Γονείς&Παιδί 2018 by Ηλίας Τζιλιβάκης

photo by Olympiko Health & Fitness Club

www.goneiskaipaidi.com

28210 91081

Γονείς & Παιδί

EDITORIAL

Bullying: Μία θλιβερή πραγματικότητα

α τελευταία χρόνια ένα νέο φαινόμενο έχει κάνει την εμφάνισή του και στα ελληνικά σχολεία. Η ενδοσχολική βία ή αλλιώς bullying έχει προβληματίσει γονείς, παιδιά, εκπαιδευτικούς αλλά και τη σχολική κοινότητα. Εικόνες βίας που μέχρι πρόσφατα βλέπαμε μόνο στις ταινίες, εκτυλίσσονται συχνά μέσα στις σχολικές αίθουσες αλλά και έξω από αυτές.

Μαθήτρια σε ελληνικό σχολείο αυτοκτόνησε γιατί συμμαθητής της, την απειλούσε ότι θα αναρτήσει στο διαδίκτυο βίντεο όπου εμφανιζόταν γυμνή. Η άτυχη κοπέλα μη μπορώντας να αντέξει τον στιγματισμό και τη ντροπή έπεσε από την ταράτσα του σχολικού συγκροτήματος. Μία άλλη υπόθεση που πριν από δυόμιση χρόνια συγκλόνισε τη χώρα, ήταν αυτή του 20χρονου Κρητικού, Βαγγέλη Γιακουμάκη ο οποίος, βρέθηκε νεκρός στα Γιάννενα όπου σπούδαζε. Θύμα και εκείνος σύμφωνα με τα στοιχεία των αρμόδιων αρχών του bullying. Δεν είναι όμως μόνο οι συμμαθητές ή οι εξωσχολικοί που εκφοβίζουν, απειλούν και βρίζουν τα θύματα τους. H ενδοσχολική βία σε ορισμένες περιπτώσεις προέρχεται και από κάποιους μεμονωμένους εκπαιδευτικούς. Πρόσφατα μία δασκάλα σε Δημοτικό της Αθήνας προέτρεψε τους μαθητές, της τάξης της να χτυπήσουν τον συμμαθητή τους, επειδή εκείνος έκανε φασαρία. Σημεία των καιρών ή μίας απρόσωπης εποχής που η βία τείνει να γίνει κάτι «φυσιολογικό;» Σε τι βαθμό έχει συμβάλει σε αυτό η τεχνολογική εξέλιξη; Τι πρέπει να γίνει στην πράξη και όχι στα λόγια για να εκλείψουν από τις σχολικές και όχι μόνο αίθουσες τέτοιου είδους θλιβερά φαινόμενα;

Ηλίας Τζιλιβάκης Εκδότης

6 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Γονείς & Παιδί

XaniaLife

περιεχόμενα ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΤΑΜΙΝΗ D 34 ΤΙ(25-OH ΒΙΤΑΜΙΝΗ D);

Μάρκος Νταουκάκης Ιατρός Βιοπαθολόγος - Μικροβιολόγος

ΣΕ ΦΑΡΜΑΚΑ 36 ΑΛΛΕΡΓΙΑ Γιώργος Μαυρολέων,

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΟΡΑΣΗ Αναστάσιος Α. Κονταξάκης Χειρουργός Οφθαλμίατρος

Ιατρός Αλλεργιολόγος ενηλίκων και παίδων

ΠΑΓΚΟΜΣΙΑ ΗΜΕΡΑ ΟΡΑΣΗΣ 2017: ΠΟΙΕΣ ΤΡΟΦΕΣ ΧΡΕΙΑΖΕΣΤΕ ΓΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΟΡΑΣΗ Πέτρος Ανδρεαδάκης Οπτικός

42 HΛΙΟΣ Ο ΗΛΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΑΣΤΡΟ Μάρω Βεργανελάκη Φαρμακοποιός Msc

ΕΦΗΒΟΙ ΚΑΙ ΑΛΚΟΟΛ ΨΥΧΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Σκουλάκη Νεκταρία Ψυχίατρος Παίδων - Εφήβων

“ΚΗΠΟΣ” ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ…ΜΕ ΑΡΩΜΑ 46 ΟΓΥΝΑΙΚΑΣ Αριστέα Μελάκη, Πτυχιούχος Τεχνολόγος Γεωπόνος

Ο ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΣΥΜΜΑΧΟΣ ΤΗΣ 52 ΠΡΟΛΗΨΗ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΑΣ Νικόλαος Τουρνάς Παιδοδοντίατρος

ΕΦΗΒΕΙΑ ΚΑΙ Video Games

Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΖΕΥΓΑΡΙΟΥ ΜΕΤΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ

Δέσποινα Σπυρίδωνος Ψυχολόγος, MSc, ε.Ψυχοθεραπεύτρια Τραυματοθεραπεία EMDR

Αννέτα Μαρκογιαννάκη – Ψυχολόγος

ΚΡΟΤΑΦΟΓΝΑΘΙΚΗΣ ΑΡΘΡΩΣΗΣ 56 ΣΥΝΔΡΟΜΟ Φραγκιουδάκης Α. Νικόλαος Γναθοπροσωπικός Χειρουργός MD,DDS

ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΔΙΑΖΥΓΙΟ Αννέτα Μαρκογιαννάκη – Ψυχολόγος

ΕΚΔΟΤΗΣ

ΤΖΙΛΙΒΑΚΗΣ ΗΛΙΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΩΝ

ΤΖΙΛΙΒΑΚΗΣ ΗΛΙΑΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ

ΛΙΑΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗ www.goneiskaipaidi.com

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

ΣΟΦΙΑ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΑΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

Μ. Μπότσαρη - Κουνουπιδιανά, Ακρωτήρι Χανίων Τηλ. επικοινωνίας: 28210 69814 - Κιν.: 6945 58 60 68 tzilivakis.ekdoseis@gmail.com | www.goneiskaipaidi.com

Γονείς & Παιδί

ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ Το υλικό του παρόντος εντύπου αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του εκδότη. Απαγορεύεται η αναπαραγωγή του και κάθε χρήση σε έντυπο ή ηλεκτρονικό μέσο χωρίς την έγγραφη ή προφορική άδεια του εκδότη.

περιεχόμενα 80 ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΒΙΑ

Αφροδίτη Μπουζάκη Ψυχολόγος παιδιών & εφήβων Msc Σχολικής Ψυχολογίας

ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΗΜΑ 3ου 84 ΕΜΒΡΥΙΚΟ ΤΡΙΜΗΝΟΥ (Doppler) ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑ Ή

106 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ (PCOS) Ιωάννης Μαρινάκης Μαιευτήρας Χειρουργός Γυναικολόγος

ΩΟΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ 108 ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΕΣ Ροβιθάκη Νάνσυ

ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ; Dr ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΠΕΠΕΣ Μαιευτήρας Γυναικολόγος

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΝΕΟΓΝΟΥ, 90 ΥΠΕΡΗΧΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΡΟΣ 1ο

Διαιτολόγος – Διατροφολόγος

ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ – 112 ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΣ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΟΛΑ ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ..

ΥΠΕΡΗΧΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ, ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ, ΙΣΧΙΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΟΥ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Μιχάλης Παπαγιαννάκης Ακτινολογος του νοσοκομείου SÄS Διαγνωστικό εργαστήριο απεικονίσεων ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗ

ΕΜΒΡΥΩΝ: 96 ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΥΞΗΜΕΝΑ ΠΟΣΟΣΤΑ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ Γιακουμάκης Ιωάννης Κλινικος Διευθυντης Μαιευτηρας - Γυναικολογος Αναπαραγωγής

ΚΑΙ ΚΥΗΣΗ 100ΣΕΞ Μπατζακάκη Μικαέλα

Μπαλαντίνου Ειρήνη Βιολόγος, MSc, PhD, Διδάκτωρ Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής του τμήματος Βιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Υπεύθυνος εργαστηρίου ΕΛΕΥΘΩ Ο.Ε. ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ DNA, ΤΜΗΜΑ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ

118 CRYOLOGIE NΕΑ MH ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΛΙΠΟΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ Κατερίνα Μαρνελάκη Πτυχ/χος Αισθητικός Vita Plus

ΝΥΦΗΣ 122 ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ Αντιγόνη Καλάτσεβα Αισθητικός Κοσμητολόγος mediCosmetics di Bellezza

Μαία – Ψυχοπροφυλάκτρια

ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ 102ΣΥΝΔΡΟΜΟ (PCOS) Ή ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΕΣ ΩΟΘΗΚΕΣ (PCO); Ιωάννης Μαρινάκης Μαιευτήρας Χειρουργός Γυναικολόγος

ΣΗΜΑΙΝΕΙ.. 128 ΒΑΠΤΙΖΟΜΑΙ Σκαλέρη ΓΑΜΟΣ - ΒΑΠΤΙΣΗ - ΕΚΔΗΛΩΣΗ

ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ - ΙΑΤΡΙΚΑ ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΑ ΕΙΔΗ • ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΕΣ ΣΥΣΚΕΥΕΣ Α. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ 74, ΧΑΝΙΑ Τηλ.: 28210 45634 • Fax: 28210 51465 • E-mail: bio.med08@hotmail.com

EliteΤΜ | Επαγγελματικό, νοσοκομειακό, ηλεκτρικό θήλαστρο διπλής άντλησης είναι διαθέσιμη προς ενοικίαση Συστήνεται από μαίες, παιδιάτρους, συμβούλους θηλασμού και μητέρες. Mια ακόμα νοσοκομειακή αντλία της Ameda, η οποία λειτουργεί με πιστόνια. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ • Ασφαλές, χωρίς BPA & DEHP, καλύπτει τις υψηλότερες απαιτήσεις υγιεινής • Με πιστοποίηση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων Fda • Κατάλληλο για επαγγελματική χρήση ή καθημερινή άντληση όλων των γευμάτων • Αποτελεσματικό για επαναγαλακτισμό, ενίσχυση και διατήρηση της παραγωγής μητρικού γάλακτος (ιδανικό για μητέρες με βρέφη στη ΜΕΝΝ ή για εργαζόμενες) • Μιμείται τέλεια το φυσικό ρυθμό ρουφήγματος του μωρού • Αθόρυβο, εύκολο στη χρήση και τη μεταφορά (ζυγίζει μόνο 2,2kg) • Συμβατό με κάθε σύστημα άντλησης Ameda

Lactaline PersonalΤΜ | Hλεκτρικό θήλαστρο διπλής άντλησης είναι διαθέσιμη προς πώληση και ενοικίαση

Το παγκοσμίως μικρότερο φορητό, ηλεκτρικό θήλαστρο, διπλής άντλησης. Συνδυάζει τη νοσοσκομειακή τεχνολογία που απαιτείται με φιλικά προς τη μητέρα χαρακτηριστικά, για απόλυτη ευχέρεια κινήσεων! ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ • Ασφαλές, χωρίς BPA & DEHP, καλύπτει τις υψηλότερες απαιτήσεις υγιεινής • Με πιστοποίηση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων Fda • Ιδανικό για εργαζόμενες μητέρες και για καθημερινή άντληση όλων των γευμάτων • Μιμείται τέλεια το φυσικό ρυθμό ρουφήματος του μωρού • Το διπλό σετ άντλησης υψηλής υγιεινής που συμπεριλαμβάνεται στη συσκευασία μειώνει το χρόνο άντλησης έως και 50% • Αθόρυβο, εύκολο στη χρήση και τη μεταφορά. Συμβατό με κάθε σύστημα άντλησης Ameda • Λειτουργεί με συνδετικό AC, μπαταρίες ΑΑ ή προαιρετικά με φορτιστή αυτοκινήτου

Purely Yours UnaΤΜ | Hλεκτρικό θήλαστρο μονής άντλησης είναι διαθέσιμη προς πώληση Το παγκοσμίως μικρότερο φορητό, ηλεκτρικό θήλαστρο, μονής άντλησης για απόλυτη ευχέρεια κινήσεων. Είναι μια ακόμη προθήκη προϊόντος στην οικογένεια θηλάστρων Ameda! ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ • Ασφαλές, χωρίς BPA & DEHP, καλύπτει τις υψηλότερες απαιτήσεις υγιεινής • Με πιστοποίηση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων Fda • Ιδανικό για εργαζόμενες μητέρες που επιλέγουν τη μονή άντληση • Μιμείται τέλεια το φυσικό ρυθμό ρουφήματος του μωρού • Αθόρυβο, εύκολο στη χρήση και τη μεταφορά. Συμβατό με κάθε σύστημα άντλησης Ameda • Λειτουργεί με συνδετικό AC, μπαταρίες ΑΑ ή προαιρετικά με φορτιστή αυτοκινήτου

Εκεί όπου τα ΘΗΛΑΣΤΡΑ γεννήθηκαν και εξελίχθηκαν

περιεχόμενα DANCE STUDIO 134FLASH Νίκη Κουτσουκλάκη

Ή ΒΑΛΑΝΟΠΟΣΘΙΚΕΣ ΣΥΜΦΥΣΕΙΣ 152 ΦΙΜΩΣΗ Δρ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΟΡΦΑΝΟΥΔΑΚΗ

Καθηγήτρια χορού Latin Flash Dance

THE GREAT 136ALEXANDER Κέντρο Ξένων Γλωσσών

Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Χανίων Παιδοχειρουργός | Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Μονάχου

«Μeasles» 154 ΙΛΑΡΑ Μάρθα Ρενιέρη

Ποντικάκη Εφη

& KRAV MAGA 140ΠΑΙΔΙ Σειστάκης Γιώργος

Παιδίατρος

Ο ΣΥΝΟΔΟΙΠΟΡΟΣ ΚΑΙ 160 ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ: ΠΡΟΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Μαρία Ορφανού - Tσαλατσάνη Παιδίατρος Συνέντευξη

YOUR LIFE 142SQUASH ΨΑΧΝΕΤΕ ΜΙΑ ΥΓΙΕΙΝΗ ΔΙΕΞΟΔΟ ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣ; ΓΥΜΝΑΣΤΕΙΤΕ ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ SQUASH!

164 ΑΦΥΔΑΤΩΣΗ Μαρία Ορφανού - Tσαλατσάνη

OLYMPIKO - Health & Fitness Club

ΝΑ ΓΡΑΨΩ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ 146ΓΙΑΤΙ ΣΤΟ ΧΑΝΤΜΠΟΛ;

Παιδίατρος

ΕΙΝΑΙ Η ΟΞΥΟΥΡΙΑΣΗ; (ΣΚΟΥΛΗΚΑΚΙΑ) 168 ΤΙΜαρία Ορφανού- Tσαλατσάνη

Μπιτχαβά Ελπίδα Υπευθυνη Ακαδημιων ΕΑΧ

148ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΠΑΕΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ

Παιδίατρος

TIPS ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ 170 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ & ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

ΣΤΟΝ ΠΑΙΔΙΚΟ ΣΤΑΘΜΟ;

Χαρούλα Π. Τελιοπούλου Διατροφολόγος - Διαιτολόγος Πανεπιστημίου Greenwich του Λονδίνου, Καθηγήτρια Διαιτολογίας Κ.Δ.Β.Μ.,

Ανδρομάχη Δώσσα – Κανδηράκη Παιδαγωγός – Ιδιοκτήτρια του παιδικού σταθμού «Ο Κόσμος του Μικρού Παιδιού»

ΑΛΓΟΣ 150ΚΟΙΛΙΑΚΟ Δρ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΟΡΦΑΝΟΥΔΑΚΗ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ: 172 ΒΡΕΦΙΚΗ ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΙ ΝΕΟΤΕΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Χανίων Παιδοχειρουργός | Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Μονάχου

Στέλλα Μπαρμπή - Πλατσιδάκη Παιδίατρος

περιεχόμενα ΘΗΛΑΣΜΟΣ 176ΜΗΤΡΙΚΟΣ Καρακούση Γιούλη, Ντάγκα Δέσποινα Μαίες Κέντρου Υγείας Βάμου και ΙΑΚ Χανίων πρώην ΠΙΚΠΑ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΛΟΓΟΥ - ΟΜΙΛΙΑΣ 180ΣΤΑΔΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΑ ΟΡΟΣΗΜΑ, ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ Παιδικός Σταθμός «Σύγχρονη Αγωγή»

HAPPY MOMENTS ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ: 182Το “ΑΣ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ” Happy Moments

ΕΙΝΑΙ ΤΟ Sandplay Therapy; 192 ΤΙ(ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΙΣΚΟΥ ΜΕ ΑΜΜΟ) Ναταλί Βαλυράκη, Ψυχολόγος, MSc Σχολικής Ψυχολογίας

ΕΝΑ ΑΘΛΗΜΑ Ή ΜΙΑ «ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ 194 ΣΚΑΚΙ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΤΕΧΝΗ»; Συνέντευξη από Σοφία Κουτσογιαννάκη

196 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΓΙΑ ΤΑ

80 ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΠΑΠ ΕΛΕΠΑΠ

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 200 ΟΙΣταμάτης Πατεράκης, Λογοθεραπευτής

ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΩ ΕΑΝ ΚΑΤΙ ΔΕΝ 184ΜΠΟΡΩ ΠΑΕΙ ΚΑΛΑ ΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΖΩΓΡΑΦΙΖΕΙ; Αναστασία Φίλων, Νηπιαγωγός, Εικαστική Θεραπεύτρια

ΠΑΙΧΝΙΔΟΣΠΙΤΟ 186ΤΟ Κοκολάκη Ελένη Παιδαγωγός Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης

PLAY COACHING 190FILIAL ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΓΟΝΕΑ - ΠΑΙΔΙΟΥ Ναταλί Βαλυράκη, Ψυχολόγος, MSc Σχολικής Ψυχολογίας

ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗΣ 202 ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ - ΠΩΣ ΕΚΔΗΛΩΝΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ Αναγνωστοπούλου Ευαγγελία, Εργοθεραπεύτρια

ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ 204 ΑΥΤΙΣΜΟΣ Ελευθερία Βαρδαλάκη Λογοθεραπεύτρια στο κέντρο ειδικών θεραπειών Τυραϊδή - Χαϊδεμενάκη

ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ Η ΧΡΗΣΗ 206 ΗΤΗΣΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ Κατερίνα Καστρινάκη Εργοθεραπεύτρια στο κέντρο ειδικών θεραπειών Τυραϊδή - Χαϊδεμενάκη

περιεχόμενα ΑΓΧΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ 210 ΤΟ Ηρακλεία Κουτουλάκη

ΤΟΥ ΤΡΙΧΩΤΟΥ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΗΣ 234 ΦΘΕΙΡΙΑΣΗ Χριστίνα Αραμπατζόγλου-Φανουργιάκη

Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος

Επιστημονικός Συνεργάτης Φαρμακείου Φανουργιάκης Βασίλειος

ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ 214 ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΕΛΛΕΙΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ – ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Ηρακλεία Κουτουλάκη Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος

ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ 218 ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΜΕ ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΒΙΟΑΝΑΔΡΑΣΗ Χριστίνα Μπιτζανάκη Οδοντίατρος – Βελονίστρια

- ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΟΣ 220 ΜΗΤΕΡΑ ΕΡΥΘΗΜΑΤΩΔΗΣ ΛΥΚΟΣ Ιωάννης Γ. Καλλιτσάκης Ρευματολόγος

ΨΩΡΙΑΣΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚEΣ 224 ΨΩΡΙΑΣΗ: ΛΕΞΕΙΣ ΨΩΡ (ΚΝΗΣΜΟΣ) ΚΑΙ ΙΑΣΗ (ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ) Παπαμιχελάκης Ηλίας Δερματολόγος - Αφροδισιολόγος

ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ 226 ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Δουλαβέρη Τζεορτζέτα Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος

ΚΑΙ ΑΤΟΠΙΚΗ 230 ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑ Mαρία Πέππα Γενικός - Οικογενειακός Ιατρός Ομοιοπαθητική Ιατρική

236 ΚΡΕΑΤΑΚΙΑ (ΑΔΕΝΟΕΙΔΕΙΣ ΕΚΒΛΑΣΤΗΣΕΙΣ) Μαρακομιχελάκης Ιωάννης ΩΡΛ - Χειρουργός Ενηλίκων & Παίδων

(πόνος στο αυτί) 238 ΩΤΑΛΓΙΑ Μαρακομιχελάκης Ιωάννης ΩΡΛ - Χειρουργός Ενηλίκων & Παίδων

ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΕΧΕΙ ΠΕΤΑΧΤΑ ΑΥΤΙΑ.. 240 ΤΟ ΑΦΕΣΤΩΤΑ ΩΤΑ ΚΑΙ ΩΡΛ Σχοινιωτάκη Ειρήνη Ωτορινολαρυγγολόγος Χειρουργός Κεφαλής & Τραχήλου

ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ….ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ 242 ΣΤΟΜΑΤΙΤΙΔΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ…. Σχοινιωτάκη Ειρήνη Ωτορινολαρυγγολόγος Χειρουργός Κεφαλής & Τραχήλου

ΩΤΙΤΙΔΑ 244 ΕΚΚΡΙΤΙΚΗ Δρ. Μιχαήλ Γ. Τζανακάκης, MD, MSc, PhD ΩΡΛ Χειρουργός Κεφαλής & Τραχήλου Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης Master Ρινολογίας & Ρινοχειρουργικής

ΧΕΙΛΟΥΣ & ΧΑΛΙΝΟΣ ΓΛΩΣΣΑΣ 248 ΧΑΛΙΝΟΣ Δρ. Μιχαήλ Γ. Τζανακάκης, MD, MSc, PhD ΩΡΛ Χειρουργός Κεφαλής & Τραχήλου Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης Master Ρινολογίας & Ρινοχειρουργικής

περιεχόμενα ΑΜΥΓΔΑΛΙΤΙΔΑ 250 ΣΤΡΕΠΤΟΚΟΚΚΙΚΗ ΕΓΚΑΙΡΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Εμμανουήλ Γ. Τζουγανάκης Ιατρός Βιοπαθολόγος - Μικροβιολόγος

252 ΜΥΟΚΑΡΔΙΤΙΔΑ Ιωάννης Αντ. Φουντουλάκης

ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 268 ΟΣΦΥΑΛΓΙΑ Καντανολέων Σοφία Ε. Χειρουργός Ορθοπαιδικός

ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΙ 272 ΣΚΟΛΙΩΣΗ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Καντανολέων Σοφία Ε. Χειρουργός Ορθοπαιδικός

Ειδικός Καρδιολόγος

ΠΟΙΕΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ 254 ΣΕ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΟΣΟΙ ΓΥΜΝΑΖΟΝΤΑΙ Εμμανουήλ Ι. ΑΛΙΦΙΕΡΑΚΗΣ Ειδικός Καρδιολόγος

ΤΡΕΧΟΝΤΑΣ 256 ΜΕΓΑΛΩΣΤΕ ON BY CHANIA BODYTEC: 258 MIHA ΜΙΑ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗΣ Συνέντευξη Λευτέρης θεοδωράκης Γυμναστής - Personal Trainer

ΩΜΟΥ 262 ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ Γεώργιος Π. Λαγουδάκης MD, MSc Χειρουργός Ορθοπαιδικός

ΤΟ PRP ΚΑΙ ΠΩΣ ΧΡΗΣΙΜΕΥΕΙ 264 ΤΙΣΤΙΣΕΙΝΑΙ ΤΕΝΟΝΤΟΠΑΘΕΙΕΣ Μιχάλης Παπαγιαννάκης Ακτινολογος του νοσοκομείου SÄS.

ΚΑΚΩΣΕΙΣ 274 ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Γαλανάκης Ειρηναίος Φυσικοθεραπευτης M.P.T.

ΤΩΡΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ 278 ΕΜΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ, Η ΛΥΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΝΟ ΣΤΗ ΜΕΣΗ, ΣΤΑ ΠΟΔΙΑ, ΣΤΟΝ ΑΥΧΕΝΑ Δημοσιογραφική επιμέλεια Φίλιππος Χριστοδουλόπουλος

STROM ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ 280 MEDICAL ΜΠΙΚΟΥΒΑΡΑΚΗΣ: ΣΤΡΩΜΑΤΑ ΜΕ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ Συνέντευξη Κωνσταντίνος Μπικουβαράκης Ιδιοκτήτης

284 ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ Φραγκιουδάκης Αντώνης ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟ ΑΣΘΜΑ 286 ΟΣΑ Δρ. Στυλιανός Κ. Βιττωράκης Πνευμονολόγος – Φυματιολόγος

Για κάθε περίσταση

28210 - 88588, Πλατεία 1866 - Χανιά 28210 - 81081, Πλατεία Σούδας - Σούδα 28210 - 49649, Koυνουπιδιανά - Ακρωτήρι 28210 - 58000, Πλατεία Ελευθερίας - Χανιά 28210 - 50400, Ν. Πλαστήρα & Σοφ. Βενιζέλου - Χανιά



Κουπόνι έκπτωσης για παραγγελίες άνω των 30€

-20%

• Η αξία της έκπτωσης δεν ανταλλάσσεται µε χρήµατα ή µε άλλο προϊόν • Κατά την παραγγελία σας ενηµερώστε το κατάστηµα για την κατοχή του παρόντος κουπονιού και παραδώστε το κατά την παραλαβή της • Η προσφορά δεν ισχύει σε συνδυασµό µε άλλες προωθητικές / εκπτωτικές ενέργειες της Γρηγόρης Μικρογεύµατα • Η εξαργύρωση του παρόντος κουπονιού µπορεί να πραγµατοποιηθεί έως τις 31/12/2018.

περιεχόμενα ΤΟΥΣ ΠΝΕΥΜΟΝΕΣ ΣΑΣ: 292 ΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΣ ΣΠΙΡΟΜΕΤΡΗΣΗ ΚΑΙ ΛΟΙΠΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ Δρ. Στυλιανός Κ. Βιττωράκης Πνευμονολόγος – Φυματιολόγος

ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ 296 ΚΑΡΚΙΝΟΣ Κωνσταντινίδης Ι. Κωνσταντίνος MD FEBGH Γαστρεντερολόγος - Ηπατολόγος

ΚΟΛΙΤΙΔΑ – ΝΟΣΟΣ ΤΟΥ CROHN 302 ΕΛΚΩΔΗΣ Κωνσταντινίδης Ι. Κωνσταντίνος MD FEBGH Γαστρεντερολόγος - Ηπατολόγος

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 306 ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΣΕ ΣΥΧΝΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ (ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Ή ΑΠΛΑ ΑΚΡΙΒΕΣ ΑΝΤΙΦΛΕΓΜΟΝΩΔΕΙΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ;) Ιωάννης Γ. Καλλιτσάκης Ρευματολόγος

ΛΙΘΙΑΣΗΣ ΟΥΡΗΤΗΡΑ 310 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Παντελής Ηλ. Πατεράκης Χειρουργός Ουρολόγος - Ανδρολόγος

ΟΥΡΟΛΟΙΜΩΞΕΩΝ 312 ΠΡΟΛΗΨΗ Παντελής Ηλ. Πατεράκης Χειρουργός Ουρολόγος - Ανδρολόγος

ΤΟΥ PSA ΣΤΗΝ ΕΓΚΑΙΡΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 314 ΗΤΟΥΘΕΣΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ Παντελής Ηλ. Πατεράκης Χειρουργός Ουρολόγος - Ανδρολόγος

ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ: Η ΚΡΗΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΙΝΑΙ 316 ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Συνέντευξη Γιώργος Βογιατζής Λυράρης

ΣΧΟΛΗ ΚΡΗΤΗΣ 320 ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΟΠΩΣ ΟΛΑ ΤΑ ΑΛΛΑ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΟΣΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ Συνέντευξη από Σοφία Κουτσογιαννάκη

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ 324 ΝΟΜΙΚΗ LEADER BROKERS ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΣΠΙΤΙΟΥ Ή 328 ΟΛΙΚΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Νικηφόρος Πετρουλάκης Υπηρεσίες κατασκευής & συντήρησης Κτιρίων

ΠΕΡΙΤΤΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΖΩΩΝ 332 ΠΕΡΙΣΥΛΛΟΓΗ ΜΙΑ ΚΙΝΗΣΗ ΕΥΣΥΝΕΙΔΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΥΘΥΝΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΣΥΜΠΛΙΤΕΣ ΜΑΣ! PET WORLD

Δημιουργήσαμε... έναν πολυχώρο όπου από το πρωί στις 8:00 μπορείτε να ασχοληθείτε με διάφορες επιμορφωτικές δραστηριότητες απολαμβάνοντας τον καφέ σας, το σνακ ή το γλυκό σας και από τις 11:00 ένα πλήρες μενού. και έναν ειδικά διαμορφωμένο, ασφαλή, χώρο-παιδότοπο, για τους μικρούς μας φίλους, με συνεχή επίβλεψη από το προσωπικό μας.

Τηλ.: 28210 45045

ΝΕΟ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ:

Ηρώων Πολυτεχνείου 29, Χανιά

Ώρες Διανομής και Σερβιρίσματος: από 08:00 το πρωί μέχρι 2:00 το βράδυ

Κισσάµου 98, Χανιά τηλ.: 28210 95050 facebook: Mozzarella Pit Stop όλο το 24ώρο

ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΤΑΜΙΝΗ D (25-OH ΒΙΤΑΜΙΝΗ D);

Μάρκος Νταουκάκης Ιατρός Βιοπαθολόγος - Μικροβιολόγος

Βιταμίνη D εκκρίνεται κυρίως όταν είναι χαμηλά τα επίπεδα ασβεστίου στον οργανισμό, ώστε να αυξηθεί η απορρόφησή του από το έντερο.

Γιατί είναι σημαντική; Τα παιδιά χρειάζονται τη Βιταμίνη D για να χτίσουν γερά κόκαλα και οι ενήλικοι για να τα διατηρήσουν γερά και υγιή. Ειδικά στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, όπου η οστική μάζα προοδευτικά μειώνεται και μπορεί να οδηγήσει σε οστεοπόρωση, η Βιταμίνη D βοηθάει στη

- άτομα που δεν εκτίθενται αρκετά στο ηλιακό φώς (πχ.

όσοι εργάζονται νυχτερινές ώρες)

- άτομα με κάποια ηπατική ή νεφρική πάθηση - ασθενείς με παθήσεις που προκαλούν δυσαπορρόφηση λίπους (όπως πχ. παγκρεατίτιδα, νόσος Crohn, κοιλιοκάκη, κυστική ίνωση, κ.ά.) Πού υπάρχει Βιταμίνη D; Περίπου το 90% της Βιταμίνης D παράγεται στο ανθρώπινο σώμα ως απάντηση στην έκθεση στην υπεριώδη

διατήρηση της υγείας των οστών.

ακτινοβολία. Μόνο ένα 10% προσλαμβάνεται με τη

Πώς τη μετράμε;

Τροφές πλούσιες σε Βιταμίνη D

διατροφή.

Η 25-υδροξυ Βιταμίνη D (25-OH Vit D) είναι η κύ-

Λιπαρά ψάρια, όπως σολωμός, σαρδέλα, τόνος, ρέγκα,

ρια μορφή με την οποία απαντά στην κυκλοφορία.

σκουμπρί. Κρόκος αυγού, συκώτι. Στο εμπόριο υπάρ-

Η μέτρηση αυτής της μορφής και όχι κάποιας άλλης

χουν χυμοί φρούτων, δημητριακά και γάλα εμπλουτι-

αντανακλά την επάρκεια ή ανεπάρκεια της Βιταμίνης

σμένα με βιταμίνη D.

D στον οργανισμό. Μπορεί να μετρηθεί αξιόπιστα με εξέταση αίματος μόνο όταν κάποιος είναι νηστικός.

Τιμές αναφοράς Έλλειψη: Λιγότερο από 11 ng/mL

Ποιοί είναι πιο πιθανό να έχουν έλλειψη Βιταμίνης D;

Ανεπάρκεια: 11 - 29 ng/mL

- βρέφη που θηλάζουν, παιδιά στη φάση ανάπτυξης

Επάρκεια: 30 - 100 ng/mL

- έγκυες και θηλάζουσες μητέρες

Τοξικότητα: περισσότερο από 100 ng/mL.

- γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση 34 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

- άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών

CMY

ΑΛΛΕΡΓΙΑ ΣΕ ΦΑΡΜΑΚΑ

Γιώργος Μαυρολέων, Ιατρός Αλλεργιολόγος ενηλίκων και παίδων, Σφακίων 10-12, 2821054654, mavroleon@me.com

φαρμακευτική αλλεργία αποτελεί μια από τις παρενέργειες των φαρμάκων, στην δημιουργία της οποίας εμπλέκονται ανοσολογικοί μηχανισμοί.

Οι παρενέργειες των φαρμάκων χωρίζονται γενικά σε δύο κατηγορίες: 1. Αυτές που μπορεί να εμφανισθούν σε κάθε άτομο, χωρίς να υπάρχει ευαισθησία του ατόμου. Είναι οι τοξικές αντιδράσεις από υπερδοσολογία, οι ειδικές παρενέργειες κάθε φαρμάκου (π.χ. γαστρορραγία από

Οι αντιδράσεις αυτές αποτελούν το 15% από όλες τις επιβλαβείς φαρμακευτικές αντιδράσεις και επηρεάζουν πάνω από το 7% του γενικού πληθυσμού. Οι αντιδράσεις υπερευαισθησίας μπορεί να είναι αλλεργικής ή μη αλλεργικής φύσης. Aυτές για τις οποίες μεσολαβεί το ανοσοποιητικό σύστημα καλούνται Φαρμακευτικές Αλλεργίες. Τυπικά είναι απρόβλεπτες, απαιτούν αλλαγή στη θεραπεία και μπορεί να είναι απειλητικές για τη ζωή.

Είναι κανόνας της Αλλεργιολογίας ότι προκειμένου να προκληθεί φαρμακευτική αλλεργία, χρειάζεται να έχει προηγηθεί η λήψη του ίδιου ή συγγενικού φαρμάκου τουλάχιστον μία φορά. Αυτό έχει δύο σημαντικές συνέπειες: πρώτον, είναι ουσιαστικά αδύνατο να οφείλεται σε αλλεργία αντίδραση η οποία προκλήθηκε την πρώτη φορά λήψης του φαρμάκου. Δεύτερον, η ανοχή ενός φαρμάκου στο παρελθόν δε συνεπάγεται οπωσδήποτε Πολλοί ασθενείς πιστεύουν ότι έχουν «αλλεργία σε όλα τα φάρανοχή και στο μέλλον. μακα». Αυτό είναι επιστημονικά αδύνατο και χρειάζεται έλεγχος μήπως τα φάρμακα αυτά είναι μεταξύ τους συγγενικά ή οι αντιδράσεις που περιγράφονται δεν είναι αληθινά αλλεργικές. ασπιρίνη) και οι αντιδράσεις από την αλληλεπίδραση των φαρμάκων όταν λαμβάνονται μαζί.

36 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

2. Οι αντιδράσεις υπερευαισθησίας στα φάρμακα περιλαμβάνουν όλες τις φαρμακευτικές αντιδράσεις που μοιάζουν με αλλεργία.

Οι ιογενείς λοιμώξεις μπορούν να μιμηθούν φαρμακευτική αλλεργία και οι ιοί μπορούν επίσης να αντιδράσουν απευθείας με φάρμακα προκαλώντας ήπιες (π.χ το εξάνθημα αμπικιλίνης που σχετίζεται με τον ιό Epstein-Barr). Aυτό προκαλεί διαγνωστικό πρόβλημα στην περίπτωση που χορηγήθηκαν αντιβιοτικά σε ιώσεις.

ΑΛΛΕΡΓΙΑ ΣΕ ΦΑΡΜΑΚΑ

Οι φαρμακευτικές αντιδράσεις υπερευαισθησίας ταξινομούνται ως άμεσες ή επιβραδυνόμενες, ανάλογα με την χρονική στιγμή της έναρξης τους κατά την πορεία της θεραπείας. Οι άμεσες αντιδράσεις συμβαίνουν μεταξύ 1-6 ωρών μετά την τελευταία χορήγηση του φαρμάκου (τυπικά μέσα στην πρώτη ώρα μετά από την πρώτη χορήγηση μιας νέας σειράς θεραπείας). Πιθανόν να προκαλούνται από μηχανισμό στον οποίο μεσολαβεί η IgE. Πρόκειται

για τις Αλλεργικές αντιδράσεις που κατανοούμε πλήρως τον μηχανισμό, μπορούμε να προβλέψουμε διαγνωστικά και να προλάβουμε τυχόν επόμενη αντίδραση. Υπάρχουν και αντιδράσεις που δεν εμπλέκεται η IgE, και χαρακτηρίζονται ως μη-αλλεργικές αντιδράσεις υπερευαισθησίας ή αναφυλακτοειδείς. Συμβαίνουν μετά από μια ώρα από την χορήγηση του φαρμάκου. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί το φάρμακο να έχει σταματήσει και εβδομάδες πριν!

Τα φάρμακα που προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις συνηθέστερα είναι: Αντιβιοτικά – κυρίως οι πενικιλλίνες, οι κεφαλοσπορίνες, οι σουλφοναμίδες και η χλωραμφενικόλη. Αντιεπιληπτικά όπως η καρβαμαζεπίνη, η φαινοβαρβιτάλη και η φαινυτοΐνη. Φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην αναισθησία όπως τα μυοχαλαρωτικά και τα υπνωτικά. Στις αντιδράσεις που συμβαίνουν στα χειρουργεία ανήκουν και οι αντιδράσεις στο latex οι οποίες χρήζουν ιδιαίτερης αναζήτησης και διαγνωστικής προσέγγισης. Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και παυσίπονα όπως η ινδομεθακίνη, η ναπροζίνη, η δικλοφενάκη, η ιβουπροφένη κ.ά. Ιδιαίτερη κατηγορία είναι η αλλεργία στην ασπιρίνη που αφορά κυρίως σε ενήλικες οι οποίοι συνήθως έχουν παράλληλα και άσθμα ή ρινικούς πολύποδες. Εμβόλια Σκιαγραφικά που δίδονται σε αξονική ή μαγνητική τομογραφία. Επίσης σε φλουοροαγγειογραφία.

Αντικαρκινικά φάρμακα όπως η πλατίνα και τα παράγωγά της, η κυκλοφωσφαμίδη κ.ά. ή τα νεότερα και πολύ συχνά χρησιμοποιούμενα τα τελευταία χρόνια μονοκλωνικά αντισώματα όπως η ριτουξιμάμπη, η ινφλιξιμάμπη, η σετουξιμάμπη και πολλά άλλα. Ιδιαίτερης σημασίας, τέλος, είναι η αλλεργία σε σκευάσματα απαραίτητα σε ορισμένους ασθενείς όπως η ινσουλίνη, αντιπηκτικές ενέσεις.

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Άμεσες αντιδράσεις κνίδωση αγγειοοίδημα ρινίτιδα

Επιβραδυνόμενες αντιδράσεις επιβραδυνόμενη κνίδωση, κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα εντοπισμένο φαρμακευτικό εξάνθημα αγγειίτιδα

επιπεφυκίτιδα

φυσαλιδώδεις νόσους (γενικευμένο φυσαλιδώδες φαρμακευτικό εξάνθημα)

βρογχόσπασμος

οξεία γενικευμένη εξανθηματική φλυκταίνωση

γαστρεντερικά συμπτώματα (ναυτία, έμετοι, διάρροια)

συμμετρικό φαρμακευτικό εξάνθημα πτυχών και εκτατικών επιφανειών

αναφυλαξία που μπορεί να οδηγήσει σε καρδιοαγγειακή κατάρρευση (αναφυλακτική καταπληξία=shock).

ηπατίτιδα νεφρική ανεπάρκεια πνευμονίτιδα αναιμία

38 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ουδετεροπενία θρομβοκυτταροπενία

ΑΛΛΕΡΓΙΑ ΣΕ ΦΑΡΜΑΚΑ

Τα συχνότερα συμπτώματα που υποδεικνύουν την πιθανότητα φαρμακευτικής αλλεργίας οφείλονται σε ανοσολογικούς μηχανισμούς και, μεταξύ άλλων, είναι: η κνίδωση και το αγγειοοίδημα (ψηλαφητές καντήλες, δηλαδή, στο δέρμα που διαρκούν λιγότερο από 24 ώρες, φεύγουν και επανεμφανίζονται σε άλλο σημείο, και οίδημα/πρήξιμο κυρίως στα βλέφαρα, τα χείλια ή τα αυτιά).

Γενικευμένο Εξάνθημα

Αγγειοοίδημα χειλέων

Αγγειοοίδημα βλεφάρων Η αναφυλαξία και το αναφυλακτικό (αλλεργικό) σοκ: πρόκειται για συστηματική αντίδραση η οποία χαρακτηρίζεται από δερματικά συμπτώματα παράλληλα με συμπτώματα από το αναπνευστικό (βήχας, δύσπνοια, φαγούρα στο λαιμό, καταρροή κ.ά.), το γαστρεντερικό (συνήθως έμετοι) ή το κυκλοφορικό σύστημα (όπως υπόταση και λιποθυμία). Άλλες εκδηλώσεις της φαρμακευτικής αλλεργίας από το δέρμα που είναι σοβαρές είναι το πολύμορφο ερύθημα, η αποφολιδωτική δερματίτιδα, το σύνδρομο StevensJohnson, η τοξική επιδερμική νεκρόλυση και άλλες λιγότερο ή καθόλου σοβαρές, όπως το οζώδες ερύθημα και το σταθερής έκθυ σης φαρμακευτικό εξάνθημα. Εξανθήματα που συνήθως έχουν φαγούρα, κηλιδώδη, διάχυτα (που μοιάζουν με το εξάνθημα της ιλαράς) ή εντοπισμένα (κάθε φορά στο ίδιο σημείο). Ιδιαίτερα επικίνδυνα είναι τα εξανθήματα που συνοδεύονται από πυρετό, αρθραλγίες και φυσαλίδες που μπορεί να αφορούν και στους βλεννογόνους του στόματος, των ματιών ή των γεννητικών οργάνων (σύνδρομο Stevens-Johnson και τοξική επιδερμιδική νεκρόλυση).

