, τότε ο στραβισμός ονομάζεται συνεκτικός. Μη συνεκτικοί στραβισμοί (με τη γωνία τους να μεταβάλλεται ανάλογα με τη βλεμματική θέση) οφείλονται σε παράλυση ενός ή περισσοτέρων οφθαλμοκινητικών μυών, γι’ αυτό ονομάζονται και παραλυτικοί στραβισμοί.

Συγγενής στραβισμός Ο συγγενής στραβισμός, αυτός δηλαδή που υπάρχει από τη γέννηση ή εμφανίζεται στους πρώτους 6 μήνες της ζωής είναι η πιο συνηθισμένη μορφή στραβισμού και απαντά σε ένα ποσοστό 2%. Η κληρονομικότητα φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση του συγγενούς στραβισμού, αφού, εάν ένας από τους γονείς παρουσιάζει την πάθηση, η πιθανότητα εμφάνισής της στα παιδιά του είναι 30%. Τα πρόωρα παιδιά έχουν γενικώς μεγαλύτερες πιθανότητες ανάπτυξης συγγενούς στραβισμού. Συγκεκριμένα, εάν το βάρος γέννησης του προώρου είναι κάτω των 2.500 γραμμαρίων, ο κίνδυνος στραβισμού αυξάνεται κατά 4 φορές και εάν είναι κάτω των 1.500 γραμμαρίων κατά 7 φορές. Εάν η μητέρα καπνίζει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή καταναλώνει οινόπνευμα ή ναρκωτικά, επίσης αυξάνονται οι πιθανότητες στραβισμού. Η απόκλιση στον συγγενή στραβισμό είναι κατά κανόνα συγκλίνουσα και μεγάλη. Η αντιμετώπιση είναι σχεδόν πάντα χειρουργική και πρέπει να ευθειαστούν επιτυχώς τα μάτια πριν την ηλικία των 2 ετών. Συνήθως αυτά τα παιδιά χρειάζεται να χειρουργηθούν μεταξύ 6-12 μηνών. Ένα στα 5 παιδιά θα χρειασθεί επαναχειρουργείο και αυτό γίνεται επίσης έγκαιρα, πριν την ηλικία των 2 ετών. Οι πιθανότητες απόκτησης διόφθαλμης οράσεως είναι σχεδόν 100% εάν η διόρθωση γίνει πριν την ηλικία των 2 ετών και πέφτει στο 44% ή και χαμηλότερα εάν γίνει μετά την ηλικία αυτή. Οι πιθανότητες απόκτησης κάποιας στερεοσκοπικής όρασης είναι επίσης μεγάλες όταν η χειρουργική διόρθωση γίνει νωρίς.

Επίκτητος στραβισμός Εμφανίζεται σε οποιοδήποτε έτος μετά τους πρώτους 6 μήνες της ζωής, συνήθως μεταξύ 2 και 7 ετών. Μπορεί να είναι εμφανής συνεχώς ή μόνο μερικές στιγμές κατά τη διάρκεια της ημέρας. Πρώτο βήμα, πριν αρχίσει η οποιαδήποτε θεραπευτική αντιμετώπιση του στραβισμού, είναι να εξασφαλιστεί ότι και τα δύο μάτια βλέπουν το ίδιο καλά. Αν το ένα μάτι βλέπει καλύτερα από το άλλο, οι πρώτες μας ενέργειες αποσκοπούν στη βελτίωση της όρασης του ματιού που υστερεί. Αυτό συνήθως επιτυγχάνεται με κάλυψη του «καλού» ματιού για κάποιες ώρες της ημέρας, ώστε να δίνεται η δυνατότητα και στα δύο μάτια να χρησιμοποιούνται εξίσου. Τις περισσότερες φορές είναι μόνο το ένα μάτι που στραβίζει. Όταν όμως η όρασή του βελτιωθεί, και το άλλο μάτι, το «καλό», μπορεί να αρχίσει να παρεκκλίνει. Αν δηλαδή και τα δύο μάτια έχουν το ίδιο καλή όραση, το παιδί δεν έχει άλλο λόγο να προτιμήσει το ένα ή το άλλο, με αποτέλεσμα πότε να «φεύγει» το ένα μάτι και πότε το άλλο. Γενικά, παιδιά με μικρού βαθμού ασυμπτωματικές παρεκκλίσεις χρήζουν απλώς παρακολούθησης. Σε ορισμένες πάλι περιπτώσεις μερικοί συγκλίνοντες επίκτητοι στραβισμοί συνοδεύονται από υπερμετρωπία και ελέγχονται με τη χρήση γυαλιών. Χειρουργική διόρθωση συνιστάται μόνο σε μεγάλες γωνίες στραβισμού και όταν υπάρχει διπλωπία ή ανώμαλες θέσεις της κεφαλής. Η διόρθωση με τον έναν ή τον άλλο τρόπο είναι αναγκαία, για να αποφύγουμε απώλεια οράσεως και να επαναφέρουμε τη συνεργασία των δύο ματιών.

και υπάρχουν πλάγιες πτυχές των βλεφάρων ρινικά (επίκανθος), που δημιουργούν την ψευδή εντύπωση ότι το παιδάκι έχει συγκλίνοντα στραβισμό. Με την πάροδο της ηλικίας το πρόβλημα εξαφανίζεται. Ο ειδικός επίσης θα αποκλείσει τυχόν οφθαλμικές παθήσεις που μπορούν να δημιουργήσουν στραβισμό (ρετινοβλάστωμα, αμφιβληστροειδοπάθεια προωρότητας, συγγενής καταρράκτης). Τέλος, θα αντιμετωπίσει την πάθηση ανάλογα με τον τύπο της, την ύπαρξη ή μη αμβλυωπίας και τη συχνότητα με την οποία ο στραβισμός είναι εμφανής. Το σημαντικό είναι να γίνει έγκαιρα η διόρθωση.

Πότε πρέπει να εξετασθεί ένα παιδί με στραβισμό; Ακόμη και με την υποψία στραβισμού είναι απαραίτητη η εξέταση από ειδικό παιδοφθαλμίατρο. Κατ’ αρχάς θα χρειασθεί να διαγνωσθεί σωστά η ύπαρξη ή μη στραβισμού. Συχνά, βρέφη αλλά και νήπια έχουν τον λεγόμενο «ψευδοστραβισμό». Η βάση της μύτης είναι πλατιά γιατί δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως σε αυτήν την ηλικία

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 195

AdvFosLeledakisG2019.pdf

196 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

6/5/19

11:33 πµ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 197

Τα παιδιά που παίζουν περισσότερες ώρες έξω από το σπίτι εμφανίζουν καλύτερη όραση, σύμφωνα με μεγάλη μελέτη.

ρκετές έρευνες έχουν δείξει τα τελευταία χρόνια ότι οι δραστηριότητες στο ύπαιθρο βελτιώνουν την παιδική σωματική και ψυχική υγεία. Τώρα μια νέα μελέτη έρχεται να υποστηρίξει ότι το παιχνίδι έξω από το σπίτι χαρίζει επίσης στα παιδιά καλύτερη όραση, «σώζοντάς» τα από τη μυωπία. Πρόκειται για μια μεγάλη μετα-ανάλυση προηγούμενων μελετών η οποία διεξήχθη από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ. Σύμφωνα με τα αποτελέσματά της, για κάθε επιπλέον ώρα ανά εβδομάδα που ένα παιδί παίζει στην παιδική χαρά ή σε κάποιον άλλο εξωτερικό χώρο ο κίνδυνος που αντιμετωπίζει να εμφανίσει μυωπία μειώνεται κατά 2%. Οι ερμηνείες που προτείνουν οι ειδικοί είναι η έκθεση στο φυσικό φως και η «επέκταση» του οπτικού ορίζοντα – αυτό σημαίνει ότι όταν βρισκόμαστε στο ύπαιθρο «κοιτάζουμε» σε μεγαλύτερες αποστάσεις. Προειδοποιούν ωστόσο ότι το ζήτημα χρειάζεται περισσότερη διερεύνηση. Η μετα-ανάλυση, η οποία εξέτασε μελέτες που είχαν διεξαχθεί σε περισσότερα από 10.000 παιδιά και εφήβους, παρουσιάστηκε στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Ακαδημίας Οφθαλμολογίας που διεξάγεται στη Φλόριδα. Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ με επικεφαλής τον Τζάστιν Σέργουιν διαπίστωσαν ότι τα μυωπικά aπαιδιά περνούσαν κατά μέσο όρο 3,7 ώρες λιγότερες την εβδομάδα σε εξωτερικούς χώρους σε σχέση με αυτά που είτε είχαν φυσιολογική όραση είτε παρουσίαζαν υπερμετρωπία.

198 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Οι ειδικοί δεν γνωρίζουν ακόμη τα αίτια που ενδέχεται να ευθύνονται για αυτή τους την παρατήρηση. Εξέτασαν το ενδεχόμενο μήπως τα παιδιά που παίζουν περισσότερο έξω διαβάζουν λιγότερο ή δεν αφιερώνουν τις ίδιες ώρες μπροστά στην οθόνη των βιντεοπαιχνιδιών ή του ηλεκτρονικού υπολογιστή, δεν διαπίστωσαν όμως κάτι τέτοιο. Οπως ανακοίνωσαν οι ερευνητές, σκοπεύουν να εξετάσουν ακριβέστερα δεδομένα προκειμένου να προσδιορίσουν ποιοι μπορεί να είναι οι εμπλεκόμενοι παράγοντες. Στα ενδεχόμενα που εξετάζουν περιλαμβάνονται η αυξημένη χρήση της όρασης σε απόσταση, η μειωμένη χρήση της κοντινής όρασης, οι υπεριώδεις ακτίνες του φυσικού φωτός ή και απλώς η σωματική άσκηση. Ο δρ Σέργουιν τόνισε ωστόσο ότι όταν κάποιος συστήνει αύξηση των ωρών του παιχνιδιού στο ύπαιθρο θα πρέπει να εξετάσει και άλλες παραμέτρους. «Οποιαδήποτε αύξηση του χρόνου παραμονής σε εξωτερικούς χώρους θα πρέπει να σταθμιστεί σε σχέση με τη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία» υπογράμμισε. «Από την άλλη πλευρά» πρόσθεσε«η αύξηση της δραστηριότητας στο ύπαιθρο παρέχει, όπως έχει φανεί, προστασία εναντίον του διαβήτη και της παχυσαρκίας ή της έλλειψης βιταμίνης D και της οστεοπόρωσης».

ΟΠΤΙΚΑ - ΦΑΚΟΙ ΕΠΑΦΗΣ

Πέτρος Ανδρεαδάκης

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 199

ΑΣΘΜΑ ΣΤΑ ΠΑΊΔΊΑ

Μαρία Ορφανού- Tσαλατσάνη Παιδίατρος Εθνάρχου Βενιζέλου 52 , Σούδα Τηλ: 2821081108, 6973341748

200 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ο βρογχικό άσθμα είναι η πιο συχνή χρόνια ασθένεια των παιδιών. Εμφανίζεται σε 1 στα 10 παιδιά. Η συχνότητα του άσθματος παγκοσμίως αυξάνεται. 50-80% των ασθματικών παιδιών εκδηλώνουν συμπτώματα άσθματος πριν την ηλικία των 5 ετών. Το άσθμα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης διαταραχή των αεραγωγών. Στα παιδιά που έχουν γενετική προδιάθεση για την εκδήλωση άσθματος όταν έρθουν σε επαφή με κάποιο εκλυτικό παράγοντα αρχίζει μια φλεγμονώδης διεργασία στους βρόγχους που προηγείται αρκετά της εμφάνισης συμπτωμάτων. Το ασθματικό παιδί έχει περισσότερο στενωμένους βρόγχους από τα μη πάσχοντα παιδιά, λόγω του χρόνιου οιδήματος και της αυξημένης βλέννης, ακόμα και όταν δεν έχει εμφανή συμπτώματα, όπως βήχα ή δύσπνοια. Όταν το παιδί έρθει σε επαφή με κάποιο εκλυτικό αίτιο (άσκηση, αλλεργιογόνα) επέρχεται βρογχόσπασμος, ο οποίος σε πολύ μικρό διάστημα στενεύει ακόμα περισσότερο τους βρόγχους του, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται βήχας, συρίττουσα αναπνοή (σφύριγμα), δύσπνοια και αύξηση του ρυθμού των αναπνοών (κρίση βρογχικού άσθματος). Τα παιδιά με άσθμα συνήθως έχουν γονείς ή στενούς συγγενείς με άσθμα, ατοπική δερματίτιδα ,αλλεργική ρινίτιδα ή άλλα αλλεργικά νοσήματα. Οι συχνότεροι εκλυτικοί παράγοντες στα παιδιά είναι: • λοιμώξεις αναπνευστικού(συχνότερα οι ιογενείς) • αλλεργιογόνα(τροφικά και περιβαλλοντικά) • χημικές ουσίες(καπνός τσιγάρου, μόλυνση περιβάλλοντος)

• άσκηση(το έντονο κλάμα ή γέλιο είναι ισοδύναμο άσκησης σε βρέφη και νήπια) • Στρες Θα πρέπει να τονισθεί ότι πολύ συχνά δε μπορεί να αναγνωρισθεί από τους γονείς ή το γιατρό κάποιο σαφές εκλυτικό αίτιο. Η διάγνωση του βρογχικού άσθματος στα παιδιά βασίζεται στο ιστορικό και την κλινική εξέταση του ασθενούς, ενώ επιβεβαιώνεται σε μεγαλύτερα παιδιά με τη σπιρομέτρηση προ και μετά βρογχοδιαστολής ή και τα τεστ πρόκλησης. Βοηθητικά για την επιβεβαίωση του αλλεργικού υπόβαθρου μπορούν να γίνει έλεγχος με δερματικά τεστ ή ειδικές IgE αίματος (RAST) για τα συνήθη αλλεργιογόνα. Από το ιστορικό συνήθως αναδεικνύονται συχνά υποτροπιάζοντα επεισόδια του παιδιού με βήχα, συρίττουσα αναπνοή και δύσπνοια που δε συνοδεύονται πάντα από λοίμωξη ή ακολουθούν την έκθεση σε κάποιον εκλυτικό παράγοντα. Συνήθως τα επεισόδια αυξάνονται σε αριθμό ανά έτος όσο αυξάνεται η ηλικία του παιδιού, ιδιαίτερα εάν το παιδί δε λάβει χρόνια θεραπεία. Επίσης μπορεί να αναφερθεί βήχας, δύσπνοια ή θωρακικός πόνος μετά από άσκηση ή στρες. Η κλινική εξέταση του ασθματικού παιδιού εάν αυτό δε βρίσκεται σε κρίση βρογχικού άσθματος συνήθως είναι χωρίς ευρήματα. Εάν το παιδί είναι σε κρίση, εμφανίζονται ακροαστικά ευρήματα όπως συριγμός κ. α. Συνήθως τα ασθματικά παιδιά έχουν και κάποιο άλλο αλλεργικό νόσημα στο ιστορικό τους (βρεφικό ή παιδικό έκζεμα, αλλεργική ρινίτιδα, τροφικές αλλεργίες),ενώ ιστορικό άσθματος ή αλλεργικών παθήσεων στην οι-

ΑΣΘΜΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

κογένεια είναι συχνό. Η παρουσία αλλεργικής ευαισθητοποίησης του παιδιού (θετικά δερματικά τέστ ή RAST), ατοπικών εκδηλώσεων (ατοπική δερματίτιδα, τροφικές αλλεργίες), ατοπίας ή άσθματος στην οικογένεια, στα παιδιά προσχολικής ηλικίας αυξάνει την πιθανότητα τα συμπτώματα να οφείλονται σε άσθμα. Συχνά η επιβεβαίωση της διάγνωσης επιτυγχάνεται με τη βελτίωση των συμπτωμάτων μετά τη χορήγηση αντιασθματικής αγωγής για 3-6 μήνες, αλλά και με την επανεμφάνιση των συμπτωμάτων μετά τη διακοπή της χρόνιας αγωγής. Ιδιαιτερότητες και δυσκολίες στη διάγνωση του άσθματος εμφανίζονται κυρίως στις ηλικίες κάτω των 5 ετών. Αυτό συμβαίνει γιατί η συρίττουσα αναπνοή και ο βήχας είναι συχνά συμπτώματα και σε παιδιά προσχολικής ηλικίας που δεν έχουν άσθμα. Η θεραπεία του βρογχικού άσθματος έχει ως στόχο τον έλεγχο της νόσου με την ελάχιστη φαρμακευτική δόση που εξασφαλίζει τον επαρκή έλεγχο. Ελεγχόμενο θεωρείται το άσθμα όταν το παιδί δεν έχει κάνει κρίση τον τελευταίο χρόνο, δε χρειάζεται βρογχοδιασταλτικά φάρμακα για τα συμπτώματα του πάνω από 2 φορές την εβδομάδα, δεν έχει νυκτερινά συμπτώματα και έχει φυσιολογική δραστηριότητα χωρίς περιορισμούς από τη νόσο. Τα παιδιά με ανεπαρκή έλεγχο του άσθματος συνήθως λαμβάνουν χρόνια αγωγή με φάρμακα που μειώνουν τη φλεγμονή όπως τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή με ή χωρις μακράς δράσης βρογχοδιασταλτικά και τα αντιλευκοτριένια. Τα εισπνεόμενα φάρμακα σε παιδια κατω των 5-6 ετών χορηγούνται πάντα με αεροθάλαμο με μάσκα ή νεφελοποιητή με μάσκα. Σε μικρό αριθμό παιδιών με σοβαρό μη ελεγχόμενο άσθμα με τη συνήθη αγωγή μπορεί να απαιτηθεί χορήγηση κορτικοστεροειδών από το στόμα ή μονοκλωνικών αντισωμάτων έναντι της ΙgE. Τα ασθματικά

παιδιά υπό αγωγή θα πρέπει να εξετάζονται ώστε να επιβεβαιώνεται η σωστή τεχνική χορήγησης των εισπνεόμενων και να εκτιμάται το επίπεδο ελέγχου της νόσου. Εάν το παιδί έχει πλήρως ελεγχόμενο άσθμα το τελευταίο εξάμηνο, μπορεί ο θεράπων ιατρός να προχωρήσει σε μείωση της θεραπευτικής δόσης. Τα εισπνεόμενα φάρμακα δεν έχουν σοβαρές παρενέργειες στα παιδιά. Πάραυτα χρειάζεται επαγρύπνηση του γιατρού για την πιθανή εμφάνιση παρενεργειών σε παιδιά με χρόνια αγωγή. Η πρόγνωση του παιδικού άσθματος από μελέτες που έχουν γίνει και στην Ελλάδα είναι αρκετά καλή αφού 60% των παιδιών που εμφάνισαν άσθμα σε προσχολική ηλικία ήταν ασυμπτωματικά στα επτά έτη ενώ μόνο το 7% αυτών είχαν συμπτώματα σε ηλικία 18 ετών. Θα πρέπει να τονισθεί ότι τα ασθματικά παιδιά, ιδίως όταν είναι υπό αγωγή και το άσθμα τους ελέγχεται πλήρως, δεν πρέπει να υποβάλλονται σε παράλογες απαγορεύσεις, ενώ είναι σε θέση να συμμετέχουν στην πλειοψηφία των δραστηριοτήτων των συνομηλίκων τους. Η καλή πληροφόρηση των γονέων για την πρόγνωση του παιδικού άσθματος καθώς και για τα οφέλη της χρόνιας αγωγής, όταν και για όσο διάστημα χρειάζεται, εξασφαλίζει την καλή συνεργασία της οικογένειας με το γιατρό με αποτέλεσμα την καλύτερη ποιότητα ζωής και την αποτελεσματική θεραπεία του μικρού ασθενούς. Πέρα από τα φάρμακα, ισχύουν όλα τα μέτρα που μπορεί να πάρει κανείς για να βελτιώσει το περιβάλλον ενός παιδιού με άσθμα π.χ αποφυγή ερεθιστικών παραγόντων στο περιβάλλον του παιδιού, όπως κάπνισμα γονέων, καύση ξύλων, λούτρινα ή βαριές κουβέρτες ,κατοικίδια όταν υπάρχει αλλεργία σε αυτά κ.λ.π

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 201

ΓΑΣΤΡΟΟΊΣΟΦΑΓΊΚΗ ΠΑΛΊΝΔΡΟΜΗΣΗ

Μαρία Ορφανού- Tσαλατσάνη Παιδίατρος Εθνάρχου Βενιζέλου 52 , Σούδα Τηλ: 2821081108, 6973341748

202 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ι είναι Γαστροοισοφαγική Παλινδρόμηση; • Μ ε τον όρο γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ) εννοούμε την άνοδο των υγρών του στομάχου στον οισοφάγο (το σωλήνα που συνδέει το στόμα με το στομάχι) κατά τη διάρκεια της σίτισης ή μετά το γεύμα.

Γιατί προκαλείται η ΓΟΠ στα βρέφη; • O κατώτερος οισοφαγικός σφικτήρας που χωρίζει τον οισοφάγο από το στομάχι δεν έχει αναπτυχθεί ακόμα επαρκώς στο βρέφος, παραμένει χαλαρός και επιτρέπει στα υγρά του στομάχου να ανέβουν στον οισοφάγο και στο στόμα.

Πόσο συχνή είναι η ΓΟΠ; • Επεισόδια ΓΟΠ συμβαίνουν σε όλους τους ανθρώπους μικρούς και μεγάλους, αρκετές φορές την ημέρα, χωρίς να προκαλούν κανένα πρόβλημα. Μελέτες έχουν δείξει ότι ένας ενήλικας κάνει ΓΟΠ έως 45 φορές ημερησίως, ένα παιδί έως 25 φορές ημερησίως και ένα βρέφος έως 73 φορές ημερησίως, χωρίς πρόβλημα. • Η ΓΟΠ είναι το συχνότερο αίτιο εμέτων στη βρεφική ηλικία. Η συχνότητα της ΓΟΠ στα βρέφη είναι μεγαλύτερη από κάθε άλλη ηλικία, λόγω παροδικής ανωριμότητας του ανώτερου πεπτικού σωλήνα. Μελέτες έχουν δείξει ότι περίπου 70% των βρεφών κάνουν αναγωγές («γουλίτσες») τους πρώτους 4 μήνες της ζωής τους. Η συντριπτική πλειοψηφία των βρεφών αυτών ξεπερνούν το πρόβλημα μέχρι την ηλικία των 12 έως 18 μηνών. • Τα περισσότερα βρέφη με ΓΟΠ είναι χαρούμενα και υγιή. Μικρό ποσοστό των βρεφών με ΓΟΠ μπορεί, ωστόσο , να παρουσιάσει συμπτώματα λόγω της ΓΟΠ, όπως επίμονες «γουλίτσες» ή εμετούς και ελλιπή πρόσληψη βάρους, αναπνευστικά προβλήματα ή δυσφορία κατά τη σίτιση.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ; • Tο πιο συχνό είναι ο πόνος από το οξύ του στομάχου. Το μωρό μπορεί να είναι ανήσυχο και να κλαίει στο φαγητό ή μετά. Συχνά ταλαιπωρείται από έντονους εμετούς ή αναγωγές. • Άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι βήχας, ρινική συμφόρηση, θορυβώδης αναπνοή και σε βαριές περιπτώσεις κακή ανάπτυξη. • Τα συμπτώματα επιδεινώνονται στην ύπτια θέση και βελτιώνονται όταν το βρέφος κρατείται όρθιο στον ώμο. • Η ΓΟΠ επιδεινώνεται κατά το κλάμα, το βήχα, το σφίξιμο κατά τη διάρκεια της αφόδευσης και από την πίεση στην κοιλιά (π.χ. σφιχτές πάνες). Πώς αντιμετωπίζεται η ΓΟΠ; Με τροποποίηση της δίαιτας του βρέφους • Αποφυγή της υπερσίτισης του βρέφους. Ο παιδίατρος θα σας ορίσει την ποσότητα γάλατος που χρειάζεται να τρώει το βρέφος σε κάθε ηλικία (εφόσον δεν θηλάζει). • Χορήγηση μικρών και συχνών γευμάτων. • Δεν συστήνεται σε καμιά περίπτωση η διακοπή του θηλασμού. • Προσπάθεια για ρέψιμο μετά από κάθε 30-60ml γάλατος αγελάδας ή μετά το τέλος της σίτισης από τον

ΑΣΘΜΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

κάθε μαστό στην περίπτωση θηλασμού. • Κράτημα του βρέφους σε όρθια θέση για 20-30 λεπτά μετά από κάθε γεύμα. • Σίτιση με ειδικό γάλα που περιέχει πηκτική ουσία στα μη θηλάζοντα, ιδιαίτερα εάν το μωρό σας βγάζει «γουλίτσες» και δεν παίρνει ικανοποιητικό βάρος. • Σε λίγες μόνο περιπτώσεις κι όχι στην πλειοψηφία των βρεφών συστήνεται σίτιση με υποαλλεργιογονικό γάλα, εάν οι «γουλίτσες» συνοδεύονται από έντονους κολικούς ή ευερεθιστότητα και υπάρχει υποψία αλλεργίας. Εάν το βρέφος με τα παραπάνω συμπτώματα θηλάζει, μπορεί η μητέρα να χρειαστεί να τροποποιήσει τη δίαιτα της, αφαιρώντας τα γαλακτοκομικά, το αυγό, τους ξηρούς καρπούς, τα θαλασσινά κ. ά. από τη δίαιτα της. Σε αυτήν την περίπτωση ο παιδίατρος θα της συστήσει τη λήψη συμπληρωμάτων ασβεστίου για όλη την περίοδο του θηλασμού. • Τα μεγαλύτερα παιδιά να αποφεύγουν λιπαρά και τηγανητά φαγητά, σοκολάτα, χυμούς κλπ Με τροποποίηση της θέσης του σώματος Η ύπτια, ανάρροπη θέση του σώματος κατά τον ύπνο στις 30Ο μειώνει τη συχνότητα της ΓΟΠ και σε αντίθεση με την πρηνή θέση, δεν αυξάνει τη συχνότητα του συνδρόμου του αιφνίδιου θανάτου. Με φαρμακευτική αγωγή • Ο παιδίατρος είναι αυτός που θα κρίνει εάν το μωρό σας χρειάζεται θεραπεία. Η θεραπεία θα καθοριστεί με βάση την ηλικία του βρέφους και τα συμπτώματα του. • Τα φάρμακα που χορηγούνται συνήθως στοχεύουν στην καταστολή της οξύτητας των γαστρικών υγρών. Τέτοια φάρμακα είναι οι αναστολείς των Η2 υποδοχέων του στομάχου (ρανιτιδίνη) και οι αναστολείς της αντλίας των πρωτονίων (ομεπραζόλη, λανσοπραζόλη). • Ο γιατρός θα συζητήσει μαζί σας το απαιτούμενο διάστημα της θεραπείας και τις πιθανές παρενέργειες των φαρμάκων. Ευτυχώς στη συντριπτική τους πλειοψηφία, τα βρέφη με ΓΟΠ δεν χρειάζονται φάρμακα και ξεπερνούν τη ΓΟΠ μέσα στους πρώτους 12-18 μήνες της ζωής τους. Καλέστε αμέσως τον παιδίατρο σας εάν παρατηρήσετε κάποιο από τα παρακάτω συμπτώματα: • Ρουκετοειδείς εμετούς, ειδικά σε βρέφη με ηλικία μικρότερη των 2 μηνών. • Εμετούς με χρώμα πράσινο, κίτρινο, καφέ ή κόκκινο( αίμα). • Δυσφορία ή πόνο κατά την κατάποση. • Απώλεια ή ανεπαρκή πρόσληψη βάρους • Βήχα ή δυσκολία στην αναπνοή μετά ή κατά τη διάρκεια του γεύματος. • Ευερεθιστότητα, έντονους κολικούς, ανήσυχο ύπνο. • Ωχρότητα

Πώς γίνεται η διερεύνηση της ΓΟΠ; • Εάν το παιδί σας είναι υγιές και παίρνει ικανοποιητικό βάρος, το πιο πιθανό είναι να μη χρειαστεί κανένας εργαστηριακός έλεγχος και καμία θεραπεία. • Εργαστηριακές εξετάσεις γίνονται σπάνια και μόνο όταν το βρέφος παρουσιάζει κάποιο από τα παρακάτω συμπτώματα: -- Επίμονες αναγωγές( «γουλίτσες») ή εμετούς και ελλιπή πρόσληψη βάρους. -- Αναπνευστικά προβλήματα (βήχα, δύσπνοια) κατά ή μετά τη σίτιση. -- Δυσφορία κατά τη σίτιση και άρνηση του μπιμπερό. -- Ευερεθιστότητα ή έντονους κολικούς. • Εάν το κύριο σύμπτωμα του βρέφους είναι επίμονες αναγωγές («γουλίτσες») ή εμετοί, τότε οι εξετάσεις συνήθως περιλαμβάνουν τη βαριούχο διάβαση του ανώτερου πεπτικού (ειδική ακτινογραφία που εξετάζει την ανατομία του ανώτερου πεπτικού). • Εάν το κύριο σύμπτωμα είναι βήχας κατά τη σίτιση ή μετά από αυτή, δύσπνοια ή άλλα αναπνευστικά προβλήματα, τότε μπορεί να χρειαστεί το βρέφος να υποβληθεί σε 24ωρη καταγραφή του pH του οισοφάγου (πεχαμετρία) για να βρεθεί πόσο συχνά τα όξινα υγρά του στομάχου παλινδρομούν στον οισοφάγο και εάν η παλινδρόμηση αυτή προκαλεί τα συμπτώματα του βρέφους. • Η εμπεδησιομετρία είναι μια άλλη εξέταση , στην οποία καταγράφεται ο χρόνος που το περιεχόμενο του στομάχου (όξινο και μη) παλινδρομεί στον οισοφάγο και συνδέει τα επεισόδια παλινδρόμησης με τα συμπτώματα του παιδιού πχ βήχας, κλάμα. • Εάν το κύριο σύμπτωμα του βρέφους είναι κλάμα ή δυσφορία κατά τη σίτιση και άρνηση του μπιπερό ή ύπαρξη αίματος στον εμετό, τότε μπορεί να συστηθεί γαστροσκόπηση, η οποία θα δείξει εάν υπάρχει φλεγμονή στον οισοφάγο, πόσο σοβαρή είναι αυτή ή εάν τα συμπτώματα οφείλονται σε άλλα αίτια, όπως είναι η τροφική αλλεργία. • Όταν υπάρχει υποψία ότι τα συμπτώματα του βρέφους οφείλονται σε ΓΟΠ, τότε συστήνεται δοκιμαστική θεραπεία. Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει τη σίτιση του βρέφους με ειδικό αντιαναγωγικό γάλα εμπλουτισμένο με πηκτική ουσία ή σε επιλεγμένες περιπτώσεις όταν υπάρχει ένδειξη για αλλεργία στο γάλα της αγελάδας , με ειδικό υποαλλεργιογονικό γάλα για διάστημα 2 έως 3 εβδομάδων. Εάν το μωρό θηλάζει συστήνεται δίαιτα αποκλεισμού αλλεργιογονικών τροφών από το διαιτολόγιο της μητέρας καθώς και συχνά μικρά γεύματα.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 203

CMY

204 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 205

ΟΞΕΊΑ ΣΚΩΛΗΚΟΕΊΔΊΤΊΔΑ

Δρ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΟΡΦΑΝΟΥΔΑΚΗ Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Χανίων Παιδοχειρουργός | Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Μονάχου Αρχοντάκη 3 (έναντι κλινικής Καπάκη), Χανιά Τηλ.: 28210 50905 - Κιν.: 6972 216 396 | Ε-mail: voulaorfanoudaki@yahoo.gr

οξεία σκωληκοειδίτιδα, η συχνότερη αιτία επείγουσας χειρουργικής επέμβασης στην παιδική ηλικία, εξακολουθεί να αποτελεί διαγνωστικό πρόβλημα. Στην νηπιακή και ιδιαίτερα στην βρεφική ηλικία διαγιγνώσκεται δύσκολα, η θεραπεία καθυστερεί, τα διεγχειρητικά προβλήματα αυξάνονται και γενικότερα η αντιμετώπισή της είναι περισσότερο πολύπλοκη και απαιτείται μακρύτερος χρόνος νοσηλείας των ασθενών.

Πώς δημιουργείται η οξεία σκωληκοειδίτιδα και η περιτονίτιδα; H οξεία σκωληκοειδίτιδα μπορεί να οφείλεται σε λοιμώδεις, μηχανικούς ή διαιτητικούς παράγοντες ή και σε συνδυασμό των παραπάνω παραγόντων. Πιστεύεται επίσης ότι μπορεί να προκληθεί αιματογενώς από απομακρυσμένη λοιμογόνο εστία χωρίς να έχει προηγηθεί απόφραξη αυτής . Οι διεργασίες, οι οποίες οδηγούν σε φλεγμονή, νέκρωση και ενδεχομένως και σε διάτρηση της σκωληκοειδούς απόφυσης συμβαίνουν μέσα σε 24 ώρες στο 10% των ασθενών και σε 48 ώρες στο 50% των ασθενών. 206 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Πότε εμφανίζεται κατά κύριο λόγο η οξεία σκωληκοειδίτιδα; Η οξεία σκωληκοειδίτιδα αφορά όλες τις ηλικίες, εμφανίζεται όμως σπάνια στην νεογνική και γεροντική ηλικία. Συζητείται επίσης η ενδομήτρια φλεγμονή της σκωληκοειδούς απόφυσης, στην οποία φαίνεται να οφείλονται πολλαπλές συμφύσεις οι οποίες την περιβάλλουν. Σε ηλικία μικρότερη των 2 ετών η οξεία σκωληκοειδίτιδα παρατηρείται σε ποσοστό 1- 4%, ενώ μεταξύ των 2 – 4 ετών το ποσοστό δεν υπερβαίνει το 5 – 7%. Το υψηλότερο όμως ποσοστό προσβολής παιδιών έχει παρατηρηθεί στην ηλικία των 10 και 11 ετών. Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι η οξεία σκωληκοειδίτιδα φαίνεται να είναι συχνότερη στα αγόρια ( περίπου 57 – 73% του συνόλου των παιδιών ) . Ποιά είναι τα συμπτώματα ; Η κλινική εικόνα της οξείας σκωληκοειδίτιδας δεν είναι πάντοτε τυπική, αλλά παρουσιάζει ποικιλία εκδηλώσεων έτσι ώστε η διάγνωση να μη είναι πάντα εύκολη. Σε ηλικία μεγαλύτερη των 8 χρόνων η κλινική εικόνα μοιάζει με εκείνη των ενηλίκων. Η κλασσική τριάδα των συμπτωμάτων είναι: το κοιλιακό άλγος, οι

ΟΞΕΙΑ ΣΚΩΛΗΚΟΕΙΔΙΤΙΔΑ

έμετοι και η υπερπυρεξία. Το κοιλιακό άλγος συνήθως εντοπίζεται γύρω από το ομφαλό και αργότερα μετατοπίζεται προς το δεξιό λαγόνιο βόθρο. Δεν είναι πάντοτε συνεχές, αλλά σε ποσοστό 13 – 25% παρουσιάζεται με την μορφή διαλείποντος κοιλιακού άλγους. Το άλγος επίσης δεν έχει πάντοτε τυπική εντόπιση στον δεξιό λαγόνιο βόθρο, αλλά μπορεί να εντοπίζεται και σε άλλες περιοχές ανάλογα με την θέση της σκωληκοειδούς απόφυσης, όπως υπερηβικά, υπερομφάλια, στο δεξιό υποχόνδριο ή στον αριστερό λαγόνιο βόθρο. Το κλάμα και η έντονη ανησυχία πρέπει να εκτιμώνται προσεκτικά σε παιδιά ηλικίας μικρότερης των 3 ετών, διότι οι ασθενείς αυτοί δεν μπορούν να περιγράψουν και να εντοπίσουν το άλγος. Οι εμετοί αποτελούν σύνηθες σύμπτωμα και εμφανίζονται μερικές ώρες μετά την έναρξη του άλγους. Η υπερπυρεξία αποτελεί γενικότερη εκδήλωση της φλεγμονής και για το λόγο αυτό συνήθως συνοδεύει και την οξεία σκωληκοειδίτιδα. Είναι όμως δυνατόν να μη υπάρχει (“απύρετος οξεία σκωληκοειδίτιδα”). Τα βρέφη μάλιστα μπορεί να παρουσιάζουν υποθερμία. Η ευαισθησία, η μυική αντίσταση και σύσπαση στο δεξιό λαγόνιο βόθρο δύσκολα αξιολογούνται κατά την βρεφική και παιδική ηλικία, διότι ο μικρός ασθενής αντιδρά έντονα στην πίεση ιδιαίτερα όταν πονάει. Έτσι η κλινική εξέταση είναι δυσχερής και η σωστή εκτίμηση των ευρημάτων προβληματική. Σε μερικές περιπτώσεις το στάδιο της μυϊκής σύσπασης και αντίστασης ακολουθείται σύντομα από το παραλυτικό στάδιο το οποίο εκδηλώνεται με μετεωρισμό κοιλίας και ήπια διάχυτη ευαισθησία. Σε προχωρημένη φλεγμονή της σκωληκοειδούς παρατηρείται διάρροια σε υψηλό ποσοστό (30%). Η διάρροια πρέπει να εκτιμηθεί προσεκτικά και να μη αποδοθεί σε διάφορες άλλες λοιμώξεις του πεπτικού σωλήνα. Η περιτονίτιδα κατά την παιδική ηλικία και ιδιαίτερα κατά την βρεφική και νηπιακή ηλικία είναι συνήθως διάχυτη. Η ωχρότητα του προσώπου, ο περιορισμός των δραστηριοτήτων, ο υψηλός πυρετός και η ευαισθησία της κοιλίας συνηγορούν στην διάγνωση της περιτονίτιδας. Πόσο δύσκολη είναι η διάγνωση; Η διάγνωση της οξείας σκωληκοειδίτιδας βασίζεται στο ιστορικό , την προσεκτική κλινική και δακτυλική εξέταση του ασθενούς, καθώς και τις παρακλινικές εξετάσεις ( εργαστηριακός και υπερηχολογικός έλεγχος ). Ο ακτινολογικός έλεγχος της κοιλιάς σε όρθια θέση ,κυρίως στις μικρότερες ηλικίες όπου η διάγνωση είναι δυσχερής λόγω της συχνά άτυπης συμπτωματολογίας και των δυσκολιών κατά την κλινική εξέταση, μπορεί να μας φανερώσει σημαντικά ευρήματα τα οποία υποβοηθούν στην διάγνωση.Σήμερα η οξεία σκωληκοειδίτιδα στα παιδιά διαγιγνώσκεται με το υπερηχογράφημα σε ποσοστό 89% των περιπτώσεων. Συμπερασματικά οι ιδιαιτερότητες της κλινικής εικόνας της οξείας σκωληκοειδίτιδας εξαρτώνται από την θέση της.

Παθολογικές καταστάσεις που μπορούν να μιμηθούν την οξεία σκωληκοειδίτιδα: Η διαφορική διάγνωση της οξείας σκωληκοειδίτιδας της παιδικής ηλικίας πρέπει να γίνει κυρίως από την μεσεντέριο αδενίτιδα, την γαστρεντερίτιδα, την δυσκοιλιότητα και παθήσεις ουροποιητικού συστήματος. Μερικές φορές όμως το κοιλιακό άλγος μπορεί να είναι η πρώτη εκδήλωση σπανιότερης παιδιατρικής πάθησης (εγκολεασμός, πνευμονία, συστροφή όρχεος, εντερική απόφραξη, περισφιγμένη βουβωνοκήλη, αναφυλακτοειδής πορφύρα, παγκρεατίτιδα, χολοκυστίτιδα, ηπατίτιδα, διαβήτης, όγκοι κοιλιάς,νόσος Crohn, δρεπανοκυτταρική αναιμία). Eαν η διάγνωση είναι αμφίβολη, είναι προτιμότερο να αφαιρεθεί μια ήπια φλεγμαίνουσα σκωληκοειδής απόφυση παρά να αντιμετωπισθούν οι βαριές επιπλοκές της. Είναι ευνόητο βέβαια ότι θα έχουν αποκλεισθεί άλλες σοβαρές λοιμώξεις, όπως πνευμονία, ηπατίτιδα, μηνιγγίτιδα. Ποια είναι η θεραπεία της οξείας σκωληκοειδίτιδας: Η θεραπεία της οξείας σκωληκοειδίτιδας είναι πάντοτε χειρουργική. Το είδος των μετεγχειρητικών επιπλοκών είναι σχεδόν το ίδιο με αυτό που παρατηρείται στην οξεία σκωληκοειδίτιδα των ενηλίκων. Πρέπει να τονισθεί ότι σε βρέφη ηλικίας μικρότερης των 2 χρόνων η συχνότητα των επιπλοκών είναι υψηλή λόγω καθυστερημένης διάγνωσης και αντιμετώπισης Η διαταραχή των ηλεκτρολυτών, η τοξικότητα και η μειωμένη άμυνα του οργανισμού, αποτελούν τις κύριες αιτίες επιδείνωσης του μικρού ασθενούς. Διάφορες μελέτες αναφέρουν ότι η θνητότητα σε περιπτώσεις οξείας σκωληκοειδίτιδας και περιτονίτιδας κυμαίνεται από 0 – 6,75%

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 207

ΦΊΜΩΣΗ ή βαλανοποσθικές συμφύσεις

CMY

βάλανος του πέους καλύπτεται από ένα δερματικό σωλήνα, την ακροποσθία, που εξωτερικά είναι φτιαγμένος από δέρμα και εσωτερικά από βλενογόνο, ο οποίος εφάπτεται της βαλάνου. Ο βλενογόνος παράγει το σμίγμα (λευκόχρωη ρευστά ουσία) που χρησιμεύει στη λίπανση της ακροποσθίας. Η ακροποσθία καλύπτει φυσιολογικά όλη την επιφάνεια της βαλάνου και κρέμεται 1-2 εκ. κάτω από αυτήν. Η διάμετρός της ακροποσθίας πρέπει να είναι σαφώς μεγαλύτερη από τη διάμετρο της βαλάνου, τόσο στη χάλαση όσο και στη στύση, έτσι ώστε η απόκάλυψη της βαλάνου να είναι πλήρης και ευχερής. Εάν δεν συμβαίνει αυτό θα υπάρξει, κατά τη διάρκεια των στύσεων και των σεξουαλικών επαφών, πόνος ή ακόμα και τραυματισμός. Όταν η βάλανος του πέους δεν αποκαλύπτεται πλήρως τίθεται το ερώτημα ποιά είναι η αιτία: φίμωση ή βαλανοποσθικές συμφύσεις.

208 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ως φίμωση χαρακτηρίζεται η στένωση του δακτυλίου της ακροποσθίας, ενώ οι φυσιολογικές βαλανοποσθικές

συμφύσεις κρατούν την ακροποσθία κολλημένη πάνω στη βάλανο. Στην πρώτη περίπτωση η θεραπεία είναι η περιτομή ενώ στη δεύτερη η λύση των συμφύσεων με τη βοήθεια παυσίπονου και τοπικής αναισθησίας. Επιβάλλεται, λοιπόν, μέχρι την ηλικία του ενός έτους, το αγόρι να έχει υποβληθεί σε λεπτομερή εξέταση του γεννητικού του συστήματος από τον πλέον ειδικο, τον παιδοχειρουργό, να έχει διευκρινιστεί αν υπάγεται σε κάποια από τις δύο περιπτώσεις και να αντιμετωπιστεί αναλόγως. «Το γοργόν και χάριν έχει».

CMY

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 209

ΒΡΕΦΊΚΗ ΚΑΊ ΠΑΊΔΊΚΗ ΔΥΣΚΟΊΛΊΟΤΗΤΑ

υσκοιλιότητα σημαίνει ότι οι κενώσεις του εντέρου είναι σκληρές και στεγνές, δύσκολες ή οδυνηρές και λιγότερες σε συχνότητα απ’ ότι θα έπρεπε.

Στην πλειονότητα των παιδιών η χρόνια δυσκοιλιότητα είναι ιδιοπαθής, δεν ανευρίσκεται δηλαδή υποκείμενη οργανική βλάβη. Διάφορες θεωρίες έχουν αναπτυχθεί κατά καιρούς για την παθογένεια της λειτουργικής δυσκοιλιότητας. Τελικά φαίνεται ότι η αιτιολογία είναι πολυπαραγοντική και ενοχοποιούνται γενετικές, περιβαλλοντικές, ψυχολογικές και διαιτητικές παράμετροι. Επώδυνη αφόδευση ή ο φόβος της τουαλέτας πυροδοτούν την έναρξη δυσκοιλιότητας, η οποία χρονικά παρουσιάζει δύο αιχμές, την περίοδο εκμάθησης της τουαλέτας και την έναρξη της σχολικής ηλικίας. Η κατακράτηση κοπράνων οδηγεί σε ανησυχία, κοιλιακό άλγος, διάταση, ευερεθιστότητα και ανορεξία, καθώς και σε διάρροια από υπερπλήρωση και εγκόπριση. Όταν ένα παιδί δεν έχει στη διατροφή του αρκετές φυτικές ίνες, δεν πίνει αρκετό νερό και άλλα υγρά ή δεν 210 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

εξασκείται σωματικά σε ικανοποιητικό βαθμό, τότε οι πιθανότητες του να παρουσιάσει δυσκοιλιότητα είναι αυξημένες . Είναι σημαντικό να μη ξεχνούμε ότι σε κάποιες λιγότερο συχνές περιπτώσεις η δυσκοιλιότητα μπορεί να είναι η έκφραση μιας άλλης σοβαρότερης ασθένειας (οργανικής ή λειτουργικής) ή ακόμη να οφείλεται στη λήψη κάποιων φαρμάκων. Η κλινική εικόνα της δυσκοιλιότητας περιλαμβάνει τα ακόλουθα: • Απουσία κενώσεων για μέρες ή κενώσεις μια φορά την ημέρα οι οποίες είναι σκληρές και στεγνές ή ακόμα και συχνές επισκέψεις στην τουαλέτα

ΒΡΕΦΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ

κατα την διάρκεια της ημέρας χωρίς όμως αυτές να είναι και παραγωγικές . • Εκδήλωση όξεος κοιλιακού άλγους. • Ναυτία και εμετοί . • Απώλεια βάρους , ανορεξία . • Παρουσία υγρών ή στερεών αφυδατωμένων κοπράνων στο εσώρουχο του παιδιού , ένδειξη συσσωρεύσης κοπράνων στο ορθό τμήμα του παχέος εντέρου του παιδιού. Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι η δυσκοιλιότητα κάνει τις κενώσεις του εντέρου οδυνηρές και έτσι το παιδί φοβάται με αποτέλεσμα να προσπαθεί να μην αφοδεύει. Το γεγονός αυτό επιβαρύνει την κατάσταση και το παιδί μπαίνει σ’ ένα φαύλο κύκλο επιδείνωσης. Η θεραπεία που πρέπει να χορηγηθεί εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού και από την σοβαρότητα του προβλήματος. Σε αρκετές περιπτώσεις η κατανάλωση περισσότερων φρούτων, λαχανικών, σιτηρών ολικής αλέσεως δίνουν στο παιδί περισσότερες φυτικές ίνες με αποτέλεσμα να διευκολύνεται η κένωση. Επίσης όταν το παιδί πίνει περισσότερο νερό και άλλα υγρά και έχει περισσότερη φυσική σωματική δραστηριότητα τότε το πρόβλημα μπορεί να λυθεί. Σε μερικά παιδιά ίσως να χρειαστεί να γίνει ένας υποκλυσμός για να αφαιρεθούν τα σκληρά κόπρανα και να διευκολυνθεί το παιδί. Μπορεί επίσης να χορηγηθούν και καθαρτικά φάρμακα για να μαλακώσουν τα κόπρανα και να προληφθούν νέα επεισόδια. Όμως προσοχή, τα καθαρτικά μπορεί να είναι επικίνδυνα για τα παιδιά και πρέπει να χορηγούνται μόνο κάτω από την επίβλεψη του γιατρού!!!!!!!!!!

Σε ορισμένες περιπτώσεις η δυσκοιλιότητα μπορεί να είναι η εκδήλωση μιας άλλης σοβαρότερης ασθένειας. Το παιδί πρέπει οπωσδήποτε να εξετάζεται από το γιατρό στις ακόλουθες περιπτώσεις: • Εάν τα επεισόδια της δυσκοιλιότητας διαρκούν περισσότερο από 3 εβδομάδες • Εάν η δυσκοιλιότητα είναι τόσο ενοχλητική που το παιδί δεν μπορεί να λάβει μέρος στις συνήθεις δραστηριότητες • Εάν εμφανίζονται μικρές οδυνηρές ραγάδες (γραμμωτές πληγές ή διακοπές της συνέχειας του δέρματος) στην περιοχή γύρω από τον πρωκτό του παιδιού • Εάν εμφανίζονται τμήματα της βλεννογόνου του εντέρου έξω από τον πρωκτό όπως στις αιμορροΐδες • Όταν οι κενώσεις έχουν πρόσμιξη αίματος. • Όταν “ξεφεύγουν“ υγρά ή μαλακά κόπρανα από τον πρωκτό του παιδιού Το ιστορικό του παιδιού, η κλινική εξέταση και ορισμένες συμπληρωματικές εξετάσεις που πιθανόν να κρίνει αναγκαίες ο ιατρός θα μπορέσουν να διευκρινίσουν κατά πόσο υπάρχει μια λειτουργική ή πολύ σπανιότερα μια οργανική ανωμαλία ( μεγάκολο, ασθένεια Hirschprung, ογκολογικό ή νευρολογικό πρόβλημα, συγγενείς ανωμαλίες ) για την οποία θα χρειαστεί εξειδικευμένη και εξατομικευμένη προσέγγιση.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 211

Σκολίωση στην παιδική και εφηβική ηλικία

Καντανολέων Σοφία Ε. Χειρουργός Ορθοπαιδικός Πλ. Ελευθερίας 2, 5ος όροφος Μέγαρο Φειδίας, Χανιά 28210 08484

όρος σκολίωση προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «σκολιός» που σημαίνει στρεβλός και πρωτοχρησιμοποιήθηκε το Γαληνό (130-201π.Χ.) Στις μέρες μας σκολίωση ορίζεται η τρισδιάστατη παραμόρφωση κατά την οποία η σπονδυλική στήλη αποκλίνει από τον φυσιολογικό κάθετο άξονα και οι σπόνδυλοι στρέφονται με αποτέλεσμα η σπονδυλική στήλη να παίρνει σχήμα S ή C. Κλινικά η σκολίωση εκφράζεται με κλίση του κορμού, κλίση της λεκάνης, ασυμμετρία των ώμων, προπέτεια της μιας ωμοπλάτης και του ενός στήθους, εικόνα που σε μικρές σκολιώσεις δεν γίνεται ιδιαίτερα εμφανής.

Οι μορφές της σκολίωσης Η σκολίωση διακρίνεται σε : 1. Λειτουργική – όταν το πρόβλημα αφορά άλλο σημείο του σώματος εκτός της σπονδυλικής στήλης (πχ ανισοσκελία) 2. Οργανική η οποία διακρίνεται σε Συγγενή, υπάρχει δηλαδή από τη γέννηση Νευρομυική και Ιδιοπαθή. Είναι η συχνότερη μορφή σκολίωσης η οποία ανάλογα με την ηλικία που εμφανίζεται διακρίνεται σε βρεφική (από τη γέννηση έως 3 ετών), παιδική (3-9 ετών), εφηβική που είναι και η πιο συχνή (80%) και αφορά τις ηλικίες από 9-18 ετών και ενηλίκων Αιτιολογία της σκολίωσης Τα πιο γνωστά αίτια της σκολίωσης είναι οι γενετικοί παράγοντες και το θετικό οικογενειακό ιστορικό, ενώ υπάρχουν και κάποιες θεωρίες για τη συμμετοχή του κεντρικού νευρικού συστήματος στην εμφάνιση της σκολίωσης όπως η ασυμμετρία του εγκεφαλικού στελέχους και ανωμαλία του συστήματος ισορροπίας. Παρόλα αυτά στις περισσότερες περιπτώσεις (85%) δεν γνωρίζουμε τα αίτια που την προκαλούν και την ονομάζουμε ιδιοπαθή. Η συχνότητα εμφάνισης είναι περίπου 2-3% του πληθυσμού για κυρτώματα πάνω από 10ο, ενώ μειώνεται πολύ (0,1%) για μεγάλα κυρτώματα (άνω των 40ο), με μεγαλύτερα ποσοστά εμφάνισης στα κορίτσια.

212 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Διάγνωση της σκολίωσης Στις περισσότερες περιπτώσεις και σε μικρά κυρτώματα η σκολίωση δεν είναι εμφανής με αποτέλεσμα συχνά η διάγνωση να διαφεύγει ή να καθυστερεί. Σημαντικός είναι ο ρόλος του παιδιάτρου καθώς και του γονέα, του δασκάλου, του γυμναστή αλλά και του

ΣΚΟΛΙΩΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

προληπτικού ελέγχου (school screening) από εξειδικευμένο προσωπικό. Σε κλινική ένδειξη σκολίωσης συνιστάται έλεγχος από ορθοπεδικό. Η εξέταση περιλαμβάνει έλεγχο για συγγενείς και νευρομυικές παθήσεις, εκτίμηση της ευκαμψίας της σπονδυλικής στήλης καθώς και έλεγχο βάδισης και ανισοσκελίας. Η διάγνωση τίθεται με απλή ακτινογραφία ολόκληρης της σπονδυλικής στήλης και το μέγεθος της μετριέται σε μοίρες. Ταυτόχρονα η ακτινογραφία μας δίνει πληροφορίες για άλλες πιθανές παραμορφώσεις καθώς και για τη σκελετική ωρίμανση του εφήβου η οποία αποτελεί σημαντικό προγνωστικό παράγοντα για την εξέλιξη της σκολίωσης. Αντιμετώπιση της σκολίωσης Για μικρά κυρτώματα συνιστάται παρακολούθηση ανά 4-6 μήνες έως ότου ολοκληρωθεί η σκελετική ωρίμανση. Για μεγαλύτερα κυρτώματα (>25%) καθώς και σε επιδείνωση της σκολίωσης σε ανώριμα σκελετικά παιδιά συνιστάται η τοποθέτηση ειδικού κηδεμόνα. Η τοποθέτηση κηδεμόνα δεν εξαλείφει τη σκολίωση αλλά αποσκοπεί στην αναχαίτιση της επιδείνωσης της. Καλό είναι να εξηγούμε τόσο στα παιδιά όσο και στους γονείς ότι η θεραπεία με κηδεμόνα θεωρείται επιτυχημένη όταν μετά το πέρας της εφαρμογής του η σκολίωση παραμείνει στο αρχικό της μέγεθος. Σε κυρτώματα άνω των 40-45ο η χρήση κηδεμόνα είναι λιγότερο αποτελεσματική.