Λήψη πλήρους κλινικού ιστορικού Κλινικά εργαλεία διάγνωσης

Επικυρωμένες δερματικές δοκιμασίες Αξιόπιστος εργαστηριακός έλεγχος Φαρμακευτικές προκλήσεις

Πρέπει να διερευνήσουμε για φαρμακευτική αλλεργία όταν υπάρχει ιστορικό προηγούμενης αντίδρασης και πρέπει να χορηγηθεί το ίδιο ή όμοιο φάρμακο. Κάποιες φορές δεν υπάρχει ένα εξίσου αποτελεσματικό εναλλακτικό σκεύασμα το οποίο να είναι δομικά διαφορετικό. Πρέπει να διερευνήσουμε όταν υπάρχει ιστορικό προηγούμενης βαριάς αντίδρασης σε άλλα φάρμακα (ο καλύτερος τρόπος προστασίας του ασθενούς είναι να βρεθούν οι υπεύθυνες φαρμακευτικές ουσίες). Δεν συνίσταται αλλεργιολογική διερεύνηση φαρμακευτικής αλλεργίας, χωρίς ιατρικό ιστορικό ενδεικτικό φαρμακευτικής αλλεργίας. Δύο χρονικά σημεία είναι απαραίτητο να γνωρίζει ο ασθενής προκειμένου ο Αλλεργιολόγος να οδηγηθεί στη διάγνωση: πότε έλαβε για τελευταία φορά το φάρμακο και πότε παρατήρησε για πρώτη φορά τα αλλεργικά συμπτώματα. Ο χρόνος εκδήλωσης της αλλεργίας εξαρτάται από τη μορφή της φαρμακευτικής αλλεργίας. Στην περίπτωση του αλλεργικού shock, η αντίδραση συμβαίνει μετά από λίγα λεπτά έως και μετά τρεις ώρες. Εάν το λάβει με ένεση σχεδόν αμέσως, εάν το πάρει από το στόμα μπορεί να καθυστερήσει. Εμφανίζονται λοιπόν τα τυπικά συμπτώματα της συστηματικής αναφυλαξίας (κνιδωτικό εξάνθημα, δύσπνοια, άσθμα, βράγχος φωνής, ζάλη, πτώση της αρτηριακής πίεσης). Αποκλειστικά δερματικά εξανθήματα μπορούν να εμφανιστούν μέχρι και λίγες ημέρες μετά από την έναρξη της λήψης του φαρμάκου. Η ορονοσία ή οι αντιδράσεις τύπου ορονοσίας μπορεί να εμφανισθούν 6-10 ημέρες μετά την έναρξη της θεραπείας με το υπεύθυνο φάρμακο και ενίοτε το άτομο να έχει διακόψει το φάρμακο και κατά συνέπεια να μην μπορεί εύκολα να συσχετίσει τα συμπτώματα με τη λήψη του φαρμάκου. Εάν κάποιος λαμβάνει για πρώτη φορά στη ζωή του ένα συγκεκριμένο φάρμακο ΔΕΝ μπορεί να εμφανίσει αλλεργικό shock. Με την προϋπόθεση ότι δεν έχει χρησιμοποιήσει στο παρελθόν φάρμακα με παρόμοια χημική δομή και δεν έχει καταναλώσει κάποια τροφή που περιέχει φάρμακο (κρέας-αντιβιοτικά, κοτόπουλαασπιρίνη). Για να εμφανίσει κάποιος αλλεργικό shock πρέπει να έχει προηγηθεί το στάδιο της ευαισθητοποίησης, που σημαίνει ότι πρέπει να έχει έλθει ο οργανισμός του σε επαφή με το φάρμακο ή κάποιο άλλο που να του μοιάζει χημικά (παράδειγμα οι πενικιλίνες έχουν συγγένεια με τις κεφαλοσπορίνες).

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 39

ΑΛΛΕΡΓΙΑ ΣΕ ΦΑΡΜΑΚΑ

Εξαίρεση στον κανόνα αποτελούν μια μικρή κατηγορία φαρμάκων που μπορούν να προκαλέσουν αντίδραση που μοιάζει κλινικά με το αλλεργικό shock (την ονομάζουμε αναφυλακτοειδή αντίδραση και δεν απαιτείται το στάδιο της ευαισθητοποίησης). Σε αυτή την κατηγορία

χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι σκιαγραφικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στην Ακτινολογία και τα μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (τα συγγενικά με την ασπιρίνη).

Το πλήθος των φαρμάκων είναι τεράστιο και εμφανίζεται ποικιλομορφία στη χημική τους δομή, κατά συνέπεια είναι πρακτικώς απίθανο ένας άνθρωπος να εμφανίζει αλλεργική αντίδραση σε όλες τις φαρμακευτικές ουσίες.

Η κλινική πρακτική διδάσκει ότι τα άτομα που αναφέρουν ότι είναι «αλλεργικά» σε κάθε φάρμακο, είτε είναι δέκτες λανθασμένης πληροφόρησης, είτε υποκρύπτεται κάποιο ψυχολογικό πρόβλημα, είτε συνυπάρχει κάποια νόσος (π.χ. χρόνια κνίδωση) που επιδεινώνεται όταν το άτομο χρειασθεί να πάρει φάρμακα για κάποιο άλλο λόγο και αποδίδεται λανθασμένα η έξαρση της συνυπάρχουσας νόσου ως αντίδραση στα φάρμακα. Κυριότερο στοιχείο διάγνωσης της φαρμακευτικής αλλεργίας είναι λοιπόν το ιστορικό της αντίδρασης. Σε δεύτερο χρόνο, γίνονται δερματικά τεστ νυγμού ή

ενδοδερμικά τεστ με το πιθανό υπαίτιο φάρμακο αλλά και συγγενικά του, καθώς και αιματολογικός έλεγχος.

Οι δερματικές δοκιμασίες νυγμού συνίστανται ως αρχικός έλεγχος λόγω απλότητας, ταχύτητας, χαμηλού κόστους και υψηλής ειδικότητας. Δερμοαντιδράσεις δια νυγμού.

Ενδοδερμικές δοκιμασίες πραγματοποιούνται όταν οι δερματικές δοκιμασίες δια νυγμού είναι αρνητικές και παρέχουν αυξημένη ευαισθησία. Η ευαισθησία και προγνωστική αξία ποικίλλουν και φαίνεται να είναι «καλές» όσον αφορά τις άμεσες αντιδράσεις. Ενδοδερμικά τεστ Για τις επιβραδυνόμενες αντιδράσεις πρέπει να εκτελούνται δερματικές δοκιμασίες patch και καθυστερημένη ανάγνωση των ενδοδερμικών δοκιμασιών. Patch tests

40 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Eξετάσεις αίματος Η μέτρηση της ειδικής IgE για το φάρμακο δεν πάντα διαθέσιμη και τις περισσότερες φορές χωρίς τεκμηριωμένη εγκυρότητα για τα περισσότερα φάρμακα. Οι επικυρωμένες δοκιμασίες συχνά στερούνται ευαισθησίας, αλλά θεωρούνται αρκετά ειδικές.

Συμπερασματικά, όλες οι διαγνωστικές εξετάσεις συναξιολογούνται και επειδή μερικές φορές τα αποτελέσματά τους είναι αμφιλεγόμενα, χρειάζεται εμπειρία στην ερμηνεία τους προκειμένου να επιβεβαιώσουν την αλλεργία ή να απελευθερώσουν τη δυνατότητα χρήσης του φαρμάκου.

ΑΛΛΕΡΓΙΑ ΣΕ ΦΑΡΜΑΚΑ

Είτε λοιπόν επειδή το ιστορικό είναι άγνωστο ή ασαφές, είτε επειδή οι εξετάσεις είναι χαμηλής ισχύος, οριστική λύση μπορεί να δοθεί μόνο μέσω δοκιμασίας πρόκλησης. Σε αυτήν ο ασθενής λαμβάνει σε ελεγχόμενο χώρο

Η δοκιμασία πρόκλησης είναι ο χρυσός κανόνας για τον προσδιορισμό του φαρμάκου που προκάλεσε μια αντίδραση. Μπορεί να επιβεβαιώσει ή να αποκλείσει μια αλλεργία ή να επιβεβαιώσει πιθανή ανοχή σε ένα λιγότερο ύποπτο φάρμακο.

και πάντα υπό την παρακολούθηση του Αλλεργιολόγου σταδιακά αυξανόμενες δόσεις από το φάρμακο ώστε να παρατηρηθούν οι αντιδράσεις και να υπάρξει οριστική επιβεβαίωση ή άρνηση της αλλεργίας.

Χορήγηση εκ του στόματος προτιμάται, όποτε είναι δυνατόν. Μπορούν να δοθούν και ενδοφλέβια, εφ΄όσον είναι απαραίτητο.

Η δοκιμασία πρόκλησης δεν ενδείκνυται όταν: - Η πιθανότητα το υπαίτιο φάρμακο να χρειαστεί είναι μικρή και υπάρχουν άλλα εναλλακτικά φάρμακα που δεν σχετίζονται δομικά με αυτό. - Ταυτόχρονα συνυπάρχει σοβαρή ασθένεια ή εγκυμοσύνη (εκτός και αν το φάρμακο είναι απαραίτητο για την ασθένεια αυτή ή απαιτείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή του τοκετού). Η δοκιμασία πρόκλησης πρέπει να εκτελείται υπό τις αυστηρότερες συνθήκες ασφαλείας: - Χρειάζεται εκπαιδευμένο προσωπικό με επίγνωση της δοκιμασίας, έτοιμο να εντοπίσει τα πρώτα σημάδια μιας θετικής αντίδρασης και έτοιμο να διαχειριστεί μια αντίδραση που είναι απειλητική για τη ζωή. - Διαθέσιμος εξοπλισμός ανάνηψης έκτακτης ανάγκης. Ατομικά προληπτικά μέτρα: Σε ασθενείς με ιστορικό φαρμακευτικής αλλεργίας πρέπει να χορηγείται μια ενδεικτική λίστα των φαρμάκων προς αποφυγή η οποία να ανανεώνεται τακτικά, καθώς και λίστα των πιθανών εναλλακτικών σκευασμάτων. Η αναζήτηση για εναλλακτικά σκευάσματα μπορεί να απαιτεί φαρμακευτικές δοκιμασίες πρόκλησης σε νοσοκομειακό περιβάλλον, όταν τα εναλλακτικά σκευάσματα ανήκουν στην ίδια φαρμακευτική κατηγορία. Είναι απαραίτητες η διερεύνηση από κάθε κλινικό ιατρό στον κάθε ασθενή όσον αφορά οποιοδήποτε τυχόν ιστορικό φαρμακευτικής αλλεργίας πριν από την έκδοση συνταγής, τόσο από ιατρική όσο και από ιατρο-νομική άποψη. Συμπερασματικά, η φαρμακευτική αλλεργία κρύβει κινδύνους και πρέπει να αντιμετωπίζεται άμεσα και υπεύθυνα από ιατρούς και ασθενείς.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 41

HΛΙΟΣ Ο ήλιος είναι ένα άστρο

Μάρω Βεργανελάκη Φαρμακοποιός Msc Α.Π.Θ Απόφοιτος Διοίκησης Επιχειρήσεων Pharmacy Management Α.Σ.Σ.Ο.Ε - Πλατεία 1866 αρ.37, Χανιά - Τηλ.: 28210 93717 - Καραολή Δημ. & Εισοδείων, Παλιό Λιμάνι, Χανιά - Τηλ.: 28210 44226 verganelakim@gmail.com

ίναι η μόνιμη εστία θερμοπυρηνικών αντιδράσεων σύντηξης του υδρογόνου σε ήλιο, οι οποίες αποτελούν την πηγή σταθερών ηλεκτρομαγνητικών εκπομπών. Η τεράστια ακτινοβολία που παράγεται με τον τρόπο αυτό αποτελείται από μια ατελείωτη διαδοχή ακτινοβολιών που κυμαίνονται από κοσμικές ακτίνες έως ραδιοφωνικά κύματα. Ευτυχώς για τη ζωή στη γη, η ηλιακή ακτινοβολία τροποποιείται όταν διέρχεται από την ατμόσφαιρα της γης και κυρίως από το στρώμα του όζοντος. Μόνο τα δύο τρίτα της ενέργειας που εκπέμπεται από τον ήλιο φτάνουν στην επιφάνεια της γης και αντιστοιχούν στις ακτινοβολίες που έχουν μήκος κύματος μεταξύ 290 και 2500 nm.

42 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Εχθρός ή φίλος; Όπως ο θεός Ιανός, έτσι και ο ήλιος εμφανίζει δύο πρόσωπα. Οι ηλιακές ακτινοβολίες ενεργούν πάνω στον οργανισμό με ευεργετικά αποτελέσματα, συνήθως πρώιμα. Δυστυχώς όμως, έχουν και ορισμένες βλαβερές επιδράσεις που μπορούν να παρατηρηθούν βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Στην πλειοψηφία τους οφείλονται στην υπερβολική έκθεση στον ήλιο. Και στον τομέα αυτό, τα πάντα είναι θέμα δοσολογίας.

Πόσο σημαντικός είναι για τη ζωή και την ανάπτυξή μας; Ευεργετικές δράσεις − Φως − Θερμότητα − Σύνθεση βιταμίνης D − Μαύρισμα − Ευφορία και ευεξία − Βελτίωση ορισμένων δερματοπαθειών Η άλλη άκρη..και οι βλαβερές επιπτώσεις του… − Ηλιακό ερύθημα, ηλίαση − Αγγειοδιαστολή, θερμοπληξία − Γήρανση του δέρματος και των ματιών − Εξασθένιση του ανοσοποιητικού συστήματος − Καρκίνος του δέρματος − Αφυδάτωση − Κηλίδες δυσχρωμίας − Φωτοευαισθητοποιήσεις − Όξυνση ορισμένων δερματοπαθειών Παιδί, ένας νέος οργανισμός. Tί πρέπει να προσέχουμε και τι να αποφεύγουμε. Έχει πλέον αποδειχθεί ότι υπάρχει σαφής συσχέτιση μεταξύ της ποσότητας της ηλιακής ακτινοβολίας που προσλαμβάνεται πριν από την ηλικία των 20 ετών και

www.insite-architects.gr - info@insite-architects. gr

HΛΙΟΣ

της φωτοκαρκινογένεσης, ιδιαίτερα στα άτομα με ανοικτό δέρμα και κόκκινα ή ξανθά μαλλιά. Εξάλλου, τα σοβαρά ηλιακά εγκαύματα κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία φέρουν σημαντικό μέρος της ευθύνης για την εμφάνιση καρκίνου του δέρματος στην ώριμη ηλικία γιατί οι υφιστάμενες φθορές είναι αθροιστικές και καταγράφονται στη μνήμη του δέρματος. Συνεπώς, η φωτοπροστασία των παιδιών είναι απολύτως απαραίτητη. Το δέρμα του παιδιού Το δέρμα του παιδιού είναι ιδιαίτερα λεπτό κι εύθραυστο. Μέχρι την ηλικία των 8-9 ετών το δέρμα είναι ανώριμο (το σύστημα δερματόχρωσης φτάνει στο σημείο πλήρους ωρίμανσης κατά την ήβη) και αμύνεται αναποτελεσματικά απέναντι στις UV, γεγονός που αυξάνει σημαντικά την ευαισθησία του. Πριν από την ηλικία των 2-3 ετών, το σύστημα θερμορρύθμισης είναι ανεπαρκές και το μελανοκυτταρικό σύστημα ημιτελές. Οι ελιές αρχίζουν να εμφανίζονται κατά την ηλικία των 2-3 ετών και η πλειοψηφία αυτών σχηματίζονται πριν από την ηλικία των 15 ετών. Σήμερα, τα παιδιά έχουν τριπλάσιο αριθμό ελιών από ότι πριν από 30 χρόνια. Οι ελιές οφείλονται σε μια τοπική συσσώρευση μελανοκυττάρων, εξαρτώνται από την κληρονομικότητα και το φωτότυπο και βρίσκονται υπό την επίδραση των UV. Υπάρχει μια σημαντική συσχέτιση μεταξύ της παρουσίας ενός μεγάλου αριθμού ελιών σε ένα παιδί και σε μια υπερβολική έκθεση στον ήλιο, χρόνια ή οξεία. Οι βλαβερές επιδράσεις των UVB είναι αθροιστικές και εξαρτώνται από τις δόσεις ακτινοβολίας που προσλαμβάνονται ήδη από τη στιγμή της γέννησης. Συνεπώς, τα παιδιά χρειάζονται προϊόντα υψηλής προστατευτικής ικανότητας και, βέβαια, άριστης ανοχής. Εάν χρησιμοποιείται τακτικά μια αντιηλιακή προστασία πριν από την ηλικία των 18 ετών, τότε ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του δέρματος κατά την ώριμη ηλικία μειώνεται κατά 70%. Ο γονιός πρέπει να έχει πάντα στο μυαλό του Να επιλέγει φυσικά και ασφαλή Τα φυσικά φίλτρα (ecrans) Είναι σκόνες μεταλλικής προέλευσης, αδρανείς και λιγότερο ή περισσότερο αδιαπέραστες από τις υπεριώδεις (UVB και UVA), τις υπέρυθρες και τις ορατές ακτινοβολίες. Επιτελούν μια επιλεκτική φυσική φωτοπροστασία σε συνάρτηση με τον τύπο και το μέγεθος των σωματιδίων. Η δράση τους συνίσταται στην απορρόφηση μέσα στην υπεριώδη περιοχή και στην αντανάκλαση και διάθλαση των υπέρυθρων και ορατών ακτίνων.

44 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Μεταξύ των ευρύτερα χρησιμοποιούμενων προϊόντων συγκαταλέγονται: − διοξείδιο του τιτανίου (καλύτερη απορρόφηση στην

περιοχή των UVB, αντανάκλαση των IR), − οξείδιο του ψευδαργύρου (καλύτερη απορρόφηση στην περιοχή των UVA, αντανάκλαση των IR), − οξείδια του σιδήρου (αντανάκλαση των IR), Κριτήρια επιλογής σωστού αντηλιακού προϊόντος − Να παρέχει αποτελεσματική φωτοπροστασία απέναντι στις UVB, UVA και IR. − Να έχει μια καλή συνάφεια με το δέρμα για να προσφέρει παρατεταμένη προστασία στις φυσιολογικές συνθήκες χρήσης (αντοχή στο νερό και τον ιδρώτα). − Να είναι εντελώς ακίνδυνο, να μην προκαλεί ερεθισμούς και να είναι άριστα ανεκτό. − Να είναι σταθερό στο φως και τη ζεστή. − Να είναι εύκολο στη χρήση. Βήματα και επιλογές Μην τα εκθέτετε στον ήλιο • αποφύγετε το δυνατό ήλιο, • σκεφτείτε να του φορέσετε ένα καπέλο ή ένα κασκέτο, • να του δίνετε πολλά υγρά, • προστατεύστε τις ακάλυπτες ζώνες με ένα καλό φωτοπροστατευτικό μέσο χωρίς χημικά φίλτρα. Προσοχή! Η μεταφορά των μωρών κάτω από μια ομπρέλα ηλίου δεν εγγυάται την ασφάλειά τους: λόγω της αντανάκλασης από το έδαφος (15 έως 30% στην άμμο) και της διάχυσης της ακτινοβολίας από τον ουρανό, το 50% των UV του περιβάλλοντος μπορεί να εντοπιστεί σε μια σκιερή ζώνη. Παιδιά − Προσεκτική έκθεση στον ήλιο το καλοκαίρι μέχρι την ηλικία των 3 ετών. Τα παιδιά λαμβάνουν αρκετή ακτινοβολία όλο το χρόνο. − Δείξτε το καλό παράδειγμα, μαθαίνοντας τα να αποφεύγουν τα ηλιακά εγκαύματα. − Η έκθεσή τους στον ήλιο να γίνεται προοδευτικά χωρίς να υπερβαίνετε τα λογικά όρια − Αποφύγετε τις πιο ζεστές ώρες της ημέρας (12.0016.00, θερινή ώρα): προτιμήστε τις εξόδους το πρωί και στο τέλος του απογεύματος. − Προτιμήστε τη σκιά. − Προστατεύστε τα με ένα ελαφρύ (βαμβάκι, λινό, αποφύγετε το συνθετικό) και στεγνό (ένα υγρό ρούχο αφήνει να περάσουν οι UV) ρούχο. Μην ξεχνάτε το καπέλο και τα γυαλιά ηλίου. − Να τους δίνετε πολλά υγρά. − Προσοχή στην ακινησία: γενικά, τα παιδιά παίζουν πολύ, γεγονός που επιτρέπει την εναλλαγή των εκτιθέμενων περιοχών. Ωστόσο, προσοχή στον ύπνο κάτω από το δυνατό ήλιο ή στα ήρεμα παιδιά που παίζουν για πολύ ώρα καθισμένα στην ίδια θέση. − Προφυλάξτε τα από: • την αντανάκλαση, • τα ψηλά σύννεφα (μπορούμε να πάθουμε ηλιακά εγκαύματα ακόμα και με συννεφιά. Τα παιδιά δεν έχουν την τάση να ντύνονται όταν ο καιρός χαλάει)

www.insite-architects.gr - info@insite-architects. gr

HΛΙΟΣ

• τον αέρα που ακυρώνει το αίσθημα της ζέστης που είναι και το σήμα συναγερμού για τα ηλιακά εγκαύματα. Πως το εφαρμόζουμε − Απλώστε ένα αντιηλιακό προϊόν στις ακάλυπτες περιοχές: πλήρης προστασία για τα παιδιά με ανοικτόχρωμη επιδερμίδα, καθ’ όλη τη διάρκεια της θερινής περιόδου, προστασία και σωστός δείκτης για τα υπόλοιπα παιδιά. Επιμείνετε ιδιαίτερα στις ευαίσθητες περιοχές: πρόσωπο, αυτιά, λαιμός, ώμοι. − Ανανεώνετε συχνά το αντιηλιακό, περίπου κάθε δύο ώρες και μετά από κάθε μπάνιο, χωρίς ωστόσο να παρατείνετε υπέρβολικά την έκθεση στον ήλιο. Η ακμή της εφηβείας (κοινή ακμή) Ο ήλιος είναι ένας πραγματικός προδότης για αυτήν την τόσο συνηθισμένη δερματοπάθεια. Οι πρώτες, φαινομενικά ευεργετικές, δράσεις οφείλονται στην αντισηπτική δράση των UV. Αρχικά, η κατάσταση της ακμής βελτιώνεται με αποτέλεσμα να παραμελείται η εφαρμογή της φωτοπροστασίας. Μετά τις διακοπές, οι επιβαρυντικές δράσεις των UVB θα γίνουν αισθητές με έναν πολύ δυσάρεστο τρόπο. Η υπερκεράτωση που προκλήθηκε από την επίδραση της ακτινοβολίας στο επίπεδο του αγωγού τρίχας-σμηγματογόνου αδένα ευνόησε το σχηματισμό μαύρων στιγμάτων και μικροκυστών που, λόγω της πάχυνσης της επιδερμίδας, παραμένουν βαθιά μέσα στο δέρμα. Θα επανεμφανιστούν στην επιφάνεια όταν η επιδερμίδα επανέλθει στο κανονικό της πάχος. Άρα η χρήση του κατάλληλου αντηλιακού είναι απαραίτητη. Ήλιος και βιταμίνη D Η βιταμίνη D είναι ένας πολύτιμος σύμμαχος υγείας για όλες τις ηλικίες. Είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη η οποία συνθέτεται στον οργανισμό κυρίως μέσω της επίδρασης της υπεριώδους ακτινοβολίας του ήλιου στο δέρμα μας αλλά προσλαμβάνεται και από την κατανάλωση ορισμένων τροφών με κύριο ρόλο τη σωστή ανάπτυξη των οστών μας την προαγωγή της υγείας του σκελετού μας, την καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού, τον έλεγχο του σακχάρου αλλά και την πρόληψη άλλων σοβαρών παθήσεων. Φαίνεται παράδοξο αλλά στην ηλιόλουστη χώρα μας όπως και σε άλλες Μεσογειακές χώρες, τα επίπεδα βιταμίνης D είναι συχνά πολύ χαμηλότερα από τα φυσιολογικά, και η ανεπάρκεια της είναι συνηθέστερη από τις βορειότερες χώρες. Οι κυριότερες αιτίες που εξηγούν αυτό το φαινόμενο είναι: 1. Το γεωγραφικό πλάτος της Ελλάδας δεν επιτρέπει την επαρκή σύνθεση βιταμίνης D, ιδίως τους χειμερινούς μήνες 2. Ο πληθυσμός έχει περιορίσει σημαντικότατα την έκθεση στον ήλιο, φαινόμενο που στη διεθνή βιβλιογραφία περιγράφεται ως heliophobia (ηλιοφοβία) 3. Οι κάτοικοι των βορειότερων χωρών της Ευρώπης καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες πλούσιων σε λίπος ψαριών (σολομός) Η ενοχοποίηση των αντηλιακών δεν είναι αποδεδειγμέ-

νη ενώ από την άλλη η χώρα μας όπως και οι υπόλοιπες μεσογειακές χώρες δεν είναι από τις πιο τυπικές.. στην σωστή χρήση των αντηλιακών Αντίθετα χώρες όπως η Βραζιλία έχουν υψηλότερο δείκτη βιταμίνης D ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζουν καλύτερη συμόρφωση ως προς τη χρήση αντηλιακών προϊόντων. Ευεξία και ευφορία Δεν υπάρχει τίποτα αποτελεσματικότερο από μια ηλιακτίδα για να δούμε τα πράγματα από μια διαφορετική γωνία. Μέσω της θερμότητας που παράγει, ο ήλιος βοηθά να χαλαρώσουν οι μύες που συχνά είναι σφιγμένοι λόγω του άγχους και της υπερκόπωσης. Οι συσπάσεις περιορίζονται και μαζί και οι πόνοι. Ο ήλιος επηρεάζει, επίσης, τον ψυχισμό και τη διάθεση. Σύμφωνα με την άποψη ορισμένων ερευνητών, μπορεί να παίξει κάποιο ρόλο ρυθμίζοντας την έκκριση μελατονίνης. Ας κρατήσουμε λοιπόν την καλή πλευρά του ήλιου!

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 45

www.insite-architects.gr - info@insite-architects. gr

Ο “ΚΗΠΟΣ” ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ… ΜΕ ΑΡΩΜΑ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Αριστέα Μελάκη, Πτυχιούχος Τεχνολόγος Γεωπόνος, Τ.Ε.Ι Ηρακλείου Κρήτης Μαιευτικό – Γυναικολογικό Ιατρείο Ιωάννου Α. Μαρινάκη Αρχοντάκη 2 ΧΑΝΙΑ Τηλ.28210 41100 Fax. 28210 41780

Ιπποκράτης είχε λύσεις και στη Γυναικολογία. Οι ευεργετικές ιδιότητες των βοτάνων είναι γνωστές από την αρχαιότητα και όλοι οι αρχαίοι πολιτισμοί χρησιμοποιούσαν τα βότανα για τη θεραπεία διαφόρων γυναικολογικών νοσημάτων. Ακόμη και σήμερα, αν χρησιμοποιηθούν σωστά μπορούν να προσφέρουν ανακούφιση σε διάφορα γυναικολογικά προβλήματα.

46 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΒΟΤΑΝΩΝ Ένα πρόβλημα της οικιακής χρήσης των βοτάνων είναι ο καθορισμός της κατάλληλης δοσολογίας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, πως, όπως σε κάθε φάρμακο, έτσι και στα βότανα η δοσολογία μπορεί να καθορίσει τη θεραπευτική τους δράση. Συνεπώς, αν η ληφθείσα ποσότητα είναι ιδιαίτερα μικρή, τότε ενδέχεται να αποδειχθεί ανεπαρκής και ανίκανη να επιτύχει τη θεραπευτική

Ο “ΚΗΠΟΣ” ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ…ΜΕ ΑΡΩΜΑ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

δράση, ενώ αντίθετα, αν η δόση είναι μεγαλύτερη της ενδεδειγμένης, τότε αυξάνεται η πιθανότητα να εμφανιστούν παρενέργειες. Σε κάθε περίπτωση, η χρήση των βοτάνων δεν μπορεί να αντικαταστήσει την φαρμακευτική αγωγή. Για οποιαδήποτε πάθηση και θεραπεία, πρέπει πάντα να υπάρχει η συμβουλή και η καθοδήγηση του γιατρού. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται από τις ευπαθείς ομάδες όπως παιδιά, έγκυες, άτομα που πάσχουν από χρόνιες παθήσεις και άτομα που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή. Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΒΟΤΑΝΩΝ ΣΤΗ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΑ Κολπικές λοιμώξεις Οι γυναίκες ταλαιπωρούνται συχνά από κολπίτιδες, οι οποίες εκδηλώνονται με ενοχλητικά συμπτώματα, που επηρεάζουν την ποιότητα της καθημερινής τους ζωής. Η κολπική λοίμωξη, οφείλεται κυρίως στην ύπαρξη μικροοργανισμών όπως βακτήρια, μύκητες ή παράσιτα και εκδηλώνεται συνήθως με φαγούρα, αυξημένα υγρά και ερεθισμό στο δέρμα της ευαίσθητης περιοχής. Αφεψήματα από φασκόμηλο, θυμάρι, καλλέντουλα ή χαμομήλι μπορεί να είναι αποτελεσματικά, καθώς είναι ευρέως γνωστά για τις αντιμικροβιακές, αντιμυκητιασικές και καταπραϋντικές τους ιδιότητες.

Εγκυμοσύνη Δεν είναι λίγα τα βότανα που έχουν ισχυρά εκτρωτικά συστατικά και μέσω της διέγερσης της μήτρας προκαλούν αποβολή. Κάποια από αυτά, μάλιστα, τα χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας.

Μερικά από τα βότανα που απαγορεύονται στην κύηση: Δίκταμο: Στην αρχαιότητα, το χρησιμοποιούσε ο Ιπποκράτης ως εκτρωτικό, κατά συνέπεια είναι εξαιρετικά επικίνδυνο, ειδικά στην πρώτη φάση της εγκυμοσύνης. Χαμομήλι: Οι έρευνες γύρω από το χαμομήλι δείχνουν ότι μπορεί να έχει ευεργετική δράση σε θέματα υγείας. Παρόλα αυτά η κατανάλωση χαμομηλιού σε μεγάλες ποσότητες πρέπει να αποφεύγεται από τις εγκύους, καθώς αυξάνει τις πιθανότητες αποβολής. Το φασκόμηλο, η γλυκόριζα και η λουίζα απαγορεύονται επίσης, καθώς χαρακτηρίζονται ως εμμηναγωγά, διεγερτικά μήτρας και ρυθμιστικά ορμονών. Σε όλες τις περιπτώσεις, τα βότανα θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με μέτρο και προσοχή και καλό είναι να αποφεύγεται η αλόγιστη χρήση τους.

Πόνοι περιόδου Οι περισσότερες γυναίκες αντιμετωπίζουν έντονους πόνους κατά τη διάρκεια της περιόδου. Πριν την περίοδο πολλές υποφέρουν από κατακράτηση υγρών, πρήξιμο στο στήθος, πονοκέφαλο και κόπωση (προεμμηνορυσιακό σύνδρομο). Μερικά βότανα που δρουν βοηθητικά στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων αυτών είναι:

48 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

• Βαλεριάνα: Εκτός από ηρεμιστικές, διαθέτει και σπασμολυτικές ιδιότητες, γι’ αυτό το λόγο μπορεί να καταπραΰνει τις επώδυνες περιόδους. • Μέντα: Δρα ως ήπιο ηρεμιστικό και έχει καταπραϋντικές ιδιότητες. Επίσης, η μέντα είναι βοηθητική και στους πονοκεφάλους. • Νυχτολούλουδο: Βελτιώνει τα συμπτώματα του προεμμηνορυσιακού συνδρόμου.

ΠΡΟΛΗΨΗ Ο ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΣΥΜΜΑΧΟΣ ΤΗΣ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΑΣ

Νικόλαος Τουρνάς Παιδοδοντίατρος Πτυχιούχος Πανεπιστημίου Αθηνών Ειδικευθείς στο Queen Mary University of London Σφακίων 18, Χανιά τηλ.: 28210 40671 | κιν.: 6937 008 750 e-mail: nctournas@hotmail.com

α τελευταία χρόνια η οδοντιατρική επιστήμη έχει βελτιωθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό χάρη στην εξέλιξη της τεχνολογίας και τις συνεχείς έρευνες και ανακαλύψεις νέων υλικών και μεθόδων. Ακόμη και οι πιο δύσκολες οδοντιατρικές πράξεις γίνονται ανώδυνα και η ενδελεχής μελέτη και γνώση της παιδικής ψυχολογίας αποτελεί σημαντικό εφόδιο για τον παιδοδοντίατρο. Δεν πρέπει όμως σε καμία περίπτωση να ξεχνάμε ότι η πρόληψη της οδοντικής τερηδόνας είναι μια διαρκής μάχη και είναι απαραίτητο οι γονείς να είναι σωστά ενημερωμένοι ώστε να μεγαλώσουν τα παιδιά τους χωρίς οδοντιατρικά προβλήματα. Υπάρχουν τέσσερις βασικοί πυλώνες για την πρόληψη της τερηδόνας: η διατροφή, ο έλεγχος της οδοντικής πλάκας, η φθορίωση των δοντιών και τέλος τα προληπτικά σφραγίσματα.

52 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ Είναι γνωστό ότι η τερηδόνα δημιουργείται κυρίως από οργανικά οξέα που προέρχονται από τη διάσπαση των τροφών που περιέχουν ζάχαρη. Γι’ αυτό λοιπόν πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση σακχαρούχων τροφών (π.χ. γλυκά, αναψυκτικά) ιδίως μεταξύ των γευμάτων και αντί αυτών η δίαιτα των παιδιών μας να περιλαμβάνει πολλά φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Ακόμα όμως και όταν γίνεται κατανάλωση σακχαρούχων τροφών, καλό είναι να γίνεται μετά το κυρίως γεύμα, έτσι ώστε με το βούρτσισμα των δοντιών αμέσως μετά να μειώνεται

δραστικά ο χρόνος παραμονής τους στη στοματική κοιλότητα. ΕΛΕΓΧΟΣ ΟΔΟΝΤΙΚΗΣ ΠΛΑΚΑΣ - ΒΟΥΡΤΣΙΣΜΑ Συνιστάται ο απαλός καθαρισμός των τρυφερών ούλων και των μικροσκοπικών δοντιών του βρέφους, αμέσως μόλις το πρώτο δόντι αρχίζει να φαίνεται στο στόμα, κατά μέσο όρο γύρω στην ηλικία των 6 μηνών. Γι’ αυτό το λόγο κυκλοφορούν στο εμπόριο ειδικά μαντηλάκια για τον καθαρισμό των παιδικών δοντιών καθώς και βρεφικές οδοντόκρεμες σε μορφή ζελέ και βρεφικές δακτυλικές οδοντόβουρτσες. Μεγαλώνοντας το παιδί, καλό είναι οι γονείς να βουρτσίζουν τα δόντια των παιδιών τους χρησιμοποιώντας την κατάλληλη για την ηλικία του παιδιού παιδική οδοντόβουρτσα (με την κατάλληλη για κάθε ηλικία συγκέντρωση φθορίου) και ελάχιστη ποσότητα παιδικής φθοριούχου οδοντόπαστας (μεγέθους μπιζελιού), φροντίζοντας πάντα να μην καταπίνει το παιδί την οδοντόπαστα και να ξεπλένει πάντα με άφθονο νερό το στόμα του μετά το βούρτσισμα. Βουρτσίζουμε το πρωί μετά το πρόγευμα, το μεσημέρι μετά το γεύμα και το βράδυ πριν τον ύπνο. Μέχρι την ηλικία τουλάχιστον των 6 ετών καλό είναι το βούρτσισμα να γίνεται με άμεση γονική επίβλεψη. Βαρύνουσας σημασίας είναι η επίδειξη της σωστής μεθόδου βουρτσίσματος από τον παιδοδοντίατρο ώστε να αποφεύγεται ο λάθος τρόπος τραυματικού βουρτσίσματος.

ΠΡΟΛΗΨΗ Ο ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΣΥΜΜΑΧΟΣ ΤΗΣ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΑΣ

Ο οργανισμός λαμβάνει φθόριο είτε συστημικά (με κατάποση) μέσω της φθορίωσης του πόσιμου νερού και διαφόρων τροφών που περιέχουν φθόριο (π.χ ψάρια), είτε τοπικά με τη χρήση φθοριούχου οδοντόκρεμας και την τοπική εφαρμογή φθοριούχων σκευασμάτων στο οδοντιατρείο (π.χ gel φθορίωσης, βερνίκι κτλπ). Μια κλασική μέθοδος φθορίωσης είναι η φθορίωση των δοντιών με δισκάρια. Το φθοριούχο gel που περιέχει φθοριούχο νάτριο τοποθετείται σε ειδικά δισκάρια μιας χρήσης τα οποία εφαρμόζονται στην άνω και κάτω γνάθο και παραμένουν στο στόμα για 4 περίπου λεπτά. Υπάρχουν gel με γεύση φρούτων για να είναι ευχάριστα και εύκολα αποδεκτά από τα παιδιά. Η διαδικασία αυτή είναι τελείως ανώδυνη και αποτελεί τον πυλώνα του προληπτικού προγράμματος στο οδοντιατρείο. Συνιστάται να γίνεται κάθε 6 μήνες ξεκινώντας από την ηλικία των 3-4 ετών.

54 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΦΘΟΡΙΩΣΗ ΤΩΝ ΔΟΝΤΙΩΝ Τελευταία γίνονται πολλές συζητήσεις για την αποτελεσματικότητα του φθορίου και έχουν εμφανιστεί κάποιοι πολέμιοι. Ας δούμε γιατί το φθόριο αποτελεί έναν καταλυτικής σημασίας σύμμαχό μας. Το φθόριο ενισχύει τους δεσμούς της αδαμαντίνης και μειώνει το ρυθμό παραγωγής των οργανικών αυτών οξέων. Πώς όμως γίνεται αυτό? Όταν το περιβάλλον στο στόμα γίνεται όξινο, ξεκινά μια χημική διαδικασία κατά την οποία μεταλλικά άλατα (κυρίως ασβέστιο) φεύγουν από την αδαμαντίνη προς το εξωτερικό περιβάλλον. Η διαδικασία αυτή λέγεται απασβεστίωση ή απομετάλλωση. Μόλις το ph του στόματος αποκατασταθεί, αρχίζει η αντίστροφη διαδικασία επαναπρόσληψης του ασβεστίου. Η διαδικασία αυτή λέγεται επανασβεστίωση ή επαναμετάλλωση. Η κυκλική αυτή διαδικασία επαναλαμβάνεται συνεχώς στο στόμα μας. Όταν αμελούμε τη στοματική υγιεινή ή καταναλώνουμε υπερβολική ποσότητα σακχάρων, η ισορροπία κλίνει προς την πλευρά της απασβεστίωσης. Έτσι η αδαμαντίνη φθείρεται διαρκώς και τελικά σε κάποιο σημείο της καταστρέφεται και δημιουργείται κοιλότητα, οπότε μιλάμε για εμφάνιση τερηδόνας. Το φθόριο αυξάνει τη συγκέντρωση των μεταλλικών αλάτων γύρω από τα δόντια, γεγονός που μειώνει το ρυθμό απομετάλλωσης και αυξάνει το ρυθμό επαναμετάλλωσης βοηθώντας την αδαμαντίνη να διατηρηθεί ανέπαφη. Κατά τη φάση της επαναμετάλλωσης το φθόριο υποκαθιστά κάποια από την ποσότητα ασβεστίου που έχει χαθεί δημιουργώντας τους ισχυρούς δεσμούς φθοριοαπατίτη. Η ίδια προστατευτική δράση ασκείται και σε πολύ αρχικά στάδια της τερηδόνας αναχαιτίζοντας έτσι την πορεία εξέλιξής της.

ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΕΣ ΚΑΛΥΨΕΙΣ ΟΠΩΝ ΚΑΙ ΣΧΙΣΜΩΝ (FISSURE SEALANTS) Οι μασητικές αύλακες (οπές και σχισμές) των οπισθίων δοντιών (μονίμων αλλά και παιδικών) είναι οι πιο ευπαθείς στην οδοντική τερηδόνα. Ένα ιδιαίτερα σημαντικό προληπτικό μέσο είναι οι καλύψεις οπών και σχισμών (fissure sealants). Πρόκειται ουσιαστικά για μια λευκή ουσία (υγρή ρητίνη) που τοποθετείται στις μασητικές αύλακες υγιών οπισθίων δοντιών χωρίς να αφαιρείται οδοντική ουσία, λειτουργώντας έτσι ως προστατευτικό στρώμα ενάντια στα οξέα που προκαλούν τερηδονα. Το ποσοστό μείωσης της τερηδόνας μπορεί να φτάσει έτσι έως και 95%. Τοποθετούνται κυρίως στους πρώτους και δεύτερους μόνιμους γομφίους, αλλά σε επιλεγμένες περιπτώσεις και με βάση τον εξατομικευμένο ρυθμό τερηδονισμού μπορεί να εφαρμοστούν και σε νεογιλούς γομφίους. Η τοποθέτησή τους είναι εύκολη και γίνεται σε μια συνεδρία. Πρώτα καθαρίζεται και προετοιμάζεται (αδροποιείται) η μασητική επιφάνεια του δοντιού και στη συνέχεια τοποθετείται το υλικό χωρίς αναισθησία και χωρίς να χρειαστεί να τροχιστεί το δόντι. Διαρκούν πολλά χρόνια και προστατεύουν αποτελεσματικά από την τερηδόνα όσο παραμένουν στις θέσεις τους. Στις ανά 6μηνο επανεξετάσεις αν διαπιστωθεί ότι έχει αποκολληθεί κάποιο τμήμα τους εύκολα επανατοποθετείται. Η αντίληψη ‘παιδικά δόντια είναι, θα τα αλλάξει’ είναι όχι μόνο ξεπερασμένη, αλλά και 100% λανθασμένη. Τα παιδικά δόντια είναι πολύ σημαντικά. Χρησιμεύουν στη μάσηση, την ομιλία, την αισθητική αλλά και στην καθοδήγηση της ανατολής των μονίμων δοντιών. Πρόωρη απώλειά τους λόγω τερηδόνας έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια χώρου, η οποία μπορεί στη συνέχεια να οδηγήσει σε προβλήματα στη διευθέτηση των μονίμων δοντιών στη στοματική κοιλότητα. Γι’ αυτό λοιπόν η πρόληψη της τερηδόνας στα παιδικά δόντια είναι ιδιαιτέρως βαρύνουσας σημασίας για ένα υγιές και όμορφο παιδικό χαμόγελο.