Η χειρουργική θεραπεία έχει θέση σε μεγάλα κυρτώματα (άνω των 45ο) . Άλλοι λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν σε χειρουργείο είναι όταν το κύρτωμα είναι επώδυνο ή αισθητικά απαράδεκτο. Αποσκοπεί σε μερική διόρθωση της παραμόρφωσης, σταθεροποίηση της καμπύλης και ελάττωση της κλινικής παραμόρφωσης. Δεν υπάρχει τρόπος να προλάβουμε τη σκολίωση, υπάρχει όμως τρόπος να διαφοροποιήσουμε την εξέλιξή της. Γι’ αυτό όλα τα παιδιά πρέπει να ελέγχονται κατά την προσχολική ηλικία και μετά κάθε χρόνο από την προεφηβεία έως τη σκελετική ωρίμανση.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 213

ΑΝΑΠΤΥΞΊΑΚΗ ΔΥΣΠΛΑΣΊΑ ΤΟΥ ΊΣΧΊΟΥ (DDH)– Η ΑΞΊΑ ΤΗΣ ΕΓΚΑΊΡΗΣ ΔΊΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΊ ΘΕΡΑΠΕΊΑΣ Καντανολέων Σοφία Ε. Χειρουργός Ορθοπαιδικός Πλ. Ελευθερίας 2, 5ος όροφος Μέγαρο Φειδίας, Χανιά 28210 08484

214 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

α ν α π τ υ ξ ι α κ ή δ υ σ πλα σ ί α το υ ι σ χ ί ο υ (Developmental Dysplasia of Hip – DDH) είναι ένας γενικός όρος που περιγράφει ένα φάσμα ανατομικών ανωμαλιών του ισχίου που μπορεί να είναι συγγενές (από την γέννηση) ή αναπτυξιακό κατά τη βρεφική ηλικία ή την παιδική ηλικία. Το φάσμα καλύπτει ήπιες δυσπλασίες όπως η αβαθής κοτύλη έως σοβαρές δυσπλασίες όπως το τερατολογικό εξάρθρημα με το τελευταίο να εμφανίζεται πριν από τη γέννηση και να περιλαμβάνει σοβαρή παραμόρφωση τόσο της κοτύλης όσο και του άνω πέρατος του μηριαίου οστού. Ήπια αναπτυξιακή δυσπλασία του ισχίου παρατηρείται στο 0,5 -1% των νεογνικών ισχίων αλλά σοβαρή δυσπλασία συμβαίνει στο 0,1% των νεογνών. Η επίπτωση ωστόσο της ήπιας δυσπλασίας στην ενήλικη ζωή είναι σημαντική με σχεδόν τους μισούς ασθενείς που αναπτύσσουν εκφυλιστική αρθρίτιδα να έχουν προϋπάρχουσα δυσπλασία της κοτύλης. Η αιτιολογία της DDH είναι άγνωστη με την έναρξη της να εντοπίζεται χρονικά στην ενδομήτριο ζωή και μεγαλύτερη συχνότητα στην ισχιακή προβολή, στα κορίτσια (σε αναλογία 5/1) , στο θετικό οικογενειακό ιστορικό και στα παιδιά με συνδεσμική χαλαρότητα. Παράγοντες κινδύνου επίσης αποτελούσαν, οποιοσδήποτε λόγος αυξάνει την ενδομήτρια πίεση στο έμβρυο (δίδυμος κύηση, μεγάλο βάρος εμβρύου, πρωτότοκα βρέφη), η ελαττωμένη ποσότητα αμνιακού υγρού κατά την κύηση (ολιγοϋδράμνιο), η συγκεκριμένη γεωγραφική προέλευση, καθώς και η παρουσία διαφόρων συγγενών παθήσεων (συγγενές ραιβό μετατάρσιο, συγγενής ραιβοϊπποποδία, αρθρογρύπωση, ραιβόκρανο). Στους παράγοντες κινδύνου προστίθεται και η συνήθεια του φασκιώματος των μωρών με τα ισχία σε έκταση η οποία αυξάνει σε μεγαλύτερο ποσοστό την αναπτυξιακή δυσπλασία του ισχίου (η αλλαγή αυτής της συνήθειας με τα ισχία σε βατραχοειδή θέση έδειξαν υποχώρηση

της επίπτωσης της νόσου έως και 65%) Η διάγνωση της αναπτυξιακής δυσπλασίας γινόταν παραδοσιακά από τον παιδίατρο μέσω της κλινικής εξέτασης (έλεγχος ανισοπτύχωσης, δοκιμασία Barlow και Ortolani), του ιστορικού και, αν κρίνονταν απαραίτητο, της ακτινογραφίας με μεγάλο ωστόσο αριθμό περιστατικών να διαφεύγουν καθώς έως και 30% των δυσπλασιών μπορεί να μην εμφανίζουν κλινική εικόνα. Η σπουδαιότερη αλλαγή στον τρόπο διάγνωσης και αντιμετώπισης της DDH πραγματοποιήθηκε με την εισαγωγή της υπερηχοτομογραφίας του βρεφικού και νεογνικού ισχίου. Η εξέταση αυτή είναι μη παρεμβατική, χωρίς ακτινοβολία, ανώδυνη, εύκολη για το νεογνό και είναι παρόμοια με το υπερηχογράφημα που γίνεται στη μητέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Είναι χρήσιμη στον γιατρό, ώστε να έχει μια πλήρη απεικόνιση των ισχίων και να μπορεί να ελέγξει πώς αναπτύσσεται η άρθρωση. Το 1980 ο Αυστριακός ορθοπεδικός Reinhard Graf, εισήγαγε τις δυνατότητες της υπερηχοτομογραφίας στη διάγνωση και αντιμετώπιση της DDH, ενώ το 1987 στο βιβλίο του «Guide to Sonography of the Infant Hip», περιγράφει την ταξινόμηση του δυσπλαστικού ισχίου και τον αλγόριθμο της θεραπείας με τη χρήση των υπερήχων. Σήμερα με τη χρήση της υπερηχοτομογραφίας είμαστε σε θέση όχι μόνο να διαγνώσουμε εγκαίρως την DDH, αλλά και να μπορούμε να καθορίσουμε ακριβώς τη βαρύτητα της με μετρήσιμα μεγέθη, καθώς η διαγνωστική ακρίβεια της μεθόδου πλησιάζει το 100%. Επίσης έχουμε τη δυνατότητα να παρακολουθούμε την πορεία της καθ όλη τη διάρκεια της θεραπείας. Η αποτελεσματικότητα της θεραπείας αυξάνεται όσο πιο έγκαιρα γίνεται διάγνωση με σημαντικά καλύτερη πορεία όταν η θεραπεία του δυσπλαστικού ισχίου που

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΔΥΣΠΛΑΣΙΑ ΤΟΥ ΙΣΧΙΟΥ (DDH)

αρχίζει πριν από την ηλικία των 6 εβδομάδων. Μετά τον 4ο -5ο μήνα η εφαρμογή του υπερήχου γίνεται δύσκολη, λόγω της αρχής εμφάνισης των πυρήνων οστέωσης, αλλά και πρακτικά επειδή το βρέφος είναι ελεγχόμενο πιο δύσκολα. Σε περίπτωση που υπάρχει το παραμικρό διαγνωστικό δίλλημα με τη χρήση του υπερήχου συνιστάται ακτινογραφία ισχίων. Ο υπερηχογραφικός έλεγχος του ισχίου σύμφωνα με τον Graf είναι απαραίτητο να γίνεται με συγκεκριμένο τρόπο ώστε να καταλήξουμε σε ασφαλή διάγνωση με υπερηχοτομογραφική αναπαραγωγή συγκεκριμένου ανατομικού επιπέδου (standard plane), το οποίο ορίζεται από τρία ανατομικά στοιχεία: το κατώτερο όριο του λαγονίου οστού (lower limb), η λαγόνιος πτέρυγα (plane) και ο επιχείλιος χόνδρος (labrum). Με την καταγραφή και μέτρηση συγκεκριμένων γωνιών εξάγονται ασφαλή συμπεράσματα για την ακριβή ταξινόμηση της παθήσεως. Αξιόπιστο θεωρείται μόνο το υπερηχογράφημα εκείνο στο οποίο εμφανίζεται ξεκάθαρα το τυποποιημένο ανατομικό επίπεδο. Θεραπεία Σύμφωνα με τον Graf υπερηχογραφικά υπάρχουν 4 τύποι ισχίου Τύπος I : φυσιολογικό ισχίο Τύπος II: ήπια έως μέτρια δυσπλασία Τύπος ΙΙΙ και IV ; εξαρθρωμένο ισχίο

Τα ισχία τύπου ΙΙ, ΙΙΙ και IV χρήζουν αντιμετώπισης με την αγωγή να περιλαμβάνει κηδεμόνες απαγωγής για τα πιο ήπια περιστατικά και σταθεροποίηση με γύψινο κηδεμόνα τύπου Spica για τις πιο σοβαρές περιπτώσεις. Οι νάρθηκες απαγωγής ισχίων είναι εύκολοι στην τοποθέτηση και γίνονται καλά ανεκτοί από το νεογνό. Σκοπός της θεραπείας είναι να υπάρχει, κατά το δυνατό, ανατομικά φυσιολογικό ισχίο στο τέλος της σκελετικής ωρίμανσης για να αποφευχθεί η μελλοντική εκφυλιστική αρθροπάθεια του ισχίου. Ο τρόπος αντιμετώπισης της κάθε δυσπλασίας έχει να κάνει με την ηλικία έναρξης της αγωγής η οποία είναι πιο γρήγορη και αποτελεσματική όσο νωρίτερα εφαρμοστεί Παραμελημένες περιπτώσεις δυσπλασίας του ισχίου αντιμετωπίζονται συνήθως χειρουργικά με τα ποσοστά επιτυχίας σαφώς μικρότερα και τα ποσοστά επιπλοκών υψηλότερα από ότι στην πρώιμη αντιμετώπιση Πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη στη Γερμανία, παρουσιάζει τα αποτελέσματα του μαζικού ελέγχου των ισχίων των νεογνών με υπέρηχο από το 1996 έως το 2004. Τα αποτελέσματα της συστηματικής αυτής εξέτασης είναι εντυπωσιακά. Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης, το ποσοστό των βρεφών που χρειάστηκε να χειρουργηθούν στο ισχίο λόγω δυσπλασίας σ’ αυτό το διάστημα ήταν 0,25/1000. Πριν εφαρμοστεί ο μαζικός έλεγχος με υπερηχογράφημα των ισχίων, το ποσοστό αυτό ήταν 1/1000 δηλαδή τετραπλάσιο. Η δραστική αυτή μείωση των χειρουργικών επεμβάσεων οφείλεται στην αποτελεσματικότητα της συντηρητικής θεραπείας, η οποία άρχισε έγκαιρα. Αντίστοιχη μελέτη στην Ελλάδα σύγκρινε την “ανιχνευτική” ικανότητα παθολογικών περιστατικών από ομάδες έμπειρων ορθοπεδικών και παιδιάτρων. Η ορθοπεδική εξέταση συμπληρωνόταν πάντα από υπερηχογράφημα των ισχίων. Το αποτέλεσμα ήταν ότι η υπερηχογραφική εξέταση είχε εξαπλάσια “ανιχνευτική” ικανότητα από την κλινική εξέταση. Σε απόλυτους αριθμούς αυτό σήμαινε ότι 65 στα 1000 νεογνά, τα οποία χαρακτηρίστηκαν ως “φυσιολογικά” από την παιδιατρική κλινική εξέταση, βρέθηκε κατά κύριο λόγο στον υπέρηχο ότι είχαν κάποια δυσπλασία. Η δυσπλασία αυτή του ισχίου χωρίς θεραπεία ή παρακολούθηση θα είχε απρόβλεπτη εξέλιξη. Σε υπερηχογραφικά διαπιστωμένες αστάθειες που οφείλονται σε ήπια δυσπλασία της άρθρωσης, μόνο το 50% από αυτές θα ανιχνευθούν κατά την κλινική εξέταση, ακόμα και από έμπειρο ορθοπεδικό. Από την παιδιατρική εξέταση μέτριες έως σοβαρές δυσπλασίες θα ανιχνευθούν σε ποσοστό από 10 – 50%. Οι διαπιστώσεις αυτές έχουν καταστήσει τον υπέρηχο του ισχίου υποχρεωτική εξέταση προληπτικού ελέγχου στα νεογνά σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.

Κηδεμόνας τύπου Τubingen

Κηδεμόνας τύπου Frejka

Γύψινος κηδεμόνας τύπου Spica

Εκπαίδευση από τον καθηγητή Graf Μάιος 2009

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 215

Μάθετε πως να επιλέξετε το κατάλληλο στρώμα για έναν καλό και άνετο ύπνο!

άθετε με πια κριτήρια θα επιλέξετε το σωστό στρώμα για το σώμα σας και ... το κρεβάτι σας. Τι πρέπει να προσέξετε όταν το αγοράζετε και πως να το φροντίζετε ώστε να σας εξασφαλίσει για πολύ καιρό άνετο και ξεκούραστο ύπνο... Ένα κακό στρώμα μπορεί να δημιουργεί μυϊκούς και σκελετικούς πόνους, ύπνο που δεν ξεκουράζει, ανησυχία, αϋπνία, πονοκεφάλους, κακή διάθεση και άλλα πολλά προβλήματα. Ξυπνάτε κάθε πρωί πιασμένοι με κακή διάθεση ή νιώθοντας ακόμη πιο κουρασμένοι; Ο ένοχος για όλα αυτά μπορεί να κοιμάται μαζί σας στο κρεβάτι σας. Μπορεί το “γερασμένο¨, “φθαρμένο” και κακής ποιότητας στρώμα να δημιουργεί όλα αυτά τα προβλήματα. Γι αυτό το στρώμα πρέπει να το επιλέγουμε με προσοχή και να ελέγχουμε συχνά την κατάστασή του.

216 •

Ποιο θεωρείται το “σωστό” στρώμα; Επειδή οι ανάγκες αλλά και οι προτιμήσεις κάθε ανθρώπου διαφέρουν, το σωστό στρώμα δεν είναι το ίδιο για όλους. Σε γενικές γραμμές πάντως μπορούμε να πούμε ότι πρέπει να βοηθά στην ευθυγράμμιση και στήριξη της σπονδυλικής στήλης και του κεφαλιού και να απορροφά τις πιέσεις των ώμων, ποδιών και και λεκάνης. Επίσης να στηρίζει και συγχρόνως να αποφορτίζει τον αυχένα και να επιτυγχάνεται η σωστή κυκλοφορία του αίματος. Μην πιστεύετε στην ρήση ότι το στρώμα για είναι σωστό πρέπει να είναι σκληρό, καλό η πιο ορθά κατάλληλο είναι το στρώμα που είναι άνετο και στηρίζει το σώμα μας. Παρόλα αυτά υπάρχουν κάποιες γενικές κατευθύνσεις σύμφωνα με τις οποίες τα σκληρά στρώματα ενδείκνυνται για όσους κοιμούνται ανάσκελα κυρίως και για όσους έχουν αυξημένο σωματικό βάρος. Τα ημίσκληρα για όσους κοιμούνται μπρούμυτα κυρίως και τα μαλακά για μικρότερες ηλικίες, για όσους κοιμούνται στο πλάι και για όσους έχουν χαμηλό σωματικό βάρος. Πάντως αν αντιμετωπίζεται κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα ή έχετε χειρουργηθεί θα πρέπει να συμβουλευτείτε τον θεράποντα ιατρό σας για την σκληρότητα του στρώματος. Το εσωτερικό του στρώματος πρέπει να αποτελείται από σύγχρονα ανθεκτικά υλικά, ενώ το ύφασμα του να είναι βαμβακερό Σχετικά με τους διάφορους τύπους που κυκλοφορούν και την ορολογία που πολλές φορές προκαλεί σύγχυση, ορθοπεδικό χαρακτηρίζεται ένα στρώμα που κρατά την σπονδυλική στήλη σε οριζόντια θέση και ανατομικό είναι αυτό που αγκαλιάζει το στρώμα και εφαρμόζει στις καμπύλες του. Πως όμως θα επιλέξουμε το καταλληλότερο; Για να αγοράσετε το κατάλληλο στρώμα θα πρέπει αρχικά να έχετε μετρήσει τις σωστές διαστάσεις, δεν προσαρμόζουμε το σώμα μας στο στρώμα αλλά το στρώμα στο σώμα μας. Μετρούμε το εσωτερικό του κρεβατιού και όχι το παλιό μας στρώμα με ένα μεταλλικό ή ξύλινο μέτρο το μήκος το πλάτος και το βάθος του από την επιφάνεια (πχ τελάρο ή σανίδες) στην οποία θα πατήσει το στρώμα. Πριν αγοράσετε στρώμα σκεφτείτε τι απαιτήσεις έχει το σώμα σας, και πρώτα από όλα η άνεση, δηλαδή το στρώμα να υποδέχεται απαλά το σώμα χωρίς να το αναγκάζει να παίρνει άβολες στάσεις, φυσικά και στήριξη του κεφαλιού και του κορμού ώστε να μη βουλιάζει κάθε φορά που αλλάζουμε πλευρά και βέβαια κακής ποιότητας υποαλλέργικά υλικά που αντέχουν στην καθημερινή χρήση. Σε αυτά τα χαρακτηριστικά θα πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας. Δοκιμάστε το στρώμα ξαπλώνοντας ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ σε διάφορες θέσεις τουλάχιστο για δέκα λεπτά.

Μην ντρέπεστε δεν μπορείτε να κρίνεται την άνεση και την στήριξη στην σπονδυλική στήλη και στο κεφάλι ξαπλώνοντας στην άκρη ενός κρεβατιού μόνο για μερικά δευτερόλεπτα. Δοκιμάστε διαφορετικής σκληρότητας στρώματα, στρώματα με ανεξάρτητα ελατήρια ή μη, για να διαπιστώσετε χωρίς την επικάλυψη κάποιου παπλώματος ή κουβέρτας, που μπορεί να αλλάξει τις ιδιότητες του στρώματος. Πρέπει να βρούμε πιο προσφέρει εξατομικευμένα σε σας την απαραίτητη άνεση και στήριξη. Με το Candia XSENSOR κάνουμε σύμμαχο της μακροχρόνιας εμπειρίας μας, την τεχνολογία, για να είμαστε όλοι σίγουροι ότι θα επιλέξετε το καταλληλότερο στρώμα ανάλογα με τον κάθε σωματότυπο. Πρόκειται για μία επιστημονική χαρτογράφηση των πιέσεων του σώματος πάνω στο στρώμα. Με μία απλή διαδικασία αποτυπώνει ποιο στρώμα ανταποκρίνεται καλύτερα στο σωματότυπο, βοηθώντας τον πελάτη να επιλέξει το καλύτερο στρώμα. Η εταιρεία XSENSOR ® Technology Corporation είναι βραβευμένη για τις καινοτομίες της στον τομέα της χαρτογράφησης πιέσεων στον τομέα της στρωματοποιίας, για έρευνες ύπνου, δοκιμές αυτοκινήτων, και για ιατρικούς σκοπούς. Για πάνω από 15 χρόνια η εταιρεία XSENSOR ® έχει αναπτύξει τεχνολογία απεικόνισης πιέσεων με πραγματικά οφέλη στην εξατομικευμένη άνεση και την ασφάλεια των ασθενών. (http://www.xsensor.com) Ακόμη μην πάτε να αγοράσετε ένα στρώμα αν είστε πολύ κουρασμένοι γιατί κάθε στρώμα θα σας φαίνεται τέλειο. Το ελάχιστο πάχος του στρώματος πρέπει να είναι 16 εκατοστά ιδανικά πάνω από 18-20 εκατοστά. Ελέγχουμε βέβαια και το εσωτερικό του στρώματος, γι αυτό βέβαια είναι προτιμότερο να διαλέγεται στρώματα με φερμουάρ στο εξωτερικό μέρος ώστε να μπορούμε να δούμε εσωτερικά την διάρθρωση και τα υλικά του στρώματος. Καταπολεμήστε τα ακάρεα, σύμφωνα με υπολογισμούς των ειδικών ένα μέσο στρώμα κρεβατιού περιέχει πάνω από 10.000 ακάρεα οικιακής σκόνης. Γι αυτό αν υποφέρετε από αλλεργίες χρησιμοποιήστε ειδικά υποαλλεργικά καλύμματα, για να προφυλάξτε το στρώμα και το μαξιλάρι σας. Για να απαλλαγείτε από τα ακάρεα και μύκητες μπορείτε να ζητήσετε βιολογικό καθαρισμό από ειδικές εταιρείες (υπάρχουν αρκετές διευθύνσεις στο διαδίκτυο). Διαφορετικά πρέπει ανά τακτά χρονικά διαστήματα (κάθε 2 εβδομάδες πχ.) να βγάζετε τα στρώματα έξω να τα χτυπάτε και να τα αφήνετε στον ήλιο (όταν δεν υπάρχει πολύ καυσαέριο). Ο καθαρισμός με ηλεκτρική σκούπα δεν ενδείκνυται επειδή με την τριβή δημιουργείται στατικός ηλεκτρισμός με συνέπεια τα ακάρεα να συγκεντρώνονται πιο εύκολα στο στρώμα. Τα περισσότερα στρώματα πρέπει να αντικαθίστανται κάθε 10 χρόνια τουλάχιστο για λόγους υγιεινής. Για να διατηρηθεί το στρώμα σε καλή κατάσταση θα πρέπει να του γυρίζουμε πλευρά (πάνω κάτω και κεφάλι πόδια) ανά τρίμηνο ώστε να φθείρεται ομοιόμορφα. Να το αερίζουμε καλά σηκώνοντας όλα τα σκεπάσματα να πλένουμε συχνά το προστατευτικό κάλυμμα με κρύο νερό και ήπιο απορρυπαντικό. Δεν πρέπει να αφήνουμε το στρώμα να βραχεί και δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε υλικά για στεγνό καθάρισμα επειδή τα χημικά μπορεί να βλάψουν το εσωτερικό του στρώματος. Η σωστή συντήρηση του στρώματος είναι το ίδιο σημαντική με την επιλογή του.

Ο ΥΠΝΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΕΧΝΗ Για να μπορέσετε να απολαύσετε έναν ξεκούραστο ύπνο, δεν αρκεί ένα οποιοδήποτε στρώμα. Στη CANDIA STROM έχουμε επιλέξει πρώτες ύλες που παρέχουν σωστή στήριξη για την σπονδυλική στήλη, αλλά ταυτόχρονα και άνεση για να μην πιέζουν τους ώμους ή τους γοφούς σας. Όλα τα υλικά που χρησιμοποιούμε έχουν υποστεί την κατάλληλη επεξεργασία, ώστε να πληρούν τα κριτήρια υγιεινής ενός στρώματος.

ΣΤΡΩΜΑ ΚΡΕΒΑΤΙ

.............. και για ξενοδοχεία

Η CANDIA STROM είναι η μόνη εταρεία στον κόσμο που κάνει επεξεργασία υφάσματος με λάδι ελιάς. Με την επεξεργασία αυτή, το ύφασμα παρέχει αντιβακτηριακή προστασία και όλες τις ευεργετικές ιδιότητες του ελαιόλαδου στην επιδερμίδα. Βαμβακερά υφάσματα με πιστοποίηση Oekotex Standard 100 (ασφαλή για την επαφή με τον ανθρώπινο οργανισμό). Απολύτως καμμία χρήση χημικών ουσιών για την τεχνητή διόγκωση των υλικών.

Το Candia Xsensor εξασφαλίζει με επιστημονικό τρόπο, το καταλληλότερο στρώμα για εσάς και το σωματότυπό σας, ανεξάρτητα από την τιμή!

ΚΕΝΤΙΑ ΛΕΥΚΑ ΕΙΔΗ ΣΕΝΤΟΝΙΑ ΠΑΠΛΩΜΑΤΟΘΗΚΕΣ ΚΟΥΒΕΡΤΕΣ ΠΑΠΛΩΜΑΤΑ ΕΙΔΗ ΒΕΒΕ ΠΕΤΣΕΤΕΣ ΜΠΟΥΡΝΟΥΖΙΑ ΡΙΧΤΑΡΙΑ

ΑΠΟΚΟΡΩΝΟΥ 62 - 64, ΧΑΝΊΑ - Τηλ.: 28210 76476 | 28210 92042 | 697 991ΓΟΝΕΙΣ 4458& ΠΑΙΔΙ • 217 ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ 2 - 4, ΡΕΘΥΜΝΟ (έναντι ταχυδρομείου) | Τηλ.: 28310 51507 www.kentiacandiastrom.gr | mpdokos1@yahoo.gr

ΥΠΕΡΗΧΟΣ ΜΕ ΣΚΙΑΓΡΑΦΙΚΟ (CEUS) Η ΝΕΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΟΥ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΓΕΙΩΝΕΙ ΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΗΜΑΤΟΣ.

Μιχάλης Παπαγιαννάκης Ακτινολόγος του μυοσκελετικού τομέα Sahlgrenska University Hospital. τέως Υπεύθυνος Μυοσκελετικού υπερήχου και υπερήχου με σκιαγραφικό Södra Älvsborgs Hospital Διαγνωστικό εργαστήριο Κατερίνας και Μιχάλη Παπαγιαννάκη, Χανιά Σφακίων 36, Χανιά 1ος όροφος www.papagiannaki-radiology.gr Τηλ./Fax: 28210 59933 - 28210 56363 E-mail: paprad@hotmail.com

ο απλό υπερηχογράφημα(baseline ultrasound) , δηλαδή η μελέτη των ανθρώπινων ιστών μέσω της αποστολής υπερηχητικών κυμάτων είναι μία ευρύτατα διαδεδομένη μέθοδος που χρησιμοποιείται ήδη πολλά χρόνια. H μέθοδος είναι εύκολα προσβάσιμη, μη επεμβατική, χωρίς ακτινοβολία και απόλυτα φιλική για τον ασθενή/εξεταζόμενο. Παρά την γενικά υψηλή διαγνωστική της αξία η μέθοδος έχει αρκετούς περιορισμούς. Ο βασικότερος από αυτούς είναι η αδυναμία σε πολλές περιπτώσεις χαρακτηρισμού(δηλαδή να πούμε με ικανοποιητική αξιοπιστία εάν μία βλάβη είναι καλοήθης ή κακοήθης) των αλλοιώσεων που ανιχνεύονται, όπως επίσης και η κατά περίσταση χαμηλή διαγνωστική αξία όταν το κλινικό ερώτημα αφορά την μελέτη αγγείωσης μίας βλάβης ή ενός οργάνου.

Εξαιτίας τέτοιων περιορισμών προκύπτει αρκετές φορές η ανάγκη μελέτης των αλλοιώσεων που ανιχνεύονται, με άλλη δυναμική μέθοδο όπου χρησιμοποιείται σκιαγραφικό, συνήθως με αξονική ή μαγνητική τομογραφία. Οι μέθοδοι αυτές με τη σειρά τους εμφανίζουν πληθώρα προβλημάτων όπως η ιονίζουσα ακτινοβολία, η νεφροτοξικότητα του σκιαγραφικού, η χαμηλή χωρική ανάλυση, η αδυναμία μελέτης της αλλοίωσης στόχου σε πραγματικό χρόνο(real time). Ειδικά για την μαγνητική τομογραφία πρέπει να αναφερθεί και η πρόσφατη ανακάλυψη ότι τα σκιαγραφικά με βάση το γαδολίνιο, που χορηγούνται ενδοφλέβια, παραμένουν για πάντα στον εγκέφαλο και άλλους ιστούς του εξεταζόμενου, με άγνωστες ακόμα συνέπειες. Αυτό το γεγονός οδήγησε πολλές χώρες και την Ευρωπαϊκή επιτροπή Φαρμάκων να αποσύρουν κάποια από τα 218 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ενδοφλέβια σκιαγραφικά και υπάρχει πια η σύσταση για περιορισμό της χρήσης τους. Φυσικά οι εξετάσεις που γίνονται χωρίς σκιαγραφικό έχουν σαφώς μικρότερη διαγνωστική αξία η οποία κατά περίσταση είναι μικρότερη ακόμα και από αυτή του απλού υπερηχογραφήματος. Πέρα από αυτά τα σημαντικά προβλήματα η χαμηλότερη χωρική ανάλυση αξονικής και μαγνητικής τομογραφίας αλλά και η φύση των σκιαγραφικών τους προκαλούν ακόμα και διαγνωστικά προβλήματα με αποτέλεσμα να μην είναι πάντα εφικτός ο σωστός χαρακτηρισμός αλλοιώσεων. Αποτέλεσμα αυτών η ανάγκη για συμπληρωματικές ή επαναλαμβανόμενες εξετάσεις ή και βιοψία που σημαίνουν άσκοπη ταλαιπωρία και αυξημένο κόστος για τον εξεταζόμενο ή και το σύστημα υγείας. Λόγω όλων αυτών των περιορισμών δοκιμάστηκε και εξελίχθηκε την τελευταία 15ετία η χρήση σκιαγραφικών ουσιών και στον υπέρηχο. Αυτή η εξέλιξη άλλαξε τα δεδομένα στην απεικόνιση, δίνοντας τη δυνατότητα να ξεπεραστούν πολλά από τα προαναφερθέντα προβλήματα. Η μέθοδος χάριν συντομίας περιγράφεται ως CEUS από τα αρχικά των λέξεων Contrast Enhanced UltraSound. Τα σκιαγραφικά υπερήχων μπορούν να χορηγηθούν ενδοφλέβια ή και εντός κοιλοτήτων. Αποτελούνται από μικροφυσαλίδες που περιέχονται μέσα σε ένα στερεό κέλυφος και ενισχύουν τα υπερηχητικά κύματα. Το σκιαγραφικό υπερήχου έχει το μοναδικό χαρακτηριστικό ότι δεν διαφεύγει από το αγγειακό δένδρο, με αποτέλεσμα να απεικονίζει με πλήρη σαφήνεια την αιμάτωση (perfusion) ενός οργάνου ή περιοχής σε πραγματικό χρόνο. Αντίθετα τα υπόλοιπα σκιαγραφικά(για CT & MRI) βγαίνουν έξω από τα αγγεία και διαχέονται

ΥΠΕΡΗΧΟΣ ΜΕ ΣΚΙΑΓΡΑΦΙΚΟ (CEUS)

ανάμεσα στους ιστούς δημιουργώντας κάποιες φορές παραπλανητικές εικόνες . Αυτό σε συνδυασμό με τη λήψη στατικών εικόνων(στην CT&MRI) κάνει την επιτυχία της εξέτασης να εξαρτάται από το χρόνο λήψης των εικόνων (Εικ3). Εάν η λήψη των εικόνων δεν γίνει στη σωστή χρονική στιγμή μπορεί να υπάρξει ακόμα και λάθος εκτίμηση. Ο ρόλος φυσικά του ιατρού ακτινολόγου είναι κομβικός στο να μη γίνει αποδεκτή μία τέτοια εξέταση, αλλά η ανάγκη επανάληψης, μπορεί να αυξήσει το ρίσκο της νεφροτοξικότητας ή ανεπιθύμητων αντιδράσεων από την χορήγηση ξανά σκιαγραφικής ουσίας και έκθεση του εξεταζόμενου σε όλα τα προαναφερθέντα προβλήματα. Αντίθετα το σκιαγραφικό υπερήχου αποτελεί πιο ασφαλή λύση επειδή δεν είναι νεφροτοξικό. Εξαφανίζεται πολύ γρήγορα από το σώμα με αποτέλεσμα η εξέταση συχνά να μην διαρκεί πολύ χρόνο και να μπορεί να επαναληφθεί άμεσα εφόσον χρειάζεται. Οι μικροφυσαλλίδες αποβάλλονται με την αναπνοή μας. Το ποσοστό σοβαρών ανεπιθύμητων αντιδράσεων είναι τουλάχιστον 100 φορές λιγότερο συγκριτικά με τα φάρμακα που χορηγούνται στην CT&MRI. Τα προτερήματα αυτά σε συνδυασμό με τη λήψη εικόνων ή βίντεο σε πραγματικό χρόνο δίνουν πρωτόγνωρες δυνατότητες στον ιατρό ακτινολόγο, με αποτέλεσμα να αυξάνεται συνεχώς η χρήση αλλά και η ζήτηση για εξετάσεις υπερήχου με σκιαγραφικό. Για να διαπιστωθεί η διαγνωστική αξία της μεθόδου πραγματοποιήθηκαν μονοκεντρικές αλλά και πολυκεντρικές μελέτες τόσο πανευρωπαϊκά όσο και παγκόσμια. Οι μελέτες αυτές απέδειξαν ότι η μέθοδος του υπερήχου με σκιαγραφικό έχει εφάμιλλη διαγνωστική αξία με την Μαγνητική τομογραφία και ανώτερη από την Αξονική τομογραφία, σε πολλές περιπτώσεις. Αυτό σε συνδυασμό με τις μειωμένες ανεπιθύμητες αντιδράσεις καθιστούν το CEUS ως μία ιδιαίτερα ωφέλιμη και αξιόπιστη εξέταση. Σε 1 μονοκεντρική αναδρομική μελέτη του νοσοκομείου SÄS στη Σουηδία η ομάδα μας αποκάλυψε ότι η μέθοδος υπερήχου με σκιαγραφικό μείωσε σημαντικά τις αξονικές τομογραφίες ήπατος. Ακόμα η ετήσια ζήτηση για CEUS ήταν σχεδόν τριπλάσια συγκριτικά με τις μαγνητικές τομογραφίες ήπατος(εικ1), παρόλο που στο συγκεκριμένο νοσοκομείο την περίοδο 2011-2014

Εικ 1 κατανομή της ζήτησης για εξετάσεις με βάση τα παραπεμπτικά για απεικόνιση του ήπατος, πριν από την πλήρη εφαρμογή των CEUS 20072010 και μετά δηλαδή 2011-2014

λειτουργούσαν καθημερινά 2 μαγνητικοί τομογράφοι, ενώ αντίθετα η δυνατότητα πραγματοποίησης υπερήχων με σκιαγραφικό ήταν περιορισμένη σε 2 ημέρες ανά εβδομάδα . Ταυτόχρονα αποδείχθηκε για άλλη μία φορά η χρησιμότητα της μεθόδου για ασφαλή χαρακτηρισμό βλαβών, μεγέθους από 0,3 cm ή και μεγαλύτερες, στους νεφρούς, στο ήπαρ, στο σπλήνα και σε άλλα συμπαγή επιφανειακά ή εν τω βάθει όργανα, αποκλείοντας ή επιβεβαιώνοντας παθολογικές καταστάσεις που εντοπίζονταν στην αξονική ή τη μαγνητική τομογραφία αλλά δεν μπορούσαν να χαρακτηριστούν με ασφάλεια

Εικ2 Α: ψευδώς αρνητική αξονική τομογραφία 3 φάσεων στην οποία εμφανίζεται ένα πιθανό αιμαγγείωμα.

Εικ2 Β: Η περαιτέρω μελέτη με υπέρηχο με σκιαγραφικό απέδειξε ότι η αλλοίωση ήταν κακοήθης βλάβη(τυπική εικόνα ηπατοκυτταρικού καρκινώματος) όπως επιβεβαιώθηκε από την μετεγχειρητική βιοψία

(Εικ2, Εικ5). Φυσικά καμία απεικονιστική μέθοδος δεν αποτελεί πανάκεια και σε καμία περίπτωση δεν υπάρχει μία εξέταση που να λύνει όλα τα διαφοροδιαγνωστικά προβλήματα. Ένα από τα βασικά καθήκοντα του ιατρού ακτινολόγου είναι η καθοδήγηση του κλινικού ιατρού στην επιλογή της κατάλληλης εξέτασης η οποία θα κληθεί πρώτη να λύσει το διαγνωστικό πρόβλημα, χωρίς φυσικά να αποκλείεται η ανάγκη για παραπάνω εξετάσεις . Με την εξέλιξη της τεχνολογίας των μηχανημάτων υπερήχου ο ακτινολόγος διαθέτει ακόμα και τη δυνατότητα σύζευξης εξετάσεων ώστε να μπορέσει να χαρακτηρίσει μία βλάβη με ακόμα μεγαλύτερη σαφήνεια ειδικά όταν υπάρχουν πολλαπλές αλλοιώσεις με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Ο υπέρηχος με σκιαγραφικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί και κατά τη διάρκεια επεμβατικών πράξεων για να αυξήσει την πιθανότητα λήψης επαρκούς υλικού. Συνοψίζοντας η ενίσχυση του υπερηχογραφήματος με σκιαγραφικό αυξάνει κατά πολύ τη διαγνωστική του αξία, συνδυάζοντας τα προτερήματα μίας ευρέως διαδεδομένης εξέτασης ,που είναι πολύ φιλική προς τον εξεταζόμενο ασθενή, με τη δυνατότητα εξειδικευμένης μελέτης μίας αλλοίωσης σε πραγματικό χρόνο. Φυσικά η μέθοδος έχει τους ίδιους περιορισμούς με το απλό υπερηχογράφημα και παραμένει εξαρτώμενη από την εμπειρία του ακτινολόγου.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 219

ΥΠΕΡΗΧΟΣ ΜΕ ΣΚΙΑΓΡΑΦΙΚΟ (CEUS) a)

γ)

β)

δ)

Εικ3 α) μη καταληκτική αξονική τομογραφία σε παρεγχυματική φάση, σε ογκολογικό ασθενή, η οποία συμπληρώθηκε με CEUS για να αποκλεισθεί μετάσταση. β) CEUS αρτηριακή φάση γ) CEUS πυλαία φάση δ) CEUS παρεγχυματική φάση.

Τυπική εικόνα μερικώς κεντρικά θρομβομένου αιμαγγειώματος στον υπέρηχο με σκιαγραφικό με δυνατότητα παρακολούθησης σε πραγματικό χρόνο σε όλες τις φάσεις αιμάτωσης του οργάνου. Το αιμαγγείωμα παρουσίαζε πολύ γρήγορη πρόσληψη σκιαγραφικού με αποτέλεσμα να είναι δύσκολη η πλήρης απεικόνιση με την αξονική τομογραφία.

Εικ4: Εικ 4.Απεικόνιση μοσχεύματος σε αορτικό ανεύρυσμα για ανίχνευση και ταξινόμηση της πιθανής διαρροής σε ασθενή με περιορισμένη νεφρική λειτουργία όπου δεν μπορούσε να χορηγηθεί ιωδιούχο σκιαγραφικό για να γίνει αξονική τομογραφία. Στη συγκεκριμένη περίπτωση υπήρχε διαρροή, ταξινομήθηκε ως τύπου 2. Η συγκεκριμένη διαρροή είναι χαμηλής επικινδυνότητας, με αποτέλεσμα να μην χρειαστεί άμεση επέμβαση.

Εικ 5 Β) Υπερηχολογικά καθοδηγούμενη αναρρόφηση στον υπακρωμιακό θύλακο για τη λήψη καλλιέργειας

Εικ 5 Α) Σηπτική θυλακίτιδα ώμου με υλικό που έμοιαζε σχεδόν συμπαγές, όπως φαίνεται στην εικόνα β Α) η αλλοίωση εμφανίζει περιφερική μόνο πρόσληψη σκιαγραφικού , εικόνα τυπική για απόστημα ή στη συγκεκριμένη περίπτωση σηπτική θυλακίτιδα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Sidhu PS, Choi BI, Nielsen MB.

1) Ultrasound Med Biol. 2013 Feb;39(2):187-210. doi:10.1016/j.ultrasmedbio.2012.09.002.

3) Ultraschall Med. 2011 Dec;32(6):593-7. doi: 10.1055/s-0031-1271114. Epub 2011 Dec

Epub 2012 Nov 5.Guidelines and good clinical practice recommendations for Contrast

4) Försknings och Kvalitets dagarna SÄS, Michail Papagiannakis, Andrea Radler, Charjar

Enhanced Ultrasound.

Manucheri, Contrast Enhanced UltraSound (CEUS)

Claudon M(1), Dietrich CF, Choi BI, Cosgrove DO, Kudo M, Nolsøe CP, Piscaglia F,

A retrospective analysis from 2011 to 2014 and plans for the future

Wilson SR, Barr RG, Chammas MC, Chaubal NG, Chen MH, Clevert DA, Correas JM, Ding

5) EMA’s final opinion confirms restrictions on use of linear gadolinium agents in body

H, Forsberg F, Fowlkes JB, Gibson RN, Goldberg BB, Lassau N, Leen EL, Mattrey RF,

scans

Moriyasu F, Solbiati L, Weskott HP, Xu HX;

Recommendations conclude EMA’s scientific review of gadolinium deposition in brain and

2)The EFSUMB Guidelines on the Non-hepatic Clinical Applications of Contrast Enhanced

other tissues

Ultrasound (CEUS): a new dawn for the escalating use of this ubiquitous technique. 220 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΙΑΤΡΙΚΑ - ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΑ ΕΙΔΗ - ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΑ

Τηλ.: 45634 - 51465 ΑΝΔΡΕΑ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ 74, ΧΑΝΙΑ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 221

Υπερηχολογική διερεύνηση νεογνού, μέρος 1ο Υπέρηχος εγκεφάλου, σπονδυλικής στήλης, ισχίων και λοιπού μυοσκελετικού συστήματος Μιχάλης Παπαγιαννάκης Ακτινολόγος του μυοσκελετικού τομέα Sahlgrenska University Hospital. Μετεκπαιδευθείς στον τομέα παιδοακτινολογίας του πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Sahlgrenska Gothenburg. Διαγνωστικό εργαστήριο Κατερίνας και Μιχάλη Παπαγιαννάκη, Χανιά Σφακίων 36, Χανιά 1ος όροφος www.papagiannaki-radiology.gr Τηλ./Fax: 28210 59933 - 28210 56363 E-mail: paprad@hotmail.com

εξέταση του νεογνού με υπερήχους είναι κεφαλαιώδους σημασίας για να αποκλεισθούν παθήσεις στην έναρξη της ζωής ενός παιδιού ή να μελετηθούν περαιτέρω και να επιβεβαιωθούν αλλοιώσεις που έχουν εντοπιστεί κατά τον προγεννητικό έλεγχο. Στην ευαίσθητη αυτή ηλικία είναι πολύ βασικό οι έλεγχοι να γίνονται με την αποφυγή ακτινοβολίας, σύμφωνα με την αρχή ALARA (ALARA principles, As Low As Reasonably Achievable), αρχή η οποία ρυθμίζει τη χρήση εξετάσεων με ακτινοβολία στα παιδιά. Ο υπέρηχος επειδή δεν έχει ακτινοβολία και επειδή είναι απόλυτα φιλικός προς το εξεταζόμενο νεογνό, αποτελεί την μέθοδο εκλογής για τους πρώτους και βασικούς ελέγχους ενός νεογέννητου.

222 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ακόμα η υπό εξέλιξη ωρίμανση του σκελετού, η περιορισμένη αεροπλήθεια, η αυξημένη ποσότητα νερού στο σώμα του και οι μικρότερες ανατομικές δομές, δίνουν καλύτερη πρόσβαση στα κύματα υπερήχου, επιτρέπουν τη χρήση υψηλότερων συχνοτήτων προσφέροντας τη δυνατότητα απεικόνισης περιοχών που δεν είναι δυνατόν να ελεγχθούν με τόση λεπτομέρεια και ευκρίνεια στον ενήλικα. Αυτές οι περιοχές είναι ο εγκέφαλος, η σπονδυλική στήλη, τα ισχία, ο πυλωρός και το στομάχι.

Φυσικά ελέγχονται και όλα τα συμπαγή όργανα της κοιλιάς, τα αγγεία και το μεγαλύτερο τμήμα του μυοσκελετικού συστήματος. Βασική προϋπόθεση αποτελεί η εξειδίκευση του ιατρού ακτινολόγου που κάνει την εξέταση στην παιδοακτινολογία, κάτι που εξασφαλίζει αξιοπιστία στα ευρήματα ή στον αποκλεισμό παθολογίας. Η λεπτομερής ανάλυση όλων των δυνατοτήτων της υπερηχοτομογραφίας στον έλεγχο του νεογνού δεν μπορεί να γίνει σε ένα μόνο άρθρο. Για πρακτικούς λόγους το παρών άρθρο διαιρέθηκε σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος θα αναλυθεί η χρησιμότητα και οι περιορισμοί του υπερηχογραφήματος στον εγκέφαλο, την σπονδυλική στήλη και το μυοσκελετικό σύστημα του νεογνού. Υπερηχολογική διερεύνηση του νεογνικού εγκεφάλου. Το υπερηχογράφημα νεογνικού εγκεφάλου αποτελεί βασική εξέταση στην διερεύνηση ενός νεογνού. Ως εξέταση έχει όλα τα προτερήματα των υπερήχων δηλαδή είναι απόλυτα φιλική προς τον ασθενή, χωρίς ιονίζουσα ακτινοβολία, δεν χρειάζεται καταστολή του εξεταζόμενου. Ακόμα είναι εύκολα προσβάσιμη και γρήγορη εξέταση. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στα πρόωρα νεογνά (εικ.1)

ΥΠΕΡΗΧΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΝΕΟΓΝΟΥ, ΜΕΡΟΣ 1ο - ΥΠΕΡΗΧΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ, ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ, ΙΣΧΙΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΟΥ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Εικ. 1 Η εξέταση του νεογνικού εγκεφάλου με υπέρηχο είναι μια απλή, ανώδυνη και φιλική προς το μωρό διαδικασία

το βρέφος να είναι σχετικά ακίνητο κατά την εξέταση. Η μέθοδος έχει απόλυτη χρησιμότητα ως screening ιδιαίτερα για τα πρόωρα νεογνά και αποτελεί την εξέταση εκλογής για να ανιχνεύσει παθολογία σε νεογνά που χρειάζονται περαιτέρω έλεγχο συνήθως με MRI ή να αποκλείσει παθολογία και να μη χρειάζεται περαιτέρω έλεγχος. Ειδική αναφορά χρειάζεται στη μελέτη δυσμορφιών του κρανίου και τη σύγκλειση των ραφών όπου ο υπέρηχος έχει περιορισμένη χρηστικότητα αφού είναι δύσκολη η δημιουργία 3 διάστατων ανασυνθέσεων και η πανοραμική εκτίμηση του κρανίου, η μέθοδος εκλογής γι’ αυτό είναι η αξονική τομογραφία. Ο υπέρηχος μπορεί κυρίως να επιβεβαιώσει τη σύγκλιση των ραφών του κρανίου.

Μειονεκτήματα της μεθόδου αποτελούν η ανάγκη επαρκώς ανοιχτής πηγής μέσω της οποίας θα ελεγχθεί ο εγκέφαλος και η εξάρτηση της από τον εξεταστή δηλαδή αυτός που θα κάνει την εξέταση πρέπει να έχει εξειδικευθεί σε αυτή, φυσικά αυτό αποτελεί μία γενικευμένη αναγκαιότητα στην ακτινολογία και ειδικά σε όλους όσους ασχολούνται με τον υπέρηχο. Η εξέταση λόγω της ευκολίας της, είναι ιδιαίτερα χρήσιμη: - Στην ανίχνευση παθολογίας γύρω από το κοιλιακό σύστημα, δηλαδή τους χώρους του εγκεφάλου που φυσιολογικά περιέχουν το εγκεφαλονωτιαίο υγρό. - Στην εκτίμηση του μεγέθους του κοιλιακού συστήματος, εντοπισμό υδροκεφάλου. - Ανίχνευση ή αποκλεισμό εγκεφαλικής αιμορραγίας και αιματώματος. - Εκτίμηση του μεσολόβιου για συγγενείς ανωμαλίες. - Ανίχνευση αλλοιώσεων που σχετίζονται με περιγεννητικές λοιμώξεις. - Μελέτη του υπαραχνοειδούς χώρου (εικ. 2).

Εικ. 2 Υπερηχογράφημα νεογνικού εγκεφάλου με εμφανή διεύρυνση του υπαραχνοειδή χώρου και παρουσία μεγάλης κύστης στο αριστερό χοριοειδές πλέγμα.

Για την εξέταση δεν χρειάζεται κάποια προετοιμασία, χρειάζεται όμως η συνεργασία των κηδεμόνων ώστε

Υπερηχογράφημα σπονδυλικής στήλης νεογνού Η υπερηχογραφική εξέταση του σπονδυλικού σωλήνα επιτυγχάνεται με σάρωση μέσω των φυσιολογικά ημιτελώς συνοστεωμένων οπίσθιων στοιχείων. Ως εκ τούτου, είναι πιο επιτυχημένη κατά τη νεογνική και πρώιμη βρεφική ηλικία. Σε βρέφη άνω των 6 μηνών, η εξέταση έχει πολύ περιορισμένη διαγνωστική αξία. Το συγκεκριμένο υπερηχογράφημα απαιτεί εξειδίκευση, αλλά μπορεί σε έμπειρα χέρια, να αποτελέσει μια υψηλής διαγνωστικής αξίας και οικονομικά αποτελεσματική εξέταση, που είναι συγκρίσιμη με την απεικόνιση μέσω μαγνητικού συντονισμού (MRI) για την αξιολόγηση συγγενών ή επίκτητων ανωμαλιών στο νεογνό και τα μικρά βρέφη. Η κλινική ευκολία της εξέτασης και η έλλειψη ανάγκης για καταστολή/αναισθησία του νεογνού, καθιστούν το υπερηχογράφημα το εργαλείο πρώτης γραμμής για τη διάγνωση αλλοιώσεων του σπονδυλικού σωλήνα, με την MRI συχνά να έχει συμπληρωματικό ρόλο στις δύσκολες ή μη καταληκτικές περιπτώσεις. Η εξέταση χρησιμεύει στη διάγνωση ή στον αποκλεισμό σπονδυλικής δυσραφίας, του καθηλωμένου Νωτιαίου Μυελού, και αλλοιώσεων όπως η διαστηματομυελία και συριγγομυελία, ανίχνευση μαζών, αιματωμάτων και άλλου τύπου εστιακών αλλοιώσεων (εικ. 3).

Εικ. 3 Υπερηχογράφημα φυσιολογικού βρεφικού νωτιαίου μυελό με επισήμανση των οσφυϊκών σπονδύλων και φυσιολογικό τερματισμό του Νωτιαίου Μυελού.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 223

ΥΠΕΡΗΧΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΝΕΟΓΝΟΥ, ΜΕΡΟΣ 1ο - ΥΠΕΡΗΧΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ, ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ, ΙΣΧΙΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΟΥ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Ενδείξεις της εξέτασης αποτελούν μεταξύ άλλων - Η παρουσία οσφυοϊερών στιγμάτων - Παράμεσες μάζες ή ραχιαία ασυμμετρία ή μάζες της μέσης γραμμής - Δυσχρωμίες της μέσης γραμμής του δέρματος - Τριχοφυΐα της ιεροκοκκυγικής μοίρας - Παράμεση ασυμμετρία στις γλουτιαίες περιοχές

εξέταση και δεν χρειάζεται προετοιμασία. Φυσικά είναι βασικό το νεογνό να είναι ακίνητο όσο γίνεται (εικ. 4).

Η εξέταση δεν χρειάζεται ειδική προετοιμασία του νεογνού. Επειδή όμως το μωρό πρέπει να είναι σχετικά ήρεμο και ακίνητο συνιστάται να είναι μην είναι πεινασμένο και ακόμα καλύτερα να έχει μόλις κοιμηθεί. Η εξέταση είναι εντελώς ανώδυνη και ακίνδυνη για το μωρό, δεν έχει ακτινοβολία και δεν είναι επεμβατική πράξη. Υπερηχογραφική απεικόνιση του μυοσκελετικού συστήματος Οι μυς, τένοντες και αρθρώσεις του νεογνού μπορούν να απεικονισθούν υπερηχολογικά με σκοπό να εντοπίσουν αλλοιώσεις. Λόγω των μικρών ανατομικών δομών του νεογνού είναι απαραίτητο να υπάρχουν κατάλληλοι ηχοβολείς στο μηχάνημα υπερήχου ώστε οι δομές να μπορούν να απεικονισθούν χωρίς artefacts, ή τη δημιουργία ψεύτικων εικόνων. Πληθώρα παθολογικών καταστάσεων μπορεί να ανιχνευθεί ή και να χαρακτηριστεί με το υπερηχογράφημα με αποτέλεσμα η διάγνωση να γίνει εύκολα , χωρίς ταλαιπωρία για το νεογνό και με σχετικά χαμηλό κόστος. Η εξέλιξη της τεχνολογίας των μηχανημάτων υπερήχων και της τεχνογνωσίας των ακτινολόγων ή ιατρών άλλων ειδικοτήτων με πιστοποιημένη εξειδίκευση, επιτρέπει να εφαρμοσθούν ειδικές τεχνικές με αποτέλεσμα η τελική διάγνωση να γίνεται μέσω του υπερηχογραφήματος. Επίσης η συγκριτική αλλά και δυναμική μελέτη των μελών του ανθρώπινου σώματος είναι σχεδόν αποκλειστικά χαρακτηριστικά της υπερηχοτομογραφίας. Φυσικά η εξέταση είναι απόλυτα εξαρτώμενη από την εξειδίκευση του εξετάζων ιατρού (operator dependent). Με το υπερηχογράφημα ανιχνεύονται πληθώρα εστιακών αλλοιώσεων ψηλαφητές ή μη. Εντοπίζονται η παρουσία υγρού ή φλεγμονής σε αρθρώσεις , αιματώματος, αποστήματος, οι θλάσεις μυών και ρήξεις ή λοιπές αλλοιώσεις τενόντων. Η δυνατότητα της μεθόδου να εντοπίσει και να χαρακτηρίσει πληθώρα αλλοιώσεων την καθιστά μέθοδο εκλογής για τη μελέτη του μυοσκελετικού.

Εικ. 4 Η υπερηχολογική εξέταση του νεογνικού ισχίου είναι εντελώς ανώδυνη για το μωρό και είναι σχετικά σύντομη εξέταση αρκεί φυσικά το νεογνό να είναι σχετικά ακίνητο και ήρεμο. Η διάγνωση στηρίζεται σε 2 διαφορετικές προσεγγίσεις, στην εκτίμηση της ωρίμανσης της άρθρωσης και στη δυναμική εξέταση για την εκτίμηση αστάθειας. Η πρώτη μέθοδος χρησιμοποιείται κυρίως στην Ευρώπη και ανακαλύφθηκε από τον αυστριακό R. Graf. Αποτελεί μέθοδο screening και εκτιμά την ωρίμανση του νεογνικού ισχίου μέσω της κάλυψης της κεφαλής του μηριαίου από το οστέινο και το χόνδρινο τμήμα της κοτύλης ,δηλαδή της εσοχής στη λεκάνη όπου μπαίνει η κεφαλή του μηριαίου και δημιουργείται η άρθρωση (εικ. 5).

Επίσης με τη συγκεκριμένη εξέταση αποκλείεται ή επιβεβαιώνεται η παρουσία δυσπλασίας του ισχίου επιτρέποντας την έγκαιρη διάγνωση και προστατεύοντας το νεογνό από μελλοντικά σοβαρά προβλήματα υγείας όπως η πρόωρη οστεοαρθρίτιδα ή το εξάρθρημα και η αναπηρία.

224 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ειδικά για την άρθρωση του ισχίου η μέθοδος είναι πολύ σημαντική αφού αποτελεί την πρώτη προσέγγιση στη διάγνωση του δυσπλαστικού ισχίου αφού μόνο η κλινική εξέταση είναι ανεπαρκής. Η υπερηχολογική εξέταση του νεογνικού ισχίου είναι απλή και φιλική προς το μωρό

Εικ. 5 Υπερηχογράφημα βρεφικού ισχίου κατάλληλο για τη μελέτη και ταξινόμηση της άρθρωσης κατά Graf.

Η δεύτερη δυναμική μέθοδος η οποία χρησιμοποιείται περισσότερο στις ΗΠΑ και στις Σκανδιναβικές χώρες, εκτιμά κυρίως τη σταθερότητα της άρθρωσης . Με αυτή τη μέθοδο αναγνωρίζονται πρώτα τα οδηγά σημεία που σχετίζονται με την ωριμότητα του ισχίου και έπειτα εκτιμάται κάλυψη της κεφαλής του μηριαίου από την κοτύλη(εσοχή της λεκάνης) και η τάση της κεφαλής του μηριαίου να βγαίνει από την βάση της ή να επανέρχεται σε αυτή (εικ. 6). Και οι 2 υπερηχογραφικές μέθοδοι υπερέχουν σε σχέση με τις άλλες μεθόδους εντοπισμού του δυσπλαστικού ή εξαρθρωμένου ισχίου. Η υπερηχοτομογραφία εντοπίζει τις αλλοιώσεις νωρίτερα σε σχέση με

την ακτινογραφία όπου η μη οστεοποιημένη κεφαλή δεν φαίνεται καν, ειδικά στις περιπτώσεις που το ισχίο δεν είναι πλήρως εξαρθρωμένο αλλά χρειάζεται θεραπεία γιατί είναι ασταθές ή ανώριμο. Επίσης η ακτινογραφία είναι εξέταση με ιονίζουσα ακτινοβολία και δυνητικά επιβλαβής για το νεογνό. Η αξονική τομογραφία δεν έχει καμία ένδειξη στην σημερινή εποχή για την μελέτη του δυσπλαστικού ισχίου αφού περιέχει πολλαπλάσια ακτινοβολία σε σχέση με την ακτινογραφία. Ο υπέρηχος ισχίου υπερέχει και σε σχέση με την μαγνητική τομογραφία λόγω κόστους, χρόνου και ανάγκης να εξετασθεί το νεογνό σε κατάσταση γενικής αναισθησίας με όλους τους κινδύνους που αυτό εμπεριέχει. Με τη χρήση της υπερηχοτομογραφίας μπορούμε να εξετάσουμε σχεδόν ολόκληρο το νεογνό και έχουμε τη δυνατότητα να αποκλείσουμε ή να επιβεβαιώσουμε ευρύτατη γκάμα παθολογίας από τις πρώτες μέρες της ζωής ενός βρέφους. Αυτό καθιστά την υπερηχοτομογραφία αναντικατάστατη στον έλεγχο ενός νεογέννητου.

Εικ. 6 Υπερηχογράφημα νεογνικού ισχίου με έναρξη της οστεοποίησης στο πυρήνα της κεφαλής του μηριαίου(βέλη), το ισχίο αυτό δεν μπορεί να μελετηθεί πλήρως με τη μέθοδο Graf , μπορεί όμως να εκτιμηθεί η κάλυψη της κεφαλής από την κοτύλη και να γίνει η δυναμική εξέταση για την εκτίμηση αστάθειας.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 225

Υπερηχολογική διερεύνηση νεογνού Μέρος 2ο Διαγνωστική προσέγγιση της παλινδρόμησης ούρων νεογνού Μιχάλης Παπαγιαννάκης Ακτινολόγος του μυοσκελετικού τομέα Sahlgrenska University Hospital. Μετεκπαιδευθείς στον τομέα παιδοακτινολογίας του πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Sahlgrenska Gothenburg. Διαγνωστικό εργαστήριο Κατερίνας και Μιχάλη Παπαγιαννάκη, Χανιά Σφακίων 36, Χανιά 1ος όροφος www.papagiannaki-radiology.gr Τηλ./Fax: 28210 59933 - 28210 56363 E-mail: paprad@hotmail.com

226 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ο ουροποιητικό σύστημα ενός νεογνού μελετάται ήδη από την προγεννητική περίοδο με υπερηχογραφήματα που γίνονται σε συγκεκριμένες περιόδους της κύησης. Οι έλεγχοι αυτοί αποσκοπούν στην παρακολούθηση της ομαλής ανάπτυξης του εμβρύου και τον αποκλεισμό ή επιβεβαίωση γενετικών ανωμαλιών. Ταυτόχρονα όμως με τα υπερηχογραφήματα αυτά αποκαλύπτονται και λειτουργικά/ανατομικά προβλήματα όπως ή υδρονέφρωση και η διάταση των ουρητήρων, δηλαδή η διόγκωση του συστήματος παροχέτευσης των ούρων από τον νεφρό προς την ουροδόχο κύστη. Φυσικά ο έλεγχος κατά την προγεννητική περίοδο χρησιμεύει για την ανίχνευση του προβλήματος αλλά δεν μπορεί να αποκαλύψει την αιτία (απόφραξη, παλινδρόμηση ούρων). Επίσης όταν το βρέφος πάθει λοίμωξη του ουροποιητικού αυτή μπορεί να οφείλεται σε ανατομικό ή λειτουργικό πρόβλημα οπότε ο περαιτέρω έλεγχος είναι χρήσιμος. Επίσης σε περιπτώσεις δυσλειτουργίας κένωσης της ουροδόχου κύστης είναι απαραίτητος ο περαιτέρω έλεγχος. Το απλό υπερηχογράφημα είναι ανεπαρκές στην πλήρη διερεύνηση του προβλήματος, είναι όμως μία χρήσιμη πρώτη προσέγγιση. Ειδικά η παλινδρόμηση ούρων (VUR) αποτελεί συχνό πρόβλημα και προδιαθέτει σε επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις και δημιουργία ουλών στον νεφρό, καταστάσεις

που μπορεί να επηρεάσουν τη λειτουργία του. Η παλινδρόμηση ούρων συμβαίνει όταν αυτά επιστρέφουν από την ουροδόχο κύστη προς το νεφρό , αντί για την ανάποδη φυσιολογική πορεία {εικ 1}.

{Εικόνα 1} Η παλινδρόμηση ούρων είναι η ανάποδη ουσιαστικά πορεία τους δηλαδή από την ουροδόχο κύστη προς τους νεφρούς . Αυτή η δυσλειτουργία προκαλεί διάταση του ουρητήρα και του πυελοκαλυκικού συστήματος του νεφρού, στάση των ούρων και λοιμώξεις με κίνδυνο τελικά τη δυσλειτουργία ή και καταστροφή του νεφρού.

Το απλό υπερηχογράφημα δεν μπορεί να αναδείξει το μέγεθος του προβλήματος και σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να είναι και ψευδώς αρνητικό. Η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή επιλογή θεραπείας γίνεται με ειδική εξέταση την ανιούσα κυστεοουρηθρογραφία(VUCG). Η εξέταση αυτή γίνεται με καθετηριασμό της ουροδόχου κύστης και έγχυση σκιαγραφικής ουσίας μέσα σε αυτήν. Σκοπός είναι να απεικονιστεί η παρουσία σκιαγραφικού μέσα στον ουρητήρα ή το πυελοκαλυκικό σύστημα το οποίο συμβαίνει μόνο εάν τα ούρα παλιν

ΥΠΕΡΗΧΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΝΕΟΓΝΟΥ ΜΕΡΟΣ 2o ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΗΣΗΣ ΟΥΡΩΝ ΝΕΟΓΝΟΥ

δρομούν, δηλαδή ακολουθούν ανάποδη πορεία από την φυσιολογική, η οποία είναι από τον νεφρό στον ουρητήρα και από εκεί στην ουροδόχο κύστη. Για πολλά χρόνια η μέθοδος γινόταν μόνο ακτινοσκοπικά με τη χρήση ιωδιούχου σκιαγραφικού , χρησιμοποιώντας δηλαδή ιονίζουσα ακτινοβολία, ακτίνες Χ . Η μέθοδος είναι ιδιαίτερα χρήσιμη αφού ο ιατρός ακτινολόγος μπορεί με ακρίβεια να απεικονίσει και να ταξινομήσει το πρόβλημα συμβάλλοντας τα μέγιστα στην επιλογή της κατάλληλης θεραπείας. Η σημαντική παρενέργεια της μεθόδου είναι φυσικά η ακτινοβολία αφού το βρέφος ακτινοβολείται σε όλη τη διάρκεια της εξέτασης και κατά τη λήψη των κατάλληλων εικόνων. Η δόση της ακτινοβολίας δεν είναι μεγάλη, ειδικά όταν η εξέταση πραγματοποιείται από εξειδικευμένο ακτινολόγο, όμως η εξέταση γίνεται συνήθως σε βρέφη και μικρά παιδιά , δηλαδή μία ηλικιακή ομάδα που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στην ακτινοβολία. Τα τελευταία χρόνια με βάση της αρχή ALARA , που διεθνώς εφαρμόζεται στη χρήση ακτινοβολίας σε ευαίσθητες ομάδες, και με την τεχνολογική εξέλιξη των μηχανημάτων υπερήχου, αναπτύχθηκε η ίδια μέθοδος με τη χρήση σκιαγραφικού υπερήχου (VUS){εικ2}.

Η κλασσική μέθοδος υπερέχει στην απεικόνιση βαλβίδων στην ουρήθρα πάθηση που εμφανίζεται πρακτικά μόνο στα αγοράκια, και συνήθως η υποψία της νόσου τίθεται ήδη από τον προγεννητικό έλεγχο. Όσον αφορά την επιβεβαίωση και ταξινόμηση της παλινδρόμησης η υπερηχοκυστοεουρηθρογραφία με σκιαγραφικό είναι αποδεδειγμένα εξίσου καλή, όπως αποδεικνύουν πανευρωπαϊκές έρευνες. Πλέον ο εξειδικευμένος ακτινολόγος έχει τη δυνατότητα να μηδενίσει ή να ελαχιστοποιήσει την ακτινοβολία που θα δεχθεί το νεογνό διατηρώντας τη δυνατότητα ασφαλούς διάγνωσης και ελαχιστοποιώντας το ρίσκο.

{Εικόνα 2} Υπερηχο-κύστεοουρηθρογραφία όπου με τη χρήση σκιαγραφικού υπερήχου απεικονίζεται η ουροδόχος κύστη, ο ουρητήρας και το πυελοκαλυκικό σύστημα του νεφρού εφόσον υπάρχει παλινδρόμηση.

Η μέθοδος αυτή για να εφαρμοσθεί σωστά προϋποθέτει μεγάλη εμπειρία στην πραγματοποίηση υπερήχων με σκιαγραφικό. Η εξέταση αυτή στην Ελλάδα δεν ήταν καθόλου διαδεδομένη, όμως η χρήση της εξαπλώνεται και πλέον πραγματοποιείται και στα Χανιά. Η διαγνωστική αξία της μεθόδου είναι ίδια με την κλασσική ακτινοσκοπική εξέταση και μπορεί να εφαρμοσθεί και συνδυαστικά μειώνοντας σημαντικά τη δόση ακτινοβολίας και διατηρώντας τα προτερήματα και των 2 μεθόδων{εικ3, εικ4}.

{Εικόνα 4} Κλασική ακτινοσκοπική κυστεοουρηθρογραφία νεογνού με 4ου βαθμού παλινδρόμηση

{Εικόνα 3} Πλήρης απεικόνιση του διατεταμένου ουρητήρα , μέρους της ουροδόχου κύστης και του πυελοκαλυκικού συστήματος του αριστερού νεφρού με 4ου βαθμού παλινδρόμηση. Η ταξινόμηση της παλινδρόμησης είναι το ίδιο αποτελεσματική στην υπέρηχο-κυστεοουρηθρογραφία όπως και στην κλασική κυστεοουρηθρογραφία με ακτινοσκόπηση.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 227

Η ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΟΥ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟΥ – ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ «ΜΙΚΡΟΥΣ ΑΘΛΗΤΕΣ» Συνέντευξη με τον Πρόεδρο της ΕΠΣ Χανίων κο Κωνσταντίνο Κωνσταντινίδη Συνέντευξη: Ελπίδα Κατσαράκη

Κωνσταντινίδης Ι. Κωνσταντίνος

ο ποδόσφαιρο θεωρείται σήμερα το πιο δημοφιλές άθλημα στον κόσμο. Συναρπάζει μικρούς, μεγάλους, πλούσιους και φτωχούς σε όλο τον πλανήτη. Και όπως είναι λογικό πολλοί είναι οι γονείς που επιθυμούν να εντάξουν τα παιδιά τους σε μια ομάδα. Για τα οφέλη της ενασχόλησης με το ποδόσφαιρο από μικρή ηλικία μιλήσαμε με τον πρόεδρο της Ένωσης Ποδοσφαιρικών Σωματείων Χανίων Κωνσταντίνο Κωνσταντινίδη. Τι κι εάν η επαγγελματική του ιδιότητα είναι γαστρεντερολόγος-ηπατολόγος . Γνωρίζει ίσως περισσότερο από τον καθένα τα του ποδοσφαίρου , όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό και από τη συζήτηση που είχαμε μαζί του .

228 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Κε Κωνσταντινίδη ,αδιαμφισβήτητα ο ρόλος της ΕΠΣ Χανίων θεωρείται σημαντικός στην τοπική κοινωνία .Τι προφέρει σε μικρούς και μεγάλους που αγαπούν το ποδόσφαιρο; Γενικότερα ο αθλητισμός προσφέρει πολλά πράγματα από οποιοδήποτε μετερίζι. Καλό λοιπόν είναι να μιλήσουμε για τους αθλητές και ειδικότερα για το ποδόσφαιρο, μιας και αυτό εκπροσωπώ . Μέσα από το ποδόσφαιρο ανδρώθηκα με βιώματα που μπορώ να μοιραστώ μαζί σας . Γιατί είχα την τύχη να γεννηθώ και να μεγαλώσω σε μια οικογένεια που αγαπούσε πολύ τον αθλητισμό και είχε τεράστια σχέση με το ποδόσφαιρο .Οπότε η ζωή μου είναι ένα γήπεδο ,μια μπάλα …Τα παιδικά μου χρόνια ήταν με ανθρώπους του ποδοσφαίρου που τώρα θεωρούνται θρύλοι . Από μικρή ηλικία ενεπλάκην ενεργά ως αθλητής του ποδοσφαίρου, άρα είδα και τα καλά και τα κακά .Με κέρδισε όμως η ιατρική . Παραταύτα όμως ,έγινα άνθρωπος από το ποδόσφαιρο , από τον αθλητισμό, γιατί με αυτόν έμαθα όλα αυτά τα ορόσημα που χρειάζεται να έχει ένας άνθρωπος ως πυξίδα, ως φωτεινά σημεία στον ορίζοντα για να πορευτεί .Να κόψει αζιμούθιο , που λέγανε παλιά και οι ναυτικοί, να κάνει μια πορεία και να μη χάνει το δρόμο του ,γιατί

υπάρχουν και αυτές οι στιγμές ,της αδυναμίας . Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά που αποκτά κάποιος μέσω του αθλητισμού; Σε αυτό το σημείο ίσως θα ήταν προτιμότερο να αναφερθούμε στον πρωταθλητισμό, που ίσως στο μυαλό των περισσοτέρων φαντάζει δύσκολος . Η αλήθεια είναι πως θα έπρεπε όλοι οι αθλητές να εκπαιδεύονται για πρωταθλητισμό ασχέτως εάν τελικά θα γίνουν πρωταθλητές .Η εκπαίδευση για πρωταθλητισμό σου μαθαίνει να προσηλώνεσαι σε ένα στόχο .Σιδηρά πειθαρχία , γιατί όταν αργότερα θα βγεις στο στίβο της ζωής ,είναι πολύ εύκολο να χάσεις την πορεία σου. Η εκπαίδευση έρχεται όμως ακόμα και μέσα από το παιχνίδι. Μην ξεχνάμε πως οι σπαρτιάτες έπαιζαν και εκπαιδεύονταν ταυτόχρονα από μικρή ηλικία . Συνεπώς όταν η διδασκαλία των προτύπων γίνεται μέσω του παιχνιδιού , αφομοιώνεται καλύτερα από το παιδί που θέλει να συμμετέχει. Εμείς στο χώρο του ποδοσφαίρου από μικρή ηλικία προτρέπουμε τους γονείς και κατ’ επέκταση τα παιδιά να συμμετέχουν σε αυτό το πανέμορφο άθλημα , το οποίο διαχρονικά φέρει τον τίτλο του βασιλιά των σπορ όχι τυχαία. Από ποια ηλικία μπορεί κάποιος να ξεκινήσει ποδόσφαιρο ; Θεωρητικά από την ημέρα που αρχίζει να περπατά !Επί του πρακτέου όμως εκπαιδεύσιμα τα παιδιά γίνονται από την ηλικία των πέντε με έξι ετών. Αρχίζει τότε η ενασχόληση με τη μορφή παιχνιδιού . Μέσα από το παιχνίδι ,η ανάπτυξητόσο σωματο-κινητική όσο και ψυχική - βελτιώνεται, επιταχύνεται και γίνεται πιο αρμονική. Σε τοπικό επίπεδο είστε ικανοποιημένος ; Σε επίπεδο Χανίων λειτουργούν πολλές ακαδημίες σε όλη την περιφερειακή ενότητα . Ιδιαίτερη αναφορά

Η ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΟΥ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟΥ

όμως πρέπει να κάνουμε στους «ακρίτες» του νομού όπως για παράδειγμα στα Σφακιά όπου λειτουργούν τμήματα υποδομής .Κάτι εξαιρετικά σημαντικό για την οικονομία -εντός και εκτός εισαγωγικών - για την περιοχή . «Κρατά» τα παιδιά στον τόπο αφενός και αφετέρου μέσα στο γήπεδο .Υπάρχουν επίσης ακαδημίες στο Καστέλι, στην Παλαιόχωρα σε όλο το γεωγραφικό φάσμα του νομού .Είναι δύσκολο να θέλει κάποιος να βρει μια ακαδημία και να μην το καταφέρει- κυριολεκτικά δίπλα στο σπίτι του . Τι γίνεται με στην στελέχωση των ακαδημιών με το κατάλληλο προσωπικό ; Την τελευταία τριετία έχουμε κάνει μια μεγάλη προσπάθεια .Αυτήν τη στιγμή το σύνολο των ακαδημιών του ποδόσφαιρου στελεχώνονται από έμπειρο προσωπικό που είναι και εκπαιδευμένο και πιστοποιημένο με τα αντίστοιχα διπλώματα της UEFA και τις αντίστοιχες πιστοποιήσεις της ΕΠΟ . Σε κάποιες ακαδημίες ,πιο κεντρικά , υπάρχει μεγάλο team , υπάρχουν ψυχολόγοι ,διατροφολόγοι .Αλλού οι ειδικότητες αυτές είναι συνεργαζόμενες . Να αναφέρουμε επίσης πως υπάρχουν πανελλήνια πρωταθλήματα ,τα λεγόμενα υποδομών ,τα οποία είναι επίσημα και διοργανώνονται από τις κατά τόπους ενώσεις ποδοσφαιρικών σωματείων, μια ρουτίνα πρωταθλήματος αγώνων .Τα παιχνίδια συνήθως ξεκινούν το Νοέμβριο και αναλόγως την ηλικιακή κατηγορία φτάνουν έως και το Μάιο. Ξεκινούν από έξι ετών και σε επίπεδο υποδομών φτάνουν και τα δεκαέξι χρόνια . Το 2018 ήταν χρονιά ρεκόρ καθώς σε όλα τα πρωταθλήματα από τα Κ6 έως τα Κ16 συμμετείχαν περίπου 129 ομάδες ,σε φουλ δράση. Επίσης τον τελευταίο χρόνο διαπιστώνουμε πως πολλές από τις ακαδημίες ανοίγονται -καιρός ήτανε- όσον αφορά στους γονείς . Έχουν αρχίσει να γίνονται κάποια «σχολεία γονέων», δηλαδή εκπαίδευση τους σχετικά με αυτό που συμβαίνει στις ακαδημίες. Ποια ανάγκη οδήγησε σε αυτή την πρωτοβουλία; Υπήρξαν και υπάρχουν ακόμη (ευτυχώς σπάνια) λυπηρά φαινόμενα ,με συμπεριφορές των γονέων .Ενώ τα παιδιά διασκεδάζουν, οι γονείς δέρνονται κυριολεκτικά . Αντί να διασκεδάσουν με τη διασκέδαση του παιδιού τους , πάνε στο γήπεδο και παίζουν μπουνιές με τους άλλους γονείς , διότι θεωρούν πως το παιδί τους αδικήθηκε .Για το λόγο αυτό οι ακαδημίες προς τιμή τους αποφάσισαν πως θα έπρεπε να ανοιχτούν και στην εκπαίδευση των γονέων . Ποια η σχέση των παιδιών με τον προπονητή τους; Τα παιδιά ,πιστέψτε με, σε αυτή την ηλικία έχουν τον προπονητή ως θεό , ας μου επιτραπεί αυτή η έκφραση .Το βλέπω και από το δικό μου γιο . Εάν θέλω να τον συμβουλέψω για κάτι , το λέω στον προπονητή του για να το μεταφέρει . Είναι σίγουρο έτσι πως θα καταβάλει κάθε προσπάθεια να ακούσει την συμβουλή . Επομένως αναπτύσσεται μια σχέση του παιδιού-αθλητού και του προπονητή , η οποία ακολουθεί το παιδί σε όλη την μετέπειτα πορεία του . Να αναφέρουμε πως το ποδόσφαιρό είναι ένα ομαδικό ,κοινωνικό άθλημα. Εντάσσεσαι σε μια ομάδα , κοινωνικοποιείσαι ,αναπτύσσεις δεσμούς με τους συμπαίκτες σου , που ίσως σε ακολουθήσουν μια ζωή .Είναι ένα παιχνίδι ισότητας. Μέσα στα αποδυτήρια , στο γήπεδο είναι όλοι ίσοι . Το παιδί βλέπει κάποιον που ίσως του με το μάτι

φαίνεται διαφορετικός , αντιλαμβάνεται όμως πως στην ουσία είναι ίδιοι. Στο ποδόσφαιρό όπως και σε όλα τα αθλήματα κάποιος κερδίζει , κάποιος χάνει ..Είναι εύκολο ένα παιδί να μάθει να διαχειρίζεται την ήττα εξίσου με τη νίκη; Αυτή είναι μεγάλη κουβέντα και έρχεται μάλιστα σε σύγκρουση με τα πρότυπα που προσπαθούν να μας περάσουν, πως δηλαδή δεν πρέπει τα παιδιά να πληγώνονται ,δεν πρέπει φερειπείν να διορθώνουν οι δάσκαλοι τα λάθη με κόκκινο . Υπάρχει η νίκη , υπάρχει και η ήττα , είναι κάτι όπως το κορώνα-γράμματα. Άλλοτε χάνεις , άλλοτε κερδίζεις και άλλοτε μαθαίνεις .Η ήττα λοιπόν όπως και η νίκη είναι ευκαιρίες για εκπαίδευση . Εξάλλου είναι αρκετοί εκείνοι που δεν ξέουν να διαχειριστούν καν τη νίκη τους. Εάν δεν χτίσεις πάνω στην ήττα ,τότε δεν θα μάθεις να αντλείς χαρά από τη νίκη. Είναι σημαντικό κομμάτι της εκπαίδευσης . Αυτό το «χαστούκι» που μπορεί να νιώσει ο εγωισμός σου , επειδή έχασες από κάποιον που είναι καλύτερος από εσένα . Η ήττα είναι εφαλτήριο για τη νίκη πάνω σε αυτή «χτίζεις».Ας το δούμε και καθημερινά . Όλοι μας στις καθημερινές μας δραστηριότητες έχουμε επιτυχίες και αποτυχίες . Μπροστά δεν μας πάνε οι επιτυχίες .Μπροστά πάνε αυτοί που μπορούν να αντιληφθούν γιατί απέτυχαν . Μας αναφέρατε πως η ζωή σας είναι ένα γήπεδο ,μια μπάλα .Πως σας βοήθησε αυτό στην πορεία σας μέχρι σήμερα; Οι άνθρωποι που ασχολούνται με το ποδόσφαιρο από οποιοδήποτε πόστο απαρτίζουν μία μεγάλη κοινωνία . Δημιουργούνται σχέσεις ζωής. Προσωποποιώντας το , θα σας πω το εξής. Εγώ κατάγομαι από την Κοζάνη, εκεί μεγάλωσα . Ήρθα στα Χανιά τον Αύγουστο του 2000 για να κάνω το αγροτικό μου . Δεν ήξερα κανέναν πλην της συζύγου μου- που τότε δεν ήταν καν σύζυγος και δεν έμενε καν εδώ . Δηλαδή ήρθα σε ένα τόπο άγνωστος μεταξύ αγνώστων. Το μόνο πράγμα που ήξερα ήταν να παίζω μπάλα .Κοινωνικοποιήθηκα λοιπόν μέσω του ποδοσφαίρου και εντάχθηκα σε μια ομάδα . Θυμάμαι τότε χαρακτηριστικά πως εκεί που τώρα είναι το νέο αρχαιολογικό μουσείο στη Χαλέπα υπήρχε ένα ξερό γήπεδο. Εκεί ήταν η πρώτη φορά που έπαιξα μπάλα στα Χανιά , σε ένα γηπεδάκι και στη συνέχει εντάχθηκα στην κοινωνία μέσω του ποδοσφαίρου , έκανα επιστήθιους φίλους. Στα γήπεδα των Χανιών κυριαρχεί μια πανδαισία χρωμάτων, παιδιών ,φωνών .Εγώ να καταλάβετε καλύπτω υγειονομικά τους αγώνες και ο λόγος δεν είναι άλλος από το ότι θέλω να «ρουφάω» αυτή την ενεργεία .Μου δίνει απίστευτη χαρά. Όταν είμαι απογοητευμένος από διάφορα πράγματα πάω σε ένα παιχνίδι ακαδημιών και βλέπω το μέλλον .Πως για αυτά τα παιδιά πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε τουλάχιστον στο χώρο που ο καθένας κινείται .

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 229

ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΤΡΕΞΙΜΟ Βασίλης Κρομμύδας Προπονητής - Προταθλητής τριάθλου

ο τρέξιμο είναι η πιο φυσική κίνηση του ανθρώπου αφού κανένας δεν χρειάζεται να μας διδάξει πώς να το κάνουμε, απλά συμβαίνει. Μέσα από τις προσπάθειες και τα λάθη ο κάθε άνθρωπος ανέπτυξε το δικό του στυλ τρεξίματος, ο τρόπος που τρέχει κάποιος είναι σαν μια υπογραφή ή όπως τα δακτυλικά αποτυπώματα. Υπάρχουν τμήματα αυτού που δεν μπορείς να τα αλλάξεις όσο κι αν προσπαθήσεις. Είναι δύσκολο να τρέξεις όπως κάποιος άλλος κι όσο κι αν το προσπαθήσεις συνήθως δεν γίνεται σωστά. Το τρέξιμο έχει μια παράμετρο που δεν υπάρχει σε άλλα αθλήματα όπως η ποδηλασία ή η κολύμβηση. Υπάρχει η πτήση- αιώρηση, μετά την οποία πρέπει να προσγειωθείς. Η προσγείωση καταναλώνει ενέργεια που μετά δεν είναι διαθέσιμη για να σε κινήσει εμπρός. Αυτό είναι η αιτία που μερικές φορές δεν αρέσει στα βαρύτερα άτομα να τρέχουν τόσο πολύ. Ξοδεύουν μεγαλύτερο ποσοστό της ενέργειάς τους απλά για να μείνουν όρθιοι, ενώ ότι κίνηση αν κάνεις σε άλλα αθλήματα όπως η κολύμβηση ή το ποδήλατο με κάποιο τρόπο σε προωθεί εμπρός.

Προβλήματα τεχνικής τρεξίματος. Στην πραγματικότητα λίγα μπορούν να γίνουν για να διορθώσει κάποιος τον τρόπο που τρέχει. Έτσι μερικές τάσεις και λάθη μπορούν να μειώσουν την απόδοση από τη δρομική οικονομία. Στο τρέξιμο πολλές φορές μένεις στάσιμος σε περιπτώσεις προβλημάτων που δεν φαίνονται άμεσα αλλά διορθώνοντάς τα, παράγονται ορατά και σημαντικά αποτελέσματα.

- Μεγάλος διασκελισμός Ο υπερβολικά μεγάλος βηματισμός είναι το πιο συνηθισμένο πρόβλημα. Οι περισσότεροι ερασιτέχνες δρομείς κάνουν μεγάλο διασκελισμό. Οι νεαροί δρομείς είναι αυτοί που έχουν το μεγαλύτερο πρόβλημα, νομίζουν ότι αν θέλεις να πας γρηγορότερα, πρέπει να απλωθείς και να διανύσεις όσο το δυνατόν μεγαλύτερη απόσταση, αυτό όμως δεν είναι αποτελεσματικό. Αν το πόδι σου είναι πιο μπροστά από το κέντρο βάρους σου καθώς προσγειώνεται, τότε επιβραδύνεσαι. Επειδή είναι τόσο μπροστά, το πόδι πρέπει να σταματήσει ώστε να αφήσει το υπόλοιπο σώμα να το φτάσει, με αποτέλεσμα να φρενάρεις. Χρησιμοποιείς περισσότερη ενέργεια για να απορροφήσει τη δύναμη πρόσκρουσης της προσγείωσης και το πρόβλημα είναι ότι ο μεγάλος διασκελισμός μπορεί να οδηγήσει σε τραυματισμούς. Μια δυνατή προσγείωση με τη φτέρνα πρώτα, είναι ένα σημάδι μεγάλου διασκελισμού. Ο μόνος τρόπος για να μπορέσει το πόδι να πάει τόσο μακριά, είναι να προσγειωθείτε πολύ πίσω στη

230 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

φτέρνα σας. Ενώ το σωστό είναι το πόδι σας να βρίσκεται ακριβώς κάτω από το γόνατο καθώς το βάρος σας κατεβαίνει, προσπαθήστε να δείτε τον εαυτό σας πως τρέχετε περνώντας μπροστά από τις τζαμαρίες των μαγαζιών ή ακόμη καλύτερα, με μια βιντεοσκόπηση. Οι περισσότεροι άνθρωποι που κάνουν μεγάλο διασκελισμό, τρέχουν πολύ όρθιοι. Το σώμα τους είναι κάθετα προς το έδαφος, το αποτέλεσμα είναι να τρέχουν μπροστά από το κέντρο βάρους τους και να μοιάζει το πόδι περισσότερο σαν να τραβάει παρά να σπρώχνει. Όσοι τρέχουν με τον τρόπο αυτό, επίσης έχουν την τάση να πηγαίνουν πάνω κάτω. Φανταστείτε το κεφάλι σας να πηγαίνει από το σημείο Α στο Β σε μια διαδρομή αγώνα. Αν πηγαίνει σε μια ευθεία γραμμή, κάνει μικρότερη απόσταση από ότι αν πηγαίνει πάνω κάτω. Το κάθετο τρέξιμο κατευθύνει την ενέργεια μακριά από τη γραμμή που θέλετε να ακολουθήσετε, είναι αντιοικονομικό, εργάζεστε σκληρότερα και πρέπει να πάτε πιο μακριά. Κανονικά θα πρέπει να έχετε την αίσθηση ότι πιέζετε περισσότερο από πίσω, τότε είναι που βάζετε κάποια τάση στον αχίλλειο τένοντα, που αυτό με την σειρά του θα βελτιώσει τη δρομική σας οικονομία. Μερικοί άνθρωποι αισθάνονται ότι έχουν περισσότερο χρόνο επαφή με το έδαφος και ίσως είναι αυτό που θέλουν. Άλλοι λένε ότι μοιάζει περισσότερο με σπρώξιμο παρά με τράβηγμα. Σε πολλούς δρομείς δεν αρέσει αυτό στην αρχή, έχει διαφορετική αίσθηση , όμως τρέχουν γρηγορότερα και ευκολότερα χωρίς αλλαγή της φυσικής τους κατάστασης όταν έρχεται με φυσικό τρόπο χωρίς σκέψη. Θα πρέπει να γέρνετε μπροστά από τα πόδια μέχρι το κεφάλι. Δεν πρέπει να λυγίζετε στη μέση. Για αρχή, εξασκηθείτε σε μια υπερβολικά προς τα εμπρός κλίση για περίπου 15 μέτρα. Φανταστείτε σαν κάποιος να σας τραβάει από τη μπλούζα. Μετά δοκιμάστε μια πιο μέτρια κλίση για περίπου 1 λεπτό τρεξίματος. Πρέπει να είστε περίπου 3-5 μοίρες προς τα εμπρός. Είναι σημαντικό να φέρετε τους γοφούς σας στην ίδια ευθεία με το στήθος. Δεν μπορείτε να αλλάξετε αμέσως τον τρόπο που τρέχετε. Είναι καλύτερα να εξασκείτε την προς τα εμπρός κλίση, με μικρά ανοίγματα ή με επαναλήψεις των 200μ.

- Ανισόρροπη κίνηση των χεριών Αν τα χέρια σας δεν κινούνται ομοιόμορφά και σε μπρος πίσω κίνηση, το πιο πιθανό είναι ο κορμός σας να στρίβει. Αυτή είναι μια με το πλάι κίνηση που δεν θα σας πάει μπροστά. Συνήθως το πρόβλημα δεν είναι στα χέρια σας. Τα χέρια σας προφανώς αντισταθμίζουν για την ακαμψία της πλάτης σας. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να ελέγξετε είναι η ευλυγισία της μέσης. Καθίστε κάτω με τα πόδια τεντωμένα μπροστά και λίγο ανοιχτά. Φτάστε τα πόδια σας με τα δύο

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 231

OLYMPIKO OLYMPIKO - Health & Fitness Club Ακρωτηρίου 165, Χανιά Tηλ.: 2821 055716

ε Σκαράκη , συμφωνείτε πως η καθιστική ζωή, η οποία ορίζεται ως εκείνη που ξεπερνά το όριο των μόλις 3 ωρών την ημέρα, σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο για ποικίλα προβλήματα υγείας; Γενικότερα τα τελευταία χρόνια ο τρόπος ζωής και οι δουλειές είναι καθιστικές . Δεν είναι όπως τα παλιά χρόνια στις αγροτικές κοινότητες με τις χειρωνακτικές εργασίες. Τώρα οι δουλειές είναι κυρίως γραφείου , ο κόσμος κάθεται συνέχεια μπροστά στον υπολογιστή και συνεπώς δεν κινείται . Αυτό είναι ένα θέμα που το έχουν επισημάνει και πάρα πολλοί γιατροί , οι οποίοι λένε ότι το οποιοδήποτε είδος κίνησης ή άσκησης είναι απαραίτητο και ωφέλιμο είτε κανείς επιλέγει το γυμναστήριο είτε το τρέξιμο σε εξωτερικό χώρο είτε κολύμβηση κ.α. Σε αντίθετη περίπτωση ερχόμαστε αντιμέτωποι με προβλήματα υγείας. Δυστυχώς ξεκινάμε όλοι γυμναστική μετά από πολυετές «καθισιό» - ας το πούμε έτσι - αλλά ποτέ δεν είναι αργά . Οι γιατροί το πρώτο που συμβουλεύουν είναι άσκηση . Αυτό είναι το πρώτο γιατρικό ακόμα και στα πιο απλά θέματα.

232 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Πάνω κάτω πόσες προπονήσεις πιστεύετε πρέπει να κάνει κάποιος άνθρωπος εβδομαδιαίως; Δεν υπάρχει όριο. Το ελάχιστο είναι τρεις φορές την εβδομάδα ,εκεί υπάρχει μία ισορροπία .Από ‘κει και πέρα , όσο ανεβαίνουμε τέσσερις ή πέντε φορές ακόμα και έξι είναι ακόμα καλύτερο για τον καθένα μας. Τι κίνητρο θα δίνατε για να σηκωθεί κάποιος από το pc του και να ξεκινήσει έναν τρόπο ζωής με άθληση;

Συνέντευξη: Κατσαράκη Ελπίδα Όντως υπάρχει αυτό που όλοι βιώνουν, η πίεση χρόνου. Και ιδίως αν κάποιος έχει οικογένεια είναι ακόμα πιο πιεστικά τα πράγματα .Αλλά πιστεύω ότι για τον εαυτό μας μπορούμε να βρούμε έστω μία ωρίτσα την ημέρα όλοι αν έχουμε τη θέληση . Από ‘κει και πέρα , το τι πρέπει να κάνει ο καθένας και τι θέλει να διαλέξει είναι ζήτημα προσωπικό. Υπάρχουν πάρα πολλές εναλλακτικές για όλα. -Πώς όμως θα ξέρει κάποιος ποιο είδος γυμναστικής είναι το κατάλληλο; Δεν υπάρχει κάποιο στάνταρ στο τι πρέπει να διαλέξει ο καθένας. Ακόμα κι αν κάποιος είναι αρχάριος μπορεί να δοκιμάσει τα πάντα, να ξεκινήσει σιγά-σιγά και να αποφασίσει ο ίδιος τι είναι αυτό που τον εκφράζει και του αρέσει περισσότερο. Είτε αυτό είναι κάποιο από τα ομαδικά προγράμματα (Cross Training, Functional ,pilates ,yoga, body strength) είτε είναι τα βάρη. Ξεκινάμε σιγά-σιγά και σταθερά, όσο μας το επιτρέπουν ο οργανισμός μας και οι αντοχές μας, και όσο προχωράμε και γυμναζόμαστε ανεβαίνουμε επίπεδο και μπορούμε να κάνουμε ακόμα περισσότερα πράγματα. Δηλαδή πως θα ξέρουμε αν πρέπει να κάνουμε για παράδειγμα Crossfit , TRX ή να επιλέξουμε κλασική εκγύμναση με μηχανήματα ; Υπάρχουν έντονα προγράμματα μέτριας δυναμικότητας και τα πιο «χαλαρά» , αν μας επιτρέπεται ο όρος , όπως pilates ή yoga. Και σε αυτά υπάρχει κάποια ένταση, απλώς είναι περισσότερο προγράμματα εδάφους. Τα μέτριας έντασης και υψηλής είναι πιο δυναμικά και πιο αερόβια. Οπότε σε αυτά θέλει λίγη παραπάνω εμπειρία. Βέβαια στα ομαδικά προγράμματα πάντα υπάρχει ένας γυμναστής που δίνει συμβουλές και με τη βοήθειά του προχωράμε και εκτελούμε τις ασκήσεις. Όταν πλησιάζει η άνοιξη και το καλοκαίρι μας πιάνει το άγχος της εμφάνισης στις παραλίες . Ποιο είναι το

advOlympikoAkrotiriou2018G.pdf

12/4/18

9:30 πµ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 233

OLYMPIKO

μήνυμα σας σε αυτούς που περιμένουν να γυμναστούν τελευταία στιγμή; Όπως χρειάζεται ο οργανισμός μας καθημερινά τροφή και νερό για να επιβιώσει , έτσι χρειάζεται γυμναστική και κίνηση . Δεν είναι σωστή η σκέψη να κάνω ό,τι μπορώ δύο μήνες πριν πάω στην παραλία . Αυτό δεν πετυχαίνει και δε βοηθά τη διατήρηση της υγείας σε ένα καλό επίπεδο. Γιατί κάνουμε γυμναστική πάνω από όλα για την υγεία μας . Εννοείται φυσικά πως ο οργανισμός χρειάζεται να ξεκουράζεται 10-15 ημέρες κάθε 6 μήνες . Σύμφωνα με έρευνες , το ελάχιστο που απαιτείται να αθληθεί κάποιος για να παραμείνει πιστός στη συστηματική εκγύμναση είναι τρεις μήνες. Εάν αντέξει αυτό το τρίμηνο, όχι μόνο διατηρεί πιο εύκολα στην καθημερινότητά του τη γυμναστική, αλλά πολλές φορές αρχίζει να του γίνεται μια αχώριστη συνήθεια και ανάγκη.

234 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

-Η άσκηση είναι αναγκαίο να συνδυάζεται με διατροφή; Η διατροφή είναι το Α και το Ω . Ό,τι και να κάνουμε , όποιο είδος γυμναστικής κι αν επιλέξουμε, ακόμα και αν προπονούμαστε 6 φορές την εβδομάδα , μόνο αν ακολουθούμε σωστή διατροφή θα έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα . Είμαστε ό,τι τρώμε. Η διατροφή έχει αντίκτυπο ακόμα και στην ψυχολογία μας-πόσο μάλλον στο ίδιο μας το σώμακαθώς ένας καλά εφοδιασμένος οργανισμός με θρεπτικές ουσίες, μπορεί να διαχειριστεί ευκολότερα τις καταστάσεις άγχους και στρες . Το να καταναλώνουμε γεύματα με πολλά ‘’κακά’’ λιπαρά και να έχουμε ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες μας φέρνει πολλές φορές και κακή διάθεση. Αυτό που αναφέρουν οι περισσότεροι , ότι πρέπει να τρώμε συχνά και λίγο , βοηθά στην γυμναστική; Πάρα πολύ . Πρέπει τα γεύματα να είναι συχνά και ανά τρεις με τέσσερις ώρες . Είναι εύκολο αυτό με τον σύγχρονο τρόπο ζωής ; Όλα είναι θέμα προγραμματισμού. Δεν είναι πολύ δύσκολο .Για παράδειγμα ,ένα μικρό γεύμα μπορεί να είναι μία μπανάνα, 10 ξηροί καρποί ή μία μπάρα δημητριακών . Οπότε, έτσι καλύπτουμε μέσα στο οκτάωρο που δουλεύουμε και μετά στο σπίτι, όλα τα γεύματα που χρειάζεται το σώμα μας και ακολουθούμε μία ισορροπημένη διατροφή. Ποια είναι η άποψη σας για τα συμπληρώματα διατροφής; Πιστεύω πως όποιος κάνει καλό προγραμματισμό και τρώει τα γεύματά του δεν χρειάζεται και συμπληρώματα διατροφής.

Εάν κάποια στιγμή δεν έχουμε το μικρό μας γεύμα μαζί μας , μπορούμε να αγοράσουμε μία μπάρα ή κάτι άλλο που βρίσκουμε πολύ εύκολα. Θεωρώ ότι οι φυσικές τροφές είναι ό,τι καλύτερο υπάρχει . Η φύση τα έχει μελετήσει όλα . Δυστυχώς , η εύκολη λύση για κάποιους είναι να παίρνουν συμπληρώματα διατροφής και δυστυχώς πολλά νέα παιδιά προτιμούν τη γρήγορη και εύκολη λύση. Ορισμένοι είναι σκεπτικοί και ακόμα το επεξεργάζονται μέσα τους να ξεκινήσουν γυμναστική . Μάλιστα οι περισσότεροι επιθυμούν απλώς να αποκτήσουν ένα ωραίο σώμα και χωρίς να θεωρούν ότι απλώς κάνουν καλό στην υγεία τους. Τι θα τους συμβουλεύατε; Η συστηματική άσκηση και η καλή φυσική κατάσταση συντελούν στο να έχουμε μια καλύτερη και πιο ποιοτική ζωή και συμβάλλουν σε όλους τους τομείς της ζωής μας. Βελτιώνονται οι αποδόσεις μας στη δουλειά μας καθώς και οι σχέσεις μας με τον κοινωνικό περίγυρο, καθώς αλλάζει η ψυχολογία και η διάθεση-νους υγιής εν σώματι υγιή. Και να μην ξεχνάμε πως δεν υπάρχει όριο ηλικίας. Στο γυμναστήριο OLYΜPIKO , υπάρχουν άτομα που είναι 6570 χρόνων και έρχονται καθημερινά και γυμνάζονται και έτσι είναι πιο υγιείς και ήρεμοι. -Ποιο είναι το συγκριτικό πλεονέκτημα του γυμναστηρίου OLYMPIKO; Το γυμναστήριο OLYMPIKO βρίσκεται στην οδό Κων/νου Μητσοτάκη (πρώην Ακρωτηρίου) 165. Έχει θέα σε όλα τα Χανιά και αυτό είναι πολύ μεγάλο πλεονέκτημα, γιατί η διάθεση καθενός που έρχεται, ανεβαίνει μπροστά σε αυτό που βλέπει κάνοντας γυμναστική. Ό,τι υπάρχει σε σύγχρονη γυμναστική μπορεί κάποιος να το βρει στο OLYMPIKO .Cross Training, Functional, pilates ,yoga, body strength , κλασικά και σύγχρονα μηχανήματα γυμναστικής . Ας μην ξεχνάμε πως υπάρχει και ο χώρος της τοιχοσφαίρισης ή όπως το γνωρίζουν οι περισσότεροι squash , ένα αγχολυτικό άθλημα , το οποίο βοηθά στην εκτόνωση . Και μετά από όλα αυτά μπορεί κάποιος να κάνει χαμάμ ή σάουνα και να χαλαρώσει πλήρως. Παράλληλα , υπάρχουν εξειδικευμένα άτομα και συνεργάτες για να δώσουν συμβουλές πάνω στα θέματα διατροφής .Υπάρχουν γυμναστές απόφοιτοι των ΤΕΦΑΑ , οι οποίοι βγάζουν προγράμματα, δίνοντας πάντα και αυτοί συμβουλές και προσπαθώντας να δώσουν λύσεις για οποιοδήποτε πρόβλημα μπορεί κάποιος να αντιμετωπίζει . Όσο για το ωράριο , το OLYMPIKO είναι ανοικτό από Δευτέρα έως Παρασκευή 8:30 π.μ. έως 11μ.μ. , το Σάββατο από τις 9π.μ. έως τις 9μ.μ. και την Κυριακή κλειστά.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 235

ΠΑΙΔΙ & KRAV MAGA

ρκετοί γονείς δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην ενασχόληση του παιδιού τους με κάποια πολεμική τέχνη. Θεωρούν ότι το παιδί τους θα δυναμώσει, θα ωριμάσει και θα εξελιχθεί σε έναν αήττητο μαχητή. Πόση πραγματικότητα όμως μπορεί να εμπεριέχει μια τέτοια σκέψη; Τα παιδιά είναι όντως ευάλωτα, ευαίσθητα, μικρά σε μέγεθος και με ελάχιστες εμπειρίες. Διατρέχουν αρκετούς κινδύνους, με πρωταρχικό τον ίδιο τους τον εαυτό. Είναι πρόθυμα να πειραματιστούν και να ρισκάρουν. Το παιδικό Krav Maga, απόσταγμα ενός σύγχρονου συστήματος τακτικής και πρακτικής αυτοάμυνας, με επιστημονική δομή και ειδικά σχεδιασμένη και επιλεγμένη εκπαιδευτική ύλη, στοχεύει στο να αναπτύξει στο παιδί, ικανότητες και δεξιότητες που θα το κάνουν κυρίαρχο του εαυτού του.

Συγκεκριμένα σενάρια αποτελούν συχνά την αφορμή, για να συνειδητοποιήσουν τα παιδιά βασικούς κανόνες συμπεριφοράς. Το παιδί, με το Krav Maga, καθώς αναπτύσσεται θα δώσει απάντηση στο ερώτημα «ποιος είμαι;». Αν το παιδί θεωρεί τον εαυτό του δυνατό ή αδύναμο, αν έχει εμπιστοσύνη στις ικανότητες του, αν θα εγκαταλείψει γρήγορα μπροστά στις δυσκολίες ή αν θα τις αντιλαμβάνεται ως προκλήσεις, όλα αυτά εξαρτώνται από την εικόνα που θα διαμορφώσει το παιδί για τον εαυτό του μέσω των αισθήσεων του. Οι κινητικές εμπειρίες θεωρούνται η βάση για την ανάπτυξη της ταυτότητας του παιδιού. Μέσα από αυτές, αντιλαμβάνεται τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει, βιώνει την επιτυχία και την αποτυχία και συνειδητοποίει πως μπορεί να πετυχει την ανεξαρτητοποίηση του.

ΟΦΕΛΗ Παχυσαρκία - καρδιαγγειακό σύστημα Η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας που προσφέρει το Krav Maga, θα βοηθήσει το παιδί να μειώσει το σωματικό του λίπος, κάτι που μελλοντικά ως ενήλικας έχει περισσότερες πιθανότητες να διατηρήσει. Εκτός από την πρόληψη της παχυσαρκίας, είναι σημαντικό το γεγονός ότι η άσκηση θα επιδράσει στην υγιή ανάπτυξη του καρδιαγγειακού συστήματος του παιδιού και ενάντια της αυξημένης χοληστερίνης, κάτι που δεν αποτελεί απειλή μόνο για την υγεία των ενηλίκων, όπως εσφαλμένα πολλοί γονείς νομίζουν.

Αντίληψη & αναγνώριση του κινδύνου Το παιδικό Krav Maga είναι διαμορφωμένο ώστε να διδάξει στο παιδί από τι κινδυνεύει και πως θα το αναγνωρίζει. Στα παιδιά, ανάλογα με την ηλικία τους διαφοροποιούνται και οι εν δυνάμει απειλές. Π.χ. ένα παιδί 5 ετών έχει να αντιμετωπίσει διαφορετικούς κινδύνους από ένα παιδί 12 ετών. Ο βασικός όμως κίνδυνος όλων των παιδιών είναι ο ίδιος τους ο εαυτός. Η ευκολία που τα παιδιά πειραματίζονται και τολμούν σε συνδυασμό με τον ανώριμο χαρακτήρα και την έλλειψη εμπειριών, μπορεί να φέρει άκρως δυσάρεστα αποτελέσματα. Στόχος της εκπαίδευσης του παιδικού Krav Maga είναι με ασφαλή τρόπο να παρουσιάσει τους κινδύνους και να περάσει στο ένστικτο των παιδιών, τις κατάλληλες αντιδράσεις ώστε να είναι ασφαλή.

Υγεία των οστών Η άσκηση κατά την παιδική ηλικία, μαζί με μία ισορροπημένη διατροφή, αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην αύξηση της οστικής μάζας. Ιδιαίτερα αποτελεσματικές σε αυτό είναι ασκήσεις όπου το παιδί σηκώνει το βάρος του σώματος του. Το Krav Maga περιλαμβάνει πληθώρα παιχνιδιών και ασκήσεων που επιτυγχάνουν αυτό. Ένα παιδί που ασκείται στην παιδική ηλικία και συνεχίζει να ασκείται ως ενήλικας, έστω και σε λιγότερο βαθμό, μειώνει κατά πολύ τους κινδύνους καταγμάτων και οστεοπόρωσης.

Bulling Το παιδί διαμορφώνοντας ένα υγιή σωματικό, νοητικό και ψυχολογικό προφίλ, παύει να είναι ευάλωτο και εύκολα στοχοποιήσιμο. Παράλληλα, το παιδί μέσα από ειδικά μαθήματα που περιλαμβάνει το Krav Maga, γνωρίζει πώς να αποφύγει ή αν χρειαστεί πως να χειριστεί ώριμα τέτοιου είδους καταστάσεις. Το παιδί εκπαιδεύεται πως, που και πότε θα πρέπει να ζητήσει βοήθεια από κάποιον ενήλικα.

Κινητική ανάπτυξη Η συμμετοχή των παιδιών σε προγράμματα άσκησης, επιδρά σημαντικά στην κινητική τους ανάπτυξη. Ιδιαίτερη βελτίωση παρατηρείται σε αθλήματα επαφής, όπως πολεμικές τέχνες, οπού τα παιδιά βελτιώνουν τη νευρομυική τους συναρμογή, θέτοντας τις βάσεις για ένα κινητικά δραστήριο και υγιή τρόπο ζωής. Γνωστική ανάπτυξη Η κίνηση είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την αναπτύξη του εγκέφαλου και της μάθησης, ιδιαίτερα σε μικρές ηλικίες όπου η κίνηση αποτελεί το μέσο για να γνωρίσουν τα παιδιά τον κόσμο. Κάθε άγγιγμα, κάθε κίνηση, κάθε αντίληψη των αισθήσεων μεταφράζεται σε χημική και ηλεκτρική δραστηριότητα, η οποία συμβάλει στην ανάπτυξη του εγκέφαλου. Το Krav Maga, με ειδικά δομημένη υλη για το σκοπό αυτό μέσω παιχνιδιών, ασκήσεων και σεναρίων, προσπαθεί ενεργητικά να αναπτύξει τη γνωστική και εγκεφαλική λειτουργία. Κοινωνική & συναισθηματική ανάπτυξη Κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας «χτίζονται» οι βάσεις της κοινωνικής μας συμπεριφοράς, σύμφωνα με την οποία εντασσόμαστε στο μας περιβάλλον. Το Krav Maga ως δραστηριότητα, 236κοινωνικό • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση, περιέχοντας πολυάριθμες καταστάσεις που απαιτούν από τα παιδιά να αντιπαρατεθούν, να λύσουν διαφορές, να αναλάβουν ρόλους, να δεχτούν και να αναγνώσουν τους κανόνες.

Αντιμετώπιση απειλών & επιθέσεων Όταν ακούμε για Krav Maga ίσως φανταζόμαστε μικρά παιδιά να χτυπούν οποίον βρεθεί μπροστά τους. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει σε καμία περίπτωση! Τα παιδιά μαθαίνουν να χρησιμοποιούν σωστά το σώμα τους. Εκπαιδεύονται πώς μπορούν να προστατευτούν σωστά ενάντια σε ένα σπρώξιμο ή μια πτώση. Τα παιδιά μικρότερης ηλικίας δε διδάσκονται καθόλου πώς να χτυπούν άλλα παιδιά, μαθαίνουν όμως πως να αντιμετωπίζουν μια πιθανή αρπάγη, μία επίθεση με πνιγμό, ένα κεφαλοκλείδωμα, μια επίθεση από κάποιον μεγαλύτερο και στη συνέχεια πως να τρέχουν μακριά για την ανεύρεση ενός ασφαλούς σημείου. Το παιδικό Krav Maga, με ένα δομημένο, επιστημονικό και ευχάριστο τρόπο προετοιμάζει τα παιδιά για τον «πραγματικό κόσμο». Δείχνει στα παιδιά τους κινδύνους, τις απειλές και το πόσο ευάλωτα μπορεί να είναι αν δεν ακολουθήσουν τους κανόνες. Το παιδί μαθαίνει να έχει όρια, να μην είναι ανεξέλεγκτο και έρμαιο των επιθυμιών και παρορμήσεων. Μέσα από ένα τμήμα παιδικού Krav Maga, το παιδί έχει αμέτρητα οφέλη που θα το καταστίσουν αυτοκυρίαρχο, με αρίστη σωματική, νοητική και ψυχική υγεία, έτοιμο να αντιμετωπίσει κάθε πρόκληση.

Γιώργος Σειστάκης Εκπαιδευτής Krav Maga Εξειδικευμένος στην παιδική αυτοάμυνα.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 237

Ciska και Michael

Το τμήμα ποδηλασίας του Α.Ο.ΚΥΔΩΝ στηρίζει την προσπάθεια της Ciska και του Michael Όπως έχουμε αναφέρει σε παλαιότερα άρθρα υπάρχουν κάποια είδη ποδηλασίας όπως δρόμου ,βουνού, για επαγγελματίες , για ερασιτέχνες… Υπάρχει όμως και ένα είδος ποδηλασίας για λίγους! Για την ακρίβεια πολύ λίγους έως ελάχιστους. Αυτό το είδος λέγεται φιλανθρωπικό! Και μοναδικό του στόχο έχει τους ανθρώπους που υποφέρουν, πεινάνε και η παραμικρή βοήθεια που τους προσφέρεται , για αυτούς είναι χρυσός! Όντας ιδιοκτήτης ποδηλατικού καταστήματος μέσα σε αυτό τον κυκεώνα που ζούμε καθημερινά, στάθηκα πολύ τυχερός! Τυχερός γιατί μια όμορφη μέρα του καλοκαιριού μπήκαν στο μαγαζί μου δυο ποδηλάτες ο Michael και η Ciska. Οι άνθρωποι που έχουν κάνει τρόπο ζωής την ποδηλασία και την φιλανθρωπία εδώ και δέκα ολόκληρα χρόνια! Η ζωή τους και των παιδιών τους για αυτά τα χρόνια έχει νόημα μόνο για να ποδηλατούν σε όλο τον κόσμο, να πουλάνε στο δρόμο χειροποίητα βραχιολάκια που φτιάχνουν οι ίδιοι και όλα τα έσοδα τους να τα προσφέρουν σε ανθρώπους σε υποανάπτυκτες χώρες. Η Ciska και ο Michael μεγάλωσαν τα παιδιά τους στους δρόμους του κόσμου πάνω σε δυο ποδήλατα. Δυο Αυστραλοί που κάθε μέρα η μόνη τους έγνοια ήταν, είναι και θα είναι πως θα αντικαταστήσουν καλύβες με βιώσιμα σπιτάκια, πως θα αναστηλώσουν σχολεία που καταρρέουν και κοινότητες που υποφέρουν από την φτώχεια και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. 238 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η ομάδα του Antonis Bike Shop στηρίζει και ενισχύει την προσπάθεια της Ciska και του Michael

Μόνος στόχος της ζωής τους είναι να προσφέρουν. Οι ίδιοι και τα παιδιά τους ( ενήλικοι πλέον) γυρνάνε τους δρόμους του κόσμου πάνω στα ποδήλατα τους . Κάνουν στάσεις σε πιο αναπτυγμένες χώρες πουλάνε χειροποίητα βραχιολάκια με την βοήθεια και την στήριξη των πολιτών και των αρχών και στη συνέχεια ταξιδεύουν σε χώρες όπως η Καμπότζη για να προσφέρουν χαμόγελα, αισιοδοξία και ελπίδα! Την ιστορία αυτών των ανθρώπων μπορείτε να την βρείτε με κάθε λεπτομέρεια από την πρώτη μέρα που κάθισαν στα ποδήλατα τους στο site: www.crazyguyonbike.com . Για να ενισχύσετε την προσπάθειά τους μπορείτε με δωρεές μέσω του site διαφορετικά στον πάγκο τους με τα βραχιολάκια τους που θα βρείτε έξω από το Νεώριο τον Ιούνιο!

Φραγκιουδάκης Αντώνης ποδήλατα - αξεσουάρ - επισκευές

Χανιά: Kισσάμου 45 | Τηλ.: 28210 98886 e-mail: fraantpod@gmail.com | www.antonisbikeshop.gr

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 239

ΡΥΘΜΙΚΗ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ: Μια μοναδική σύνθεση του μοντέρνου χορού, του μπαλέτου και της τέχνης με την γυμναστική.

Ελευθερία Σκαμνάκη Αθλητική κίνηση / Τμήμα Ρυθμικής Γυμναστικής

ρυθμική γυμναστική είναι ένα γυναικείο ολυμπιακό άθλημα που εναρμονίζει όλες τις κινήσεις του σώματος με την ομορφιά του χορού και της μουσικής. Tα όργανα της ρυθμικής γυμναστικής είναι η μπάλα, το σχοινάκι, το στεφάνι, οι κορίνες και η κορδέλα. Το άθλημα αποσκοπεί στην σωστή εκγύμναση όλου του σώματος (ενδυνάμωση και ευλυγισία), βελτιώνει τις κινητικές δεξιότητες του παιδιού, καλλιεργεί την αίσθηση του ρυθμού και της αρμονίας, αναπτύσει την δημιουργικότητα και την φαντασία, βοηθά στην σωστή αντίληψη του

240 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

χώρου και του σώματος του παιδιού και στην απόκτηση πειθαρχίας και συγκέντρωσης. Τα πλεονεκτήματα της αγωνιστικής ρυθμικής γυμναστικής: Τα παιδιά μαθαίνουν να κινούνται με κομψές εκφραστικές και γεμάτες χάρη κινήσεις σε συνδιασμό με τον χειρισμό οργάνων αποκτούν αυτοπεποίθηση και θετική σκέψη μαθαίνουν να αγωνίζονται και να ξεπερνούν εμπόδια, αποκτούν πολύ καλή φυσική κατάσταση, δύναμη και ευλυγισία και δημιουργούν φιλίες που κρατούν για μια ζωή!

τηλ.: 693 7930 472

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 241

e-mail: el.skamnaki@gmail.com

"Ρυθµική Χανιά-Ρυθµός κ Αρµονία"

Flash Dance Studio Νίκη Κουτσουκλάκη Καθηγήτρια χορού Latin Flash Dance Πλατανιάς & Flash Dance Studio Μουρνιές Γιάννης Πρωτοπαπαδάκης- Μάνος Κατσιαδάκης στο διαγωνισμό Creta Summer Jam.

Νίκη Κουτσουκλάκη - Αλεξάνδρα Σμυρλάκη Eφηβική ομάδα στο Salsa spring festival 2018

Νίκη Κουτσουκλάκη - Άρης Πρωτοπαπαδάκης

Σοφία Σπυροπούλου - Αλεξάνδρα Βοτζάκη στον

242 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

διαγωνισμό

Euroson Latino 2018

σχολή χορού Flash Dance λειτουργεί από τον Ιανουάριο του 2013 στον Πλατανιά (πάνω από την Alpha Bank) ενώ τον Φεβρουάριο του 2018 «γεννήθηκε» το Flash Dance Studio (Μέγιστης Λαύρας 10 Μουρνιές, Χανιά) με σκοπό και την φιλοδοξία να μεταδώσει στον κόσμο το πάθος για τον χορό καθώς και άλλων εναλλακτικών μεθόδων κίνησης. Στη σχολή παραδίδονται μαθήματα σε ομαδικό αλλά και προσωπικό επίπεδο, Latin και μοντέρνων χορών όπως Break Dance, Hip Hop, Salsa, Bachata, Kizomba, Oriental, Σύγχρονο, Μοντέρνο, Αργεντίνικο Tango, Latin International, Κρητική χοροί, Μουσικοκινητική Αγωγή αλλά και Pilates, Zumba, Power Yoga, Μυϊκή Ενδυνάμωση και Krav Maga, υπάρχουν τμήματα ενηλίκων, εφηβικά και παιδικά, ενώ χάρη στα συχνά πάρτι που διοργανώνονται οι εκπαιδευόμενοι χορευτές έχουν την δυνατότητα πρακτικής εξάσκησης. Στο Flash Dance Studio δίνουμε όλη μας την προσοχή και την αγάπη μας στα παιδιά και τα μαθαίνουμε όχι μόνο χορό, αλλά και πως θα γίνουν ξεχωριστά και κοινωνικά για το μέλλον τους με τρίωρη πρωινή δημιουργική απασχόληση κάθε Σάββατο, τρεις ώρες παιχνιδιού, έκφρασης και κίνησης. Επίσης έχουμε καλοκαιρινά προγράμματα δημιουργικής απασχόλησης για παιδιά ηλικίας 5 έως 12 ετών από τις 8 το πρωί έως 2:30 το μεσημέρι με τις εξής δραστηριότητες : . Εικαστικά . Χορός . Παιχνίδι . Αθλοπαιδιές. Επίσης έχουμε την δυνατότητα να παρέχουμε στους μαθητές μας επαγγελματικά προγράμματα χορού Latin International με σκοπό την απόκτηση πτυχίου μέσα από εξετάσεις από Άγγλους εξεταστές - εκπαιδευτές της Αγγλικής Ακαδημίας χορού United kingdom Alliance of Professional Teachers of Dancing (U.K.A.). Στο τέλος κάθε χρονιάς παρουσιάζονται παραστάσεις από όλα τα μέλη μας (εφόσον το επιθυμούν) και κατά την διάρκεια της χρονιάς στη σχολή μας λαμβάνουν μέρος σεμινάρια, που αφορούν κάθε είδος χορού και δίνουμε την δυνατότητα σε όλους τους μαθητές που έχουν τον χρόνο και διάθεση να προπονηθούν για διαγωνιστικές χορογραφίες που θα συμμετέχουν

σε Ελλάδα και εξωτερικό. Η σχολή συμμετέχει σε διαγωνισμούς κάθε χρόνο σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό με σημαντικές διακρίσεις από δασκάλους και μαθητές, η Flash Dance έδωσε και φέτος(2018)το παρών σε διοργανώσεις και διαγωνισμούς όπου κατείχε σημαντικές διακρίσεις που μας γεμίζουν με αισθήματα χαράς και υπερηφάνειας! Latin- Salsa -Αλεξάνδρα Βοτζάκη Salsa Solo . 1η θέση στο Euroson Latino για τα προκριματικά στο παγκόσμιο στο Μεξικό 2018.

-Βικτώρια Ντιλέυσκα και Νίκος Πλατινάκης couple salsa proam 2ή θέση στο Euroson Latino 2018. 3ή θέση στο πανελλήνιο πρωτάθλημα κατηγορία couple salsa proam 2018.

-Αλεξάνδρα Σμυρλάκη Salsa Solo. 4η θέση στο πανελλήνιο πρωτάθλημα 2018.

Ναταλία Πρώιμου Salsa Solo. 7η θέση στο πανελλήνιο πρωτάθλημα 2018.

Oriental -Αλεξάνδρα Σμυρλάκη Oriental Solo. 3ή θέση στο εφηβικό στο Venus International Festival 2018.

Break Dance -Γιάννης Πρωτοπαπαδάκης. 1ή θέσης στο Creta summer jam 2018. 1η θέση στο Its Battle time παμβαλκανικό πρωτάθλημα 2018. 3ή θέση στο Battle of the Best Θεσσαλονίκης 2018.

Τόλμησε και μπες κι εσύ στο μαγικό κόσμο του χορού και κάνε την κρυφή σου επιθυμία πραγματικότητα. Αν θέλεις, είναι σίγουρο ότι μπορείς! Είναι βέβαιο λοιπόν ότι όλοι στην σχολή μας θα σας αντιμετωπίσουν με ένα μεγάλο χαμόγελο έτοιμο να σας μεταδώσουν τις γνώσεις τους. Έτσι μπορείς κι εσύ να μοιραστείς στιγμές με φίλους, να εκφραστείς και να επικοινωνήσεις χωρίς λόγια, να κινηθείς, να γυμναστείς, να εκτονωθείς, να διασκεδάσεις!!!Και επειδή ο χορός δεν έχει ηλικία, αν είστε από 3 ετών και πάνω, μπορείτε να γίνετε το καινούργιο μέλος της παρέας μας. Οι εγγραφές γίνονται όλο τον χρόνο. Για όσους δεν έχουν ξανά ασχοληθεί με τον χορό ή παραμένουν ακόμα αν αναποφάσιστοι η σχολή μας προσφέρει το πρώτο μάθημα εντελώς δωρεάν.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 243

‘‘Ανεξερεύνητη Κρήτη’’ 10 χρόνια Βιγλάτορες Στοιχεία για την παραδοσιακή μας φορεσιά Ο Δασκαλογιάννης και οι 12 οπλαρχηγοί - Το ριζίτικο τραγούδι

ι Κρήτες για δύο αιώνες μετά την βενετσιάνικη κατάκτηση (1204μΧ) και έως την άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453μΧ) συνέχισαν να κρατούν το βυζαντινό ένδυμα που φόρεσαν μετά την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Σαρακηνούς (961μΧ). Κατόπιν αρχίζουν να ντύνονται με τη βενετσιάνικη μόδα.

244 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΑΝΔΡΙΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ Η ανδρική παραδοσιακή φορεσιά κάνει την εμφάνισή της στις αρχές του 16ου αιώνα και περιλαμβάνει τα εξής τεμάχια: βράκα, κάλτσες, γελέκι (κλειστό ή ανοιχτό), «μεϊτάνι», «καπότο», πουκάμισο, ζώνη, σπαστό φεσάκι, ή «σαρίκι», ασημομάχαιρο, «καδένα» και «στιβάνια». Την ράβουν και την κεντούν ειδικοί ραφτάδες, που ονομάζονται «τερζήδες». Το διακοσμητικό κέντημα γίνεται με βαθυκύανα ή μαύρα μεταξωτά στριφτά κορδονέτα, που λέγονται «χάρτζα» που φτιάχνονταν και πουλιόνταν από ειδικούς τεχνίτες, τους «καζάζηδες» ή τα έφερναν έμποροι και «τερζήδες» από την Αίγυπτο. Το χαρακτηριστικό στοιχείο της φορεσιάς είναι η βράκα. Στη Δυτική Κρήτη την ονομάζουν «κάρτσα», ενώ στην ανατολική «σ(χ)ιαλβάρι». Επικράτησε, όμως, σε ολόκληρη την Κρήτη να λέγεται, χρησιμοποιώντας τον πληθυντικό των όρων, βράκες ή «σαλβάρια» και να εννοείται με αυτό, το σύνολο της φορεσιάς. Το παραδοσιακό γιορτινό πουκάμισο του Κρητικού, υφαντό, μεταξωτό ή βαμβακερό, έχει χρώμα κυρίως άσπρο. Το παραδοσιακό κεφαλοκάλυμμα της φορεσιάς είναι το κόκκινο σπαστό φεσάκι με τη μαύρη φούντα ή το «σαρίκι» με την μορφή της μεγάλης μαντήλας γνωστό ως «πέτσα». Το σύγχρονο πλεχτό μεταξωτό μαύρο σαρίκι, που θεωρείται στις μέρες μας το παραδοσιακό κεφαλοκάλυμμα του Κρητικού, με τα πυκνά κρόσσια που μοιάζουν με δάκρυα, έκανε την εμφάνισή του το δεύτερο τέταρτο του 20ου αιώνα στην κεντρική Κρήτη.