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΚΡΟΤΑΦΟΓΝΑΘΙΚΗΣ ΑΡΘΡΩΣΗΣ

ΦΡΑΓΚΙΟΥΔΑΚΗΣ Α. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΝΑΘΟΠΡΟΣΩΠΙΚΟΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ MD,DDS - Σ.ΚΡΟΚΙΔΑ 15, ΤΚ. 73132 ΧΑΝΙΑ - ΚΡΗΤΗ - ΜΟΑΤΣΟΥ 4 , ΤΚ. 74132 ΡΕΘΥΜΝΟ - ΤΗΛ/FAX: +3028210 -50008 - KIN: +306972252302 e-mail: mednik70@hotmail.com

ήπως σας πονάει το σαγόνι σας ή γνάθος σας; Το σύνδρομο κροταφογναθικής άρθρωσης ή σύνδρομο μυοπροσωπικού πόνου και δυσλειτουργίας, ICD-10 K07.6, χαρακτηρίζεται από πόνο και ευαισθησία στους μυς του σαγονιού, ήχο και/ή πόνο πάνω από την κροταφογναθική άρθρωση (ΚΓΑ), με περιορισμό της κίνησης της γνάθου.

56 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Επηρεαζόμενα συστήματα: Μυοσκελετικό. Είναι κρανιακή διαταραχή και διαταραχή της κάτω γνάθου Επικρατέστερο φύλο: Γυναίκες > Άνδρες (3:1) Η δυσλειτουργία της κροταφογναθικής άρθρωσης ή η διαταραχή της κροταφογναθικής είναι ένας γενικός όρος που καλύπτει τον πόνο και δυσλειτουργία των μυών της μάσησης (οι μύες που κινούν το σαγόνι) και των κροταφογναθικών αρθρώσεων (οι αρθρώσεις που συνδέουν την κάτω γνάθο με το κρανίο). Τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά είναι ο πόνος, η περιορισμένη κίνηση της κάτω γνάθου και ο θόρυβος από την κροταφογναθική άρθρωση κατά την κίνηση της γνάθου. Δεν είναι νόσος απειλητική για τη ζωή, αλλά είναι επιζήμια για την ποιότητα ζωής, επειδή τα συμπτώματα μπορεί να γίνει χρόνια και είναι δύσκολο να αντιμετωπισθούν. Περίπου 20% έως 30% του ενήλικου πληθυσμού επηρεάζονται σε κάποιο βαθμό. Συνήθως, οι άνθρωποι που επηρεάζονται από τη νόσο

είναι μεταξύ 20 και 40 ετών και είναι πιο συχνή η νόσος στις γυναίκες από ότι στους άνδρες. Είναι η δεύτερη πιο συχνή αιτία στοματοπροσωπικού πόνου μετά από τον οδοντικό πόνο (δηλαδή τον πονόδοντο). Το σύνδρομο είναι ένα σύμπλεγμα συμπτωμάτων και πιστεύεται ότι προκαλείται από πολλούς παράγοντες. Υπάρχουν πολλές διαθέσιμες θεραπείες, όπως νάρθηκες σύγκλισης, ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις, όπως η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία και φάρμακα όπως αναλγητικά (παυσίπονα) και πολλές άλλες.

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΚΡΟΤΑΦΟΓΝΑΘΙΚΗΣ ΑΡΘΡΩΣΗΣ

Ταξινόμηση του συνδρόμου κροταφογναθικής άρθρωσης - Μυϊκός: • Υπερκινητικότητα, σπασμός και τριγμός (βρουξισμός) • Φλεγμονή (μυοσίτιδα) • Τραύμα (χασμουρητό, γέλιο, τροχαία ατυχήματα , αθλητικές κακώσεις, διαπροσωπική βία, ή κατά τη διάρκεια της οδοντιατρικής θεραπείας (όπως εξαγωγή δοντιού) • Μυοπροσωπικός πόνος και ινομυαλγία • Ατροφία ή υπερτροφία - Αρθρικός: • Μετατόπιση δίσκου (εσωτερική διαταραχή) • Υποκινητικότητα του δίσκου (συμφύσεις ή ουλές) • Εξάρθρωση και υπεξάρθρημα • Αρθρίτιδα, εκφυλιστική νόσος των αρθρώσεων, οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδή αρθρίτιδα και αρθροπάθεια • Λοιμώξεις • Μεταβολική νόσος (ποδάγρα, χονδροασβέστωση) • Θυλακίτιδα, υμενίτιδα • Αγκυλώσεις (ινώδης ή οστεώδης) • Κάταγμα • Απών, ή μεγάλος ή μικρός κόνδυλος • Νεοπλασία - Ψυχοκοινωνικός: • Συναισθηματικό στρες (άγχος, κατάθλιψη, θυμός): μπορεί να αυξήσει τον πόνο προκαλώντας αυτόνομη, σπλαχνική και σκελετική δραστηριότητα με μειωμένη αναστολή μέσω των φθίνουσων οδών του μεταιχμιακού συστήματος. Το στρες και το άγχος προκαλούν τρόχισμα των δοντιών και παρατεταμένη μυϊκή συστολή στο πρόσωπο. Αυτό παράγει πόνο που προκαλεί περαιτέρω ανησυχία η οποία με τη σειρά της προκαλεί τον παρατεταμένη μυϊκό σπασμό στα σημεία ενεργοποίησης, αγγειοσυστολή, ισχαιμία και απελευθέρωση μεσολαβητών πόνου. Ο πόνος αποθαρρύνει τη χρήση των μασητήριων μυών που οδηγεί σε μειωμένη μυϊκή ελαστικότητα, τόνο, δύναμη και αντοχή. Αυτό εκδηλώνεται ως περιορισμένο άνοιγμα στόμα και δίνεται μια αίσθηση ότι τα δόντια δεν έχουν σωστή τοποθέτηση. • Τα άτομα με σύνδρομο κροταφογναθικής άρθρωσης έχουν υψηλότερο επιπολασμό ψυχικών διαταραχών. Έχουν υψηλότερα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης, σωματοποίησης και στέρησης ύπνου, και αυτά θα μπορούσαν να θεωρηθούν σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη της νόσου. - Ορμονικός: Δεδομένου ότι οι γυναίκες προσβάλλονται συχνότερα από τους άνδρες, τα οιστρογόνα φαίνεται να εμπλέκονται. Οι ταχείες αλλαγές των οιστρογόνων, τα χαμηλά οιστρογόνα και η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης σχετίζονται με αυξημένα ποσοστά της νόσου μέσω επηρεασμού των μ-οπιοειδών υποδοχέων.

58 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Το σύνδρομο θεωρείται έως ένα είδος μυοσκελετικής, νευρομυϊκής ή ρευματολογικής διαταραχής. Υπάρχει μεγάλη ομοιότητα μεταξύ του συνδρόμου

κροταφογναθικής άρθρωσης και άλλων συνδρόμων πόνου όπως την ινομυαλγία, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, τη διάμεση κυστίτιδα, τον πονοκέφαλο, τη χρόνια οσφυαλγία και τον χρόνιο πόνο στον αυχένα (Κεντρικός Νευροπαθητικός Πόνος). Ο τριγμός των οδόντων ή βρουξισμός, όπου υπάρχει υπερβολικό σφίξιμο και λείανση των δοντιών. Αυτό μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια του ύπνου ή ενώ είμαστε ξύπνιοι. Εμπλέκονται ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και η ντοπαμινεργική δυσλειτουργία. Άλλες συνήθειες όπως το μάσημα στυλό, των χειλιών και το δάγκωμα των παρειών, των νυχιών και τα σκληρά τρόφιμα μπορεί να είναι οι αιτίες. Η κροταφογναθική άρθρωση είναι η διπλή άρθρωση της κάτω γνάθου με το κρανίο. Οι μύες της μάσησης είναι σε ζεύγη σε κάθε πλευρά και εργάζονται μαζί για τις κινήσεις της κάτω γνάθου. Οι κύριοι μύες που συμμετέχουν είναι οι μασητήρες, ο κροταφικός μυς και οι έσω και έξω πτερυγοειδείς. Σημεία και συμπτώματα του συνδρόμου κροταφογναθικής άρθρωσης • Προσωπικό άλγος και/ή άλγος της κροταφογναθικής άρθρωσης • Ακινητοποίηση ή δυσκινησία της γνάθου • Θόρυβοι της κροταφογναθικής άρθρωσης - ήχοι τριβής, κρότοι • Κεφαλαλγία, πόνος στην ινιακή περιοχή (το πίσω μέρος του κεφαλιού), ή το μέτωπο ή ημικρανίας ή πονοκέφαλος τάσεως ή μυοπεριτονιακός πόνος • Ωταλγία • Πόνος του τραχήλου, πόνος στα δόντια, στο λαιμό ή στον ώμο • Μειωμένη ακουστική οξύτητα (απώλεια ακοής) • Εμβοές • Ζάλη. • Αίσθηση ανώμαλης σύγκλισης • Πόνος ή αίσθημα πίεσης πίσω από τα μάτια Αίτια του συνδρόμου κροταφογναθικής άρθρωσης • Ορογονίτιδα της κροταφογναθικής άρθρωσης • Διαταραχή του χόνδρου της ΚΓΑ • Υπερκινητική ή υποκινητική ΚΓΑ • Διαταραχή των σφιγκτήρων μυών του στόματος • Σπασμός του μασητήρα μυός • Τραύμα • Οδοντοστοιχίες που δεν ταιριάζουν σωστά

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΚΡΟΤΑΦΟΓΝΑΘΙΚΗΣ ΑΡΘΡΩΣΗΣ

Μπορεί να αναπτυχθεί μετά από τραύμα, ιδιαίτερα τραυματισμό του αυχένα, να είναι άγνωστης αιτίας δηλ. «ιδιοπαθής», μπορεί να είναι μυϊκός πόνος και δυσλειτουργία, μπορεί να προέρχεται από τις αρθρώσεις ή ακόμα να είναι και ψυχογενής. Επίσης, το σύνδρομο μπορεί να είναι οξύ, όπου τα συμπτώματα διαρκούν λιγότερο από 3 μήνες και χρόνιο, όπου τα συμπτώματα διαρκούν περισσότερο από 3 μήνες. Παράγοντες κινδύνου του συνδρόμου κροταφογναθικής άρθρωσης • Χρόνιες στοματικές συνήθειες, όπως σφίξιμο ή τριγμός των δοντιών • Οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα • Ατελής σύγκλειση οδόντων • Ινοσίτιδα • Ψυχοκοινωνικό άγχος Διαφορική διάγνωση του συνδρόμου κροταφογναθικής άρθρωσης • Εξάρθρωση/Κάταγμα του κονδύλου • Νευραλγία • Οδοντικές ή περιοδοντικές καταστάσεις • Νεόπλασμα της ΚΓΑ

• Ασύμμετρη κάτω γνάθου κίνηση με ή χωρίς κλικ • Περιορισμός της κίνησης της κάτω γνάθου • Πόνος για τουλάχιστον 3 μήνες -Διαγνωστικά κριτήρια της Διεθνούς Εταιρείας Κεφαλαλγίας Α επαναλαμβανόμενος πόνος σε μία ή περισσότερες περιοχές της κεφαλής και / ή του προσώπου που πληροί τα κριτήρια Γ και Δ Β ακτίνες Χ, μαγνητική τομογραφία ή / και σπινθηρογράφημα οστών που αποδεικνύουν διαταραχή της κροταφογναθικής άρθρωσης Γ Απόδειξη ότι ο πόνος προέρχεται από τις κινήσεις της γνάθου ή / και το μάσημα σκληρών ή δύσκολων τροφίμων, ότι υπάρχει μειωμένο εύρος στο άνοιγμα σιαγόνας, θόρυβος από τη μία ή και τις δύο κροταφογναθικές αρθρώσεις κατά τις μετακινήσεις γνάθου και ευερεθιστότητα και πόνος στη μία ή και στις δύο κροταφογναθικές αρθρώσεις Δ Η κεφαλαλγία υποχωρεί εντός 3 μηνών, και δεν επανέρχεται μετά από την επιτυχή θεραπεία της διαταραχής της κροταφογναθικής διάρθρωσης

Διάγνωση του συνδρόμου κροταφογναθικής άρθρωσης - Παθολογοανατομικά ευρήματα • Παρεκτόπιση της κεφαλής του κονδύλου • Παρεκτόπιση του πρόσθιου δίσκου • Οπίσθια θυλακίτιδα • Χαλάρωση του δίσκου και των θυλακιωδών συνδέσμων -Ειδικές δοκιμασίες • Έλεγχος εύρους κίνησης της γνάθου (άνοιγμα, κλείσιμο, πρόσθια, οπίσθια) και δύναμης του μασητήρα μυός -Απεικόνιση • Τηλεαρθρογραφία απλής αντίθεσης που δείχνει τα δυναμικά της άρθρωσης και την κίνηση του δίσκου • Πανοραμικές ψηφιακές ακτινογραφίες δοντιών -Διαγνωστικά κριτήρια • Πόνος στους μυς της μάσησης, της κροταφογναθικής άρθρωσης, και / ή στην περιοχή (γύρω από το αυτί), η οποία συνήθως επιδεινώνεται από το χειρισμό ή τη λειτουργία

Θεραπεία του συνδρόμου κροταφογναθικής άρθρωσης - Γενικά μέτρα: • Ανάπαυση της γνάθου • Θεραπεία με θερμότητα τοπικά • Αντιφλεγμονώδη φάρμακα • Μυοχαλαρωτικά φάρμακα • Αναλγητικά φάρμακα • Διόρθωση τυχόν λάθους στη σύγκλιση της οδοντοστοιχίας • Ελάττωση του άγχους • Θεραπεία συμπεριφοράς για να περιορισθούν στοματικές συνήθεις που προέρχονται από το άγχος • Ελαφρά δίαιτα για μείωση της μάσησης

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 59

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΚΡΟΤΑΦΟΓΝΑΘΙΚΗΣ ΑΡΘΡΩΣΗΣ

• Έλεγχος συνηθειών, όπως σφίξιμο και τριγμός των δοντιών και ανάπαυση της γνάθου με αφαίρεση οδοντοστοιχίας • Να αποφεύγεται το ευρύ άνοιγμα του στόματος, όπως το χασμουρητό -Ψυχοκοινωνικές και συμπεριφορικές παρεμβάσεις Η θεραπεία των παραγόντων που διαμορφώνουν την ευαισθησία στον πόνο, όπως διαταραχές της διάθεσης, του άγχους και της κούραση, μπορεί να είναι σημαντική στη θεραπεία της νόσου • Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία • Ύπνωση: μπορεί ακόμη και να είναι πιο ευεργετική και από τη θεραπεία με νάρθηκα, και έχει συγκρίσιμα αποτελέσματα με τις τεχνικές χαλάρωσης • Τεχνικές χαλάρωσης: προοδευτική μυϊκή χαλάρωση, γιόγκα, και διαλογισμός. Η χαλάρωση προκαλεί μειωμένη δραστηριότητα του συμπαθητικού, μειώνοντας την ευαισθησία σε εξωτερικά ερεθίσματα, και μπορεί προκαλέσει μια γενική αίσθηση ευεξίας και να μειώσει το άγχος. - Συσκευές • Νάρθηκες: Μασητικοί νάρθηκες χρησιμοποιούνται συχνά από τους οδοντιάτρους. Συνήθως, είναι κατασκευασμένοι από ακρυλικό και μπορεί να είναι σκληροί ή μαλακοί. Μπορούν να σχεδιαστούν ώστε να ταιριάζουν στα επάνω δόντια ή στα κάτω δόντια. Μπορούν να καλύπτουν όλα τα δόντια σε ένα τόξο (πλήρης κάλυψης νάρθηκας) ή μόνο σε ορισμένα (μερικής κάλυψης νάρθηκας). Οι νάρθηκες μπορεί να είναι πρόσθιοι νάρθηκες τοποθέτησης ή νάρθηκες σταθεροποίησης, νάρθηκες σύγκλισης κ. ά. Κανονικά οι νάρθηκες φοριούνται, συνήθως, κατά τη διάρκεια του ύπνου. Ένας νάρθηκας μπορεί επίσης να έχει διαγνωστικό ρόλο, εφόσον αποδείξει την υπερβολική φθορά της σύγκλισης μετά από τον βραδινό ύπνο. • Ένθετα στον ακουστικό πόρο είναι επίσης διαθέσιμα.

60 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

- Η φαρμακευτική αγωγή • Η φαρμακευτική αγωγή είναι η κύρια μέθοδος για τη διαχείριση του πόνου, κυρίως επειδή είναι αμφίβολη η αποτελεσματικότητα των χειρουργικών ή οδοντικών επεμβάσεων. Πολλά φάρμακα έχουν χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία του πόνου, όπως αναλγητικά (παυσίπονα), βενζοδιαζεπίνες (π.χ. κλοναζεπάμη, πραζεπάμη, διαζεπάμη), σπασμολυτικά (π.χ. γκαμπαπεντίνη), μυοχαλαρωτικά (π.χ. κυκλοβενζαπρίνη), και άλλα. • Τα αναλγητικά περιλαμβάνουν μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (π.χ. πιροξικάμη, δικλοφενάκη,

ναπροξένη) και αναστολείς κυκλο-οξυγενάσης-2 (π.χ. celecoxib). Προσοχή για αλλεργία στην ασπιρίνη, πεπτικό έλκος, νεφρική ανεπάρκεια και διαταραχές της ηπατικής λειτουργίας και σε αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα (λευκωματινο-δεσμευόμενα, ουαρφαρίνη, λίθιο, φουροσεμίδη, προπρανολόλη). • Τοπικά το σαλικυλικό μεθύλιο και η καψαϊκίνη χρησιμοποιούνται. • Άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι η υδροχλωρική γλυκοζαμίνη / θειικής χονδροϊτίνη και η προπρανολόλη. • Χαμηλές δόσεις αντιμουσκαρινικών τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών, όπως η αμιτριπτυλίνη, ή νορτριπτυλίνη χρησιμοποιούνται, ακόμη. • Η μακροχρόνια χρήση αναλγητικών οπιοειδών, όπως η μορφίνη, η φαιντανύλη, η οξυκωδόνη, η τραμαδόλη, υδροκωδόνη, και η μεθαδόνη αποδίδουν. • Η αλλαντική τοξίνη («Botox») μερικές φορές χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του συνδρόμου κροταφογναθικής άρθρωσης. Η ένεση του botox στους πλευρικούς πτερυγοειδείς μυς είναι επωφελής, γιατί ο σπασμός των πλάγιων πτερυγοειδών προκαλεί μετατόπιση του δίσκου πρόσθια. Η αλλαντική τοξίνη προκαλεί προσωρινή μυϊκή παράλυση με την αναστολή της απελευθέρωσης ακετυλοχολίνης στη νευρομυϊκή σύναψη. Τα αποτελέσματα συνήθως διαρκούν για αρκετούς μήνες. Οι επιπλοκές περιλαμβάνουν τη δημιουργία μιας «σταθερής» έκφρασης, η οποία διαρκεί μέχρι να φύγει η δράση του botox. • Ενέσεις με τοπικό αναισθητικό, μερικές φορές σε συνδυασμό με στεροειδή, στους μυς μερικές φορές γίνονται. Τοπικά αναισθητικά μπορούν να παρέχουν προσωρινή ανακούφιση από τον πόνο, και τα στεροειδή αναστέλλουν τις προφλεγμονώδεις κυτοκίνες. • Τα στεροειδή και άλλα φάρμακα μερικές φορές χορηγούνται με ένεση απευθείας στην άρθρωση (ενδοαρθρικές ενέσεις).

- Φυσιοθεραπεία, βιοανάδραση και παρόμοια μη επεμβατικά μέτρα • Γίνονται ασκήσεις με στόχο να αυξηθεί το εύρος της κάτω γνάθου. Μετά την αρχική εκπαίδευση, οι άνθρωποι είναι σε θέση να κάνουν τη θεραπευτική αγωγή στο σπίτι. Η πιο απλή μέθοδος είναι το τακτικό τέντωμα μέχρι να πονάει η γνάθος, χρησιμοποιώντας τον αντίχειρα και το δάχτυλο. Ήπια δύναμη εφαρμόζεται έως ότου ο πόνος της αντίστασης γίνεται αισθητός, και στη συνέχεια διατηρείται σε αυτή τη θέση για μερικά δευτερόλεπτα.

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΚΡΟΤΑΦΟΓΝΑΘΙΚΗΣ ΑΡΘΡΩΣΗΣ

Υπάρχουν και συσκευές για αυτή την άσκηση. • Η θεραπεία με μασάζ προκαλεί υπεραιμία στους μυς, για να αδρανοποιηθούν τα σημεία ενεργοποίησης και να λυθούν οι μικρές ινώδεις συμφύσεις με το μυ που έχουν σχηματιστεί μετά από μια χειρουργική επέμβαση ή μυϊκή βράχυνση από την περιορισμένη κίνηση. • Η χρήση διαδερμικής ηλεκτρικής νευρικής διέγερσης (TENS), με διέγερση των επιφανειακών νευρικών ινών θα οδηγήσει σε μείωση του πόνου, από την απελευθέρωση των ενδορφινών. • Άλλοι συνιστούν τη χρήση των υπερήχων, για θέρμανση των ιστών, αλλαγή της ροής του αίματος και της μεταβολικής δραστηριότητας. • Η θεραπεία με λέιζερ χαμηλού επιπέδου μπορεί να βοηθήσει στον πόνο. • Βιοανάδραση τη νύχτα θα μειώσει το σφίξιμο δοντιών. - Προσαρμογή της σύγκλισης Η μασητική αποκατάσταση κάνει επιλεκτική άλεση (με οδοντικό τρυπάνι) του σμάλτου των μασητικών επιφανειών των δοντιών, με στόχο να επιτευχθεί το ταίριασμα των ανώτερων δοντιών για να ταιριάζουν με τα κάτω δόντια με πιο αρμονικό τρόπο. Η ρύθμιση της σύγκλισης μπορεί και απαιτεί ορθοδοντική, επανορθωτική οδοντιατρική ή ακόμα και ορθογναθική χειρουργική. Κάποιοι έχουν επικρίνει αυτές τις μασητικές αναδιοργανώσεις, γιατί καταστρέφουν την οδοντοστοιχία.

νως καλή. Ωστόσο, τα επίμονα συμπτώματα πόνου, η ψυχολογική δυσφορία, μειώνουν την ποιότητα της ζωής. Σε 3 μήνες τα 3/4 των περιπτώσεων λύονται. Απαιτείται συνεχής εκτίμηση της κλινικής απάντησης στη συντηρητική θεραπεία (φάρμακα, θεραπεία συμπεριφοράς, οδοντικοί νάρθηκες). Πιθανές επιπλοκές του συνδρόμου κροταφογναθικής άρθρωσης • Δευτερογενής εκφυλιστική νόσος της άρθρωσης • Χρόνια εξάρθρωση της άρθρωσης • Απώλεια του εύρους κίνησης της άρθρωσης • Κατάθλιψη και χρόνια αλγεινά σύνδρομα • Η σύνθετη προσέγγιση με διόρθωση οδοντικών διαταραχών, αποκατάσταση της φυσιολογικής μυϊκής λειτουργίας, έλεγχος του πόνου, έλεγχος του άγχους και θεραπεία συμπεριφοράς είναι η καλύτερη θεραπευτική προσέγγιση.

- Χειρουργική Μόνο το 20% των ασθενών θα πρέπει να προχωρήσει σε χειρουργική επέμβαση. Χειρουργική θεραπεία διόρθωσης της παρεκτόισης του δίσκου ή αντικατάστασης ενός κατεστραμμένου δίσκου ενδείκνυται μόνο αν ο ασθενής δεν έχει απαντήσει στην συντηρητική αγωγή. Παραδείγματα χειρουργικών επεμβάσεων που χρησιμοποιούνται στη νόσο είναι η αρθροκέντηση, η αρθροσκόπηση, η επανατοποθέτηση του δίσκου, η δισκεκτομή, η κονδυλοτομή και η αντικατάσταση της άρθρωσης. Οι επεμβατικές χειρουργικές διαδικασίες μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα. - Βελονισμός Ο βελονισμός είναι καλύτερο να χρησιμοποιείται ως ανοσοενισχυτικός και βοηθητικός σε άλλες θεραπείες. - Χειροπρακτική Είναι πολύ καλή σε πονοκεφάλους τάσεως και πόνο στον αυχένα, για χαμηλότερο πόνο στην πλάτη κ.ά Πρόληψη του συνδρόμου κροταφογναθικής άρθρωσης Περιορισμός των στοματικών συνηθειών που προέρχονται από το άγχος και ελάττωση του όλου μυϊκού τόνου. Πρόγνωση του συνδρόμου κροταφογναθικής άρθρωσης Έχει προταθεί ότι η φυσική ιστορία της νόσου είναι καλοήθης και αυτοπεριοριζόμενη, με αργή βελτίωση με την πάροδο του χρόνου. Η πρόγνωση είναι επομέ-

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 61

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΟΡΑΣΗ

Αναστάσιος Α. Κονταξάκης Χειρουργός Οφθαλμίατρος Στρατιωτικός Ιατρός, Επιμελητής Οφθαλμολογικής Κλινικής Ναυτικού Νοσοκομείου Κρήτης Διπλωματούχος European Board Opthalmology υπ. Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Σκαλίδη 41 - 43, 4ος όροφος, Γραφείο Δ4, Χανιά Τηλ. : 2821083222 | Kιν.: 6906 72 42 36 www.akontaxakis.gr | email: info@akontaxakis.gr

ίναι αλήθεια ότι ο υπολογιστής «χαλάει» τα ματάκια του; Υπάρχει τρόπος να προστατεύσουμε τα παιδιά;

62 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Στην Αμερική, την Ευρώπη και τα τελευταία χρόνια και στην Ελλάδα τα παιδιά ξοδεύουν 1 με 3 ώρες καθημερινά μπροστά στην οθόνη ενός υπολογιστή ή laptop είτε για τις σχολικές τους εργασίες είτε για να παίξουν. Πολλές φορές δε, οι γονείς ενθαρρύνουν τα παιδιά τους από την πρώιμη παιδική ηλικία των δύο ή τριών ετών να χρησιμοποιούν τον υπολογιστή. ΄Ετσι, πολύ υψηλό ποσοστό παιδιών σχολικής ηλικίας έχουν πρόσβαση σε υπολογιστή στο σπίτι ή το σχολείο. Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Ακαδημία Οπτομετρών, ο αντίκτυπος από την χρήση των υπολογιστών στην παιδική ηλικία περιλαμβάνει τους ακόλουθους παράγοντες: • Τα παιδιά έχουν περιορισμένο βαθμό αυτο - προστασίας.

Μπορούν να δουλεύουν μπροστά στον υπολογιστή για ώρες χωρίς ή με ελάχιστα λεπτά διαλείμματος. Αυτή η παρατεταμένη δραστηριότητα μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα εστίασης και προσήλωσης της όρασης. • Τα παιδιά είναι ιδιαίτερα προσαρμοστικά. Πιστεύουν ότι όσα βλέπουν και όπως τα βλέπουν είναι φυσιολογικά ακόμα και αν έχουν πρόβλημα με την όρασή τους. Γι αυτό είναι σημαντικό οι γονείς να παρακολουθούν το χρόνο που τα παιδιά τους ξοδεύουν δουλεύοντας μπροστά στον υπολογιστή. • Τα παιδιά εξ ορισμού είναι μικρότερα από τους ενήλικες. Τις περισσότερες φορές οι θέσεις εργασίας των υπολογιστών είναι σχεδιασμένες για να χρησιμοποιούνται από ενήλικες. Αυτό μπορεί να αλλάξει την οπτική γωνία των παιδιών. Οι χρήστες των υπολογιστών θα πρέπει να βλέπουν την οθόνη του ελαφρώς προς τα κάτω, σε γωνία 15°. Επιπλέον, σαν αποτέλεσμα της δυσκολίας με την οποία τα παιδιά φθάνουν το πληκτρολόγιο του υπολογιστή ή ακουμπούν τα πόδια τους στο πάτωμα, μπορεί να αισθάνονται πόνο στο λαιμό, τους ώμους ή την πλάτη. Μελέτες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια δείχνουν ότι οι υπολογιστές έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην όραση των παιδιών και η υπερβολική χρήση του υπολογιστή κατά την παιδική ηλικία αυξάνει τον κίνδυνο για μυωπία. Ειδικότερα σε διάφορες μελέτες που έχουν γίνει αναφέρεται ότι: • 25% των παιδιών που χρησιμοποιούν υπολογιστή χρειάζονται διορθωτικά γυαλιά προκειμένου να δουλέψουν άνετα και ακίνδυνα στο κομπιούτερ στο σπίτι ή στο σχολείο. • Το ποσοστό των παιδιών στο πρώτο στάδιο μυωπίας

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΟΡΑΣΗ

έχει αυξηθεί από 12% στο 20% από το 1995 έως σήμερα • Το ποσοστό των παιδιών ηλικίας 7-9 ετών με μυωπία έχει διπλασιαστεί την τελευταία τριετία, φθάνοντας το 34% Η μυωπία παρουσιάζει σημαντική αύξηση παγκοσμίως. Σε μερικές χώρες η αύξηση είναι τόσο μεγάλη που ορισμένες υπηρεσίες που απαιτούν μια πολύ καλή όραση, δυσκολεύονται να βρουν άτομα να προσλάβουν που να πληρούν τα κριτήρια τους. Για την εξήγηση του ανησυχητικού αυτού φαινομένου, μέχρι σήμερα η επικρατέστερη θεωρία ήταν ότι τα μεγάλα ποσοστά μυωπίας σε ορισμένες χώρες και ιδιαίτερα στην Άπω Ανατολή, οφείλονταν σε γενετικούς λόγους. Τώρα όμως νέες έρευνες από επιστήμονες της Αυστραλίας, απορρίπτουν τη θεωρία αυτή. Οι Αυστραλοί ερευνητές, ανάλυσαν τα δεδομένα από 40 άλλες σχετικές εργασίες και διαπίστωσαν ότι δεν υπήρχαν πειστικά ευρήματα που να τεκμηριώνουν το γεγονός ότι η σοβαρή αύξηση των περιστατικών μυωπίας, οφείλεται μόνο σε γενετικούς παράγοντες.

64 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Αντίθετα πιστεύουν ότι το φαινόμενο αυτό οφείλεται στο ότι τα παιδιά σήμερα, από πολύ μικρή ηλικία, αφιερώνουν ένα πολύ μεγάλο μέρος του χρόνου τους στο να παρακολουθούν τηλεόραση, να εργάζονται σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές και να διαβάζουν. Επειδή τα παιδιά κάτω από τις συνθήκες αυτές, υποχρεώνονται να εστιάζουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα σε αντικείμενα που βρίσκονται πολύ κοντά τους, το μάτι για να προσαρμοστεί, αυξάνει την επιμήκη διάμετρο του. Έτσι μπορεί με λιγότερο κόπο να εστιάζει στα αντικείμενα όπως οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, τα παιγνίδια βίντεο, τα βιβλία και οι τηλεοράσεις που βρίσκονται κοντά. Όμως η προσαρμογή αυτή, δεν επιτρέπει στο μάτι να εστιάζει αντικείμενα που βρίσκονται μακριά. Αυτό προκαλεί τη μυωπία. Όσες περισσότερες ώρες ξοδεύουν καθημερινά τα παιδιά στις δραστηριότητες αυτές, τόσο πιο σοβαρό δυνατόν να γίνεται το πρόβλημα. Χαρακτηριστικά αναφέρεται το παράδειγμα της Ινδίας όπου στους νέους ηλικίας 18 ετών, οι μύωπες ανέρχονται μόνο στο 10%. Αντίθετα στους Ινδούς νέους που ζουν στη Σιγκαπούρη και όπου τα επίπεδα διαβάσματος και απασχόλησης με ηλεκτρονικά μέσα είναι πολύ μεγαλύτερα, το ποσοστό των μυώπων ανέρχεται στο 70%. Στο Ισραήλ, σε σχολεία με έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα όπου το διάβασμα βιβλίων που έχουν σχέση με τη θρησκεία προωθείται σε μεγάλο βαθμό, τα αγόρια ηλικίας από 14 έως 18 ετών που είναι μύωπες ανέρχονται στο 80%. Αντίθετα σε κρατικά σχολεία που δεν έχουν τόσο έντονο προσανατολισμό στο διάβασμα θρησκευτικών βιβλίων, το ποσοστό των αγοριών με μυωπία ανέρχεται στο 30%. Στη Σουηδία σήμερα το ποσοστό των παιδιών ηλικίας 12 ετών που πάσχουν από μυωπία έχει ανέλθει στο 50%. Αναμένεται ότι όταν τα παιδιά αυτά θα γίνουν 18 ετών, το ποσοστό μυωπίας θα ανέλθει πέραν του 70%. Όλα αυτά τα δεδομένα συνηγορούν στο γεγονός ότι η αύξηση της μυωπίας δεν οφείλεται μόνο σε γενετικούς παράγοντες. Αντίθετα οι δραστικές αλλαγές

στον τρόπο ζωής μας που έχει παρατηρηθεί κατά τις τελευταίες δεκαετίες, επηρεάζει πολύ περισσότερο από τη γενετική συνιστώσα, τα προβλήματα όρασης στους νέους. Επιπρόσθετα έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά και οι νέοι που ξοδεύουν περισσότερο χρόνο σε αθλητικές δραστηριότητες, έχουν λιγότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν προβλήματα όρασης. Συμβουλές για την αποφυγή προβλημάτων από τη χρήση των Η/Υ στην παιδική ηλικία

Τα παιδιά που χρησιμοποιούν υπολογιστή πολύ πριν το οπτικό τους σύστημα αναπτυχθεί πλήρως βρίσκονται στην καρδιά του προβλήματος που αποκαλείται «computer vision syndrome» δηλαδή οπτικό σύνδρομο που αναπτύσσεται από την υπερβολική χρήση του υπολογιστή (κούραση, κοκκίνισμα και πόνος ματιών, θολή όραση, διπλωπία, πονοκέφαλοι). Προκειμένου να προστατεύσετε τα παιδιά σας από αυτό το σύνδρομο ακολουθείστε τις ακόλουθες συμβουλές: • Πριν ξεκινήσει το σχολείο, κάθε παιδί θα πρέπει να κάνει έναν πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο περιλαμβάνοντας τον έλεγχο κοντινής και μακρινής όρασης. • Οι θέσεις εργασίας για τον υπολογιστή θα πρέπει να είναι έτσι προσαρμοσμένες ώστε να ταιριάζουν σε παιδί και όχι σε ενήλικα. Η προτεινόμενη απόσταση μεταξύ της οθόνης του υπολογιστή και των ματιών του παιδιού είναι 50-60 εκατοστά. Κοιτάζοντας την οθόνη του κομπιούτερ από μικρότερη απόσταση, η όραση των παιδιών κινδυνεύει από την υπερβολική προσαρμογή των ματιών τους. • Ο χρόνος εργασίας των παιδιών μπροστά σε υπολογιστή θα πρέπει να είναι πάντα ελεγχόμενος και κατά το δυνατόν διακεκομμένος ώστε να παρεμβάλλονται μεσοδιαστήματα ανάπαυσης για το οπτικό και μυοσκελετικό τους σύστημα. • Οι γονείς και οι δάσκαλοι θα πρέπει να αναγνωρίζουν κάθε συμπεριφορά που δείχνει πιθανά προβλήματα όπως: κόκκινα μάτια, συχνό τρίψιμο των ματιών, κλίση του κεφαλιού ή άλλες ασυνήθιστες στάσεις και τέλος παράπονα για θολή όραση ή κουρασμένα μάτια και να απευθύνονται άμεσα στον οφθαλμίατρο.

Παγκόσμια Ημέρα Όρασης 2017: Ποιες τροφές χρειάζεστε για καλύτερη όραση

Παγκόσμια Ημέρα Όρασης πραγματοποιείτε κάθε χρόνο τη δεύτερη Πέμπτη του Οκτωβρίου. Φέτος, το κεντρικό μήνυμα για δράση είναι το “Make Vision Count”. Παγκόσμια Ημέρα Όρασης: Τα στοιχεία δείχνουν την ανάγκη για ενημέρωση. Αδιαμφισβήτητα ένα από τα πιο σημαντικά αισθητήρια όργανα είναι τα μάτια μας. Αντιλαμβανόμαστε το 80% όλων όσων συμβαίνουν γύρω μας, μέσω της όρασης. Όταν άλλες αισθήσεις, όπως η γεύση και η μυρωδιά σταματήσουν να λειτουργούν, τα μάτια είναι εκείνα που μας προειδοποιούν από τον κίνδυνο γύρω μας.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Τμήματος του Π.Ο.Υ. για την Πρόληψη της Τύφλωσης και της Κώφωσης: • Υπάρχουν περίπου 285 εκατομμύρια άνθρωποι με προβλήματα όρασης σε όλο τον κόσμο. Από αυτούς, 39 εκατομμύρια είναι τυφλοί και 246 εκατομμύρια έχουν πολύ μειωμένη όραση. • 4 στους 5 τυφλούς ή άτομα με προβλήματα όρασης έχουν αίτια που μπορουν να αποφευχθούν. • Περίπου το 90% των ανθρώπων με προβλήματα όρασης στον κόσμο ζουν σε αναπτυσσόμενες χώρες. • Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα μη διορθωμένα διαθλαστικά σφάλματα αποτελούν την κύρια αιτία της προβληματικής όρασης. • Ο καταρράκτης είναι η κύρια αιτία τύφλωσης. • Το 65% των ατόμων με προβλήματα όρασης και το 82% των τυφλών είναι άνω των 50 ετών. • Κορυφαίες αιτίες προβληματικής όρασης: διαθλαστικά σφάλματα, καταρράκτης και γλαύκωμα. • Κορυφαίες αιτίες τύφλωσης: Καταρράκτης, γλαύκωμα και εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. • Ο αριθμός των ατόμων με προβλήματα όρασης από μολυσματικές ασθένειες έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία 20 χρόνια. Παγκόσμια Ημέρα Όρασης: Η διατροφή βοηθάει και προστατεύει τα μάτια. Η διατροφή μας διαδραματίζει αναπόσπαστο ρόλο στη διατήρηση ενός υγιούς σώματος που περιλαμβάνει και τα μάτια μας. Για να διατηρήσετε την καλή υγεία των ματιών, είναι επιτακτική η επιλογή συγκεκριμένων τροφών. Υπάρχουν ορισμένα θρεπτικά συστατικά που απαιτούνται για την καλή όραση. Μερικά από αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν λουτεΐνη, ζε-

αξανθίνη, β-καροτένιο, βιταμίνη Α, ψευδάργυρο, βιταμίνη C, βιταμίνη Ε και ωμέγα-3 λιπαρό οξύ. Δείτε μερικές τροφές που μπορεί να σας βοηθήσουν να ενισχύσετε την όραση και την υγεία των ματιών σας: • Καρότα: Το καρότο περιέχει β-καροτένιο. Είναι ένας τύπος βιταμίνης-Α, που βοηθά τον αμφιβληστροειδή και άλλα μέρη του ματιού να λειτουργούν σωστά. • Βερίκοκα: Έχουν και αυτά υψηλή περιεκτικότητα σε β-καροτένιο. Περιέχουν όμως και βιταμίνη C και Ε, ψευδάργυρο και χαλκό. Μελέτες δείχνουν ότι αυτά τα θρεπτικά συστατικά μειώνουν κατά 25% τον κίνδυνο εκφύλισης της ωχράς κηλίδας. • Μπρόκολο: Έχει μια σημαντική ποσότητα λουτεΐνης. Πρόκειται για ένα αντιοξειδωτικό που προάγει την υγεία των ματιών. Είναι πλούσιο σε φυτικές ίνες και περιέχει επίσης βιταμίνη C, β-καροτένιο και ζεαξανθίνη. • Ξηροί καρποί: Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα στους ξηρούς καρπούς, όπως αμύγδαλα, καρύδια και κάσιους) συμβάλλουν στην υγεία του αμφιβληστροειδούς. Παγκόσμια Ημέρα Όρασης: Τι άλλα μπορείτε να κάνετε για να προστατεύσετε τα μάτια σας Υπάρχουν κάποια απλά πράγματα στην καθημερινότητα, τα οποία θα σας βοηθήσουν: • Μην κοιτάζετε οθόνες διαρκώς για μεγάλα χρονικά διαστήματα • Μειώστε το επίπεδο φωτεινότητας της οθόνης σε υπολογιστές και κινητά τηλέφωνα • Κρατήστε τα μάτια σας ενυδατωμένα Κάντε ασκήσεις χαλάρωσης κάθε φορά που βρίσκετε χρόνο.

ΟΠΤΙΚΑ - ΦΑΚΟΙ ΕΠΑΦΗΣ

Πέτροσ Ανδρεαδάκησ

ΓΥΑΛΙΑ ΗΛΙΟΥ - ΓΥΑΛΙΑ ΟΡΑΣΕΩΣ - ΦΑΚΟΙ ΕΠΑΦΗΣ - ΥΓΡΑ ΦΑΚΩΝ ΕΠΑΦΗΣ - ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ - ΟΠΤΟΜΕΤΡΙΑ

Ρωτήστε μας για τις προσφορές μας σε:

ΠΟΛΥΕΣΤΙΑΚΑ • ΓΥΑΛΙΑ ΗΛΙΟΥ • ΓΥΑΛΙΑ ΟΡΑΣΕΩΣ ΦΑΚΟΥΣ ΕΠΑΦΗΣ & ΥΓΡΑ ΦΑΚΩΝ ΕΠΑΦΗΣ

1ο Κατάστημα:

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ 3 - ΚΟΥΝΟΥΠΙΔΙΑΝΑ Τηλ.: 28210 64459 - E-mail: petros_andreadakis@yahoo.gr

2o Kατάστημα:

ΚΑΛΥΒΕΣ ΑΠΟΚΟΡΩΝΟΥ (κοντά στο ποτάμι) Τηλ.: 28250 31777 - E-mail: andreadakisoptics@gmail.com

ΕΚΤΕΛΟΥΝΤΑΙ ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΤΑΜΕΙΩΝ

ΕΦΗΒΟΙ ΚΑΙ ΑΛΚΟΟΛ ΨΥΧΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ «Ένα μεγάλο λόγο θα ‘λεγα: το παλαβό με σπρώχνει κρασί, τι αυτό και τον πιο φρόνιμο… Τον κάνει να ξεσπά σε χάχανα, τον σπρώχνει να χορεύει, Να πει και λόγια που καλύτερα να μην τα ξεστομούσε.» Σκουλάκη Νεκταρία Ψυχίατρος Παίδων - Εφήβων

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ «Και οι φιλόσοφοι, ορίζοντας τη μέθη, την αποκαλούν παραλήρημα που ακολουθεί την ανάλωση του κρασιού.»

Μανουσογιαννάκηδων 1 - 5, Χανιά Τηλ.: 28210 98747 - 6937 124 543 skoulaki.nektaria@otenet.gr

εφηβεία λειτουργεί ως ενδιάμεσο στάδιο για τη μετάβαση από την παιδικότητα στην ενήλικη ζωή και τη διαμόρφωση μιας ώριμης προσωπικότητας. Οι μεταβολές ανάπτυξης στη διάρκεια της εφηβείας συμβαίνουν στο βιολογικό επίπεδο, στο γνωστικό και συναισθηματικό τομέα, σε επίπεδο προσωπικότητας, εικόνας εαυτού και ταυτότητας, στις σχέσεις με τους γονείς και τους συνομηλίκους, στην ανάπτυξη προσωπικών στόχων και επιτευγμάτων στην προσωπική ζωή, αλλά και στις στάσεις απέναντι στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ 10-12 ΕΤΩΝ Αδυναμία σύναψης φιλικών σχέσεων Γενικευμένο και επίμονο αίσθημα δυσφορίας, δυστυχίας, ή / και καταθλιπτική διάθεση Γενικότερος αρνητισμός/ αντιδραστικότητα Έντονος εγωκεντρισμός Μειωμένες ικανότητες υπακοής στους κανόνες και στα κοινωνικά πρότυπα Μειωμένες ικανότητες για δημιουργικό παιχνίδι Ερμηνεία των ουδέτερων ερεθισμάτων ως επιθετικά Γνωστική και συναισθηματική ακαμψία.

70 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ 12-14 ΕΤΩΝ Σύναψη ύποπτων φιλικών σχέσεων ή κρυφών φιλικών σχέσεων Γενικευμένο και επίμονο αίσθημα δυσφορίας, δυστυχίας, ή / και καταθλιπτική διάθεση Γενικότερος αρνητισμός/ αντιδραστικότητα

Έντονος εγωκεντρισμός, διεκδικήσεις δικαιωμάτων με επίμονο τρόπο Μειωμένες ικανότητες υπακοής στους κανόνες και στα κοινωνικά πρότυπα Ευερεθιστότητα και ευεξαπτότητα, έντονες εκρήξεις Αδιαφορία για τις σχολικές δραστηριότητες. ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΕΦΗΒΕΙΑΣ 14-18 ΕΤΩΝ Έλλειψη στόχων και σχεδιασμού για το μέλλον Απαξίωση των θεσμών και του κοινωνικού πλαισίου Αμφισβήτηση της όποιας διαδικασίας η οποία αφορά την επαγγελματική αποκατάσταση Απαξίωση της όποιας συμβουλευτικής διαδικασίας Έντονες συγκρούσεις με τους γονείς. ΜΕΤΕΦΗΒΕΙΑ(19-25) Μετάβαση στην ενήλικη ζωή με αυτονόμηση σε πολλά επίπεδα, υιοθέτηση προσωπικών στάσεων, πεποιθήσεων και αξιών, ανάληψη υποχρεώσεων και ευθυνών. ΕΥΑΛΩΤΗ ΦΑΣΗ Σε όλα τα μεταβατικά στάδια ζωής και ιδιαίτερα στην εφηβεία, πολλοί παράγοντες μπορούν να επιδράσουν και να θέσουν σε κίνδυνο την ομαλή εξέλιξη του ατόμου. Ένας από αυτούς είναι η χρήση αλκοόλ. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ Έρευνα σε μαθητές ηλικίας 11, 13 και 15 ετών , σε σχολικές τάξεις της ΣΤ’ Δημοτικού, Β’ Γυμνασίου και Α’ Λυκείου στην Ελλάδα, εντόπισε ότι ένας στους τρεις 15χρονους καταναλώνει κάποιο οινοπνευματώδες ποτό τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα.

ΕΦΗΒΟΙ ΚΑΙ ΑΛΚΟΟΛ ΨΥΧΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

Ένα στα 4 αγόρια και ένα στα 5 κορίτσια ηλικίας 15 ετών πίνουν σε κάθε συνηθισμένη τους έξοδο τουλάχιστον 3 ποτά. Δύο στους 5 εφήβους ηλικίας 15 ετών έχουν μεθύσει τουλάχιστον μια φορά κατά την έξοδό τους. Από το 2010, συγκριτικά με το 2006, έχει αυξηθεί σημαντικά το ποσοστό των 15χρονων μαθητών που καταναλώνουν οινοπνευματώδη σε εβδομαδιαία βάση, Η συχνότητα χρήσης αλκοόλ στους εφήβους είναι χαμηλότερη απ’ ότι στους ενήλικες, ωστόσο οι έφηβοι καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες ανά περίσταση. Έχει επίσης διαπιστωθεί μια τάση έναρξης της χρήσης αλκοόλ σε μικρότερες ηλικίες, πριν τα 13, με συνέπεια να αυξάνεται ο κίνδυνος για την εμφάνιση προβλημάτων υγείας στην πορεία της ζωής, που προκύπτουν από τη χρήση αλκοόλ. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Ν. Χανίων κατατάσσεται στην 6η υψηλότερη θέση στην υπερβολική κατανάλωση οινοπνευματωδών από μαθητές 15-19 ετών και στη 10η θέση στη μέθη. Αντιθέτως, ο νομός βρίσκεται στην 1η θέση με το χαμηλότερο ποσοστό μαθητών, που καπνίζουν βαριά. ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΑΛΚΟΟΛ Το αλκοόλ, όπως όλα τα άλλα ναρκωτικά είναι μια ψυχοτρόπος ουσία, δηλαδή μπορεί να αλλάξει την εγκεφαλική λειτουργία, προκαλώντας εξάρτηση, νοητικές διαταραχές και διαταραχές συμπεριφοράς, επιληψία, και ψυχώσεις. Στην περίοδο της εφηβείας η ωρίμανση του εγκεφάλου είναι σε εξέλιξη, ιδιαίτερα η μετωπιαία περιοχή που συνεχίζει να αναπτύσσεται μέχρι τα 20 χρόνια. Το αλκοόλ που είναι ουσία λιπόφιλη, έλκεται από τα λιπίδια τα οποία περιέχει ο εγκέφαλος των παιδιών κι εφήβων σε πλούσια συγκέντρωση. Δρα στην κυτταρική μεμβράνη και καταστρέφει το νευρικό ιστό. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΛΚΟΟΛ ΣΤΟ Κ.Ν.Σ. ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ Είναι τοξικό για τους εφήβους, καθώς στον ανθρώπινο οργανισμό η ικανότητα πλήρους μεταβολισμού του από τα ηπατικά ένζυμα επιτυγχάνεται στα 20-21 έτη. Αυτό σημαίνει ότι αφού δε μεταβολίζεται, συνεχίζει να κυκλοφορεί για μεγαλύτερο χρόνο στο αίμα και να επιδρά στα ευαίσθητα όργανα. Η συνεχής κι επαναλαμβανόμενη ή περιστασιακή έκθεση των εγκεφαλικών κυττάρων και νευρώνων στο αλκοόλ προκαλεί τροποποίηση των νευρώνων ιδιαίτερα στην εφηβεία όπου τα αναπτυσσόμενα κύτταρα είναι πιο ευαίσθητα απ’ ότι στον ενήλικα. Οι αλλαγές αυτές είναι μη αναστρέψιμες καθώς τα κύτταρα ευγενών οργάνων δεν πολλαπλασιάζονται. Ο όγκος ορισμένων περιοχών του εγκεφάλου μειώνεται και κατά συνέπεια μειώνεται και η γνωστική λειτουργία. Οι έφηβοι που κάνουν κατάχρηση χάνουν το 10-20% της μνήμης και της ικανότητας προσανατολισμού στο χώρο. Μεταξύ 12 και 15 χρόνων έχουμε την ωρίμανση του εγκεφαλικού φλοιού, περιοχή πολύ σημαντική, που μας καθιστά λογικά όντα. Σ’ αυτή την περίοδο, η κατάχρηση αλκοόλ επεμβαίνει στη διαδικασία ωρίμανσης, καθιστώντας τον τρόπο σκέψης ανώριμο, συνέπεια που θα επηρεάσει και το υπόλοιπο της ζωής του ατόμου.

Σε μεγάλες δόσεις καταστρέφει κάθε φορά 100.000 νευρώνες περίπου. Η βλάβη αυτή είναι μη αναστρέψιμη. Επί πλέον εξαιτίας της διαφοράς στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, οι νέοι καταφέρνουν να πιούν μεγαλύτερη ποσότητα αλκοόλ πριν νιώσουν τα συμπτώματα μέθης. Αυτό ευνοεί την κατάχρηση που συχνά οδηγεί σε κώμα. Πιο ευαίσθητα είναι τα κορίτσια που έχουν μικρότερη ικανότητα μεταβολισμού. Η μέθη και η οξεία τοξίκωση συμβαίνουν με μικρότερη ποσότητα αλκοόλ και με συνέπειες πιο σοβαρές. ΟΜΑΔΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΡΩΝ ΧΡΗΣΗΣ ΑΛΚΟΟΛ ΣΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ Για να ανακουφιστώ από την ανησυχία και τη θλίψη Για καλύτερη παρέα Για να ξεχάσω τα προβλήματά μου Για να είμαι πιο κοινωνικός/η Για να «ανέβω» ψυχολογικά Για καλύτερη διασκέδαση Για να νιώθω καλύτερα Από συνήθεια Για χαλάρωση Για να γιορτάσω Γιατί πίνουν και οι περισσότεροι φίλοι μου Γιατί νιώθω περισσότερη αυτοπεποίθηση Για να ξεφύγω από την πλήξη Γιατί μου αρέσει Για να φτιάξω το κέφι μου. ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΑΛΚΟΟΛ ΣΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ • ΠΕΡΙΣΤΑΣΙΑΚΗ ΧΡΗΣΗ • ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΑΛΚΟΟΛ • ΒΑΡΙΑ ΕΠΕΙΣΟΔΙΑΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΑΛΚΟΟΛ • ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ • ΤΟΞΙΚΩΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗΣ ΑΛΚΟΟΛ ΣΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ • Αρνητικές επιπτώσεις χαμηλή επίδοση στο σχολείο, σκασιαρχείο, συγκρούσεις με συνομηλίκους και εκπαιδευτικούς • Οικογενειακές συγκρούσεις, ανειλικρίνεια, απομάκρυνση από τους γονείς, διανυκτέρευση εκτός σπιτιού • Παραβατικότητα, οδικές παραβάσεις, φθορά ξένης ή δημόσιας περιουσίας • Ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, παρορμητικότητα, μείωση της αντίληψης, σεξ χωρίς προφυλάξεις, χρήση άλλων ουσιών • Ατυχήματα και αυτοκτονίες • Νοσηρότητα και θνητότητα. ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ • εσωστρέφεια • ανειλικρίνεια • συναισθηματική απομάκρυνση από τους γονείς και φίλους • χρήση αλκοόλ παρά τις επιβλαβείς συνέπειες • Σε πρώτη φάση παρατηρείται ομιλητικότητα και αίσθηση ευφορίας, καλή διάθεση φλυαρία καθώς και υπερκινητικότητα. • Στη συνέχεια… κατάθλιψη, γνωστικές βλάβες, μειωμένη κρίση.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 71

Εφηβεία και Video Games

D έσποινα Σπυρίδωνος

Ψυχολόγος, MSc, ε.Ψυχοθεραπεύτρια Τραυματοθεραπεία EMDR Μέλος EMDR Hellas - Europe Association Τ. +6977237522

ριν απο δύο μήνες βρέθηκα τυχαία έξω απ’ το προαύλιο ενός γυμνασίου και παρατήρησα τη θέρμη με την οποία μια παρέα εφήβων συζητούσε για ένα video game που μόλις είχε κυκλοφορήσει. Αποσβολωμένη συνειδητοποίησα κάτι που γι’ αυτούς ήταν μια αυτονόητη πραγματικότητα: τα video games αποτελούν μια σύγχρονη εδραιωμένη μόδα, ένα θέμα καθημερινής συζήτησης, είναι η προσμονή για την εβδομαδιαία έξοδο και περιλαμβάνει όλες τις εφηβικές ομάδες ανεξαρτήτου φύλου, ή γενικότερων ενδιαφερόντων. Ξεκινώντας, είναι σημαντικό να τονίσουμε τη θετική επιρροή των video games στον έφηβο, καθώς προσφέρουν μια σημαντική κινητοποίηση σε απλές διανοητικές ικανότητες όπως: • στον οπτικοακουστικό συντονισμό, • στην προοδευτική επιμονή και υπομονή μέσα απο τη δοκιμή, τους στόχους και το λάθος, • τονώνουν τη συγκέντρωση προσοχής και την παρατηρητικότητα, • ανταμοίβουν γενναιόδωρα τις νίκες και δεν τιμωρούν μια αποτυχημένη προσπάθεια, • και τέλος τονώνουν τη φαντασία, την εφευρετικότητα και τη δημιουργικότητα.

72 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Παρ’ όλα αυτά, η «ψυχαγωγική οθόνη», και όχι η χρήση της για σχολικές δραστηριότητες, λειτουργεί σαν ενα «ψηφιακό γλυκό». Όπως και τα υπόλοιπα «κανονικά» γλυκά προσφέρουν ευχαρίστηση, δεν συμβάλλουν όμως στη διανοητική ανάπτυξη του παιδιού. Παράλληλα με

αυτό, η αλόγιστη χρήση των video games συνοδεύεται απο αρνητικές συνέπειες. Ο έφηβος γίνεται δέκτης βίαιων ερεθισμάτων μέσα από ορισμένα παιχνίδια συνδυαστικά, μάλιστα, με την τηλεόραση, τις ειδήσεις, τις ταινίες και τον γενικότερο κοινωνικό αναβρασμό που επικρατεί στις μέρες μας. Κατά αυτό τον τρόπο, λοιπόν, εδραιώνεται και παγιώνεται η βία στην κοσμοθεωρία που έχει αναπτύξει μέσα του. Σε καμία περίπτωση βέβαια, δεν υπονοείται ότι όποιος έφηβος παίζει video games θα παρουσίασει επιθετική συμπεριφόρα∙ όταν όμως η χρήση τους συνοδεύεται από ένα ελλιπές, υπερπροστατευτικό ή μη υποστηρικτικό περιβάλλον, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες η βία να εδραιωθεί ως μια κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά. Ας μην ξεχνάμε ότι η ενασχόληση με την «ψυχαγωγική οθόνη» πολλές φορές προσφέρει στους νέους μια ασφαλή απόδραση απο την πραγματικότητα. Συμπληρωματικά, αυτή η αλόγιστη χρήση αποτελεί –εκτός των άλλων– και τον δεύτερο συχνότερο παράγοντα παχυσαρκίας, λόγω της κατανάλωσης πρόχειρου φαγητού. Κανείς έφηβος δεν θα φάει φασολάκια παίζοντας παράλληλα ένα παιχνίδι! Τέλος, μπορεί να επιφέρει την κοινωνική απόσυρση και την αποξένωση του ατόμου. Πότε η χρήση των video games είναι προβληματική; Στην περίπτωση που η προβληματική χρήση εξελίσσεται σε «εξάρτηση» (άνω των 30 ωρών εβδομαδιαίως), εμφανίζονται κάποια απο τα παρακάτω συμπτώματα: μεταβολή συμπεριφοράς, μελαγχολία, επιθετικότητα,

ΕΦΗΒΕΙΑ ΚΑΙ VIDEO GAMES

παρουσία πολλών ωρών σε internet café, απότομη πτώση σχολικής απόδοσης, ευερεθιστότητα όταν δεν παίζει, μείωση ή διακόπη δραστηριοτήτων που παλιά προσέφεραν ευχαρίστηση, παραμέληση βασικών αναγκών, πονοκέφαλοι και υπνηλία. Στην περίπτωση που παρατηρείτε κάτι απο τα παραπάνω είναι πολύ σημαντικό να απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό για υποστήριξη. Ας μην ξεχνάμε ότι η εφηβεία είναι το προπύργιο της φοιτητικής ενήλικης ζωής, η οποία προσφέρει άπλετο χρόνο και κυρίως, απόσταση απο κηδεμόνες ή γονείς! Τι μπορώ να κάνω ως γονιός; • Ορίστε με σαφήνεια και σταθερότητα τον επιτρεπτό εβδομαδιαίο χρόνο ενασχόλησης με τα ψυχαγωγικά παιχνίδια (μέγιστος χρόνος οι 14 ώρες/2 ώρες ανά ημέρα). Ωστόσο, ο περιορισμός του χρόνου δεν είναι τόσο σημαντικός όσο το ενδιαφέρον του γονιού για το περιεχόμενο και το είδος του παιχνιδιού. Γι’ αυτό τον λόγο, προτείνονται παιχνίδια ρόλων, στρατηγικής, επίλυσης προβλημάτων, αθλητικά ή προσομοιώσεις αθλημάτων που απαιτούν σωματική κίνηση. • Μην πέσετε στην παγίδα να αυξήσετε τον χρόνο ενασχόλησης τις μέρες που δεν έχουν άλλες δραστηριότητες ή υποχρεώσεις, όπως η Κυριακή και οι αργίες – πλην σπάνιων εξαιρέσεων, όπως κάποιο θεματικό party ή μάζωξη με φίλους. • Μην τοποθετείτε κονσόλες ή οθόνες στο δωμάτιό τους∙ προτιμήστε τους κοινόχρηστους χώρους για να αποφύγετε την απομόνωση. • Παροτρύνετέ τους να συνδυάζουν τα video games με άλλα παιχνίδια (π.χ. επιτραπέζια), αθλητικές δραστηριότητες, καλλιτεχνικές δημιουργίες κτλ. Να μην είναι δηλαδή η οθόνη το μοναδικό είδος διασκέδασής τους. • Τέλος, συζητήστε με αληθινό ενδιαφέρον αναφορικά με τους κινδύνους του εθισμού και μην απαξιώνετε ή επικρίνετε την ψυχαγωγική τους επιλογή. Εν κατακλείδι, η αυστηρότητα και η δαιμονοποίηση της τεχνολογίας και των σύγχρονων μέσων ψυχαγωγίας δεν είναι η λύση. Οι εκφράσεις του τύπου «εγώ στην ηλικία

σου έπαιζα ποδόσφαιρο στις αλάνες με τους φίλους μου, ενώ εσείς τα σημερινά παιδιά...», παρ’ όλη την αγάπη και το ενδιαφέρον που κρύβουν, είναι άγονες, αντισυμβατικές και διχάζουν τον νέο αφού η τωρινή κοινωνία, οι ραγδιαίες εξελίξεις και οι απαιτήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει δεν έχουν καμία σχέση με το παρελθόν. Τα υγιή «όρια», η μίμηση προτύπων και η ειλικρινής και υποστηρικτική διαπαιδαγώγηση είναι τα εφόδια που θα βοηθήσουν τον έφηβο να αναπτύξει την προσωπικότητά του, τις ηθικές αξίες και τους τρόπους με τους οποίους θα μπορεί να διαχειρίζεται και να αυτορρυθμίζει τα συναισθήματά του προς δικό του όφελος.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 73

Η σχέση του ζευγαριού μετά το παιδί

ερχομός ενός παιδιού, πέρα από αναμφισβήτητη χαρά, φέρνει στο ζευγάρι πολλή κούραση και νεύρα, γεγονός το οποίο μπορεί να οδηγήσει με τον καιρό στην απο-

νέο ρόλο, παραμελώντας τον εαυτό τους αλλά και την

μάκρυνση των δύο συντρόφων. Να τονίσουμε βέβαια

ρόλο της ως μητέρα και στα νέα της καθήκοντα, πα-

ότι αυτό δεν σημαίνει ότι απαραίτητα όλα τα ζευγάρια

ραμελώντας άθελά της τις ανάγκες του συζύγου της,

θα αντιμετωπίσουν εντάσεις και προβλήματα με τον

ο οποίος συχνά αισθάνεται θεατής. Παράλληλα, θα

ερχομό ενός παιδιού στην οικογένεια.

πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν τις ορμονικές μεταβολές

μεταξύ τους σχέση. Η γυναίκα ασυνείδητα απορροφάται στον ευχάριστο

στον οργανισμό της γυναίκας μετά τον τοκετό, οι οποίΚαθοριστικοί (και αναλόγως προστατευτικοί) παράγο-

ες συχνά επιφέρουν σκαμπανεβάσματα στη διάθεση

ντες είναι η ωριμότητα των δύο συντρόφων, η επικοι-

της. Σε αυτό έρχεται να προστεθεί και η εικόνα του

νωνία την οποία έχουν αναπτύξει στη σχέση τους, οι

σώματός της για την οποία αισθάνεται άβολα, γεγονός

εμπειρίες τις οποίες έχουν βιώσει από τους δικούς τους

το οποίο μπορεί να επιδράσει στην συνολική “εικόνα

γονείς, οι ρόλοι αξίας και τα μοτίβα συμεριφοράς, το

εαυτού”, αποτελώντας ένα πλήγμα στην γυναικεία της

επίπεδο αυτογνωσίας και προσωπικής ανάπτυξης σε

αυτοπεποίθηση.

σχέση με τις επιθυμίες τους κλπ. Με τον ερχομό ενός μωρού στην οικογένεια, οι ρυθ-

74 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Με την έλευση ενός μωρού στην οικογένεια οι δύο

μοί της καθημερινότητας γίνονται πολύ πιο έντονοι

σύντροφοι είναι σαν να γυρίζουν ξαφνικά τον διακό-

και απαιτητικοί.Με το ρολόι στο χέρι υπολογίζεται η

πτη στο ”είμαστε πλέον γονείς”, επικεντρώνοντας όλο

ώρα του θηλασμού, του ύπνου, η αλλαγή της πάνας,

τους το ενδιαφέρον και την προσοχή σε αυτόν τον

το μπανάκι του μωρού, η επίσκεψη στον παιδίατρο. Η

Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΖΕΥΓΑΡΙΟΥ ΜΕΤΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ

ποιότητα του ύπνου του ζευγαριού αλλάζει, καθώς δεν είναι σπάνιες οι φορές όπου οι νέοι γονείς ξενυχτούν στο προσκεφάλι του μωρού τους όταν εκείνο κλαίει. Όλα αυτά όπως είναι αναμενόμενο έχουν επίδραση και στην ερωτική ζωή του ζευγαριού. Αφενός η ερωτική επιθυμία της γυναίκας ενδέχεται να μειωθεί και αφετέρου ο σύζυγος μπορεί να“βλέπει” πλέον την σύντροφό του ως μητέρα του παιδιού του. Συναισθήματα απόρριψης, ματαίωσης, θλίψης ή και θυμού μπορεί να κάνουν την εμφάνισή τους όπου σε συνδυασμό με την σωματική κούραση ενδέχεται να οδηγήσουν στον “κλείσιμο” στον εαυτό, στα “μούτρα”, στην απομάκρυνση. Αξίζει να τονίσουμε ότι η ερωτική ζωή του ζευγαριού αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για την σχέση, ενισχύοντας το συναισθηματικό δέσιμο των δύο συντρόφων, καθώς μέσω της σεξουαλικής πράξης εκφράζονται θετικά συναισθήματα αγάπης αφενός και αφετέρου εκτονώνονται δύσκολα συναισθήματα όπως άγχος, φόβος, θυμός. Αν και στις μέρες μας είναι πλέον γεγονός ότι οι ρόλοι των δύο φύλων έχουν εξελιχθεί, η μητέρα εξακολουθεί να έχει την κύρια ευθύνη όσο αφορά την φροντίδα του παιδιού. Βέβαια αξίζει να σημειωθεί ότι ολοένα και περισσότερο ο πατέρας επιθυμεί να έχει ενεργό ρόλο στην ανατροφή του παιδιού και πάνω σ’ αυτό καλό είναι η μητέρα να ενισχύει αυτήν του την πρόθεση, να ασκεί έλεγχο και αυστηρή κριτική στον σύζυγό της. Σε όλες τις συντροφικές σχέσεις υπάρχουν περιόδοι κρίσης, αλλαγών και δυσκολιών. Συχνά μια κρίση μπορεί να είναι μια ευκαιρία για το ζευγάρι για μια πιο ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ τους, για αναζήτηση της αποδοχής, της ηρεμίας, της συντροφικότητας και της χαράς μέσα στη σχέση, με αμοιβαία αγάπη και σεβασμό

στην διαφορετικότητα, στις επιθυμίες και στις ανάγκες του εαυτού αλλά και του συντρόφου μας. Πολλές φορές οι σύντροφοι μένουν έκπληκτοι καθώς συνειδητοποιούν ότι τα ίδια πράγματα επιθυμούν από την σχέση, τα ίδια πράγματα λένε, αλλά με άλλα λόγια ή με λάθος τρόπο. Η λέξη-κλειδί λοιπόν είναι η “επικοινωνία”, με ειλικρίνεια και ενσυναίσθηση, δίχως την ύπαρξη “διπλών” μηνυμάτων, όπου άλλα να λένε τα λόγια μας και άλλα η στάση ή το βλέμμα μας, γεγονός που μπερδεύει τον/την σύντροφο δημιουργώντας σύγχυση, ανασφάλεια ή/και θυμό. Τέλος, καλό είναι οι νέοι γονείς να θυμούνται ότι η μεταξύ τους αγάπη είναι αυτή που δημιούργησε τη νέα ζωή, το μωράκι τους και πως όπως το λουλούδι στον κήπο μας χρειάζεται καθημερινά νεράκι και φροντίδα, το ίδιο ακριβώς χρειάζεται και η σχέση με τον/την σύζυγό μας. Τον εαυτό θα το παρομοίαζα με ένα ουράνιο τόξο με πολλές χρωματιστές διαμορφώσεις. Πώς άραγε θα φαινόταν το ουράνιο τόξο αν ήταν μόνο ροζ; Έτσι και ο εαυτός. Είναι “και-και”. Και γονιός αλλα και άνθρωπος, με ανάγκες και επιθυμίες, με δυνατές αλλά και αδύναμες στιγμές. Ο γονιός είναι άνθρωπος, δεν είναι σούπερ ήρωας. Το μυστικό λοιπόν είναι παράλληλα με την φροντίδα του παιδιού μας, να θυμόμαστε και την φροντίδα του εαυτού, αλλά και της σχέσης μας με τον/την σύζυγό μας. Οι ευτυχισμένοι γονείς έχουν ευτυχισμένα παιδιά.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 75

ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΔΙΑΖΥΓΙΟ

ι πιο σοβαροί παράγοντες οι οποίοι καθορίζουν τις ψυχολογικές επιπτώσεις ενός διαζυγίου στα παιδιά είναι η ηλικία του παιδιού, η ποιότητα του γάμου όσο αυτός διήρκησε, η προσωπικότητα των γονιών, η μεταξύ τους σχέση μετά το διαζύγιο, η ψυχολογική τους κατάσταση και η ψυχική τους υγεία, η ύπαρξη τρίτου προσώπου, οι αντιδράσεις του παππού και της γιαγιάς, οι οικονομικές παράμετροι κ.α. Στην περίπτωση ενός διαζυγίου, το παιδί είναι πολύ πιθανό να βιώσει έντονα συναισθήματα όπως άγχος, φόβο εγκατάλειψης, θυμό, ενοχή, ντροπή, ανασφάλεια κ.α.

78 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Οι φασαρίες, οι λογομαχίες, τα αντίποινα, τα “παιχνίδια” εξουσίας, τα “κατηγορώ” του ενός προς τον άλλον, δυσχεραίνουν την ψυχολογία του παιδιού, το οποίο αισθάνεται στη μέση σαν “μπαλάκι του πιγκ πογκ”, γεγονός το οποίο έχει σοβαρές επιπτώσεις στη διάθεση, στη συμπεριφορά, στη σχολική επίδοση, στον ύπνο, στην διαμόρφωση της προσωπικότητας, στην “εικόνα εαυτού”, στις αυριανές σχέσεις με το άλλο φύλο. Επίσης υπάρχει πιθανότητα να παλλινδρομήσει (π.χ. νυχτερινή ενούρηση) ή ν’ αναπτύξει διάφορες φοβίες όπως φόβο αποχωρισμού, φόβο στο να κοιμηθούν ή

να μείνουν λίγο μόνα τους, φόβος που σχετίζονται με ζώα, κοινωνική φοβία κ.α. Ένα από τα βασικά λάθη που κάνουν οι γονείς είναι ότι εμπλέκουν τα παιδιά στις δικές τους διαμάχες και τα υποχρεώνουν να πάρουν το μέρος του ενός ή του άλλου. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να νιώθουν τα παιδιά ένοχα επειδή αγαπούν τον άλλον γονιό και να “κλείνονται” στον εαυτό τους. Επίσης συχνά τα χρησιμοποιούν ως μεταφορείς μηνυμάτων ή ως ¨κατασκόπους” ή τους ζητούν να κρατούν μυστικά. Όλα αυτά φυσικά έχουν ως συνέπεια τη διατάραξη της ψυχικής ισορροπίας και της μη βίωσης της παιδικής τους ηλικίας, αναλαμβάνοντας ρόλους και ευθύνες ενηλίκων. Επίσης, παρατηρείται συχνά το φαινόμενο το να μην μπαίνουν όρια από τους γονείς και να γίνονται όλα τα χατίρια του παιδιού. Λόγω της ενοχής ή και της ανασφάλειας από την οποία διακατέχεται ο ένας από τους δύο ή και οι δύο γονείς, υιοθετούνται συμπεριφορές κάθε άλλο βοηθητικές προς το παιδί όπως το να κοιμάται μαζί με την μαμά, αφού πλέον υπάρχει χώρος στο διπλό κρεβάτι. Το γεγονός αυτό παρεμποδίζει την αίσθηση αυτονομίας του παιδιού και την ασφάλεια εαυτού.

ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΔΙΑΖΥΓΙΟ

Ασυνείδητα το παιδί το εκλαμβάνει ως εξής: “αφού η μαμά δεν πιστεύει ότι μπορώ να κοιμηθώ μόνος μου, μάλλον δεν είμαι ικανός στο να διεκδικώ και υπερασπίζομαι τον εαυτό μου στις σχέσεις μου με τους συνομηλίκους στο σχολείο...” κ.α. Η γνώση και η αυτογνωσία είναι δύναμη. Ποτέ δεν είναι αργά, αρκεί να υπάρχει η πρόθεση και η θέληση από πλευράς του/των γονιών να βοηθήσουν και να στηρίξουν το παιδί τους. Με την κατάλληλη γνώση και στήριξη μέσω της Συμβουλευτικής Γονέων και με τον χρόνο, το παιδί μπορεί να αποδεχτεί και να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες ζωής στο οικογενειακό περιβάλλον και να συνειδητοποιήσει τα οφέλη και τις απώλειες. Η άνευ όρων αγάπη, η αποδοχή, η φροντίδα προς το παιδί, αλλά και η καλή επικοινωνία μεταξύ των δύο γονέων, θα βοηθήσει το παιδί στο να νιώσει ασφάλεια και ηρεμία, γεγονός το οποίο θα διευκολύνει τη διαχείρηση δύσκολων συναισθημάτων όπως η θλίψη, ο θυμός κ.α.

Στις Σχολές Γονέων για Μονογονεϊκές Οικογένειες συζητούνται θέματα όπως: -Πώς να μιλήσω στο παιδί μου για το διαζύγιο -Επικοινωνία με τον/την πρώην σύζυγο -Διαχείριση δύσκολων συναισθημάτων μετά το διαζύγιο -Πώς θέτω όρια στο παιδι και διαχείριση του θυμού του -Δεξιότητες Ενεργητικής Ακρόασης -Προσωπική ζωή – το άγχος της αποκάλυψης μιας νέας σχέσης -Πότε είναι ο κατάλληλος χρόνος και τρόπος -Ο/η νέος/α μου σύντροφος έχει παιδιά από προηγούμενο γάμο -Νέα οικογένεια και εγκυμοσύνη-σχέσεις μεταξύ ετεροθαλών αδερφών -Αυτογνωσία και προσωπική ανάπτυξη, στόχοι, επιθυμίες και φόβοι -Η ζωή μετά το διαζύγιο με μια αισιόδοξη “ματιά” στο αύριο.

Σ’ ένα οικογενειακό περιβάλλον με αμοιβαίο σεβασμό, κατανόηση, αγάπη και ηρεμία, γονιός και παιδί θα βιώνουν θετικά συναισθήματα ασφάλειας, αποδοχής και αγάπης. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά εκλαμβάνουν ως πρότυπα τους γονείς και το ζητούμενο είναι να μπορούν κι εκείνα αργότερα να αναπτύξουν ασφαλείς δεσμούς στις διαπροσωπικές τους σχέσεις και να γίνουν με τη σειρά τους δημοκρατικοί γονείς (όχι υπερπροστατευτικοι, τιμωρητικοί ή απόμακροι) με ενσυναίσθηση, αγάπη και αποδοχή. ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 79

ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΒΙΑ

Αφροδίτη Μπουζάκη Ψυχολόγος παιδιών & εφήβων Msc Σχολικής Ψυχολογίας Ανδρέα Παπανδρέου 85, Χανιά Κιν.: 6971 95 85 81 afroditimpouzaki@yahoo.gr

ι σύγχρονοι ερευνητές τείνουν αντικαταστήσουν τον όρο «σχολική φοβία» με τον όρο «σχολική άρνηση» (Τσίαντης, 2001). Ο όρος αυτός αναφέρεται σε μια ειδική φοβία που μπορεί να εκδηλώσει το παιδί για το σχολείο ή για κάποιο στοιχείο αυτού (Thambirajah, Grandison, De-Hayes, 2008). Οι μορφές με τις οποίες γίνεται έκδηλη είναι πολλές και ποικίλουν από την απροθυμία ή διστακτικότητα του παιδιού να πάει σχολείο, στην κατηγορηματική άρνησή του και στην εκδήλωση συμπτωμάτων αντικοινωνικής συμπεριφοράς την ώρα που πρέπει να φύγει για το σχολείο. Το παιδί, επίσης, μπορεί να παρουσιάσει ψυχοσωματικές διαταραχές και να προβάλει διάφορες αιτιάσεις κατά του σχολείου. Το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών εκδηλώνει σχολική φοβία στη Β’ τάξη του δημοτικού, η οποία, όμως, μπορεί να φανερωθεί και σε οποιοδήποτε σημείο της σχολικής φοίτησης.

80 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η σχολική φοβία δεν πρέπει να συγχέεται με τις πρώτες αρνητικές αντιδράσεις του παιδιού κατά την είσοδό του στο σχολείο, καθώς αυτές πηγάζουν από τον ενστικτώδη φόβο του προς το άγνωστο. Είναι λογικό να υπάρχουν έντονες συμπεριφορές, οι οποίες συνήθως υποχωρούν μετά τις πρώτες εντυπώσεις που θα αποκτήσει το παιδί όταν αρχίζει να συνηθίζει στο σχολικό πλαίσιο. Με βάση επιστημονικά δεδομένα, στην νηπιακή και παιδική ηλικία είναι φυσιολογικό να παρουσιάζεται άγχος σε καταστάσεις χωρισμού του παιδιού από τα σημαντικά πρόσωπα.. Τέλος, η σχολική φοβία δε θα πρέπει να συγχέεται με το «σκασιαρχείο», το οποίο αναφέρεται στην ενσυνείδητη απομάκρυνση του παιδιού από το σχολείο για λίγο, προκειμένου να κάνει κάτι πιο διασκεδαστικό.

Για τα παιδιά με σχολική άρνηση το σχολείο δεν αποτελεί συνήθως το αντικείμενο του φόβου τους από μόνο του. Συνήθως ο φόβος και το άγχος που βιώνουν σχετίζεται με την απομάκρυνσή τους από το σπίτι και τους γονείς (Thambirajah, Grandison, De-Hayes, 2008). Έτσι, το παιδί μπορεί να εκδηλώσει διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα που αποβλέπουν στο να πείσει τους γονείς του ότι δεν πρέπει να πάει σχολείο. Τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται κυρίως λίγο πριν από την ώρα αναχώρησής του για το σχολείο και εξαφανίζονται μόλις ληφθεί η απόφαση να παραμείνει στο σπίτι. Στο διάστημα που μεσολαβεί το παιδί συνήθως νιώθει καλά, παίζει χαρούμενο και εργάζεται αποδοτικά. Τα συμπτώματα αυτά δεν πρέπει να αγνοηθούν καθώς η ένταση του άγχους που βιώνει το παιδί είναι τόσο μεγάλη, ώστε αν εξαναγκαστεί να πάει σχολείο, συνήθως αρρωσταίνει στην πραγματικότητα και ο δάσκαλος το στέλνει αναγκαστικά στο σπίτι (Thambirajah, Grandison, De-Hayes, 2008). Επομένως, το άγχος αποχωρισμού μετατοπίζεται από την πραγματική πηγή του (απομάκρυνση από το σπίτι και από αυτούς που τα φροντίζουν) σε ένα ερέθισμα (σχολείο) που αρχικά ήταν ουδέτερο. Όταν συνυπάρχουν και δυσμενείς συνθήκες στο σχολείο, οι πιθανότητες εκδήλωσης και επιδείνωσης της σχολικής φοβίας αυξάνονται (Παρασκευόπουλος, 1985). Πέρα από το άγχος αποχωρισμού, η σχολική φοβία μπορεί να είναι αποτέλεσμα άγχους για διάφορα θέματα που αφορούν το σχολείο. Έτσι, το παιδί μπορεί να δέχεται πειράγματα τα οποία δεν μπορεί να διαχειριστεί. Να φοβάται κάποια τιμωρία ή κάποιο μέλος του προσω

ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΒΙΑ

πικού (Fontana, 1995). Πιθανόν να φοβάται να μιλήσει ενώπιον ολόκληρης της τάξης (Thambirajah, Grandison, De-Hayes, 2008). Επιπλέον, μπορεί να συνδέει το σχολείο με την αποτυχία και η άρνησή του να προσέλθει σε αυτό να είναι ένας τρόπος προστασίας της αυτοεκτίμησής του. Τέλος οι Retting & Crawford (2000) αναφέρουν ότι ο συνδυασμός γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων συνδέεται με την εμφάνιση σχολικής φοβίας. Συγκεκριμένα υπάρχει ένας αριθμός παιδιών που έχουν τουλάχιστον έναν γονέα με αγχώδη διαταραχή. Περιβαλλοντικοί παράγοντες που μπορούν να πυροδοτήσουν την εμφάνιση της σχολικής άρνησης, μπορεί να είναι ένας αποτυχημένος γάμος, σοβαρές αρρώστιες στην οικογένεια, ενδοοικογενειακή βία, χρήση ουσιών από κάποιο μέλος της οικογένειας, θάνατος κάποιου μέλους της οικογένειας ή ενός ζώου, αλλαγή σχολείου ή γειτονιάς και επιστροφή από καλοκαιρινές διακοπές. Οι επιδράσεις της σχολικής φοβίας μπορεί να είναι επιβλαβείς για το παιδί και βραχυπρόθεσμα περιλαμβάνουν τα εξής: Οι επαναλαμβανόμενες απουσίες οδηγούν σε απώλεια σημαντικών μαθησιακών γνώσεων, παρεμποδίζοντας τη διανοητική ανάπτυξη και συμβάλλοντας σε φτωχές ακαδημαϊκές επιδόσεις. Η αδυναμία ένταξης στις ομάδες των συνομηλίκων οδηγεί σε μειωμένη κοινωνική ανάπτυξη. Η σχολική φοβία πιθανόν να επιφέρει την ανάπτυξη συναισθημάτων απογοήτευσης, άγχους και έντασης στα μέλη της οικογένειας.

παιδιού, την οικογένεια και το σχολικό πλαίσιο. Πολλές φορές μπορεί να χρειαστεί και συνδυασμός θεραπειών (Retting & Crawford, 2000).

Το είδος της θεραπείας που θα προταθεί εξαρτάται από την γενικότερη εκτίμηση της βαρύτητας των συμπτωμάτων. Όταν τα δεδομένα αναδεικνύουν μια ψυχοπαθολογία του παιδιού ή σοβαρά διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις, τότε απαιτείται μια εξειδικευμένη θεραπευτική παρέμβαση.

Μακροπρόθεσμα η σχολική φοβία μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιο άγχος ή στην ανάπτυξη κάποιας αγχώδους διαταραχής, σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και σε δυσκολίες κατά την ενηλικίωση σε προσωπικό και σε επαγγελματικό επίπεδο. Οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας είναι σημαντικό να είναι ενημερωμένοι και παρατηρητικοί, ώστε να είναι σε θέση να αξιολογούν και να παρεμβαίνουν σε περιπτώσεις μαθητών που βιώνουν τόσο έντονο άγχος. Επειδή οι αιτίες είναι ποικίλες, υπάρχουν και πάρα πολλές στρατηγικές παρέμβασης για την αντιμετώπισή της. Ωστόσο, βασικός στόχος της θεραπείας είναι να βοηθηθεί το παιδί να διαχειριστεί τις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Η θεραπεία εξαρτάται από την προσωπικότητα του

82 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Παρασκευόπουλος, Ι.Ν. (1985). Εξελικτική Ψυχολογία. Η Ψυχική Ζωή από τη σύλληψη ως την ενηλικίωση. Αθήνα. Τσίαντης, Γ. (2001). Εισαγωγή Στη Παιδοψυχιατρική. Αθήνα: Καστανιώτη. Rettig, M., & Crawford, J. (2000). Getting past the fear of going to school. In M. Rettig & J. Crawford (Eds.), Streamlined Seminar (pp. 54-58). Alexandria: Association of Elementary School Principals. Thambirajah, M.S., Gradison, K.J., & Hayes, L.D. (2008). Understanding school refusal. London: Jessica Kingsley Publishers. Fontana, D. (1985). Ψυχολογία για εκπαιδευτικούς. Αθήνα: Σαββάλας.