Λέγεται πως έχει πολλά κρόσσια για να δείξει τα πολλά χρόνια της Τουρκοκρατίας στην Κρήτη και συμβολίζουν, με το σχήμα τους, τη θλίψη και το θρήνο που προκάλεσε το ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου στα 1866. Επίσης μια αλλη αναφορά για τα δάκρυα στο μαντίλι είναι η εξής : όταν έπεσε η Πόλις είναι τα δάκρυα των κρητών για την ΑΛΩΣΗ της απο τους αγαρηνους , το μαντάτο στην Κρήτη ήρθε απο τους τελευταίους μαχητές του βυζαντίου με αρχηγό το Μανούσο Καλλικράτη , που ο ίδιος ο Πορθητής , τιμής ένεκεν και λόγω της ανδρείας τους ,τους άφησε να φύγουν με τα καράβια τους . Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της φορεσιάς είναι το ασημομάχαιρο. Στα χρόνια της Βενετοκρατίας λεγόταν «μπουνιάλο» ή «πουνιάλο». Επί Τουρκοκρατίας λεγόταν «πασαλής». Το τυπικό μαχαίρι με τη μορφή που διατηρήθηκε μέχρι σήμερα παρουσιάστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα. Η λαβή ονομάζεται «μανίκα» και εμφανίζεται σε ποικιλία σχημάτων. Η πιο διαδεδομένη μορφή είναι αυτή που το τελείωμα της λαβής έχει σχήμα ουράς ψαριού ή αλλιώς σχήμα V. Τα μαχαίρια με τις σκουρόχρωμες κεράτινες λαβές ονομάζονται «μαυρομάνικα». Το «μαυρομάνικο» μαχαίρι παλαιότερα λεγόταν και «σκουρομαχαίρα». Η θήκη του μαχαιριού ονομάζεται «φουκάρι» και είναι ασημένια καλαμιστή, δηλαδή σκαλισμένη με το καλέμι. Το ασημένιο φουκάρι είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό και παρουσιάζει μεγάλη αισθητική αξία με πλουσιότατη διακόσμηση. Αποτελούσε το βασικό ανδρικό κόσμημα και δήλωνε την κοινωνική θέση και την οικονομική κατάσταση του Κρητικού που το φορούσε, χαρακτηρίζοντας τους «καλόσειρους», δηλαδή τα ξεχωριστά πρόσωπα καθώς επίσης αποτελούσε ιερό και αναπόσπαστο μέρος του οπλισμού και της εξάρτησης των πολεμιστών. Η χρυσοκεντημένη ανδρική κρητική φορεσιά Τα τελευταία χρόνια προβλήθηκε από μερικούς ως η γαμπριάτικη ενδυμασία του Κρητικού. Οι τελευταίοι,

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 245

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΜΑΣ ΑΝΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ

στηρίχθηκαν στις λανθασμένες εκτιμήσεις, επί του θέματος, της κατά τα άλλα άξιας λαογράφου Αγγελικής Χατζημιχάλη, η οποία έχοντας στα χέρια της μια δωρηθείσα στο Μουσείο Μπενάκη χρυσοποίκιλτη φορεσιά από την Κρήτη, και χωρίς να κάνει επιτόπια έρευνα στη Μεγαλόνησο, γράφοντας για τις Ελληνικές εθνικές ενδυμασίες, στα μέσα της δεκαετίας του 50’ τη χαρακτήρισε αστική, γιορτινή Κρήτης. Ένας ισχυρισμός πέρα για πέρα λανθασμένος, αρκεί να σκεφτούμε ότι κανένας Κρητικός πριν το 1900 δεν φόρεσε φορεσιά με χρυσά χάρτζα, εκτός και αν ήταν Τουρκοκρητικός. Την εν λόγω ενδυμασία φόρεσαν μονάχα στις αρχές του 20ου αιώνα ελάχιστοι Κρήτες, ίσως μερικές δεκάδες, και ήταν αυτοί μερικοί «πριγκηπικοί», δηλαδή κάποιοι από αυτούς που υποστήριξαν τον πρίγκηπα Γεώργιο, το διάστημα που ήταν ύπατος αρμοστής Κρήτης (1898-1906), δηλώνοντας με αυτόν τον τρόπο τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Οι φιλοπριγκηπικοί εμπνεύστηκαν το χρυσό διάκοσμο στα ρούχα τους από τη χρυσοκεντημένη στολή των σωματοφυλάκων του ύπατου αρμοστή, τους περίφημους «καβάσηδες». Αλλά και η στολή των καβάσηδων ήταν απόλυτα επηρεασμένη και στο σχεδιασμό και στην ονομασία της από την τουρκική στρατιωτική στολή, σε μια εποχή που η Κρήτη βρισκόταν κάτω από την υψηλή κυριαρχία του Σουλτάνου. Να σημειωθεί ότι η λέξη «καβάσης» προέρχεται από την τουρκική λέξη «καβάς», που σημαίνει τον ένοπλο φρουρό του πασά ή της πρεσβείας, της παλιάς αυτοκρατορικής τουρκίας, ντυμένο με εντυπωσιακά χρυσοκεντημένη στολή. Μετά το 1913 που έγινε η επίσημη ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα η παραδοσιακή κρητική φορεσιά της κρητικής Χωροφυλακής καθιερώθηκε ως η δεύτερη επίσημη ενδυμασία της ανακτορικής φρουράς. Έτσι, μέχρι σήμερα η μισή προεδρική φρουρά φοράει τη φουστανέλα και η άλλη μισή τη βράκα, το εσωτερικό δε του προεδρικού μεγάρου φρουρούν βρακοφόροι. Σήμερα, την κρητική παραδοσιακή φορεσιά οι μόνοι που τη φορούν ακόμη είναι οι χορευτές των παραδοσιακών συγκροτημάτων στους χορούς και στις παρελάσεις. Όσον αφορά την σταδιακή αντικατάσταση του λευκού πουκαμίσου με μαύρο, η ιστορία ξεκινάει από τα Σφακιά, στα τέλη του 17ου αιώνα, όταν ακόμα οι κατάρα των βεντετών κάλυπτε σαν μαύρο σύννεφο την περιοχή και ολόκληρο το νησί. Μαύρο πουκάμισο φορούσαν οι συγγενείς του νεκρού για να δείξουν την θλίψη τους αλλά ταυτόχρονα, με αυτόν τον τρόπο φανέρωναν την «υπόσχεση» τους για εκδίκηση. Όταν πραγματοποιούσαν την «υποχρέωση» τους τότε έβγαζαν και το μαύρο πουκάμισο. Ωστόσο, το μαύρο πουκάμισο καθιερώθηκε ως καθημερινή ενδυμασία των Κρητών το 1936, όταν πέθανε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. 246 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΦΟΡΕΣΙΑ Η είσοδος της βράκας στην Κρήτη έφερε μια αλλαγή στο φόρεμα της κρητικοπούλας, το τελευταίο τέταρτο του 16ου αιώνα. Υιοθετήθηκε από την αντρική φορεσιά το «μεϊτάνι» και ονομάστηκε «ζιπόνι» και αργότερα «χρυσοζίπονο» όταν άρχισε να κεντιέται με χρυσοκλωστές και να γεμίζει από χρυσά κεντήματα.

Αναπόσπαστο στοιχεία της φορεσιάς για την αρραβωνιασμένη κόρη ή την παντρεμένη γυναίκα της δυτικής και κεντρικής Κρήτης είναι το «μπασαλάκι» ή «πασαλάκι» η «αργυρομπουνιαλάκι». Είναι αργυροποίκιλτο μαχαιράκι με ασημένιο «φουκάρι», μικρογραφία του ανδρικού μαχαιριού. Αποτελεί παραδοσιακό δώρο του μνηστήρα στην αρραβωνιασμένη, με πολλόυς συμβολισμούς, η οποία έκτοτε το φορεί στη ζώνη της. Κεφαλοκάλυμμα της Κρητικιάς σε όλη την Κρήτη, ήταν το μεταξούφαντο μαντήλι. Όταν αυτό ήταν ένα διάφανο χρυσοστόλιστο λευκό πέπλο, με επιρραμένα διάσπαρτα χρυσά νομίσματα, το έλεγαν «χρυσόπλεκτο». Στην δυτική Κρήτη εκτός από αυτό φορούσαν και ένα κόκκινο φεσάκι με μικρή φούντα σκεπασμένο με μαύρο τούλι, που το έλεγαν «παπάζι». Το δεύτερο τέταρτο του 19ου αιώνα στις δυτικές επαρχίες έκανε την εμφάνισή του και το «βελιό» ή αλλιώς «φακιόλι» ή «φατσόλι» που ήταν μια βελούδινη μικρή σκούφια σε βυσσινί χρώμα με μαύρη δαντέλα στις παρυφές. Το «βελιο ήταν δείγμα οικονομικής άνεσης του γαμπρού, ο οποίος το πρόσφερε στη νύφη μαζί με άλλα γαμήλια δώρα. Οι βασικοί τύποι των γιορτινών γυναικείων ενδυμασιών της Κρήτης, που έφθασαν μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα είναι: «η φορεσιά με ζιπόνι και φουστάνι», η «Σάρτζα» και η «Κούδα». Από αυτές προέρχονται πολλές παραλλαγές ή τοπικές ονομασίες, όπως η «Σφακιανή», η «Χανιώτικη», η «Μεσσαρίτικη», η «Ρεθυμνιώτικη», η «Κριτσιώτικη» κα. Στοιχεία όπως η ζώνη και η ποδιά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΜΑΣ ΑΝΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ

προέρχονται από τα βυζαντινά γυναικεία ρούχα του 11ου αιώνα. Η «φορεσιά με ζιπόνι και φουστάνι» παρουσιάστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα αλλά έχει τα παλαιότερα στοιχεία και φορέθηκε σε όλη σχεδόν την Κρήτη, ιδιαίτερα όμως στη δυτική ως επίσημη και γιορτινή. Αποτελείται από το «ζιπόνι», το «μεταξωτό μακρύ πουκάμισο», τη «φούστα» ή αλλίώς «ρούχο», όπως λέγεται το μακρύ μεταξωτό φουστάνι από στόφα ή δαμάσκο, το «σπαλέτο» (ένα μεταξωτό μαντήλι που δένεται στο λαιμό), τη μεταξωτή ζώνη, την ποδιά, το «μπασαλάκι» ,μέσα στη ζώνη και για κεφαλοκάλυμμα το μεταξοϋφαντο μαντήλι ή το «παπάζι» ή το «βελιό»

ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ ΚAI ΣΤΟΥΣ 12 ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΥΣ Τηρώντας ευλαβικά τις αρχές της δημοκρατίας που είχαν διδαχθεί από τους προγόνους τους, οι Σφακιανοί επέλεξαν τους Αρχηγούς που θα τους οδηγούσαν στις μάχες. Στρατάρχης των πάντων «ανηγορεύθη ο Δάσκαλος Ιωάννης, εκ της οικογενείας των Βλάχων». Μετά απ’ αυτόν και χωρίς να γνωρίζουμε σήμερα εάν ήταν μεταξύ τους ισόβαθμοι η όχι εκλέχτηκαν οι εξής δώδεκα στρατηγοί: 1. Από τον Καλλικράτη-Πατσιανό, ο Γεώργιος Δασκαλάκης ή Σαπώλης Δασκαλογιωργάκης από την οικογένεια των Δασκαλιανών 2. Από το Ασκύφου, ο Αντρουλιός Μοράκης η Κουτρουμπάς της οικογενείας των Μόρων, παρακλάδι της παλαιότερης των Πάτερων ή Μαυροπάτερων 3. Από τη Νίμπρο, ο Μανούσος Κουτρουμπάς, ή Μανούσακας για το πελώριο σώμα του, από την οικογένεια των Παττακών 4. Από τη Νίμπρο ο Αντρουλιός Βολουδάκης ή Βάρδακας, από την οικογένεια των Παττακών 5. Από τη χώρα Σφακίων, ο Στρατής Βουρδουμπάς από την οικογένεια των Στρατίκων 6. Από τη χώρα Σφακίων, ο Μανούσος Κούτσουπας από την οικογένεια των Στρατίκων 7. Από το Μουρί, ο Γεώργος Σκορδίλης 8. Από την Ανώπολη, ο Γεώργιος Πάτερος 9. Από το Ασφένδου, ο Νικόλας Δεληγιαννάκης, της παλαιότερης οικογένειας των Ζαμπέτηδων της Ανώπολης 10. Από το Ασφένδου, ο Στρατής Βούρβαχης 11. Από την Αράδαινα, ο Μανούσος Μπουνάτος 12. Από τον Άγιο Ιωάννη, ο Χούρδος (3) Το πεντοζάλι (του Κιώρου). Μουσικό μέτρο 2/4. Η προφορική παράδοση αναφέρει ότι είναι σύνθεση του Στέφανου Τριανταφυλλάκη ή Κιώρου για την κρητική επανάσταση του Δασκαλογιάννη το 1770-71.(1) Έχει 12 μουσικές φράσεις (γυρίσματα) προς τιμή των 12 οπλαρχηγών και 10 βήματα, καθώς η επανάσταση κυρήχθηκε στις 10-101769.(2) Η εθιμοτυπία στο πεντοζάλι θέλει η εναλλαγή του πρωτοχορευτή να γίνεται από ένα χορευτή του κύ-

κλου, ο οποίος παίρνει τη θέση του πρώτου χωρίς, όμως, ο προηγούμενος πρωτοχορευτής να αφήσει τη θέση του. Ανδρικός χορός με τις λαβές στο ύψος των ώμων (σήμερα χορεύεται και από τις γυναίκες), ενώ η χορευτική κίνηση είναι εκρηκτική με αυτοσχεδιασμούς του πρωτοχορευτή. Κλασική φιγούρα «η πατιά» (ομαδικό χτύπημα του ποδιού στο έδαφος) από τους άνδρες. Βιβλιογραφία 1. Γιακουμάκης Σ., Η παράδοση της Κισσάμου, εκδ. Πολιτιστική εταιρεία Κρήτης, Χανιά 2007. 2. Τσουχλαράκης Ι, Κρητικοί χοροί. Μύθος Ιστορία Παράδοση, Αθήνα 2000. 3. Πάρις Κελαϊδής, Ιστορία των Σφακίων και η μυθολογία τους, Αθήνα 2009.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΡΙΖΙΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Ρίζα = βάση, θεμέλιο, γένος ή φύτρα, πρωταρχικός πυρήνας από τον οποίο προέρχεται κάθε τι νέο, τα υπώρεια (οι πρόποδες) των βουνών Ριζίτες = οι κάτοικοι των υπωρείων των βουνών της δυτικής Κρήτης και συγκεκριμένα στα χωριά Λάκκους, Μεσκλά, Καράνου, Ζούρβα, Θέρισο, Κεραμειά, Λειβαδά, Κουστογέρακο, Μονή, Αγία Ειρήνη Σελίνου και γενικώς στις επαρχίες Κισσάμου, Σελίνου, Αποκορώνου και Σφακίων Ριζίτικο = Αρχέγονη Θεία Συμπαντική Γνώση με ρυθμό και αρμονία, η οποία είναι κωδικοποιημένη. Το κάθε τραγούδι, η κάθε πρόταση, η κάθε λέξη, ο κάθε τόνος μεταφέρουν το δικό τους κρυφό μήνυμα που μόνο οι γνήσιοι Έλληνες μπορούν να καταλάβουν. Όσοι γνωρίζουν και συμμετέχουν στην Ελληνική παιδεία. Κατά μιά δεύτερη άποψη ονομάστηκαν ριζίτικα από την αρχαία Ριζηνία (Μεσκλά). Διακρίνονται σε: 1. ριζίτικα της τάβλας (του τραπεζιού) 2. ριζίτικα της στράτας (εν πορεία) Τραγουδιούνται : • σε γάμους, βαπτίσεις, γιορτές και σε γλέντια • σε 32 μελωδίες (σκοπούς) αλλά και ιδιόμελα και είναι συνήθως σε δεκαπεντασύλλαβο • ή ομαδικά – χορωδιακά • ή αρχικά άδεται ένα ημιστίχιο από έναν τραγουδιστή και κατόπιν αυτό επαναλαμβάνεται χορωδιακά από την παρέα (καθ’ υπακοήν και αντιφώνησιν) • με σεβασμό και σοβαρότητα Θεματολογία: • ηρωικά – επαναστατικά κατά των κατακτητών • ιστορικά • αφηγηματικά • της ξενιτιάς • θρησκευτικά • αλληγορικά • ερωτικά (της αγάπης) • ποιμενικά Συνοδεύονται από: μαντινάδες Ένα ιστορικό ριζίτικο με θέμα τον κρητικό πόλεμο του 1644 – 1669 μαρτυρά την διχόνοια μεταξύ των χριστιανών κατά την διάρκεια του πολέμου.

Kάστρο και πού ’ν’ οι πύργοι σου και τα καμπαναριά σου και πού ’ν’ οι γιαντριωμένοι σου, τα ‘μορφα παλικάρια. Mα μένα οι γιαντριωμένοι μου, τα ‘μορφα παλικάρια, η μαύρη γης τα χαίρεται στο μαυρισμένο Άδη. Δεν έχω αμάχη τση Tουρκιάς, μήδε κακιά του χάρου μόνο ’χω αμάχη και κακιά του σκύλου του προδότη απού μου τα κατάδουδε.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 247

Αγγλικά : Γλώσσα εργασιακής επιβίωσης στον 21 ο αιώνα Λία Ναουμίδου Kαθηγήτρια Αγγλικών με εμπειρία 35 ετών διδασκαλίας σε εφήβους, ενήλικες και στην εκπαίδευση καθηγητών στην αξιοποίηση της βιωματικής μάθησης.Τα τελευταία χρόνια είναι η υπεύθυνη εξετάσεων του Test of Interactive English και της Gnosis Assessment.

ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη των τελευταίων πενήντα ετών και το πέρασμα στον 21 ο αιώνα έχει αλλάξει δραματικά την παραδοσιακή προσέγγιση επιλογής του επαγγέλματος

για τους νέους ανθρώπους αλλά και των προσόντων εκείνων που θα υποστηρίξουν μια επιτυχημένη επαγ-

γελματική πορεία. Οι σημερινοί γονείς λοιπόν με αγωνία και προβληματισμό προσπαθούν να διακρίνουν τί είναι καλύτερο για τα παιδιά τους, τί είδους επιπλέον προσόντα πρέπει να τους διασφαλίσουν πέραν της εκπαίδευσης που λαμβάνουν από το σχολείο. Η Ελληνική κοινωνία, από την δεκαετία του 1970, θεωρεί ως απαραίτητο προσόν για τους νέους τη γνώση τουλάχιστον μιας ξένης γλώσσας, με προεξάρχουσα την Αγγλική. Η Αγγλική γλώσσα έχει εξελιχθεί ως η lingua franca της εποχής μας, απαραίτητη προϋπόθεση επιβίωσης στο σύγχρονο κόσμο, τόσο στο εσωτερικό αλλά πολύ περισσότερο σε περίπτωση αναζήτησης εργασίας εκτός της χώρας μας. Βεβαίως, σε περιοχές με πολύ τουρισμό οι περισσότεροι γονείς προτρέπουν τα παιδιά τους να

248 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

επικοινωνίας ανάμεσα σε λαούς με εντελώς διαφορετικές γλώσσες αλλά και κουλτούρες. Ο Έλληνας φοιτητής πολλές φορές καλείται να πραγματοποιήσει τις σπουδές του στα Αγγλικά. Αντίστοιχα ο Έλληνας επιχειρηματίας και οι εργαζόμενοί του συνεννοούνται με τον Κινέζο, τον Ισπανό, ή τον Ιάπωνα συνεργάτη χρησιμοποιώντας τα Αγγλικά. Είναι λοιπόν απολύτως απαραίτητο τα παιδιά μας να μαθαίνουν να επικοινωνούν, δηλαδή να μιλούν και να γράφουν και όχι να ξοδεύουν άσκοπα χρόνο για ανούσιες ασκήσεις και τεχνικές για να πετύχουν σε εξετάσεις γλωσσομάθειας που πιθανόν δεν διασφαλίζουν την πιστοποίηση ουσιαστικών γλωσσικών δεξιοτήτων διότι έχουν δομηθεί με λογικές του προηγούμενου αιώνα. Οι γονείς πρέπει επίσης να προτρέπουν τα παιδιά τους να χρησιμοποιούν τα Αγγλικά για να παίρνουν πληροφορίες για θέματα που τους ενδιαφέρουν από το ίντερνετ και να μη δυσανασχετούν με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, όταν βέβαια τα παιδιά τους ασχολούνται με αυτά υπό τον έλεγχό τους. Η γενιά του ’60 και του ’70 έμαθε Αγγλικά και από τα τραγούδια των Μπητλς και

μάθουν και άλλες γλώσσες ανάλογα με

των άλλων διάσημων συγκροτημάτων και τραγου-

τη ζήτηση στην συγκεκριμένη περιοχή.

διστών.

Πως ένας νέος άνθρωπος αποκτά ουσιαστική γνώση

Τα σημερινά παιδιά βελτιώνουν σημαντικά τη χρήση

μιας ξένης γλώσσας;

της Αγγλικής από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, το

Μαθαίνοντας τη γραμματική και το λεξιλόγιο ή μα-

YouTube και τα social media. Τόσο λοιπόν οι γονείς

θαίνοντας να μιλάει και να γράφει σ’ αυτήν; Είναι πολύ

όσο και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να εκμεταλλεύονται

σημαντικό οι γονείς να απευθύνονται σε υπεύθυνους

τα προσωπικά ενδιαφέροντα των παιδιών ώστε να

εκπαιδευτικούς που θα δώσουν στα παιδιά τους ουσι-

υποστηρίζουν την απόκτηση της γνώσης αλλά και

αστικές γνώσεις, δηλαδή ικανότητα επικοινωνίας τόσο

τη συντήρηση της Αγγλικής μέσα από τη βιωματική

στον προφορικό όσο και στο γραπτό λόγο.

μάθηση.

Η παραδοσιακή προσέγγιση να συσσωρεύουν οι νέοι

Η γνώση είναι θησαυρός και η καλή γνώση και χρήση

άνθρωποι σωρεία πτυχίων και πιστοποιητικών δεν

της Αγγλικής δεν είναι ένα θεωρητικό προσόν.

διασφαλίζει την δυνατότητά τους τόσο να σπουδάσουν

Είναι απόλυτη ανάγκη και συνεισφέρει στην επιβίωση

στο σύγχρονο, παγκοσμοποιημένο περιβάλλον πολύ

στον νέο αυτό κόσμο του 21ου αιώνα που διαμορφώνε-

δε περισσότερο να μπορέσουν να βρουν αξιοπρεπή

ται και για τον οποίο πρέπει να προετοιμάσουμε τα παι-

εργασία.

διά μας με διορατικότητα και σύγχρονη προσέγγιση.

Η Αγγλική γλώσσα λειτουργεί σήμερα ως το εργαλείο

ΚΕΝΤΡΟ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ

ΠΟΝΤΙΚΑΚΗ ΕΦΗ

BA HONS ENGLISH LANGUAGE & LITERATURE MED TESOL

ΑΓΓΛΙΚΑ - ΓΑΛΛΙΚΑ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ - ΡΩΣΙΚΑ - ΙΣΠΑΝΙΚΑ - ΙΤΑΛΙΚΑ • Πολυετής εμπειρία διδασκαλίας σε Ελλάδα και εξωτερικό • Ολιγομελή τμήματα με χρήση διαδραστικού πίνακα • Junior A & B Αγγλικών σε ένα χρόνο • Έκπτωση 20% σε αδέλφια, 20% για τη δεύτερη γλώσσα • PTE (LONDON UNI), ECCE & ECPE (MICHIGAN) • MSU (MICHIGAN STATE UNI), TIE (UNI. OF IRELAND) • Πρωινά τμήματα για ενήλικες • 50ωρα σεμινάρια ξένων γλωσσών σε ξενοδοχοϋπαλλήλους

ΣΕΛΙΝΟΥ 92 ΧΑΝΙΑ | ΤΗΛ.: 28210 02800 - ΚΙΝ.: 6942 475 234

GREEK LANGUAGE COURCES HELLENIC LANGUAGE SCHOOL ALEXANDER THE GREAT Chania - Crete Selinou 92, Nea Chora +30 28210 02800 & +30 6942 475 234 e-mail: epontikaki@yahoo.gr

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 249

ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΣΙΕΛΟΓΟΝΩΝ ΑΔΕΝΩΝ ΦΡΑΓΚΙΟΥΔΑΚΗΣ Α. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΝΑΘΟΠΡΟΣΩΠΙΚΟΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ MD,DDS -Σ.ΚΡΟΚΙΔΑ 15 , ΤΚ. 73132 ΧΑΝΙΑ-ΚΡΗΤΗ -ΜΟΑΤΣΟΥ 4 , ΤΚ. 74132 ΡΕΘΥΜΝΟ -ΤΗΛ/FAX: +3028210-50008 -KIN: +306972252302 e-mail: mednik70@hotmail.com

ι σιαλογόνοι αδένες (μείζονες και ελάσσονες) προέρχονται ιστολογικά από το έξω βλαστικό δέρμα και η οργανογένεσή τους ξεκινά την περίοδο της εμβρυογένεσης. Υπάρχουν τρία ζεύγη μεγάλων σιαλογόνων αδένων: οι παρωτίδες (αμιγείς ορογόνοι αδένες), οι υπογνάθιοι (οροβλεννώδεις) και οι υπογλώσσιοι (οροβλεννώδεις) και επιπλέον 600 με 1000 μικροί σιαλογόνοι διάσπαρτοι στον βλεννογόνο σε όλη τη στοματική κοιλότητα. Η κύρια λειτουργία των σιαλογόνων αδένων είναι η επαρκής παραγωγή σίελου (1 με 1,5 L/24ωρο). Η παρωτίδα παράγει το 25% του σίελου, ο υπογνάθιος αδένας το 70% και ο υπογλώσσιος αδένας το 5%. Επίσης, αυτοί συμβάλλουν στην εφύγρανση των ιστών του στόματος, στη διατήρηση καλής στοματικής υγιεινής (έκπλυση ούλων και δοντιών, επανασβεστίωση δοντιών), στην ομιλία, στην προετοιμασία των τροφών για καλή μάσηση, στη λειτουργία της γεύσης, της πέψης, διευκολύνουν έμμεσα την κατάποση και συμμετέχουν στην αποβολή από τον οργανισμό διαφόρων ουσιών. Οι νόσοι των σιαλογόνων εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία που μπορούν να ομαδοποιηθούν σε συγγενείς ανωμαλίες, σε φλεγμονές και λοιμώξεις, σε αποφράξεις, σε κακώσεις και σε νεοπλασίες. Έτσι, μπορούν να εμφανιστούν οι παρακάτω νόσοι: Σιαλολιθίαση είναι μια κατάσταση όπου σχηματίζονται μικροσκοπικές πέτρες - λίθοι εντός των σιαλογόνων αδένων. Οι λίθοι αυτοί αποτελούνται από ασβέστιο. Η ακριβής αιτία σχηματισμού λίθων δεν είναι γνωστή, αλλά ορισμένοι παράγοντες μπορούν να συμβάλουν σε αυτή την κατάσταση, όπως: - Αφυδάτωση, η οποία αυξάνει το σίελο. - Μειωμένη πρόσληψη τροφής, που μειώνει την ανάγκη για σίελο.

250 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

- Αντιισταμινικά, φάρμακα για την αρτηριακή πίεση, ψυχιατρικά φάρμακα και άλλα φάρμακα μπορεί να μειώσουν την παραγωγή σιέλου. (εικόνα 1 & εικόνα 2) Μερικοί από αυτούς τους λίθους δεν προκαλούν συμπτώματα, αλλά κάποιες φορές αποφράζουν τους εκφορητικούς πόρους. Η ροή του σίελου μερικώς ή

πλήρως σταματά και ο αδένας διογκώνεται και μπορεί να αναπτυχθεί μόλυνση. Τα συμπτώματα αρχίζουν συνήθως ως μια οδυνηρή αίσθηση κάτω από τη γλώσσα. Ο πόνος μπορεί να αυξηθεί με τη ροή του σίελου, ιδίως κατά την ώρα του φαγητού. Η θεραπεία αφορά τους λίθους που θα μπορούσαν να περάσουν από τον εκφορητικό πόρο. Ένας ιατρός είναι σε θέση να αφαιρέσει ένα λίθο, αν αυτός είναι κοντά στο άνοιγμα του εκφορητικού πόρου. Τα κύματα υπερήχων μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να συντρίψουν μεγάλους λίθους σε μικρά κομμάτια. Μεγάλοι λίθοι που βρίσκονται βαθύτερα είναι πιο δύσκολο να αφαιρεθούν. Σήμερα, με την ενδοσκοπική παρέμβαση στους σιαλογόνους αδένες, μπορούμε να αφαιρέσουμε λίθους που βρίσκονται σε βαθύτερα σημεία του εκφορητικού πόρου. Εάν δεν μπορούν να αφαιρεθούν και τα συμπτώματα του πόνου ή της λοίμωξης επιμένουν, ο σιαλογόνος αδένας μπορεί να χρειαστεί να αφαιρεθεί.

ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΣΙEΛΟΓΟΝΩΝ ΑΔΕΝΩΝ

Σιαλαδενίτιδα είναι μια επώδυνη λοίμωξη του σιαλογόνου αδένα. Ο σταφυλόκοκκος, ο στρεπτόκοκκος, ο αιμόφιλος της ινφλουέντζας ή αναερόβια βακτήρια είναι συνήθως η αιτία. Η κατάσταση αυτή είναι κοινή στους ηλικιωμένους που έχουν σιαλολιθίαση των σιαλογόνων αδένων, αλλά και στα βρέφη μπορεί να αναπτυχθεί σιαλαδενίτιδα κατά τις πρώτες εβδομάδες της ζωής τους. Η σιαλαδενίτιδα μπορεί να εξελιχθεί σε μια σοβαρή λοίμωξη, αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά. Ιογενείς λοιμώξεις όπως παρωτίτιδα, γρίπη, ιός Coxsackie, echovirus και ο κυτταρομεγαλοϊός μπορούν να προκαλέσουν διόγκωση των σιαλογόνων αδένων. Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο να αναπτυχθεί σιαλαδενίτιδα είναι: - Η αφυδάτωση, ο υποσιτισμός, οι διατροφικές διαταραχές. - Πρόσφατη χειρουργική επέμβαση, χρόνιες ασθένειες, καρκίνος, προωρότητα. - Η λήψη φαρμάκων, όπως τα αντιισταμινικά, τα διουρητικά, τα ψυχιατρικά φάρμακα, τα φάρμακα για την αρτηριακή πίεση, τα βαρβιτουρικά. Στη σιαλαδενίτιδα δημιουργείται ένα επίπονο αίσθημα στη παρειά ή κάτω από το γένειο (πηγούνι). Δυσάρεστη γεύση από πύον που καταλήγει στο στόμα και πιθανόν πυρετός. Γενικευμένες ιογενείς λοιμώξεις προκαλούν πυρετό, κεφαλαλγία, μυϊκούς πόνους και πόνο στις αρθρώσεις σε ολόκληρο το σώμα. Αν ο ιός εγκατασταθεί στην περιοχή των παρωτίδων αδένων, οι δύο πλευρές του προσώπου διογκώνονται μπροστά από τα αυτιά. Βακτηριακές λοιμώξεις απαιτούν τη λήψη αντιβιοτικών, είτε από το στόμα είτε ενδοφλέβια. Ζεστά επιθέματα τοποθετούνται επί του μολυσμένου αδένα. Η κατανάλωση ξινών καραμελών ενισχύει τη ροή του σίελου. Χειρουργική επέμβαση μπορεί να χρειαστεί σε καταστάσεις όπου δεν υπάρχει βελτίωση. Τα αντιβιοτικά δεν βοηθούν στη θεραπεία μιας ιογενούς λοίμωξης. Ο οργανισμός πρέπει να χρησιμοποιήσει το δικό του αμυντικό σύστημα για να απαλλαγεί από έναν ιό. Ανάπαυση, αυξημένη λήψη υγρών και αντιπυρετικά φάρμακα για τον πυρετό είναι οι καλύτεροι τρόποι για να βοηθήσουμε τον οργανισμό στη θεραπεία του. Κύστεις μπορούν να αναπτυχθούν στους σιαλογόνους αδένες μετά από λοιμώξεις, τραυματισμούς, λίθους ή όγκους. Μερικές φορές τα μωρά γεννιούνται με κύστεις στην παρωτίδα, λόγω προβλήματος που συνδυάζεται με την πρόωρη ανάπτυξη των αυτιών. Σε μια κοινή κύστη στο εσωτερικό του κάτω χείλους, αυτή μπορεί να ραγεί και να τρέξει κίτρινο υγρό. Άλλες κύστεις μπορεί να εμποδίζουν τη μάσηση του φαγητού, την ομιλία ή την κατάποση. Μικρές κύστεις μπορούν να αδειάσουν

χωρίς θεραπεία. Μεγάλες κύστεις μπορεί να χρειαστούν χειρουργική επέμβαση. Άλλες παθολογικές καταστάσεις των σιαλογόνων αδένων Το σύνδρομο Sjögren είναι μια χρόνια συστηματική πάθηση και κατατάσσεται στα αυτοάνοσα νοσήματα. Παρουσιάζει συμπτώματα μη έκκρισης, ανάλογα με το επίπεδο όπου βρίσκεται η νόσος, από τους σιαλογόνους αδένες, τους δακρυϊκούς και τους ιδρωτοποιούς αδένες. Οι μεσήλικες γυναίκες πλήττονται περισσότερο. Το σύνδρομο Sjögren παρουσιάζεται συχνά σε άτομα που έχουν ρευματοειδή αρθρίτιδα, ερυθηματώδη λύκο, σκληροδερμία και πολυμυοσίτιδα. Οι παράγοντες κινδύνου είναι η έκθεση σε ακτινοβολία και το κάπνισμα. Το σύνδρομο Sjögren προκαλεί μειωμένη έκκριση από τους αδένες. Ξηροστομία, φθορά των δοντιών, έλκη στο στόμα, διογκωμένοι σιαλογόνοι αδένες, σιαλολιθίαση και υποτροπιάζουσες λοιμώξεις των σιαλογόνων αδένων είναι πιθανά συμπτώματα. Το σύνδρομο επηρεάζει επίσης την υγρασία στα μάτια, στα οποία ενδέχεται να προκαλέσει χρόνιες μολύνσεις, έλκη του κερατοειδούς και απώλεια της όρασης. Η θεραπεία αφορά τη χορήγηση διαφόρων φαρμάκων που αποσκοπούν στον έλεγχο της συστηματικής νόσου, αλλά βοηθούν και στη μείωση της ξηροστομίας. Σιαλαδένωση είναι μια ανώδυνη διόγκωση των σιαλογόνων αδένων χωρίς γνωστή αιτία. Η παρωτίδα είναι συνήθως ο προσβαλλόμενος αδένας. Σιαλαδένωση είναι πιο πιθανή να αναπτυχθεί σε άτομα που είναι παχύσαρκα, έγκυες ή θηλάζουσες, άτομα που είναι υποσιτισμένα ή έχουν διατροφικές διαταραχές, αλκοολικούς με κίρρωση του ήπατος και σε άτομα που έχουν νεφρική ανεπάρκεια ή προβλήματα του θυρεοειδούς αδένα. Η σιαλαδένωση είναι συνήθως ανώδυνη, αλλά οι παρωτιδικοί αδένες διογκώνονται. Τα νεοπλάσματα των σιαλογόνων αδένων δεν είναι συνήθη, αφορούν περίπου το 4-6% των όγκων της κεφαλής και τραχήλου και εμφανίζουν δυσκολίες στην ιστολογική τους ταυτοποίηση. Αναγνωρίζονται σε μικρότερη σχετικά ηλικία από ό,τι ο καρκίνος του στόματος και η μέση ηλικία εμφάνισής τους είναι λίγο πάνω από τα 50 έτη. Η παρωτίδα και στη συνέχεια οι μικροί σιαλογόνοι είναι οι συχνότερες θέσεις εμφάνισης των όγκων (65% παρωτίδα, 8% υπογνάθιος, 27% ελάσσονες) Από τα καλοήθη, το πλειόμορφο αδένωμα και ο όγκος του Warthin είναι οι συχνότεροι όγκοι των μεγάλων σιαλογόνων και ξεπερνούν το 85% των περιπτώσεων. Οι κακοήθεις όγκοι δεν ξεπερνούν το 10 με 15% όλων των όγκων των σιαλογόνων αδένων (81% ελάσσονες, 50% υπογνάθιος, 25% παρωτίδα) (εικόνα 3)

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 251

ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΣΙΑΛΟΓΟΝΩΝ ΑΔΕΝΩΝ

Αρχές ογκολογικής θεραπευτικής αντιμετώπισης Η αντιμετώπιση των όγκων των σιαλογόνων αδένων είναι χειρουργική και σε όλες τις περιπτώσεις εφαρμόζεται τοπική εκρίζωση του όγκου, δηλαδή πλήρης αφαίρεση του αδένα σε επαρκή ζώνη υγιών ιστών. Όλοι οι κακοήθεις όγκοι έχουν τη τάση της περινευρικής διήθησης, γεγονός που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στον έλεγχο της υποτροπής της νόσου, σε τοπικό και περιοχικό επίπεδο (το περιοχικό επίπεδο είναι μέχρι τη βάση του κρανίου για τα κρανιακά νεύρα). Όσον αφορά στην παρωτίδα, για επιπολής όγκους επιλέγεται η επιπολής παρωτιδεκτομή με παρασκευή του προσωπικού νεύρου, για όγκους του βαθύτερου λοβού η ολική παρωτιδεκτομή με διαφύλαξη του προσωπικού νεύρου. Το προσωπικό νεύρο θυσιάζεται σε περιπτώσεις κακοήθειας και όταν είναι προσβεβλημένο από τη νεοπλασία (πάρεση προεγχειρητική). Η ακτινοθεραπεία εφαρμόζεται συμπληρωματικά στη κοίτη της νόσου και στην πορεία του εγκεφαλικού νεύρου (για τυχόν περινευρική διήθηση), όταν: - ο βαθμός κακοήθειας είναι μεγάλος (σε χαμηλή διαφοροποίηση) - σε κακοήθεια, όταν η ζώνη των υγιών ιστών κρίνεται ανεπαρκής - όταν αναγνωρίζεται παθολογοανατομικά περινευρική διήθηση Ο τραχηλικός λεμφαδενικός καθαρισμός γίνεται στη διάρκεια της εκτομής του κακοήθη όγκου όταν υπάρχει κλινικά θετική λεμφαδενίτιδα και στις περιπτώσεις που το επιθηλιακό στοιχείο κυριαρχεί (high grade), π.χ. περιπτώσεις βλεννοεπιδερμικού καρκινώματος, καρκίνωμα από πλακώδη κύτταρα κ.λπ. Η χημειοθεραπεία δεν έχει σαφή ένδειξη στην αντιμετώπιση των νεοπλασιών των σιαλογόνων αδένων. Αυτή χορηγείται μόνο σε συνδυασμό με ακτινοθεραπεία (όταν έτσι εκτιμηθεί) για να ενισχύσει τη δράση της ακτινοθεραπείας.

252 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Εγχειρητική προσέγγιση Η τομή για την επέμβαση της επιπολής παρωτιδεκτομής φαίνεται στην εικόνα 4. Στη συνέχεια, βρίσκουμε το κύριο στέλεχος του προσωπικού νεύρου και το παρασκευάζουμε ακολουθώντας προσεκτικά τους κλάδους του. Υπάρχουν διάφοροι τύποι διακλάδωσης του προσωπικού νεύρου, όπως φαίνεται παρακάτω στο σχήμα Αφού ακολουθήσουμε τους κλάδους του νεύρου, αφαιρούμε τον όγκο εντός υγειών ορίων, ακολουθώντας τους κανόνες εγχειρητικής τεχνικής, όπως αναφέραμε προηγουμένως. Το κενό ιστών που πιθανόν να αφήσει η εκτομή του όγκου στην παρωτίδα αποκαθίσταται με διάφορους τρόπους, όπως μέρος από τον στερνοκλειδομαστοειδή μυ, μυϊκή περιτονία, μήνιγγα, υποδόριο ιστό κ.α. Κατόπιν, κλείνουμε το εγχειρητικό πεδίο με αισθητική-πλαστική συρραφή, ανάλογα με την εμπειρία και την προτίμηση του χειρουργού. Ακριβώς μετά την αφύπνιση του ασθενούς, ελέγχουμε τη λειτουργία του προσωπικού νεύρου και όχι αργότερα, διότι μετά την έλευση αρκετού χρόνου θα υπάρξει το ανάλογο οίδημα και ψευδώς παραισθησία, υπαισθησία ή πάρεση. Σημαντικό είναι να αναφέρουμε πως ο μετεγχειρητικός έλεγχος είναι σχολαστικός, συχνός και μακροχρόνιος, όπως άλλωστε σε κάθε ογκολογικό ασθενή. Ο ασθενής ελέγχεται από τον ειδικό στοματικό και γναθοπροσωπικό χειρουργό για τυχόν υποτροπή, αλλά και για πιθανή απομακρυσμένη μετάσταση. Θα πρέπει να τονιστεί ότι ο προληπτικός έλεγχος και η άμεση διάγνωση από τον ειδικό ιατρό οδηγούν στην καλύτερη πρόγνωση, αποκατάσταση και επιβίωση των ασθενών.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 253

Η ΜΕΛΛΟΥΣΑ ΜΗΤΕΡΑ ΣΤΟΝ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟ Βουλγαράκης Γεώργιος - Μόσχος Χειρουργός Οδοντίατρος DDS Απόφοιτος Παν. Αθηνών

Περίδου 10, 3ος όροφος, Χανιά Τηλ. : 28210 90820 | Kιν.: 6936 834 717 www.voulgarakisdent.gr | email: voulgarakisgm@gmail.com

εγκυμοσύνη αποτελεί μια περίοδο αλλαγών για το σώμα της γυναίκας, τόσο σωματικών όσο και ορμονικών. Η μέλλουσα μητέρα συμβουλεύεται αρκετούς γιατρούς κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και φυσικά είναι σε στενή επικοινωνία με το γυναικολόγο της. Η φροντίδα της στοματικής κοιλότητάς της θα πρέπει να είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας με τη χρήση των κατάλληλων οδοντιατρικών μέσων, χωρίς να αμελούνται οι επισκέψεις στον οδοντίατρο. Παρακάτω θα απαντήσουμε σε συχνές ερωτήσεις σχετικά με την οδοντιατρική φροντίδα της μέλλουσας μητέρας.

Είναι απαραίτητος ο οδοντιατρικός καθαρισμός στη διάρκεια της εγκυμοσύνης; Ο προληπτικός οδοντιατρικός έλεγχος και ο καθαρισμός των δοντιών είναι αναγκαία και συστήνονται για τις εγκύους. Η αύξηση των ορμονικών επίπεδων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης πιθανόν να προκαλέσει διόγκωση των ουλών, αυξημένη αιμορραγία τους και μια γενικευμένη ευαισθησία. Για το λόγο αυτό μπορεί να υπάρξει έξαρση των συμπτωμάτων της ουλίτιδας ή της περιοδοντίτιδας. Επιπλέον, υπάρχει το ενδεχόμενο να παρουσιαστεί η λεγόμενη επουλίδα της κύησης, η οποία είναι μια μαλακή διόγκωση που εμφανίζεται ανάμεσα 254 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

σε δυο δόντια και αιμορραγεί εύκολα. Η αντιμετώπιση της είναι η χειρουργική αφαίρεση και δεν είναι κάτι ανησυχητικό. Για τους παραπάνω λόγους έχει ιδιαίτερη σημασία να διατηρείται πολύ καλή στοματική υγιεινή. Ο οδοντιατρικός έλεγχος είναι απαραίτητος, έτσι ώστε να απομακρύνεται αποτελεσματικά η οδοντική μικροβιακή πλάκα, με σκοπό να διατηρηθούν τα ούλα και το περιοδόντιο σε πολύ καλή κατάσταση. Ποιες άλλες οδοντιατρικές εργασίες επιτρέπονται στην εγκυμοσύνη; Αναμφίβολα η στοματική κοιλότητα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης θα πρέπει να είναι χωρίς εστίες μόλυνσης. Ωστόσο οποιαδήποτε οδοντιατρική εργασία δεν θεωρείται απαραίτητη, προτιμότερο είναι να πραγματοποιείται μετά το πέρας της εγκυμοσύνης. Οδοντιατρικές εργασίες όπως ενδοδοντική θεραπεία (απονεύρωση), σφραγίσματα ή επείγουσα εξαγωγή οφείλουν να αντιμετωπίζονται άμεσα, ούτος ώστε να μειωθεί η πιθανότητα μόλυνσης και πόνου. Έρευνες έχουν καταλήξει ότι έγκυες γυναίκες με κάποια φλεγμονώδη νόσο του περιοδοντίου έχουν πιθανότητα προώρου τοκετού και γέννηση ελλιποβαρούς βρέφους. Ιδανικό διάστημα για την πραγματοποίηση των παραπάνω πράξεων είναι το δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Στο τρίτο τρίμηνο είναι πιο κουραστικό για την έγκυο να παραμείνει για αρκετή ώρα στην οδοντιατρική καρέκλα,

Η ΜΕΛΛΟΥΣΑ ΜΗΤΕΡΑ ΣΤΟΝ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟ

ενώ στο πρώτο τρίμηνο της κύησης λογω διάπλασης του εμβρύου και οργανογένεσης πρέπει να αποφεύγονται οι οδοντιατρικές επεμβάσεις. Επιλεκτικές θεραπείες όπως η λεύκανση των δοντιών και άλλες αισθητικές επεμβάσεις, καλό είναι να μην πραγματοποιούνται μέχρι τη γέννηση. Συγκεκριμένα η λεύκανση πρέπει να αναβάλλεται για μετά την περίοδο του θηλασμού. Τι γίνεται με τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στις οδοντιατρικές εργασίες; Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στη λήψη οποιουδήποτε φαρμάκου και αυτό θα πρέπει να γίνεται σε συνεννόηση με τον γυναικολόγο. Όσον αφορά την τοπική αναισθησία, η λιδοκαϊνη, που είναι το πιο κοινώς χρησιμοποιούμενο τοπικό αναισθητικό, ανήκει στα φάρμακα Κατηγορίας Β που σημαίνει ότι είναι ασφαλής για το έμβρυο, καθώς δεν περνά από τον πλακούντα. Η ποσότητα αναισθησίας που χορηγείται πρέπει να είναι όσο το δυνατόν μικρότερη, αλλά και αρκετή ώστε να μην πονάει η έγκυος και να αισθάνεται άνετα κατά τη διάρκεια της οδοντιατρικής επίσκεψης. Όσον αφορά τα αντιβιοτικά που χορηγούνται από τον οδοντίατρο, τα περισσότερα από αυτά ανήκουν στην Κατηγορία Β και θεωρούνται ασφαλή. Τέτοια είναι οι πενικιλίνη, αμοξυκιλίνη,(Amoxil) και η κλινδαμυκίνη (Dalacin C). Προσοχή: οι τετρακυκλίνες ανήκουν στην Κατηγορία D και δεν πρέπει να λαμβάνονται από εγκύους. Προσοχή χρειάζεται επίσηςστην χρήση παυσίπονων χαπιών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Το ενδεδειγμένο παυσίπονο είναι η ακεταμινοφαίνη ( Depon, Panadol) σε συγκεκριμένες δόσεις και εφόσον κριθεί απολύτως απαραίτητο. Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ) όπως η ιβουπροφαίνη ( Algofren, Brufen, Nurofen) καλό είναι να αποφεύγονται, ιδιαίτερα κατά το τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Το ίδιο ισχύει και για την ασπιρίνη. Ως γενικός κανόνας ισχύει ότι η χρήση φαρ-

μάκων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης θα πρέπει να αποφεύγεται όσο είναι δυνατόν, ενώ θα πρέπει να υπάρχει επικοινωνία με τον γυναικολόγο σχετικά με την χορήγηση οποιουδήποτε φάρμακου. Σχετικά με τις οδοντιατρικές ακτινογραφίες στις εγκύους. Η λήψη ακτινογραφιών θα πρέπει να αναβάλλεται για μετά το πέρας της εγκυμοσύνης. Για τον λόγο αυτό, θα πρέπει να ενημερώνετε τον οδοντίατρο σας σε περίπτωση που είστε έγκυος ή και για το ενδεχόμενο να είστε. Σε περίπτωση που κάποια επείγουσα οδοντιατρική ανάγκη απαιτεί τη λήψη οδοντιατρικής ακτινογραφίας, τότε αυτό μπορεί να γίνει κατά περίπτωση με τη χρήση προστατευτικής ποδιάς μολύβδου. Συμφώνα με μελέτες οι οδοντιατρικές ακτινογραφίες δεν έχουν δόση ακτινοβολίας ικανή να προκαλέσει ανεπιθύμητες συνέπειες στην ανάπτυξη του εμβρύου. Η Αμερικανική Οδοντιατρική Ομοσπονδία (ADA) και το Αμερικανικό Κογκρέσο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων (ACOG), αναφέρουν ότι οι οδοντιατρικές ακτινογραφίες με την κατάλληλη προφύλαξη(θωράκιση) θεωρούνται ασφαλής.

Οδοντιατρικές συμβουλές στην εγκυμοσύνη - Οι έγκυες γυναίκες θα πρέπει να έχουν μια ισορροπημένη διατροφή, να βουρτσίζουν σωστά τα δόντια τους με μια οδοντόκρεμα φθορίου 2 φόρες την ημέρα και να χρησιμοποιούν οδοντικό νήμα καθημερινά. - Απαιτούνται προληπτικές επισκέψεις και καθαρισμός από τον οδοντίατρο, κατά την κύηση. - Αναβάλλεται όποια οδοντιατρική επέμβαση δεν θεωρείται επείγουσα μέχρι την αρχή του 2 ου τριμήνου ή, αν αυτό είναι δυνατόν για μετά το πέρας της κύησης.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 255

Γιατί επιλέγουμε Κέντρα Ξένων Γλωσσών με το σήμα PALSO;

Άντζη Κοκόση Αντιπρόεδρος

εκμαθηση ξένων γλωσσών αποτελεί τον κύριο πυλώνα της εκπαίδευσης των νέων. Ο κλάδος των ξένων γλωσσών δεν εμπιστεύεται τα ιδιαίτερα μαθήματα τα οποία πραγματοποιούνται σε ακατάλληλους χώρους με ελλιπές εκπαιδευτικό υλικό και τις περισσότερες φορές με ανειδίκευτους, χωρίς προσόντα καθηγητές. Τα νόμιμα Κεντρα Ξένων Γλωσσών έχουν άδεια από τον ΕΟΠΠΕΠ και πληρούν όλες τις προϋποθέσεις για να καλύψουν τις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής. Τόσο οι ιδιοκτήτες ΚΞΓ, όσο και οι καθηγητές τους έχουν άδεια διδασκαλίας που αποδεικνύει τη διδακτική και παιδαγωγική τους επάρκεια. Επιπλέον, οι καθηγητές το PALSO

256 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

επιμορφώνονται συνεχώς από ψυχολόγους, παιδαγωγούς, γλωσσολόγους κ.α. Οι μαθητές προετοιμάζονται με ύλη που δίδεται μόνο στα Κέντρα Ξένων Γλωσσών, πιστοποιώντας τη γνώση αυτών με τη συμμετοχή τους σε αναγνωρισμένες από το Διεθνές Συμβούλιο Πιστοποίησης εξετάσεις πτυχίων γλωσσομάθειας PALSO και άλλων εξεταστικών φορέων κύρους. Η εκπαιδευτική διαδικασία τελείται σε ολιγομέλη τμήματα, για όλες τις ηλικίες και τα γνωστικά επίπεδα. Τα πιστοποιημένα Κέντρα Ξένων Γλωσσών PALSO αποτελούν εγγύηση για τη σωστή εκμάθηση ξένων γλωσσών. Εμπιστευτείτε τα. Για το Δ.Σ. Άντζη Κοκόση / Αντιπρόεδρος

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 257

Η σκακιστική «Βασίλισσα» της Ελλάδας είναι απ΄τα Χανιά. Συνέντευξη με τον πρόεδρο της ΣΑΧ-ΣΑΜΑΡΙΑ κ. Γιάννη Σπυριδάκη. Το «ΓΟΝΕΊΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙ» συνεχίζοντας την αναζήτηση των εξωσχολικών επιλογών που προσφέρει η πόλη μας συνομιλεί με τον πρόεδρο του κατά τεκμήριο κορυφαίου σκακιστικού συλλόγου του νομού μας ,τον πρόεδρο της ΣΚΑΚΙΣΤΙΚΉΣ ΑΚΑΔΗΜΊΑΣ ΧΑΝΊΩΝ, Γιάννη Σπυριδάκη σε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για το σκάκι και όχι μόνο. Κύριε Σπυριδάκη πως προέκυψε η εμπλοκή σας με την ΣΚΑΚΙΣΤΙΚΉ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΧΑΝΊΩΝ και πως αξιολογείται την διάδοση του αθλήματος στην πόλη μας. Ανέκαθεν ήμουν άνθρωπος του αθλητισμού αφού και ο ίδιος υπήρξα ερασιτέχνης ποδοσφαιριστής επί 25 και πλέον χρόνια ,η εμπλοκή μου με τον σύλλογο προέκυψε σχεδόν ταυτόχρονα με την ενασχόληση του μεγάλου μου γιου με το σκάκι, όταν το 2015 όντας προ νήπιο μας ζήτησε να «παίξει» σκάκι, αναζητήσαμε μεταξύ των συλλόγων της πόλης μας το καλύτερο περιβάλλον για την εξωσχολική αυτή δραστηριότητα και εύκολα καταλήξαμε στην ΣΑΧ. Η προσωπική μου εμπλοκή ως παράγοντα ήρθε ως αποτέλεσμα της εκτίμησης της δουλειάς ,των συνθηκών αλλά κυρίως των ανθρώπων-προπονητών που στελεχώνουν αυτό το σύλλογο. Ο ρόλος του προέδρου είναι ουσιαστικά συντονιστικός στην εθελοντική συλλογικότητα που επί της ουσίας είναι το Δ.Σ της ΣΑΧ.

Ο κ. Σπυριδάκης με την παγκόσμια πρωταθλήτρια Σταυρούλα Τσολακίδου κατά το φετινό σιμουλτανε στο ενετικό λιμάνι.

O κ. Σπυριδάκης με τον πρόεδρο της ΕΤΑΝΑΠ κ. Αποστολάκη

Ως γονέας με πιο κίνητρο παροτρύνατε το παιδί σας να ασχοληθεί με το σκάκι. Στις μικρές ηλικίες κατά τη γνώμη μου ,οι εξωσχολικές δραστηριότητες πρέπει να αποτελούν διασκέδαση ,το σκάκι είναι μια μορφή παιχνιδιού-διασκέδασης μόνο που έχει πολλά «παράπλευρα» οφέλη αφού απαιτεί να εκπαιδευτείς στην συγκέντρωση, την διορατικότητα ,την τακτική ,την πειθαρχία ,την μαχητικότητα ,την υπομονή, την αυτοσυγκράτηση ,τον σεβασμό στον αντίπαλο και τους κανόνες και γενικότερα απαιτεί-χτίζει, στοιχεία χαρακτήρα πολύ χρήσιμα τόσο για την σχολική ζωή όσο και για την κοινωνική συμπεριφορά . Και όλα αυτά μέσα από το παιχνίδι. Χωρίς να είναι θέσφατο ,δεν είναι τυχαίο ότι όλοι οι καλοί σκακιστές ανεξάρτητα της ηλικίας τους είναι και άριστοι μαθητές. Στην ΣΑΧ έχουμε την τύχη να καμαρώνουμε κάθε χρόνο όλους μας τους σκακιστές που δίνουν πανελλαδικές να εισέρχονται στα πανεπιστήμια .Όλα αυτά με έκαναν να ενθαρρύνω παιδιά μου να δοκιμάσουν να γνωρίσουν το σκάκι.

Ποιο θεωρείτε ότι είναι το μυστικό της επιτυχίας του συλλόγου.

258 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Τα χρόνια αυτά αντιλήφθηκα την σπουδαία δουλειά που γίνεται στην πόλη μας στην ανάπτυξη και διάδοση του σκακιού αλλά κυρίως ,πέρα από τις μεγάλες αθλητικές διακρίσεις που έρχονται, τα σημαντικά οφέλη που αποκομίζουν τα παιδιά απ’ αυτή τους την ενασχόληση. Όλα αυτά με οδηγούν στο συμπέρασμα ότι τα ΧΑΝΙΆ αποτελούν μητρόπολη του αθλήματος στην Ελλάδα και η ΣΑΧ ο κορυφαίος και πιο σωστά οργανωμένος σύλλογος στην διάδοση του

Η συνταγή της επιτυχίας είναι οι άνθρωποι του συλλόγου , οι εξαιρετικοί προπονητές που με επικεφαλής τον Κώστα Τσαρουχά και ένα καταπληκτικό τιμ ,με μεγάλη γνώση του αθλήματος αλλά κυρίως με αγάπη για τα παιδιά. Η συστηματική δουλειά που γίνεται εδώ και χρόνια έχει χτίσει ένα σκακιστικό οργανισμό που έχει 2 ομάδες στην Ά εθνική κατηγορία ,που είναι μόνιμα στο βάθρο και 3 συνεχόμενα χρόνια πρωταθλήτρια Ελλάδας στο πρωτάθλημα παίδων- κορασίδων ,που κάθε χρόνο εκπροσωπεί

Η ΣΚΑΚΙΣΤΙΚΗ «ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ» ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠ΄ΤΑ ΧΑΝΙΑ.

Νεαροί σκακιστές με την παγκόσμια πρωταθλήτρια Σταυρούλα Τσολακίδου

Πρωταθλήτρια ομάδα παίδων κορασίδων για 3η συνεχή χρονιά

Η νικήτρια oμάδα στο διεθνές τουρνουα της Παλαιόχωρας

την χώρα μας στο σκακιστικό champions league. Ταυτόχρονα η ΣΑΧ κάθε χρόνο πανηγυρίζει αρκετούς αθλητές της στο βάθρο των πανελληνίων νεανικών και σχολικών πρωταθλημάτων πράγμα που την φέρνει στην πρώτη θέση της αξιολόγησης της Ελληνικής Σκακιστική Ομοσπονδίας. Ο Σύλλογος μας πέραν από το καθαρά αθλητικό κομμάτι έχει πλούσια εκπαιδευτική , διοργανωτική αλλά φιλανθρωπική δράση πραγματοποιώντας προγράμματα σε μη αστικές περιοχές και τουρνουα φιλανθρωπικού χαρακτήρα και φυσικά το κορυφαίο σκακιστικό διεθνές τουρνουά της χώρας μας ,το ΔΙΕΘΝΈΣ ΤΟΥΡΝΟΥΆ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΑΣ που για 11 συνεχόμενα χρόνια φέρνει το νόμο μας στο παγκόσμιο σκακιστικό επίκεντρο. Εδώ δεν πρέπει να ξεχάσουμε και την μεγάλη συμβολή του κεντρικού χορηγού του συλλόγου μας ,την εταιρεία ΕΤΑΝΑΠ ΣΑΜΑΡΙΑ και προσωπικά του προέδρου της κυρίου ΜΑΝΏΛΗ ΑΠΟΣΤΟΛΆΚΗ, που επέλεξε να υποστηρίξει την νεολαία της πόλης δια μέσω της ΣΑΧ αναλαμβάνοντας την υποστήριξη όλων των δραστηριοτήτων και διοργανώσεων. Η συνεργασία αυτή σηματοδοτεί την περαιτέρω ανάπτυξή του αθλήματος στην πόλη μας. Φυσικά σημαίνοντα ρόλο παίζει και το Δ.Σ του συλλόγου που απαρτίζεται από επιφανή μέλη της κοινωνίας της πόλης μας ,πράγμα που εγγυάται την σωστή λειτουργία αλλά και την ασφάλεια που κάθε γονιός χρειάζεται ώστε να μας εμπιστευτεί τα παιδιά του.

Ως άνθρωπος του αθλητισμού και ως γονέας τι πιστεύεται ότι πρέπει να βελτιωθεί στην πόλη μας , τόσο σε ότι αφορά το σκάκι όσο και τον αθλητισμό γενικότερα. Ζούμε σε μια υπέροχη πόλη με ικανοποιητικές υποδομές και αρκετούς συλλόγους που διαθέτουν ανθρώπους με μεράκι και αγάπη για αυτό που κάνουν. Αυτό που έχω αντιληφθεί κινούμενος στον χώρο του αθλητισμού εδώ και πολλά χρόνια είναι ότι υστερούμε σε νοοτροπία ,φιλοσοφία και αυτό ξεκινάει από τους γονείς. Δημιουργούμε απαιτήσεις από μικρούς αθλητές

-παιδιά ,προκειμένου να ικανοποιηθούν οι δικές μας φιλοδοξίες. Η οικονομική κρίση αλλά και η ραγδαία είσοδός στη ζωή μας των socialmedia των smartphones και tablets, έχουν περιορίσει τον χρόνο που αφιερώνουν τα παιδιά στο ελεύθερο αυθόρμητο παιχνίδι και στον αθλητισμό. Σε αυτά πρέπει να παρέμβουμε ως γονείς και να προστατεύσουμε τον αυθορμητισμό και την ενεργητικότητα των παιδιών μας . Στα πλαίσια αυτά εμείς στην ΣΑΧ ενθαρρύνουμε την ελεύθερη έκφραση μέσω του σκακιού και δίνουμε κίνητρα στα παιδιά να διεκδικήσουν την διάκριση- για αυτά τα ίδια- με συμμετοχές σε τουρνουά σε όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Ολοκληρώνοντας αυτή μας τη συζήτηση τι μήνυμα θα στέλνατε στους γονείς παίδων που σκέφτονται να τα καθοδηγήσουν προς το σκάκι. Ως γονείς όλοι θέλουμε πάνω απ’ όλα ευτυχισμένα ,χαρούμενα, υγιή και με αυτοπεποίθηση παιδιά. Υπ αυτό το πρίσμα θα συμβούλευα τους γονείς να ακούσουν και να κατανοήσουν τις επιθυμίες των παιδιών τους, να τα βοηθήσουν να βρουν τον χώρο που τα εκφράζει και τα κάνει ευτυχισμένα και δημιουργικά .Το σκάκι είναι ένας μαγικός και ανεξάντλητος κόσμος για όποιον το γνωρίσει και το αγαπήσει , σίγουρα ο σκακιστικός χώρος είναι ένας ευγενής και πνευματικός αθλητικός χώρος που αν ταιριάξει με την ιδιοσυγκρασία του παιδιού έχει πολλά να του προσφέρει. Πιστέψτε με αυτό το οποίο και εγώ απολαμβάνω κινούμενος στον σύλλογο είναι τις έξυπνες φατσούλες με τα λαμπερά χαμόγελα, να ευχαριστιούνται το σκάκι ,να κάνουν φίλους και να απολαμβάνουν τα παιδικά- εφηβικά-νεανικά τους χρόνια μέσα από μια διασκεδαστική και χρήσιμη δραστηριότητα. Όμως το μήνυμα μου είναι να αφήσουμε τα παιδιά μας ,αυτά να επιλέξουν τι τα εκφράζει και τα γεμίζει και εμείς να είμαστε εκεί για να τα υποστηρίξουμε στις σωστές ή και τις λάθος επιλογές τούς .

Σας ευχαριστώ πολύ. • Η ΣΑΧ βρίσκεται στην ΠΑΛΑΜΑ 33 στο κέντρο των Χανίων, τηλ 28210 55088. • Ο Γιάννης Σπυριδάκης είναι απόφοιτος λογιστικής και στέλεχος του ΣΥ.ΦΑ ΧΑΝΊΩΝ, παντρεμένος και πατέρας 2 αγοριών. Υπήρξε για χρόνια αθλητής και τώρα αθλητικός παράγοντας και συνδικαλιστής ως πρόεδρος της ΣΑΧ,ταμίας του ΑΟ ΜΙΝΩΤΑΥΡΟΥ, μέλος του Δ.Σ του ΕΡΓΑΤΙΚΟΎ ΚΈΝΤΡΟΥ ΧΑΝΊΩΝ. ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 259

ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΑΣ

ετά την ηλικία των 50, σε αρκετούς ανθρώπους, το κέντρο του οπτικού πεδίου είναι πιθανόν να εκφυλιστεί, με αποτέλεσμα να αλλοιωθεί η κεντρική όραση. Για ποιο λόγο, όμως, συμβαίνει αυτό και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί;

Η Ηλικιακή Εκφύλιση της Ωχράς Κηλίδας (ΗΕΩ) είναι μια πάθηση των οφθαλμών που παρουσιάζεται σε ηλικίες άνω των 50 ετών. Πρόκειται για μια εκφυλιστική και προοδευτική οφθαλμική νόσο, που προσβάλλει το κέντρο του οπτικού μας πεδίου, την ωχρά κηλίδα. Η ωχρά κηλίδα είναι μια ανατομική περιοχή στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς. Δεν είναι μεγαλύτερη από 1mm έχει όμως την μεγαλύτερη πυκνότητα αισθητηριακών κυττάρων(κωνία) απ’όλο τον υπόλοιπο αμφιβληστροειδή. Είναι υπεύθυνη για την κεντρική μας όραση και για την λεπτομερή όραση(διάβασμα μικρών γραμμάτων κ.λ.π.) Με την πάροδο της ηλικίας δημιουργούνται αλλοιώσεις στην περιοχή της ωχράς σαν συνέπεια της γήρανσης των κυττάρων. Η ακριβής αιτία της εκφύλισης της ωχράς δεν είναι απόλυτα γνωστή. Έχουν ενοχοποιηθεί διάφοροι παράγοντες κινδύνου χωρίς και αυτό να είναι σαφές όπως:

• Κληρονομικότητα • Κακές διατροφικές συνήθειες οι οποίες μέσω του σχηματισμού ελευθέρων ριζών προκαλούν οξειδωτικό στρες στα κύτταρα(όπως μεγάλη κατανάλωση κόκκινου κρέατος) • Παχυσαρκία, Υπερχοληστεριναιμία • Κάπνισμα • Υπέρταση • Μακρόχρονη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία χωρίς προστασία με γυαλιά ηλίου Οι τύποι εκφύλισης

Η εκφύλιση της ωχράς διαχωρίζεται στην Ξηρά μορφή και στην Υγρά μορφή. Η ξηρά μορφή είναι η πιο συνηθισμένη και οφείλεται στην προοδευτική λέπτυνση της ωχράς λόγω ατροφικών διαταραχών. Εξελίσσεται αργά με σταδιακή μείωση της όρασης σε βάθος χρόνου. Η 260 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

KONTAXAKISadv2017G.pdf

21/11/17

10:37 πµ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 261

ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΑΣ

ξηρά μορφή μερικές φορές είναι δυνατό να μεταπέσει σε υγρά μορφή, γι’ αυτό όλοι οι ασθενείς με αυτή την πάθηση πρέπει να ελέγχονται τακτικά και κάθε αλλαγή στην όραση πρέπει να εκτιμάται άμεσα. Ακόμη και σήμερα δεν υπάρχει ουσιαστική θεραπεία την πάθησης αυτής, παρ’ όλα αυτά μερικοί ασθενείς μπορεί να ωφεληθούν έχοντας καθυστέρηση στην εξέλιξη της πάθησης, με την λήψη συμπληρωμάτων διατροφής που περιέχουν διάφορες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Τα τελευταία χρόνια γίνεται μία μεγάλη προσπάθεια αντιμετώπισης της πάθησης με την μεταμόσχευση εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων κάτω από τον αμφιβληστροειδή στην περιοχή της ωχράς. Τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα μετά την πιλοτική εφαρμογή της μεθόδου είναι άκρως ενθαρρυντικά. Απ’ ότι φαίνεται αυτή η μέθοδος ίσως στο εγγύς μέλλον να είναι η λύση στην αντιμετώπιση μιας πάθησης που μέχρι σήμερα είναι ουσιαστικά χωρίς θεραπεία. Η υγρά μορφή είναι σπανιότερη αλλά προκαλεί ταχύτερη διαταραχή της κεντρικής όρασης. Οφείλεται στην ανάπτυξη νεοαγγείων που προέρχονται από τον χοριοειδή χιτώνα κάτω από την ωχρά, τα οποία έχουν παθολογικό τοίχωμα και πολύ εύκολα διαρρέουν υγρό ή αίμα και έτσι προκαλούν αιμορραγίες και οίδημα στην περιοχή της ωχράς. Ο αμφιβληστροειδής ως νευρικός ιστός που είναι, δεν μπορεί να ζήσει σε υγρό περιβάλλον και τα κύτταρα του πεθαίνουν από ‘’ασφυξία’’. Τα συμπτώματα της υγράς μορφής εκφύλισης της ωχράς είναι η αιφνίδια διαταραχή της κεντρικής όρασης με παραμορφωψία (βλέπουν παραμορφωμένα τα αντικείμενα), θολή και σκοτεινή κεντρική όραση με ξεθωριασμένα τα χρώματα. Δεν μπορούν να διακρίνουν λεπτομέρειες στα πρόσωπα και δεν μπορούν να διαβάσουν. Η διάγνωση της εκφύλισης της ωχράς γίνεται με την βυθοσκόπηση, την οπτική τομογραφία συνοχής (OCT) και την φλουοραγγειογραφία. Η βασική εξέταση παρακολούθησης της πάθησης είναι η OCT.

Θεραπεία υγράς μορφής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας Παλαιότερα σαν μόνη λύση υπήρχε το θερμικό Laser με το οποίο με οδηγό την φλουοραγγειογραφία γινόταν φωτοπηξία των νεοαγγείων με την προϋπόθεση ότι δεν ήταν κάτω από το κέντρο της ωχράς(κεντρικό βοθρίο). Αυτή η μέθοδος σχεδόν πάντα είχε υποτροπή της πάθησης. Ακολούθησε η Φωτοδυναμική θεραπεία η οποία είχε σαν στόχο να φράξει τα παθολογικά νεοαγγεία. Και με αυτή την μέθοδο παρατηρούνται πολλές υποτροπές έτσι ώστε να χρειάζονται επαναλαμβανόμενες συνεδρίες. Τα τελευταία χρόνια, η ανακάλυψη παραγόντων antiVEGF που χορηγούνται υπό ενέσιμη μορφή στο μάτι, έχει πραγματικά φέρει επανάσταση στη μέχρι πρότινος θεραπεία της υγράς μορφής. Οι παράγοντες αυτοί έχουν την ικανότητα να μπλοκάρουν τους VEGF που ευνοούν την ανάπτυξη των αιμοφόρων νεοαγγείων που προκαλούν την πάθηση. Οι ενέσεις γίνονται ανά διαστήματα 4-6 εβδομάδων και μπορεί να χρειαστούν αρκετές έως ότου επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα. Αυτό ελέγχεται με την τακτική εξέταση με OCT .Το κυριότερο είναι ότι η θεραπεία πρέπει να αρχίσει με τα πρώτα συμπτώματα της ασθένειας και όχι σε προχωρημένες μορφές. Με τη θεραπεία αυτή μπορεί να σταθεροποιηθεί πάνω από το 75% των περιστατικών ενώ σε πάνω από τα μισά περιστατικά επιτυγχάνεται βελτίωση της όρασης. Η έγκαιρη διάγνωση της πάθησης είναι πολύ σημαντική διότι με την θεραπεία με τους anti-VEGF παράγοντες μπορούμε να διατηρήσουμε λειτουργική όραση σε μία πάθηση η οποία πριν μερικά χρόνια με μαθηματική ακρίβεια οδηγούσε σε καταστροφή της κεντρικής όρασης.

262 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΤΣΙΓΑΡΑ | ΤΥΠΟΣ | ΨΙΛΙΚΑ

ΒΑ

ΚΙ Α Λ Φ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 263

ΜΟΥΡΝΙΕΣ (ΕΝ. ΚΤΙΡΙΟΥ ΔΕΥΑΧ)

28210 90021

6980063010

Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια …η «νόσος των καπνιστών»

Δρ. ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Κ. ΒΙΤΤΩΡΑΚΗΣ Πνευμονολόγος – Φυματιολόγος Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Ευρωπαϊκό Δίπλωμα Πνευμονολογίας E.R.S- H.E.R.M.E.S Τέως Ιατρός Κέντρου Άσθματος 7ης Πνευμονολογικής Κλινικής Νοσοκομείου Σωτηρία Αποκορώνου 68-70, Χανιά Τηλ./Fax: 28210 72880 - Κινητό: 6973346237 E-mail: stelios@vittorakis.com - www.vittorakis.com

Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, ή ΧΑΠ εν συντομία, είναι μία συχνή χρόνια πνευμονική νόσος που συμβαίνει κατεξοχήν σε καπνιστές. Στη ΧΑΠ υπάρχει δυσκολία κατά την δίοδο του αέρα μέσα στους πνεύμονες λόγω της μακροχρόνιας καταστροφής που αυτός υφίσταται από βλαβερές ουσίες με κύριες αυτές που παράγονται κατά το κάπνισμα. Η δυσκολία αυτή βιώνεται από τον καπνιστή ως χρόνια δύσπνοια, ‘φούσκωμα’ κατά την άσκηση ή το περπάτημα και βήχας συχνά παραγωγικός (με πτύελα). Πρόκειται για μια συχνή νόσο που μπορεί να παραμένει αδιάγνωστη για αρκετά χρόνια, προκαλώντας σημαντική δυσκολία στην καθημερινότητα του καπνιστή αλλά και ένα σοβαρό κίνδυνο για την υγεία του.

264 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Τί συμβαίνει στον πνεύμονα στην ΧΑΠ; Σε έναν καπνιστή, η χρόνια φλεγμονή που προκαλεί ο καπνός του τσιγάρου, οδηγεί στην εμφάνιση δύο αλλοιώσεων στον πνεύμονα του, της χρόνιας βρογχίτιδας και του εμφυσήματος. Οι αλλοιώσεις αυτές συμβαίνουν ταυτόχρονα αλλά σε διαφορετικό βαθμό σε κάθε καπνιστή. Στην χρόνια βρογχίτιδα συμβαίνει στένωση των βρόγχων των σωλήνων δηλαδή μέσα από τους οποίους με-

ταφέρεται ο αέρας στους πνεύμονες, αλλά και αυξημένη παραγωγή βλέννης, δηλαδή πτυέλων στο εσωτερικό τους. Στο εμφύσημα συμβαίνει καταστροφή των κυψελίδων, οι οποίες είναι μικροσκοπικοί σάκοι βαθιά μέσα στους πνεύμονες και στις οποίες γίνεται η ανταλλαγή των αερίων και η οξυγόνωση του αίματος (πρόσληψη οξυγόνου και αποβολή διοξειδίου του άνθρακα). Αποτέλεσμα αυτών των αλλοιώσεων είναι η μείωση του οξυγόνου στο αίμα και η κατακράτηση διοξειδίου του άνθρακα. Επιπλέον όταν οι κυψελίδες ελαττώνονται, χάνουν την ελαστικότητα τους, μειώνεται η φυσιολογική τους τάση να αδειάζουν (ξεφουσκώνουν) και παγιδεύουν αέρα μέσα τους. Το γεγονός αυτό ονομάζεται υπερδιάταση και συμβάλλει ξεχωριστά στην εμφάνιση της δύσπνοιας. Με απλά λόγια φανταστείτε τον πνεύμονα σαν ένα καλαμάκι ( αεραγωγοί-βρόγχοι) που οδηγεί σε ένα πυκνό σφουγγάρι (κυψελίδες). Στην χρόνια βρογχίτιδα υπάρχει δύσπνοια γιατί το καλαμάκι (από το οποίο αναπνέουμε) είναι στενωμένο και ο αέρας μετακινείται με δυσκολία. Στο εμφύσημα το σφουγγάρι (κυψελίδες) έχει καταστραφεί, δεν είναι πλέον πυκνό και δεν κρατάει πολύ νερό (αέρα) και δεν είναι πλέον απορροφητικό (δεν μαζεύει πολύ οξυγόνο). Ο συνδυασμός αυτών των συμβαίνει στην χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια Είναι συχνή η ΧΑΠ; Η ΧΑΠ είναι πλέον η 5η αιτία θανάτου παγκοσμίως και ευθύνεται κάθε χρόνο για περισσότερους από τρία εκατομμύρια θανάτους στον πλανήτη. Το συνολικό κόστος σε φάρμακα, νοσηλείες και για την όλη αντιμετώπιση της νόσου είναι τεράστιο (π.χ. στις ΗΠΑ ξοδεύονται 24

ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΠΝΕΥΜΟΝΟΠΑΘΕΙΑ

δις. δολάρια ετησίως). Δεν είναι τυχαίο ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατέταξε την ΧΑΠ σε μία από τις 5 πιο επικίνδυνες αρρώστιες της επόμενης χιλιετίας και συντονίζει προσπάθειες για την αντιμετώπισή της. Τα τελευταία δεδομένα στην χώρα μας δείχνουν ότι από ΧΑΠ πάσχει το 8,4% των Ελλήνων (12% ανδρών και 5% γυναικών). Αυτό σημαίνει ότι περίπου 600.000 Έλληνες έχουν ΧΑΠ. Δυστυχώς οι μελέτες δείχνουν ότι οι μισοί από αυτούς δεν το ξέρουν και επομένως στερούνται από τα οφέλη της έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας. Το 7% των Ελλήνων ασθενών με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) που θα νοσηλευτεί στο νοσοκομείο λόγω παρόξυνσης θα πεθάνει εντός τριών μηνών, σύμφωνα με την πανευρωπαϊκή μελέτη ERS COPD Audit που πραγματοποιήθηκε με συμμετοχή 16.000 ασθενών. Περισσότεροι από 25000 ασθενείς με ΧΑΠ στην Ελλάδα ζουν με την βοήθεια συνεχούς παροχής οξυγόνου Πώς θα καταλάβω αν έχω ΧΑΠ; Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου; Εάν παρουσιάζετε δύσπνοια, βήχα με ή χωρίς πτύελα και είστε καπνιστής πάνω από 40 ετών, τότε είναι πολύ πιθανό να έχετε ΧΑΠ. Τα συμπτώματα μάλιστα μπορεί να έχουν τόσο ύπουλη εμφάνιση έτσι ώστε οι ασθενείς να τα αποδίδουν στο τσιγάρο με το γνωστό ελαφρυντικό: «τσιγαρόβηχας». Δεν είναι όμως μία απλή κατάσταση αλλά μία ύπουλη νόσος που δικαιολογημένα χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς ως σιωπηλός «δολοφόνος», αφού αποφράσσει τους βρόγχους (τους αεραγωγούς μέσω των οποίων αναπνέουμε) και καταστρέφει κυριολεκτικά τους ιστούς των πνευμόνων με τρόπο μη αναστρέψιμο. Δυστυχώς μόνο αφού καταστραφεί το 50-60% των πνευμόνων ο ασθενής αρχίζει να έχει σοβαρά συμπτώματα. Σε προχωρημένες μορφές ΧΑΠ ο καπνιστής δυσκολεύεται να εκτελέσει ακόμη και απλές πράξεις της καθημερινότητας του, όπως πχ να δέσει τα παπούτσια του ή να ντυθεί. Για απλές δραστηριότητες χρειάζεται πολύ χρόνο και μεγάλη προσπάθεια ενώ σε τελικά στάδια είναι αναγκαία η χορήγηση οξυγόνου με ειδικές συσκευές ακόμα και για την επιβίωση του. Τί προκαλεί την ΧΑΠ; Η ΧΑΠ μπορεί να προκληθεί από πολλούς παράγοντες, όπως ο καπνός του τσιγάρου, η έκθεση σε βλαβερές ουσίες στον επαγγελματικό χώρο (σκόνη, χημικά, αναθυμιάσεις), η ενδοοικιακή μόλυνση από καύση βιομάζας ( από μαγκάλια, τζάκια, ξυλόσομπες σε μη καλά αεριζόμενους χώρους), η ατμοσφαιρική ρύπανση, ενώ σπάνια, υπάρχει και κληρονομική μορφή που εμφανίζεται σε νεότερες ηλικίες. Το κάπνισμα, ακόμη και το παθητικό, αποτελεί τον σημαντικότερο επιβαρυντικό παράγοντα

και σε αυτό οφείλεται το μεγαλύτερο ποσοστό της ΧΑΠ (άνω του 90%) στις ανεπτυγμένες χώρες. Το γενετικό υπόβαθρο είναι σημαντικό καθώς δεν αναπτύσσουν όλοι οι καπνιστές ΧΑΠ. Τα τελευταία χρόνια λόγω της οικονομικής κρίσης, η χρήση τζακιών, σομπών και άλλων ρυπογόνων μέσων θέρμανσης, έχει συντελέσει στην επιδείνωση της ρύπανσης της ατμόσφαιρας, ειδικά στα αστικά κέντρα, συντελώντας σε έξαρση των συμπτωμάτων των ασθενών με ΧΑΠ. Πως γίνεται η διάγνωση της ΧΑΠ; Παρόλο που η υποψία της ΧΑΠ τίθεται ακόμη και από τον ενημερωμένο ασθενή, η διάγνωση απαιτεί την συμβολή του ειδικού ιατρού, δηλαδή του πνευμονολόγου. Και αυτό διότι σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες για την διάγνωση της ΧΑΠ απαιτείται μέτρηση της πνευμονικής λειτουργίας με σπιρομέτρηση. Η λήψη θεραπείας χωρίς να έχει προηγηθεί σπιρομέτρηση ισοδυναμεί με την

Το σπιρόμετρο του πλήρους λειτουργικού ελέγχου της αναπνοής που διαθέτει το ιατρείο.

λήψη αγωγής για την υπέρταση χωρίς να μετριέται η αρτηριακή πίεση. Η σπιρομέτρηση είναι η ΜΟΝΗ εξέταση που θα θέσει η θα αποκλείσει την διάγνωση της νόσου σε ένα καπνιστή με συμπτώματα συμβατά με ΧΑΠ. Πώς παρακολουθείται η ΧΑΠ; Επειδή η ΧΑΠ είναι χρόνια νόσος είναι αναγκαίο να επισκέπτεστε τακτικά τον πνευμονολόγο σας. Αυτός ρωτώντας για τα συμπτώματα σας, εξετάζοντας σας και κάνοντας ειδικές εξετάσεις μπορεί να κρίνει αν έχει αποτέλεσμα η θεραπεία σας και να προβεί σε αναγκαίες αλλαγές. Μερικές από τις εξετάσεις που μπορεί να κάνει ο για

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 265

ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΠΝΕΥΜΟΝΟΠΑΘΕΙΑ

τρός σας για να ελέγξει την κατάστασή σας είναι: • Σπιρομέτρηση. Η εξέταση αυτή γίνεται στον πνευμονολόγο με ειδικό εξοπλισμό, το σπιρόμετρο, που μετράει τον τρόπο (την ευκολία ή την δυσκολία) με τον οποίο διέρχεται ο αέρας μέσα στους βρόγχους. Εάν έχετε ΧΑΠ η σπιρομέτρηση σας θα έχει μειωμένες τιμές ανάλογες με τον βαθμό της νόσου. Η σπιρομέτρηση είναι η αναντικατάστατη εξέταση διότι θέτει την διάγνωση της ΧΑΠ, μετράει τον βαθμό της απόφραξής, την αποτελεσματικότητα της θεραπείας και τέλος βοηθάει στην παρακολούθηση της πορείας της νόσου σε βάθος χρόνου. • Μέτρηση στατικών πνευμονικών όγκων : Είναι μία ειδική εξέταση που μπορεί να γίνει μόνο σε ειδικά σπιρόμετρα (εικόνα) που μετράνε το συνολικό μέγεθος και τους επιμέρους όγκους του πνεύμονα. Για παράδειγμα μπορεί να μετρηθεί η ποσότητα του αέρα που παραμένει στους πνεύμονες σας λόγω της απόφραξης και ο βαθμός του εμφυσήματος. • Διάχυση: Η διάχυση είναι επίσης μία πολύ ακριβής και ευαίσθητη μέθοδος που επίσης γίνεται σε ειδικά σπιρόμετρα πλήρους λειτουργικού ελέγχου της αναπνοής. Με αυτή μετράμε το πόσο καλά ανταλλάσσουν τα αέρια οι πνεύμονες σας, βρίσκουμε δηλαδή εάν υπάρχει δυσκολία στην πρόσληψη του οξυγόνου και στην αποβολή του διοξειδίου του άνθρακα όπως συμβαίνει στο εμφύσημα. • Οξυμετρία. Είναι ο απλούστερος τρόπος μέτρησης του οξυγόνου στο αίμα σας. Γίνεται με απλές συσκευές που λέγονται παλμικά οξύμετρα, τα οποία σε μία μικρή οθόνη μας δείχνουν πόσο «γεμάτο» είναι το αίμα μας με οξυγόνο. • Ανάλογα με την σοβαρότητα της ΧΑΠ μπορεί να χρειαστεί και μέτρηση αερίων αίματος, που εκτός από το οξυγόνο μετράει και το διοξείδιο του άνθρακα που δεν αποβάλλουν οι πνεύμονες σας και κατακρατείται στον οργανισμό σας. • Ερωτηματολόγια ποιότητας ζωής - ελέγχου της δύσπνοιας. Τα ερωτηματολόγια της ΧΑΠ περιλαμβάνουν ερωτήσεις που εξετάζουν πώς νιώθετε και πόσο έχει επηρεαστεί η καθημερινότητα σας από τη νόσο. Δείχνουν επίσης πόσο βελτιώνει την καθημερινότητα σας η θεραπεία που σας χορηγείται και αν υπάρχει επιδείνωση της νόσου σας. Είναι χρήσιμα για εκτίμηση της αρχικής κατάστασης του οργανισμού σας και για την παρακολούθηση σε βάθος χρόνου.

266 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ποια είναι η θεραπεία στη ΧΑΠ; Μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί φάρμακα που να θεραπεύουν τη ΧΑΠ και αυτό πιθανώς συμβαίνει διότι οι βλάβες του τσιγάρου είναι μη αναστρέψιμες. Η θεραπεία επομένως στοχεύει στη σταθεροποίηση της νόσου και στην υποχώρηση των συμπτωμάτων, όπως ακριβώς γίνεται και σε άλλα χρόνια νοσήματα όπως η υπέρταση ή ο σακχαρώδης διαβήτης. Πρωταρχικό στην αντιμετώπιση της ΧΑΠ ρόλο έχει η απομάκρυνση από τους βλαβερούς παράγοντες και ειδικά από το κάπνισμα. Ο ευκολότερος τρόπος για να σταματήσει κάποιος το κάπνισμα είναι με τη βοήθεια

που θα λάβει σε ένα ιατρείο διακοπής καπνίσματος. Τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος λειτουργούν στα ιδιωτικά ιατρεία πνευμονολόγων και σε μερικά νοσοκομεία. Οι πνευμονολόγοι που ασχολούνται με τη διακοπή του καπνίσματος έχουν λάβει ειδική εκπαίδευση τόσο κατά την εξειδίκευση τους όσο και σε ειδικά εντατικά σεμινάρια που οργανώνονται τακτικά από την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρία. Στα ιατρεία διακοπής εφαρμόζονται μελετημένες και εξειδικευμένες για κάθε ασθενή μέθοδοι καθοδήγησης και θεραπευτικής αντιμετώπισης (φαρμακευτικής ή μη) που καθιστούν την διακοπή μία εύκολη και ασφαλή πραγματικότητα για τον ασθενή με ποσοστά επιτυχίας πάνω από 80%. Και το εντυπωσιακό ασθενής συνήθως σταματά να καπνίζει από τις πρώτες κιόλας ημέρες! Για την θεραπεία της ΧΑΠ χρησιμοποιούμε κυρίως φάρμακα σε μορφή εισπνοών. Οι εισπνοές αυτές περιέχουν κυρίως βρογχοδιασταλτικές ουσίες που βοηθούν στο να διατηρούνται οι βρόγχοι ανοικτοί και να μειώνεται η

δύσπνοια στον ασθενή με ΧΑΠ. Η χορήγηση φαρμάκων με τη μορφή εισπνοών έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα στην βελτίωση της ζωής του ασθενή, δρα τοπικά στους βρόγχους (επομένως πρακτικά δεν έχει παρενέργειες) και δεν αλληλεπιδρά με καμία άλλη θεραπεία που τυχόν χορηγείται από το στόμα. Επιπλέον η αποτελεσματικότητα της θεραπείας μπορεί να μετρηθεί με ακρίβεια με τη σπιρομέτρηση και να εκτιμηθεί η δράση της σε βάθος χρόνου. Εκτός από τις εισπνοές υπάρχουν φάρμακα για την ΧΑΠ με την μορφή δισκίων τα οποία μπορούν να προστεθούν στη θεραπεία με τις εισπνοές για να επιτύχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Τα τελευταία χρόνια γίνεται εκτεταμένη έρευνα για την αντιμετώπιση της ΧΑΠ και κάθε χρόνο αναπτύσσονται νέα, ιδιαίτερα αποτελεσματικά φάρμακα. Με τα νεότερα αυτά φάρμακα αυξάνονται οι επιλογές και οι δυνατότητες να αντιμετωπίσουμε πλήρως τη συμπτωματολογία της νόσου και να βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής του ασθενή. Η αγωγή για την ΧΑΠ δεν είναι ίδια για όλους τους ασθενείς, ούτε καν η ίδια για ένα συγκεκριμένο ασθενή στη πορεία του χρόνου. Η φαρμακευτική αγωγή μεταβάλλεται και προσαρμόζεται από τον θεράποντα

ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΠΝΕΥΜΟΝΟΠΑΘΕΙΑ

πνευμονολόγο που έχει τον εξοπλισμό, την γνώση και την εμπειρία ώστε να αξιολογεί όλες τις παραμέτρους της νόσου, όπως την πνευμονική λειτουργιά (σπιρομέτρηση), το ιστορικό των παροξύνσεων και τα ειδικά ερωτηματολόγια εκτίμησης της λειτουργικής κατάστασης του ασθενούς. Όταν η ΧΑΠ είναι πιο σοβαρή το αίμα μπορεί να μην οξυγονώνεται επαρκώς όπως περιγράψαμε. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να χρειαστεί οξυγόνο στο σπίτι για κάποιες ώρες ημερησίως ή ακόμη και συνεχώς. Για τον λόγο αυτό υπάρχουν ειδικές –φορητές πλέον- συσκευές, οι συμπυκνωτές οξυγόνου, που παράγουν οξυγόνο.

Τι είναι παρόξυνση και πότε θα συμβουλευτώ εκτάκτως τον ιατρό μου; Παρόξυνση της ΧΑΠ είναι η επιδείνωση της νόσου που συμβαίνει συνηθέστερα κατά τη διάρκεια πνευμονικών λοιμώξεων. Εάν κάποια στιγμή έχετε περισσότερη δύσπνοια, λαχανιάζετε πολύ εύκολα και έχετε περισσότερα πτύελα με αλλαγή στο χώμα τους τότε η νόσος σας είναι σε παρόξυνση. Για την άμεση ανακούφιση από τη δύσπνοια λάβετε εισπνοές από το ανακουφιστικό σας φάρμακο και επικοινωνήστε άμεσα με τον πνευμονολόγο σας. Κινδυνεύω από την ΧΑΠ; Αποτελώντας μία από τις κύριες αιτίες θανάτου στον κόσμο, είναι σαφές πως ο ασθενής με ΧΑΠ πάσχει από ένα σοβαρό και ύπουλο νόσημα. Η σωστή αγωγή και παρακολούθηση από τον ειδικό μπορεί να οδηγήσει στον πλήρη έλεγχο της και στην εξάλειψη του κινδύνου. Καθώς η ΧΑΠ δεν είναι νόσος που θεραπεύεται, θα πρέπει να λαμβάνετε διαρκώς τα φάρμακα σας και να είστε εξοικειωμένος με την χρήση τους. Εάν δεν καπνίζετε, είστε επιμελής με την αγωγή σας και τους ελέγχους σας από τον θεράποντα πνευμονολόγο, αποφεύγετε τις λοιμώξεις και ασκείστε, τότε η νόσος σταθεροποιείται, τα συμπτώματα υποχωρούν σε σημαντικό βαθμό και βελτιώνεται η ποιότητα της ζωής σας. Και μην ξεχνάτε…. η έγκαιρη διάγνωση σε αρχικά στάδια είναι πάντα η καλύτερη θεραπεία και αυτή γίνεται με την σπιρομέτρηση στον πνευμονολόγο!.

Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της ΧΑΠ έχει και η άσκηση καθώς με αυτή ο ασθενής βελτιώνει τις αντοχές του, γυμνάζει το αναπνευστικό του σύστημα, περιορίζει την καχεξία (την απώλεια δηλαδή μυϊκής μάζας και το αδυνάτισμα) και φυσικά βελτιώνει την ψυχολογία του. Για τους ασθενείς που έχουν εντονότερα συμπτώματα υπάρχουν και ειδικά προγράμματα άσκησης, τα λεγόμενα ‘προγράμματα αποκατάστασης’. Η υγιεινή - ισορροπημένη - διατροφή είναι επίσης σημαντική και θα πρέπει να αποσκοπεί στην διατήρηση του σωστού σωματικού βάρους. Ο ασθενής με ΧΑΠ θα πρέπει να κάνει ετησίως το αντιγριπικό εμβόλιο, και να λάβουν το πλήρες «σχήμα» εμβολιασμού για τον πνευμονιόκοκκου σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες. Συχνά οι ασθενείς με ΧΑΠ πάσχουν και από άλλα νοσήματα τα οποία πρέπει να αντιμετωπιστούν, με συχνότερες τις καρδιαγγειακές παθήσεις, τον καρκίνο του πνεύμονα, την οστεοπόρωση, το σακχαρώδη διαβήτη και το μεταβολικό σύνδρομο καθώς και το άγχος και την κατάθλιψη. Σε μερικές περιπτώσεις σοβαρού εμφυσήματος υπάρχουν χειρουργικές επεμβάσεις αφαίρεσης κάποιων προσβεβλημένων τμημάτων του πνεύμονα ή διαδικασίες τοποθέτησης ειδικών βαλβίδων με βρογχοσκόπηση, οι οποίες βελτιώνουν τα συμπτώματα.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 267

Ηλεκτρονικό Τσιγάρο και IQOS… Φίλοι ή εχθροί;

α τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί στην αγορά εναλλακτικοί τρόποι καπνίσματος με κύριους το ηλεκτρονικό τσιγάρο και το νεότερο IQOS. Κοινό χαρακτηριστικό και των δύο είναι ότι τα προϊόντα αυτά παρουσιάζονται ως ασφαλείς εναλλακτικές επιλογές του συμβατικού τσιγάρου. Είναι όμως αυτό αληθινό; Τί είναι το ηλεκτρονικό τσιγάρο και τί το IQOS; Τόσο τα ηλεκτρονικά τσιγάρα όσο και το IQOS έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να έχουν την όψη και την αίσθηση των τσιγάρων.

268 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Tα ηλεκτρονικά τσιγάρα αποτελούνται από τρία μέρη: την μπαταρία, τον ατμοποιητή και την φύσιγγα. Οι συσκευές αυτές λειτουργούν με την ατμοποίηση του υγρού που περιέχεται στην φύσιγγα. Έτσι δημιουργείται ατμός που ο χρήστης μπορεί να τον εισπνεύσει και δίνει την εντύπωση ότι εκπνέει καπνό.Αντίθετα με τα κανονικά τσιγάρα αυτές οι συσκευές δεν περιέχουν καπνό αλλά περιέχουν νικοτίνη στο υγρό της φύσιγγας. Το υγρό μπορεί να

έχει διάφορες γεύσεις και διαφορετικές ποσότητες νικοτίνης που μπορεί να επιλέξει ο χρήστης. Τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού με κύριο εκπρόσωπο τους το IQOS είναι ένα νέο σύστημα χορήγησης νικοτίνης το οποίο παρουσιάζεται από την καπνοβιομηχανία ως “προϊόν που ζεσταίνει - δεν καίει”. Τα προϊόντα αυτά αποτελούνται από μία βάση-υποδοχέα η οποία θερμαίνει μία ράβδο (Stick) καπνού παράγοντας αερόλυμα που περιέχει νικοτίνη. Οι καπνοβιομηχανίες ισχυρίζονται ότι καθώς ο καπνός δεν καίγεται, τα επίπεδα επιβλαβών χημικών ουσιών είναι σημαντικά μειωμένα σε σύγκριση με τον καπνό του τσιγάρου. Γιατί πολλοί καπνιστές επιλέγουν να χρησιμοποιούν τις εναλλακτικές αυτές μεθόδους καπνίσματος; Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού διαφημίζονται ως ασφαλή υποκατάστατα του καπνού, ότι δηλαδή προκαλούν λιγότερη βλάβη από τα κανονικά τσιγάρα, με αποτέλεσμα κάποιοι καπνιστές να τα επιλέγουν για να συνεχίσουν τη συνήθεια τους με πιο «ασφαλή» τρόπο. Μερικοί καπνιστές επίσης νιώθουν βελτίωση στην αναπνοή τους και ικανοποιείται η ανάγκη τους για κάπνισμα όταν αλλάζουν το συμβατικό τσιγάρο με αυτά. Ελάχιστοι καπνιστές μάλιστα καταφέρνουν να κόψουν το κάπνισμα με τα προϊόντα αυτά, σαφώς λιγότεροι συγκριτικά με άλλες μεθόδους διακοπής. Σαν προϊόντα είναι επίσης αρκετά ελκυστικά και συχνά ενσωματώνουν πολλές άλλες ηλεκτρονικές

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΤΣΙΓΑΡΟ ΚΑΙ IQOS… ΦΙΛΟΙ Η ΕΧΘΡΟΙ;

λειτουργίες (USB, φορτιστές κινητών κ.α). Αρκούν όμως αυτά για να γίνουν αποδεκτά από την επιστημονική κοινότητα; Γιατί οι ιατροί είναι επιφυλακτικοί στη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου; Οι εναλλακτικές αυτές μέθοδοι καπνίσματος έχουν αποτελέσει αντικείμενο έντονων αντιπαραθέσεων στα ΜΜΕ σε όλη την Ευρώπη καθώς η πλειοψηφία των παρόχων υπηρεσιών υγείας εκφράζει επιφυλάξεις για την προώθηση και τη χρήση των προϊόντων. Μερικοί λόγοι είναι οι εξής: 1. Δεν είναι ασφαλή καθώς περιέχουν βλαβερές ουσίες: Ένα βασικό θέμα που προβληματίζει την επιστημονική κοινότητα τη δεδομένη στιγμή είναι ότι δεν υπάρχουν στοιχεία για τις πιθανές βλαβερές μακροχρόνιες συνέπειες για τον χρήστη. Είναι απολύτως αποδεδειγμένο με πολλές μελέτες ότι από το ηλεκτρονικό τσιγάρο και το IQOS παράγονται βλαβερές ουσίες. Κάποιες από αυτές ανιχνεύονται σε μικρότερη περιεκτικότητα σε σχέση με το κάπνισμα κανονικών τσιγάρων, ενώ άλλες χημικές ουσίες παράγονται μόνο από αυτά. Πολλές από τις ουσίες αυτές, ασχέτως περιεκτικότητας είναι καρκινογόνες. Για παράδειγμα ανεξάρτητες έρευνες έχουν δείξει ότι από το IQOS παράγεται ακρολεΐνη (τοξική και ερεθιστική ουσία) μειωμένη μόνο κατά 18%, φορμαλδεΰδη (δυνητικό καρκινογόνο) κατά 26%, η βενζαλδεΰδη (δυνητικό καρκινογόνο) κατά 50% και TSNAs (καρκινογόνα) κατά 20% σε σχέση με τα συμβατικά τσιγάρα. Επιπλέον η δυνητικά καρκινογόνος ουσία ακεναφθένη ανιχνεύεται σε τουλάχιστον 3 φορές υψηλότερα επίπεδα σε σχέση με τα συμβατικά τσιγάρα ενώ τα επίπεδα της νικοτίνης και της πίσσας έχουν βρεθεί να είναι σχεδόν ίδια με αυτά των συμβατικών τσιγάρων. Όμοια κατά την παραγωγή ατμού από το ηλεκτρονικό τσιγάρο παράγονται πληθώρα γνωστών βλαβερών και καρκινογόνων ουσιών όπως ακετόνη, ακρολεΐνη, διεθυλενογλυκόλη, εθανόλη, φορμαλδεύδη, κυκλοεξάνια κα. Η ύπαρξη των βλαβερών αυτών ουσιών στο ηλεκτρονικό τσιγάρο έχει μελετηθεί επαρκώς σε πληθώρα μελετών λόγω της πολύχρονης κυκλοφορίας του. Μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει μακροχρόνιες μελέτες για τις ακριβείς επιπτώσεις των προϊόντων αυτών στην υγεία ειδικά όσον αφορά στην εμφάνιση καρκίνου και καρδιοπαθειών. Αρκετές έρευνες ωστόσο έχουν δείξει ότι η χρήση των συσκευών αυτών έχει άμεσες και βραχυπρόθεσμες επιδράσεις σε σημαντικές λειτουργίες του οργανισμού μας. Για παράδειγμα το ηλεκτρονικό τσιγάρο προκαλεί αλλοιώσεις στη λειτουργία του πνεύμονα (βρογχόσπασμο, μείωση της ελαστικότητας, αύξηση του οξειδωτικού stress), της καρδιάς (αύξηση σκληρότητας αρτηριών) και αυξάνει την ευαισθησία του οργανισμού στην εμφάνιση λοιμώξεων. Όμοια μια πειραματική μελέτη σε ζώα βρήκε ότι η έκθεση στο ICOS οδήγησε στη μείωση κατά 60% της λειτουργίας των αιμοφόρων αγγείων (κίνδυνος εμφράγματος και εγκεφαλικού), ποσοστό συγκρίσιμο με αυτό που προκαλεί το συμβατικό τσιγάρο, ενώ σε άλλη μελέτη βρέθηκε ότι οι χρήστες των iCOS μπορεί να έχουν την

ανάγκη να καπνίζουν σε ένα τόσο γρήγορο ρυθμό που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυξημένη πρόσληψη καρβονυλίων (δυνητικά καρκινογόνα) και νικοτίνης προκαλώντας έτσι υψηλά επίπεδα εξάρτησης από την νικοτίνη. Είναι δελεαστικό να προτείνουμε στους καπνιστές να μεταφερθούν στα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού και στο ηλεκτρονικό τσιγάρο χωρίς να σκεφτόμαστε όλες τις συνέπειες. Η εμπειρία μας πχ με τα τσιγάρα φίλτρου και τα lights («ελαφριά») έδειξαν ότι τα ‘’ πιο ασφαλή προϊόντα’’ υπονομεύουν την επιθυμία των καπνιστών να διακόψουν και δεν έχουν βελτιώσει την υγεία των καπνιστών. 2. Διαιωνίζεται μια εθιστική συμπεριφορά στους καπνιστές: Καθώς οι εναλλακτικές αυτές μορφές καπνίσματος έχουν την όψη και αίσθηση του κανονικού τσιγάρου, δεν υπάρχει κάτι που να προτρέπει τους χρήστες να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους. Ο εθισμός τους στα σωματικά και συναισθηματικά στοιχεία του καπνίσματος συνεχίζεται και διαιωνίζεται έτσι μια επίσης βλαβερή συμπεριφορά. 3. Απενοχοποιείται η καπνιστική συνήθεια, γίνεται

αποδεκτή μια βλαβερή συμπεριφορά κυρίως στα παιδιά αλλά και σε άτομα που έχουν κόψει ή προσπαθούν να κόψουν το κάπνισμα: Η απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους και η συνεχής ενημέρωση για τις βλαβερές συνέπειες του έχει συμβάλει στην αλλαγή της αντίληψης περί καπνίσματος, κάνοντας το μη φυσιολογικό και μη αποδεκτό. Ο αντικαπνιστικός αυτός αγώνας έχει οδηγήσει σε μείωση του ποσοστού των καπνιστών σε πολλές χώρες και βελτίωσε θεαματικά το επίπεδο υγείας των πολιτών τους. Όσον αφορά τις εναλλακτικές μορφές καπνίσματος, μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχαν περιορισμοί για τη χρήση του σε γραφεία και άλλους δημόσιους χώρους όπου το συνηθισμένο κάπνισμα απαγορεύεται. Η θέα ατόμων που καπνίζουν ηλεκτρονικά τσιγάρα και IQOS αλλά και η προώθηση του μηνύματος ότι είναι πιο ασφαλή οδηγεί στην αποδοχή τους ως μία εναλλακτική αντί του συμβατικού τσιγάρου. Με τον τρόπο αυτό παρασύρονται τα άτομα που έχουν κόψει το κάπνισμα ή προσπαθούν να το κόψουν, να ξανακυλήσουν στη συνήθεια αυτή. Όμοια δελεάζονται οι μη καπνιστές να ξεκινήσουν το

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 269

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΤΣΙΓΑΡΟ ΚΑΙ IQOS… ΦΙΛΟΙ Η ΕΧΘΡΟΙ;

κάπνισμα. Ο κίνδυνος αυτός φαίνεται να είναι ιδιαίτερα μεγάλος στα παιδιά. Τα στοιχεία που έχουμε μέχρι σήμερα αφορούν το ηλεκτρονικό τσιγάρο. Στις ΗΠΑ όπου μέσα σε 2 χρόνια (2011-2013) αυξήθηκε η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου κατά 230%, βρέθηκε ότι ο «πειραματισμός» (≥1 εισπνοή) με ηλεκτρονικό τσιγάρο εξαπλασίαζε (χ6) την πιθανότητα να γίνει κάποιος καπνιστής, ενώ οι καθημερινοί του χρήστες είχαν οκταπλάσιες (χ8) πιθανότητες να γίνουν «μόνιμοι» καπνιστές. Είναι επομένως οι εναλλακτικές μορφές καπνίσματος ο «δούρειος ίππος» για την εξάπλωση του συμβατικού τσιγάρου στους νέους? 4. Δεν έχουν σαφή αποτελεσματικότητα: Παρόλο που πολλοί καπνιστές τα χρησιμοποιούν για να κόψουν το κάπνισμα, σπάνια το πετυχαίνουν. Σε μελέτες έχει φανεί ότι η αποτελεσματικότητα των ηλεκτρονικών τσιγάρων ως μέσα διακοπής καπνίσματος συγκρίνεται μόνο με αυτή των τσιχλών νικοτίνης και μάλιστα όταν αυτές δίνονται μόνες τους (ως μονοθεραπεία), πρακτική που σχεδόν ποτέ δεν εφαρμόζεται στα ιατρεία διακοπής καπνίσματος. Για το IQOS δεν έχουμε ακόμη δεδομένα για την χρήση του ως μέσο για την διακοπή του καπνίσματος. Οι καπνοβιομηχανίες άλλωστε το προωθούν μόνο ως ασφαλή εναλλακτική του συμβατικού τσιγάρου, και σαφώς περιέχει νικοτίνη σε εθιστικά επίπεδα γεγονός που το καθιστά μέσο διαιώνισης και όχι διακοπής του καπνίσματος. Άλλωστε, οι εναλλακτικές αυτές μέθοδοι δεν μπορούν να συγκριθούν μεν την αποτελεσματικότητα των επιστημονικά αποδεδειγμένων μεθόδων διακοπής που χρησιμοποιούμε στα ιατρεία διακοπής καπνίσματος μας. Για τους λόγους αυτούς οι ιατρικές αρχές στην Ευρώπη, όπως για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Πνευμονολογική Εταιρία, δεν έχουν εγκρίνει τις εναλλακτικές αυτές μεθόδους ως μέσα διακοπής καπνίσματος. Ο Αμερικανικός οργανισμός φαρμάκων πρόσφατα απαγόρευσε την χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου σε νέους κάτω των 18 ετών. Πώς μπορώ να κόψω το κάπνισμα; Τι είναι το ΙΑΤΡΕΙΟ ΔΙΑΚΟΠΗΣ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ; Πολλοί άνθρωποι καταφέρνουν να κόψουν μόνοι τους το κάπνισμα, είτε απότομα ή με σταδιακή μείωση. Είναι βέβαια πολλές φορές δύσκολο και για το λόγο αυτό έχει βρεθεί ότι τα καταφέρνουν μόνοι τους λιγότεροι από 5 στους 100 ανθρώπους. Τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος λειτουργούν στα ιδιωτικά ιατρεία πνευμονολόγων και σε

μερικά νοσοκομεία. Οι πνευμονολόγοι που ασχολούνται με τη διακοπή του καπνίσματος έχουν λάβει ειδική εκπαίδευση τόσο κατά την εξειδίκευση τους όσο και σε ειδικά εντατικά σεμινάρια που οργανώνονται τακτικά από την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρία. Στα ιατρεία διακοπής εφαρμόζονται μελετημένες και εξειδικευμένες για κάθε ασθενή μέθοδοι καθοδήγησης και θεραπευτικής αντιμετώπισης (φαρμακευτικής ή μη) που καθιστούν την διακοπή μία εύκολη και ασφαλή πραγματικότητα για τον ασθενή με ποσοστά επιτυχίας πάνω από 80%. Στο ιατρείο διακοπής καπνίσματος μπορούμε επίσης εύκολα και με ακρίβεια να: 1. υπολογίσουμε τον βαθμό της εξάρτησης στη νικοτίνη με ειδικά ερωτηματολόγια. 2. μετρήσουμε με ειδικό μηχάνημα την συσσώρευση στον οργανισμό σου του μονοξειδίου του άνθρακα (ενός δηλητηριώδους αερίου που παράγεται με το κάπνισμα) και να αξιολογήσουμε τόσο την εξάρτηση όσο και τον έναν σημαντικό διαρκή κίνδυνο που διατρέχεις καπνίζοντας. 3. προσδιορίσουμε την βλάβη που έχει προκαλέσει το κάπνισμα στους πνεύμονες με την απλή σπιρομέτρηση και πιο ειδικά, με τον Πλήρη Λειτουργικό Έλεγχο της Αναπνοής (όπου υπάρχει ο κατάλληλος εξοπλισμός). 4. να χορηγήσουμε τα εξαιρετικά ασφαλή και αποτελεσματική φάρμακα που διαθέτουμε πάνω από μια δεκαετία, τα οποία μειώνουν σημαντικά την εξάρτηση από το κάπνισμα και τα στερητικά συμπτώματα, κάνοντας την διακοπή καπνίσματος μια απλή διαδικασία. Αρκεί η δική σου απόφαση για να αποτελέσει η μέρα αυτή σταθμό για τη ζωή σου. Συμπεράσματα Το ηλεκτρονικό τσιγάρο και το IQOS: 1. Είναι βλαβερά και εθιστικά. 2. Υπονομεύουν την επιθυμία των καπνιστών να διακόψουν το κάπνισμα. 3. Υπονομεύουν την επιθυμία των πρώην καπνιστών να παραμείνουν ελεύθεροι καπνού. 4. Είναι ένα πειρασμός για τους μη καπνιστές και τους νέους ανθρώπους. 5. Ενέχουν ένα κίνδυνο απομυθοποίησης της βλαβερής καπνιστικής συνήθειας. 6. Ενέχουν ένα κίνδυνο ταυτόχρονης χρήσης τους με τα συμβατικά τσιγάρα. Ο μόνος ασφαλής και πλέον αποτελεσματικός τρόπος διακοπής του καπνίσματος είναι με τη βοήθεια που θα λάβεις από τον πνευμονολόγο σου στα Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος. Δεν υπάρχει λιγότερο βλαβερό κάπνισμα Οι καπνιστές δεν θα πρέπει να ανταλλάσσουν ένα καρκινογόνο προϊόν με ένα άλλο.

270 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΟΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ ΣΑΣ

ΜΟΝΟ-ΔΟΣΕΙΣ ΝΕΟΤΗΤΑΣ! Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ της ΜΟΝΟΔΟΣΗΣ

Health Marketing

✓ Τα δραστικά συστατικά είναι προστατευµένα από τους εξωτερικούς παράγοντες λόγω της αεροστεγούς συσκευασίας της µονοδόσης. ✓ Η µονοδόση περιορίζει τη µόλυνση από βακτήρια σε σύγκριση µε άλλης µορφής συσκευασίες. ✓ Η ποσότητα της µονοδόσης είναι απαλλαγµένη από συντηρητικά που µπορούν να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις. ✓ Η µονοδόση είναι εύκολη στη µεταφορά, πρακτική στην εφαρµογή, οικονοµική στη χρήση.

HYDROVIT Pure Vitamin C 20% Collagen Booster Monodose

HYDROVIT Superlifter 3D Hyaluronic Acid Monodose

HYDROVIT Retinol Plus Monodose

Ισχυρή αντιοξειδωτική & αντιγηραντική δράση µε τη δύναµη της καθαρής Βιταµίνης C 20%.

Ισχυρή Αντιγηραντική και Αντιρυτιδική Δράση Υψηλής Τεχνολογίας υαλουρονικού οξέος σε µικροσφαιρίδια.

Υψηλής απόδοσης αντιρυτιδική περιποίηση µε µοναδικό τρόπο.

Προσφέρει +16% ενυδάτωση του δέρµατος µετά από 14 ηµέρες.

Μειώνει κατά 36% την επιφάνεια των ρυτίδων από τη πρώτη ηµέρα εφαρµογής.

Προσφέρει ορατά αποτελέσµατα σε 4 εβδοµάδες.

Βελτιώνει την ελαστικότητα και σφριγηλότητα της επιδερµίδας σε 4 εβδοµάδες, αυξάνοντας τη φωτεινότητά της.

Ελαχιστοποιεί την τραχύτητα του δέρµατος κατά 16% σε 30 λεπτά.

Μειώνει τις λεπτές ρυτίδες σε 4 εβδοµάδες και τις βαθιές σε 12 εβδοµάδες.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 271

Έδρα: Μενάνδρου 54, 104 31 Αθήνα, Τηλ.: 210 5224830, Fax: 210 5224838, Υποκατ.: Πρωτοµαγιάς 17, 543 52 Κωνσταντινοπολίτικα Θεσ/κη, Τ & F: 2310 942896, E-mail: info@targetpharma.gr, http://www.targetpharma.gr

ΟΡΙΑ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΙΣ ΝΕΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΤΟΥ 2018 ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ .

ρτηριακή υπέρταση ορίζεται όταν οι τιμές τις συστολικής αρτηριακής πίεσης στην τυχαία μέτρηση ιατρείου είναι πάνω από 140mmHg ή/και οι τιμές της διαστολικής αρτηριακής πίεσης είναι μεγαλύτερες από 90mmHg. Η υπέρταση διαγιγνώσκεται προοδευτικά συχνότερα με την αύξηση της ηλικίας, ενώ ο επιπολασμός της φτάνει το 60% σε ηλικίες μεγαλύτερες των 60 ετών. Καθώς οι πληθυσμοί μεγαλώνοντας σε ηλικία υιοθετούν ένα πιο καθιστικό τρόπο ζωής με αύξηση του σωματικού βάρους, ο επιπολασμός της υπέρτασης παγκοσμίως θα συνεχίσει να αυξάνει.

272 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ Ιδανική: συστολική πίεση μικρότερη από 120 mmHg KAI διαστολική πίεση μικρότερη από 80mmHg. Φυσιολογική: συστολική πίεση 120-129 mmHg και/ή διαστολική πίεση 80-84 mmHg. Υψηλά Φυσιολογική: συστολική πίεση 130-139 mmHg και/ή διαστολική πίεση 85-89 mmHg. Υπέρταση 1ου σταδίου: συστολική πίεση 140-159 mmHg και/ή διαστολική πίεση 90-99 mmHg. Υπέρταση 2ου σταδίου: συστολική πίεση 160-179 mmHg και/ή διαστολική πίεση 100-109 mmHg. Υπέρταση 3ου σταδίου: συστολική πίεση ίση ή μεγαλύτερη του 180 mmHg και/ή διαστολική ίση ή μεγαλύτερη του 110 mmHg. Μεμονωμένη συστολική υπέρταση : συστολική πίεση ίση ή μεγαλύτερη του 140 mmHg και διαστολική πίεση μικρότερή του 90 mmHg. (Σύμφωνα με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής καρδιολογικής εταιρίας του 2018.)

Η διάγνωση της αρτηριακής υπέρτασης θα πρέπει να βασίζεται σε επαναλαμβανόμενες μετρήσεις στο ιατρείο ή μέτρηση με 24ωρη καταγραφή πίεσης (holter πίεσης) ή/και με τακτικές μετρήσεις στο σπίτι του ασθενούς.

Όρια για την έναρξη θεραπείας. Τα όρια για την έναρξη θεραπευτικής αγωγής αλλάζουν ανάλογα με τον ασθενή και τον καρδιοαγγειακό κίνδυνο που αυτός διατρέχει. Πχ. ασθενής με ακόμα και με υψηλά φυσιολογική αρτηριακή πίεση (130-139/85-89mmHg) θα μπορούσε να ξεκινήσει θεραπευτική αγωγή αν ο καρδιοαγγειακός του κίνδυνος είναι πολύ υψηλός λόγω ήδη εγκατεστημένης καρδιοαγγειακής νόσου, ειδικά Στεφανιαίας Νόσου. Ασθενείς με πολύ υψηλό καρδιοαγγειακό κίνδυνο θεωρούνται: 1. οι ασθενείς με καρδιοαγγειακή νόσο λόγω οξέος εμφράγματος μυοκαρδίου, οξέος στεφανιαίου συνδρόμου όπως ασταθή στηθάγχη, αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, ακόμα και παροδικού, αορτικού ανευρύσματος, περιφερικής αγγειοπάθειας. 2. Ο ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη και βλάβη στα όργανα στόχους, όπως πρωτεινουρία. 3. Σοβαρού βαθμού νεφρική νόσο με GRF μικρότερο του 30ml/min/1.73m2. 4. Μετρημένο SCORE 10ετίας μεγαλύτερο του 10%.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 273

ΟΡΙΑ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ

( To SCORE είναι ένα σύστημα – εργαλείο της ευρωπαϊκής καρδιολογικής εταιρίας το οποίο χρησιμοποιείται από τους καρδιολόγους για την εκτίμηση του κινδύνου που έχει ο κάθε ασθενής να υποστεί καρδιοαγγειακά συμβάμματα την επόμενη δεκαετία, με βάση το κάπνισμα, τα επίπεδα ολικής και HDL χοληστερόλης, τη συστολική πίεση, την ηλικία και το φύλο.) Ασθενείς με υπέρταση 1ου σταδίου και χαμηλούμετρίου κινδύνου για καρδιαγγειακό σύμβαμμα, χωρίς υπερτασική βλάβη σε όργανα στόχους, θα πρέπει να ξεκινούν φαρμακευτική αγωγή, εφόσον παραμένουν υπερτασικοί μετά από μια περίοδο αλλαγής του τρόπου ζωής (Υγιεινοδιαιτητικές αλλαγές). Οι υγιεινοδιαιτητικές αλλαγές συστήνονται σε όλους τους ασθενείς με υπέρταση για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης και /ή τον αριθμό των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου και είναι: 1. Περιορισμός άλατος έως 5g /ημέρα. 2. Μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ σε 20-30 g αιθανόλης την ημέρα στους άνδρες και σε 10-20 g αιθανόλης την ημέρα στις γυναίκες. 3. Αύξηση της κατανάλωσης λαχανικών, φρούτων και γαλακτοκομικών προϊόντων, χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά. 4. Μείωση του σωματικού βάρους σε ΔΜΣ (δείκτης μάζας σώματος) στο 20- 25 kg/m2 και περίμετρο μέσης έως 94 cm στους άνδρες και έως 80 cm στις γυναίκες. 5. Τακτική άσκηση, τουλάχιστον 30 λεπτά μέτριας δυναμικής άσκησης, 5 έως 7 ημέρες την εβδομάδα. 6 Σύσταση διακοπής του καπνίσματος και παροχής βοήθειας για την επίτευξη του.

274 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Σε ασθενείς ηλικίας από 65 έως 80 ετών συστήνονται έναρξη φαρμακευτικής αγωγής και υγιεινοδιαιτητικές αλλαγές, όταν η συστολική πίεση είναι στα πλαίσια του 1ου βαθμού υπέρτασης (140-159mmHg) και η φαρμακευτική αγωγή είναι καλά ανεκτή

Στόχοι θεραπείας αρτηριακής υπέρτασης. Συστήνεται ως αρχικός στόχος της αγωγής η μείωση της αρτηριακής πίεσης σε τιμές κάτω από 140/90 mmHg σε όλους τους ασθενείς και, εφόσον η θεραπευτική αγωγή είναι καλά ανεκτή, επιπλέον μείωση της τιμής της αρτηριακής πίεσης σε 130/80 mmHg ή και χαμηλότερα στους περισσότερους ασθενείς. Σε ασθενείς ηλικίας μικρότερης των 65 ετών συστήνεται η συστολική πίεση να είναι 120-129 mmHg στους περισσότερους ασθενείς. Σε ασθενείς ηλικίας από 65 – 80 ετών συστήνεται η συστολική πίεση να είναι 130-139 mmHg. Η ίδια τιμή πίεσης συστήνεται και για τους ασθενείς ηλικίας μεγαλύτερης των 80, μόνο εάν οι προαναφερθείσες τιμές αρτηριακής πίεσης είναι καλά ανεκτές από τον ασθενή. Η διαστολική πίεση συστήνεται να είναι χαμηλότερη των 80 mmHg.

Πόσο συχνά πρέπει αρτηριακή πίεση?

να

μετράμε

την

Σύμφωνα με τις οδηγίες της ευρωπαϊκής καρδιολογικής εταιρίας του 2018 η συχνότητα της εκτίμησης (μέτρησης) της αρτηριακής πίεσης καθορίζεται ως εξής: 1. Σε περίπτωση ιδανικής αρτηριακής πίεσης (δηλ. μικρότερης από 120/80 mmHg), τότε οι μετρήσεις πρέπει να επαναλαμβάνονται τουλάχιστον 1 φορά εντός 5 ετών. 2. Σε περίπτωση φυσιολογικής αρτηριακής πίεσης (120-129/80-84 mmHg), τότε οι μετρήσεις πρέπει να επαναλαμβάνονται τουλάχιστον 1 φορά εντός 3 ετών. 3. Σε περίπτωση υψηλής φυσιολογικής αρτηριακής πίεσης (130-139/85-89 mmHg), τότε οι μετρήσεις πρέπει να επαναλαμβάνονται τουλάχιστον 1 φορά κάθε χρόνο. 4. Σε περίπτωση αρτηριακής υπέρτασης τότε χρειάζονται επαναλαμβανόμενες μετρήσεις, είτε στο ιατρείο, είτε εκτός αυτού, με τον ασθενή να μετράει ο ίδιος την πίεσή του στην οικία του ή να τοποθετηθεί συσκευή μέτρησης περιπατητικής αρτηριακής πίεσης (holter πίεσης).