ΕΦΗΒΙΚΑ | ΠΑΙΔΙΚΑ | ΜΩΡΟΥΔΙΑΚΑ | ΒΑΠΤΙΣΤΙΚΑ Σε όλα τα μεγέθη από 0 μέχρι 16 χρονών

ΤΖΑΝΑΚΑΚΗ 21, ΧΑΝΙΑ | TΗΛ.: 28210 20244 Ε-mail: marenchania@gmail.com

Εμβρυικό υπερηχογράφημα 3ου τριμήνου (Doppler) πολυτέλεια ή αναγκαιότητα;

Dr ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΠΕΠΕΣ Μαιευτήρας Γυναικολόγος Εξειδικευθείς επί τριετία στον Προγεννητικό Έλεγχο στο Νοσοκομείο Kings College Λονδίνου RCR/RCOG Διπλωματούχος στην Προηγμένη Μαιευτική Υπερηχογραφία Πιστοποιημένος από το Fetal Medicine Foundation Περίδου 24, Χανιά Τηλ.:2821070834,2821400401 - Κιν.:6974582128 Λεωφόρος Ηγουμένου Γαβριήλ 101, Ρέθυμνο τηλ : 2831042777 www.embryoiatriki.gr | e-mail: spirospepes@hotmail.com

υτό το διακοιλιακό υπερηχογράφημα έχει ως στόχο να εκτιμήσει την ανάπτυξη και την υγεία του εμβρύου. Είναι μία από τις πιο σημαντικές εξετάσεις της εγκυμοσύνης, είναι εξίσου σημαντικό όπως και τα υπερηχογραφήματα του α΄ και β΄ τριμήνου. Διενεργείται από την 28η εβδομάδα έως και τον τοκετό, συνήθως όμως την 30η - 32η εβδομάδα της κύησης εκτός αν συντρέχουν λόγοι πραγματοποίησής του σε άλλη χρονική στιγμή. Έπειτα από την 32η εβδομάδα της κύησης μπορεί να επαναλαμβάνεται με συχνότητα που καθορίζεται από τις υπερηχογραφικές και κλινικές ενδείξεις. Οι πιο σύγχρονες εξελίξεις στην εμβρυομητρική ιατρική συμβουλεύουν ότι αυτό το υπερηχογράφημα πρέπει να προσφέρεται σε όλες τις εγκύους. Έχει άμεση εφαρμογή σε γυναίκες που είχαν ήδη επιπλοκές σε προηγούμενη εγκυμοσύνη και σε εκείνες τις γυναίκες που αναπτύσσουν ένα πρόβλημα κατά τη διάρκεια της τρέχουσας εγκυμοσύνης τους.

84 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Καταστάσεις που το υποδεικνύουν ως υποχρεωτικό είναι: - Δίδυμες και πολύδυμες κυήσεις - Χαμηλά επίπεδα PAPP-A κατά την εξέταση της αυχενικής διαφάνειας στο α΄ τρίμηνο - Αυξημένες αντιστάσεις στις μητριαίες αρτηρίες, στο

υπερηχογράφημα Β’ επιπέδου - Μικρά για την ηλικία τους έμβρυα (SGA) - Ελάττωση του ρυθμού ανάπτυξης του εμβρύου (IUGR) - Εμφάνιση συνδρόμου εμβρυοεμβρυικής μετάγγισης (TTTS) σε δίδυμα μονοχοριακά έμβρυα - Προηγούμενη κύηση με επιβραδυνόμενη ενδομήτρια ανάπτυξη (IUGR) ή προεκλαμψία - Ελάττωση των εμβρυϊκών κυήσεων - Παράταση της κύησης πέρα των 40 εβδομάδων - Παθήσεις της μητέρας (προϋπάρχων σακχαρώδης διαβήτης, ερυθυματώδης λύκος, θρομβοφιλία κά.) - Υπέρταση κύησης (προεκλαμψία) στην παρούσα εγκυμοσύνη - Πρόωρη ωρίμανση και γήρανση του πλακούντα - Σακχαρώδης διαβήτης κύησης - Προγεννητική λοίμωξη (τοξόπλασμα, ερυθρά, κυταρομεγαλοϊός, παρβοϊός) - Εμβρυϊκός ύδρωπας - Εντοπισμός ανατομικής ανωμαλίας στο υπερηχογράφημα Β’ Επιπέδου - Χρωμοσωμική ανωμαλία μετά από επεμβατικό έλεγχο του εμβρύου (αμνιοπαρακέντηση ή βιοψία τροφοβλάστης) - Εμφάνιση αυτοάνοσων αντισωμάτων (Anti-La, Anti-Ro) ή ρέζους (Rh) ανοσοποίησης

ΕΜΒΡΥΙΚΟ ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΗΜΑ 3ου ΤΡΙΜΗΝΟΥ (DOPPLER) ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑ Ή ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ;

- Υποψία ρήξης των εμβρυϊκών υμένων - Μείωση του αμνιακού υγρού (ολιγάμνιο) - Αύξηση του αμνιακού υγρού (πολυδράμνιο) - Χαμηλή πρόσφυση, επιχείλιος ή επιπωματικός πλακούντας - Αποκόλληση του πλακούντα - Κολπική αιμόρροια ή αιμορραγία.

86 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Αυτό το υπερηχογράφημα έχει τους ως στόχο να εκτιμήσει την ανάπτυξη και την καλή κατάσταση της υγείας του εμβρύου με την μέτρηση των εξής παραμέτρων: Εκτίμηση του ρυθμού ανάπτυξης και υπολογισμό του βάρους του εμβρύου. Το υπερηχογράφημα ανάπτυξης (Doppler) περιλαμβάνει μια σειρά μετρήσεων (βιομετρία) του εμβρύου που μας επιτρέπουν να υπολογίσουμε το βάρος του. Οι τιμές των μετρήσεων τοποθετούνται στο λογισμικό που με τη βάση δεδομένων του μπορεί να μας απαντήσει με εγκυρότητα αν το έμβρυο αναπτύσσεται σύμφωνα με την ηλικία του. Για τον έλεγχο της βιομετρίας του εμβρύου και τον υπολογισμό της ηλικίας κύησης και του βάρους του εμβρύου κατά το 2ο τρίμηνο χρησιμοποιούνται κατάλληλες υπερηχογραφικές μετρήσεις. Η τοποθέτηση των δεικτών θα πρέπει να ακολουθεί συγκεκριμένη μεθοδολογία. Μετά την ολοκλήρωση των υπερηχογραφικών μετρήσεων και την εκτίμηση του βάρους του εμβρύου αξιολογείται η ανάπτυξή του σε σχέση με το αναμενόμενο μέγεθος για την ηλικία της κύησης. Όταν το εμβρυϊκό βάρος συγκρίνεται με τυποποιημένες καμπύλες, μπορεί να εξαχθεί η εκατοστιαία θέση του βάρους. Στην κλινική πράξη, όταν υπάρχει υποψία ελλιπούς ανάπτυξης, πολλαπλές μετρήσεις σε διάστημα μίας εβδομάδας είναι περισσότερο χρήσιμες. Θα μετρηθούν οι διαστάσεις της κεφαλής, της κοιλίας και των μακρών οστών (μηριαίο) και θα δοθεί μια εκτίμηση του βάρους του εμβρύου. Όσο πλησιέστερα προς το τέλος της εγκυμοσύνης, τόσο η υπερηχογραφική εκτίμηση του βάρους του εμβρύου αποκλίνει από το πραγματικό, ωστόσο μπορεί, κατά προσέγγιση +10%/ -10%, να μας δώσει μια καλή εικόνα του βάρους γέννησης του μωρού. Ο υπερηχογραφικός έλεγχος της αύξησης του εμβρύου αποτελεί σημαντικό κομμάτι της υγείας του. Φυσιολογικά η ανάπτυξη του εμβρύου μπορεί να επηρεασθεί από γενετικούς παράγοντες, γονικούς παράγοντες, φυλετικούς παράγοντες, από το περιβάλλον, τη διατροφή και το φύλο του εμβρύου. Παρά όλους τους παραπάνω παράγοντες, η ανάπτυξη του εμβρύου είναι αρκετά προβλέψιμη. Ο συνολικός έλεγχος του εμβρυϊκού μεγέθους μπορεί να εκτιμηθεί με βάση το βάρος που προκύπτει από τις υπερηχογραφικές μετρήσεις. Αν και έχουν προταθεί διάφορες φόρμουλες υπολογισμού, φαίνεται ότι αυτή που χρησιμοποιεί τις παραπάνω τρεις παραμέτρους πλεονεκτεί έναντι των άλλων. Το τρίτο τρίμηνο είναι η καλύτερη περίοδος να εξετάσουμε το μέγεθος του εμβρύου. Το 90% των παιδιών μεγαλώνει μέσα σε φυσιολογικά πλαίσια, ενώ και στις περισσότερες περιπτώσεις που το έμβρυο είναι μεγαλύτερο ή μικρότερο από αυτό που θα περιμέναμε, η εγκυμοσύνη εξελίσσεται συνήθως καλά και το παιδί γεννιέται χωρίς πρόβλημα. Ωστόσο, είναι εξαιρετικά σημαντικό να εντοπίζουμε έγκαιρα τα πολύ μικρά ή πολύ μεγάλα έμβρυα ώστε να τίθενται σε κατάλληλη τακτική παρακολούθηση και να προλαβαίνονται επιπλοκές που μερικές φορές μπορεί να εμφανιστούν σε αυτά. Στις περιπτώσεις που διαπιστώνεται καθυστέρηση της

ενδομήτριας ανάπτυξης του εμβρύου ή προβλήματα στην ποσότητα του αμνιακού υγρού και της γενικότερης κατάστασης του εμβρύου πρέπει να γίνουν ανάλογα με το στάδιο της κύησης σε συνεννόηση με το θεράποντα ιατρό ενέσεις κορτιζόνης για την ωρίμανση των πνευμόνων του εμβρύου και προγραμματισμός για επίσπευση του τοκετού. Έλεγχος της εμβρυϊκής κινητικότητας και εκτίμηση των αναπνευστικών κινήσεων του εμβρύου που μας παρέχουν πληροφορίες για την καλή κατάσταση του εμβρύου. Εκτίμηση της θέσης και της κατάστασης του πλακούντα. Ο πλακούντας είναι το όργανο μέσω του οποίου φτάνουν στο έμβρυο από τη μητέρα οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες. Ο πλακούντας αξιολογείται ως προς τη σύσταση και τη θέση του. Πιο συγκεκριμένα, προσδιορίζεται ο βαθμός ωριμότητας του πλακούντα (grade 0, 1, 2 έως 3), η τυχόν εμφάνιση ενδοπλακουντιακών λιμνών και η απόσταση του κάτω χείλους του από το έσω στόμιο του τραχήλου. Εφόσον η απόσταση αυτή είναι μικρότερη των 20 χιλιοστών, ο πλακούντας χαρακτηρίζεται ως “χαμηλός”. Σε αυτή την περίπτωση, θα χρειαστεί επανάληψη του υπερηχογραφήματος σε λίγες εβδομάδες. Αν όμως μέχρι το τέλος της εγκυμοσύνης ο πλακούντας παραμείνει χαμηλά μπορεί να εμποδίσει την έξοδο του παιδιού κατά τον τοκετό αποτελώντας λόγο καισαρικής τομής. Αυτός είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος γέννησης γιατί σε άλλη περίπτωση, η διαστολή του τραχήλου που συμβαίνει στον φυσιολογικό τοκετό μπορεί να προκαλέσει αποκόλληση του πλακούντα και σοβαρή αιμορραγία που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την υγεία του νεογνού αλλά και της μητέρας. Μέτρηση της ποσότητας του αμνιακού υγρού που μας παρέχει πληροφορίες για την καλή κατάσταση του εμβρύου. Μετράται η ποσότητα του αμνιακού υγρού και συναξιολογείται με την εμφάνιση του πλακούντα και την εξέταση των αγγειακών ροών Dopplers. Η μέτρηση του αμνιακού υγρού είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί αν είναι σε χαμηλότερα από τα φυσιολογικά επίπεδα αυτό μπορεί να σχετίζεται με πρόωρη ρήξη υμένων (σπάσιμο νερών), δυσπραγία του εμβρύου ή κάποια ανατομική ανωμαλία του ουροποιητικού, ενώ αν είναι σε αυξημένες ποσότητες μπορεί να υποδηλώνει την ύπαρξη σακχαρώδη διαβήτη της μητέρας, κάποιας ανατομικής ανωμαλίας του θώρακα ή του γαστρεντερικού συστήματος του εμβρύου και να αυξήσει τον κίνδυνο πρόωρου τοκετού λόγω υπερδιάτασης της μήτρας. Ο έλεγχος του αμνιακού υγρού αποτελεί βασικό παράγοντα στην αξιολόγηση της ανάπτυξης του εμβρύου, διότι το αμνιακό υγρό αντανακλά το μέγεθος του εμβρύου. Η χρόνια εμβρυϊκή υποξία συχνά προκαλεί ολιγάμνιο μαζί με υπολειπόμενο βάρος και συνήθως ο συνδυασμός αυτός οδηγεί στη διάγνωση της ενδομήτριας υπολειπόμενης ανάπτυξης του εμβρύου. Αντίθετα η ανάπτυξη πολυδράμνιου είναι ασυνήθιστη σε περιπτώσεις IUGR, εκτός και αν συνυπάρχει κάποια εμβρυϊκή ανωμαλία. Η παρουσία του είναι συνήθης σε περιπτώσεις μεγάλων για την ηλικία της κύησης εμβρύων. Η αξιολόγηση του αμνιακού υγρού μπορεί να γίνει είτε με την κάθετη μέτρηση της βαθύτερης ‘τσέπης-λίμνης’ αμνιακού υγρού, είτε με τον προσδιορισμό του δείκτη αμνιακού υγρού (AFI).

ΕΜΒΡΥΙΚΟ ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΗΜΑ 3ου ΤΡΙΜΗΝΟΥ (DOPPLER) ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑ Ή ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ;

Προσδιορισμός του κινδύνου πρόωρου τοκετού με έλεγχο του τραχήλου. Όσο βραχύτερο είναι το μήκος του τραχήλου και όσο μαλακότερη η σύσταση του (χοανοποίηση) τόσο αυξάνεται η πιθανότητα προώρου τοκετού. Μπορούμε να προλάβουμε τις συνέπειες της προωρότητας με την τοποθέτηση ράμματος περίδεσης στον τράχηλο, τη χορήγηση προγεστερόνης και τις ενέσεις κορτιζόνης για την επιτάχυνση ωρίμανσης την πνευμόνων του εμβρύου. Αξιολόγηση της ροής του αίματος από τη μητέρα προς τον πλακούντα (μητριαίες αρτηρίες), από τον πλακούντα προς το έμβρυο (ομφαλικές αρτηρίες) και εντός του εμβρύου (μέση εγκεφαλική αρτηρία, φλεβώδης πόρος). Ο έλεγχος με έγχρωμο Doppler της κυκλοφορίας του αίματος στον πλακούντα αλλά και στο ίδιο το έμβρυο μας δίνει σημαντικές πληροφορίες για τη θρέψη και οξυγόνωση του εμβρύου, ελέγχεται η σωστή τροφοδοσία από τον πλακούντα, εξακριβώνεται η πορεία του εμβρύου μέχρι εκείνη τη στιγμή και προβλέπεται η μελλοντική ενδομήτρια ανάπτυξή του. Με την εξέταση της ροής του αίματος στις μητριαίες αρτηρίες ελέγχεται η μητριαιο - πλακουντική κυκλοφορία και μπορεί να προσδιοριστεί ο κίνδυνος προεκλαμψίας και υπολειπόμενης (IUGR) σωματικής ανάπτυξης του εμβρύου. Έχει διαπιστωθεί επιστημονικά ότι εξετάζοντας την αιματική ροή σε συγκεκριμένα αγγεία του εμβρύου, μπορούμε να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα για την κατάσταση οξυγόνωσης και ευεξίας του, για το “καλώς έχειν” του εμβρύου. Τα αγγεία που εξετάζονται είναι οι ομφαλικές αρτηρίες, η μέση εγκεφαλική αρτηρία και ο φλεβώδης πόρος. Η πλακουντιακή ανεπάρκεια ακολουθεί μια εξελικτική διαδικασία, που είναι δυνατό να την παρακολουθήσουμε, ελέγχοντας τα συγκεκριμένα αυτά αγγεία. Μητριαίες αρτηρίες: Σε κυήσεις που επιπλέκονται με προεκλαμψία (αυξημένη πίεση) της μητέρας ή ενδομήτρια (IUGR) υπολειπόμενη ανάπτυξη του εμβρύου εμφανίζονται αυξημένες αντιστάσεις ροής ήδη από το τέλος του πρώτου τριμήνου. Ο έλεγχος Doppler των μητριαίων αρτηριών αποτελεί μια πολύ καλή μέθοδο αξιολόγησης της μητροπλακουντιακής κυκλοφορίας. Σε φυσιολογική κύηση, η αντίσταση της ροής αίματος στα μητριαία αγγεία ελαττώνεται με την πρόοδο της κύησης. Ο έλεγχος πραγματοποιείται στο επίπεδο της διασταύρωσης των μητριαίων αγγείων με την έξω λαγόνιο αρτηρία. Σε περιπτώσεις παθολογικών καταστάσεων, όπως στην προεκλαμψία ή σε IUGR έμβρυα, εμφανίζονται αυξημένες αντιστάσεις στην ροή του αίματος με την εμφάνιση μετασυστολικών εγκοπών/ κομβώσεων. Ομφαλικές αρτηρίες: Ο ομφάλιος λώρος συνδέει τον πλακούντα με το έμβρυο και του προμηθεύει το απαραίτητο οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξή του. Φυσιολογική ροή του αίματος στις ομφαλικές αρτηρίες δείχνει ότι αυτή η διαδικασία δεν έχει διαταραχθεί. Διάφορες καταστάσεις όμως μπορούν να διαταράξουν αυτή τη φυσιολογική λειτουργία. H ύπαρξη αυξημένων αντιστάσεων ροής σε αυτά τα αγγεία θα καταδείξει την πλακουντιακή ανεπάρκεια. Σε αυτή την περίπτωση, διαπιστώνεται από την εξέταση ότι υπάρχει μια διαταραχή στη φυσιολογική ροή στις

ομφαλικές αρτηρίες του εμβρύου που μπορεί να κυμαίνεται σε σοβαρότητα. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της ομφαλικής αιματικής ροής αποτελεί η συσχέτιση της απουσίας τελοδιαστολικής ή της ανάστροφης ροής του αίματος με περιπτώσεις εμβρύων χαμηλού βάρους, δυσπραγίας, ενδομήτριου ή νεογνικού θανάτου. Μέση εγκεφαλική αρτηρία: Tα έμβρυα με υπολειπόμενη ενδομήτρια ανάπτυξη και παθολογικά Doppler στις ομφαλικές αρτηρίες, στην εξέλιξη της κυήσεως, θα προσπαθήσουν να προστατεύσουν τα ζωτικά όργανά τους (όπως είναι ο εγκέφαλος) σε βάρος της αιμάτωσης του υπόλοιπου σώματος. Αν διαπιστωθεί μη φυσιολογική ροή αίματος στις ομφαλικές αρτηρίες, θα ελέγξουμε τη ροή στη μέση εγκεφαλική αρτηρία του εμβρύου γιατί έρευνες έχουν δείξει ότι η ροή σε αυτό το αγγείο διαταράσσεται σε δεύτερο χρόνο, μετά την ομφαλικές αρτηρίες. Τυχόν διαταραχή της ροής στη μέση εγκεφαλική αρτηρία σημαίνει ότι το έμβρυο προσπαθεί να προσαρμοστεί σε συνθήκες σχετικής έλλειψης οξυγόνου. Αν όμως είναι φυσιολογική, αυτό ενδεχομένως σημαίνει ότι επί του παρόντος, το έμβρυο αντιρροπεί την κατάσταση. Φλεβώδης πόρος: Είναι το αγγείο με το οποίο διοχετεύεται το 50% του πλούσια οξυγονωμένου αίματος της ομφαλικής φλέβας στην κάτω κοίλη φλέβα. Ο φλεβώδης πόρος πρέπει να έχει ροή προς τα άνω κατά τη διάρκεια της συστολής των κόλπων (θετικό α κύμα). Σε περιπτώσεις ανάστροφης ροής (αρνητικό α κύμα) το έμβρυο βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο λόγω της υποξαιμίας. Η παρουσία ανάστροφης ροής προηγείται λίγες μέρες του παθολογικού καρδιοτοκογραφήματος. Θεωρείται ότι διαταραχές τις ροής του αίματος σε αυτό το αγγείο έπονται των δύο παραπάνω. Αν λοιπόν διαπιστωθεί διαταραχή της ροής και σε αυτό το αγγείο, τότε αυτό σημαίνει ότι η κατάσταση είναι πλέον πολύ σοβαρή. Τα παραπάνω, αποτελούν μια απλά διατυπωμένη προσέγγιση για περιγραφικούς λόγους. Σε ορισμένες περιπτώσεις διαπιστώνονται εξαιρέσεις αλλά ο γενικός κανόνας δεν αλλάζει. Φυσικά η εκτίμηση της αιματικής ροής της μητέρας και του εμβρύου πρέπει να πραγματοποιείται πάντα από εξειδικευμένους και έμπειρους εμβρυομητρικούς ιατρούς. Εκτίμηση της ανατομίας του εμβρύου και σε αυτό το στάδιο. Το έμβρυο είναι ένας αναπτυσσόμενος οργανισμός και η εκτίμηση της ανατομίας του πρέπει να γίνεται σε κάθε στάδιο ώστε να αποκλεισθούν κάποιες συγγενείς ανωμαλίες που μπορεί να εκδηλωθούν αργότερα κατά την πρόοδο της κύησης. Υπάρχουν ανατομικές δομές που ενώ στις 22 εβδομάδες φαίνονται φυσιολογικές μπορεί στις 32 εβδομάδες να παρουσιάσουν παθολογικά ευρήματα. Το έμβρυο αποτελεί έναν διαρκώς αναπτυσσόμενο οργανισμό και διάφορες παθολογικές καταστάσεις μπορεί να έχουν δυσμενή αντίκτυπο στην ανάπτυξη των ζωτικών του οργάνων. Για τον λόγο αυτό κατά το υπερηχογράφημα ανάπτυξης 3ου τριμήνου ελέγχεται ξανά η ανατομία του εμβρύου. Παραδείγματα τέτοιων καταστάσεων είναι προβλήματα από το νεφρό (υδρονέφρωση, δυσπλασία), την καρδιά (στένωση ισθμού αορτής ή

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 87

ΕΜΒΡΥΙΚΟ ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΗΜΑ 3ου ΤΡΙΜΗΝΟΥ (DOPPLER) ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑ Ή ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ;

πνευμονικής αρτηρίας), τον εγκέφαλο (διάταση κοιλιών, υδροκεφαλία, αιμορραγία, αγυρία, ανεύρυσμα φλέβας του Γαληνού), το διάφραγμα (διαφραγματοκήλη), το γαστρεντερικό σύστημα (ατρησία του εντέρου), το κρανίο (κρανιοσυνοστέωση), οι οφθαλμοί, η υπερώα, τα χείλη, το προφίλ του προσώπου, τα μακρά οστά (αχονδροπλασία) και τα γεννητικά όργανα θήλεων (κύστεις ωοθηκών) και αρρένων (κρυψορχία, υποσπαδίας) εμβρύων. Η εξέταση της ανατομίας του 3ου τριμήνου πραγματοποιείται λαμβάνοντας συγκεκριμένες υπερηχογραφικές τομές, όπως αυτές καθορίζονται από τα αντίστοιχα πρωτόκολλα του Ιδρύματος Ιατρικής Εμβρύου (Fetal Medicine Foundation-FMF), οι οποίες έχει αποδειχθεί ότι εμφανίζουν την υψηλότερη ευαισθησία στην ανίχνευση πιθανών ανωμαλιών κατά την προχωρημένη αυτή ηλικία της κύησης. Μας παρέχει πληροφορίες για την περαιτέρω εξέλιξη της κύησης ενώ μπορεί να αποτρέψει δυσμενείς καταστάσεις, όπως τον ενδομήτριο θάνατο του εμβρύου. Δύναται να ανιχνεύσει τυχόν προβλήματα που δεν ήταν εμφανή μέχρι αυτό το στάδιο της εγκυμοσύνης ή που προέκυψαν μετά το υπερηχογράφημα Β΄ επιπέδου. Βέβαια ανάλογα με τη θέση του εμβρύου πιθανόν να μην είναι ευχερές να εξεταστούν όλα τα όργανα του μωρού. Η καλύτερη περίοδος για τον έλεγχο των οργάνων είναι το 2ο τρίμηνο (αναλυτικό Β επιπέδου υπερηχογράφημα), καθώς η σχέση ανάμεσα στο μέγεθος του εμβρύου και την ποσότητα του αμνιακού υγρού είναι τότε τέτοια ώστε να επιτυγχάνεται η καλύτερη ορατότητα. Ωστόσο, σε όλη τη διάρκεια της ζωής του εμβρύου τα όργανα του συνεχώς αναπτύσσονται, και κάποιες ανωμαλίες μπορεί να εμφανιστούν ή να γίνουν ορατές μόνο μετά το 2ο τρίμηνο. Αν και στο 3ο τρίμηνο δεν είναι πάντα δυνατή η πλήρης ανατομική εξέταση λόγω του μεγέθους του εμβρύου, ωστόσο γίνεται στοχευμένη εξέταση για παθολογικές καταστάσεις που μπορεί να εμφανίζονται μετά από μία φυσιολογική εξέταση Β’ επιπέδου.

88 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Το υπερηχογράφημα ανάπτυξης (Doppler) μπορεί να συνδυαστεί και με το βιοφυσικό προφίλ. Ο συνδυασμός αυτός μας προσφέρει επιπρόσθετες πληροφορίες για την κατάσταση του εμβρύου και τον κίνδυνο ενδομήτριου θανάτου. Οι κινήσεις του εμβρύου είναι δείγμα ευεξίας του εμβρύου και πρέπει οπωσδήποτε να αποτελούν μέρος της υπερηχογραφικής εξέτασης. Συνήθως, οι μητέρες είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται τις κινήσεις του μωρού τους, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις αυτό δεν είναι εφικτό, πχ λόγω θέσης του μωρού ή του πλακούντα. Το υπερηχογράφημα μπορεί να καταγράψει με αντικειμενικό τρόπο την ποσότητα και την ποιότητα των εμβρυϊκών κινήσεων. Το βιοφυσικό προφίλ αποτελεί μία μέθοδο ελέγχου της εμβρυϊκής υποξίας με την χρήση των υπερήχων, όπου ελέγχονται πέντε παράμετροι (κατά Manning), οι οποίοι βαθμολογούνται από 0-2, παρέχοντας μία κλίμακα βαθμολογίας σκορ από 0 έως 10: - Κινήσεις (έκταση και επαναφορά) των άνω και κάτω άκρων του εμβρύου. - Κινήσεις του σώματος (έκταση και επαναφορά της σπονδυλικής στήλης) του εμβρύου. - Αναπνευστικές κινήσεις (άνοιγμα και κλείσιμο του στόματος) του εμβρύου. - Διαφοροποίηση των εμβρυικών καρδιακών παλμών

στο (NST) καρδιοτοκογράφημα. - Ποσότητα (άθροισμα των τεσσάρων λιμνών) του αμνιακού υγρού. Η φιλοσοφία της αξιολόγησης αυτής βασίζεται στο γεγονός ότι, όταν το έμβρυο αιματώνεται κανονικά από τον πλακούντα εμφανίζει τις παραπάνω κινήσεις και έχει βαθμολογία πάνω από 8. Σε μειωμένη παροχή οξυγόνου το έμβρυο αρχίζει σταδιακά να περιορίζει τις κινήσεις του με συνέπεια χαμηλότερη βαθμολογία του βιοφυσικού προφίλ. Σε περιπτώσεις υπολειπόμενης ανάπτυξης, ελαττωμένου αμνιακού υγρού ή ανώμαλων Dopplers απαιτείται περαιτέρω αξιολόγηση από εξειδικευμένο εμβρυομητρικό ιατρό, με σκοπό την περαιτέρω υπερηχογραφική εκτίμηση. Όλες οι παράμετροι θα πρέπει να εκτιμώνται συνολικά και όχι μεμονωμένα. Σε κάθε περίπτωση, μετά το υπερηχογράφημα ακολουθεί εκτεταμένη συζήτηση με το ζευγάρι για τα ευρήματα και το νόημα τους, ώστε όλα να είναι απολύτως κατανοητά. Στο τέλος της υπερηχογραφικής εξέτασης του 3ου τριμήνου δίνεται στους γονείς ένας φάκελος που περιλαμβάνει την γραπτή αναφορά όλων των ευρημάτων, εικόνες από όλα όσα έχουμε ελέγξει καθώς επίσης και την εξέταση καταγεγραμμένη σε δισκάκι CD/DVD, ώστε να μπορούν οι γονείς να την ξαναδούν όσες φορές θέλουν. Εφόσον το έμβρυο έχει κατάλληλη θέση, γίνεται και έγχρωμη απεικόνισή του με την νεώτερη μέθοδο της τρισδιάστατης (3D/4D) υπερηχογραφίας. Όπως και οι άλλες δύο μεγάλες υπερηχογραφικές εξετάσεις (αυχενική διαφάνεια και Β΄επιπέδου) έτσι και το υπερηχογράφημα Γ΄ τριμήνου Doppler πρέπει να πραγματοποιείται μόνο από εξειδικευμένους εμβρυομητρικούς ιατρούς τηρώντας τα διεθνώς καθιερωμένα πρωτόκολλα. Στο διαδίκτυο είναι αναρτημένα τα ονόματα όλων των ιατρών που φέρουν τη διεθνή άδεια υπερηχογραφικής εξέτασης 3ου τριμήνου Doppler από το Ίδρυμα Ιατρικής Εμβρύου (Fetal Medicine Foundation) https://fetalmedicine.org/lists/ map/certified/fetal-doppler-ultrasound καθώς και τα ονόματα των Ελλήνων ιατρών που φέρουν την άδεια υπερηχογραφικής εξέτασης 3ου τριμήνου Doppler από την Ελληνική Εταιρία Υπερήχων στη Μαιευτική https:// www.hellenicultrasound.gr/index.php/seminars/ pistopoiimenoi-iatroi/st-trimester

Υπερηχολογική διερεύνηση νεογνού, μέρος 1ο Υπέρηχος εγκεφάλου, σπονδυλικής στήλης, ισχίων και λοιπού μυοσκελετικού συστήματος Μιχάλης Παπαγιαννάκης Ακτινολογος του νοσοκομείου SÄS. Μετεκπαιδευθείς στον τομέα παιδοακτινολογίας του πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Sahlgrenska Gothenburg. Διαγνωστικό εργαστήριο απεικονίσεων ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗ, Χανιά Σφακίων 36, Χανιά 1ος όροφος Τηλ./Fax: 28210 59933 - 28210 56363 E-mail: paprad@hotmail.com

εξέταση του νεογνού με υπερήχους είναι κεφαλαιώδους σημασίας για να αποκλεισθούν παθήσεις στην έναρξη της ζωής ενός παιδιού ή να μελετηθούν περαιτέρω και να επιβεβαιωθούν αλλοιώσεις που έχουν εντοπιστεί κατά τον προγεννητικό έλεγχο. Στην ευαίσθητη αυτή ηλικία είναι πολύ βασικό οι έλεγχοι να γίνονται με την αποφυγή ακτινοβολίας, σύμφωνα με την αρχή ALARA (ALARA principles, As Low As Reasonably Achievable), αρχή η οποία ρυθμίζει τη χρήση εξετάσεων με ακτινοβολία στα παιδιά. Ο υπέρηχος επειδή δεν έχει ακτινοβολία και επειδή είναι απόλυτα φιλικός προς το εξεταζόμενο νεογνό, αποτελεί την μέθοδο εκλογής για τους πρώτους και βασικούς ελέγχους ενός νεογέννητου.

90 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ακόμα η υπό εξέλιξη ωρίμανση του σκελετού, η περιορισμένη αεροπλήθεια, η αυξημένη ποσότητα νερού στο σώμα του και οι μικρότερες ανατομικές δομές, δίνουν καλύτερη πρόσβαση στα κύματα υπερήχου, επιτρέπουν τη χρήση υψηλότερων συχνοτήτων προσφέροντας τη δυνατότητα απεικόνισης περιοχών που δεν είναι δυνατόν να ελεγχθούν με τόση λεπτομέρεια και ευκρίνεια στον ενήλικα. Αυτές οι περιοχές είναι ο εγκέφαλος, η σπονδυλική στήλη, τα ισχία, ο πυλωρός και το στομάχι.

Φυσικά ελέγχονται και όλα τα συμπαγή όργανα της κοιλιάς, τα αγγεία και το μεγαλύτερο τμήμα του μυοσκελετικού συστήματος. Βασική προϋπόθεση αποτελεί η εξειδίκευση του ιατρού ακτινολόγου που κάνει την εξέταση στην παιδοακτινολογία, κάτι που εξασφαλίζει αξιοπιστία στα ευρήματα ή στον αποκλεισμό παθολογίας. Η λεπτομερής ανάλυση όλων των δυνατοτήτων της υπερηχοτομογραφίας στον έλεγχο του νεογνού δεν μπορεί να γίνει σε ένα μόνο άρθρο. Για πρακτικούς λόγους το παρών άρθρο διαιρέθηκε σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος θα αναλυθεί η χρησιμότητα και οι περιορισμοί του υπερηχογραφήματος στον εγκέφαλο, την σπονδυλική στήλη και το μυοσκελετικό σύστημα του νεογνού. Υπερηχολογική διερεύνηση του νεογνικού εγκεφάλου. Το υπερηχογράφημα νεογνικού εγκεφάλου αποτελεί βασική εξέταση στην διερεύνηση ενός νεογνού. Ως εξέταση έχει όλα τα προτερήματα των υπερήχων δηλαδή είναι απόλυτα φιλική προς τον ασθενή, χωρίς ιονίζουσα ακτινοβολία, δεν χρειάζεται καταστολή του εξεταζόμενου. Ακόμα είναι εύκολα προσβάσιμη και γρήγορη εξέταση. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στα πρόωρα νεογνά (εικ.1)

ΥΠΕΡΗΧΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΝΕΟΓΝΟΥ, ΜΕΡΟΣ 1ο - ΥΠΕΡΗΧΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ, ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ, ΙΣΧΙΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΟΥ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

το βρέφος να είναι σχετικά ακίνητο κατά την εξέταση. Η μέθοδος έχει απόλυτη χρησιμότητα ως screening ιδιαίτερα για τα πρόωρα νεογνά και αποτελεί την εξέταση εκλογής για να ανιχνεύσει παθολογία σε νεογνά που χρειάζονται περαιτέρω έλεγχο συνήθως με MRI ή να αποκλείσει παθολογία και να μη χρειάζεται περαιτέρω έλεγχος. Ειδική αναφορά χρειάζεται στη μελέτη δυσμορφιών του κρανίου και τη σύγκλειση των ραφών όπου ο υπέρηχος έχει περιορισμένη χρηστικότητα αφού είναι δύσκολη η δημιουργία 3 διάστατων ανασυνθέσεων και η πανοραμική εκτίμηση του κρανίου, η μέθοδος εκλογής γι’ αυτό είναι η αξονική τομογραφία. Ο υπέρηχος μπορεί κυρίως να επιβεβαιώσει τη σύγκλιση των ραφών του κρανίου.

Εικ. 1 Η εξέταση του νεογνικού εγκεφάλου με υπέρηχο είναι μια απλή, ανώδυνη και φιλική προς το μωρό διαδικασία Μειονεκτήματα της μεθόδου αποτελούν η ανάγκη επαρκώς ανοιχτής πηγής μέσω της οποίας θα ελεγχθεί ο εγκέφαλος και η εξάρτηση της από τον εξεταστή δηλαδή αυτός που θα κάνει την εξέταση πρέπει να έχει εξειδικευθεί σε αυτή, φυσικά αυτό αποτελεί μία γενικευμένη αναγκαιότητα στην ακτινολογία και ειδικά σε όλους όσους ασχολούνται με τον υπέρηχο. Η εξέταση λόγω της ευκολίας της, είναι ιδιαίτερα χρήσιμη: - Στην ανίχνευση παθολογίας γύρω από το κοιλιακό σύστημα, δηλαδή τους χώρους του εγκεφάλου που φυσιολογικά περιέχουν το εγκεφαλονωτιαίο υγρό. - Στην εκτίμηση του μεγέθους του κοιλιακού συστήματος, εντοπισμό υδροκεφάλου. - Ανίχνευση ή αποκλεισμό εγκεφαλικής αιμορραγίας και αιματώματος. - Εκτίμηση του μεσολόβιου για συγγενείς ανωμαλίες. - Ανίχνευση αλλοιώσεων που σχετίζονται με περιγεννητικές λοιμώξεις. - Μελέτη του υπαραχνοειδούς χώρου (εικ. 2).

Εικ. 2 Υπερηχογράφημα νεογνικού εγκεφάλου με εμφανή διεύρυνση του υπαραχνοειδή χώρου και παρουσία μεγάλης κύστης στο αριστερό χοριοειδές πλέγμα.

92 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Για την εξέταση δεν χρειάζεται κάποια προετοιμασία, χρειάζεται όμως η συνεργασία των κηδεμόνων ώστε

Υπερηχογράφημα σπονδυλικής στήλης νεογνού Η υπερηχογραφική εξέταση του σπονδυλικού σωλήνα επιτυγχάνεται με σάρωση μέσω των φυσιολογικά ημιτελώς συνοστεωμένων οπίσθιων στοιχείων. Ως εκ τούτου, είναι πιο επιτυχημένη κατά τη νεογνική και πρώιμη βρεφική ηλικία. Σε βρέφη άνω των 6 μηνών, η εξέταση έχει πολύ περιορισμένη διαγνωστική αξία. Το συγκεκριμένο υπερηχογράφημα απαιτεί εξειδίκευση, αλλά μπορεί σε έμπειρα χέρια, να αποτελέσει μια υψηλής διαγνωστικής αξίας και οικονομικά αποτελεσματική εξέταση, που είναι συγκρίσιμη με την απεικόνιση μέσω μαγνητικού συντονισμού (MRI) για την αξιολόγηση συγγενών ή επίκτητων ανωμαλιών στο νεογνό και τα μικρά βρέφη. Η κλινική ευκολία της εξέτασης και η έλλειψη ανάγκης για καταστολή/αναισθησία του νεογνού, καθιστούν το υπερηχογράφημα το εργαλείο πρώτης γραμμής για τη διάγνωση αλλοιώσεων του σπονδυλικού σωλήνα, με την MRI συχνά να έχει συμπληρωματικό ρόλο στις δύσκολες ή μη καταληκτικές περιπτώσεις. Η εξέταση χρησιμεύει στη διάγνωση ή στον αποκλεισμό σπονδυλικής δυσραφίας, του καθηλωμένου Νωτιαίου Μυελού, και αλλοιώσεων όπως η διαστηματομυελία και συριγγομυελία, ανίχνευση μαζών, αιματωμάτων και άλλου τύπου εστιακών αλλοιώσεων (εικ. 3).

Εικ. 3 Υπερηχογράφημα φυσιολογικού βρεφικού νωτιαίου μυελό με επισήμανση των οσφυϊκών σπονδύλων και φυσιολογικό τερματισμό του Νωτιαίου Μυελού.

Ενδείξεις της εξέτασης αποτελούν μεταξύ άλλων - Η παρουσία οσφυοϊερών στιγμάτων - Παράμεσες μάζες ή ραχιαία ασυμμετρία ή μάζες της μέσης γραμμής - Δυσχρωμίες της μέσης γραμμής του δέρματος - Τριχοφυΐα της ιεροκοκκυγικής μοίρας - Παράμεση ασυμμετρία στις γλουτιαίες περιοχές

εξέταση και δεν χρειάζεται προετοιμασία. Φυσικά είναι βασικό το νεογνό να είναι ακίνητο όσο γίνεται (εικ. 4).

Η εξέταση δεν χρειάζεται ειδική προετοιμασία του νεογνού. Επειδή όμως το μωρό πρέπει να είναι σχετικά ήρεμο και ακίνητο συνιστάται να είναι μην είναι πεινασμένο και ακόμα καλύτερα να έχει μόλις κοιμηθεί. Η εξέταση είναι εντελώς ανώδυνη και ακίνδυνη για το μωρό, δεν έχει ακτινοβολία και δεν είναι επεμβατική πράξη. Υπερηχογραφική απεικόνιση του μυοσκελετικού συστήματος Οι μυς, τένοντες και αρθρώσεις του νεογνού μπορούν να απεικονισθούν υπερηχολογικά με σκοπό να εντοπίσουν αλλοιώσεις. Λόγω των μικρών ανατομικών δομών του νεογνού είναι απαραίτητο να υπάρχουν κατάλληλοι ηχοβολείς στο μηχάνημα υπερήχου ώστε οι δομές να μπορούν να απεικονισθούν χωρίς artefacts, ή τη δημιουργία ψεύτικων εικόνων. Πληθώρα παθολογικών καταστάσεων μπορεί να ανιχνευθεί ή και να χαρακτηριστεί με το υπερηχογράφημα με αποτέλεσμα η διάγνωση να γίνει εύκολα , χωρίς ταλαιπωρία για το νεογνό και με σχετικά χαμηλό κόστος. Η εξέλιξη της τεχνολογίας των μηχανημάτων υπερήχων και της τεχνογνωσίας των ακτινολόγων ή ιατρών άλλων ειδικοτήτων με πιστοποιημένη εξειδίκευση, επιτρέπει να εφαρμοσθούν ειδικές τεχνικές με αποτέλεσμα η τελική διάγνωση να γίνεται μέσω του υπερηχογραφήματος. Επίσης η συγκριτική αλλά και δυναμική μελέτη των μελών του ανθρώπινου σώματος είναι σχεδόν αποκλειστικά χαρακτηριστικά της υπερηχοτομογραφίας. Φυσικά η εξέταση είναι απόλυτα εξαρτώμενη από την εξειδίκευση του εξετάζων ιατρού (operator dependent). Με το υπερηχογράφημα ανιχνεύονται πληθώρα εστιακών αλλοιώσεων ψηλαφητές ή μη. Εντοπίζονται η παρουσία υγρού ή φλεγμονής σε αρθρώσεις , αιματώματος, αποστήματος, οι θλάσεις μυών και ρήξεις ή λοιπές αλλοιώσεις τενόντων. Η δυνατότητα της μεθόδου να εντοπίσει και να χαρακτηρίσει πληθώρα αλλοιώσεων την καθιστά μέθοδο εκλογής για τη μελέτη του μυοσκελετικού.