Ελύρου 9, Κουμπές, Xανιά Τηλ: 28210 - 94260 | Κιν: 6982 561 764 Κρεοπωλείο Τυροκομικά “Ο Βαγγέλης”

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 275

ΜΟΝΑΧΙΚΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Εμμανουήλ Ι. ΑΛΙΦΙΕΡΑΚΗΣ Ειδικός Καρδιολόγος Ειδικευθείς εις το Παρίσι Τ. Ερευνητής Κέντρου Ερευνών Claude Bernard Αν. Παπανδρέου 63 & Κοραή 1 Πλ. Ι. Αλιφιεράκη, Χανιά Τηλ.: 28210 42782

χει παρατηρηθεί ότι η κοινωνική απομόνωση και η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης αυξάνουν τις πιθανότητες για ασθένειες του

οργανισμού και για θνησιμότητα κυρίως από καρδιαγγειακά νοσήματα. Ο αντίκτυπος της μοναξιάς στα καρδιακά νοσήματα είναι δυνατόν να ξεκινά νωρίς

276 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

των αρτηριών για μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι φοιτητές που ήταν μοναχικοί παρουσίαζαν ενδείξεις σκλήρυνσης των αρτηριακών τοιχωμάτων και αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξουν αρτηριοσκληρωτικές βλάβες μελλοντικά. Αποδείχτηκε λοιπόν πειραματικά ότι η απομόνωση και η αδυναμία να υπολογίζει κανείς την

στη ζωή. Σε πείραμα που έγινε σε ομάδα

βοήθεια του περίγυρού του, επηρεάζει όχι

φοιτητών, μετρήθηκε η αρτηριακή πίεση

μόνο την ψυχική υγεία αλλά και την οργα-

καθώς και η σκληρότητα του τοιχώματος

νική, ιδιαιτέρως εκείνη των αρτηριών.

Αξίζει να δοκιμάσετε: Πολύσπορο Χαμηλού Γλυκαιμικού δείκτη Country Oven Multiseed Low GL Bread

12ωρο Προζυμένιο

Ένα πολύσπορο αρτοσκεύασμα με εξαιρετική γεύση, χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και μειομένη περιεκτικότητα σε αλάτι. Διαθέτει τραγανή κόρα και αφράτη ψίχα και αποτελεί ένα υπέροχο γευστικό συνδυασμό προζυμιού νιφάδων βρώμης, φλοιού σιταριού, ηλιόσπορου, λιναρόσπορου και κολοκυθόσπορου.

Ένα προζυμένιο ψωμί χωρίς προσθήκη μαγιάς, που αναπιάνεται από την προηγούμενη ημέρα 12 ώρες πριν. Διατίθεται σε λευκό και ολικής αλέσεως. Έχει υγρή και συμπαγή ψύχα, έντονα αρώματα και το κύριο χαρακτηριστικό του είναι η μεγάλη διάρκεια ζωής. Είναι σαν το ψωμί της γιαγιάς που θυμόμαστε!

Το Ψωμί της Βίβλου

Δίκοκκο Σιτάρι Ζέα ή Ζειά Triticum Dicoccum Ένα από τα αρχαιότερα δημητριακά που είναι γνωστά στον άνθρωπο. Δείγματά του έχουν βρεθεί σε ανασκαφές προϊστορικών οικισμών σε όλο τον Ελλαδικό χώρο, με παλαιότερο αυτό της Μικράς Ασίας που χρονολογείται 12.000 χρόνια π.Χ. και ήταν το βασικό συστατικό της διατροφής των αρχαίων Ελλήνων. Θεωρείται ένα από τα πιο υγιεινά και κατάλληλα για τον άνθρωπο δημητριακά. Η περιεκτικότητά του σε φυτικές ίνες και μέταλλα ειναι υψηλή. Περιέχει το βασικό αμινοξύ λυσίνη (lycin) που ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και είναι το βασικό στοιχείο στη βιοχημική λειτουργία του εγκεφάλου. Περιέχει επίσης μεγάλες ποσότητες ανόργανων στοιχείων και κυρίως μαγνησίου (10-20 φορές περισσότερο μαγνήσιο από το κοινό σιτάρι). Λόγω του ότι ο δείκτης γλυκαιμίας του είναι 40, το σιτηρό αυτό ρυθμίζει τη γλυκαιμία του αίματος και γι’ αυτό το λόγο συνιστάται στη διατροφή των διαβητικών. Δεν έχει αλλεργιογόνες ιδιότητες που έχουν άλλα είδη σίτου, επειδή δεν περιέχει τα γονίδια που προκαλούν αλλεργίες. Αν και περιέχει γλουτένη, αυτή είναι σε μικρή ποσότητα και είναι ελάχιστα αλλεργιογόνος και πολύ εύπεπτη. Είναι ακατάλληλο για όσους πάσχουν από τη νόσο κοιλιοκάκη.

Προζυμένιο

Ένα ψωμί... «όπως το έτρωγαν τότε», φτιαγμένο από αγνά συστατικά, απαραίτητα για την ιδανική διατροφή μας. Σιτάρι: Πλούσιο σε πρωτεΐνες και βιταμίνες Α και Β. Κριθάρι: Ένα από τα αρχαιότερα δημητριακά, πλούσιο σε πρωτεΐνες, βιταμίνες και πυρίτιο. Όλυραν (ντίνκελ): Ο πρόγονος του σιταριού, ένα από τα αρχαιότερα επτά σιτάρια που αναφαίρονται στη Βίβλο. Κέγχρον (κεχρί): Ο σπόρος με τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε μέταλλα και τη μεγαλύτερη επίδραση στο μεταβολισμό. Μέλι: Περιέχει πάνω από 200 συστατικά. Παπαρουνόσπορος: Έχει θεραπευτικές ιδιότητες ως μαλακτικό, αντιβηχικό και σπασμολυτικό. Λιναρόσπορος: Γνωστός για τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα Ω3 που περιέχει. Αλάτι από τη Νεκρά Θάλασσα: Περιέχει σημαντικά μέταλλα. Χαρουπάλευρο: Μία πλούσια πηγή τροφής, περιέχει πηκτίνη και λιγνίνη τα οποία ρυθμίζουν την πέψη και αδρανοποιούν και μεταφέρουν με ασφάλεια έξω από το σώμα βλαβερά στοιχεία. Περιέχει ακόμα σημαντικές ποσότητες φωσφόρου, άφθονο κάλιο, Βιταμίνες Α και Β και πολλά άλλα μέταλλα. Με αυτά τα φυσικά συστατικά σας το φτιάχνουμε εμείς σήμερα και γι’ αυτό ξεχωρίζει τόσο για τη γεύση του όσο και για την εξαιρετική του διάρκεια ζωής.

Φτιάχνουμε το ψωμί μας με τη μέθοδο της “Αργής Αρτοποίησης”. Είναι μια διαδικασία που απαιτεί υπομονή (16 ως 24 ώρες), τη χρήση προζυμιού και πολύ αγάπη για τη δουλειά μας!

Αλεύρι από σκληρό σιτάρι κατηγορίας Μ. ζυμωμένο με προζύμι και με την μέθοδο της αργής αρτοποιήσης.

Τριομίγαδο Ένα παραδοσιακό Κρητικό ψωμί με αλεύρι βρώμης, κριθαριού και σιταριού, ζυμωμένο με προζύμι.

Το αποτέλεσμα είναι ένα ιδιαίτερα εξαιρετικό προϊόν. Ένα ψωμί γεμάτο αρώματα, γεύση, συμπαγή μάζα, τραγανή κόρα και το σπουδαιότερο, διάρκεια ζωής. Είναι ένα αληθινό ψωμί!

Σελίνου 44 - Νέα Χώρα, Χανιά • Τηλ.: 28210 94241 ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 277 Λεωφ. Καζαντζάκη 183 Α, Βαμβακόπουλο • Τηλ.: 28217 72000 • Κιν.: 6945 986 379

ΣΕ ΠΟΙΕΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΟΣΟΙ ΓΥΜΝΑΖΟΝΤΑΙ

Εμμανουήλ Ι. ΑΛΙΦΙΕΡΑΚΗΣ Ειδικός Καρδιολόγος Ειδικευθείς εις το Παρίσι Τ. Ερευνητής Κέντρου Ερευνών Claude Bernard Αν. Παπανδρέου 63 & Κοραή 1 Πλ. Ι. Αλιφιεράκη, Χανιά Τηλ.: 28210 42782

στάση των γιατρών όταν πρόκειται να χορηγήσουν πιστοποιητικό υγείας σε αθλητές ή σε ανθρώπους κάθε ηλικίας που θέλουν να γυμνάζονται είναι διαφορετική από γιατρό σε γιατρό. Υπάρχουν δύο αντικρουόμενες φιλοσοφίες η μια πολύ αισιόδοξη που λέει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των αθλούμενων έχει καλό καρδιαγγειακό σύστημα και η άλλη πολύ απαισιόδοξη που θέλει σε κάθε αθλούμενο να ανακαλύψει έναν πιθανό ασθενή. Οπωσδήποτε το να ανακαλύψουμε όλες τις πιθανές παθήσεις είναι ιατρικώς και οικονομικώς αδύνατον. Ομως είναι απαραίτητο να αναζητήσουμε ορισμένες ανωμαλίες που ευθύνονται για τα σοβαρά καρδιαγγειακά επεισόδια κατά την άθληση. Η κυριότερη αιτία επεισοδίων μετά την ηλικία των 35 χρονών είναι η στεφανιαία νόσος αθηρωματική πάθηση των αγγείων της καρδιάς που προκαλεί το έμφραγμα του μυοκαρδίου. Οι πιο συχνές αιτίες επεισοδίων για τις ηλικίες κάτω των 35 χρόνων είναι οι υπερτροφικές μυοκαρδιοπάθειες, ανώμαλες παxύνσεις του καρδιακού μυός. ΄Ενας νέος αθλητής ή γυμναζόμενος ο οποίος δεν έχει βεβαρημένο οικογενειακό και ατομικό ιστορικό, δεν παρουσιάζει κανένα σύμπτωμα, έχει φυσιολογική κλινική εξέταση και φυσιολογική αρτηριακή πίεση καλό θα είναι να κάνει τουλάχιστον ένα απλό ηλεκτροκαρδιογράφημα το οποίο είναι αρκετό για να μας δώσει κάποιες πληροφορίες για τις παραπάνω αναφερόμενες παθήσεις. Στην περίπτωση που η κλινική εξέταση ή το ηλεκτροκαρδιογράφημα αποκαλύψουν ανωμαλίες, όπως είναι

278 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ένα φύσημα κατά την ακρόαση της καρδιάς, ή όταν υπάρχουν καρδιακά επεισόδια στην οικογένεια του εξεταζόμενου προχωρούμε σε άλλες εξετάσεις που είναι υπερηχογράφημα της καρδιάς και η δοκιμασία κοπώσεως. Η δοκιμασία κοπώσεως στο ποδήλατο ή στον κυλιόμενο τάπητα είναι εξαιρετικής σημασίας εξέταση κυρίως για τους άνδρες και για ηλικίες αθλουμένων μεγαλύτερες των 35 χρόνων όπου αναζητούμε την στεφανιαία νόσο. Η «δημοφιλής» εξέταση της δοκιμασίας κοπώσεως είναι λοιπόν μια εξέταση που απευθύνεται στους μεγαλύτερους σε ηλικία αθλουμένους εκείνους που έχουν περισσότερους παράγοντες κινδύνου και σε όσους κάνουν σκληρά αθλήματα όπως ο Μαραθώνιος, η άρση βαρών, η πάλη κ.λ.π. Καλό είναι να γίνονται επίσης σε όσους κάνουν υποβρύχιο κολύμπι, ορειβασία και άλλα αθλήματα στα οποία η παραμικρή ανωμαλία κατά την διάρκεια της προσπάθειας μπορεί να είναι καταστροφική. Σαν συμπέρασμα όσοι γυμνάζονται θα πρέπει να γνωρίζουν ότι ως προς την αποτελεσματικότητα η προληπτική καρδιολογική εξέταση έχει όρια τα οποία χαράσσονται τόσο από τις δυνατότητες της ιατρικής επιστήμης, όσο και από την σχέση κόστος της εξετάσεως προς όφελος του εξεταζόμενου. Και κάτι ακόμη δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από εκείνον που αθλήται αλλά δεν τηρεί τους άλλους κανόνες της υγιεινής όπως η διακοπή του καπνίσματος και η προσοχή στην διατροφή. Είναι εκείνος που κινδυνεύει περισσότερο ότι κι αν δείξουν οι ιατρικές εξετάσεις.

advOlympikoAkrotiriou2018G.pdf

12/4/18

9:30 πµ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 279

«ΜΑ ΓΙΑΤΡΕ ΚΟΡΤΙΖΟΝΗ»;;;

Ας μιλήσουμε για τον μύθο.

Τί ισχύει τελικά στην κλινική πράξη;

Ιωάννης Γ. Καλλιτσάκης Ρευματολόγος Ειδικευμένος στη Ρευματολογική κλινική ΠαΓΝΗ Εκπαίδευση στην Υπερηχοτομογραφία του Μυοσκελετικού (Ospedale Murri, Jesi/Itallia) Νεάρχου 18, Χανιά Τηλ.: 28210 08940 - Κιν.: 6973 356 790 www.rheumakallits.gr ikallits@gmail.com

α γλυκοκορτικοειδή (GC) συνταγογραφούνται συχνά από τους ιατρούς. Το μεγαλύτερο μέρος της κοινότητας , ασθενείς, νοσηλευτές, φαρμακοποιοί και άλλοι λειτουργοί υγείας κρατούν αποστάσεις και επιφυλάξεις για το φάρμακο που… «τρώει τα κόκαλα». Τί ισχύει τελικά; Τι κάνουμε στην καθημέρα πράξη μας; Που ξεκινάει η πραγματικότητα και που τελειώνει ο μύθος; Αμερικανική μελέτη πληθυσμού για 1,5 εκατομμύριο ενήλικες διαπίστωσε ότι 1 στους 5 ασθενείς έλαβε κορτιζόνη . Συνταγογράφηση για ποικίλες παθήσεις και από διάφορους ιατρούς. Περίπου στο 60% των ασθενών με Ρευματοειδή Αρθρίτιδα συνταγογραφούνται κορτικοειδή. Η συγκεκριμένη αγωγή είναι ο στυλοβάτης της θεραπείας για την Γιγαντοκυτταρική αρτηριίτιδα, για την Νεφρίτιδα του Λύκου, την Πολλαπλή Σκλήρυνση και για τα περισσότερα αυτοάνοσα και αυτοφλεγμονώδη νοσήματα.

280 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ποιος ο ρόλος των στεροειδών στη Ρευματοειδή αρθρίτιδα;

Τα γλυκοκορτικοειδή παίζουν σημαντικό ρόλο στη θεραπεία των ρευματικών νοσημάτων και σχετίζονται με ευεργετικές δράσεις αλλά και ανεπιθύμητες ενέργειες. Η EULAR(EUROPEAN LEAGUE AGAINST RHEUMATISM) συνεχίζει να αναπτύσσει τις συστάσεις της για τη χρήση τους. Το επίπεδο βλάβης από την κορτιζόνη εξαρτάται τόσο από τις παραμέτρους δόσης όσο και από τον ασθενή.

Ποιες είναι όμως οι συνηθισμένες μορφές χορήγησης της κορτιζόνης στη Ρευματολογία; Μικρές δόσεις (<7,5 mg πρεδνιζολόνης ) για θεραπεία συντήρησης. Μέτριες (μεταξύ 7,5 και 30 mg )ως αρχική

«ΜΑ ΓΙΑΤΡΕ ΚΟΡΤΙΖΟΝΗ»;;; ΑΣ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΥΘΟ. ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΤΕΛΙΚΑ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ;

θεραπεία επαγωγής ύφεσης ή υποτροπών . Μεγάλες δόσεις και ενδοφλέβιες ώσεις: οξείες, απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις (π.χ. Αγγειίτιδες, Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος ,μυοσίτιδες).

• Μειονεκτήματα – Πιθανότητα λοίμωξης.

Ποιοι είναι οι τρόποι που χορηγούμε την κορτιζόνη; 1) Από του στόματος χορήγηση. Μικρές και μέτριες δόσεις. Κατά προτίμηση πρωινή λήψη. Παρήμερο σχήμα σε συγκεκριμένα νοσήματα. Πλεονεκτήματα : – Καταστολή άξονα (παραγωγή ενδογενούς κορτιζόνης) – Λιγότερο συχνά φαρμακευτικό cushing – Λιγότερες λοιμώξεις Τέλος , χορηγούμε το λεγόμενο «Medrol pack»(δηλ. αρχική δόση 30-40 mg και σταδιακή μείωση ανά 3-4 ημέρες ανάλογα) σε συγκεκριμένες καταστάσεις (ισχιαλγία, αυχεναλγία με νευρίτιδα, οξεία κνίδωση, οξύς δερματικός λύκος, αρθρίτιδα μεγάλης άρθρωσης κ.α.). 2) Ενδοφλέβια θεραπεία. Μεγάλες δόσεις( >30 mg). Ώσεις καθημερινά για μικρό χρονικό διάστημα( μέγιστη δόση 1 gr methylprednisolone/ημέρα για 1-5 ημέρες). (x3 πιο ισχυρή δράση σε σχέση με prednisolone). Πχ, νεφρίτιδα του λύκου, συστηματικές αγγειίτιδες, γιγαντοκυτταρική αγγειίτιδα, προσβολή κεντρικού νευρικού συστήματος (ΣΕΛ, νόσος Αδαμαντιάδη Behcet κα) 3) Τοπική θεραπεία. Τοπική χορήγηση γλυκοκορτικοειδών σε : – Αρθρίτιδα – Θυλακίτιδα – Τενοντοελυτρίτιδα • Μακράς δράσης μη διαλυτά κορτικοστεροειδή ενδοαρθρικά (triamcinolone hexacetonide) και σε πιο επιφανειακές δομές βραχείας δράσης διαλυτά (betamethasone). Κάποιες μελέτες σε πειραματόζωα, σε ανθρώπινα χονδροκύτταρα (in vitro), αλλά και σε ασθενείς με Οστεοαρθρίτιδα ή Ρευματοειδή Αρθρίτδα, έχουν δείξει ότι οι επαναλαμβανόμενες ενδοαρθρικές εγχύσεις κορτικοστεροειδών πιθανώς σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο για απώλεια χόνδρου Όμως: α) ειδικά σε ασθενείς με ΡΑ, η ενδοαρθρική έγχυση κορτικοστεροειδών σχετίζεται με μείωση φλεγμονής, άρα με μείωση παραγωγής κολλαγενασών και μεταλλοπρωτεασεών, που σχετίζονται με αποδόμηση χόνδρου. Το ACR(ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΚΟΛΛΕΓΙΟ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ) συνιστά επαναλαμβανόμενες ενδοαρθρικές έγχυσεις , όχι όμως πιο συχνά από 3 μήνες στην ίδια άρθρωση, ειδικά στις μεγάλες αρθρώσεις που δέχονται την πίεση του βάρους, για την αποφυγή δομικών βλαβών. β) σε μεγάλες κλινικές μελέτες με ασθενείς με ΟΑ, μείωση χόνδρου δεν επιβεβαιώθηκε. Αντιθέτως είναι μεγάλο το debate και το κενό της βιβλιογραφίας στη χρήση υαλουρονικού οξέος και PRPs(Πλάσμα Πλούσιο σε Αιμοπετάλια) • Πλεονεκτήματα – Καλύτερη απορρόφηση (ειδικά σε κατευθυνόμενες εγχύσεις με υπέρηχο ή αξονικό τομογράφο). – Αποφυγή συστηματικών παρενεργειών . (ελάχιστες παρενέργειες αλατοκορτικοειδούς)

– Ατροφιά δέρματος και υποδορίου, ρήξη τενόντων. • Π ρ ο σ οχ ή σ ε υ π ε ρ κ ε ί μ ε ν η δ ε ρ μ α τ ι κ ή β λ ά βη(λοίμωξη,ψωρίαση) καθώς και σε ασθενείς υπό αντιπηκτική αγωγή(φαίνεται να είναι ασφαλής διαδικασία σε ασθενείς με INR <3) .Kαμία αιμορραγική διάθεση δεν προέκυψε σε 1075 ασθενείς με του νέους αντιπηκτικούς παράγοντες (DOACs). 4) Ενδομυικά στεροειδή. • Β ρ α δ ε ί α ς α π ο δ έ σ μ ε υ σ η ς ( b e t a m e t h a s o n e, methylprednisolone) με δράση περίπου 2-3 εβδομάδων. • Πλεονεκτήματα – ευκολία στη χρήση( ειδικά σε περιπτώσεις βραχυπρόθεσμης χρήσης π.χ. κρυσταλλογενή αρθρίτιδα ή πρώιμη ρευματοειδή αρθρίτιδα) • Μειονεκτήματα – άλγος στο σημείο της έγχυσης.(χρήση ξυλοκαίνης θα βοηθούσε) – flushing προσώπου 2-3 ημέρες μετά η πιο συχνή ΑΕ Για να δούμε όμως πως χειρίζεται ο Ρευματολόγος ειδικές καταστάσεις όπου η κορτιζόνη έχει ένδειξη. Κύηση-Γαλουχία Συμβατοί όλοι οι τρόποι χορήγησης. Επιθυμητή η χρήση βραχείας δράσης(prednizolone) και σε δοσολογία <10 mg/day στο πρώτο τρίμηνο.Dexamethasone σε περιπτώσεις ανάγκης για το έμβρυο .Οι πιθανές παρενέργεις αφορούν , μειωμένη ενδομήτρια ανάπτυξη και βάρος κύησης, σχιστίες χείλους και υπερώας, νευρο-γνωσιακές διαταραχές. Συμβατή και η χρήση στη γαλουχία . Οι δόσεις sυνήθως χορηγούνται στη διάρκεια του πρωινού θηλασμού μειώνοντας έτσι την πιθανότητα απέκκρισης του φαρμάκου στο μητρικό γάλα. Χειρουργικές πράξεις-λοιμώξεις Σε ασθενείς με χρόνια χρήση οι οποίοι λαμβάνουν για περισσότερες από 3 εβδομάδες μέτριες δόσεις θεωρείται αναγκαία η κάλυψη με υδροκορτιζόνη για επεμβάσεις υπό γενική αναισθησία. Σε οποιαδήποτε δόση για διάστημα < 3 εβδομάδες δεν απαιτείται. Η Υδροκορτιζόνη χορηγείται σε καταστάσεις σήψης, ενώ αύξηση της χρόνιας δόσης γίνεται σε περίπτωση λοίμωξης (σε συνδυασμό πάντα με την αντιμικροβιακή αγωγή). Συμπερασματικά λοιπόν τα κορτικοειδή έχουν ευρεία χρήση στην καθημερινή πρακτική με σημαντικά οφέλη. Συχνές είναι οι παρενέργειες .Όσο μεγαλύτερη η δόση και το χρονικό διάστημα, τόσο μεγαλύτερος και ο κίνδυνος. Πριν την έναρξη της θεραπείας θεωρούμε απαραίτητη την καταγραφή των παραγόντων που προδιαθέτουν για παρενέργειες. Πρόκειται για ένα από τα πιο ισχυρά όπλα της ιατροφαρμακευτικής φαρέτρας με απόλυτη χρήση επί τη βάσει ενδείξεων με στενή παρακολούθηση και αντιμετώπιση εξατομικευμένα, από κατάλληλα εκπαιδευμένους Ιατρούς.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 281

AΣ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ. ΠΟΣΟ ΚΑΛΑ ΤΗ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ;

ινομυαλγία είναι συχνό, επώδυνο σύνδρομο των μυών, των συνδέσμων και των αρθρώσεων. Συχνά, υπάρχουν συμπτώματα κόπωσης μετά την πρωινή αφύπνιση, που επιδεινώνονται με την καθημερινή δραστηριότητα και άλλα συμπτώματα όπως αδυναμία, διαταραχές ύπνου, ημικρανίες, ευερέθιστο έντερο. Tο αίσθημα του πόνου και τα άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι έντονα, όμως δεν προκαλούνται βλάβες στις αρθρώσεις, δεν είναι απειλητικά για τη ζωή και δεν υπάρχουν παθολογικά ευρήματα στις εργαστηριακές εξετάσεις. Το νόσημα υπάρχει…δεν βρίσκεται στη σφαίρα της φαντασίας του ασθενούς. Αρκετοί θεωρούν τους ασθενείς «κατά φαντασία», καθώς η ινομυαλγία δεν συνοδεύεται από ορατά, εξωτερικά σημεία ή εργαστηριακά ευρήματα. Η ετυμολογία του όρου «fibromyalgia = ινομυαλγία» προέρχεται από τη λατινική λέξη fibro που σημαίνει ινώδης και από τις ελληνικές λέξεις myo και algia που σημαίνουν μυς και άλγος (πόνος) «fibromyalgia = ινομυαλγία». Ποια είναι η συχνότητα της ινομυαλγίας ;

282 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Για τη χώρα μας, από Πανελλαδική μελέτη του Ελληνικού Ιδρύματος Ρευματολογικών Ερευνών, έχει βρεθεί ότι η συχνότητα της ινομυαλγίας ανέρχεται στο 0,5% των ενηλίκων. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής το

ποσοστό ανέρχεται 2-3% και αφορά κυρίως γυναίκες 20-55 ετών. Για άγνωστους λόγους το 80% έως 90% των ασθενών με ινομυαλγία είναι γυναίκες λοιπόν, αναπαραγωγικής ηλικίας, αλλά μπορεί να προσβληθούν παιδιά, άνδρες και ηλικιωμένοι. Τι προκαλεί την ινομυαλγία ; Η αιτία είναι άγνωστη. Διάφοροι παράγοντες πιθανολογείται ότι εμπλέκονται όπως γενετικοί, περιβαλλοντικοί (τραυματισμοί, λοιμώξεις από ιούς) και ψυχολογικοί παράγοντες (στρες, μεγάλη στεναχώρια, άγχος, μελαγχολία). Αν και περισσότεροι από τους μισούς ανθρώπους που πάσχουν από ινομυαλγία έχουν ιστορικό κατάθλιψης (μελαγχολία), οι περισσότεροι δεν παρουσιάζουν κάποια ψυχική διαταραχή. Οι άνθρωποι που πάσχουν από ρευματοειδή αρθρίτιδα ή από άλλα αυτοάνοσα νοσήματα όπως λύκο ή σκληροδερμία έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν και ινομυαλγία. Υπολογίζεται ότι 1 στους 5 ανθρώπους με αυτοάνοσο νόσημα έχουν ινομυαλγία. Όταν ένας άνθρωπος πάσχει από πρωτοπαθή ινομυαλγία δεν σημαίνει ότι αυτή θα εξελιχθεί σε ρευματικό νόσημα. Η ινομυαλγία δεν είναι προάγγελος ρευματοπάθειας. Ποια είναι τα συμπτώματα της ινομυαλγίας ; Τα κύρια συμπτώματα της ινομυαλγίας είναι διάχυτοι

AΣ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ.

πόνοι στους μυς και τις αρθρώσεις και στα τέσσερα τεταρτημόρια του σώματος, δηλ. και δεξιά και αριστερά, πάνω και κάτω από τη μέση, στην εμπρός ή πίσω επιφάνεια, για περισσότερο από τρεις μήνες. Η ένταση του πόνου μεταβάλλεται, ενώ είναι σπάνιες οι περίοδοι χωρίς πόνο. Επιδεινώνεται με το κρύο, την υγρασία, τη ψυχική ένταση και τη ψυχική και σωματική καταπόνηση. λ γ ί α ς ; Επιπλέον, πολλοί ασθενείς εμφανίζουν και άλλα συμπτώματα όπως: Πρωινή κόπωση, δηλ. αίσθημα κούρασης αμέσως με την πρωινή αφύπνιση, σαν να μην ξεκουράστηκε ο άνθρωπος με τον ύπνο, σαν να εργαζόταν έντονα όλη τη νύχτα. Η κόπωση αυτή συνεχίζεται όλη την ημέρα και χειροτερεύει με την καθημερινή, συνήθη δραστηριότητα. Αίσθημα αδυναμίας και καταβολής Εξάψεις, ενόχληση στο κρύο ή τη ζέστη. Συμπτώματα ευερέθιστου εντέρου, δηλ. πόνους στην κοιλιά, διαταραχές κενώσεων (διάρροια ή δυσκοιλιότητα), τυμπανισμό. Πονοκεφάλους και επεισόδια ημικρανιών. Αισθητικές διαταραχές (μουδιάσματα, μυρμηκιάσεις) στα άκρα. Σύνδρομο ανήσυχων ποδιών. Δυσκολία να θυμάται ή να συγκεντρώνεται. Διαταραχές στον ύπνο κακή ποιότητα ύπνου. Ποια είναι τα ευρήματα κατά την κλινική εξέταση; Το μοναδικό εύρημα κατά την κλινική εξέταση είναι η τοπική ευαισθησία (tender points, επώδυνα σημεία) σε 18 σημεία του σώματος, κατανεμημένα συμμετρικά και στις δύο πλευρές του σώματος. Για τη διάγνωση απαιτείται η ανεύρεση ευαισθησίας σε 11 ή περισσότερα από τα 18 αυτά σημεία. Η κλινική εξέταση των αρθρώσεων των μυών των εσωτερικών οργάνων (καρδιάς, πνευμόνων, εντέρων κ.λ.π.) δεν αναδεικνύει παθολογικά ευρήματα. Υπάρχει θεραπεία ; Δεν υπάρχει θεραπεία που να εκριζώνει την ινομυαλγία. Η θεραπεία έχει ως σκοπό την ανακούφιση από τα συμπτώματα και περιλαμβάνει: Ενημέρωση του ασθενούς Φυσικοθεραπεία, ασκήσεις Γυμναστική - διατήρηση καλής φυσικής κατάστασης Αντικαταθλιπτικά φάρμακα Αναλγητικά φάρμακα Φάρμακα κατά του νευροπαθητικού πόνου . Όλοι οι παραπάνω παράγοντες χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό. Φυσικοθεραπεία και ασκήσεις Η θεραπεία με μάλαξη (μασάζ) των σημείων από τα οποία ξεκινάει ο πόνος, χαλαρώνει του μύες και ανακουφίζει από τον πόνο. Επίσης, άλλες τεχνικές φυσικοθεραπείας όπως TENS, υπέρηχοι, ήπιες ασκήσεις των μυών

βοηθούν. Η σωματική άσκηση μπορεί να ανακουφίσει τον χρόνιο πόνο της ινομυαλγίας. Το κολύμπι και υδροθεραπεία είναι η καλύτερη άσκηση. Το περπάτημα είναι θαυμάσια άσκηση πολλών μυών του σώματος. Στην αρχή μπορεί να είναι κουραστικό και αρκετοί άνθρωποι εγκαταλείπουν την προσπάθεια. Ο ρυθμός της άσκησης θα πρέπει να αυξάνεται σταδιακά. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η αερόβια άσκηση, η άσκηση δηλαδή που αυξάνει του χτύπους της καρδιάς και τις αναπνοές , βελτιώνει τη φυσική κατάσταση και μειώνει τον πόνο και την κόπωση στους ανθρώπους που πάσχουν από ινομυαλγία. Φάρμακα Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα χρησιμοποιούνται στην ινομυαλγία με καλά αποτελέσματα. Χρησιμοποιούνται σε μικρότερες δόσεις απ’ ότι στην κατάθλιψη. Η δράση αυτών των φαρμάκων είναι αργή γι’ αυτό το αποτέλεσμά τους επέρχεται σταδιακά σε διάστημα μεγαλύτερο των 2 - 3 μηνών. Τα φάρμακα που έχουν μελετηθεί περισσότερο για τον νόσημα είναι η αμιτρυπτιλλίνη και η ντουλοξετίνη (STELMINAL&CYMBALTA) Τα φάρμακα κατά του νευροπαθητικού πόνου όπως είναι pregabalin είναι σύγχρονη φαρμακευτική θεραπεία της ινομυαλγίας με καλά αποτελέσματα. Παυσίπονα όπως το depon (1 - 2 δισκία κάθε 8 ώρες) μπορείτε να χρησιμοποιήσετε. Βελτιώνουν τα συμπτώματα και δεν έχουν σοβαρές παρενέργειες. Κάθε ασθενής με ινομυαλγία αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση, αφού η ίδια η πάθηση δεν παρουσιάζει τις ίδιες εκδηλώσεις ούτε την ίδια ανταπόκριση στη θεραπευτική αγωγή σε όλους τους ασθενείς. Γι’ αυτό ο θεράπων γιατρός συνεκτιμά όλα τα χαρακτηριστικά ενός συγκεκριμένου ασθενούς και σχεδιάζει το πιο κατάλληλο θεραπευτικό πρόγραμμα για το συγκεκριμένο ασθενή. Επίσης, σχεδιάζει το πρόγραμμα παρακολούθησης το οποίο πρέπει να τηρείτε γιατί η θεραπεία είναι μακράς διάρκειας και πιθανόν να υπάρχει ανάγκη τροποποίησης, ανάλογα με την πορεία της κατάστασής του.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 283

Στρώματα με ονοματεπώνυμο

Μπικουβαράκης Κωνσταντίνος Ιδιοκτήτης

284 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

MEDICAL STROM ΜΠΙΚΟΥΒΑΡΑΚΗΣ: ΣΤΡΩΜΑΤΑ ΜΕ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

Απο το 1950 από γενιά σε γενιά... Συνέντευξη: Σοφία Κουτσογιαννάκη

Π <<

ρόκειται για μία εταιρεία που το όνομά της είναι συνυφασμένο με το στρώμα, το μαξιλάρι, το πάπλωμα και τα είδη προικός. Λειτουργεί στην πόλη των Χανίων εξήντα οκτώ συναπτά έτη. Είναι μία οικογενειακή επιχείρηση που «πηγαίνει» από τον πατέρα, στο γιό και από τον γιό, στον εγγονό. Ο Κωνσταντίνος Μπικουβαράκης, ιδιοκτήτης της «Medical Strom» εξηγεί στο περιοδικό «Γονείς και Παιδί» γιατί το στρώμα είναι σημαντικό για έναν καλό ύπνο και τι πρέπει να προσέχουν οι καταναλωτές όταν αγοράζουν ένα μαξιλάρι. >>

Κύριε Μπικουβαράκη, πόσα χρόνια λειτουργεί η εταιρεία; «Το 1950 ο πατέρας μου, ίδρυσε την εταιρεία Μπικουβαράκης. Η αρχική μορφή, της επιχείρησης ήταν πολλή απλή. Τόσο τα προϊόντα, όσο και τα μηχανήματα δεν ήταν όπως είναι σήμερα. Πουλούσαμε στρώματα, μαξιλάρι, πάπλωμα και αργότερα είδη προικός γιατί μέχρι τότε οι γυναίκες ύφαιναν οπότε δεν υπήρχε η ανάγκη να αγοράσουν λευκά είδη. Ο πατέρας μού ήταν παπλωματοποιός αλλά ασχολείτο και με την κατασκευή των στρωμάτων. Εγώ αν και είχα σπουδάσει κάτι άλλο ωστόσο, δεν μπορούσα να ξεφύγω από τα βιώματα που είχα. Ήταν μία υγιής και εύρωστη επιχείρηση που δεν χρωστούσε. Έτσι πήρα την τεχνογνωσία από τον πατέρα μου και με τη βοήθεια της τεχνολογίας εξέλιξα την επιχείρηση όπου λειτουργεί μέχρι σήμερα. Πλέον εκτός από εμένα ο επόμενος που συνεχίζει την οικογενειακή παράδοση είναι ο γιός μου που είναι η τρίτη γενιά». Τι έχει αλλάξει από το 1950 έως σήμερα στον τομέα σας; «Από τότε μέχρι σήμερα έχουν αλλάξει τα προϊόντα, ενώ έχει μεγαλώσει το αγοραστικό κοινό. Παλαιότερα όσοι είχαν τη δυνατότητα να αγοράσουν ένα στρώμα το είχαν είκοσι και τριάντα χρόνια. Για να ανανεώσουν το στρώμα το έφερναν στο κατάστημά μας, ο πατέρας μου θυμάμαι το άνοιγε, το έβαζε σε μία μηχανή τη λεγόμενη «ξάστρα» η οποία απομάκρυνε τη σκόνη, το αναζωογονούσε, έπειτα

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 285

MEDICAL STROM ΜΠΙΚΟΥΒΑΡΑΚΗΣ: ΣΤΡΩΜΑΤΑ ΜΕ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

το γέμιζε με «φρέσκο» βαμβάκι, το έραβε και το στρώμα γινόταν ξανά καινούργιο. Αυτή η διαδικασία γινόταν κάθε τρία με τέσσερα χρόνια».

“Κι όλα αυτά γιατί... ...για μας ΤΟ ΣΤΡΩΜΑ ΕΙΝΑΙ ΤΕΧΝΗ ΑΠΟ ΤΟ 1950 !!!” Τι πρέπει να προσέχουν οι καταναλωτές όταν αγοράζουν ένα στρώμα ύπνου; «Στις μέρες μας, υπάρχουν πάρα πολλά υλικά τα οποία καθιστούν ανατομικά ένα στρώμα παλαιότερα αυτό, το επιτυγχάνανε με ένα μόνο υλικό. Πριν σαράντα χρόνια, υπήρχαν κάποιοι σουμιέδες με πάρα πολύ ψηλό σύρμα στους οποίους έβαζαν πάνω ένα βαμβακερό στρώμα που ήταν πολύ χοντρό αλλά με την χρήση γινόταν πάρα πολύ λεπτό. Στη συνέχεια το τοποθετούσαν σε ένα μεταλλικό σουμιέ με πάρα πολύ ψηλά συρματάκια το οποίο είχε πάρα πολύ μεγάλη ελαστικότητα, οπότε την τότε ανατομία, την έδινε το υλικό καθώς το σώμα προσαρμοζόταν προς τα υλικά. Τα τελευταία χρόνια τα υλικά προσαρμόζονται στο σώμα. Σήμερα τα υλικά είναι πιο μαλακά και πιο εύκαμπτα. Επιπλέον, υπάρχουν στρώματα ορθοπεδικά, ανατομικά, οικολογικά νέας γενιάς, Latex και Memory. Για να δώσω ένα παράδειγμα, όταν ένας άνθρωπος ξαπλώσει πάνω σε ένα ανατομικό στρώμα αν είχαμε τη δυνατότητα να τον γυρίσουμε σε όρθια θέση θα πρέπει το σώμα του, η σπονδυλική στήλη και ο αυχένας του, να είναι σαν να στέκεται σε ευθεία θέση». Γιατί κάποιος ενώ έχει αγοράσει ένα ποιοτικό στρώμα δεν κοιμάται καλά; «Αν κάποιος δεν έχει βρει το στρώμα του, σημαίνει ότι δεν είχε καλή ενημέρωση. Ο πωλητής σε ένα κατάστημα θα πρέπει να καταλάβει τις σωματικές και τις σκελετικές ανάγκες, να ακούσει δηλαδή το πρόβλημα του πελάτη. Άλλο πονάει η μέση μου όταν ξυπνάω το πρωί, που σημαίνει κακό στρώμα και άλλο έχω μυοσκελετικό πόνο. Το 95% των πελατών είναι ενημερωμένοι ενώ το 5% των πελατών είναι τα ζευγάρια που λόγω γάμου επιλέγουν ένα στρώμα χωρίς να το πολυσκεφτούν.

286 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Αυτός που έχει πρόβλημα στη μέση θα πρέπει να τον ρωτήσω αν κοιμάται ανάσκελα, αν κοιμάται μπρούμυτα ή αν κοιμάται στο πλάι. Αν κοιμάται στο πλάι σημαίνει ότι το άτομο αυτό είναι υπέρβαρο οπότε χρειάζεται άλλο στρώμα. Στην δική μας εταιρεία μπορούμε να φτιάξουμε σε ένα διπλό κάλυμμα δύο διαφορετικά στρώματα καθώς

άλλες είναι οι ανάγκες ενός γυναικείου σώματος και άλλες του ανδρικού». Έπειτα από πόσα χρόνια πρέπει να αντικατασταθεί ένα στρώμα; «Το στρώμα δεν έχει εγγύηση. Όσοι δίνουν εγγύηση είκοσι ετών αυτό δεν ισχύει καθώς το στρώμα με την πάροδο των χρόνων φθείρεται, λερώνεται και τα υλικά που περιέχει αλλοιώνονται. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει κάθε δώδεκα χρόνια να γίνεται αλλαγή. Το κόστος ενός στρώματος δεν είναι ακριβό αν αναλογιστούμε ότι ένα στρώμα δεν το αλλάζουμε συχνά. Ωστόσο, τόσο το στρώμα, όσο και το μαξιλάρι θα πρέπει να τα αερίζουμε τακτικά και κυρίως να τα εκθέτουμε στον ήλιο λόγω της σκόνης και των ακάρεων. Παράλληλα, θα πρέπει να χρησιμοποιούμε κάλυμμα στο στρώμα και στο μαξιλάρι, τα οποία θα πρέπει να πλένουμε συχνά». Τι πρέπει να προσέχουν οι γονείς όταν αγοράζουν ένα παιδικό στρώμα; «Ένα παιδικό στρώμα δεν θα πρέπει να περιέχει πολύ βαμβάκι. Θα πρέπει να έχει ένα κάλυμμα «no wouvel». Επίσης, τα πρώτα χρόνια του παιδιού δεν χρειάζεται οι γονείς να αγοράζουν ένα πολύ ακριβό ή ανατομικό στρώμα γιατί στα πρώτα χρόνια το παιδί δεν έχει το ανάλογο βάρος οπότε μετά από τα έξι έτη ενδείκνυται το ανατομικό στρώμα». Κύριε Μπικουβαράκη, πόσο σημαντικό είναι το μαξιλάρι για έναν καλό ύπνο; «Κανείς άνθρωπος δεν μπορεί να κοιμηθεί καλά χωρίς μαξιλάρι. Αν κάποιος κοιμάται στο πλάι θα πρέπει το μαξιλάρι να έχει το ίδιο πάχος από την άκρη του λαιμού έως την άκρη του ώμου. Πολλοί έρχονται και μου λένε υποφέρω από αυχενικό σύνδρομο και για αυτό θέλω ένα ανατομικό μαξιλάρι. Τα ανατομικά μαξιλάρια ενδείκνυται για άτομα που κοιμούνται ανάσκελα και όχι στο πλάι. Όσοι κοιμούνται στο πλάι θα πρέπει να έχουν ένα memory φουσκωτό μαξιλάρι, το οποίο παίρνει την κλήση του αυχένα δηλαδή δεν λειτουργεί προς τον άνθρωπο, λειτουργεί ο άνθρωπος προς το μαξιλάρι. Υπάρχουν πολλών ειδών μαξιλάρια, τα latex,τα microfibra, τα πολυεστερικά, τα βαμβακερά. Ο καταναλωτής θα πρέπει να κάνει έρευνα πριν αγοράσει ένα στρώμα ή ένα μαξιλάρι γιατί εκτός από τα πολυδιαφημιζόμενα καταστήματα υπάρχουν και βιοτεχνίες με τα ίδια προϊόντα σε πιο προσιτές τιμές 30% έως 40% κάτω από τις τιμές των αθηναϊκών εταιρειών».

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 287

288 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 289

ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΓΟΝΑΤΟΣ

Γεώργιος Π. Λαγουδάκης MD, MSc Χειρουργός Ορθοπαιδικός Κ: 6974 107543 | Τ: 28211 11455 | F: 28211 11455 Πλατεία Ελευθερίας 2, Μέγαρο Φειδίας, ΤΚ 73132, Χανιά

νας κύριος λόγος που καθορίζει τη μακροβιότητα μιας ολικής αρθροπλαστικής γόνατος είναι η όσο το δυνατόν πιο ακριβής τοποθέτηση των εμφυτευμάτων την ώρα της χειρουργικής επέμβασης. Έτσι τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και μεγαλύτερη έρευνα ώστε να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, με την ανάπτυξη διάφορων ρομποτικών συστημάτων που εξασφαλίζουν την εύρεση του μηχανικού άξονα του γόνατος και τη σωστή τοποθέτηση των εμφυτευμάτων. Έτσι η επέμβαση θα «κρατήσει» πολλά χρόνια χωρίς να χρειαστεί να γίνει αναθεώρηση λόγω πρώιμης φθοράς των υλικών. Στο επί σειρά ετών βραβευμένο ως το καλύτερο ορθοπαιδικό κέντρο παγκοσμίως HSS (Hospital for Special Surgery) στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης αναπτύχθηκε το πιο σύγχρονο ρομποτικό σύστημα KneeAlign2 της OrthAlign. Το σύστημα εκμεταλλεύεται τεχνολογία που χρησιμοποιείται σε πάρα πολλές εφαρμογές της καθημερινότητας. Μέσω ειδικών αισθητήρων κίνησης (γυροσκόπια και επιταχυνσιόμετρα) και ειδικού λογισμικού που είναι ενσωματωμένο στον φορητό υπολογιστή του συστήματος (Εικ.1), παρέχονται στον Ορθοπαιδικό Χειρουργό σε πραγματικό χρόνο όλα τα απαραίτητα στοιχεία για τον καθορισμό του μηχανικού άξονα του γόνατος (Εικ.2). Έτσι επιτυγχάνετε η μέγιστη δυνατή ακρίβεια στην τοποθέτηση των εμφυτευμάτων, τόσο του μηρού, όσο και της κνήμης. Είναι εντυπωσιακό ότι σε μια αναδρομική μελέτη που δημοσιεύτηκε, διαπιστώθηκε ότι πάνω από το 95,7% των υλικών που

290 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Εικ.1: Ο φορητός υπολογιστής μιας χρήσεως του συστήματος KneeAlign2 τοποθετήθηκαν με τη χρήση τέτοιων συστημάτων ήταν σε άριστη ανατομική θέση (±2 μοίρες), σε σύγκριση με μόλις 68% που παρατηρήθηκε σε ασθενείς που χειρουργήθηκαν με την κλασική ολική αρθροπλαστική γόνατος. Μερικά εξίσου σημαντικά προτερήματα του συστήματος είναι η ελαχιστοποίηση της απώλειας αίματος, επεiδή δεν είναι απαραίτητη η τοποθέτηση ενδομυελικού οδηγού (δηλαδή δεν γίνεται οπή στο μηριαίο οστό), που σε συνδυασμό με τεχνικές ελάχιστης επεμβατικότητας (MIS) και πρωτόκολλα ταχείας αποκατάστασης (fast-track protocols) o ασθενής

ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΓΟΝΑΤΟΣ

μπορεί να κινητοποιηθεί άμεσα μετά το χειρουργείο χωρίς πόνο και σε 2-3 ημέρες να βρίσκεται σπίτι του. Σημαντικό επίσης ότι μπορεί να συνδυαστεί με όλες τις διαθέσιμες προθέσεις, δεν απαιτείται κάποια ειδική εξέταση πριν το χειρουργείο με μακρά αναμονή μέχρι τα αποτελέσματα και στην ουσία δεν αυξάνει καθόλου το χρόνο του χειρουργείου. Τέλος ένα βασικότατο πλεονέκτημα της μεθόδου είναι ότι, ενώ άλλα ρομποτικά συστήματα λόγω του τεράστιου κόστος αγοράς είναι διαθέσιμα μόνο σε ελάχιστα

ιδιωτικά νοσοκομεία, το KneeAlign2 που αποτελείται από έναν φορητό υπολογιστή μιας χρήσεως στο μέγεθος της παλάμης μαζί με τα ειδικά εργαλεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν παντού και είναι διαθέσιμα για χρήση σε οποιαδήποτε ιδιωτική κλινική ή νοσοκομείο. Η χρήση του συγκεκριμένου συστήματος μπορεί να γίνει μόνο από πιστοποιημένους ορθοπαιδικούς χειρουργούς (Εικ.3).

Εικ.2 : Η διεγχειρητική χρήση του συστήματος

Εικ.3: Πιστοποίηση για τη χρήση του συστήματος KneeAlign2

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 291

Ελκώδης Κολίτιδα – Νόσος του Crohn

Κωνσταντινίδης Ι. Κωνσταντίνος MD FEBGH Γαστρεντερολόγος - Ηπατολόγος Επεμβατικός Ενδοσκόπος τ. Επιμ. Βενιζελείου Νοσοκομείου Ηρακλείου τ. Επικεφαλής Γαστρεντερολογικού τμήματος Γ.Ν. Λεμεσού Πλ. Ελευθερίας 5, 3ος όροφος (Δικαστήρια), Χανιά Τηλ.: 28210 55555 - Fax: 28210 55557 Kιν.: 6945 937 885 Πλ. Ελ. Βενιζέλου 10, 2822022146 (Καστελι) E-mail: konoskonidis@gmail.com www.gastromed.gr

λκώδης κολίτιδα και Νόσος του Crohn Οι Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδης Νόσοι του Εντέρου (ΙΦΝΕ), δηλαδή η Eλκώδης Kολίτις και η νόσος του Crohn είναι νόσοι που προκαλούν μια χρόνια φλεγμονή, μόνο στο παχύ έντερο η πρώτη και σε ολόκληρο το πεπτικό σύστημα η δεύτερη. Στις ΗΠΑ περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι πάσχουν από ελκώδη κολίτιδα ή νόσο του Crohn. Στη χώρα μας δεν υπάρχουν ακριβή δεδομένα που να αφορούν το σύνολο του πληθυσμού, δεδομένα όμως από την Ήπειρο και την Κρήτη δείχνουν μικρότερη για την ελκώδη κολίτιδα και ίση για τη νόσο του Crohn επίπτωση και επιπολασμό με τις ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης.

292 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Τι προκαλεί την ελκώδη κολίτιδα και την νόσο του Crohn; Η ακριβής αιτιολογία των δύο αυτών νόσων παραμένει άγνωστη. Η επικρατούσα πάντως άποψη είναι ότι η χρόνια φλεγμονή συνδέεται με μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ γενετικής προδιαθέσεως και αρκετών παραγόντων του περιβάλλοντος. Προσφάτως, βρέθηκαν αρκετές θέσεις στα ανθρώπινα χρωμοσώματα που προδιαθέτουν στην εμφάνιση των νόσων αυτών σε συνδυασμό πάντα με διάφορους άλλους παράγοντες όπως ιοί ή βακτήρια, το κάπνισμα, η λήψη αντιρευματικών φαρμάκων, η προσθήκη συντηρητικών στις τροφές, η αλλαγή στις διαιτητικές συνήθειες, ενδεχομένως το stress, καθώς και η μειονεκτική ή και λανθασμένη, για άγνωστους λόγους, αντίδραση του αμυντικού (ανοσολογικού) συστήματος του οργανισμού. Ο ρόλος των ψυχολογικών παραγόντων

είναι αμφίβολος, αλλά πιθανότατα είναι ένας παράγων που συντελεί για οξεία υποτροπή ήδη εγκατεστημένης νόσου. Παρότι τα ΙΦΝΕ δεν χαρακτηρίζονται ως κληρονομικά νοσήματα, πρώτου βαθμού συγγενείς ασθενών με ΙΦΝΕ έχουν τριπλάσια έως εικοσαπλάσια πιθανότητα να εμφανίσουν και αυτοί τη νόσο συγκριτικά με συγγενείς ατόμων χωρίς ιστορικό ΙΦΝΕ. Ποια είναι τα συμπτώματα; Η ελκώδης κολίτιδα προσβάλλει τον βλεννογόνο (εσωτερικό τοίχωμα) του παχέος εντέρου σε άλλοτε άλλη έκταση. Στους μισούς περίπου αρρώστους εντοπίζεται στο ορθό και το σιγμοειδές, στο 30% εκτείνεται μέχρι την αριστερή κολική καμπή και στο υπόλοιπο 20% καταλαμβάνει ολόκληρο το παχύ έντερο. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων η νόσος παραμένει εντοπισμένη στην έκταση της αρχικής προσβολής, όμως σε αρκετούς ασθενείς, με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να επεκταθεί. Η πορεία της νόσου χαρακτηρίζεται από εξάρσεις και υφέσεις ή μπορεί να ξεκινήσει με κεραυνοβόλο μορφή που χαρακτηρίζεται από πολύ βαριά κλινική εικόνα με υψηλό πυρετό και κακή γενική κατάσταση. Η νόσος Crohn, σε αντίθεση με την ελκώδη κολίτιδα που εντοπίζεται μόνο στο παχύ έντερο, μπορεί να προσβάλλει ολόκληρο τον πεπτικό σωλήνα από το στόμα μέχρι και τον πρωκτό. Οι τρεις κύριες θέσεις εντοπίσεως της νόσου αφορούν 1. το λεπτό έντερο (30%), 2. το λεπτό και το παχύ έντερο συγχρόνως (30-40%) και 3. το παχύ έντερο μόνο (20-30%).