Εικ. 4 Η υπερηχολογική εξέταση του νεογνικού ισχίου είναι εντελώς ανώδυνη για το μωρό και είναι σχετικά σύντομη εξέταση αρκεί φυσικά το νεογνό να είναι σχετικά ακίνητο και ήρεμο. Η διάγνωση στηρίζεται σε 2 διαφορετικές προσεγγίσεις, στην εκτίμηση της ωρίμανσης της άρθρωσης και στη δυναμική εξέταση για την εκτίμηση αστάθειας. Η πρώτη μέθοδος χρησιμοποιείται κυρίως στην Ευρώπη και ανακαλύφθηκε από τον αυστριακό R. Graf. Αποτελεί μέθοδο screening και εκτιμά την ωρίμανση του νεογνικού ισχίου μέσω της κάλυψης της κεφαλής του μηριαίου από το οστέινο και το χόνδρινο τμήμα της κοτύλης ,δηλαδή της εσοχής στη λεκάνη όπου μπαίνει η κεφαλή του μηριαίου και δημιουργείται η άρθρωση (εικ. 5).

Επίσης με τη συγκεκριμένη εξέταση αποκλείεται ή επιβεβαιώνεται η παρουσία δυσπλασίας του ισχίου επιτρέποντας την έγκαιρη διάγνωση και προστατεύοντας το νεογνό από μελλοντικά σοβαρά προβλήματα υγείας όπως η πρόωρη οστεοαρθρίτιδα ή το εξάρθρημα και η αναπηρία.

94 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ειδικά για την άρθρωση του ισχίου η μέθοδος είναι πολύ σημαντική αφού αποτελεί την πρώτη προσέγγιση στη διάγνωση του δυσπλαστικού ισχίου αφού μόνο η κλινική εξέταση είναι ανεπαρκής. Η υπερηχολογική εξέταση του νεογνικού ισχίου είναι απλή και φιλική προς το μωρό

Εικ. 5 Υπερηχογράφημα βρεφικού ισχίου κατάλληλο για τη μελέτη και ταξινόμηση της άρθρωσης κατά Graf.

Η δεύτερη δυναμική μέθοδος η οποία χρησιμοποιείται περισσότερο στις ΗΠΑ και στις Σκανδιναβικές χώρες, εκτιμά κυρίως τη σταθερότητα της άρθρωσης . Με αυτή τη μέθοδο αναγνωρίζονται πρώτα τα οδηγά σημεία που σχετίζονται με την ωριμότητα του ισχίου και έπειτα εκτιμάται κάλυψη της κεφαλής του μηριαίου από την κοτύλη(εσοχή της λεκάνης) και η τάση της κεφαλής του μηριαίου να βγαίνει από την βάση της ή να επανέρχεται σε αυτή (εικ. 6).

Εικ. 6 Υπερηχογράφημα νεογνικού ισχίου με έναρξη της οστεοποίησης στο πυρήνα της κεφαλής του μηριαίου(βέλη), το ισχίο αυτό δεν μπορεί να μελετηθεί πλήρως με τη μέθοδο Graf , μπορεί όμως να εκτιμηθεί η κάλυψη της κεφαλής από την κοτύλη και να γίνει η δυναμική εξέταση για την εκτίμηση αστάθειας. Και οι 2 υπερηχογραφικές μέθοδοι υπερέχουν σε σχέση με τις άλλες μεθόδους εντοπισμού του δυσπλαστικού ή εξαρθρωμένου ισχίου. Η υπερηχοτομογραφία εντοπίζει τις αλλοιώσεις νωρίτερα σε σχέση με την ακτινογραφία όπου η μη οστεοποιημένη κεφαλή δεν φαίνεται καν, ειδικά στις περιπτώσεις που το ισχίο δεν είναι πλήρως εξαρθρωμένο αλλά χρειάζεται θεραπεία γιατί είναι ασταθές ή ανώριμο. Επίσης η ακτινογραφία είναι εξέταση με ιονίζουσα ακτινοβολία και δυνητικά επιβλαβής για το νεογνό. Η αξονική τομογραφία δεν έχει καμία ένδειξη στην σημερινή εποχή για την μελέτη του δυσπλαστικού ισχίου αφού περιέχει πολλαπλάσια ακτινοβολία σε σχέση με την ακτινογραφία. Ο υπέρηχος ισχίου υπερέχει και σε σχέση με την μαγνητική τομογραφία λόγω κόστους, χρόνου και ανάγκης να εξετασθεί το νεογνό σε κατάσταση γενικής αναισθησίας με όλους τους κινδύνους που αυτό εμπεριέχει. Με τη χρήση της υπερηχοτομογραφίας μπορούμε να εξετάσουμε σχεδόν ολόκληρο το νεογνό και έχουμε τη δυνατότητα να αποκλείσουμε ή να επιβεβαιώσουμε ευρύτατη γκάμα παθολογίας από τις πρώτες μέρες της ζωής ενός βρέφους. Αυτό καθιστά την υπερηχοτομογραφία αναντικατάστατη στον έλεγχο ενός νεογέννητου.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 95

ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΜΒΡΥΩΝ: ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΥΞΗΜΕΝΑ ΠΟΣΟΣΤΑ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ

Γιακουμάκης Ιωάννης Κλινικος Διευθυντης Μαιευτηρας - Γυναικολογος Αναπαραγωγής

ι Γιατροί του Μεσογειακού Ινστιτούτου Γονιμότητας (MFI) παρακολουθούν κάθε χρόνο πάνω από δέκα συνέδρια και συμπόσια. Η προσπάθεια αυτή επιτρέπει στην ομάδα μας να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των επιστημονικών αλλαγών και των νέων μεθόδων σχετικά με τις υπηρεσίες εξωσωματικής γονιμοποίησης, δωρεάς γενετικού υλικού αλλά και στο πρόγραμμα παρένθετης μητρότητας. Αυτό το έτος, μία από τις προτεινόμενες μεθόδους εξωσωματικής και το Hot Topic σε όλα τα συνέδρια είναι το λεγόμενο «Freeze all Embryo», πάγωμα όλων των διαθέσιμων εμβρύων . Μέθοδος Εξωσωματικής Γονιμοποίησης (IVF Cycle) Τα συνήθη πρωτόκολλα IVF περιλαμβάνουν τη μεταφορά νέων εμβρύων, που καλλιεργούνται στο εργαστήριο, στη μήτρα, μεταξύ τριών και πέντε ημερών μετά τη συλλογή των ωαρίων. Η περίσσεια καλής ποιότητας μη χρησιμοποιηθέντων εμβρύων καταψύχεται μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται υαλοποίηση και αποθηκεύεται για μελλοντικές προσπάθειες. «Κατάψυξη» Εμβρύων vs Μεταφορά «Φρέσκων» Εμβρύων

96 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Λόγω της τρέχουσας προόδου τόσο στις τεχνολογίες κατάψυξης όσο και στις τεχνολογίες PGD / PGS (Γονιδιακός Έλεγχος), πολλές κλινικές IVF, συμπεριλαμβανομένου του Μεσογειακού Κέντρου Γονιμότητας, έχουν ξεκινήσει το πρωτόκολλο ‘Κατάψυξης’ Εμβρύων. Το πρωτόκολλο αυτό περιλαμβάνει τη συλλογή και τη γονιμοποίηση των ωαρίων και την μετέπειτα κατάψυξη όλων των εμβρύων υψηλής ποιότητας. Τα έμβρυα αποψύχονται, καλλιεργούνται και μεταφέρονται σε έναν μελλοντικό κύκλο (φυσικό ή με την χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής).

Γιατί να επιλέξετε την ΝΕΑ μέθοδο Τα κατεψυγμένα έμβρυα που συλλέχθηκαν κατά τη διάρκεια ενός κύκλου εξωσωματικής γονιμοποίησης και μεταφέρονται μόνο όταν οι συνθήκες είναι κατάλληλες, οι πιθανότητες επιτυχίας μπορεί να βελτιωθούν για ορισμένες γυναίκες. Οι ασθενείς που διαλέγουν την επιλογή να «καταψύξουν όλα τα έμβρυα», έχει αποδειχθεί σε μελέτες ότι έχουν περισσότερες πιθανότητες να συλλάβουν, δεδομένου ότι επιτρέπει στις ορμόνες της γυναίκας να επιστρέψουν στα φυσιολογικά όρια πριν τη μεταφορά των εμβρύων. Οι κύκλοι παγώματος - παρακολούθησης παρέχουν αναμφισβήτητα χρόνο για τον προεμφυτευτικό γενετικό έλεγχο (PGS) για τον προσδιορισμό υγιών, χρωμοσωματικά φυσιολογικών εμβρύων για μεταφορά ή προεμφυτευτικής γενετικής διάγνωσης (PGD) εάν το ζευγάρι είναι φορέας χρόνιων γονιδίων νόσων. Οι σημερινές διαδικασίες κρυοσυντήρησης (κατάψυξης) είναι τόσο προχωρημένες ώστε τα έμβρυα μπορούν να αποθηκευτούν για δεκαετίες χωρίς απώλειες στην ποιότητα. Αυτό επιτρέπει στους ασθενείς να καθυστερήσουν τη μεταφορά τους μέχρις ότου η γυναίκα και ο εξειδικευμένος γιατρός γονιμότητας, αποφασίσουν πότε οι συνθήκες είναι ιδανικές για την επίτευξη μιας εγκυμοσύνης. Συμβολή στον αγώνα ενάντια στο Σύνδρομο Υπερδιέγερσης Ωοθηκών (OHSS) Η Ιατρική ομάδα του Μεσογειακού Κέντρου Γονιμότητας πιστεύει ότι ένα άλλο πλεονέκτημα των ‘κατεψυγμένων’ κύκλων εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι η εξάλειψη του κινδύνου εμφάνισης του συνδρόμου OHSS από τους ασθενείς. Αυτό το σύνδρομο είναι μια παρενέργεια των υψηλών ορμονικών επιπέδων που προκαλούνται από

ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΜΒΡΥΩΝ: ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΥΞΗΜΕΝΑ ΠΟΣΟΣΤΑ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ

τη φαρμακευτική αγωγή γονιμότητας κατά τη διάρκεια ενός κύκλου διέγερσης ωοθηκών στην εξωσωματικής γονιμοποίησης. Το OHSS μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως κοιλιακό πρήξιμο, ναυτία και φούσκωμα ή περισσότερο ανησυχητικά συμπτώματα, όπως δύσπνοια, θρόμβους αίματος, κοιλιακό άλγος, έμετο και αφυδάτωση. Γιατί να επιλέξετε την Μέθοδο «Κατάψυξης» Εμβρύων Ζητήσαμε από τους γιατρούς της κλινικής μας να δημιουργήσουν ομάδες για τους ασθενείς που θα μπορούσαν να έχουν τα καλύτερα αποτελέσματα από αυτό το πλάνο θεραπείας. Αυτές είναι οι πέντε κατηγορίες: 1. Γυναίκες που έχουν υψηλά επίπεδα ορμονών που προκαλούνται από το φάρμακο IVF μπορούν να έχουν αρνητική επίδραση στην επένδυση της μήτρας μειώνοντας έτσι τις πιθανότητες εμφύτευσης. 2. Ασθενείς που επιθυμούν να προβούν σε προεμφυτευτικό γενετικό έλεγχο PGD ή PGS για να ελέγξουν τα έμβρυά τους για χρωμοσωμικές ανωμαλίες ή γενετικές ασθένειες. 3. Γυναίκες άνω των 35 ετών. Από μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε περισσότερους από 16.000 κύκλους εξωσωματικής, διαπιστώθηκε ότι η προσέγγιση της ‘κατάψυξης’ εμβρύων σχετίζεται με βελτιωμένα ποσοστά εγκυμοσύνης που είναι υψηλότερα έως και 10% από την μεταφορά ‘φρέσκων’ εμβρύων. 4. Γυναίκες που πρέπει να καθυστερήσουν την εγκυμοσύνη λόγω άλλων ιατρικών θεραπειών, όπως η χημειοθεραπεία. Σε αυτό το σενάριο είναι ιδιαίτερα σημαντικό να καταψυχθεί το γενετικό υλικό για να διατηρήσει η γυναίκα την γονιμότητά της. 5. Γυναίκες που αναπτύσσουν υψηλό επίπεδο οιστραδιόλης κατά τη διάρκεια της διαδικασίας εξωσωματικής γονιμοποίησης και πολλά ωοθυλάκια, ενδέχεται να δι-

98 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ατρέχουν κίνδυνο για σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών (OHSS). Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, αυτό το θεραπευτικό πλάνο είναι το καλύτερο για την καταπολέμηση αυτού. ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΓΙΑ ΕΣΑΣ; Στο σχεδιάγραμμα που ακολουθεί, θα βρείτε την ανάλυσή μας για το πλάνο θεραπείας ‘Κατάψυξης΄ Εμβρύων. Έχει ένα απλό διαχωρισμό τεσσάρων στοιχείων με σκοπό να απλοποιήσει τα δυνατά και αδύναμα στοιχεία της μεθόδου. Το σχεδιάγραμμα παρουσιάζετε στα αγγλικά όπως δημοσιεύτηκε σε διεθνή τόμο για θέματα γονιμότητας. Ο κλινικός μας διευθυντής και ειδικός σε θέματα γονιμότητας εδώ και 25 χρόνια, Δρ Ιωάννης Γιακουμάκης, θα σας βοηθήσει να αποφασίσετε αν πρέπει να ‘καταψύξετε’ όλα τα έμβρυα σας ή να κάνετε μια νέα εμβρυομεταφορά, ανάλογα με τις παραμέτρους του κύκλου εξωσωματικής σας. Μπορείτε βεβαίως, να ζητήσετε και από το γυναικολόγο σας συμβολή ώστε να αποφασίσετε εάν μια νέα μεταφορά ή ‘κατάψυξη’ εμβρύων είναι η καλύτερη πορεία προς την γονιμότητα για εσάς. Στη συνέχεια, οι γιατροί του κέντρου μας επικοινωνούν με το γιατρό σας για να σας βοηθήσουν να ολοκληρώσετε μια επιτυχημένη σύλληψη, μια υγιή εγκυμοσύνη και ένα όμορφο μωρό!

ΣΕΞ ΚΑΙ ΚΥΗΣΗ

Μπατζακάκη Μικαέλα Μαία – Ψυχοπροφυλάκτρια Μαιευτικό – Γυναικολογικό Ιατρείο Ιωάννου Α. Μαρινάκη Αρχοντάκη 2 ΧΑΝΙΑ Τηλ.28210 41100 Fax. 28210 41780

πό τη στιγμή που μια γυναίκα ανακαλύπτει ότι είναι έγκυος, ένα μεγάλο ερώτημα που προκύπτει στα περισσότερα ζευγάρια είναι αν μπορούν να συνεχίσουν τη σεξουαλική τους ζωή κατά τη διάρκεια των εννέα μηνών της κύησης. Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές ανησυχίες, μήπως βλάψει το σεξ το έμβρυο; μήπως προκαλέσει πρόωρο τοκετό ή αποβολή; Λόγω των ορμονικών αλλαγών της εγκυμοσύνης, υπάρχουν γυναίκες με αυξημένη επιθυμία για ερωτικές επαφές και άλλες όχι. Σε πολλά ζευγάρια επίσης υπάρχει μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας λόγω των σωματικών αλλαγών της εγκύου. Σε κάθε περίπτωση το ζευγάρι πρέπει να ενημερωθεί από το γιατρό του, καθώς η γενική άποψη είναι πως το σεξ θεωρείται απολύτως ασφαλές καθ’ όλη τη διάρκεια της κύησης εφόσον η εγκυμοσύνη θεωρείται χαμηλού κινδύνου.

100 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Το έμβρυο προστατεύεται από τον αμνιακό σάκο, το αμνιακό υγρό και τους μύες της μήτρας με συνέπεια το

ανδρικό μόριο να μην έχει τη δυνατότητα να έρθει σε επαφή με το έμβρυο. Από την αρχή της κύησης μέχρι και τον 8ο μήνα καλό θα ήταν η εκσπερμάτιση να γίνεται εκτός κόλπου ή με τη χρήση ενός προφυλακτικού. Ο λόγος είναι πως το σπέρμα περιέχει κάποιες ουσίες που λέγονται προσταγλανδίνες, οι οποίες προκαλούν συσπάσεις της μήτρας. Αυτό φυσικά διαφοροποιείται όταν η έγκυος μπει στον 9ο μήνα, που σημαίνει πως είναι θεμιτή η έναρξη των συσπάσεων, οπότε εκεί οι επαφές μπορούν να γίνουν ελεύθερα. Κατά τη διάρκεια του οργασμού προκαλούνται συσπάσεις, όχι όμως ικανές να προκαλέσουν τοκετό. Σίγουρα βέβαια θα πρέπει να υπάρξει επικοινωνία με το γυναικολόγο σας εφόσον μετά το πέρας της επαφής συνεχίζονται έντονες συσπάσεις ή εμφανιστεί κολπική αιμόρροια. Περιπτώσεις που “απαγορεύεται” το σεξ είναι: • Ιστορικό αποβολής • Κολπική αιμόρροια • Κοιλιακοί πόνοι • Προδρομικός πλακούντας (περίπτωση όπου ο πλα

ΣΕΞ ΚΑΙ ΚΥΗΣΗ

κούντας καλύπτει το στόμιο του τραχήλου της μήτρας) • Ανεπάρκεια τραχήλου (πρόωρη διαστολή ή/ και μείωση του μήκους αυτού) • Ρήξη αμνιακού σάκου. Καλό θα ήταν να επισημανθεί πως το πρωκτικό σεξ δεν συνιστάται στην εγκυμοσύνη. Κατά τη διάρκειά του μπορούν να εισέλθουν στον κόλπο βακτήρια από τον πρωκτό και να προκαλέσουν κάποια μόλυνση τόσο στη μητέρα, όσο και στο έμβρυο.

Στην περίπτωση που απαγορευτούν, για ιατρικούς λόγους, οι σεξουαλικές επαφές, καλό θα ήταν το ζευγάρι να διατηρήσει την τρυφερότητά του ακόμη και χωρίς σεξ, ώστε να αντιμετωπίσει και να καλωσορίσει την επόμενη φάση της ζωής του.

Επίσης καλό θα ήταν να αποφεύγεται στις έγκυες που έχουν αιμορροΐδες. Άλλο ένα ζήτημα που απασχολεί τους μέλλοντικούς γονείς είναι αν υπάρχει κάποια “σωστή” στάση για να μην “βλάψουν” το παιδί. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, στο έμβρυο δεν προκαλείται κάποια βλάβη, οπότε η στάση έχει να κάνει με το μήνα της κύησης και πως νιώθει το ζευγάρι πιο άνετα, ευχάριστα και χωρίς πόνο. Καλό είναι λοιπόν, προχωρώντας η εγκυμοσύνη, να δοκιμάζονται διαφορετικές στάσεις κατάλληλες και ευχάριστες για το κάθε ζευγάρι. Η επιθυμία του άντρα για σεξ ποικίλλει. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ο άνδρας συμμερίζεται και απολαμβάνει τις αλλαγές στο σώμα της συντρόφου του. Υπάρχουν όμως και οι άνδρες που λόγω αυξημένου άγχους της επικείμενης πατρότητας αλλά και έντονης ανησυχίας για την υγεία της μέλλουσας μητέρας και του μωρού θέτουν τις σεξουαλικές τους επιθυμίες σε δεύτερη μοίρα. Σε κάθε περίπτωση για την πορεία της κύησης και της συνέχισης της σεξουαλικής δραστηριότητας, το ζευγάρι θα πρέπει να συμβουλεύεται το γιατρό ή τη μαία του.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 101

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ (PCOS) Ή ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΕΣ ΩΟΘΗΚΕΣ (PCO);

ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΜΑΡΙΝΑΚΗΣ ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ Αρχοντάκη 2 Χανιά 73132 Τηλ.28210 41100 - FAX. 28210 41780 Email: iomarinakis@yahoo.com Απόφοιτος Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Μετεκπαιδευθείς στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και Εξωσωματική Γονιμοποίηση στο University College Hospital του Λονδίνου Πιστοποιημένος στην Διαγνωστική Κολποσκόπηση απ’την European Federation for Colposcopy Μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Γυναικολογικής Ενδοσκόπησης Κάτοχος Αδείας εκτέλεσης Μαιευτικού και Γυναικολογικού Υπερηχογραφήματος

ρόκειται για δύο γονιδιακής αιτιολογίας καταστάσεις, συχνές στην καθημερινή ιατρική πράξη, με παρόμοια ονομασία αλλά με εντελώς διαφορετική παθοφυσιολογία. Το Σύνδομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS) αφορά ένα ποσοστό 5-10% των γυναικών της αναπαραγωγικής ηλικίας και αντιπροσωπεύει μια σοβαρή διαταραχή του μεταβολισμού.

102 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η γενεσιουργός αιτία της μεταβολικής διαταραχής, είναι η αυξημένη αντίσταση στην ινσουλίνη, που συνδέεται με αυξημένη ωοθηκική παραγωγή ανδρογόνων ορμονών, παχυσαρκία, ακμή, υπερτρίχωση, ανωοθυλακιορρηκτικούς κύκλους και σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΤΟΥ PCOS

ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΜΑΡΙΝΑΚΗΣ ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ

Ολοκληρωμένες Μαιευτικές και Γυναικολογικές Υπηρεσίες • Πλήρης Προγεννητικός Έλεγχος • Αμνιοπαρακέντηση • Βιοφυσικό προφίλ εμβρύου - Καρδιοτοκογράφημα • Θεραπευτικές εφαρμογές CO2 Laser για θεραπεία κονδυλωμάτων και δυσπλαστικών βλαβών τραχήλου μήτρας • Πλήρης γυναικολογική - μαιευτική παρακολούθηση • Υπερηχογράφημα γυναικολογικό - κύησης • Κολποσκόπηση • Λαπαροσκοπικές - Υστεροσκοπικές επεμβάσεις • Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή - Εξωσωματική γονιμοποίηση

Αρχοντακη 2, 73132 Χανιά Τηλ: 2821041100 • Fax: 2821041780 • Ε-mail: iomarinakis@yahoo.com www.gynaikologos-chania.gr

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ (PCOS) Ή ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΕΣ ΩΟΘΗΚΕΣ (PCO);

Σύμφωνα με τα κριτήρια του Rotterdam από το 2003, για να γίνει η διάγνωση του PCOS πρέπει να υφίστανται δύο από τα παρακάτω κριτήρια: i. Πολυκυστική εμφάνιση των ωοθηκών Σε διακολπικό υπερηχογράφημα πρέπει στην περιφέρεια μιας μεγάλης ωοθήκης με αυξημένο στρώμα, να απεικονίζονται τουλάχιστον 25 μικρά ωοθυλάκια (διαμέτρου < 8 mm). ii. Διαταραχή στον καταμήνιο κύκλο, συνήθως αραιομηνόρροια (η περίοδος εμφανίζεται με καθυστέρηση μηνών) ή αμηνόρροια (αναστολή έλευσης περιόδου). iii. Υπερανδρογοναιμία, δηλαδή αυξημένες ανδρικές ορμόνες στο αίμα ή και συνοδά συμπτώματα όπως ακμή, υπερτρίχωση κ.α.

να οφείλονται σε διαφορετικές αιτίες (νόσο του θυρεοειδούς, όγκοι επινεφριδίων κ.α.). • Γυναίκες με PCO δεν παρουσιάζουν προβλήματα γονιμότητας, σε αντίθεση με τις PCOS που δυσκολεύονται να μείνουν έγκυες και συχνά υποχρεώνονται να υποβληθούν σε μεθόδους τεχνητής αναπαραγωγής. • Οι PCO γυναίκες δεν χρειάζονται κάποια θεραπεία. Αντιθέτως, γυναίκες με PCOS πρέπει να βρίσκονται σε συνεχή ιατρική παρακολούθηση, ειδική δίαιτα και κατάλληλη αγωγή που στοχεύει στην πρόληψη και αποφυγή νοσημάτων, που συνδέονται με το σύνδρομο (διαβήτης τύπου ΙΙ, καρκίνος μήτρας, παχυσαρκία, καρδιαγγειακή νόσος κ.α.) Συμπερασματικά, είναι πολύ σημαντικό να γίνεται σαφής διάκριση ανάμεσα στις δύο αυτές καταστάσεις, που συχνά προκαλούν σύγχυση. Αυτό θα οδηγήσει, αφ’ενός στην αποφυγή ασκόπων θεραπευτικών ενεργειών και αφ’ετέρου στην καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση, όπου αυτό απαιτείται.

Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι σύμφωνα με τα κριτήρια του Rotterdam, μια γυναίκα μπορεί να πάσχει από PCOS ακόμα και χωρίς πολυκυστική απεικόνιση των ωοθηκών, αρκεί να έχει σοβαρές διαταραχές στον κύκλο και υπερανδρογοναιμική εκδήλωση. Σε κάθε περίπτωση βέβαια, θα πρέπει να έχουν αποκλειστεί ορμονικές διαταραχές που σχετίζονται με τη λειτουργία του θυρεοειδούς και τα επινεφρίδια. Σε αντίθεση με το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS), η ύπαρξη ωοθηκών πολυκυστικής μορφολογίας (PCO), θεωρείται παραλλαγή του φυσιολογικού και δεν συνοδεύεται από μεταβολικές διαταραχές. Κατά το διακολπικό υπερηχογραφικό έλεγχο, απεικονίζονται με πολλά μερικώς ώριμα ωοθυλάκια. Οι γυναίκες με PCO, συχνά παρουσιάζουν μικρές καθυστερήσεις στην έλευση της περιόδου, αλλά οι κύκλοι τους είναι κατά κανόνα ωοθυλακιορρηκτικοί. Το PCO είναι αρκετά συχνό, αφού φαίνεται να αφορά το 20-25% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας.

104 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Από τα προαναφερθέντα, προκύπτουν και οι μεγάλες διαφορές ανάμεσα στις δύο αυτές καταστάσεις αφού: • Γυναίκες με PCOS κινδυνεύουν να αναπτύξουν καταστάσεις όπως: διαβήτη τύπου ΙΙ, επιπλοκές κύησης (αποβολή, διαβήτη κύησης), παχυσαρκία, καρδιαγγειακή νόσο και καρκίνο της μήτρας, ενώ οι PCO γυναίκες δεν διατρέχουν τέτοιο κίνδυνο. • Γυναίκες με PCOS έχουν συμπτώματα από την εφηβική τους ζωή, ενώ οι PCO γυναίκες είναι ασυμπτωματικές και οι διάγνωσή τους γίνεται συνήθως σε τυχαίο έλεγχο με διακολπικό υπερηχογράφημα. • Οι κύστεις των γυναικών με PCOS συνδέονται με την ορμονική τους διαταραχή, ενώ αυτές των PCO, μπορεί

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ (PCOS)

ο σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών είναι μια συχνή ορμονική διαταραχή. Αφορά περίπου το 5-10% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας που στην τυπική του μορφή πάσχουν από παχυσαρκία, υπερανδρογοναιμία, ωοθηκική δυσλειτουργία και διαταραχές του κύκλου. Το PCOS είναι η πιο συχνή αιτία ανωοθυλακιορρηκτικών κύκλων, έχει σαφές γενετικό υπόστρωμα και συνδέεται

106 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

με αντίσταση στην ινσουλίνη, διαβήτη τύπου ΙΙ και αυξημένο καρδιαγγειακό ρίσκο. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι το PCOS δεν είναι θεραπεύσιμο, τα συμπτώματά του όμως είναι διαχειρίσιμα. Οι επιλογές μας λοιπόν, προς αυτή την κατεύθυνση ποικίλουν, καθώς είναι διαφορετικές οι εκδηλώσεις του PCOS από γυναίκα σε γυναίκα. Οι επιλογές αυτές, συνοψίζονται ως εξής: 1. ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΖΩΗΣ

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ (PCOS)

Προσπάθεια λοιπόν, προσανατολισμένη σε ένα υγιεινό τρόπο ζωής, με συστηματική, φυσική δραστηριότητα και κατάλληλη δίαιτα. Φαίνεται πως ακόμα και ένα 5% μείωσης του σωματικού βάρους, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική βελτίωση των συμπτωμάτων, ακόμα και να επαναφέρει τακτικό εμμηνορυσιακό κύκλο. Η διατροφή πρέπει να περιλαμβάνει λιγότερα λιπαρά, υδατάνθρακες που προέρχονται από φρούτα και λαχανικά, καθώς και μη επεξεργασμένα κατά το δυνατόν, τρόφιμα, π.χ άλευρα ολικής αλέσεως, μαύρο ρύζι κλπ. 2. ΦΑΡΜΑΚΑ Τα σκευάσματα που χορηγούνται στοχεύουν: i) Στη βελτίωση της μεταβολικής διαταραχής μέσω της μείωσης της αντίστασης στην ινσουλίνη. ii) Θεραπεία των εκδηλώσεων της υπερανδρογοναιμίας (ακμή, υπερτρίχωση κλπ) iii) Διατήρηση σταθερού καταμήνιου κύκλου iv) Διατήρηση της γονιμότητας Το αντισυλληπτικό χάπι, όπως και η διακεκομμένη χορήγηση προγεσταγόνων - συνήθως κάθε 2-3 μήνες – βοηθούν στη ρύθμιση του κύκλου, βελτιώνουν την ψυχολογία της ασθενούς και μακροπρόθεσμα την προστατεύουν από υπερπλασία και καρκίνο του ενδομητρίου. Πολλές φορές είναι σκόπιμο να χορηγούνται αντισυλληπτικά με αντιανδρογόνο δράση ή να προστίθενται ουσίες όπως η κυπροτερόνη για την αντιμετώπιση της ακμής και της τριχοφυΐας. Η μετφορμίνη (Glucophage) που χρησιμοποιείται στο διαβήτη τύπου ΙΙ, μπορεί να ελαττώσει την ινσουλίνη και το σάκχαρο του αίματος και σε γυναίκες με PCOS. Μέσω της ελάττωσης της αντίστασης στην ινσουλίνη μπορεί να προκαλέσει ωοθυλακιορρηξία και να επαναφέρει φυσιολογικό κύκλο. Επίσης, μειώνει τα επίπεδα της χοληστερόλης και τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων. Δυστυχώς, παρουσιάζει σημαντικές παρενέργειες, όπως ναυτία, εμετό, ζάλη και διάρροια. Tα τελευταία χρόνια σημαντική θέση στη θεραπεία του PCOS, έχει η μυο-ινοσιτόλη, μια ουσία που υπάρχει σε πολλά φυτά αλλά και σε ζωικούς ιστούς. Η μυο-ινοσιτόλη, μόνη ή συνδυαζόμενη με φυλλικό οξύ, μειώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη, σταθεροποιεί τον κύκλο και προάγει την ωοθυλακιορρηξία, αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα κύησης. Έχει αποτελέσματα συγκρίσιμα με της μετφορμίνης, χωρίς τις σημαντικές τις παρενέργειες.

3. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ Στο σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, η αδυναμία τακτικής ωοθυλακιορρηξίας είναι η βασική αιτία υπογονιμότητας. Επίσης, οι γυναίκες με PCOS έχουν πιο συχνά παλίνδρομες κυήσεις και διάφορες επιπλοκές της κύησης (πχ προεκλαμψία, σακχαρώδης διαβήτης κύησης κ.α). Για την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας, πρώτης γραμμής θεραπεία θεωρείται η χορήγηση χαπιών κιτρικής κλομιφαίνης. Η κιτρική κλομιφαίνη, όπως και η λετροζόλη είναι ωοθυλακιορρηκτικά φάρμακα που χορηγούνται από το στόμα στην αρχή του κύκλου με αρκετά καλά αποτελέσματα όσον αφορά την επίτευξη κύησης. Σε περίπτωση αποτυχίας των χαπιών, χορηγούνται συνήθως ενέσιμες γοναδοτροπίνες για πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας και φυσική σύλληψη ή στα πλαίσια ενός προγράμματος εξωσωματικής γονιμοποίησης. 4. ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ

Η λαπαροσκοπική επέμβαση δημιουργίας οπών με διαθερμία ή Laser στις ωοθήκες (Laparoscopic ovarian drilling) είναι μια επεμβατική μέθοδος που εφαρμόζεται είτε σε αποτυχία των γοναδοτροπινών, είτε σαν εναλλακτικός τρόπος πρόκλησης ωορρηξίας ενός ωαρίου, αποφεύγοντας έτσι την πιθανότητα πολύδυμης κύησης. Άλλα σκευάσματα που χορηγούνται για τη θεραπεία των συμπτωμάτων του PCOS, είναι οι στατίνες για τη μείωση της χοληστερόλης, χάπια αδυνατίσματος και σκευάσματα που χορηγούνται τοπικά ή από το στόμα για τη θεραπεία της ακμής και της αυξημένης τριχοφυίας. Απ’όλα τα παραπάνω συμπεραίνει κανείς ότι το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών μπορεί να αντιμετωπίζεται ικνοποιητικά και να μην αποτελεί αιτία σωματικής και ψυχικής μειονεξίας. Χρειάζεται όμως βαθιά γνώση και αποδοχή και παράλληλα συνέπεια και πειθαρχία για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 107

ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΕΣ ΩΟΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Ροβιθάκη Νάνσυ Διαιτολόγος – Διατροφολόγος Μαιευτικό – Γυναικολογικό Ιατρείο Ιωάννου Α. Μαρινάκη Αρχοντάκη 2 ΧΑΝΙΑ Τηλ.28210 41100 Fax. 28210 41780

ο σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, αποτελεί μια χρόνια και αρκετά συνηθισμένη ενδοκρινολογική διαταραχή στο γυναικείο πληθυσμό με αρκετές μεταβολικές προεκτάσεις. Η διατροφή αποτελεί μια σημαντική παράμετρο της θεραπείας του συνδρόμου, γι αυτό και η κάθε πάσχουσα θα πρέπει να ενημερώνεται για τον ενδεδειγμένο τρόπο διατροφής και για την υιοθέτηση νέων συνηθειών ζωής. Πριν προβεί κάποιος διαιτολόγος στη διατροφική επιμόρφωση, θα πρέπει να βεβαιωθεί ότι η ασθενής γνωρίζει ότι το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών

108 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

είναι μια ενδοκρινολογική νόσος, η οποία προκάλεσε υπερπαραγωγή και υπερέκκριση ανδρογόνων στεροειδών ορμονών και εκδηλώνεται με τη μορφολογία πολυκυστικών ωοθηκών, με την έντονη τριχοφυΐα και με διαταραχές της εμμηνορυσίας. Η σημαντικότερη και η συχνότερη επιπλοκή του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών είναι η αντίσταση στην ινσουλίνη. Γι αυτό, η ασθενής αρχικά θα πρέπει να ενημερωθεί για το ρόλο της ινσουλίνης στο μεταβολισμό των υδατανθράκων και για τις δυσμενείς συνέπειες που έχει η υπερβάλλουσα έκκριση ινσουλίνης στη ρύθμιση του σωματικού βάρους. Στη συνέχεια, θα πρέπει να πληροφορηθεί ότι η απώλεια βάρους στις παχύσαρκες ασθενείς είναι πολύ

Αξίζει να δοκιμάσετε: Πολύσπορο Χαμηλού Γλυκαιμικού δείκτη Country Oven Multiseed Low GL Bread

12ωρο Προζυμένιο

Ένα πολύσπορο αρτοσκεύασμα με εξαιρετική γεύση, χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και μειομένη περιεκτικότητα σε αλάτι. Διαθέτει τραγανή κόρα και αφράτη ψίχα και αποτελεί ένα υπέροχο γευστικό συνδυασμό προζυμιού νιφάδων βρώμης, φλοιού σιταριού, ηλιόσπορου, λιναρόσπορου και κολοκυθόσπορου.

Ένα προζυμένιο ψωμί χωρίς προσθήκη μαγιάς, που αναπιάνεται από την προηγούμενη ημέρα 12 ώρες πριν. Διατίθεται σε λευκό και ολικής αλέσεως. Έχει υγρή και συμπαγή ψύχα, έντονα αρώματα και το κύριο χαρακτηριστικό του είναι η μεγάλη διάρκεια ζωής. Είναι σαν το ψωμί της γιαγιάς που θυμόμαστε!

Το Ψωμί της Βίβλου

Δίκοκκο Σιτάρι Ζέα ή Ζειά Triticum Dicoccum Ένα από τα αρχαιότερα δημητριακά που είναι γνωστά στον άνθρωπο. Δείγματά του έχουν βρεθεί σε ανασκαφές προϊστορικών οικισμών σε όλο τον Ελλαδικό χώρο, με παλαιότερο αυτό της Μικράς Ασίας που χρονολογείται 12.000 χρόνια π.Χ. και ήταν το βασικό συστατικό της διατροφής των αρχαίων Ελλήνων. Θεωρείται ένα από τα πιο υγιεινά και κατάλληλα για τον άνθρωπο δημητριακά. Η περιεκτικότητά του σε φυτικές ίνες και μέταλλα ειναι υψηλή. Περιέχει το βασικό αμινοξύ λυσίνη (lycin) που ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και είναι το βασικό στοιχείο στη βιοχημική λειτουργία του εγκεφάλου. Περιέχει επίσης μεγάλες ποσότητες ανόργανων στοιχείων και κυρίως μαγνησίου (10-20 φορές περισσότερο μαγνήσιο από το κοινό σιτάρι). Λόγω του ότι ο δείκτης γλυκαιμίας του είναι 40, το σιτηρό αυτό ρυθμίζει τη γλυκαιμία του αίματος και γι’ αυτό το λόγο συνιστάται στη διατροφή των διαβητικών. Δεν έχει αλλεργιογόνες ιδιότητες που έχουν άλλα είδη σίτου, επειδή δεν περιέχει τα γονίδια που προκαλούν αλλεργίες. Αν και περιέχει γλουτένη, αυτή είναι σε μικρή ποσότητα και είναι ελάχιστα αλλεργιογόνος και πολύ εύπεπτη. Είναι ακατάλληλο για όσους πάσχουν από τη νόσο κοιλιοκάκη.

Προζυμένιο

Ένα ψωμί... «όπως το έτρωγαν τότε», φτιαγμένο από αγνά συστατικά, απαραίτητα για την ιδανική διατροφή μας. Σιτάρι: Πλούσιο σε πρωτεΐνες και βιταμίνες Α και Β. Κριθάρι: Ένα από τα αρχαιότερα δημητριακά, πλούσιο σε πρωτεΐνες, βιταμίνες και πυρίτιο. Όλυραν (ντίνκελ): Ο πρόγονος του σιταριού, ένα από τα αρχαιότερα επτά σιτάρια που αναφαίρονται στη Βίβλο. Κέγχρον (κεχρί): Ο σπόρος με τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε μέταλλα και τη μεγαλύτερη επίδραση στο μεταβολισμό. Μέλι: Περιέχει πάνω από 200 συστατικά. Παπαρουνόσπορος: Έχει θεραπευτικές ιδιότητες ως μαλακτικό, αντιβηχικό και σπασμολυτικό. Λιναρόσπορος: Γνωστός για τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα Ω3 που περιέχει. Αλάτι από τη Νεκρά Θάλασσα: Περιέχει σημαντικά μέταλλα. Χαρουπάλευρο: Μία πλούσια πηγή τροφής, περιέχει πηκτίνη και λιγνίνη τα οποία ρυθμίζουν την πέψη και αδρανοποιούν και μεταφέρουν με ασφάλεια έξω από το σώμα βλαβερά στοιχεία. Περιέχει ακόμα σημαντικές ποσότητες φωσφόρου, άφθονο κάλιο, Βιταμίνες Α και Β και πολλά άλλα μέταλλα. Με αυτά τα φυσικά συστατικά σας το φτιάχνουμε εμείς σήμερα και γι’ αυτό ξεχωρίζει τόσο για τη γεύση του όσο και για την εξαιρετική του διάρκεια ζωής.

Φτιάχνουμε το ψωμί μας με τη μέθοδο της “Αργής Αρτοποίησης”. Είναι μια διαδικασία που απαιτεί υπομονή (16 ως 24 ώρες), τη χρήση προζυμιού και πολύ αγάπη για τη δουλειά μας!

Αλεύρι από σκληρό σιτάρι κατηγορίας Μ. ζυμωμένο με προζύμι και με την μέθοδο της αργής αρτοποιήσης.

Τριομίγαδο Ένα παραδοσιακό Κρητικό ψωμί με αλεύρι βρώμης, κριθαριού και σιταριού, ζυμωμένο με προζύμι.

Το αποτέλεσμα είναι ένα ιδιαίτερα εξαιρετικό προϊόν. Ένα ψωμί γεμάτο αρώματα, γεύση, συμπαγή μάζα, τραγανή κόρα και το σπουδαιότερο, διάρκεια ζωής. Είναι ένα αληθινό ψωμί!

Σελίνου 44 - Νέα Χώρα, Χανιά • Τηλ.: 28210 94241 Λεωφ. Καζαντζάκη 183 Α, Βαμβακόπουλο • Τηλ.: 28217 72000 • Κιν.: 6945 986 379

ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΕΣ ΩΟΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

πιθανό να τις απαλλάξει από τις αρνητικές εκδηλώσεις του συνδρόμου (τριχοφυΐα, ακμή, αμηνόρροια, ανωορρηξία), επειδή συμβάλλει στη βελτίωση της αντίστασης στην ινσουλίνη. Τα μικρά και συχνά γεύματα είναι πολύ σημαντικό να τηρούνται μέσα στη διάρκεια της ημέρας. Η αποφυγή υπερφόρτωσης ενός γεύματος με υδατάνθρακες, αλλά η κατανομή τους σε όλα τα γεύματα, είναι το σημείο κλειδί για τη ρύθμιση της ινσουλίνης και της γλυκόζης αίματος. Η αποφυγή των απλών σακχάρων (ζάχαρη, μέλι, μαρμελάδα) θα συμβάλει στην καλύτερη ευαισθησία στην ινσουλίνη, καθώς και σε μικρή μείωση της θερμιδικής πρόσληψης αποφεύγοντας τις «κενές θερμίδες».

110 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η ασθενής θα πρέπει να καταναλώνει κρέατα και γαλακτομικά προϊόντα χαμηλά σε λιπαρά, να αποφεύγει τις μαγειρικές τεχνικές που προάγουν την παραγωγή κορεσμένων λιπαρών οξέων (όπως τηγάνισμα, τσιγάρισμα κτλ), την υιοθέτηση πιο «ελαφριών» μαγειρικών συνταγών (όπως την αποφυγή του ζωικού βουτύρου και τη χρήση μικρών ποσοτήτων ελαιολάδου προς το τέλος του μαγειρέματος ή την αποφυγή και αυτού εάν υπάρχει ευχέρεια). Επίσης, θα πρέπει να παροτρυνθεί να καταναλώνει ψάρια τα οποία είναι πλούσια σε ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα και να χρησιμοποιεί μόνο ελαιόλαδο στο μαγείρεμα και τη σαλάτα επειδή αυτό περιέχει μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και επιπλέον οξειδώνεται λιγότερο κατά το μαγείρεμα.

Οι φυτικές ίνες αποτελούν επίσης ένα συστατικό της διατροφής. Η κατανάλωση δημητριακών και ψωμιού ολικής αλέσεως ή σικάλεως, η κατανάλωση αρκετών λαχανικών και φρούτων με τη φλούδα (όταν αυτό είναι δυνατόν) αποτελούν μερικές από τις πρακτικές συμβουλές για την αύξηση της πρόσληψης των φυτικών ινών, οι οποίες βοηθούν στην απώλεια βάρους και τη βελτίωση της ευαισθησίας της ινσουλίνης. Η φυσική δραστηριότητα αποτελεί ένα σημαντικό σημείο στο οποίο η ασθενής θα πρέπει να εστιάσει την προσοχή της. Η απώλεια βάρους, όπως προαναφέρθηκε, είναι δύσκολο να είναι επιτυχής εάν η υποθερμιδική δίαιτα δε συνδυάζεται και με αύξηση της σωματικής ενεργειακής δαπάνης, λόγω των ενδοκρινολογικών διαταραχών. Επίσης, υπάρχουν ισχυρά επιστημονικά δεδομένα που δείχνουν ότι η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας βοηθάει στη βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη. Επιπλέον, η άσκηση αποτελεί λύση για τη μείωση του στρες και μπορεί να αποτελέσει το μέσο για να διακόψει το κάπνισμα η ασθενής, αν καπνίζει.

Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα – Η σημασία της εξέτασης και όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε...

ι ονομάζεται Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενο Νόσημα;

112 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα (ΣΜΝ) ή αφροδίσια νοσήματα ονομάζονται οι ασθένειες ή μολύνσεις, οι οποίες μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω της σεξουαλικής επαφής. Οι κύριες πηγές μόλυνσης σε αύξουσα σειρά είναι τα αφροδίσια υγρά, το σάλιο, ο βλεννογόνος ή το δέρμα, τα περιττώματα, τα ούρα και ο ιδρώτας. Κάποια από τα νοσήματα αυτά μπορούν να μεταδοθούν και χωρίς σεξουαλική επαφή, όπως για παράδειγμα κατά τον τοκετό ή την κύηση όπου υπάρχει η πιθανότητα μετάδοσης του νοσήματος από τη μητέρα στο παιδί, αλλά και μέσω μετάγγισης μολυσμένου αίματος ή στην περίπτωση της κοινής χρήσης συρίγγων. Τα τελευταία χρόνια προτιμάται ο όρος «σεξουαλικώς μεταδιδόμενες λοιμώξεις» από τον όρο «σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα», καθώς ένα άτομο μπορεί να μολυνθεί, αλλά και να μολύνει άλλους δυνητικά, χωρίς να έχει συμπτώματα. Η μετάδοση είναι πολύ πιθανή ακόμα και από άτομα που φαίνονται απολύτως υγιή ή που δε γνωρίζουν ότι έχουν μολυνθεί από κάποιο ΣΜΝ.

Ιστορική αναδρομή Οι σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις είναι γνωστές εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Η ύπαρξή της Γονόρροιας ή Βλεννόρροιας ήταν γνωστή από τα αρχαία χρόνια, αφού έχουμε αναφορές σε αυτή σε αρχαία αιγυπτιακά κείμενα περίπου 3 χιλιάδες χρόνια προ Χριστού. Τα πρώτα καλά καταγεγραμμένα όμως Ευρωπαϊκά ξεσπάσματα μιας ασθένειας που είναι τώρα γνωστή ως σύφιλη, εμφανίστηκαν το 1494, όταν ξέσπασε μεταξύ γαλλικών στρατευμάτων που πολιορκούσαν τη Νάπολη. Από αυτό το κέντρο, η νόσος σάρωσε ολόκληρη την Ευρώπη, σκοτώνοντας περισσότερους από πέντε εκατομμύρια ανθρώπους.

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ – Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΟΛΑ ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ

Στις αρχές του αιώνα, τα αφροδίσια νοσήματα αποτελούσαν μείζον ιατρό-κοινωνικό πρόβλημα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, 1 στους 4 στρατιώτες του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου έπασχε από σύφιλη ή βλεννόρροια. Πριν από την εφεύρεση των σύγχρονων φαρμάκων, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ήταν γενικά ανίατα και η θεραπεία περιοριζόταν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της νόσου. Η ανακάλυψη όμως των αντιβιοτικών οδήγησε στη ραγδαία μείωση της επίπτωσης, της νοσηρότητας και της θνησιμότητας των μικροβιακών ΣΜΝ στον αναπτυγμένο κόσμο. Στη δεκαετία του ‘80, πρώτα ο έρπης των γεννητικών οργάνων και στη συνέχεια το AIDS εμφανίστηκαν στην συνείδηση του κοινού ως σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες που δεν θα μπορούσαν να θεραπευτούν από τη σύγχρονη ιατρική.

Ποια είναι τα πιο σοβαρά σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα;

Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα-Σήμερα

Η βακτηριακή κολπίτιδα μπορεί να προκληθεί από αρκετά είδη βακτηρίων, με πιο συχνά τα Gardnerella vaginalis και Atopobium vaginae. Κατατάσσεται στα ΣΜΝ από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων λόγω των πιθανών καναλιών μετάδοσης. Επηρεάζει τις γυναίκες κάθε ηλικίας, ανεξαρτήτως σεξουαλικής δραστηριότητας. Δεν είναι βέβαιο τι πυροδοτεί τη βακτηριακή κολπίτιδα, όμως είναι το αποτέλεσμα ανισορροπίας στις ποσότητες βακτηρίων στον κόλπο. Μια πιθανή αιτία αυτής της ανισορροπίας είναι η συχνή εναλλαγή ερωτικών συντρόφων, όμως υπάρχουν πολλοί παράγοντες κινδύνου. Η βακτηριακή κολπίτιδα μπορεί να εμφανιστεί ακόμη και σε γυναίκες που δεν έχουν κάνει ποτέ σεξ. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν φαγούρα, τσούξιμο κατά την ενούρηση, έκκριση κολπικών υγρών και κακοσμία των γεννητικών οργάνων. Θεραπεύεται εύκολα με την κατάλληλη αγωγή.

Η συχνή εναλλαγή ερωτικών συντρόφων και η χαλάρωση των κανόνων προφύλαξης, επανέφεραν στο προσκήνιο τα αφροδίσια νοσήματα, παρότι κάποια από αυτά θεωρούνταν «ξεχασμένα», όπως π.χ. η Σύφιλη. Συγχρόνως, παρατηρείται έξαρση των ιογενών, σεξουαλικώς μεταδιδομένων νοσημάτων, όπως είναι ο έρπης των γεννητικών οργάνων, οι λοιμώξεις HPV (ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων), το AIDS, οι ηπατίτιδες Β και C. Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων εκτιμά ότι κάθε χρόνο οι νέες λοιμώξεις από ΣΜΝ αγγίζουν τα 340 εκατομμύρια παγκοσμίως και το ένα τρίτο από αυτά είναι κάτω των 25 ετών. Υπολογίζεται ότι ένα στους τέσσερις ανθρώπους θα μολυνθεί κάποια στιγμή στη ζωή του με ΣΜΝ. Στατιστικά κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών, αν και δεν ανήκουν στις περιόδους με υψηλή τεστοστερόνη, ο αριθμός μετάδοσης των σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων αυξάνεται σημαντικά. Στην Ελλάδα, τη δεκαετία του 1980 σημειώθηκε σημαντική κάμψη των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων εξαιτίας του φόβου για το AIDS. Όμως, με την αρχή της νέας χιλιετίας, είχαμε ανατροπή των δεδομένων, καθώς τα κρούσματα έχουν αυξηθεί ανησυχητικά. Έφηβοι και σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα Οι έφηβοι αποτελούν ομάδα υψηλής επικινδυνότητας για την πρόσληψη ΣΜΝ λόγω των σεξουαλικών τους συμπεριφορών. Συγκριτικά με άλλες ηλικιακές ομάδες, οι έφηβοι και οι νέοι έχουν περισσότερες πιθανότητες να έχουν πολλαπλούς σεξουαλικούς συντρόφους, να μην παίρνουν τις απαραίτητες προφυλάξεις και τις περισσότερες φορές οι νέες γυναίκες να έχουν συντρόφους ηλικιακά μεγαλύτερούς τους. Επιπλέον, οι νέες γυναίκες είναι βιολογικά πιο ευάλωτες στην πρόσληψη χλαμυδίων, γονόρροιας και HIV.

Οι γιατροί υποστηρίζουν ότι υπάρχουν περίπου πενήντα διαφορετικά είδη ΣΜΝ. Στην πλειονότητά τους, με εξαίρεση τον ιό του AIDS, του HPV και της ηπατίτιδας, τα ΣΜΝ δεν είναι θανατηφόρα, μπορεί όμως να αποδειχθούν εξαιρετικά επικίνδυνα, προκαλώντας πόνο ή στειρότητα. Συγκριτικά με τους άντρες, οι γυναίκες επιβαρύνονται περισσότερο από πιο συχνές και πιο σοβαρές επιπτώσεις των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων. Τα δέκα συνηθέστερα ΣΜΝ είναι τα παρακάτω: 1. Βακτηριακή κολπίτιδα

2. Τριχομονίαση Η τριχομονίαση προκαλείται από το παράσιτο Trichomonas vaginalis. Πρόκειται για μονοκυτταρικό παράσιτο, το οποίο ζει και αναπαράγεται στον κόλπο ή την ουρήθρα. Επηρεάζει τόσο τους άνδρες όσο και τις γυναίκες. Ευτυχώς αντιμετωπίζεται εύκολα. Τα συνηθέστερα συμπτώματα περιλαμβάνουν φαγούρα, έντονη δυσοσμία, ερεθισμό, τσούξιμο κατά την ενούρηση και έκκριση υγρών. 3. Κονδυλώματα και καρκίνος του τραχήλου της μήτρας Ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (Ηuman Papilloma

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 113

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ – Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΟΛΑ ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ

Virus-ΗPV) είναι ένας DNA ιός, ο οποίος προσβάλλει τα πολλαπλασιαζόμενα επιθηλιακά κύτταρα του δέρματος και των γεννητικών οργάνων, οδηγώντας σε καλοήθεις βλάβες, όπως είναι τα κονδυλώματα, αλλά και κακοήθεις όγκους. Ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) μολύνει εκατομμύρια άνδρες και γυναίκες κάθε χρόνο. Υπολογίζεται ότι περίπου 3 στους 4 Ευρωπαίους μεταξύ 15 και 49 ετών έχουν μολυνθεί από τον HPV σε ολόκληρη τη ζωή τους. Ο ιός μπορεί να προσβάλλει ωστόσο και τα νεογνά με περιγεννητική μετάδοση. Ο ιός ΗPV διακρίνεται σε περισσότερους από 150 υποτύπους, που ταξινομούνται με βάση την ογκογενετική τους ικανότητα σε «χαμηλού κινδύνου», όπως τα στελέχη 6 και 11, οι οποίοι προκαλούν καλοήθεις βλάβες και «υψηλού κινδύνου», όπως τα στελέχη 16 και 18, οι οποίοι προκαλούν κυτταρικές αλλοιώσεις, που μπορούν να εξελιχθούν σε καρκίνο. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η μόλυνση από τον ιό είναι παροδική και δεν προκαλεί κανένα πρόβλημα στον οργανισμό. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν πιθανότητες ο ιός να παραμείνει ανενεργός μέσα στα κύτταρα του ανθρώπινου σώματος για μεγάλο χρονικό διάστημα, μήνες ή και χρόνια, και να ενεργοποιηθεί πολύ αργότερα. Ακόμα και οι υπότυποι «υψηλού κινδύνου» είναι πιθανό να μην παρουσιάσουν κανένα σύμπτωμα αρχικά. Οι περισσότερες γυναίκες δηλαδή μπορεί να έχουν μολυνθεί με τον ιό HPV και να μην το γνωρίζουν. Σε περίπτωση που ο ιός ενεργοποιηθεί και η λοίμωξη δεν υποχωρήσει σύντομα, μπορεί να κάνουν την εμφάνιση τους οι πρώτες προκαρκινικές αλλοιώσεις στον τράχηλο, οι οποίες μπορούν να εξελιχθούν σε καρκίνο, αν δεν ανιχνευθούν και θεραπευθούν έγκαιρα. 4. Χλαμύδια Τα χλαμύδια είναι το πιο συχνό σεξουαλικώς μεταδιδόμενο βακτηριακό νόσημα και προ-

Tα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικό πρόβλημα για τη δημόσια υγεία, καθώς παρατηρείται αύξηση του ρυθμού μετάδοσής τους σε παγκόσμιο επίπεδο.

114 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

καλείται από τα βακτήρια Chlamydia trachomatis. Τα συμπτώματα εμφανίζονται 10-20 ημέρες από την στιγμή της μόλυνσης. Μεταδίδονται μέσω κολπικής, στοματικής ή πρωκτικής επαφής. Τα χλαμύδια συχνά καλούνται

«η σιωπηλή επιδημία» γιατί αν και οι μολύνσεις είναι κοινές, πολλοί άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν ότι έχουν προσβληθεί. Πιθανά συμπτώματα περιλαμβάνουν ασυνήθιστες εκκρίσεις, καύσος κατά την ούρηση, πόνο στην περιοχή της πυέλου. Το 75% των γυναικών και το 50% των ανδρών δεν έχουν καθόλου συμπτώματα. Αυτή η βακτηριακή λοίμωξη εύκολα θεραπεύεται με αντιβιοτικά αλλά μπορεί να προκαλέσει σοβαρές συνέπειες στην υγεία εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία. Οι επιπτώσεις της νόσου είναι σοβαρότερες για τις γυναίκες. Η λοίμωξη μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα ισχυρή φλεγμονώδη αντίδραση και αν δε θεραπευτεί μπορεί να οδηγήσει σε υπογονιμότητα, αυτόματες αποβολές και εξωμήτρια κύηση. Τα χλαμύδια μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο όχι μόνο διαμέσου της σεξουαλικής επαφής αλλά και από τη μητέρα στο έμβρυο που μπορεί να επιμολυνθεί κατά τη γέννηση. Μετάδοση κατά τη γέννηση μπορεί να προκαλέσει σοβαρή μόλυνση των ματιών, των αυτιών και ειδικά των πνευμόνων. Για το λόγο αυτό συνίσταται ο συστηματικός έλεγχος για την ανίχνευση χλαμυδίων σε γυναίκες που κυοφορούν με σκοπό την έγκαιρη θεραπεία. 5. Μυκόπλασμα και Ουρεαπλάσμα Το μυκόπλασμα (Mycoplasma hominis) είναι ένα βακτηριακό στέλεχος που βρίσκεται στον κόλπο. Μπορεί να αποτελεί μέρος ή όχι της φυσιολογικής κολπικής χλωρίδας. Αυτό το είδος συχνά δημιουργεί αποικίες στο γεννητικό σύστημα των σεξουαλικά ενεργών ανδρών και γυναικών και μεταδίδεται είτε μέσω σεξουαλικής επαφής, είτε μέσω επιμόλυνσης σε ανεπαρκώς αποστειρωμένα ιατρικά εργαλεία ή κρεβάτια. Τα βρέφη μπορεί να επιμολυνθούν κατά τον τοκετό με την δίοδο τους από μολυσμένη γεννητική οδό. Από τον κόλπο και τον τράχηλο της μήτρας τα μυκοπλάσματα μπορεί να επεκταθούν και να προσβάλλουν διάφορα όργανα προκαλώντας λοιμώξεις όπως ουρηθρίτιδα, πυελονεφρίτιδα και επιλόχειο πυρετό. Η παρουσία τους σε εγκύους έχει σχετισθεί με πιθανή αύξηση του κινδύνου για αυτόματες αποβολές και με πρόωρο τοκετό. Το ουρεαπλάσμα (Ureaplasma urealyticum) είναι ένα βακτηριακό στέλεχος που συχνά ανιχνεύεται στα γεννητικά όργανα της γυναίκας και μάλλον μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή. Μπορεί να αποτελεί μέρος ή όχι της φυσιολογικής κολπικής χλωρίδας. Η παρουσία του έχει σχετισθεί με πιθανή αύξηση του κινδύνου για αυτόματες αποβολές και με πρόωρο τοκετό. 6. Γονόρροια Πρόκειται για μία ακόμη βακτηριακή λοίμωξη, η οποία προκαλείται από το μικρόβιο του γονόκοκκου που είναι

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ – Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΟΛΑ ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ

γνωστό με την ονομασία Neisseria gonorrhoeae. Τα συμπτώματα είναι συνήθως πολύ ήπια και πολλές γυναίκες τα παρερμηνεύουν ως κολπίτιδα. Η νόσος μπορεί να έχει σημαντικές –ακόμη και θανατηφόρες– επιπτώσεις εάν δε ληφθεί θεραπεία. Στους άνδρες, μπορεί να προκαλέσει επιδιδυμίτιδα, μια επίπονη φλεγμονή των όρχεων, η οποία μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα τη στειρότητα. Οι έγκυες που προσβάλλονται από τη γονόρροια εάν παραμείνουν χωρίς θεραπεία, είναι δυνατόν να μεταδώσουν το μικρόβιο στο παιδί τους. Η γονόρροια αντιμετωπίζεται εύκολα με τη λήψη αντιβιοτικών. 7. Έρπης Η ομάδα των ιών του Απλού Έρπητα (Herpes Simplex Viruses) περιλαμβάνει δύο τύπους ερπητοιών. Ο πρώτος (HSV1) είναι αρκετά συχνός και προκαλεί έλκη στα χείλη και γύρω από το στόμα και ο δεύτερος (HSV2) ευθύνεται για τον έρπη των γεννητικών οργάνων. Ο HSV1 μεταδίδεται συνήθως με άμεση επαφή, ενώ ο HSV2 σεξουαλικώς. Προκαλούν μικρές πληγές γύρω από το στόμα ή τα γεννητικά όργανα. Αρχικά, εμφανίζονται μικρές φουσκάλες, οι οποίες στην συνέχεια ανοίγουν και προκαλούνται τοπικά έλκη του δέρματος που συνοδεύονται από πόνο και κνησμό. Τα συμπτώματα του έρπητα διαρκούν 2-3 εβδομάδες και μπορεί να εμφανίζονται περιοδικά και να παρουσιάζουν εναλλαγές έξαρσης και ύφεσης. Οι εξάρσεις μπορεί να σχετίζονται με σωματικό ή οργανικό στρες. Πιθανά συμπτώματα περιλαμβάνουν εξανθήματα, πόνο κατά την ούρηση, φυσαλίδες στα γεννητικά όργανα, τους γλουτούς, τον πρωκτό ή το στόμα. Περίπου τα 2/3 όσων έχουν μολυνθεί με τον ιό δεν το γνωρίζουν. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει διαθέσιμη θεραπεία για την εξάλειψη του ιού από τον οργανισμό, υπάρχουν όμως πολύ αποτελεσματικές θεραπείες για τη μείωση τόσο της σοβαρότητας, όσο και της συχνότητας των εξάρσεων. Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί μόνο όταν υπάρχουν συμπτώματα, οπότε και συστήνεται είτε η αποχή από το σεξ, είτε η ασφαλής σεξουαλική επαφή με τη χρήση προφυλακτικού. Η παρουσία των HSV1 και HSV2 έχει συσχετισθεί επίσης με λοιμώξεις του δέρματος, του βλενογόννου, του κεντρικού νευρικού συστήματος, εγκεφαλίτιδα, αλλά και με την ανάπτυξη όγκων επιθηλιακής προέλευσης (π.χ. πλακώδους καρκινώματος του στοματοφάρυγγα). Ο ιός μπορεί επίσης να μεταδοθεί στο έμβρυο κατά την διάρκεια του τοκετού, και γι’ αυτό το λόγο συνιστάται να γίνει καισαρική τομή. Με δεδομένη την ύπαρξη αποτελεσματικής θεραπείας, η έγκαιρη διάγνωση της μόλυνσης αποκτά ιδιαίτερη σημασία. 8. Ηπατίτιδα Η ηπατίτιδα είναι ένα από τα σοβαρότερα και πιο επικίνδυνα ΣΜΝ. Από τα τρία διαφορετικά στελέχη του ιού της

ηπατίτιδας (Α, Β και C), μόνο η ηπατίτιδα Β και η ηπατίτιδα C θεωρούνται ΣΜΝ. Ο προληπτικός εμβολιασμός στα παιδιά μπορεί να περιορίσει σημαντικά τις λοιμώξεις. Η ηπατίτιδα Β αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα για την παγκόσμια κοινότητα, καθώς το 1/3 του πληθυσμού του πλανήτη έχει μολυνθεί από τον ιό HBV και το 5% πάσχει από τη χρόνια μορφή της νόσου. Ο ιός της ηπατίτιδας Β, είναι ένας ηπατοτροπικός DNA ιός, πολύ ανθεκτικός, ο οποίος μπορεί να επιβιώσει για μεγάλο χρονικό διάστημα σε ακραίες συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας εκτός του ξενιστή του (από -80 έως +50 βαθμούς Κελσίου). Ο ιός μεταδίδεται κυρίως αιματογενώς, αλλά σπανιότερα και μέσω άλλων μολυσμένων εκκρίσεων του σώματος (σπέρμα και σάλιο), κατά κύριο λόγο κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής και της ενδοφλέβιας λήψης ουσιών. Επίσης, μπορεί να μεταδοθεί κατά τον τοκετό από τη μητέρα που είναι φορέας, στο νεογνό. Σπανιότερα μεταδίδεται με τη μετάγγιση αίματος, καθώς οι έλεγχοι πλέον εμποδίζουν αυτόν τον τρόπο μόλυνσης. O ιός της ηπατίτιδας C είναι RNA ιός και μεταδίδεται κυρίως παρεντερικά, δηλαδή με επαφή του ατόμου με μολυσμένο αίμα ή παράγωγα αίματος. H ηπατίτιδα C αποτελεί ένα από τα συχνότερα αίτια ηπατικής νόσου παγκοσμίως. Ειδικότερα στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι περίπου 2% του γενικού πληθυσμού, δηλαδή 200.000 άνθρωποι, έχουν χρόνια λοίμωξη με τον ιό της ηπατίτιδας C. Η υψηλότερη συχνότητα ηπατίτιδας C συναντάται σε άτομα ηλικίας 40-60 ετών. Είναι γεγονός ότι οι νέες περιπτώσεις ηπατίτιδας C έχουν ελαττωθεί αρκετά μετά τα τέλη της δεκαετίας του 1980, κυρίως λόγω του υποχρεωτικού ελέγχου του αίματος και παραγώγων του αλλά και γενικότερα της βελτίωσης των συνθηκών νοσηλείας και των κανόνων αποστείρωσης. 9. HIV/AIDS Ο ιός HIV προκαλεί το AIDS. Αν και το AIDS δεν είναι το συχνότερο ΣΜΝ είναι σίγουρα το πιο σοβαρό. Ο ιός HIV επιτίθεται και καταστρέφει συγκεκριμένα λευκά αιμοσφαίρια, τα Τ-βοηθητικά λεμφοκύτταρα, τα οποία αποτελούν σημαντικό τμήμα του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Το ανοσοποιητικό αποδυναμώνεται λοιπόν σταδιακά και καταλήγει να μην μπορεί να αντισταθεί σε κανέναν παθογόνο μικροοργανισμό. Ένας σημαντικός παράγοντας στη μετάδοση του HIV είναι η ύπαρξη άλλων ΣΜΝ. Τα άτομα που πάσχουν ήδη από κάποιο άλλο νόσημα έχουν περισσότερες πιθανότητες να προσβληθούν από τον HIV, καθώς τα ΣΜΝ που προκαλούν πληγές και εκδορές παρέχουν μια «δίοδο» απ’ όπου μπορεί να εισχωρήσει ευκολότερα ο HIV. Με την έγκαιρη διάγνωση και την κατάλληλη θεραπεία, ο HIV δε συνιστά πλέον έναν ιό απειλητικό για τη ζωή. Είναι σημαντικό τα σεξουαλικώς ενεργά άτομα να εξετάζονται τακτικά για τον ιό, έτσι ώστε εάν διαγνωσθούν οροθετικά να ξεκινήσουν

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 115

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ – Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΟΛΑ ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ

τη θεραπεία το συντομότερο δυνατό, καθώς αυτό είναι ότι καλύτερο μπορεί να γίνει για την αντιμετώπιση του. Κάποια άτομα, μάλιστα, δε χρειάζεται καν να ξεκινήσουν άμεσα την αγωγή, αλλά είναι απαραίτητη η συστηματική παρακολούθηση της επίδρασης του ιού στον οργανισμό τους. Το νωρίτερο δυνατό που ανιχνεύεται ο ιός HIV είναι 10 ημέρες μετά την έκθεση σε αυτόν.

στον εγκέφαλο και σε κάποιες περιπτώσεις να επιφέρει τον θάνατο. Επειδή η ασθένεια μεταδίδεται και από τη μάνα στο παιδί προκαλώντας του φοβερές δυσμορφίες, σε όλες τις μέλλουσες μητέρες γίνονται στους τέσσερις πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης προληπτικά αναλύσεις αίματος για διάγνωση σύφιλης. Διάγνωση Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενων Νοσημάτων

10. Σύφιλη Η Σύφιλη προκαλείται από ένα μικροσκοπικό βακτηρίδιο, που ονομάζεται Treponema Pallidum. Πρόκειται για το πιο «τρομακτικό» ΣΜΝ. Η σύφιλη προσβάλλει την επιδερμίδα, τους ιστούς, τα όργανα του σώματος, τον εγκέφαλο και τα νεύρα, προκαλώντας παράλυση, τρέλα και θάνατο. Μιμείται πολλά από τα συμπτώματα άλλων ασθενειών κι έτσι η διάγνωση είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Η σύφιλη μπορεί να παραμείνει σε λανθάνουσα κατάσταση στο σώμα από 10 έως 20 χρόνια. Παράλληλα όμως το βακτηρίδιο επιτίθεται στα εσωτερικά όργανα, τους μύες, την καρδιά, τον εγκέφαλο, τα νεύρα, τα μάτια και τις αρθρώσεις. Όλα αυτά πυροδοτούνται από μια μικροσκοπική πληγή στα γεννητικά όργανα, το συφιλιδικό έλκος, το οποίο μπορεί να περάσει εντελώς απαρατήρητο. Η ασθένεια μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή, από δερματικά έλκη που υπάρχουν στα γεννητικά όργανα, τον κόλπο, το αιδοίο, τον τράχηλο, το στόμα και όλη την περιοχή των γεννητικών οργάνων, όπου έχει εισχωρήσει το βακτηρίδιο. Τα έλκη αυτά είναι σκληρά, κόκκινα στην άκρη και δεν προκαλούν πόνο. Η εμφάνιση μικρών πληγών συνήθως συνοδεύεται από πρήξιμο στους αδένες αριστερά ή δεξιά ανάλογα με το

Η διάγνωση ενός σεξουαλικώς μεταδιδόμενου νοσήματος μπορεί να καθυστερήσει είτε εξαιτίας της απροθυμίας των μολυσμένων ατόμων να αναζητήσουν έναν ιατρικό επαγγελματία, είτε γιατί δεν είναι όλα τα ΣΜΝ συμπτωματικά, και τα συμπτώματα μπορεί να μην εμφανιστούν αμέσως μετά τη μόλυνση. Όμως, η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία ενός σεξουαλικώς μεταδιδόμενου νοσήματος, μπορεί να προσδώσει τελείως διαφορετική πορεία και πρόγνωση, ακόμη και όταν πρόκειται για το πιο επικίνδυνο εξ’ αυτών, το AIDS, αλλά και να αποτρέψει τη μετάδοση της νόσου. Για το λόγο αυτό, τα σεξουαλικώς ενεργά άτομα είναι σημαντικό να υποβάλλονται σε ένα τακτικό προληπτικό έλεγχο για ΣΜΝ ακόμα και εάν δεν έχουν συμπτώματα. Σήμερα, πέρα από τους κλασικούς μικροβιολογικούς ελέγχους, υπάρχουν μοριακές εξετάσεις,, οι οποίες εκτός του ότι ανιχνεύουν το DNA του μικροοργανισμού σε πολύ αρχικά στάδια, πριν εμφανιστούν συμπτώματα, μπορούν να εφαρμοστούν και για όλα τα ΣΜΝ ταυτόχρονα. Εμβόλια και προστασία Για την καλύτερη προστασία από τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα, επιβάλλεται η χρήση προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική πράξη και κάθε σεξουαλική επαφή. Επίσης, είναι αναγκαίο τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες να κάνουν συστηματικά εξετάσεις. Υπάρχουν επίσης εμβόλια που προστατεύουν από κάποια ιογενή σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως η ηπατίτιδα Α, ηπατίτιδα Β και ορισμένοι τύποι του ιού HPV. Ο εμβολιασμός πριν από την έναρξη της σεξουαλικής επαφής συνιστάται για να διασφαλιστεί μέγιστη προστασία.

116 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

που θα εμφανιστεί η πληγή. Στα πρώτα στάδια μπορούν να χρησιμοποιηθούν αντιβιοτικά για την θεραπεία από την μόλυνση. Αν δεν ληφθεί θεραπεία, οι βλάβες που μπορούν να προκληθούν στα επόμενα στάδια είναι μη αναστρέψιμες. Όταν η σύφιλη δεν θεραπευτεί, μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο νευρικό σύστημα, στη καρδιά,

Μία από τις πιο πρόσφατες καινοτόμες θεραπείες που αποτελεί την εναλλακτική επιλογή στο χειρουργικό lifting αφού αναδιαμορφώνει το πρόσωπο, το λαιμό, το ντεκολτέ, με αποτέλεσμα απόλυτα φυσικό, δίνοντας ξεκούραστη και νεανική όψη. Πρόκειται για την τελευταία λέξη της τεχνολογίας και βασίζεται στη δράση της εστιασμένης διείσδυσης των υπερήχων (u/s) στο βάθος που φτάνει το επεμβατικό Facelifting. Αποτελεί μια εντελώς αναίμακτη μέθοδο, χωρίς τομές & χωρίς να αφήνει ουλές και σημάδια. Δεν παρεμβαίνει στα εσωτερικά όργανα, δεν προκαλεί τραυματισμούς είναι ανώδυνη και απόλυτα ασφαλής. Η θεραπεία εστιάζει επιλεκτικά στις προβληματικές περιοχές και σε πολλαπλά επίπεδα, επιτυγχάνοντας ένα φυσικό και σταδιακό αποτέλεσμα σύσφιξης και ανόρθωσης των σημείων όπου εφαρμόζεται. Χρήσιμες πληροφορίες

HIFU Face 3D Lifting

“ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΜΑΚΡΑΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ”

Το μη επεμβατικό Lifting High Intensity Focused Ultrasound ( HIFU) δεν προκαλεί φωτοευαισθησία και μπορεί να πραγματοποιηθεί όλες τις εποχές του χρόνου. Η δράση του δεν επηρεάζεται από την έκθεση στη ηλιακή ακτινοβολία, διότι ο υπέρηχος στοχεύει στο βάθος και όχι στην επιφάνεια του δέρματος. Επίσης δεν απαιτεί αναισθησία, ούτε χρόνο αποθεραπείας και επιτρέπει την άμεση επιστροφή στις δραστηριότητες. Η θεραπεία απευθύνεται σε άτομα άνω των 30ετών αφού τότε εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια χαλάρωσης και ρυτίδωσης. Εφαρμόζεται σε οποιοδήποτε σημείο του προσώπου και του σώματος, όπου υπάρχουν χαλάρωση, ρυτίδες και λεπτές γραμμές. Συγκεκριμένα στο περίγραμμα του προσώπου, στα ζυγωματικά, το διπλοσάγονο, το λαιμό και το ντεκολτέ. Μπορεί να συνδυαστεί με ενέσιμη μεσοθεραπεία ή μεσοθεραπεία με Dermapen, B.T.X και ενέσιμα εμφυτεύματα υαλουρονικού οξέος. Τα αποτελέσματα της σύσφιξης και της ανόρθωσης του δέρματος είναι εμφανή σε ένα ποσοστό αμέσως μετά τη συνεδρία και συνεχίζουν να βελτιώνονται διαρκώς για τους επόμενους 1-2 μήνες. Η διαδικασία παραγωγής κολλαγόνου είναι σε εξέλιξη και η πλήρης επανόρθωση επιτυγχάνεται μετά από 3-4 μήνες. Οι αλλαγές στο πρόσωπο είναι θεαματικές!

CRYOLOGIE

NΕΑ μη επεμβατική μέθοδος λιποκαταστροφής Ποιους αφορά η μέθοδος Cryo Cool Med; Η μέθοδος απευθύνεται σε άντρες και γυναίκες με συσσωρευμένο τοπικό λίπος, που επιθυμούν άμεσα αποτελέσματα με μια μη επεμβατική μέθοδο. Η μέθοδος προσφέρει άμεσα αποτελέσματα από την πρώτη συνεδρία, ακόμη και εκεί όπου όλες οι άλλες μέθοδοι αποτυγχάνουν.

α τελευταία χρόνια η μέθοδος κερδίζει συνεχώς έδαφος και έχει γίνει ο πιο δημοφιλής τρόπος λιποκαταστροφής. Η μη επεμβατική αυτή μέθοδος εκμεταλλεύεται την αυξημένη ευαισθησία των λιποκυττάρων στην ελεγχόμενη στοχευμένη ψύξη.

Στοχεύουμε λοιπόν τον λιπώδη ιστό με δύο συμμετρικές κεφαλές που αναρροφούν την περιοχή θεραπείας. Η μέθοδος Cryo Cool Med απαντά στην ανάγκη για άμεσα αποτελέσματα στο τοπικό πάχος χωρίς την αναγκαιότητα χειρουργείου, αναισθησίας και χρόνου ανάρρωσης.

Σε ποιες περιοχές του σώματος εφαρμόζεται; Η μέθοδος εφαρμόζεται ιδανικά στην περιοχή της κοιλιάς, μηρούς, γλουτούς, μπράτσα, γόνατα, πλάτη, ψωμάκια. Ποια είναι η αίσθηση της θεραπείας; Αρκετά άνετη και ευχάριστη. Ο ενδιαφερόμενος έχει μια αίσθηση ελαφριάς ψύξης, η οποία υποχωρεί καθώς η περιοχή μουδιάζει και μετά από λίγα λεπτά απομένει μόνο η αίσθηση της αναρρόφησης έως το τέλος της θεραπείας. Πόσες θεραπείες χρειάζονται για να δω αποτέλεσμα; Τα αποτελέσματα είναι ορατά από την πρώτη συνεδρία. Απαιτούνται 1 - 4 συνεδρίες ανάλογα με το πρόβλημα ανά 30 - 45 μέρες και η κάθε συνεδρία διαρκεί 60 λεπτά. Υπάρχουν ανεπιθύμητες παρενέργειες; Οι σπουδαιότερες όλων αφορούν μικρούς μώλωπες, λόγω της αναρρόφησης που υποχωρούν άμεσα. Ο ενδιαφερόμενος μπορεί να επιστρέψει άμεσα στις δραστηριότητες του. Παρατηρείται επίσης ερυθρότητα της περιοχής λόγω του ψύχους που υποχωρεί σε 1 - 5 ώρες. Χρειάζεται ειδική διατροφή; Η σωστή διατροφή και η λεμφική αποσυμφόρηση επιταχύνουν εντυπωσιακά τα αποτελέσματα της μεθόδου.

Προετοιμασία της νύφης

mediCosmetics di Bellezza Тζανακάκη 21, 73134 - Χανιά Τ. 2821052431, 6937120885

ημέρα του γάμου για κάθε γυναίκα είναι πολύ ξεχωριστή! Η προετοιμασία της μοναδικής αυτής ημέρας απαιτεί πολύ τρέξιμο και φέρει αρκετό άγχος...

Ως πρωταγονίστρια της βραδιάς, θέλετε να νιώθετε και να δείχνετε λαμπερή! Γι’ άυτο λοιπόν η περιποίηση του εαυτού σας, ειναι κάτι που δεν πρέπει να αφήσετε για την... τελευταία στιγμή! Το σημαντικότερο λάθος που γίνεται, είναι ότι συνήθως φτάνουμε στον τελευταίο μήνα να επιζητούμε ένα άμεσο αποτελέσμα, ένα τέλειο σώμα και υγιές δέρμα, περιμένοντας πολύ ανυπόμονα, γρήγορα αποτελέσματα! Το πιο σημαντικό και ουσιαστικό είναι να φροντίζετε τη γενική υγεία σας κάτι που αντανακλάται άμεσα στο δέρμα και στο σώμα σας! Να κοιμάστε αρκετά, να ενυδατώνεστε σωστά, να αποφεύγετε το κάπνισμα και την υπερβολική χρήση αλκοόλ, να ασκείστε και να έχετε μια ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε πρωτεΐνες, βιταμίνες και καλά λιπαρά.

122 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η καθημερινή φροντίδα του δέρματος στο σπίτι είναι εξίσου πολύ σημαντική. Αυτή πρέπει να περιλαμβάνει καθαρισμό προσώπου πρωί και βράδυ, απολέπιση 23 φορές την εβδομάδα με peelings (ανάλογα με τον τύπο δερματος), serum με αντιοξειδωτικά και θρεπτικα

συστατικά, κρέμες ενυδατικές πλούσιες σε υαλουρονικό οξύ και οπωσδήποτε αντηλιακή προστασία όλο το χρόνο. Ενα πρόσωπο καθαρό, ενυδατωμένο, λαμπερό και ένα σώμα δυνατό και σφριγυλό είναι πάντα ελκυστικά, και σίγουρα κλέβουν τις εντυπώσεις! Ενδεικτικά λοιπόν, μπορούμε να κάνουμε ένα beauty «wedding countdown» 6 μήνες πριν Όσον αφορά στο προσώπο μας, είναι πολύ πιθανόν να χρειαστεί αρχικά ενας βαθύς καθαρισμός ώστε νεκρό δέρμα και περίσσιο σμήγμα να απομακρυνθουν, και το προσωπό να γίνει άμεσα πιο λείο, καθαρό και να μπορέσει να δεχτεί βαθύτερα την ολοκληρωμένη φροντίδα που θα του προσφέρουμε. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που βαθύ καθαρισμό χρειάζεται και η πλάτη μας ή το ντεκολτέ μας, καθώς είναι σημεία στο σώμα μας που έχουν την τάση να παρουσιάζουν σπυράκια και λιπαρότητα. Εάν το πρόσωπο παρουσιάζει δυσχρωμίες (πανάδες), είναι απαραίτητη η θεραπεία λέυκανσης - η οποία πραγματοποιείται ΜΟΝΟ χειμερινούς μήνες - καθώς είναι πλούσια σε οξέα, αντιοξειδωτικά και βιταμίνες, ώστε το

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΝΥΦΗΣ

δέρμα σε περίπου 30 - 40 ημέρες να δείξει πιο φωτεινό και ξεκούραστο! Στο διάστημα αυτό μπορούν να ξεκινήσουν θεραπείες σύσφιξης για λαιμό και πρόσωπο - επανόρθωσης του οβάλ, με την χρήση ραδιοσυχνοτήτων, και ειδικών βιοτεχνολογικών ενζύμων, ιδανικά μία φορά τη βδομάδα.

Στόχος της μικροδερμοαπόξεσης με διαμάντια είναι η βαθιά απολέπιση νεκρών κυττάρων από την επιδερμίδα του προσώπου, η εξάληψη των λεπτών γραμμών, μείωση των ρυτίδων έκφρασης, λείανση των πιθανών ουλών, σύσφιξη των ανοιχτών πόρων και η βελτίωση της μικροκυκλοφορίας στους ιστούς. Μια πραγματικά αγαπημένη θεραπεία με θεαματικά αποτελέσματα, που ομως δεν εφαρμόζεται τους πολύ ζεστούς μήνες!

3 μήνες πριν Ανάλογα με τον τύπο του δέρματος (κανονικό, λιπαρό, ξηρό - αφυδατωμένο ή μεικτό) μπορούμε να προγραμματίσουμε εξειδικευμένες θεραπείες προσώπου ώστε να επαναφέρουμε στο δέρμα την υγιή μορφή του. Σε κάθε περίπτωση συστήνεται η εφαρμογή μονοδοσικής - ατομικής θεραπείας μία φορά ανά 2 - 3 εβδομάδες καθώς και η χρήση εξειδικευμένων επαγγελματικών κοσμητολογικών προϊόντων για καθημερινή φροντίδα στο σπίτι. Παράλληλα, ξεκινάμε ένα πρωτόκολλο μεσοθεραπειών με Dermapen ή Dermaroller και τα κατάλληλα cocktails (για πρόσωπο και περιοχή ματιών) που περιλαμβάνουν αντιοξειδωτικά, θρεπτικά πεπτίδια, συσφυκτικούς παράγοντες, βιταμίνες και υαλουρονικό οξύ για βαθειά ενυδάτωση και ανάπλαση της επιδερμίδας. Σε αυτή την περίπτωση ολοκληρώνουμε τη θεραπεία με τη ευεργετική δράση του φωτός (φωτοδυναμική θεραπεία) η οποία θα ενισχύσει τη φυσική παραγωγή κολλαγόνου και ελαστίνης στο χόριο του δέρματος και θα δημιουργήσει φίλτρο προστασίας για τυχόν επανεμφάνιση λιπαρότητας και δυσχρωμιών. Ενδεικτικά, πραγματοποιείται μία συνεδρία κάθε 15 - 20 ημέρες. Όσον αφορά στο σώμα μας, είναι το κατάλληλο μεσοδιάστημα για να ξεκινήσουν θεραπείες αποσυμφόρησης της λέμφου (καταπολέμηση της κυτταρίτιδας - προιξήματα), σύσφιξης αλλά και αποτοξίνωσης! 1 μήνα πριν Σχεδόν στην τελική ευθεία! Μπορούμε να ολοκληρώσουμε το «beauty countdown «με οξυγονοθεραπεία με αερογράφο και τριπεπτίδια η οποία ανάλογα την εποχή (χειμώνας - καλοκαίρι) μπορεί να συνδυαστεί είτε με μικροδερμοαπόξεση με διαμάντια, είτε με ενδοδερμική αποτοξίνωση. Η οξυγονοθεραπεία άερογράφου, είναι η «must» θεραπεία για κάθε τύπου δέρματος, κάθε εποχή καθώς πετυχαίνουμε ισχυρή ενυδάτωση, μείωση των ερεθισμών και των εξανθημάτων, άμεση διέγερση παραγωγής κολλαγόνου και ελαστίνης, ενδυνάμωση του συνδετικού ιστού και άυξηση της ελαστικότητας της επιδερμίδας, μείωση των λεπτών γραμμών και ρυτίδων, απόφραξη των σμηγματογόνων αδένων, καταπολέμηση των μαύρων κύκλων και οιδημάτων στα μάτια και το σπουδαιότερο, δημιουργείται αντιμικροβιακό και αντιμυκητιακό «φιλμ» προστασίας του δέρματος από εξωγενείς βλαπτικούς παράγοντες και πιθανές επιμολύνσεις (σπυράκια, δερματίτιδες κτλ). Ετσι το δέρμα δείχνει άμεσα πιο σφριγηλό και ζωντανό, αποτέλεσμα που πραγματικά εκπλήσσει και με την μεγάλη διάρκεια του!