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 293

ΕΛΚΩΔΗΣ ΚΟΛΙΤΙΔΑ - ΝΟΣΟΣ ΤΟΥ CROHN

294 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η νόσος του Crohn, σε αντίθεση με την ελκώδη κολίτιδα που προσβάλλει μόνο τον βλεννογόνο, εκτείνεται σε όλες τις στιβάδες του εντερικού τοιχώματος. Και στις δύο νόσους εμφανίζονται γενικά συμπτώματα όπως κόπωση, καταβολή, ανορεξία και μερικές φορές πυρετός. Τα συμπτώματα από το έντερο περιλαμβάνουν βλεννοαιματηρές (συνήθως διαρροϊκές) κενώσεις, που μπορούν να συνοδεύονται από τεινεσμό (επίμονη και επαναλαμβανόμενη τάση για κένωση) και κολικοειδή κοιλιακό πόνο. Πολλοί ασθενείς εμφανίζουν συμπτώματα από άλλα όργανα του σώματος, όπως άφθες του στόματος, αρθρίτιδα, ερύθημα και γαγγραινώδες πυόδερμα (νεκρωτική προσβολή του δέρματος), ιριδοκυκλίτιδα (φλεγμονή των οφθαλμών), ηπατοπάθεια, οστεοπόρωση και κυψελιδίτιδα ή ίνωση (προσβολή των πνευμόνων). Η ελκώδης κολίτις, η οποία προσβάλλει μόνο το παχύ έντερο, στην οξεία φάση χαρακτηρίζεται από βλεννοαιματηρές διάρροιες. Εάν ολόκληρο το παχύ έντερο είναι προσβεβλημένο, η διάρροια μπορεί να είναι πολύ σοβαρή. Εάν πάσχουν μόνο τα τελικά τμήματα (σιγμοειδές και το ορθό), τα κόπρανα μπορεί να είναι πιο σχηματισμένα και να έχουν πρόσμειξη αίματος ή βλέννης. Η νόσος του Crohn στην αρχική της φάση μπορεί να εμφανιστεί με λίγα συμπτώματα και σε περιπτώσεις όπου δεν πάσχει το παχύ έντερο ή το τελικό τμήμα του λεπτού (ειλεός) μπορεί να μην έχει ούτε διάρροια. Σε πολλές περιπτώσεις εμφανίζεται με άτυπο κοιλιακό πόνο που υποδύεται σκωληκοειδίτιδα. Η νόσος του Crohn όντας πιο πολύπλοκη μπορεί να εμφανιστεί με διαφορετικές μορφές, εντοπίσεις και συμπεριφορά. Οι βασικές μορφές της νόσου του Crohn είναι: 1. Χρόνια φλεγμονώδης μορφή – Αποτελεί την πλέον συχνή κλινική εμφάνιση της νόσου και επικρατεί κυρίως στους αρρώστους με ειλεϊτιδα ή ειλεοκολίτιδα. Οι ασθενείς συνήθως αναφέρουν χαμηλό πυρετό, κακουχία,

απώλεια βάρους και αδυναμία. Παραπονούνται επίσης συνήθως για διάρροια με ή χωρίς πόνο στην κοιλιά. 2. Αποφρακτική μορφή – Οι άρρωστοι περιγράφουν κολικοειδή κοιλιακά άλγη, μετεωρισμό κοιλίας (φούσκωμα) και αυξημένους εντερικούς ήχους. 3. Συριγγοποιός μορφή – Στο 20-40% των ασθενών αναπτύσσονται συρίγγια, δηλαδή οδοί επικοινωνίας μεταξύ εντερικών ελίκων (εντεροεντερικά), ή άλλων σπλάγχνων (εντεροσπλαγχνικά) ή μεταξύ εντέρου και δέρματος (εντεροδερματικά). 4. Περιπρωκτική νόσος – Περίπου 20-30% των ασθενών με προσβολή του λεπτού ή παχέος εντέρου θα αναπτύξει περιπρωκτική νόσο που εκδηλώνεται με πρωκτικές σχισμές, συρίγγια ή αποστήματα. Διαγνωστικές Μέθοδοι Η ενδοσκόπηση του παχέος εντέρου (κολονοσκόπηση) και του τελικού ειλεού, καθώς και η γαστροσκόπηση, θα παράσχουν σημαντικές διαγνωστικές πληροφορίες για την ακριβή εντόπιση όσο και βαρύτητα προσβολής της νόσου. Ενώ η ενδοσκόπηση του λεπτού εντέρου με ασύρματη ενδοσκοπική κάψουλα ή μαγνητική εντερογραφία, δίνει σημαντικές πληροφορίες για την προσβολή του λεπτού εντέρου. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι τόσο η ελκώδης κολίτιδα όσο και η νόσος του Crohn είναι χρόνιες ασθένειες και χρειάζεται προσεκτική και συνεχής παρακολούθηση σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού σας. Η σχέση εμπιστοσύνης που πρέπει να αναπτυχθεί μεταξύ του ασθενούς και του γιατρού είναι απαραίτητη για τη σωστή έκβαση της πάθησής και την πρόληψη τυχόν επιπλοκών. Ακόμη και αν δεν έχετε καθόλου συμπτώματα θα πρέπει να επισκέπτεστε το γιατρό σας τουλάχιστον μία φορά το εξάμηνο. Οι ασθενείς που πάσχουν από ελκώδη κολίτιδα και νόσο του Crohn θα πρέπει να γνωρίζουν ότι τα νοσήματα αυτά θα τους συνοδεύουν για όλη τη ζωή τους. Η σοβαρότητα και η εξέλιξη της νόσου όμως,

ΕΛΚΩΔΗΣ ΚΟΛΙΤΙΔΑ - ΝΟΣΟΣ ΤΟΥ CROHN

διαφέρει σημαντικά από ασθενή σε ασθενή. Μερικοί μπορεί να εμφανίζουν πολύ ήπια νόσο με αραιές εξάρσεις, ενώ άλλοι υποφέρουν από πολύ σοβαρά και συχνά επεισόδια μερικά από τα οποία χρειάζονται νοσοκομειακή ή και χειρουργική αντιμετώπιση. Η συντηρητική θεραπευτική αντιμετώπιση της ελκώδους κολίτιδας και της νόσου του Crohn επιτυγχάνεται: 1. με χορήγηση μιας ή συνδυασμού περισσοτέρων της μιας, φαρμακευτικών ουσιών, 2. με συμπτωματική φαρμακευτική υποστήριξη (δηλαδή αντιμετώπιση συγκεκριμένων συμπτωμάτων, και τέλος, 3. με κατάλληλη, από του στόματος ή παρεντερικά, διατροφική υποστήριξη. Η χειρουργική αντιμετώπιση των ασθενών με ΙΦΝΕ αφορά κυρίως τους ασθενείς εκείνους στους οποίους και η έντονη ακόμη συντηρητική αγωγή απέτυχε ή τους ασθενείς με σοβαρές επιπλοκές και σημεία οξείας κοιλίας (εντερική διάτρηση ή απόφραξη, τοξικό μεγάκολο κ.λπ.). Τέλος, ο καρκίνος του παχέος ή λεπτού εντέρου (εξαιρετικά σπάνιος του λεπτού) αποτελεί μία ακόμη ένδειξη χειρουργικής αντιμετώπισης. Θεραπεία της ελκώδους κολίτιδας και της νόσου του Crohn Φάρμακα που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία της ελκώδους κολίτιδας και της νόσου του Crohn σήμερα: 1. Αντιφλεγμονώδη (παράγωγα 5-αμινοσαλυκιλικού οξέος) Σουλφασαλαζίνη, ανάλογα σουλφασαλαζίνης (μεσαλαζίνη) 2. Κορτικοειδή (κορτιζόνη και παράγωγα) 3. Αντιβιοτικά 4. Σιπροφλοξασίνη, Μετρονιδαζόλη 5. Ανοσοκατασταλτικά – Ανοσοτροποιητικά Αζαθειοπρίνη, 6 μερκαπτοπουρίνη, κυκλοσπορίνη 6. Ειδική ομάδα ανοσοτροποιητικών (βιολογικοί παράγοντες) 7. Φάρμακα συμπτωματικής αντιμετώπισης 8. Ειδικά διαιτητικά σκευάσματα (από το στόμα ή εντερικά μέσω ειδικών καθετήρων) ή ακόμη και ολική παρεντερική διατροφή (ενδοφλέβια). Η νόσος του Crohn παρουσιάζει σημαντικές δυσχέρειες στον καθορισμό μιας συγκεκριμένης θεραπευτικής στρατηγικής λόγω του πολύπλοκου των κλινικών της εκδηλώσεων καθώς και εντοπίσεων της νόσου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ενδεχόμενη διαφορετική στρατηγική θεραπευτικής προσέγγισης παρόμοιων περιπτώσεων από διαφορετικούς ιατρούς, πράγμα που επαληθεύεται αρκετές φορές στην καθημερινή κλινική πράξη. Οι θεραπευτικές προσπάθειες αποβλέπουν πρωταρχικά στη συμπτωματική ανακούφιση του ασθενούς, στην αποκατάσταση των διαταραγμένων εργαστηριακών εξετάσεων (συνήθως ως επακόλουθο της ύφεσης) καθώς και τη διατήρηση της ύφεσης της νόσου. Διατροφική υποστήριξη ασθενών με νόσο Crohn και ελκώδη κολίτιδα Δεν υπάρχουν ειδικές διαιτητικές οδηγίες που να μπορούν να συσταθούν στους ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα και νόσο Crohn. Όμως, ορισμένες τροφές (όπως π.χ. σπόροι, αμαγείρευτα λαχανικά, φρούτα κ.λπ.), οι

οποίες μπορεί να προκαλέσουν εντερική απόφραξη εφόσον υπάρχουν εκτεταμένες στενώσεις του εντέρου, θα πρέπει να αποφεύγονται. Γενικώς, οι ασθενείς με νόσο Crohn θα πρέπει να σιτίζονται με τροφές επαρκείς σε θρεπτικά στοιχεία χωρίς να απαγορεύονται αυτές που έχουν φυτική προέλευση, αρκεί να είναι καλά μαγειρευμένες. Η σύσταση για αποφυγή του γάλακτος στις ΙΦΝΕ αν και δεν στηρίζεται σε επαρκή επιστημονικά δεδομένα,έχει μια λογική βάση λόγω του υψηλού ποσοστού υπολακτασίας που παρατηρείται στον γενικό πληθυσμό. Στα μεσοδιαστήματα οι άρρωστοι χωρίς επιπλοκές μπορούν να διατρέφονται ελεύθερα (με περιορισμό στο αλάτι στην περίπτωση που λαμβάνουν κορτιζόνη). Ενδείξεις χειρουργικής αντιμετώπισης Στην ελκώδη κολίτιδα η χειρουργική επέμβαση επιφυλάσσεται: 1. Σε ασθενείς με τοξικό μεγάκολο, δηλαδή σε οξεία προσβολή που δεν αντιμετωπίζεται με συ ντηρητικά μέσα και κινδυνεύει άμεσα η ζωή του ασθενούς. 2. Σε χρόνια νόσο που δεν αντιμετωπίζεται ικανοποιητικά με φαρμακευτική αγωγή ή όταν απαιτεί-ται συχνά επαναλαμβανόμενη ή και συνεχής λήψη μεγάλων δόσεων κορτιζόνης. 3. Σε περιπτώσεις εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου. Σε όλες τις περιπτώσεις διενεργείται ολική κολεκτομή και ειλεοπρωκτική αναστόμωση. Αυτό σημαίνει ότι ενώνεται το λεπτό έντερο με τον πρωκτό με κατάλληλη και εξειδικευμένη χειρουργική τεχνική. Στη νόσο του Crohn Στένωση, απόστημα, συρίγγιο και περιπρωκτική νόσος αποτελούν ενδείξεις χειρουργικής αντιμετώπισης όταν αυτά δεν αντιμετωπίζονται ικανοποιητικά με φαρμακευτική αγωγή. Όταν η εγχείρηση καθίσταται αναπόφευκτη, γενικός κανόνας για τον χειρουργό είναι να προσπαθεί να αφαιρεί το μικρότερο δυνατό μήκος λεπτού εντέρου με σκοπό την αποφυγή εμφάνισης «συνδρόμου βραχέος εντέρου» στις περιπτώσεις που ενδεχομένως θα απαιτηθούν πολλαπλές χειρουργικές επεμβάσεις.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 295

Καρκίνος παχέος εντέρου

296 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

καρκίνος του παχέος εντέρου, ο οποίος διακρίνεται σε καρκίνο του κόλου και σε καρκίνο του ορθού, είναι το τρίτο πιο συχνό κακόηθες νεόπλασμα στον ανθρώπινο οργανισμό. Υπολογίζεται ότι περισσότερες από 300.000 νέων περιπτώσεων διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ευρώπη από τους οποίους οι μισοί θα πεθάνουν εξ αιτίας του καρκίνου. Η πιθανότητα ενός ατόμου, να αναπτύξει στη διάρκεια της ζωής του καρκίνο του παχέος εντέρου πλησιάζει το 6% και για τα δύο φύλα, ενώ περίπου οι μισοί από αυτούς θα πεθάνουν από τη νόσο. Εντούτοις, σήμερα καταγράφεται μείωση στην συχνότητα και την θνησιμότητα από την νόσο σε σχέση με τα τέλη του 20ου αιώνα. 1. Προδιαθεσικοί παράγοντες Στην εμφάνιση του καρκίνου του παχέος εντέρου προδιαθέτουν περιβαλλοντικοί και διατροφικοί παράγοντες που έχουν σχέση κυρίως με τις καθημερινές συνήθειες του ατόμου, γενετικοί παράγοντες που προδιαθέτουν στην εμφάνιση της νόσου καθώς και ορισμένες νόσοι και παθήσεις που θεωρούνται προκαρκινικές καταστάσεις. Α. Περιβαλλοντικοί και διατροφικοί παράγοντες. • Ηλικία. Η συχνότητα της νόσου αυξάνεται με την πάροδο της ηλικίας. Το 90% των ασθενών που εμφανίζουν την νόσο είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών. Ενώ η εμφάνιση της νόσου αυξάνεται με την αύξηση της ηλικίας. • Διατροφή και διατροφικές συνήθειες. Οι διατροφικές συνήθεις αποτελούν ένα από τους σημαντικότερους παράγοντες στην εμφάνιση της νόσου. Η αυξημένη

κατανάλωση κόκκινου κρέατος, λιπαρών τροφών, τηγανητών και διατροφικών σκευασμάτων με συντηρητικά ευνοούν την ανάπτυξη καρκίνου του παχέος εντέρου. Από τον Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προτείνονται: 1) κατανάλωση λαχανικών και φρούτων κάθε ημέρα, 2) αντικατάσταση του ζωικού λίπους με ελαιόλαδο, 3) αποφυγή του κόκκινου κρέατος και εναλλακτικά κατανάλωση ψαριού και πουλερικών, 4) επιλογή δημητριακών ολικής άλεσης και καστανού ρυζιού αντί των επεξεργασμένων προϊόντων, 5) μείωση της κατανάλωσης αλατιού, και 6) κατανάλωση πολλών υγρών και κυρίως νερού • Κάπνισμα. Σε σειρές μελετών δειχθεί άμεση σχέση του καπνίσματος με τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Μάλιστα, έχει ενοχοποιηθεί και για εμφάνιση καρκίνου παχέος εντέρου σε νεώτερες ηλικίες. • Παχυσαρκία. Κυρίως στους άνδρες, η παχυσαρκία συνδέεται με τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Άνδρες με βάρος σώματος μεγαλύτερο του ιδανικού κατά έχουν 40% μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο του παχέος. • Σωματική άσκηση και φυσική δραστηριότητα. Η καθιστική ζωή και η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας προδιαθέτουν σε χρόνια δυσκοιλιότητα δυσλειτουργία του παχέος εντέρου και εκδήλωση της νόσου. Υπολογίζεται ότι οι 2 στους 3 καρκίνους παχέος εντέρου θα μπορούσαν να προληφθούν με αλλαγές στη διατροφή και τη φυσική άσκηση. Συμπληρώματα διατροφής όπως το ασβέστιο, το σελήνιο (ένα ιχνοστοιχείο που περιέχεται σε αρκετές τροφές) το φυλλικό οξύ (μιας βιταμίνης που περιέχεται σε πολλά τρόφιμα φυτικής

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ

προελεύσεως) καθώς και η βιταμίνη D φαίνεται να προστατεύουν το έντερο από την εμφάνιση πολυπόδων και καρκίνου. Β. Γενετικοί παράγοντες. Οι συγγενείς πρώτου βαθμού ενός ατόμου που εμφάνισε καρκίνο του παχέος εντέρου έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο αναπτύξουν την ίδια ασθένεια. Ο κίνδυνος αυξάνεται περισσότερο, εάν στην ίδια οικογένεια έχουν νοσήσει περισσότερα άτομα. Στην περίπτωση αυτή η ασθένεια καλείται οικογενής καρκίνος του παχέος εντέρου. Σήμερα έχουν αναγνωριστεί συγκεκριμένα οικογενή σύνδρομα που οδηγούν σε εκδήλωση του καρκίνου του παχέος εντέρου. • Οικογενής αδενωματώδης πολύποδες (FAP). Αποτελεί σπάνιο γενετικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση πολλών αδενωμτώδων πολυπόδων, ακόμα και από την παιδική ηλικία. Ο αριθμός των πολυπόδων μπορεί να είναι από λίγοι μέχρι και αρκετές χιλιάδες, ενώ ο αριθμός του αυξάνετε με το πέρας της ηλικίας. Η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου στους ασθενής αυτούς είναι σχεδόν σίγουρη. • Κληρονομικός μη πολυποδιακός καρκίνος του παχέος εντέρου. Πρόκειται για μορφή κληρονομικού καρκίνου του εντέρου που εμφανίζετε με οικογενειακή κατανομή. Ύποπτος για την νόσο είναι κάθε ένας που έχει τουλάχιστον τρείς πρώτου βαθμού συγγενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου όταν ένα εκ των οποίων διαγνώστηκε σε ηλικία μικρότερης των 40 ετών. Η κληρονομική αυτή μορφή, ευθύνεται για το μεγαλύτερο ποσοστό του καρκίνου του παχέος εντέρου. Γ. Προκαρκινικές καταστάσεις. • Αδενωματώδεις πολύποδες του παχέος εντέρου. Είναι αδιαμφισβήτητη η σχέση αδενωματώδους πολύποδα και καρκίνου του παχέος εντέρου. Η πιθανότητα εξαλλαγής ενός τέτοιου πολύποδα είναι άμεσα συνδεδεμένη με το μέγεθος του, τον βαθμό δυσπλασίας και την ηλικία του ασθενούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι, το 50% των αδενωματώδων πολυπόδων με μέγεθος μεγαλύτερο των 2εκατοστών είναι κακοήθεις. • Ελκώδης κολίτιδα και νόσος Crohn. Πρόκειται για ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις παθήσεις του τοιχώματος του εντέρου. Στην περίπτωση της ελκώδους κολίτιδας ο κίνδυνος εμφάνισης του καρκίνου του παχέος εντέρου έχει απόλυτη σχέση με τη χρονική διάρκεια της νόσου. Ενώ στην νόσο Crohn αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης του καρκίνου κατά 2 φορές σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. 2. Ομάδες υψηλού κινδύνου • Άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών, αφού είναι διαπιστωμένο ότι ποσοστό 90% των περιστατικών καρκίνου παχέος εντέρου διαγιγνώσκεται σε άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών. Ενώ ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι πολύ σπάνιος σε ηλικίες κάτω των 45ετών • Άτομα με νοσογόνο παχυσαρκία (BMI>40) • Άτομα με διατροφικές συνήθεις που αφορούν την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων κόκκινου κρέατος, διατροφικών σκευασμάτων με συντηρητικά, μειωμένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών. • Άτομα με πλημμελή σωματική δραστηριότητα και φυσική άσκηση. • Άτομα με αδενωματώδεις πολύποδες παχέος εντέρου. • Άτομα που πάσχουν από τη νόσο του Crohn ή από ελκώδη κολίτιδα.

• Άτομα με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου - ορθού. 3. Συμπτώματα Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ασυμπτωματικός στα αρχικά στάδια. Καρκίνοι του δεξιού τμήματος του παχέος εντέρου (δεξιό κόλον) συνήθως αναπτύσσονται περισσότερο πριν προκαλέσουν ενοχλήματα, ενώ αντίθετα καρκίνοι που εντοπίζονται στο αριστερό τμήμα το εντέρου (αριστερό κόλον) και τον πρωκτό εμφανίζουν πρώιμα συμπτώματα. Τα κυριότερα σημεία και συμπτώματα της νόσο που πρέπει να γνωρίζει κάποιος είναι τα ακόλουθα: • Αναιμία – Αίμα στα κόπρανα. Η αναιμία (και κυρίως η υπόχρωμη μικροκυτταρική) είναι πρώιμη εκδήλωση της νόσου και πρέπει να λαμβάνετε σοβαρά υπόψη και να διερευνάτε. Οφείλεται σε χρόνια λανθάνουσα απώλεια αίματος. Η απώλεια αυτή αίματος, μπορεί να είναι είτε εμφανείς κατά την αφόδευση με παρουσία κόκκινου ή σκουρόχρωμου αίματος που επαλείφει τα κόπρανα, είτε αόρατη. • Ακαθόριστος βύθιος κοιλιακός πόνος και αδυναμία, αποτελούν επίσης συμπτώματα εμφανιζόμενα σε μεγάλη αναλογία των ασθενών. Ο πόνος μπορεί να γίνεται εντονότερος ιδιαίτερα μετά την λήψη τροφής. • Διάρροια ή δυσκοιλιότητα. Διαταραχή της φυσιολογικής λειτουργίας του εντέρου που εκδηλώνετε με διάρροια ή δυσκοιλιότητα χωρίς εμφανή λόγο και διαρκεί για περισσότερο από τρείς εβδομάδες. Επίσης είναι πιθανή και εμφάνιση διαστημάτων δυσκοιλιότητας που εναλλάσσονται με διαστήματα διαρροιών. Κάποιες φορές εμφανίζεται μείωση της διαμέτρου των κοπράνων που αποβάλλονται κατά την αφόδευση. • Αίσθηση ατελούς αφόδευσης. Αίσθηση ότι, δεν έχει αδειάσει τελείως το έντερο μετά το τέλος της αφόδευσης. Σε αρκετές περιπτώσεις η πρώτη ενόχληση που οδηγεί τον ασθενή στον γιατρό είναι το αίσθημα ότι, το έντερο δεν έχει αδειάσει. Το σύμπτωμα αυτό είναι κοινό και σε άλλες παθήσεις του εντέρου και θα πρέπει να διερευνάται λεπτομερώς. • Απώλεια βάρους και αίσθημα εύκολης κόπωσης. Αδικαιολόγητη απώλεια βάρους που συχνά συνοδεύεται με εύκολη κόπωση. 4. Διάγνωση Συχνά, η διάγνωση της νόσου αργεί να τεθεί, αφού συμπτώματα όπως η αιμορραγία από το ορθό, οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου ή ο κοιλιακός πόνος, αποδίδονται από του ασθενείς σε καλοήθεις παθήσεις, όπως για παράδειγμα οι αιμορροΐδες και το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου ή της σπαστικής κολίτιδας. Η υποψία καρκίνου του παχέος εντέρου πρέπει να υπάρχει πάντα ειδικά σε ανθρώπους με ιδιοπαθή φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (ελκώδης κολίτιδα, νόσος Crohn) ή θετικό οικογενειακό ιστορικό ασχέτου της ηλικίας καθώς και σε ανθρώπους μεγάλης ηλικίας. Η διαγνωστική προσέγγιση της νόσου περιλαμβάνει τα ακόλουθα: • Το ιστορικό του ασθενή. Σε περίπτωση ύπαρξης ύποπτων συμπτωμάτων, πριν αυτά αποδοθούν σε καλοήθεις παθήσεις, πρέπει να ζητάτε η γνώμη του ειδικού ιατρού προκειμένου να γίνει πρώιμα και έγκυρα η διάγνωση της νόσου. • Δακτυλική εξέταση του ορθού. Είναι η απλούστερη και ίσως σημαντικότερη εξέταση για την διάγνωση του

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 297

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ

καρκίνου του ορθού, που μπορεί άμεσα να γίνει με την φυσική εξέταση του ασθενούς στο ιατρείο. • Εργαστηριακές εξετάσεις. Και ειδικά η γενική αίματος μπορεί να δείξει μια χρόνια λανθάνουσα απώλεια αίματος από την αιμορραγία του ορθού με την μορφή της υπόχρωμης μικροκυτταρικής αναιμίας. Οι καρκινικοί δείκτες CEA και CA 19-9 ανευρίσκονται αυξημένοι στους περισσότερους ασθενείς με καρκίνο του εντέρου και χρησιμοποιούνται τόσο στην διάγνωση όσο και την παρακολούθηση της εξέλιξης της νόσου. • Η δοκιμασία ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα. ( Hem occult test/ FOBT Fecal Occult Blood Test/ Δοκιμασία Mayer). Η δοκιμασία αυτή ανιχνεύει την ύπαρξη αόρατης ποσότητα αίματος στα κόπρανα. Εάν είναι θετική, θέτει την υποψία της νόσου και επιβάλετε περαιτέρω έλεγχος. Σε περίπτωση ανεύρεσης καρκίνου του εντέρου, με τυχαίο, το test αιμοσφαιρίνης κοπράνων έχει δειχθεί ότι ο καρκίνος αυτός έχει εξαιρετικά ευνοϊκή πρόγνωση αφού στο 75% βρίσκεται σε πολύ πρώιμο στάδιο. • DNA κοπράνων. Το DNA test των κοπράνων είναι μια νέα τεχνολογία. Καταδεικνύει DNA κυττάρων προερχόμενων από δυσπλαστικά κύτταρα όπως είναι τα κύτταρο των πολυπόδων και των καρκίνων. Δεν απαιτείται εντερική προετοιμασία ενώ ελέγχεται ολόκληρο το παχύ έντερο. • Κολονοσκόπηση. Η ενδοσκόπηση του παχέος εντέρου, αναμφισβήτητα αποτελεί την εξέταση εκλογής για την ανεύρεση και την διάγνωση των παθήσεων του παχέος εντέρου. Η κολονοσκόπηση προλαμβάνει και μειώνει τη θνητότητα από τον ΚΠΕ. Αυτό αποδεικνύεται και στατιστικά, καθώς, όταν εφαρμόζεται ως μέθοδος ελέγχου (screening) ασθενών μέσου κινδύνου για ΚΠΕ, μειώνει την συχνότητα του ΚΠΕ κατά 80%, ενώ οι μέθοδοι ανίχνευσης αίματος στα κόπρανα μόνο κατά 20%. Επιπλέον η κολονοσκόπηση μπορεί να λειτουργήσει και

298 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

θεραπευτικά επιτρέποντας την ενδοσκοπική αφαίρεση πολυπόδων από το έντερο. Σήμερα η εξέταση γίνεται με την χρήση λεπτού και εύκαμπτου ενδοσκοπίου ενώ ο ασθενής δεν αισθάνεται απολύτως τίποτα αφού βρίσκεται σε καταστολή (μέθη) με την χρήση ειδικών αναισθησιολογικών φαρμάκων. Σημαντικά πλεονεκτήματα λοιπόν της κολονοσκόπησης αποτελούν η ευρεία διαθεσιμότητα και η δυνατότητα ταυτόχρονης διάγνωσης και θεραπείας σε μια συνεδρία. • Κολονογραφία ή Εικονική κολονοσκόπηση (κολονοσκόπηση μέσω αξονικού τομογράφου). Πρόκειται για αξονική τομογραφία, μέσω της οποίας με την βοήθεια σύγχρονων λογισμικών, γίνετε ανασύνθεση των εικόνων της αξονικής τομογραφίας και αναπαρίσταται μια πλήρης κολονοσκόπηση. Η εξέταση αυτή μπορεί να γίνει σε ασθενείς, που για ποικίλους λόγους, αποτυγχάνει ο πλήρης ενδοσκοπικός έλεγχος του εντέρου. Ένα πολύ σημαντικό σημείο είναι ότι ασθενείς με ευρήματα στην CT κολονοσκόπηση παραπέμπονται τελικά για κολονοσκόπηση. Ακόμη, υπάρχει υψηλό ποσοστό ψευδώς θετικών ευρημάτων, ενώ δεν έχει μελετηθεί επαρκώς ο κίνδυνος ακτινοβολίας από την εξέταση ή την επαναλαμβανόμενη έκθεση. 5.Πρόληψη καρκίνου παχέος εντέρου Η πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου διακρίνεται σε πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη. Ι.Πρωτογενής πρόληψη. Η πρωτογενής πρόληψη, αφορά την βελτίωση ή/και τροποποίηση επιβαρυντικών παραγόντων που σχετίζονται με την διατροφή και τις καθημερινές συνήθειες. Ια.Διατροφή. Είναι πλήρως τεκμηριωμένη η σχέση

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ

καρκίνου του παχέος εντέρου και του ορθού με συγκεκριμένες διατροφικές συνήθειες, όπως: 1.Κόκκινο κρέας και ζωικά λίπη. Η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων κόκκινου κρέατος, πρωτεϊνών ζωικής προέλευσης και κορεσμένων λιπών αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης του ορθοκολικού καρκίνου. Πληθυσμοί που εμφανίζουν αυξημένο ποσοστό στεφανιαίας νόσου και υψηλά επίπεδα χοληστερίνης έχουν και αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου. 2.Λαχανικά και φρούτα. Η καθημερινή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών συνοδεύεται από μείωση της νόσου. Επιπλέον η παρουσία φυτικού υπολείμματος στον αυλό του εντέρου ασκεί προφυλακτική δράση κατά του καρκίνου και βελτιώνει την ομαλή λειτουργία του εντέρου. Για τον καρκίνου του παχέος εντέρου πιστεύεται ότι ευθύνονται προκαρκινικές ουσίες που προέρχονται από τη δραστηριότητα της εντερικής χλωρίδας. Οι ουσίες αυτές αδρανοποιούνται με το άπεπτο φυτικό υπόλειμμα το οποίο διασπώμενο στο παχύ έντερο, αυξάνει τον όγκο των κοπράνων και επιταχύνει την απομάκρυνση των προκαρκινογόνων ουσιών με τα κόπρανα 3.Ελαιόλαδο. Η κατανάλωση του συνοδεύεται από μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης του καρκίνου του εντέρου. Η ιδιότητα αυτή του ελαιολάδου αποδίδεται στην υψηλή περιεκτικότητα του σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, φαινόλες και τοκοφερόλες 4.Φαρμακευτικοί παράγοντες. Η χορήγηση ασβεστίου από το στόμα έχει διαπιστωθεί ότι μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. Επίσης η χορήγηση των βιταμινών Ε, D και του φυλικού οξέως δρα προστατευτικά στην εμφάνιση του καρκίνου του παχέος εντέρου. Ειδικά για την Vit D έχει προταθεί η χορήγηση της σε δόσεις μεγαλύτερες από τις συνιστώμενες ημερησίως δόσης (συνιστώμενη ημερήσια δόση 200-400 IU). Πρόσφατες, επιδημιολογικές και κλινικές μελέτες επιβεβαιώνουν τον προστατευτικό ρόλο της ασπιρίνης και των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων στην πρόληψη, της εμφάνισης καρκίνου και πολυπόδων του παχέος εντέρου. Ιβ.Καθημερινές συνήθειες και τρόπος ζωής. 1.Παχυσαρκία. Η παχυσαρκία ευνοεί την εκδήλωση της νόσου. Πιθανών και λόγο των κακών διατροφικών συνηθειών. Επομένως η προοδευτική μείωση του σωματικού βάρους λειτουργεί προφυλακτικά στην εμφάνιση του καρκίνου του εντέρου. 2.Σωματική δραστηριότητα. Η κακή φυσική κατάσταση και η καθιστική ζωή προδιαθέτουν στην εμφάνιση της νόσου. Συνεπώς η βελτίωση της φυσικής κατάστασης και η σωματική άσκηση (ακόμα και το καθημερινό βάδισμα) αποτελούν ένα πολύ ικανοποιητικό τρόπο πρόληψης ενώ ταυτόχρονα βελτιώνουν την λειτουργία του εντέρου δρώντας και κατά της δυσκοιλιότητας. 3.Κάπνισμα. Οι καπνιστές έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου. Ο κίνδυνος αυτός εξαρτάται από τη διάρκεια και την ποσότητα του καπνίσματος ενώ φαίνεται να ελαττώνεται με την διακοπή του καπνίσματος. Ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου είναι έως και τέσσερεις φορές μεγαλύτερος στους καπνιστές σε σχέση με τους μη καπνιστές. Επιπλέον οι βαρείς καπνιστές έχουν 2-3 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν πολύποδες παχέος εντέρου σε σχέση με τους μη καπνιστές.

ΙΙ. Δευτερογενής πρόληψη. Η δευτερογενής πρόληψη συνίσταται στην πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου και στην αντιμετώπιση γνωστών προκαρκινικών καταστάσεων. Στην δευτερογενή πρόληψη, εντάσσονται εργαστηριακές εξετάσεις που αφορούν συμπτωματικούς ανθρώπους ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών καθώς και εργαστηριακές εξετάσεις που αφορούν ανθρώπους που εντάσσονται στην ομάδα υψηλού κινδύνου. Έλεγχος (screening) ασυμπτωματικού γενικού πληθυσμού ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών. 1.Ετήσια δοκιμασία ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα. Το ετήσιο Hem occult test σε άτομα άνω των πενήντα ετών συμβάλει δραστικά στην πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του εντέρου αφού μπορεί να διαγνώσει το 70-80% των καρκίνων του εντέρου. 2.Κολονοσκόπηση. Η κολονοσκόπηση θα πρέπει να εκτελείται κάθε τρία, με πέντε έτη. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η πλήρης επισκόπηση του αυλού του εντέρου και η αφαίρεση τυχών πολυπόδων. Έλεγχος (screening) ατόμων που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου. 1.Θετικό οικογενειακό ιστορικό για καρκίνο του παχέος εντέρου. Η παρακολούθηση αυτών των ανθρώπων πρέπει να αρχίζει από την ηλικία των 35 με 40 ετών και περιλαμβάνει FOBT Fecal Occult Blood Test και ολική κολονοσκόπηση. 2.Οικογενής αδενωματώδης πολυποδίαση. Στα άτομα αυτά προτείνεται η ολική κολεκτομή με ειλεο-ορθική αναστόμωση και ορθοσκόπηση κάθε 6 μήνες, εφόρου ζωής. 3.Ελκώδης κολίτιδα. Σε ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα με ενεργό νόσο για περισσότερα από 10 έτη, προτείνεται ολική κολονοσκόπηση κάθε 1 με 2 έτη.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 299

advFANOYRIAKIS2018.pdf

300 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

26/3/19

10:48 πµ

ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 301

ΛΙΘΙΑΣΗ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ

Παντελής Ηλ. Πατεράκης Χειρουργός Ουρολόγος - Ανδρολόγος Χανιά: Σφακίων 10-12, Τηλ. Χανιά: 28211 13283 Καστέλι: Ηρώων Πολυτεχνείου (έναντι Τρ. Χανίων), Τηλ. Καστέλι: 28220 23010 Κινητό: 6973324750

Ουροποιητικό σύστημα Τα νεφρά είναι υπεύθυνα για την παραγωγή των ούρων. Τα ούρα μεταφέρονται στην ουροδόχο κύστη με τη βοήθεια δύο μικρών σωλήνων που ονομάζονται ουρητήρες. Η ουρήθρα ενώνεται με τη βάση της ουροδόχου κύστεως και παροχετεύει τα ούρα έξω από το σώμα. Τα νεφρά , οι ουρητήρες, η ουροδόχος κύστη και η ουρήθρα ονομάζονται ουροποιητικό σύστημα. Οι λίθοι, γνωστοί ως πέτρες, μπορούν να δημιουργηθούν σε οποιοδήποτε μέρος του ουροποιητικού συστήματος. Οι ασθενείς με λιθίαση έχουν 50% πιθανότητα εμφάνισης νέου λίθου σε διάστημα 10 χρόνων. Έτσι είναι πολύ σημαντικό να μειώσετε την πιθανότητα επαναδημιουργίας λίθων ακολουθώντας συγκεκριμένες οδηγίες. Αξίζει να θυμάστε ότι διαφορετικοί άνθρωποι σχηματίζουν διαφορετικά είδη λίθων. Οι οδηγίες που ακολουθούν είναι γενικές και αναφέρονται σε όλους τους ασθενείς με ιστορικό λιθίασης ουροποιητικού. Πιο συγκεκριμένες οδηγίες θα σας δοθούν όταν γίνει γνωστή η σύνθεση των λίθων που έχετε. Έτσι, εφόσον απομονωθεί ένας λίθος θα πρέπει να αποσταλεί για βιοχημική ανάλυση. Σας συνιστώ να προσπαθήσετε να συλλέξετε κάποιο κομμάτι ή ολόκληρο το λίθο που πιθανόν να αποβάλλεται αυτόματα κατά τη διάρκεια της ούρησης. Πιθανό να χρειαστεί να υποβληθείτε σε ειδικές εξετάσεις αίματος και ούρων, ιδιαίτερα εάν έχετε οικογενειακό ιστορικό σχηματισμού λίθων, μικρή ηλικία έναρξης ή πολλαπλές υποτροπές. 302 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Πρόληψη Γενικές Οδηγίες 1. Υγρά Είναι σημαντικό να πίνετε μεγάλη ποσότητα υγρών κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες ή όταν η θερμοκρασία είναι υψηλή. Θα πρέπει να φροντίζετε να πίνετε αρκετά υγρά ώστε να αποβάλλετε 2 λίτρα ούρα την ημέρα. Αυτό συνήθως σημαίνει ότι πρέπει να πίνετε καθημερινά δυόμιση λίτρα υγρών. Το είδος των υγρών δεν έχει ιδιαίτερη σημασία, αν και μεγάλες ποσότητες γάλακτος και τσαγιού πρέπει να αποφεύγονται, αφού περιέχουν ασβέστιο και ένα συστατικό που ονομάζεται οξαλικό και περιέχεται στους λίθους. Είναι πολύ σημαντικό να είστε καλά ενυδατωμένοι τη νύχτα, όταν φυσιολογικά τα ούρα είναι περισσότερο πυκνά. Σας συμβουλεύω να πίνετε υγρά πριν την νυχτερινή κατάκλιση και μία φορά κατά τη διάρκεια της νύχτας. Το αλκοόλ, όταν πίνετε σε μικρές ποσότητες, είναι ασφαλές στους ασθενείς με προδιάθεση για δημιουργία λίθων. Οι συνιστώμενες κατευθυντήριες οδηγίες είναι 14 μονάδες την εβδομάδα για τις γυναίκες και 21 μονάδες εβδομαδιαία για τους άντρες ( 1 μονάδα= 125ml ποτήρι κρασιού, μισό ποτήρι μπύρας ή μία δόση αλκοολούχου ποτού). 2. Άσκηση Οι άνθρωποι οι οποίοι είναι πιο δραστήριοι έχουν μικρότερη πιθανότητα να εμφανίσουν λιθίαση. Οι παχύ-

ΛΙΘΙΑΣΗ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ

σαρκοι έχουν αυξημένο κίνδυνο δημιουργίας λίθων, κυρίως λόγω της αυξημένης απώλειας νερού κατά την εφίδρωση. Η άσκηση και η απώλεια βάρους είναι σημαντικά μέτρα πρόληψης της λιθίασης. 3. Νάτριο Το νάτριο είναι ένα άλας που περιέχεται σε πολλά φαγητά. Τα νεφρά αποβάλλουν το περίσσευμα νατρίου του οργανισμού μαζί με την αποβολή ασβεστίου. Έτσι δίαιτες με υψηλή συγκέντρωση νατρίου αυξάνουν την περιεκτικότητα των ούρων σε ασβέστιο. Αυτό προδιαθέτει στον σχηματισμό λίθων. Συστήνεται στους ασθενείς με ιστορικό σχηματισμού λίθων να ακολουθούν δίαιτα πτωχή σε νάτριο. Αυτό επιτυγχάνεται αποφεύγοντας τροφές πλούσιες σε αλάτι , για παράδειγμα πατατάκια, καπνιστά φαγητά ενώ μπορείτε να καταναλώνεται τροφές με χαμηλή περιεκτικότητα σε αλάτι. Αλάτι δεν πρέπει να προστίθεται κατά τη διάρκεια του μαγειρέματος ή στο τραπέζι. 4. Ασβέστιο Στο παρελθόν οι ιατροί συνιστούσαν στους ασθενείς με ιστορικό σχηματισμού λίθων να αποφεύγουν εντελώς το ασβέστιο. Πρόσφατες μελέτες τονίζουν ότι αυτό είναι λάθος και μπορεί να είναι και επικίνδυνο. Η αποφυγή ασβεστίου των τροφών μπορεί να οδηγήσει σε οστεοπόρωση, καθώς επίσης και στην αύξηση της απορρόφησης οξαλικών των τροφών. Οι ασθενείς οι οποίοι έχουν υψηλή τιμή ασβεστίου στο αίμα πιθανόν να χρειάζονται περαιτέρω έλεγχο, προκειμένου να ανευρεθεί το αίτιο και να δοθεί η κατάλληλη θεραπεία. Εάν δεν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος θα πρέπει να παίρνεται φυσιολογικές ποσότητες τροφών πλούσιων σε ασβέστιο, όπως για παράδειγμα το γάλα και το τυρί.

5. Πρωτεΐνες Δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες συνδέονται με αυξημένη πιθανότητα σχηματισμού λίθων. Οι πρωτεΐνες αυξάνουν η συγκέντρωση ασβεστίου στα ούρα, την αποβολή οξαλικών και ουρικού οξέος με το να κάνουν τα ούρα πιο όξινα. Συστήνεται οι ασθενείς με ιστορικό σχηματισμού λίθων να μην καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ζωικών πρωτεϊνών, όπως για παράδειγμα το κόκκινο κρέας, τα αυγά και το τυρί. Γενικά επιλέξτε τα λαχανικά μια και αυτά κάνουν τα ούρα λιγότερο όξινα.

Ειδικές συμβουλές Άλλα προφυλακτικά μέτρα μπορούν να δοθούν ανάλογα με το είδος του λίθου 1. Λίθοι Οξαλικού Τα τρία τέταρτα των λίθων περιέχουν ένα συστατικό που ονομάζεται οξαλικό. Εάν ο λίθος που έχετε περιέχει οξαλικό, θα πρέπει να αποφεύγεται την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε οξαλικά, όπως η σοκολάτα, το κακάο, τα φιστίκια, τα μπιζέλια, τα αναψυκτικά , το γκρέιπφρουτ, το σπανάκι, τα αμύγδαλα, τα παντζάρια και οι φράουλες 2. Λίθοι κυστίνης Είναι σημαντικό να καταναλώνεται μεγάλες ποσότητες υγρών και να τρώτε μικρές ποσότητες άλατος σε περίπτωση που έχετε λίθους κυστίνης. 3. Λίθοι Ουρικού οξέος Ξανά, είναι θεμελιώδες να εξασφαλίσετε αυξημένη ποσότητα κατανάλωσης υγρών. Οι ασθενείς με λίθους ουρικού οξέος πρέπει να τρώνε λιγότερο κρέας , ψάρια και πουλερικά. Πιθανόν ν απαιτείται να παίρνεται φαρμακευτική αγωγή προκειμένου τα ούρα σας να είναι λιγότερο όξινα. Πιθανόν να χρειαστεί να ξεκινήσετε τη λήψη του φαρμάκου που περιέχει την ουσία αλλοπουρινόλη ( Zyloric, Zylapour ) προκειμένου να ρυθμίσετε τη συγκέντρωση ουρικού οξέος στο αίμα σας. 4. Λίθοι φωσφόρου ή λίθοι από ‘’στουρβίτη’’ Οι λίθοι αυτοί σχετίζονται με την ύπαρξη χρόνιας βακτηριακής λοίμωξης. Βρίσκονται σε μικρή αναλογία ασθενών, περίπου 6%. Στους ασθενείς αυτούς πρέπει να τα ούρα τους να είναι στείρα μικροβίων γεγονός που μπορεί να απαιτεί τη χρόνια λήψη μικρής δόσης αντιβιοτικών. Συνιστώμενες Διαιτητικές Προσαρμογές • Υψηλή κατανάλωση υγρών • Δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες • Δίαιτα με χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο (αλάτι) • Δίαιτα με χαμηλή περιεκτικότητα σε οξαλικά • Δίαιτα με χαμηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες • Φυσιολογική λήψη τροφών που περιέχουν ασβέστιο εκτός αν συμβουλευτείτε διαφορετικά

6. Ίνες Οι ίνες είναι γνωστό ότι είναι καλό για την υγεία. Μειώνουν την απορρόφηση ασβεστίου από το έντερο και έτσι την συγκέντρωση τους στα ούρα. Περιέχονται σε πολλά φρούτα, λαχανικά, στο ψωμί ολικής αλέσεως και στα δημητριακά. Η δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε ίνες θεωρείται ότι μειώνει την πιθανότητα σχηματισμού λίθων ουροποιητικού.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 303

Η θέση του PSA στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη

Ένας άντρας δεν πρέπει να παραλείπει να παρακολουθεί τον προστάτη του για έναν και απλό λόγο: αν η διάγνωση γίνει νωρίς η θεραπεία μπορεί να είναι απλή και εξαιρετικά αποτελεσματική με ποσοστό πλήρους ίασης που ξεπερνά το 90%!

Ο έλεγχος αυτός στοχεύει στον εντοπισμό του καρκίνου όταν βρίσκεται σε αρχικό στάδιο και μπορεί να καταπολεμηθεί οριστικά.

Τι είναι το PSA; Το προστατικό αντιγόνο (PSA) είναι μια ουσία (πρωτεΐνη) που παράγεται από τον προστάτη και ρευστοποιεί το σπέρμα, ώστε να μπορούν τα σπερματοζωάρια να «τρέξουν» και να γονιμοποιήσουν το ωάριο.

ι προληπτικές εξετάσεις που υπάρχουν για να εντοπιστεί ο καρκίνος, περιλαμβανομένου και του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA), μπορεί να είναι σωτήριες. Μπορεί όμως να προκαλέσουν και πολλά προβλήματα σε περίπτωση που δεν εκτιμηθούν σωστά.

Το PSA είναι ο σημαντικότερος αιματολογικός δείκτης που έχουν οι γιατροί στη φαρέτρα τους για την έγκαιρη διάγνωση του προστατικού καρκίνου. 304 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Υπάρχει σε μικρή ποσότητα φυσιολογικά σε κάθε άνδρα, εξαιτίας των προστατικών κυττάρων που φυσιολογικά εθαίνουν και το ελευθερώνουν στην κυκλοφορία.

Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ PSA ΣΤΗΝ ΕΓΚΑΙΡΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ

Το PSA ανεβαίνει μόνο σε περίπτωση καρκίνου; ΟΧΙ! Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που αυξάνουν το PSA. Οι δυο πιο συχνοί είναι η μεγάλη αύξηση του μεγέθους του προστάτη (διόγκωση, δηλαδή καλοήθης υπερτροφία) και οι φλεγμονές του προστάτη, οι γνωστές προστατίτιδες. Απλώς, η αύξηση του PSA >0,20ng/dl ανά έτος αποτελεί το καμπανάκι για κάποιον «κρυμμένο» καρκίνο. Αυτή η υποψία βέβαια γίνεται μεγαλύτερη όταν στη δακτυλική εξέταση από τον πρωκτό ο προστάτης δεν είναι «μαλακός» ή/και ομοιογενής. Τι σημαίνει όταν το PSA μια αυξάνεται και μια μειώνεται; Ακόμη ένα σημαντικός παράγοντας που ελέγχουν οι γιατροί για να διεξάγουν όσο το δυνατόν καλύτερα συμπεράσματα είναι ο ρυθμός μεταβολής του PSA. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να έχει υψηλό PSA, αλλά τα τρία τελευταία χρόνια να μην έχει παρουσιάσει σημαντικές μεταβολές. Αυτός είναι πιο ασφαλής από κάποιον με χαμηλό PSA, το οποίο σε 3 επαναλαμβανόμενες μετρήσεις αυξάνει με σταθερό ρυθμό. Τελικά πώς βγαίνει άκρη με τη διάγνωση; Αυτό καθίσταται δυνατό μόνο με βιοψία προστάτη. Το πρόβλημα είναι πως σε τιμές PSA χαμηλότερες από 10 ng/ml πολλοί ασθενείς δεν θα έχουν τελικά καρκίνο και θα υποβλήθηκαν άσκοπα στη βιοψία. Για να προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε τους ασθενείς αυτούς και να γλιτώσουμε τις μη αναγκαίες βιοψίες χρησιμοποιούμε το ελεύθερο PSA (FreePSA). Αυτό είναι ένα κλάσμα του PSA και το οποίο στην πραγματικότητα είναι το ολικό PSA (totalPSA).

Ποιοι άλλοι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου του προστάτη; Εάν κάποιος στο στενό οικογενειακό περιβάλλον, αδερφός ή πατέρας, είχαν καρκίνο πριν την ηλικία των 65 ετών, σημαίνει ότι ο κίνδυνος είναι τουλάχιστον διπλάσιος σε σχέση με τον μέσο όρο. Ακόμη περισσότερες είναι οι πιθανότητες εάν περισσότερα από ένα μέλη της οικογενείας είχαν καρκίνο του προστάτη. Επιπλέον, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η διατροφή. Οταν κάποιος είναι παχύσαρκος και τρώει συχνά λιπαρά γεύματα, τότε η πιθανότητες να πάθει καρκίνο προστάτη αυξάνουν σημαντικά. Με μια ματιά * Το PSA συνήθως βοηθάει να εντοπισθεί νωρίς ο καρκίνος του προστάτη. Ο καρκίνος είναι ευκολότερο να αντιμετωπισθεί και πιο πιθανό να θεραπευτεί όταν γίνεται διάγνωση σε αρχικό στάδιο. * Η μέτρηση του PSA γίνεται με εξέταση αίματος. * Η εξέτασή του δίνει τη σιγουριά: σε περίπτωση που είναι αρνητική, ο εξεταζόμενος θα γνωρίζει ότι δεν έχει καρκίνο, ενώ σε περίπτωση που διαγνωσθεί καρκίνος, θα τον έχει προλάβει σε αρχικό στάδιο. * Το τεστ PSA μπορεί να ξεγελάσει. Δηλαδή μπορεί το PSA να αυξηθεί στο αίμα αλλά να μην υπάρχει καρκίνος και το αντίστροφο, δηλαδή να υπάρχει παρότι η τιμή είναι πολύ χαμηλή. * Σε κάθε περίπτωση, από τότε που βγήκε η εξέταση PSΑ έχουν μειωθεί σημαντικά οι θάνατοι από καρκίνο του προστάτη. * Η εξέλιξη του καρκίνου μπορεί να είναι πολύ αργή. Σήμερα, έχουν σημειωθεί μεγάλα βήματα προόδου για την αντιμετώπισή του ακόμη και σε προχωρημένα στάδια.

Εχουμε διαπιστώσει με στατιστικές μελέτες ότι όταν ο λόγος ελεύθερου προς ολικού PSA είναι χαμηλός υπάρχει αυξημένος κίνδυνος καρκίνου και πρέπει οπωσδήποτε να γίνει η βιοψία, ενώ άμα είναι υψηλός οι πιθανότητες είναι μικρές και μπορούμε να την αποφύγουμε, τουλάχιστον προς το παρόν. Η παρακολούθηση του PSA πρέπει να γίνεται τουλάχιστο μια φορά τον χρόνο μαζί με υπερηχογράφημα και ψηλάφηση του προστάτη σε όλους τους άντρες μεγαλύτερους των 50 ετών ή των 40 αν υπάρχει θετικό οικογενειακό ιστορικό. Τι ρόλο παίζει η ηλικία στον καρκίνο του προστάτη; Η ηλικία είναι καθοριστικός παράγοντας αύξησης εκδήλωσης καρκίνου του προστάτη. Από την ηλικία των 50 ετών αυξάνουν σημαντικά οι πιθανότητες. Εντούτοις, οι περισσότεροι καρκίνοι του προστάτη διαγιγνώσκονται μετά την ηλικία των 65 ετών. Οι γιατροί πάντως συνιστούν την προληπτική εξέταση από τα 45. Από την άλλη μεριά, σε ηλικίες πάνω από τα 75 χρόνια, οι πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου που να απειλήσει τη ζωή ελαχιστοποιούνται.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 305

ΚΑΛΟΗΘΗΣ ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ Παντελής Ηλ. Πατεράκης Χειρουργός Ουρολόγος - Ανδρολόγος Χανιά: Σφακίων 10-12, Τηλ. Χανιά: 28211 13283 Καστέλι: Ηρώων Πολυτεχνείου (έναντι Τρ. Χανίων), Τηλ. Καστέλι: 28220 23010 Κινητό: 6973324750

ι είναι ο προστάτης: Ο προστάτης είναι ένας μικρός αδένας σε μέγεθος και σχήμα κάστανου ο οποίος βρίσκεται στη συνέχεια και σε επαφή με την ουροδόχο κύστη, ενώ διαμέσου του οποίου διέρχεται η ουρήθρα. Ο ρόλος του είναι η έκκριση του προστατικού υγρού το οποίο αποτελεί θρεπτικό συστατικό του σπέρματος. Καλοήθης υπερπλασία του προστατη (ΚΥΠ) είναι η διόγκωση της κεντρικής ζώνης αυτού ( μεταβατική ζώνη), η οποία οφείλεται τόσο σε αύξηση του αριθμού όσο και σε αύξηση του μεγέθους των κυττάρων της περιοχής αυτής. Αποτελεί μια φυσιολόγική διαδικασία η οποία οφείλεται στην επίδραση των ανδρικών ορμονών ( ανδρογόνων) στα προστατικά κύτταρα. Η ΚΥΠ πιστεύεται ότι ξεκινάει στην ηλικία των 30 ετών. Το 50% των ανδρών έχουν ιστολογική υπερπλασία στην ηλικία των 50 ετών ενώ το ποσοστό αυτό γίνεται 75% στην ηλικία των 80 ετών. Το 40-50% των ανδρών θα παρουσιάσουν συμπτωματολογία η οποία οφείλεται στην υπερπλασία του προστάτη. Παρόλο που η τιμή του PSA μπορεί να αυξηθεί στους ασθενείς με ΚΥΠ, είτε λόγω μεγέθους είτε λόγω φλεγμονής, η ΚΥΠ δεν οδηγεί σε καρκίνο του προστάτη ούτε αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισής του.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Τα συμπτώματα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες : • Ερεθιστικά : συχνουρία, επιτακτικότητα( έντονη και ξαφνική αίσθηση για ούρηση η οποία δεν μπορεί να αναχαιτιστεί και μπορεί να οδηγεί και σε απώλεια ούρων), νυκτουρία • Αποφρακτικά : δυσκολία στην έναρξη της ούρησης , μικρή ακτίνα ούρων, διακοπτόμενη ούρηση, αίσθημα ατελούς κένωσης, εκροή μικρής ποσότητας ούρων στο τέλος της ούρησης. Τα συμπτώματα αυτά μπορούν να εκτιμηθούν χρησιμοποιώντας το Διεθνές Ερωτηματολόγιο Συμπτωμάτων από το κατώτερο Ουροποιητικό ( IPSS score).

306 •

ΘΕΡΑΠΕΙΑ Οι ασθενείς οι οποίοι έχουν συμπτώματα που επηρεάζουν ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ την καθημερινότητα τους πρέπει να υποβληθούν σε κάποια μορφής θεραπεία.

Φάρμακευτική θεραπεία Αρχικά η χρήση φαρμάκων βελτιώνει θεαματικά τόσο τα υποκειμενικά συμπτώματα όσο και τις κλινικές παραμέτρους εκτίμησης της ποιότητας της ούρησης. Υπάρχουν δύο κατηγορίες φαρμάκων : • Α- αναστολείς : προκαλούν διαστολή στο επίπεδο της προστατικής ουρήθρας, δρώντας σε ειδικούς υποδοχείς και διευκολύνοντας την ούρηση • Αναστολείς της α- αναγωγάσης : εμποδίζουν τη δράση των τεστοστερόνης μέσα στα προστατικά αδένια, προκαλώντας μείωση του μεγέθους του προστάτη, η οποία μπορεί να φτάσει το 25%. Έχουν προστατευτικό ρόλο μια και φαίνεται ότι μειώνουν σε χρόνια χρήση την πιθανότητα επίσχεσης ούρων και την πιθανότητα ο ασθενής να οδηγηθεί σε επέμβαση. Επίσης μειώνουν την τιμή του PSA στο μισό. Χειρουργική θεραπεία Υπάρχουν διάφορες επεμβάσεις με τις οποίες αφαιρείται το υπερπλαστικό τμήμα του προστάτη το οποίο στραγγαλίζει την ουρήθρα και εμποδίζει την λειτουργία της κύστης και την έξοδο των ούρων. Η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη είναι η διουρηθρική προστατεκτομή κατά την οποία διαμέσου της ουρήθρας ( ενδοσκοπικά χωρίς τομή) γίνεται η σταδιακή αφαίρεση σε κομμάτια του προστατικού αδενώματος. Ενδείξεις χειρουργικής θεραπείας λόγω ΚΥΠ είναι: • Λιθίαση ουροδόχου κύστης • Εκκολπώματα ουροδοχου κύστης • Υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις • Εμμένουσα επίσχεση ούρων ( αδυναμία της εξόδου των ούρων) • Υποτροπιάζουσα αιματουρία • Νεφρική ανεπάρκεια λόγω στάσης και παλλινδρόμησης των ούρων • Επιδείνωση συμπτωμάτων παρά την λήψη φαρμακευτικής αγωγής Τα τελευταία χρόνια η χρήση της TUR-is σε έχει προσφέρει εξαιρετικά λειτουργικά αποτελέσματα με μικρή νοσηρότητα ακόμα και σε ασθενείς με πολύ μεγάλη διόγκωση του προστάτη (>100cc).

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 307

ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΥ ΚΟΛΠΟΥ ΜΕ FRACTIONAL CO2 LASER (LASER VAGINAL REJUVENATION) ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΜΑΡΙΝΑΚΗΣ ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ Αρχοντάκη 2 Χανιά Τηλ.28210 41100 - FAX. 28210 41780 Email: iomarinakis@yahoo.com Απόφοιτος Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Μετεκπαιδευθείς στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και Εξωσωματική Γονιμοποίηση στο University College Hospital του Λονδίνου Πιστοποιημένος στην Διαγνωστική Κολποσκόπηση απ’την European Federation for Colposcopy Μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Γυναικολογικής Ενδοσκόπησης Κάτοχος Αδείας εκτέλεσης Μαιευτικού και Γυναικολογικού Υπερηχογραφήματος

ε την πάροδο του χρόνου η διαδικασία γήρανσης του σώματος της γυναίκας έχει δυσμενείς επιπτώσεις στο γυναικείο κόλπο, όπου συχνά παρατηρείται σημαντική

χαλάρωση. Χαλάρωση του κόλπου επίσης, μπορεί να συμβεί ως συνέπεια φυσιολογικών τοκετών( ιδιαίτερα αν αυτοί ήταν εργώδεις και τραυματικοί), παχυσαρκίας ,έλλειψης άσκησης και απότομης απώλειας βάρους. Σπανίως δε, μπορεί να οφείλεται σε κληρονομικούς παράγοντες. Η κολπική χαλάρωση ουσιαστικά είναι αποτέλεσμα της χαλάρωσης ή του τραυματισμού των μυών και των συνδέσμων που περιβάλλουν τον κόλπο. Τα συμπτώματα που τη συνοδεύουν, περιλαμβάνουν την ακράτεια ούρων κατά την προσπάθεια -stress incontinence- π.χ την απώλεια ούρων στο βήχα, στο γέλιο κλπ, την απώλεια μυικού ελέγχου και τη μείωση της σεξουαλικής ευχαρίστησης τόσο στη γυναίκα, όσο και στο σύντροφό της. Ένα επίσης μεγάλο πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει το 50-60% των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών είναι η ατροφία του κόλπου, που συχνά οδηγεί σε ξηρότητα, αίσθημα καύσου, τσούξιμο και πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή (δυσπαρευνία). Κολπική ξηρότητα σε ένα μικρότερο ποσοστό μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και σε νεαρές γυναίκες, λόγω έλλειψης ικανοποιητικής εφύγρανσης του κόλπου.

ΤΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΕΧΟΥΜΕ; Η χαλάρωση του κόλπου και η επακόλουθη ακράτεια των ούρων συχνά δεν αντιμετωπίζονταν στο παρελθόν, αποσιωπούνταν και αποτελούσαν taboο, καθώς δεν υπήρχε μέχρι πρόσφατα ουσιαστική κοινωνική και ιατρική ανταπόκριση. Μόνο σοβαρές περιπτώσεις αντιμετωπίζονταν και αυτές με εργώδεις και αμφιβόλου αποτελεσματικότητας 308 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

χειρουργικές επεμβάσεις. Για την ξηρότητα του κόλπου και την κολπική ατροφία, έχουν χρησιμοποιηθεί διάφορα κολπικά σκευάσματα σε μορφή ελαιώδη ή gel, που όμως έχουν πρόσκαιρα και συχνά πενιχρά αποτελέσματα. Καλύτερα αποτελέσματα φαίνεται να έχει η χρήση οιστρογόνων ενδοκολπικά, ενδοδερμικά ή από το στόμα. Δυστυχώς, μετά από πολύχρονες έρευνες, όλοι πλέον συμφωνούν ότι η μακροχρόνια χρήση οιστρογόνων αυξάνει την πιθανότητα καρκίνου του μαστού. Έτσι, η χρήση τους έχει περιοριστεί αρκετά και αφορά κυρίως μικρά χρονικά διαστήματα. Τα τελευταία χρόνια μια νέα καινοτόμος και επαναστατική μέθοδος , η Laser αναζωογόνηση του κόλπου (L.V.R. Laser Vaginal rejuvenation) φαίνεται να έχει πολύ καλά αποτελέσματα τόσο στην ήπια κολπική χαλάρωση, όσο και στο σύνολο των συμπτωμάτων που προκαλούνται από την ατροφία του κολπικού βλεννογόνου. Η μέθοδος βασίζεται στις ιδιότητες των Laser- που είναι φως πολύ υψηλής ενέργειας, με μικρού μήκους κύματα- να διαπερνούν τις επιφανειακές στιβάδες του κολπικού βλεννογόνου (επιθήλιο) και να απορροφώνται από το ενδοκυττάριο νερό που υπάρχει σε αφθονία στα κύτταρα του χορίου. Η εφαρμογή τους στην αναζωογόνηση του κόλπου έγινε εφικτή όταν δημιουργήθηκαν τα Fractional CO2 Laser, όπου η μία δέσμη διαχωρίζεται σε πολλές , ώστε να κα-

ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΥ ΚΟΛΠΟΥ

λύπτει μία σημαντική επιφάνεια κολπικού βλεννογόνου. Με αυτόν τον τρόπο τα Fractional CO2 Laser προκαλούν εξάχνωση των κυττάρων, ενώ η θερμική ενέργεια που απελευθερώνεται οδηγεί σε αυξημένη αιματική ροή,νεοαγγειογένεση , διέγερση των ινοβλαστών να παράξουν κολλαγόνο (νεοκολλαγονογένεση) καθώς και σε αναδιαμόρφωση (remodelling) του συνδετικού ιστού με συστολή των ινών της ελαστίνης. ΠΟΥ ΕΦΑΡΜOΖΕΤΑΙ ΤΟ L.V.R 1. Σε γυναίκες με ένα ή περισσότερα συμπτώματα κολπικής ατροφίας • Αίσθημα καύσου • Τσόυξιμο • Ξηρότητα • Δυσπαρευνία • Κολπική αιμόρρροια κατά την σεξουαλική επαφή 2. Σε γυναίκες με συμπτώματα εξαιτίας της κολπικής χαλάρωσης • Μειωμένη σεξουαλική ευχαρίστηση • Ήπια ακράτεια ούρων stress incontinence ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΜΒΑΣΗ L.V.R Πρέπει να προηγούνται της επέμβασης • Κολπική εξέταση • Κυτταρολογική εξέταση (test pap) • Μικροβιολογική εξέταση και θεραπεία κολπίτιδας • Ασθενείς με ιστορικό λοίμωξης από τον ιό του απλού έρπητα πρέπει να λαμβάνουν προφυλακτική αντιική αγωγή

ΟΔΗΓΙΕΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Η ασθενής θα χρειαστεί για 3-4 μέρες μετά την επέμβαση ,να αποφύγει σεξουαλικές επαφές και χρήση ζεστού νερού στην περιοχή. Συνιστάται επίσης η χρήση ενδοκολπικού gel για μια εβδομάδα. ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Κνησμός Ερυθρότητα Οίδημα Ευαισθησία Κάψιμο Ήπια κολπική αιμόρροια Ροζ ή καφέ κολπικό έκκριμα Τα συμπτώματα αυτά ,συνήθως είναι ήπια και υποχωρούν μετά από 2-3 μέρες Συμπερασματικά , η αναζωογόνηση τού κόλπου με laser είναι μιά νέα σχετικά μέθοδος ,που έρχεται να δώσει λύσεις σε ένα πολύ συχνό πρόβλημα των γυναικών,ιδιαίτερα της μεγαλύτερης ηλικίας,που είναι η χαλάρωση και η ατροφία του κόλπου. Πρόκειται για ασφαλή μέθοδο,καινοτόμο και πολλά υποσχόμενη όσον αφορά τα αποτελέσματά της. Μεγάλο πλεονέκτημα επίσης,αποτελεί η ευκολία στη διενέργειά της, χωρίς αναισθησία και σε επίπεδο εξωτερικού Ιατρείου. Μένει βέβαια να μελετηθεί σε βάθος χρόνου ,ώστε να αξιολογηθεί, τόσο η αποτελεσματικότητά της, όσο και η διάρκεια της θεραπευτικής της δράσης.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ Η θεραπεία με CO2 Laser διενεργείται σε γυναικολογικό κρεβάτι και δεν απαιτεί αναισθησία. Μια συσκευή που αποδίδει τις ακτίνες του Fractional CO2 Laser εισέρχεται εντός του κόλπου. Ο κόλπος σταδιακά ακτινοβολείται στο σύνολό του σε περίπου 15-20’. Σε περιπτώσεις έντονης ξηρότητας, χρησιμοποιούνται λιπαντικά ή αναισθητικό gel για τη διευκόλυνση της εισόδου της συσκευής. Ακολουθεί θεραπεία του προδόμου του κόλπου και του αιδοίου με ειδική συσκευή με χαμηλότερη ενέργεια και πυκνότητα Laser ακτινοβολίας. Κατά μέσο όρο 3 συνεδρίες απαιτούνται για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, με ενδιάμεσο διάστημα 4 εβδομάδες από την πρώτη στη δεύτερη και 6 εβδομάδες από την δεύτερη στην τρίτη συνεδρία.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 309

MIHA BODYTEC - SURFSET - WATTBIKE Λευτέρης θεοδωράκης Γυμναστής - Personal Trainer TI EINAI TO MIHA BODYTEC; Τα τελευταία χρόνια ο όρος Miha Bodytec χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο στον χώρο της γυμναστικής. Αυτό έχει κάνει πολλούς να αναρωτιούνται τι κάνει αυτό το είδος προπόνησης τόσο ξεχωριστό. Με την έλλειψη σωματικής δραστηριότητας που χαρακτηρίζει την καθημερινότητα πολλών ανθρώπων τα τελευταία χρόνια, ο οργανισμός αποθηκεύει την ενέργεια που αποκτάται από την πρόσληψη τροφής ως σωματικό λίπος. Οι ενεργοί μύες είναι τα μόνα όργανα που μπορούν να κάψουν το σωματικό λίπος και συνεπώς να βελτιώσουν τη σωματική κατάσταση. Το Miha Bodytec ξεκινά εκεί όπου οι συμβατικές μέθοδοι σταματούν. Βασίζεται στην προπονητική μέθοδο EMS (Electro Muscle Stimulation), δηλαδή, ηλεκτρομυϊκή διέγερση και αποτελεί επανάσταση στον χώρο της γυμναστικής. Με τη μέθοδο αυτή επιτυγχάνεται η έντονη ενεργοποίηση των μυών όλου του σώματος σε ελάχιστο χρόνο. Αυτό που κάνει το Miha Bodytec ξεχωριστό είναι το προσεκτικά μελετημένο σύστημά του, που του επιτρέπει να δρα άμεσα και σε βάθος κάτω από την επιφάνεια ολόκληρου του σώματος. Με αυτόν τον τρόπο έχετε άμεσα ορατά αποτελέσματα χωρίς κόπο!

είναι σίγουρα ενώ αποφεύγονται τυχόν καταπονήσεις ή τραυματισμοί. ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ Με την ηλεκτρομυϊκή διέγερση αυξάνεται η ταχύτητα της κίνησης του ασκούμενου. Πολύ σημαντικό γεγονός αποτελεί ότι με τη μέθοδο αυτή ελέγχονται άμεσα και αποτελεσματικά οι μυϊκές ίνες ταχείας συστολής, με αποτέλεσμα να μην επιφέρονται μεγάλες καταπονήσεις στο παθητικό μυοσκελετικό σύστημα. ΤΕΛΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΝΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ. Ήρθε η ώρα να ανακουφίσετε τη μέσης σας. Καθώς τα τελευταία χρόνια ο πόνος στη μέση, σε άτομα όλων των ηλικιών, αυξάνεται όλο και περισσότερο, το Miha Bodytec έρχεται για να δώσει τη λύση για μία υγιή και δυνατή μέση. Στο Bodytec η ηλεκτρομυϊκή διέγερση γίνεται στοχευμένα και εξειδικευμένα για τον κάθε ασκούμενο. Γι’ αυτό εφαρμόζουμε το personal training μεμονωμένα ή σε μικρή ομάδα, το πολύ 2 ατόμων. Με την προσεκτική αυτή εφαρμογή της εκγύμνασης ενεργοποιείται και ενδυναμώνεται ολόκληρο το μυϊκό σύστημα, σταθεροποιείται η σπονδυλική στήλη και ενδυναμώνεται το μυοσκελετικό σύστημα του κορμού. Συνεπώς, η μέση ανακουφίζεται.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ MIHA BODYTEC; ΥΨΗΛΕΣ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΣΕ 20 ΛΕΠΤΑ! Το Miha Bodytec ήρθε για να καταργήσει το μύθο που λέει ότι η δύναμη, η ταχύτητα και η αντοχή χρειάζονται χρόνο για να επιτευχθούν. Κάθε συνεδρία Miha Bodytec διαρκεί μόνο 20 λεπτά και μέσα σε αυτόν το χρόνο γυμνάζεται όλο το σώμα. Απαιτούνται μόνο 1-2 συνεδρίες την εβδομάδα! Έτσι, στο γυμναστήριο μας, με τον άρτιο εξοπλισμό Miha Bodytec και την καθοδήγηση του προσωπικού σας personal trainer, οι υψηλές επιδόσεις επιτυγχάνονται πιο γρήγορα από ποτέ! ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΟΛΟΚΛΗΡΟΥ ΤΟΥ ΜΥΪΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Με τις συμβατικές μεθόδους είναι δύσκολο να γυμναστούν όλοι οι μύες, συμπεριλαμβανομένων των εν τω βάθει μυών που παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην σταθεροποίηση και την απόδοση του σώματος. Αντιθέτως, το Miha Bodytec καθιστά εφικτή την αποδοτική εκγύμναση και ενεργοποίηση ολόκληρου του μυϊκού συστήματος σε ελάχιστο χρόνο και με ελάχιστο κόπο. Στο Bodytec η μέθοδος εφαρμόζεται από ειδικά εκπαιδευμένους personal trainers και έτσι τα αποτελέσματα 310 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΑΔΥΝΑΤΙΣΜΑ ΚΑΙ ΣΥΣΦΙΞΗ. Το επαναστατικό Miha Bodytec ήρθε για να γυμνάσει ακόμη και τους πιο δυσπρόσιτους μύες. Η τεχνολογία EMS έχει καταφέρει την ταυτόχρονη ενεργοποίηση όλων των μυϊκών ομάδων, δηλαδή, ενδυναμώνει ακόμη και την μέση και τους γλουτούς. Το βασικό πλεονέκτημα σε αυτό είναι η μετατροπή του λίπους σε ενέργεια, η οποία συνεχίζει να υφίσταται ακόμη και ώρες μετά από τη συνεδρία. Ως αποτέλεσμα το περίγραμμα του σώματος βελτιώνεται ορατά και μόνιμα! ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΟΛΛΑΓΟΝΟΥ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ. Είναι γνωστό ότι η ενεργοποίηση του μεταβολισμού είναι ένας πολύ δύσκολα επιτεύξιμος στόχος. Αυτό όμως ισχύει για τις παραδοσιακές μεθόδους εκγύμνασης. Με το καινοτόμο Miha Bodytec εφαρμόζονται δυναμικές συστολές στους μύες του σώματος που οδηγούν σε αύξηση της παραγωγής του κολλαγόνου και διέγερση της ροής του αίματος στο δέρμα. Επίσης, μακροπρόθεσμα, επιτυγχάνεται η αύξηση της ενέργειας. Όλα τα παραπάνω συναινούν στην μείωση του σωματικού βάρους και λίπους, ιδιαίτερα στις περιοχές των γοφών και της μέσης. Εκτός των άλλων, επιτυγχάνεται σύσφιξη

Ελευθερίου Βενιζέλου 36, Χανιά .bodytec Chania

.Chaniabodytec

.28210 58576 .chaniabodytec.gr

Ελευθερίου Βενιζέλου, Κουνουπιδιανά Η 1η ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΔΩΡΕΑΝ

.6932 760 608 .chaniabodytec@gmail.com .28210 69229 ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 311

MIHA BODYTEC - SURFSET - WATTBIKE

και καταπολέμηση της κυτταρίτιδας. • Βελτίωση κυκλοφορίας του αίματος • Αντιμετώπιση πόνων σε μέση • Αντιμετώπιση κυτταρίτιδας • Ενεργοποίηση παραγωγής κολλαγόνου • Ενεργοποίηση μεταβολισμού • Βελτίωση ελαστικότητας • Μυϊκή ανάπτυξη • Αύξηση αντοχής • Ενίσχυση απώλειας βάρους • Καύση λίπους • Υψηλές επιδόσεις ΑΠΟΔΕΔΕΙΓΜΕΝΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ. Η μέθοδος εκγύμνασης EMS αποτελεί μια εγκεκριμένη μέθοδο εκγύμνασης της οποίας οι οδηγίες έχουν δημιουργηθεί από επιστήμονες Γερμανικών Πανεπιστημίων. Έχουν πραγματοποιηθεί πολλές έρευνες για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα της τεχνικής EMS και έχει αποδειχθεί η τεράστια συμβολή της στη βελτίωση της φυσικής κατάστασης και των επιδόσεων της υγείας. Στο Bodytec σεβόμαστε και λαμβάνουμε υπόψη όλες τις οδηγίες, οι οποίες πρέπει να ακολουθούνται κατά την εφαρμογή της εκγύμνασης. Γι’ αυτό όλες οι συνεδρίες γίνονται πάντα από καταρτισμένο εκπαιδευτή ο οποίος μπορεί να εκγυμνάσει ταυτόχρονα μέχρι 2 άτομα, το πολύ. SURFSET Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΤΑΣΗ ΤΟΥ FITNESS TI EINAI TO SURFSET; Το

Surfset αποτελεί την τελευταία τάση του fitness και είναι εξαιρετικά δημοφιλές σε εκείνους που ασχολούνται με τη yoga και το pilates· είναι εξίσου αγαπητό και σε αυτούς που ασχολούνται με τον αγωνιστικό αθλητισμό και τον πρωταθλητισμό. To Surfset έχει δημιουργηθεί για να προσομοιάζει την κίνηση του surf. Πρόκειται δηλαδή για Indoor Surfing. Υπάρχει η δυνατότητα να γυμναστείτε μόνοι σας ή με ακόμα 2 άτομα και η διάρκεια του κάθε προγράμματος είναι 45 λεπτά. Το Surfset ήρθε να ταρακουνήσει τα «νερά» στον χώρο του fitness. Αποτελεί την τελευταία τάση του fitness και συνδυάζει τη γυμναστική με τη διασκέδαση! Πρόκειται για μια εναλλακτική πρόταση που διαφέρει από την παραδοσιακή στατική προπόνηση. Θέτει νέες προκλήσεις για το σώμα σας και υποστηρίζει σύνθετες και λειτουργικές κινήσεις που γυμνάζουν όλους τους μικρούς μύες που συγκρατούν το σώμα μαζί με τις μεγάλες μυϊκές ομάδες. Με αυτόν τον τρόπο, σχηματίζονται γραμμωμένα και ισχυρά άκρα και να ενεργοποιείται ο μεταβολισμός. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ SURFSET; Με το Surfset επιτυγχάνεται τόσο η σταθερότητα όσο και ο έλεγχος του σώματος. Επιπλέον, αυξάνεται η καύση λίπους, δημιουργούνται γραμμωμένοι μύες και βελτιώ312 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

νεται άμεσα η φυσική κατάσταση του σώματος. • Μείωση Λίπους • Ισορροπία • Ενεργοποίηση Μεταβολισμού • Αύξηση Μυών Κάθε άσκηση πάνω στη σανίδα έχει σχεδιαστεί για να γυμνάζει όλους τους μύες του σώματος. Η ομάδα του Bodytec σχεδίασε 4 βασικά προγράμματα Surfset, έτσι ώστε να επιτυγχάνονται τα μέγιστα αποτελέσματα σε όλα τα επίπεδα φυσικής κατάστασης. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ SURFSET Τα προγράμματα του SURFSET είναι : Ισορροπία (BALANCE), Καύση Λίπους (BURN), Αύξηση Μυών (BUILD) και Συνδυαστικό Πρόγραμμα (BLEND). WATTBIKE ΜΕΙΩΣΗ ΛΙΠΟΥΣ ΑΝΑΡΡΩΣΗ ΑΠΟ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΥΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΚΑΡΔΙΟΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΥΞΗΣΗ ΔΥΝΑΜΗΣ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ WATTBIKE; To Wattbike προσφέρει την απόλυτη αίσθηση οδήγησης ποδηλάτου στο δρόμο. Το συγκεκριμένο όργανο εκγύμνασης δεν ανήκει στην κατηγορία των ποδηλάτων spinning. Εν αντιθέσει, το Wattbike είναι ένα κλασσικό ποδήλατο και είναι διαμορφωμένο για εσωτερικό χώρο. Πρόκειται για την απόλυτη εσωτερική εμπειρία ποδηλασίας – Indoor Bike. Ενδείκνυται τόσο για αποκατάσταση τραυματισμών, όσο και για άτομα που επιθυμούν να αφιερώσουν μόνο 20 λεπτά εκγύμνασης από τον χρόνο τους. Υπάρχει η δυνατότητα να κλείσετε ραντεβού και να εκγυμναστείτε είτε μόνοι σας είτε σε συνδυασμό με άλλο ένα άτομο. Το Wattbike έχει δύο συστήματα λειτουργίας: Το πρώτο σύστημα ρυθμίζεται με την αντίσταση που προκαλεί ο εγκλωβισμός αέρα που περνάει μέσα από μια έλικα. Το δεύτερο σύστημα πραγματοποιείται μαγνητικά, μέσα από το φρενάρισμα του βαρύ δίσκου αντίστασης που υπάρχει στο ποδήλατο. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ WATTBIKE; To Wattbike αποτελεί το απόλυτο εργαλείο προπόνησης, προετοιμασίας, ενδυνάμωσης και αποκατάστασης από τυχόν τραυματισμούς. Επιπλέον, προσφέρει βελτίωση στη λειτουργία του καρδιοαναπνευστικού συστήματος και στην ανάρρωση από τραυματισμούς. Συγχρόνως, μπορεί να επιτευχθεί και η προπόνηση για αύξηση της δύναμης του ασκούμενου. Το Wattbike ξεχωρίζει για την απλότητα του. Και αυτό γιατί ο ασκούμενος δεν χρειάζεται να ανησυχεί για τη δύναμη που ασκεί στο ποδήλατο αφού δεν χρειάζεται να το ρυθμίσει. Το μόνο που χρειάζεται να κάνει ο ασκούμενος είναι να ανέβει στο ποδήλατο και να κάνει πετάλι. Προσφέρει απλότητα αλλά βοηθάει στην απόκτηση δύναμης και στη βελτίωση της τεχνικής του κάθε ασκούμενου. Το Wattbike πρόκειται στην ουσία για ένα κανονικό ποδήλατο, στο οποίο υπάρχει η δυνατότητα να μετριούνται τα δεδομένα με μεγάλη ακρίβεια. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά εύχρηστο ποδήλατο το οποίο προσφέρει ρεαλιστική αίσθηση σε κάθε πεταλιά, περιέχει «πραγματικό» βατόμετρο – μετρά τη δύναμη του αναβάτη και αναλυτική ανάλυση δεδομένων.

ΚΟΛΩΝΙΕΣ - ΑΡΩΜΑΤΑ - ΑΙΘΕΡΙΑ ΕΛΑΙΑ - ΕΚΧΥΛΙΣΜΑΤΑ - ΑΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΚΑΛΛΥΝΤIΚΩΝ - ΤΡΟΦΙΜΩΝ - ΠΟΤΟΠΟΙΪΑΣ - ΛΙΒΑΝΟΠΟΙΪΑΣ & ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΩΝ

Αρώματα χωρίς προσθήκη χημικών, αιθέρια έλαια & πρώτες ύλες καλλυντικών. 28 χρόνια κοντά σας με αγνά προϊόντα για μικρούς και μεγάλους.

Παρθενίου Κελαϊδή 46, Χανιά Τηλ.: 28210 56373 amalia145@hotmail.com ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 313

ΝΑΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΧΑΝΙΩΝ ΣΤΟ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΠΟΝΗΤΗ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ Συνέντευξη: Ελπίδα Κατσαράκη

Kε Τζιλιβάκη είστε προπονητής ΝΟΧ από το 1985 και υπεύθυνος για το τμήμα κολύμβησης από μικρές ηλικίες μέχρι το αγωνιστικό επίπεδο .Πείτε μας αρχικά μερικά λόγια για τη γενικότερη λειτουργία του τμήματος στο οποίο ηγείστε.

ίναι μια από τις πιο διαδεδομένες μορφές άθλησης .Μια δραστηριότητα ζωής που ωφελεί το σώμα και τον εαυτό μας και δεν περιορίζεται ηλικιακά. Ο λόγος για την κολύμβηση , ένας τρόπος εκγύμνασης που σαφώς έχει τα δικά της πλεονεκτήματα κυρίως για τα παιδιά. Και όπως εξηγεί στο περιοδικό Γονείς και Παιδί ο προπονητής και υπεύθυνος για το τμήμα κολύμβησης του Ναυτικού Ομίλου Χανίων Κώστας Τζιλιβάκης, τα παιδιά αναπτύσσουν δεξιότητες ζωής, όπως την αγάπη στον αθλητισμό, τη σωστή διαχείριση χρόνου, την αυτοπειθαρχία, το να θέτουν στόχους, καθώς και την αυξημένη αίσθηση της αυτό-αξίας μέσω της συμμετοχής στο άθλημα.

Ε 314 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Αρχικά να σας πω ότι δεν κάνω σε όλα τα παιδιά προπόνηση, απλά είμαι υπεύθυνος για την συνολική λειτουργία του τμήματος .Αυτή την στιγμή προπονούνται 250 παιδιά στην πισίνα των 12,5 μέτρων ηλικίας από 4 έως 7 ετών , 200 παιδιά στην πισίνα των 25 μέτρων και 200 παιδιά στην πισίνα των 50 μέτρων. Αυτό σημαίνει ευθύνη τόσο για μένα όσο και για τους προπονητές μου οι οποίοι δομημένοι σε τρεις βαθμίδες . Τέσσερεις προπονητές έχουν αναλάβει την πισίνα των 12,5 μέτρων , άλλοι τέσσερεις των 25 μέτρων και τέσσερεις επίσης αυτή των 50 μέτρων. Στην πισινά των 12,5 μέτρων ο κάθε από τους τέσσερεις προπονητές (Σοφιάνα Κατσαρού , Κορνηλάκη Αναστασία ,Μιχάλης Κοκολινάκης και Εύα Βερναδακη) έχει στην ευθύνη του ένα μικρό γκρουπ ανάλογα την ηλικία και το επίπεδο. Από εκεί και πέρα όταν τα παιδιά είναι έτοιμα περνάνε στην πισίνα των 25 μέτρων . Εκεί υπάρχει ο Αντώνης Καλογεράκης η Ράνια Κουμουρίδου και ο Αντώνης Βασιλάκης . Πιο βράδυ είναι και ο Γιώργος Λιμπιός. Τα παιδιά που δουλεύουν οι προπονητές αυτοι είναι ηλικίας

ΝΑΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΧΑΝΙΩΝ

8 έως 10 ετών. Στις προαγωνιστικές κατηγορίες είναι ο κος Καλογεράκης με τον Απόστολο Γεωργιάδη με την προσθήκη της Ράνιας Κουμουρίδου και του Γιώργου Λιμπιου. Είναι η μεγάλη ομάδα στην οποία εκτός από εμένα είναι ο Γεωργιάδης Απόστολος και ο Γιώργος Λιμπιός . Οι προπονητές που μας αναφέρατε έχουν περάσει από τον ΝΟΧ ; Όλοι οι προπονητές ήταν «παιδιά» του ΝΟΧ ,είτε στην κολύμβηση, είτε στην υδατοσφαίριση, είτε κάποια άλλη δραστηριότητα , εκτός από τον κο Γεωργιάδη ο οποίος μας ήρθε από την Αθήνα και ήταν αθλητής υψηλού επιπέδου και η κα Κορνηλάκη, η οποία έχει δουλέψει στον ΠΑΟΚ. Εκτός από την κολύμβηση στον ΝΟΧ ασχολούμαστε και με ολυμπιακά αθλήματα, ήτοι υδατοσφαίριση που αριθμεί 300 παιδιά με υποδομή και καλλιτεχνική κολύμβηση μόνο με κορίτσια που αριθμεί πάνω από 100 παιδιά .Υπάρχει η τεχνική κολύμβηση με 90 περίπου ,το κανόε καγιάκ και η ιστιοπλοΐα .Έχουμε τέλος και το τμήμα της ειδικής άθλησης . Η πορεία του ΝΟΧ άρα είναι διαχρονικά ανοδική; Είμαι εδώ 32 χρόνια .Έχω ζήσει δύσκολες καταστάσεις , όπως μια πισίνα που λειτουργούσε με θαλασσινό νερό και έπρεπε να αδειάζει κάθε εβδομάδα .Με το θαλασσινό νερό δεν μπορείς να κάνεις εύκολά προπόνηση - για να καταλάβετε τα παιδιά τότε έβαζαν βαζελίνη στις μασχάλες για να αντέξουν στην προπόνηση! Στην δεκαετία του ’ 90 έγινε η ανακατασκευή της πισίνας και μας παραδόθηκε η πισίνα των 25 μέτρων και πλέον κολυμπούσαμε σε κανονικό νερό .Τέτοιες καταστάσεις έχουμε ζήσει.

πρόσφατα από ίδρυμα Σταύρου Νιάρχου . Στην κολύμβηση πέρασαν όλα τα παιδιά της Κρήτης από μερικά τεστ π.χ. δυναμόμετρα, σωματομετρήσεις και μετά συγκεντρώθηκαν οι προπονητές και οι γονείς και μας έκαναν μερικές αναλύσεις. Είπαν χαρακτηριστικά ότι υπάρχουν περιπτώσεις γονέων που φέρνουν το παιδί τους, επειδή είναι υπερκινητικό ή επειδή δεν γνώριζαν ποτέ οι ίδιοι κολύμβηση θέλουν το παιδί τους να μάθει ,για να αποφύγει και ενδεχόμενο πνιγμού. Κάποιοι έρχονται με ντροπαλά παιδιά σε μια προσπάθεια κοινωνικοποίησης τους .Άρα διαπιστώνετε πως στον ΝΟΧ έρχονται πολλά παιδιά με διαφορετικούς στόχους . Για το λόγο αυτό ανέφερα και νωρίτερα πως είμαστε δάσκαλοι προπονητές . Όλα αρχίζουν από την βάση και τους προπονητές-δάσκαλους, οι οποίοι είναι τρομακτικά έμπειροι .Αυτό είναι το Α και το Ω .Εάν πάρουν σωστές βάσεις και νοοτροπία, το παιδί θα συνεχίσει .

Πάντα όμως με επίκεντρο τα παιδιά ; Αγκαλιάζουμε όλα τα παιδιά . Να μαθαίνουν να κολυμπούν σωστά .Τους δίνουμε το χώρο,τον τρόπο , την υποδομή , το όνειρο να συνεχίσουν. Και πολλά αυτά συνεχίζουν. Ίσως όχι πρωταθλητισμό που είναι μια μεγάλη κουβέντα. Το να κάνεις πρωταθλητισμό χρειάζεται πρώτα εκμάθηση , μετά τα βασικά των προαγωνιστικών τμημάτων με τη συμμετοχή στους περιφερειακούς αγώνες που γίνονται στην Κρήτη . Κι σιγά σιγά γίνεται η ένταξη στην αθλητική ομάδα , η οποία έχει περισσότερες απαιτήσεις όπως αυτές του σχολείου. Σε αυτό το σημείο υπάρχει μια «πάλη» στην Ελλάδα, γιατί όλοι θέλουμε το καλύτερο . Είναι πολύ δύσκολο για εμάς να διαχειριστούμε το σχολείο και την προπόνηση και προσπαθούμε δείξουμε στα παιδιά τρό-

Αυτές οι δυσκολίες σας έδωσαν και περισσότερη δύναμη; Φυσικά και όλα αυτά επιβεβαιώνουν την μακρά επιτυχή ιστορία του κολυμβητικού τμήματος. Αλλά η ιστορία αυτή αρχίζει από την πισίνα των 12,5 μέτρων. Είναι για μας οδηγός. Εάν δεν είχαμε την σωστή υποδομή της πισίνας των 12,5 μέτρων και τους σωστούς δάσκαλους-προπονητές δεν θα μπορούσαμε να φτάσουμε στα σημεία που έχουμε φτάσει . Από εκεί αρχίζουν όλα .Αυτό το οποίο προσπαθούμε να κάνουμε είναι η ομάδα των προπονητών να είναι παράλληλα και δάσκαλου και το αντίστροφο . Για εμάς αυτό είναι ένας αδιαπραγμάτευτος παράγοντας και όρος. Με βάση την εμπειρία σας τα μικρά παιδιά συνεχίζουν την ενασχόληση τους με την κολύμβηση και σε μεγαλύτερη ηλικία; Θα σας απαντήσω μέσω μιας προσέγγιση που μας έγινε

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 315

ΝΑΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΧΑΝΙΩΝ

πους που θα συνδυάζουν σχολείο και προπόνηση, χωρίς το ένα να λειτουργεί εις βάρος του άλλου. Παραδείγματος χάριν ο μαθητής-αθλητής και το αντίστροφο πρέπει να εκμεταλλευτεί το Σαββατοκύριακο του, ενώ ένα άλλο παιδί θα μπορεί να παίξει περισσότερο. Θα πρέπει ίσως να μην βγει για πολλές ώρες το βράδυ , ώστε την Δευτέρα να είναι πιο «φρέσκο».Θα πρέπει να δομήσει με τέτοιο τρόπο τις άλλες ενασχολήσεις του, ώστε να αφήσει ώρα και για προπόνηση. Πρόκειται δηλαδή για έναν διαφορετικό τρόπο ζωής; Ναι , και αυτός ο τρόπος ζωής τον βοηθά σε όλη του τη ζωή. Πειθαρχεί ,μπορεί να προγραμματίζει από μικρή ηλικία τη διατροφή του , τον τρόπο σκέψης του, το διάβασμα του, το παιχνίδι του και παράλληλα να αντλεί χαρά από αυτό .Όταν γυρίζουμε από αγώνες, τα παιδιά γελούν, τραγουδούν , λένε ανέκδοτα .Και γινόμαστε κι εμείς ξανά παιδιά μαζί τους .Και επειδή ο αθλητισμός δεν σταματά μέσα στην πισίνα , κάνουμε και άλλες ασχολίες όπως εξορμήσεις σε φαράγγια , βουνά , συμμετέχουμε σε τρίαθλο, νυχτερινό μαραθώνιο κ.ο.κ. Το παιδί , μέχρι να ασχοληθεί με τον υψηλό αθλητισμό, πρέπει να έχει πολλές αθλητικές και όχι μόνο δεξιότητες. Δεν πρέπει να «εγκλωβίζεται» σε ένα άθλημα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ, όταν κάποια στιγμή έκανα στους μαθητές μου μπαλέτο! Ήταν τότε σαν να ακούγονταν ποδοβολητά από τα παιδιά , όπως είχε διαπιστώσει και μια μητέρα που τα παρακολουθούσε. Δεν μπορούσαν να κρατήσουν το ρυθμό .Μετά όμως από δύο μήνες είχαν αποκτήσει καλύτερη κίνηση. Με τα παιδιά και τους προπονητές ταυτόχρονα βγαίνουμε και πηγαίνουμε πολλές φορές για φαγητό , δημιουργούμε αναμνήσεις . Ποια αθλήματα συγκεντρώνουν περισσότερο το ενδιαφέρον;

316 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Τα ολυμπιακά αθλήματα. Ενδεικτικό πως το περιφερειακό πρωτάθλημα κολύμβησης από 10 έως 12 ετών συγκεντρώνει φέτος συγκέντρωση 850 με 950 παιδιά . Στο περσινό πανελλήνιο πρωτάθλημα όλες οι κατηγορίες ήταν περίπου

5.500 με 6.000 παιδιά. Οι αριθμοί είναι τρομακτικοί με δεδομένο πως για να συμμετέχεις πρέπει να «πιάσεις» ένα συγκεκριμένο χρόνο .Φερ’ ειπείν από το 40 παιδιά που έχουμε στο ΝΟΧ, πιθανολογούμε πως θα πιάσουν το όριο τα 30.Τα δέκα δεν είναι έξω, συνεχίζουν δουλεύουν με την ομάδα . Αναφερθήκατε νωρίτερα στον πρωταθλητισμό. Πόσο δύσκολο είναι ένας επαγγελματίας αθλητής να συνδυάσει τις σπουδές με το άθλημα που αγαπάει; Πρωταθλητισμός σημαίνει πως ασχολούμαι μόνο με αυτό .Και ζω από αυτό. Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα στην κολύμβηση έχουμε 3 με 4 αθλητές που ζουν από αυτό. Ακόμη και ο Απόστολος Παπαστάμος που είναι 2ος πανευρωπαϊκά και τον έχουμε στο ΝΟΧ , είναι ακόμη 18 ετών, πηγαίνει ακόμη σχολείο. Δεν κάνει πρωταθλητισμό αλλά υψηλό αθλητισμό. Τώρα πλέον μπορεί να φοιτήσει σε όποια σχολή επιθυμεί στην Ελλάδα και τον διεκδικούν και 10 πανεπιστήμια στην Αμερική, με ολική υποτροφία, όπως το Harvard . Δεν είναι όμως μόνο ο Απόστολος. Όλα τα παιδιά που κάνουν υψηλό αθλητισμό πέρασαν από την 12,5 μέτρων πισίνα. Επικεντρωνόμαστε στο τρίπτυχο δάσκαλος ,εκπαιδευτής ,προπονητής .Η ασφάλεια και η ψυχική υγεία του παιδιού είναι πρώτη μας επιλογή και έπειτα έρχονται τα θέματα της προπονητικής και του υψηλού αθλητισμού. Στο πλαίσιο της συνέντευξης μιλήσαμε για λίγο και με τον προπονητή Μιχάλη Κοκολινάκη ο οποίος μας ανέφερε πως υπάρχουν πολλοί γονείς που φέρνουν τα παιδιά τους ενώ παλιότερα έρχονταν οι ίδιοι ως αθλητές και είναι τώρα μέλη στον ΝΟΧ. Όπως επεσήμαινε αυτό γίνεται περισσότερο το καλοκαίρι που βολεύουν τα ωράρια και αντέχουν και οι μπαμπάδες να κολυμπήσουν γιατί είναι λίγο πιο ζεστά. «Έρχονται και κολυμπούν δίπλα στα παιδιά τους . Διαπιστώνουν έτσι τις δυσκολίες που αυτά αντιμετωπίζουν και μαθαίνουν να έχουν υπομονή γιατί η κολύμβηση είναι δύσκολο άθλημα» είναι τα χαρακτηριστικά λόγια του κου Κοκολινακη.

LaPrimaMOZZARELLA2018G.pdf

27/3/19

10:49 πµ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 317

ΔΕΔΙΣΑ ΧΑΝΙΩΝ «ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΤΕ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΑΣ» ΜΗΝΥΜΑ ΕΛΠΙΔΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ Συνέντευξη: Ελπίδα Κατσαράκη

α παιδιά μπορούν να γίνουν οι καλύτεροι πρεσβευτές της ανακύκλωσης στην κοινωνία και να συμβάλλουν στη βελτίωση της περιβαλλοντικής συμπεριφοράς των παλαιότερων γενεών. Και αυτό είναι κάτι που γνωρίζουν καλά στη Διαδημοτική Επιχείρηση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Χανίων . Από τα τέλη του 2005 πραγματοποιούνται επισκέψεις από στελέχη της ΔΕΔΙΣΑ σε σχολεία και φορείς, ενώ ανταποκρίνεται με προθυμία για επισκέψεις μαθητών και φοιτητών από όλη την Ελλάδα στις εγκαταστάσεις της .Έτσι μαθαίνουν όλοι ότι τίποτα δεν πάει χαμένο στον τόπο μας .Ο διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΔΙΣΑ Χανίων Γιάννης Κουτράκης μας υποδέχθηκε και μας μίλησε για τις δράσεις της διαδημοτικής επιχείρησης .

Πολύ λόγος γίνεται για το ότι οι γονείς οφείλουν να μαθαίνουν στα παιδιά τους από μικρή ηλικία όσα αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος . Καθώς γνωρίζουμε την ευαισθησία της ΔΕΔΙΣΑ , ποιες δράσεις υλοποιείται για να εκπαιδεύσετε τόσο τους γονείς όσο και τα παιδιά τους ;

318 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

«Είναι ένα πάρα πολύ σοβαρό θέμα ,γιατί είναι οι επόμενοι καταναλωτές , που πρέπει να είναι προετοιμασμένοι στο πώς να διαχειρίζονται τα απορρίμματα τους .Έχουμε πάρα πολλά προγράμματα ευαισθητοποίησης κυρίως για μεγάλους και έχουμε και πάρα πολλές επισκέψεις από σχολεία , με μαθητές να έρχονται στο χώρο του Εργοστασίου Μηχανικής Ανακύκλωσης και Κομποστοποίησης στο Ακρωτήρι Χανίων . Με τον τρόπο αυτό βλέπουν από κοντά τη διαχείριση που γίνεται και κατανοούν πως οποιοδήποτε απόρριμμα παράγουν δεν είναι «για πέταμα» , έχει κι άλλη «ζωή».Οι επισκέψεις αυτές μπορούν να γίνουν «πυκνότερες», υπάρχει μια σκέψη να μπορέσουμε να κάνουμε ένα κέντρο περιβαλλοντικής παρακολούθησης για να γίνεται ολοκληρωμένη επίσκεψη στη ΔΕΔΙΣΑ και τους χώρους της , με διαδραστικό τρόπο. Αυτή τη στιγμή, σχεδόν κάθε βδομάδα δεχόμαστε επισκέψεις από δύο ή τρία σχόλια. Ο στόχος πάντως είναι τα παιδιά και οι εκπαιδευτικοί να μπορούν να έχουν μια πιο ολοκληρωμένη εκδρομή, καθώς τώρα δεν είναι δυνατόν να βρεθούν σε όλους τους χώρους του εργοστασίου .»

Τι είναι αυτό που εντυπωσιάζει και κινεί περισσότερο την περιέργεια των παιδιών; «Καταρχήν ρωτούν απευθείας για την οσμή, κάτι δυσάρεστο , αλλά από εκεί και μετά βλέποντας και πράγματα που γίνονται γύρω τους, ενθουσιάζονται. Βλέπουν την πορεία κάποιας συσκευασίας ,για την οποία μαθαίνουν πως δεν πετιέται στην ουσία . Οι ερωτήσεις των μικρών παιδιών φυσικά είναι αυτές που σε φέρνουν και σε πάρα πολύ δύσκολη θέση , ζητούν για παράδειγμα να μάθουν γιατί οι «μεγάλοι» δεν κάνουν σωστή διαχείριση. Και εμείς από την πλευρά μας , τους «βάζουμε στο παιχνίδι» , να παρακολουθούν δηλαδή και να είναι οι επόπτες του σπιτιού που μένουν . Αυτή είναι η πρόθεση μας, τα παιδιά μεγαλώνοντας να αποκτήσουν και διατηρήσουν όλη αυτή την ευαισθησία και τον σεβασμό απέναντι στην περιβάλλον.»

Τι είναι αυτό που ο καθένας μας ,γονείς και παιδιά, πρέπει να κάνουμε στο σπίτι μας ; «Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν όλοι πρώτα απ’ όλα ότι εάν θέλουν τα παιδία τους και οι απόγονοι τους να έχουν μέλλον σε αυτό τον πλανήτη , οφείλουν να κάνουν σωστή διαχείριση στα απορρίμματά τους. Δεν είναι όλα σκουπίδια. Το 70 , 80 μπορεί και το 90% των συσκευασιών που αγοράζουν είναι ανακυκλώσιμα . Οπότε είναι πράγματα που δεν μυρίζουν , δεν λερώνουν , τα διαχωρίζουμε και τα πάμε στον κατάλληλο κάδο. Ο σωστός κάδος είναι ο μπλε γα όλες τις συσκευασίες –πλαστικές, χάρτινες αλουμίνια και σιδηρικά, ο κίτρινος κώδωνας για τις γυάλινες συσκευασίες και όλα τα υπόλοιπα στον πράσινο κάδο .Έτσι βεβαίως θα κάνουμε μακροπρόθεσμα και

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 319

ΔΕΔΙΣΑ ΧΑΝΙΩΝ «ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΤΕ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΑΣ»

οικονομία .» Τα παιδιά ρωτούν τι γίνονται όλες οι συσκευασίες που καταλήγουν στο εργοστάσιο; «Φυσικά , είναι από τις πρώτες ερωτήσουν που κάνουν. Τους απαντάμε ότι είναι ζωντανοί οργανισμοί και πως επανέρχονται με άλλη μορφή στα χέρια μας και έτσι δεν χρειάζεται να καταναλώνουμε , κατασπαταλώντας και άλλους πολύτιμους πόρους από την γη ,όπως για παράδειγμα το πετρέλαιο . Και τα παιδιά κατανοούν τα πάντα, είναι πανέξυπνα , οι αντιδράσεις και η αντίληψή τους είναι σε υψηλά επίπεδα. Ταυτόχρονα το σημαντικό είναι ότι επιτυγχάνεται ο στόχος που προαναφέραμε , να γίνονται επόπτες στο ίδιο τους το σπίτι .» Ποιο μήνυμα στέλνεται στους γονείς; «Προστατέψτε τα παιδιά σας και τα εγγόνια των παιδιών σας.Έπρεπε να ξεκινήσουμε από «προχθές». Βλέπουμε ήδη τις βίαιες συμπεριφορές που έχει το περιβάλλον , εναλλαγές θερμοκρασίας ,έντονα φαινόμενα ,όπως καύσωνα , ισχυρές βροχοπτώσεις μέσα στο καλοκαίρι. Όλα αυτά είναι αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής .» Τι είναι η ΔΕΔΙΣΑ για όσους- ελάχιστους ελπίζουμε - δεν την γνωρίζουν και τι είναι αυτό που οδήγησε στη δημιουργία της ; «Η ΔΕΔΙΣΑ πήρε σάρκα και οστά μετά από ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα που εξέθετε τη χώρα μας πανευρωπαϊκά και για 320 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

το οποίο πληρώναμε πολύ μεγάλα πρόστιμα. Ο λόγος για τη ρύπανση στη χαράδρα του Κουρουπητού . Τον μεγαλύτερο «καρκίνο» της Ελλάδας τη δεκαετία του ΄90. Αυτό δεν μπορούσε να συνεχιστεί άλλο . Και έτσι χρησιμοποιώντας διάφορα κρατικά κονδύλια ξεκίνησε η Διαδημοτική Επιχείρηση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων τη λειτουργία της , με τις εγκαταστάσεις του εργοστασίου της , της κομποστοποίησης και του Χώρου Υγειονομικής Ταφής . Αυτή τη στιγμή είναι μία πρότυπη εγκατάσταση για όλη τη χώρα ,δημοσίου χαρακτήρα και πολυβραβευμένη.Το εργοστάσιο εγκαινιάστηκε το 2003 . Το 2015 ήρθε ο πρώτος εκσυγχρονισμός με μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας , ειδικούς διαχωριστές , που το καθιστούν ένα από τα πιο σύγχρονα στην Ελλάδα . Στις εγκαταστάσεις του ΕΜΑΚ συγκεντρώνοντα τα απορρίμματα όλης της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων και τα ανακυκλώσιμα του Ρεθύμνου. Από εκεί διαχωρίζονται , ανακτώνται οι συσκευασίες , τα οργανικά υπολείμματα του καφέ κάδου καταλήγουν για κοσποστοποίηση και όλα τα υπόλοιπα απορρίμματα στο χώρο Υγειονομικής Ταφής και στο Βιολογικό.»

Πως μπορεί κάποιος να έρθει σε επαφή με τη ΔΕΔΙΣΑ και να επισκεφθεί τους χώρους της; « Με ένα απλό email ,στο dedisa@dedisa.gr , μπορεί όποιος το επιθυμεί να εκδηλώσει την πρόθεση του , είτε για να έρθει στο χώρο τους ειδικά εκπαιδευμένος υπάλληλος από τη ΔΕΔΙΣΑ για ενημέρωση ,είτε για να επισκεφθεί ο ίδιος – απλοί πολίτες και σχολεία- τις εγκαταστάσεις της διαδημοτικής επιχείρησης» .

Κ τ

Κισσάμου 98, Χανιά τηλ.: 28210 95050 facebook: Mozzarella Pit Stop όλο το 24ώρο

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 321

ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΤΙΚΕΣ ΑΠΟΔΡΑΣΕΙΣ ΑΦΟΡΜΗ ΓΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΕΞΟΡΜΗΣΕΙΣ Επιμέλεια κειμένου Ελπίδα Κατσαράκη

φύση και τα μνημεία στην Κρήτη δεν χρειάζονται διαπιστευτήρια .Οι απαράμιλλες ομορφιές του νησιού μας καλούν να τις ανακαλύψουμε ξανά και ξανά, όλες τις εποχές του χρόνου. Το σπουδαιότερο όμως είναι πως δεν χρειάζεται πολύ κόπο ή πολλά χρήματα για να «ταξιδέψει» μία οικογένεια στην ιστορία και στον πολιτισμό του νησιού , να χαρεί τη φυσική ομορφιά και την βιοποικιλότητα, να απολαύσει την παραδοσιακή γαστρονομία του τόπου.

οικογένεια. Γύρω από τα γήπεδα ,ποδοσφαίρου, τένις, μπάσκετ και βόλεϊ υπάρχει άπλετος χώρος και υποδομές που προσφέρονται τόσο για άθληση όσο και για ένα απλό πικ νικ. Τα οφέλη αδιαμφισβήτητα …Βελτίωση της διάθεσης και της αυτοεκτίμησης, μείωση του στρες, ξεκούραση για τον εγκέφαλο, και αλλαγή προς το θετικό της συμπεριφοράς .. ΛΙΜΝΗ ΑΓΙΑΣ

Μπορείτε να προσφέρετε στον εαυτό σας και τα μελή της οικογένειας σας την εμπειρία του περπατήματος και της ποδηλασίας στα μοναδικά μονοπάτια της κρητικής γης , αρκεί να αποφασίσετε! Ένα μικρό δείγμα των όσων μπορείτε να κάνετε σας δίνει το περιοδικό Γονείς και Παιδί. ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Μπορεί να μην θεωρείται ένας κλασικός προορισμός όμως οι Αθλητικές Εγκαταστάσεις της Πολυτεχνειούπολης στο Ακρωτήρι Χανίων ίσως αποτελούν τον τέλειο συνδυασμό για άσκηση και διασκέδαση για όλη την

ΦΩΤΟ: WWW.TUC.GR

322 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΦΩΤΟ: WWW.KRITI24.GR

Πέρα από την άσκηση , η βόλτα μιας οικογένειας μπορεί να συνδυαστεί και με τη βιωματική γνώση .Και η λίμνη της Αγιά ς αποτελεί ένα από τα πολλά μέρη της Κρήτης όπου οι επισκέπτες μαθαίνουν για την ποικιλία υδροχαρών φυτών, αλλά και τα πολύ σημαντικά είδης πανίδας, όπως σπάνια είδη φτέρης και βατράχων. Επίσης, στην λίμνη βρίσκουν καταφύγιο πολλά αποδημητικά, και μη, πουλιά. Συνεπώς , η οικολογική σημασία της λίμνης της Αγιάς δίνει τα καλύτερα διαπιστευτήρια της , για να προσελκύσει οικογένειες για χαλάρωση και γνώση παράλληλα . Η τεχνητή λίμνη της Αγιάς βρίσκεται δίπλα στο ομώνυμο χωριό Αγιά της επαρχίας Κυδωνίας, 9 χλμ δυτικά των Χανίων.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 323

ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΤΙΚΕΣ ΑΠΟΔΡΑΣΕΙΣ ΑΦΟΡΜΗ ΓΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΕΞΟΡΜΗΣΕΙΣ

ΦΩΤΟ: WWW.CHANIATOURISM.COM

ΛΙΜΝΗ ΚΟΥΡΝΑ Και μια να αναφερόσαστε σε λίμνες δεν μπορούμε να παραλείψουμε αυτή του Κουρνά .Είναι ένας από τους αγαπημένους προορισμός για τους επισκέπτες του νησιού, αλλά και τους ντόπιους . Το καλοκαίρι ένας περίπατος γύρω από τη λίμνη είναι ιδανικός για χαλάρωση και για βόλτα. Στην περιοχή , ενοικιάζονται αρκετά θαλάσσια ποδήλατα για μια βόλτα , μια ιδανική επιλογή για να απολαύσει μια οικογένεια τη γαλήνη της φύσης του Αποκόρωνα . Η λίμνη του Κουρνά είναι η μεγαλύτερη φυσική λίμνη στην Κρήτη και βρίσκεται ανάμεσα στις δυτικές πλαγιές των Λευκών Ορέων και την εύφορη πεδιάδα της Γεωργιούπολης.

παραλίες της περιοχής το καλοκαίρι και όχι μόνο... Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως συχνά το άλσος επισκέπτονται σχολεία στο πλαίσιο σχολικών εκδρομών ή περιβαλλοντικών δράσεων . Ένας μοναδικός φυσικός παράδεισος για όλη την οικογένεια.

ΤΑΦΟΙ ΒΕΝΙΖΕΛΩΝ Η θέα της πόλης των Χανίων και το ηλιοβασίλεμα που προσφέρει το σημείο προσκαλούν τους επισκέπτες

ΑΛΣΟΣ ΑΓΙΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ

ΦΩΤΟ: WWW.KRITIPOLISKAIHORIA.GR

ΦΩΤΟ: HANIOTIKA-NEA.GR

Περιβαλλοντική εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των παιδιών. Το δίπτυχο που θα μπορούσε να χαρακτηρίσει την περιοχή των Αγίων Αποστόλων στα Χανιά. Τα πεύκα που υπάρχουν στο άλσος αποτελούν το καλύτερο σκηνικό για περίπατο, γυμναστική, τζόγκινγκ, βόλτα με ποδήλατο, πικνίκ, και φυσικά μπάνιο στις

324 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ο χώρος όπου βρίσκονται οι Τάφοι των Βενιζέλων στον Προφήτη Ηλία Χανίων είναι ένα από τα πιο φημισμένα αξιοθέατα των Χανίων, αυτό δεν σημαίνει όμως πως δεν αποτελεί τον ιδανικό χώρο για μια χαλαρή βόλτα μακριά από το κέντρο και τη βουή της πόλης. Εξάλλου η διαμόρφωση του χώρου με λιθόστρωτα, παγκάκια και πεζούλια, δρομάκια και κήπους αποτελεί ιδανική επιλογή χωρίς πάντα να ξεχνάμε την εκπληκτική πανοραμική θεά στην πόλη και το Παλιό Λιμάνι .

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 325

Τα οφέλη της ζωής μας με ένα κατοικίδιο! Η επαφή μας με ένα κατοικίδιο, μπορεί να αλλάξει την καθημερινότητα μας και να την κάνει πιο όμορφη και ενδιαφέρουσα. Με ένα κατοικίδιο στο σπίτι, είτε αυτό είναι γάτα είτε σκύλος, δεν είμαστε πότε μόνοι μας. Πάντα έχεις μια συντροφιά, που άλλοτε μπορεί να είναι αθόρυβη κι άλλοτε να κάνει αισθητή την παρουσία της, γιατί θέλει παιχνίδια ή χάδια. Αποδεδειγμένα λοιπόν, η παρουσία κατοικίδιου στο σπίτι βοηθά τον άνθρωπο, όλων των ηλικιών, από το καθημερινό άγχος. Η ύπαρξή του κοντά σε παιδιά τα διδάσκει σημαντικές αξίες, όπως η υπευθυνότητα και η φιλία, αλλά και σε ηλικιωμένους να διατηρήσουν τη ζωτικότητα και τα ενδιαφέροντά τους. Τα οφέλη που προκύπτουν στη καθημερινή μας ζωή, αν έχουμε κατοικίδιο: Πιστή συντροφιά Πάντα είναι εκεί. Τρως ή αποφασίζεις να μαγειρέψεις; Είναι το «ζητιανάκι» μας. Καραδοκεί και τη στιγμή που θα πέσει κάτι από το φαγητό κάτω, το αρπάζει. Ή σε κοιτάει με αυτά τα αθώα ματάκια του (να ‘μαστε και ειλικρινείς, πολλά από αυτά είναι και φοβεροί ηθοποιοί) και σου ζητάει μια μπουκιά από το φαγητό σου κι εσύ μη μπορώντας να του αντισταθείς… του δίνεις κι ας ξέρεις ότι αυτό δεν είναι το σωστό. Κάθεσαι στον καναπέ και βλέπεις τηλεόραση κι αυτό είναι δίπλα σου. Μπορεί να θέλει να κοιμηθεί, αλλά δε σε αποχωρίζεται. Προτιμά να κάτσει μαζί σου στον καναπέ από το να πάει να κοιμηθεί στο κρεβάτι του. Το ίδιο συμβαίνει κι όταν έρχεται η ώρα του ύπνου. Μπαίνει πρώτο κάτω από το πάπλωμα και χουχουλιάζει περιμένοντας να ξαπλώσεις και εσύ. Επιστρέφεις σπίτι, η πιστή συντροφιά σου είναι εκεί, μπροστά στην πόρτα και σε περιμένει με χαρά. Κουνάει την ουρά του ενθουσιασμένα και κάνει σα τρελό από χαρά, μόλις διαισθανθεί την παρουσία σου να πλησιάζει. Ο καλύτερος συνομιλητής – συμπαραστάτης Δεν είσαι καλά; το καταλαβαίνει χωρίς καμιά σου λέξη κι έρχεται να σου κάνει χάδια για να σου φτιάξει την διάθεση. Σου φέρνει το χαμόγελο στα χείλη και σε ηρεμεί. Θες να μιλήσεις σε κάποιον; Πάλι εκείνο είναι εκεί. Σε ακούει και παρόλο που δε μπορεί να πει κάτι, πάλι σε κάνει να νιώθεις κατευθείαν καλύτερα, λες και σου είπε χίλιες συμβουλές. Τα κατοικίδια μας έχουν το χάρισμα της έμφυτης στοργής κι αγάπης, άνευ όρων, με αποτέλεσμα να μας κάνουν πιο δυνατούς. Οι προσωπικοί μας γιατροί Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι συναισθηματικές σχέσεις αναπτύσσονται ανάμεσα σε σκυλιά κι ανθρώπους με 326 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ ειδικές ανάγκες, αφού χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι

ότι σκυλιά εκπαιδεύονται για να καθοδηγούν ανθρώπους που έχουν χάσει την όρασή τους. Από την άλλη πλευρά, με βάση επιστημονικές έρευνες βοηθούν ανθρώπους με κατάθλιψη, γιατί φωτίζουν θετικά τη ζωή τους δίνοντας της νόημα και σκοπό. Επίσης, επιστήμονες έχουν αποδείξει ότι άνθρωποι με καρδιακό επεισόδιο ανάρρωσαν πιο γρήγορα λόγω της παρουσίας του κατοικίδιου τους ή έχουν χαμηλότερα επίπεδα στην αρτηριακή πίεση, στη χοληστερόλη και στα τριγλυκερίδια. Τέλος, οι ασθενείς με Αλτσχάιμερ παθαίνουν λιγότερες κρίσεις λόγω της παρουσίας σκύλων κι αισθάνονται λιγότερο άγχος, ενώ τα παιδιά έχουν ισχυρότερο ανοσοποιητικό σύστημα και θα παρουσιάσουν λιγότερες αλλεργίες στη μετέπειτα ζωή τους. Άρθρο : Μαρία Σερεμέτη

Τροφές Μικρών Ζώων Αξεσουάρ Ενυδρεία Κτηνιατρικά Φάρμακα Κατοικίδια ζώα

e-shop: www.chaniapetworld.gr find us on facebook: chaniapetworld

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 327

ΚΥΔΩΝΙΑΣ 85 ΧΑΝΙΑ // KIDONIAS 85 CHANIA // T. 28210 91862

ΦΥΣΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ Ζημιές από φυσικά φαινόμενα και ασφάλιση αυτών Οι ασφαλιστικοί διαμεσολαβητές και το έργο τους

ΛΕΩΦ. ΚΩΝ. ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ 94, XANIA ΤΗΛ.: 28210 86065 - 94670

ολλά ήταν τα προβλήματα που προκλήθηκαν από τις έντονες βροχοπτώσεις που έγιναν τον τελευταίο καιρό στην Κρήτη. Οι περιοχές που πλημμύρισαν ήταν αρκετές, όπως και οι καταστροφικές ζημιές που προκλήθηκαν σε δημόσιους χώρους, σπίτια και αυτοκίνητα. Το ζητούμενο λοιπόν είναι ποιος θα πληρώσει το… λογαριασμό. Οι ανυποψίαστοι πολίτες που θα δουν τις περιουσίες τους να χάνονται, το κράτος άρα στο τέλος οι πολίτες πάλι ή μήπως οι ασφαλιστικές εταιρείες; Εάν και εφόσον υπάρχουν ασφαλιστήρια συμβόλαια φυσικά και το λογαριασμό θα πληρώσουν οι ασφαλιστικές εταιρείες. Υπάρχουν όμως? Δυστυχώς λίγοι είναι αυτοί που έχουν συνάψει κάποιο ασφαλιστήριο συμβόλαιο για την κάλυψη των περιουσιών τους από φυσικές καταστροφές. Ακόμα λιγότεροι ή σωστότερο είναι να αναφέρουμε ότι κανένας ή σχεδόν κανένας δημόσιος λειτουργός δεν έχει συνάψει ασφαλιστήριο συμβόλαιο το οποίο θα καλύπτει τα δημόσια κτίρια ή τα δημόσια δίκτυα από καιρικά, και όχι μόνο, φαινόμενα. Εάν κάποιος έχει να συνάψει ένα οποιοδήποτε συμβολαίου καλό είναι να γνωρίζει ορισμένες… λεπτομέρειες, όπως το τι συμβαίνει σε περιπτώσεις κατά τις οποίες οι ζημιές κατά τη διάρκεια της νεροποντής δεν προκαλούνται από το ίδιο το φυσικό φαινόμενο. Πρόκειται για πραγματικά δύσκολες περιπτώσεις αποζημιώσεων όπως οι ακόλουθες:

328 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

· Ζημιές από τα δένδρα. Σε περιπτώσεις ακραίων φυσικών φαινομένων τα αυτοκίνητα που συνήθως καταπλακώνονται από ξεριζωμένα δένδρα, αλλά και οι ζημιές που προκαλούνται στα σπίτια είναι πολλές σε αριθμό. Όσοι λοιπόν έχετε την περιουσία σας ασφαλισμένη για φθορές από θεομηνίες ή πλημμύρες, τότε θα μπορείτε να ελπίζετε σε αποζημίωση. Όσο για τις ασφαλιστικές εταιρείες, αυτές στη συνέχεια θα στραφούν κατά του δήμου ή της πολιτείας προκειμένου να διεκδικήσουν μέρος των αποζημιώσεων που κατέβαλλαν στους ασφαλισμένους τους. · Ζημιές από το νερό ή τη λάσπη. Και εδώ ισχύει το ίδιο για όσους έχουν συμβόλαια με ασφαλιστικές εταιρείες, συμβόλαια τα οποία να καλύπτουν τις καταστροφές από θεομηνίες ή πλημμύρες. Προϋπόθεση βέβαια για την καταβολή της αποζημίωσης είναι να μην υπάρχουν παρατυπίες από την πλευρά των πολιτών. · Ζημιά σε αυτοκίνητο από άλλο αυτοκίνητο που παρέσυρε το νερό. Είναι από τις πραγματικά δύσκολες περιπτώσεις, διότι αποζημιώσεις καταβάλλονται μόνο αν στο συμβόλαιο υπάρχει κάλυψη αστικής ευθύνης για ζημιές από θεομηνίες ή πλημμύρες. Στην περίπτωση αυτή η

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 329

28214 05034

ΦΥΣΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

ασφαλιστική εταιρεία σας αποζημιώνει, ενώ οι ζημιές τις οποίες ενδεχομένως να προκαλέσει το αυτοκίνητό σας σε τρίτους θα καλυφθούν εφόσον αποδειχθεί ότι το όχημά σας παρασύρθηκε από τα νερά λόγω δικού σας σφάλματος. · Ζημιές από τον αέρα. Οι έχοντες συμβόλαια για ζημιές από θεομηνία αποζημιώνονται στο ακέραιο. · Ζημιές από πτώση μαντρότοιχου. Εδώ η… κατάσταση δυσκολεύει. Αν το αυτοκίνητό σας καταπλακωθεί από μαντρότοιχο που κατέρρευσε λόγω θεομηνίας δεν σας καλύπτει κανένα συμβόλαιο. Για να αποζημιωθείτε θα πρέπει να στραφείτε κατά τρίτων και ειδικότερα είτε κατά του ιδιοκτήτη στην περίπτωση που το κτίσμα είναι αυθαίρετο, είτε κατά του κατασκευαστή εφόσον το κτίσμα οικοδομήθηκε νομότυπα. · Ζημιές από διακοπή ρεύματος. Συνήθως το πρόβλημα αφορά τους επιχειρηματίες, οι οποίοι καλύπτονται μόνο εφόσον έχουν ειδικό όρο στο συμβόλαιό τους. Στην πλειοψηφία τους οι ασφαλιστικές εταιρείες αποζημιώνουν για διακοπές ρεύματος που διαρκούν περισσότερο από 24 ώρες και είναι συνεχόμενες. Βέβαια ένα ασφαλιστήριο συμβόλαιο δεν καλύπτει μόνο φυσικές καταστροφές. Καμία ασφαλιστική εταιρία δεν παρέχει στα ασφαλιστήρια της μόνο την κάλυψη για ζημιές από φυσικές καταστροφές. Μαζί με την κάλυψη από φυσικές καταστροφές, ο ασφαλιζόμενος θα έχει και άλλες χρήσιμες καλύψεις, όπως πυρκαγιάς, σεισμού, ζημιές από κεραυνό και πολλές άλλες. 330 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Το κυριότερο πριν από την σύναψη ενός ασφαλιστηρίου συμβολαίου, ο καθένας που σκέπτεται να συνάψει ένα τέτοιο συμβόλαιο, είναι η επιλογή του ασφαλιστικού διαμεσολαβητή. Στις μέρες μας η επιλογή του ασφαλιστικού διαμεσολαβητή πρέπει να γίνεται με κάποια κριτήρια. Πρώτο είναι να έχει τις απαραίτητες πιστοποιήσεις και την άδεια εξασκήσεως του επαγγέλματος, γιατί δυστυχώς υπάρχουν πολλοί που παρουσιάζονται ως «ασφαλιστές» χωρίς να έχουν τα απαιτούμενα έγγραφα που να το αποδεικνύουν. Γι αυτό όλοι πρέπει να ζητούν από τους ασφαλιστές τους να τους δίνουν τα απαιτούμενα έγγραφα. Δεύτερο είναι οι γνώσεις που πρέπει να έχει ένας ασφαλιστικός διαμεσολαβητής. Δυστυχώς σε αυτό το σημείο θα αναφέρουμε ότι είναι πάρα πολλοί λίγοι αυτοί που διαβάζουν, ενημερώνονται και γενικότερα ψάχνονται ώστε να είναι ενήμεροι για τα ασφαλιστικά προγράμματα των εταιριών, ποιες είναι οι διαφορές τους, τι καλύπτουν ακριβώς και πως το καλύπτουν. Πρέπει όλοι όσοι θέλουν να παρουσιάζονται ως ασφαλιστικοί διαμεσολαβητές να μπορούν να είναι σε θέση να συμβουλεύσουν σωστά τους πελάτες τους για το πώς θα πρέπει να ασφαλίσουν την περιουσία τους, ποια είναι τα σημεία τα οποία θα πρέπει οι πελάτες τους να πάρουν τα κατάλληλα μέτρα πριν γίνει κάποια ζημιά και τι πρέπει να κάνουν όταν επέλθει η ζημιά.

AdvPoweralarmG_2019.pdf

22/2/19

11:09 πµ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ ΚΑΜΕΡΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΥΡΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΘΥΡΟΤΗΛΕΟΡΑΣΕΙΣ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 331

ΛΕΩΦΟΡΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ 94 (ΕΝΑΝΤΙ ΙΚΑ) ΤΗΛ : 693 247 3229 Ε-ΜΑΙL: poweralarmssystems@gmail.com

332 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΑΠΟ 50€

ΠΛΥΣΙΜΟ ΑΠΟ 5€

ΠΡΟΣΦΟΡΑ

ΑΛΛΑΓΗ ΛΑΔΙΩΝ

ΜΕ 500 ΛΥΤΡΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ

19 €

ΑΠΟ

ΞΕΘΑΜΠΩΜΑ ΦΑΝΑΡΙΩΝ ΑΠΟ

30€

ΔΩΡΟ 5€ ΓΙΑ ΠΑΡΟΧΕΣ ΠΛΥΝΤΗΡΙΟΥ * ΤΗΛ. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 6977357054

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 333

6977357054

334 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 335

336 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

28210 51340

6979 159039

Ακρωτηρίου 80 Α - Χανιά

a z z i P venuto Ben

Casa

28210 51340

6979 159039 Ακρωτηρίου 80 Α - Χανιά

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 337

338 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ζήστε αξέχαστες μαγικές στιγμές στη

και σ’όλο τον κόσμο!!!

ΓΡΑΦΕΙΟ ΓΕΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ MINOAN LINES ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΑ - ΑΚΤΟΠΛΟΪΚΑ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 339

ΤΑΞΙΔΙΑ - ΕΚΔΡΟΜΕΣ Ελ. Βενιζέλου 12, Πλ. Αγοράς Χανιά • Τηλ.: 28210 45911 & 45912 • Fax: 28210 45654 • E-mail: travel@nanadakis.gr

340 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