Για τους θερινούς μήνες, προτιμάται εναλλακτικά η ενδοδερμική αποτοξίνωση που στοχέυει στην απομάκρυνση τοξινών και ρύπων από την επιδερμίδα και μείωση της λιπαρότητας με αποτέλεσμα την αύξηση της ελαστικότητάς της και επαναφορά της λάμψης της χαρίζοντας ένα αποτέλεσμα πραγματικά μοναδικό! Όσον αφορά στο σώμα μας, η μυϊκή αποσυμφόρηση σε όλο το σώμα είναι κάτι που κάθε γυναίκα θα απολάμβανε! Το βαθύ μασάζ με την χρήση ειδικής θερμαινόμενης βεντούζας, θα χαλαρώσει βαθια όλο σώμα, και θα διώξει το αγχός και τους προβληματισμούς της «τελευταίας στιγμής»... Ας μην ξεχνάμε ότι οι τελευταίες 10 μέρες πριν το γάμο, είναι οι καταλληλότερες για να εφαρμοστεί οποιαδήποτε μορφή αποτρίχωσης τόσο στο σώμα μας όσο και στο πρόσωπο, ώστε πιθανοί ερεθισμοί να έχουν υποχωρήσει... Beauty Tips για την τελευταία βραδιά: «Mόνη» στο σπίτι Ένα ζεστό χαλαρωτικό μπάνιο και η χρήση ξηρού κοσμητολογικού λαδιού στο σώμα με χαλαρωτικά αιθέρια έλαια (π.χ. λεβάντας ), είναι το πρώτο βήμα χαλάρωσης και φροντίδας του εαυτού μας... Ένα απαλό peeling και μια μάσκα με βιταμίνη C το προηγούμενο βράδυ μπορεί πραγματικά να κάνουν θαύματα χαρίζοντας άμεσα απίστευτη λάμψη! Ολοκληρώνουμε με то serum θρέψης και την κρέμα ενυδάτωσης. Πολύ σημαντικό να αναφερθεί σε αυτό το σημείο είναι ότι δεν πρέπει ποτέ να κάνουμε δοκιμές την τελευταία στιγμή σε εντελώς καινούργια προϊόντα, καθώς υπάρχει κίνδυνος κάτι να μην ταιριάζει στο δέρμα μας και να βρεθούμε προ δυσάρεστων εκπλήξεων! Οποιαδήποτε θεραπεία και αν επιλέξετε τελικά πριν την μεγάλη μέρα, να είστε συνειδητή και να απολάυσετε οτιδήποτε κάνετε για έσας! Να θυμάστε πως ένα καθαρό και υγιές δέρμα συνοδευόμενο από αληθινό χαμόγελο, είναι πάντα η μεγαλύτερη γοητεία που μπορεί να φέρει μια γυναίκα! Η στιγμή είναι δική σας! Ζήστε την!

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 123

“ Βαπτίζομαι σημαίνει.... “

ε μεγάλη χαρά πλησιάζει η στιγμή της βάπτισης του παιδιού σας. Οι προετοιμασίες πολλές και η αγωνία μεγάλη! Τι είναι όμως στ’ αλήθεια η βάπτιση; Η βάπτιση είναι ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος εισέρχεται στην Εκκλησία του Χριστού! Είναι ένα μυστήριο γεμάτο συμβολισμούς και έννοιες. Ας τα πάρουμε ένα ένα όμως. Νερό: Το νερό αποτελεί το βασικό στοιχείο της βάπτισης και συμβολίζει την πηγή ζωής που εξυγιαίνει το παιδί και το εντάσσει στη ζωή ως Χριστιανό.

Εκκλησίας μυρώνεται για να χριστεί την καθαρότητα και την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος. Κόψιμο μαλλιών: Πραγματοποιείται σε τρία διαφορετικά σημεία και αποτελεί προσφορά και θυσία από το νεοφώτιστο προς το Θεό ως νέο μέλος της Εκκλησίας Του. Βαπτιστικά ρούχα: Τα «φωτικά» όπως λέγονται συμβολίζουν τη νέα αμόλυντη και φωτεινή ζωή του Χριστιανού. Γι’αυτό και συχνά είναι λευκά, σύμβολα της αγνότητας και της φωτεινότητας του παιδιού που βαπτίζεται.

Τριπλό βύθισμα στην κολυμπήθρα: Το νεοφώτιστο παιδί βυθίζεται τρεις φορές από τον Ιερέα στο νερό της κολυμπήθρας δηλώνοντας με αυτό τον τρόπο τη συμμετοχή του στην Ανάσταση του Χριστού μετά την τριήμερη ταφή του.

Βαπτιστικός σταυρός: Ο σταυρός είναι το σύμβολο και η σφραγίδα της Χριστιανικής πίστης!

Λάδι: Αρχικά ο Ιερέας αλείφει το παιδί σε ορισμένα σημεία του σώματος και στη συνέχεια ο Νονός το αλείφει σε όλο το σώμα. Η επάλειψη αυτή συμβολίζει την ανάπλαση και την αναδημιουργία του ανθρώπου μέσω του βαπτίσματος. Αποτελεί το σύμβολο της χάρης του Θεού που έχει αγιαστεί και απελευθερώνει κάθε αμαρτία μέσω του βαπτίσματος. Κανονικά το παιδί πρέπει να μείνει με το λάδι για τρεις ημέρες πριν πλυθεί.

Νονός/ Νονά: Αποτελεί τον/ την ανάδοχο του παιδιού στη νέα Χριστιανική ζωή.

Λαμπάδα: Η λαμπάδα συμβολίζει το αληθινό φως μέσω του οποίου δέχεται το παιδί το χρίσμα του Χριστιανισμού, το φως του Χριστού. Το φως της λαμπάδας θα «φωτίσει» τη ζωή του νεοφώτιστου! Άγιο μύρο: Η ευωδία που δίνεται στο παιδί είναι η ευωδία του Χριστού. Όπως ο Χριστός χρίστηκε με το μύρο στον Ιορδάνη Ποταμό, έτσι και το νεοφώτιστο μέλος της

Μαρτυρικά: Σύμβολα που «μαρτυρούν» την παρουσία των καλεσμένων στη βάπτιση του παιδιού.

Σύμφωνα με την παράδοση τρεις ημέρες μετά το μυστήριο ο/η νονός/νονά καλείται για το πρώτο μπάνιο του νεοφώτιστου (ξελάδωμα) και αναλαμβάνει την ευθύνη να το συνοδεύσει στην Εκκλησία ώστε και να το μεταλάβει τρεις συνεχόμενες Κυριακές. Τις δύο Κυριακές κρατούν μαζί τους τη λαμπάδα και την έχουν αναμμένη καθ’όλη τη λειτουργία, ενώ την τρίτη Κυριακή θα πρέπει να την αφήσουν να καεί εκεί.

Flash Dance Studio

Νίκη Κουτσουκλάκη Καθηγήτρια χορού Latin Flash Dance Πλατανιάς & Flash Dance Studio Μουρνιές

σχολή χορού Flash Dance λειτουργεί από τον Ιανουάριο του 2013 στον Πλατανιά (πάνω από την Alpha Bank) ενώ τον Φεβρουάριο του 2018 «γεννήθηκε» το Flash Dance Studio (Μεγίστης Λαύρας 10 Μουρνιές, Χανιά) με σκοπό και την φιλοδοξία να μεταδώσει στον κόσμο το πάθος για τον χορό καθώς και άλλων εναλλακτικών μεθόδων κίνησης. Στην σχολή παραδίδονται μαθήματα σε ομαδικό άλλα και προσωπικό επίπεδο, Latin και μοντέρνων χορών όπως Break Dance, Hip Hop, Salsa, Bachata, Kizomba, Oriental, Σύγχρονο, Μοντέρνο, Αργεντίνικο Tango, Latin International, Κρητικοί χοροί, Μουσικοκινητική Αγωγή, Θεατρικό Παιχνίδι αλλά και Pilates, Zumba, Power Yoga, Μυϊκή Ενδυνάμωση, υπάρχουν τμήματα ενηλίκων, εφηβικά και παιδικά, ενώ χάρη στα συχνά πάρτι που διοργανώνονται οι εκπαιδευόμενοι χορευτές έχουν την δυνατότητα πρακτικής εξάσκησης.

134 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

μαθητές μας επαγγελματικά προγράμματα χορού Latin International με σκοπό την απόκτηση πτυχίου μέσα από εξετάσεις από Άγγλους εξεταστές - εκπαιδευτές της Αγγλικής ακαδημίας χορού United kingdom Alliance of Professional Teachers of Dancing(U.K.A.). Η σχολή συμμετέχει σε διαγωνισμούς Break Dance κάθε χρόνο σε όλη την Ελλάδα, με σημαντικές διακρίσεις με δάσκαλο τον Μάνο Κατσιαδάκη (Βboy Cata), διοργανωτή του επίσημου διαγωνισμού SOUTHBREAK JAM στα Χανιά με διαγωνιζόμενους χορευτές από Ελλάδα, Κύπρο και εξωτερικό.

Στο Flash Dance Studio δίνουμε όλη μας την προσοχή και την αγάπη μας στα παιδιά και τα μαθαίνουμε όχι μόνο χορό, άλλα και πως θα γίνουν ξεχωριστά και κοινωνικά για το μέλλον τους με τρίωρη πρωινή δημιουργική απασχόληση κάθε Σάββατο, τρεις ώρες παιχνιδιού, έκφρασης και κίνησης.

Τόλμησε και μπες κι εσύ στο μαγικό κόσμο του χορού και κάνε την κρυφή σου επιθυμία πραγματικότητα. Αν θέλεις, είναι σίγουρο ότι μπορείς! Είναι βέβαιο λοιπόν ότι όλοι στην σχολή μας θα σας αντιμετωπίσουν με ένα μεγάλο χαμόγελο έτοιμο να σας μεταδώσουν τις γνώσεις τους. Έτσι μπορείς κι εσύ να μοιραστείς στιγμές με φίλους, να εκφραστείς και να επικοινωνήσεις χωρίς λόγια, να κινηθείς, να γυμναστείς, να εκτονωθείς, να διασκεδάσεις!!! Και επειδή χορός δεν έχει ηλικία, αν είστε από 3 ετών και πάνω, μπορείτε να γίνετε το καινούργιο μέλος της παρέας μας.

Κατά την διάρκεια της χρονιάς, στη σχολή μας λαμβάνουν μέρος σεμινάρια, που αφορούν σε όλα τα αντικείμενα. Στο τέλος κάθε χρονιάς παρουσιάζονται παραστάσεις από όλα τα μέλη μας (εφόσον το επιθυμούν). Επίσης έχουμε την δυνατότητα να παρέχουμε στους

Να θυμάστε ότι ποτέ δεν είναι αργά και ότι οι εγγραφές γίνονται όλο τον χρόνο! Για όσους δεν έχουν ξανά ασχοληθεί με τον χορό ή παραμένουν ακόμα αναποφάσιστοι η σχολή μας προσφέρει το πρώτο μάθημα εντελώς δωρεάν.

ALEXANDER THE GREAT

o you like Crete as a summer tourist destination and would like to have the chance to combine your holidays with learning Greek?

Are you of Greek origin but never got round to learning the Greek language? Do you visit Greece often and want to learn the language so that you can communicate with the locals? Are you retired and thinking about moving or have already moved to Greece? Are you a languages fanatic and want to add one more foreign language to your resume? Do you travel to Greece for business purposes? Whatever your motive, we offer you the chance to learn Greek now! The Foreign Languages Private School Pontikaki Effie is the official representative of the Hellenic Language School “Alexander the Great” http:// alexander-edu.org in the county of Chania. School of Greek Language & Culture “Alexander the Great” Athens, Thessaloniki, Chania The School of Greek Language & Culture “Alexander the Great” was founded in Athens in 1972. Today it has branches in Thessaloniki and Chania and also Bulgaria (Sofia and Philipoupolis – Plovdiv).

136 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

The name “Alexander the Great” has been given to commemorate the great spread of the Greek language, which followed the expedition of Alexander the Great up to India. Alexander the Great was the one to establish in Babylon the first organized school to teach Greek language and culture to non-Greeks, as stated by Plutarch.

We offer both compact/intensive and extended courses for beginners to advanced level and our lessons can be conducted in English, German, French or Russian. The compact/intensive courses from 1 to 4 weeks (the lessons commencement and duration are flexible to suit your vacation schedule)with daily 2 or 4 hours lessons (depending on the number of students). The courses include: • visits to museums or other places of interest in the town of Chania • private or group dance lessons, so that you can learn Cretan and Greek dances, with an experienced dance teacher, at a dance school • and a meal in one of the many great taverns in the town. We can also arrange accommodation for you, for the duration of your course, in hotels or studios in fairly close proximity to the school. In addition, upon request, we can arrange for transport to and from the airport of Chania. Furthermore, for those of you that have already decided that Chania is the ideal location for your retirement or migration, we offer extensive courses from 5 to 21 weeks, or for as long as you wish, in order to learn from scratch or improve your Greek. These lessons are held twice a week (2 to 4,5 hours per week). All the lessons are held at the Foreign Languages Private School Pontikaki Effie. Whether you want to learn Greek from scratch or you just want to improve your Greek while on holiday do not hesitate to contact Mrs Effie Pontikaki, email: epontikaki@yahoo.gr for information on courses, accommodation and fees. You are sure to find the course that best suits your needs!

ΚΕΝΤΡΟ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ

ΠΟΝΤΙΚΑΚΗ ΕΦΗ

BA HONS ENGLISH LANGUAGE & LITERATURE MED TESOL

ΑΓΓΛΙΚΑ - ΓΑΛΛΙΚΑ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ - ΡΩΣΙΚΑ - ΙΣΠΑΝΙΚΑ - ΙΤΑΛΙΚΑ • Πολυετής εμπειρία διδασκαλίας σε Ελλάδα και εξωτερικό • Ολιγομελή τμήματα με χρήση διαδραστικού πίνακα • Junior A & B Αγγλικών σε ένα χρόνο • Έκπτωση 20% σε αδέλφια, 20% για τη δεύτερη γλώσσα • PTE (LONDON UNI), ECCE & ECPE (MICHIGAN) • MSU (MICHIGAN STATE UNI), TIE (UNI. OF IRELAND) • Πρωινά τμήματα για ενήλικες • 50ωρα σεμινάρια ξένων γλωσσών σε ξενοδοχοϋπαλλήλους

ΣΕΛΙΝΟΥ 92 ΧΑΝΙΑ | ΤΗΛ.: 28210 02800 - ΚΙΝ.: 6942 475 234

GREEK LANGUAGE COURCES HELLENIC LANGUAGE SCHOOL ALEXANDER THE GREAT Chania - Crete Selinou 92, Nea Chora +30 28210 02800 & +30 6942 475 234 e-mail: epontikaki@yahoo.gr

ALEXANDER THE GREAT

Σας αρέσει η Κρήτη ως καλοκαιρινός τουριστικός προορισμός και θα θέλατε να έχετε την ευκαιρία να συνδυάσετε τις διακοπές σας με την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας; Έχεις ελληνική καταγωγή αλλά ποτέ δεν πήγες να μάθεις την ελληνική γλώσσα; Επισκέπτεστε συχνά την Ελλάδα και θέλετε να μάθετε τη γλώσσα, ώστε να επικοινωνείτε με τους ντόπιους; Είστε συνταξιούχος και σκέφτεστε να μετακομίσετε ή έχετε ήδη μετακομίσει στην Ελλάδα; Είστε φανατικοί και επιθυμείτε να προσθέσετε μία ακόμη ξένη γλώσσα στο βιογραφικό σας σημείωμα; Ταξιδεύετε στην Ελλάδα για επιχειρηματικούς σκοπούς; Όποιο κι αν είναι το κίνητρό σας, σας προσφέρουμε την ευκαιρία να μάθετε ελληνικά τώρα! Το ιδιωτικό σχολείο ξένων γλωσσών Pontikaki Effie είναι ο επίσημος εκπρόσωπος της Σχολής Ελληνικής Γλώσσας «Μεγάλος Αλέξανδρος» http://alexanderedu.org στην επαρχία Χανίων. Σχολή Ελληνικής Γλώσσας & Πολιτισμού «Μέγας Αλέξανδρος» Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Χανιά Η Σχολή Ελληνικής Γλώσσας & Πολιτισμού «Alexander the Great» ιδρύθηκε στην Αθήνα το 1972. Σήμερα έχει υποκαταστήματα στη Θεσσαλονίκη και τα Χανιά καθώς και στη Βουλγαρία (Σόφια και Φιλιπούπολη - Πλόβντιβ). Το όνομα «Μέγας Αλέξανδρος» δόθηκε για να τιμήσει τη μεγάλη διάδοση της ελληνικής γλώσσας, η οποία ακολούθησε την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου μέχρι την Ινδία. Ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν εκείνος που εγκατέστησε στη Βαβυλώνα το πρώτο οργανωμένο σχολείο για να διδάξει την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό σε μη Έλληνες, όπως δήλωσε ο Πλούταρχος.

138 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Προσφέρουμε τόσο εντατικά όσο και εκτεταμένα μαθήματα για αρχάριους έως προχωρημένους και τα

μαθήματα μας μπορούν να γίνουν στα αγγλικά, γερμανικά, γαλλικά ή ρωσικά. Τα μαθήματα μικρής ή μεγάλης διάρκειας από 1 έως 4 εβδομάδες (η έναρξη και η διάρκεια των μαθημάτων είναι ευέλικτη ανάλογα με το πρόγραμμα διακοπών σας) με ημερήσια μαθήματα διάρκειας 2 ή 4 ωρών (ανάλογα με τον αριθμό των μαθητών). Τα μαθήματα περιλαμβάνουν: - επισκέψεις σε μουσεία ή άλλα σημεία ενδιαφέροντος στην πόλη των Χανίων - μαθήματα χορού, ώστε να μπορείτε να μάθετε κρητικούς και ελληνικούς χορούς, με έναν πεπειραμένο δάσκαλο χορού, σε μια σχολή χορού - και ένα γεύμα σε μια από τις πολλές μεγάλες ταβέρνες της πόλης. Μπορούμε επίσης να κανονίσουμε διαμονή για εσάς, κατά τη διάρκεια των μαθημάτων σας, σε ξενοδοχεία ή στούντιο σε πολύ κοντινή απόσταση από το σχολείο. Επιπλέον, κατόπιν αιτήματος, μπορούμε να κανονίσουμε τη μεταφορά από και προς το αεροδρόμιο των Χανίων. Επιπλέον, για όσους από εσάς έχουν ήδη αποφασίσει ότι τα Χανιά είναι η ιδανική τοποθεσία για τη συνταξιοδότησή σας ή τη μετανάστευσή σας, προσφέρουμε εκτεταμένα μαθήματα από 5 έως 21 εβδομάδες ή για όσο διάστημα επιθυμείτε, για να μάθετε από την αρχή ή να βελτιώνετε την ελληνική σας γλώσσα . Αυτά τα μαθήματα γίνονται δύο φορές την εβδομάδα (2 έως 4,5 ώρες την εβδομάδα). Όλα τα μαθήματα γίνονται στην ιδιωτική σχολή ξένων γλωσσών Pontikaki Effie. Είτε θέλετε να μάθετε ελληνικά από το μηδέν είτε απλώς θέλετε να βελτιώσετε τα ελληνικά σας ενώ είστε σε διακοπές μην διστάσετε να επικοινωνήσετε με την κ. Effie Pontikaki, email: epontikaki@yahoo.gr για πληροφορίες σχετικά με μαθήματα, διαμονή και αμοιβές. Είστε σίγουροι ότι θα βρείτε το πρόγραμμα που ταιριάζει καλύτερα στις ανάγκες σας!

ΠΑΙΔΙ & KRAV MAGA

ρκετοί γονείς δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην ενασχόληση του παιδιού τους με κάποια πολεμική τέχνη. Θεωρούν ότι το παιδί τους θα δυναμώσει, θα ωριμάσει και θα εξελιχθεί σε έναν αήττητο μαχητή. Πόση πραγματικότητα όμως μπορεί να εμπεριέχει μια τέτοια σκέψη; Τα παιδιά είναι όντως ευάλωτα, ευαίσθητα, μικρά σε μέγεθος και με ελάχιστες εμπειρίες. Διατρέχουν αρκετούς κινδύνους, με πρωταρχικό τον ίδιο τους τον εαυτό. Είναι πρόθυμα να πειραματιστούν και να ρισκάρουν. Το παιδικό Krav Maga, απόσταγμα ενός σύγχρονου συστήματος τακτικής και πρακτικής αυτοάμυνας, με επιστημονική δομή και ειδικά σχεδιασμένη και επιλεγμένη εκπαιδευτική ύλη, στοχεύει στο να αναπτύξει στο παιδί, ικανότητες και δεξιότητες που θα το κάνουν κυρίαρχο του εαυτού του. ΟΦΕΛΗ Παχυσαρκία - καρδιαγγειακό σύστημα Η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας που προσφέρει το Krav Maga, θα βοηθήσει το παιδί να μειώσει το σωματικό του λίπος, κάτι που μελλοντικά ως ενήλικας έχει περισσότερες πιθανότητες να διατηρήσει. Εκτός από την πρόληψη της παχυσαρκίας, είναι σημαντικό το γεγονός ότι η άσκηση θα επιδράσει στην υγιή ανάπτυξη του καρδιαγγειακού συστήματος του παιδιού και ενάντια της αυξημένης χοληστερίνης, κάτι που δεν αποτελεί απειλή μόνο για την υγεία των ενηλίκων, όπως εσφαλμένα πολλοί γονείς νομίζουν. Υγεία των οστών Η άσκηση κατά την παιδική ηλικία, μαζί με μία ισορροπημένη διατροφή, αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην αύξηση της οστικής μάζας. Ιδιαίτερα αποτελεσματικές σε αυτό είναι ασκήσεις όπου το παιδί σηκώνει το βάρος του σώματος του. Το Krav Maga περιλαμβάνει πληθώρα παιχνιδιών και ασκήσεων που επιτυγχάνουν αυτό. Ένα παιδί που ασκείται στην παιδική ηλικία και συνεχίζει να ασκείται ως ενήλικας, έστω και σε λιγότερο βαθμό, μειώνει κατά πολύ τους κινδύνους καταγμάτων και οστεοπόρωσης. Κινητική ανάπτυξη Η συμμετοχή των παιδιών σε προγράμματα άσκησης, επιδρά σημαντικά στην κινητική τους ανάπτυξη. Ιδιαίτερη βελτίωση παρατηρείται σε αθλήματα επαφής, όπως πολεμικές τέχνες, οπού τα παιδιά βελτιώνουν τη νευρομυική τους συναρμογή, θέτοντας τις βάσεις για ένα κινητικά δραστήριο και υγιή τρόπο ζωής. Γνωστική ανάπτυξη Η κίνηση είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την αναπτύξη του εγκέφαλου και της μάθησης, ιδιαίτερα σε μικρές ηλικίες όπου η κίνηση αποτελεί το μέσο για να γνωρίσουν τα παιδιά τον κόσμο. Κάθε άγγιγμα, κάθε κίνηση, κάθε αντίληψη των αισθήσεων μεταφράζεται σε χημική και ηλεκτρική δραστηριότητα, η οποία συμβάλει στην ανάπτυξη του εγκέφαλου. Το Krav Maga, με ειδικά δομημένη υλη για το σκοπό αυτό μέσω παιχνιδιών, ασκήσεων και σεναρίων, προσπαθεί ενεργητικά να αναπτύξει τη γνωστική και εγκεφαλική λειτουργία. Κοινωνική & συναισθηματική ανάπτυξη Κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας «χτίζονται» οι βάσεις της κοινωνικής μας συμπεριφοράς, σύμφωνα με την οποία εντασσόμαστε στο κοινωνικό μας περιβάλλον. Το Krav Maga ως δραστηριότητα, συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση, περιέχοντας πολυάριθμες καταστάσεις που απαιτούν από τα παιδιά να αντιπαρατεθούν, να λύσουν διαφορές, να αναλάβουν ρόλους, να δεχτούν και να αναγνώσουν τους κανόνες.

Συγκεκριμένα σενάρια αποτελούν συχνά την αφορμή, για να συνειδητοποιήσουν τα παιδιά βασικούς κανόνες συμπεριφοράς. Το παιδί, με το Krav Maga, καθώς αναπτύσσεται θα δώσει απάντηση στο ερώτημα «ποιος είμαι;». Αν το παιδί θεωρεί τον εαυτό του δυνατό ή αδύναμο, αν έχει εμπιστοσύνη στις ικανότητες του, αν θα εγκαταλείψει γρήγορα μπροστά στις δυσκολίες ή αν θα τις αντιλαμβάνεται ως προκλήσεις, όλα αυτά εξαρτώνται από την εικόνα που θα διαμορφώσει το παιδί για τον εαυτό του μέσω των αισθήσεων του. Οι κινητικές εμπειρίες θεωρούνται η βάση για την ανάπτυξη της ταυτότητας του παιδιού. Μέσα από αυτές, αντιλαμβάνεται τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει, βιώνει την επιτυχία και την αποτυχία και συνειδητοποίει πως μπορεί να πετυχει την ανεξαρτητοποίηση του. Αντίληψη & αναγνώριση του κινδύνου Το παιδικό Krav Maga είναι διαμορφωμένο ώστε να διδάξει στο παιδί από τι κινδυνεύει και πως θα το αναγνωρίζει. Στα παιδιά, ανάλογα με την ηλικία τους διαφοροποιούνται και οι εν δυνάμει απειλές. Π.χ. ένα παιδί 5 ετών έχει να αντιμετωπίσει διαφορετικούς κινδύνους από ένα παιδί 12 ετών. Ο βασικός όμως κίνδυνος όλων των παιδιών είναι ο ίδιος τους ο εαυτός. Η ευκολία που τα παιδιά πειραματίζονται και τολμούν σε συνδυασμό με τον ανώριμο χαρακτήρα και την έλλειψη εμπειριών, μπορεί να φέρει άκρως δυσάρεστα αποτελέσματα. Στόχος της εκπαίδευσης του παιδικού Krav Maga είναι με ασφαλή τρόπο να παρουσιάσει τους κινδύνους και να περάσει στο ένστικτο των παιδιών, τις κατάλληλες αντιδράσεις ώστε να είναι ασφαλή. Bulling Το παιδί διαμορφώνοντας ένα υγιή σωματικό, νοητικό και ψυχολογικό προφίλ, παύει να είναι ευάλωτο και εύκολα στοχοποιήσιμο. Παράλληλα, το παιδί μέσα από ειδικά μαθήματα που περιλαμβάνει το Krav Maga, γνωρίζει πώς να αποφύγει ή αν χρειαστεί πως να χειριστεί ώριμα τέτοιου είδους καταστάσεις. Το παιδί εκπαιδεύεται πως, που και πότε θα πρέπει να ζητήσει βοήθεια από κάποιον ενήλικα. Αντιμετώπιση απειλών & επιθέσεων Όταν ακούμε για Krav Maga ίσως φανταζόμαστε μικρά παιδιά να χτυπούν οποίον βρεθεί μπροστά τους. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει σε καμία περίπτωση! Τα παιδιά μαθαίνουν να χρησιμοποιούν σωστά το σώμα τους. Εκπαιδεύονται πώς μπορούν να προστατευτούν σωστά ενάντια σε ένα σπρώξιμο ή μια πτώση. Τα παιδιά μικρότερης ηλικίας δε διδάσκονται καθόλου πώς να χτυπούν άλλα παιδιά, μαθαίνουν όμως πως να αντιμετωπίζουν μια πιθανή αρπάγη, μία επίθεση με πνιγμό, ένα κεφαλοκλείδωμα, μια επίθεση από κάποιον μεγαλύτερο και στη συνέχεια πως να τρέχουν μακριά για την ανεύρεση ενός ασφαλούς σημείου. Το παιδικό Krav Maga, με ένα δομημένο, επιστημονικό και ευχάριστο τρόπο προετοιμάζει τα παιδιά για τον «πραγματικό κόσμο». Δείχνει στα παιδιά τους κινδύνους, τις απειλές και το πόσο ευάλωτα μπορεί να είναι αν δεν ακολουθήσουν τους κανόνες. Το παιδί μαθαίνει να έχει όρια, να μην είναι ανεξέλεγκτο και έρμαιο των επιθυμιών και παρορμήσεων. Μέσα από ένα τμήμα παιδικού Krav Maga, το παιδί έχει αμέτρητα οφέλη που θα το καταστίσουν αυτοκυρίαρχο, με αρίστη σωματική, νοητική και ψυχική υγεία, έτοιμο να αντιμετωπίσει κάθε πρόκληση.

Γιώργος Σειστάκης Εκπαιδευτής Krav Maga Εξειδικευμένος στην παιδική αυτοάμυνα.

ΛΕΩΦΟΡΟΣ ΣΟΥΔΑΣ 131, Χανιά Τηλ.: 698 072 8689 www.kravmagachania.gr

: KRAV MAGA ΚΜΤ CHANIA

Squash your life

Ψάχνετε μία υγιεινή διέξοδο από το στρες και τα προβλήματα της καθημερινότητας; Γυμναστείτε παίζοντας squash! C

OLYMPIKO - Health & Fitness Club Ακρωτηρίου 165, Χανιά Tηλ.: 2821 055716

παίχτης, πριν χτυπήσει την μπάλα, πρέπει να σκεφθεί πολύ γρήγορα πού θα την στείλει, ώστε να αιφνιδιάσει τον αντίπαλό του. Αρκούν 30΄ - 45΄ για να γυμνασθεί κάποιος καλά. Γι’ αυτό είναι κατάλληλο για ανθρώπους που δεν έχουν πολύ ελεύθερο χρόνο.

Το άθλημα είναι συνδυασμός αερόβιας με αναερόβια προπόνηση. Μπορεί να ταυτίζεται από πολλούς με το τέννις, επειδή θεωρητικά ο εξοπλισμός φαίνεται κοινός, όμως πρόκειται για δύο πολύ διαφορετικά αθλήματα. Δύναμη, γρήγορα αντανακλαστικά, πνευματική εγρήγορση, εκρηκτικότητα, ταχύτητα, ευλυγισία, τεχνική και εξαιρετική φυσική κατάσταση είναι οι λέξεις κλειδιά που χαρακτηρίζουν τους παίκτες του αθλήματος. Θεωρείται εγκεφαλικό άθλημα, επειδή οι παίχτες χρησιμοποιούν τους τοίχους για να νικήσουν τον αντίπαλό τους. Για κάποιους είναι το «φυσικό - σωματικό σκάκι», διότι ο

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ SQUASH… Το σκουός, το άθλημα της τοιχοσφαίρισης, που πολλοί έχουμε γνωρίσει κυρίως μέσω των κινηματογραφικών ταινιών, είναι ένα παρεξηγημένο άθλημα, καθώς πολλοί πιστεύουν πως ανήκει στην τάξη της πλουτοκρατίας και της ελίτ, κάτι που δεν ισχύει σε καμία περίπτωση. Aν όμως ανατρέξει κανείς στην ιστορία του σκουός και στο πώς αυτό ανακαλύφθηκε, θα καταλάβει πως η άποψη αυτή είναι εντελώς αβάσιμη. Το σκουός είναι η μετεξέλιξη του τέννις και γεννήθηκε στις φυλακές της Αγγλίας την δεκαετία του 1920 από κρατούμενους που επινόησαν το άθλημα αυτό ώστε να εκτονώνονται και να περνάνε πιο ευχάριστα την ώρα τους στα κελιά τους. Στην πραγματικότητα λοιπόν, είναι ένα άθλημα προσβάσιμο σε όλους και δεν απαιτεί ακριβό εξοπλισμό, καθώς αρκούν μία ρακέτα, ένα μπαλάκι και καλή διάθεση! Στην Ελλάδα το σκουός πρωτοεμφανίστηκε το 1938, όμως άργησε να διαδοθεί. Πλέον αποτελεί το πιο εξελισσόμενο άθλημα στη χώρα μας και με το πέρασμα του χρόνου αποκτά όλο και περισσότερους οπαδούς και αθλητές που κολλάνε και παθιάζονται μαζί του! Όσο

ο σκουός είναι ένα συναρπαστικό anti-stress άθλημα που απευθύνεται σε μικρούς και μεγάλους και υπόσχεται θεαματικές αλλαγές στο σώμα, επιδρώντας παράλληλα πολύ θετικά στην ψυχική μας υγεία, καθώς διώχνει το άγχος. Σύμφωνα με δημοσίευμα του έγκυρου περιοδικού των ΗΠΑ, Forbes, το σκουός αναδείχθηκε το πιο υγιεινό άθλημα. Ειδικοί επιστήμονες βαθμολόγησαν τα αθλήματα για τη φυσική κατάσταση που προσφέρουν, τους κινδύνους τραυματισμού που ενέχουν και την καύση θερμίδων που κάνουν σ’ έναν άνθρωπο. Με βάση αυτά, πρώτευσε το σκουός και ακολούθησαν η κωπηλασία, η αναρρίχηση σε βράχους, η κολύμβηση, το σκι αντοχής, η καλαθοσφαίριση, η ποδηλασία, το τρέξιμο, το μοντέρνο πένταθλο και η πυγμαχία.

142 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

CMY

SQUASH YOUR LIFE

αδιάφορο φαίνεται για έναν απλό θεατή άλλο τόσο και ίσως και παραπάνω ενδιαφέρον γίνεται όταν ο θεατής μπαίνει στο γήπεδο και παίρνει τον ρόλο του παίκτη. ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ… Το squash παίζεται σε έναν κλειστό ειδικά διαμορφωμένο χώρο με δύο ή 4 παίκτες και τον τοίχο σύμμαχό τους! Οι αντίπαλοι δεν κάθονται αντικριστά αλλά δίπλα – δίπλα και αντικρούουν με τις ρακέτες τους το ειδικό μαλακό μπαλάκι στον τοίχο που έχουν απέναντί τους, ενώ κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού χρησιμοποιούνται και οι υπόλοιπες πλευρές των τοίχων του γηπέδου. Στόχος των παικτών είναι να κάνει ο ένας τον άλλον να μην μπορεί να επιστρέψει την μπάλα στον τοίχο. Για τους νέους παίκτες αρκεί απλά να πάρουν την ρακέτα τους και το μπαλάκι και απλά να παίξουν για να εξοικειωθούν και στη συνέχεια με τις κατάλληλες προπονητικές οδηγίες μπορούν να αρχίζουν να παίζουν πιο δυναμικά και ανταγωνιστικά.

144 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

10 ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΞΕΚΙΝΗΣΕΤΕ ΝΑ ΠΑΙΖΕΤΕ SQUASH! 1. Χτίζει εξαιρετικό σώμα, ενώ ταυτόχρονα σας διασκεδάζει, αφού προσφέρει εξαιρετικά μοναδική και ενδιαφέρουσα προπόνηση που σας παρακινεί και σας κάνει να θέλετε να παίζετε όλο και περισσότερο. 2. Η προπόνησή σας δεν επηρεάζεται από τις καιρικές συνθήκες, αφού πραγματοποιείται αποκλειστικά σε γήπεδα squash. 3. Xαρίζει γυμνασμένο σώμα και φροντίζει για την όμορφη εικόνα του, βελτιώνοντας όμως και τη συνολική φυσική σας κατάσταση: μυϊκή ενδυνάμωση, μυϊκή και καρδιοναναπνευτική αντοχή, αερόβια ικανότητα και σύσταση σώματος. 4. Αυξάνει την οστική πυκνότητα, ενώ ενδυναμώνει πέρα από τα χέρια και τους ώμους, την σπονδυλική στήλη και τα ισχία. 5. Αναμφισβήτητα αποτελεί το πιο αποτελεσματικό

φάρμακο για την ψυχική σας υγεία. Αποβάλλει το άγχος, ηρεμεί το κεντρικό νευρικό σύστημα και δικαίως έχει χαρακτηριστεί ως φυσικό αγχολυτικό. Πετάξτε την ένταση από πάνω σας και εκτονωθείτε πάνω στο μπαλάκι και στους τοίχους του γηπέδου! 6. To σκουός αναπτύσσει την κοινωνικότητά σας. Δημιουργούνται δυνατοί δεσμοί φιλίας μέσω της αλληλεπίδρασης, των κοινών στόχων και του επιθυμητού αποτελέσματός σας σε σχέση με το άθλημα. 7. Είναι ιδανικό για όσους δεν έχουν πολύ ελεύθερο χρόνο, καθώς μία ώρα προπόνησης squash είναι αρκετή για να καλύψετε την ημερήσια άσκησή σας, αφού πρόκειται για αρκετά έντονη γυμναστική. 8. Σε έναν εξηντάλεπτο αγώνα ο αθλητής μπορεί να κάψει περίπου 700 με 1.000 θερμίδες, ανάλογα με το επίπεδο του αθλητή. 9. Διασφαλίζει τη ψυχική και οπτική συγκέντρωση, ενώ είναι το ιδανικότερο άθλημα για να εξασκήσετε τον συντονισμό των ματιών σας με τις κινήσεις των χεριών. 10. Βελτιώνει την ευελιξία σας, αυξάνει την ελαστικότητα και την ροή του αίματος στο σώμα σας, καθώς με την συνεχή κίνηση, οι αρθρώσεις και οι σύνδεσμοί σας τεντώνονται. Ακόμα αναρωτιέστε αν το squash είναι το κατάλληλο άθλημα για εσάς; Μία δοκιμή θα σας πείσει! Κλείστε σήμερα ένα ραντεβού στο γυμναστήριο Olympiko Health & Fitness Club που βρίσκεται στην οδό Ακρωτηρίου 165, καλώντας στο 2821055716, και δοκιμάστε ένα από τα πιο συναρπαστικά αθλήματα. Το μόνο που χρειάζεται να έχετε μαζί σας είναι η καλή σας διάθεση! Το Olympiko είναι το μοναδικό γυμναστήριο στα Χανιά που φιλοξενεί στις σύγχρονες εγκαταστάσεις του γήπεδο τοιχοσφαίρισης (squash). Και μετά το παιχνίδι; Χαλαρώστε στο μπαρ του γυμναστηρίου, απολαμβάνοντας τον καφέ σας με θέα τα Χανιά. Η ομάδα του Olympiko σας περιμένει!

Γιατί να γράψω το παιδί μου στο Χαντμπολ; Μπιτχαβά Ελπίδα Υπευθυνη Ακαδημιων ΕΑΧ Κιν: 6972 - 707701 Ενωση Αθλητων Χειροσφαίρησης Χανιων

CMY

άθε Σεπτέμβριο, με την έναρξη της Σχολικής χρονιάς, ανάμεσα στις ομολογουμένως κοπιαστικές προσπάθειες των γονιών να διαμορφώσουν το πρόγραμμα των εξωσχολικών δραστηριοτήτων των παιδιών, (φροντιστήρια, ξένη γλώσσα κλπ,) ευτυχώς τα τελευταία χρόνια βρίσκεται και η αναζήτηση του κατάλληλου για το κάθε παιδί αθλήματος. Στην πόλη των Χανίων παράλληλα με τα λεγόμενα «εμπορικά ή δημοφιλή» σπορ, καλλιεργείται διαχρονικά και το Handball, με μεγάλες διακρίσεις, όπως η συμμετοχή σε Εθνικές Κατηγορίες Ανδρών και Γυναικών, καθώς και η επιλογή στα Κλιμάκια των Εθνικών Ομάδων αρκετών νεαρών αθλητών και αθλητριών από την πόλη μας.

146 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Γιατί όμως Χαντμπολ; Γιατί είναι ένα Ολυμπιακό, Ομαδικό Άθλημα που ταιριάζει απόλυτα στην Ελληνική Ιδιοσυγκρασία. Γιατί σε αυτό το άθλημα μπορεί να συμμετέχει και να πρωταγωνιστήσει κάθε σωματότυπος παιδιού, καθώς τα βασικά στοιχεία για αρχάριους που είναι το πιάσιμο και το πέταγμα της μπάλας είναι αρχέγονες κινήσεις. Γιατί είναι ευχάριστο στα παιδιά, παίζεται εξίσου καλά από αγόρια και κορίτσια, έχει στόχο (γκολ) και καλλιεργεί την κοινωνικότητα και την ομαδικότητα. Περιλαμβάνει και καλλιεργεί, σε μια ιδανική σχέση, όλες τις μορφές ανθρώπινης κίνησης δηλαδή το τρέξιμο, το άλμα και την ρίψη, καθώς και όλα τα στοιχεία φυσικής κατάστασης (ταχύτητα, αντοχή, δύναμη κλπ). Γιατί τελικά, όποιος έχει δοκιμάσει.... το έχει λατρέψει!

Γιατί να πάει το παιδί στον παιδικό σταθμό;

παιδικός σταθμός είναι μία κοινότητα παιδιών και ενηλίκων με την οποία το παιδί έρχεται σε επαφή αμέσως μετά την επαφή του με την οικογένεια. Παίζει καθοριστικό ρόλο στη ζωή του παιδιού, καθώς το παιδί περνάει πολλές ώρες εκεί σε μια κρίσιμη ηλικία. Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει σχετικά με την δομή και την λειτουργία του εγκεφάλου, από την γέννηση του παιδιού μέχρι τα 6 του χρόνια ο εγκέφαλος αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς και τότε αναπτύσσονται τα κέντρα του εγκεφάλου που συνδέονται με συγκεκριμένες λειτουργίες, όπως η κοινωνικοποίηση, η γλώσσα, η μαθηματική λογική σκέψη, η μουσική, η ξένη γλώσσα κ.α. Συνεπώς τότε είναι η κατάλληλη περίοδος, η χρυσή εποχή του ανθρώπου, όπως ονομάζεται, που χρειάζεται να δώσουμε στο παιδί τα κατάλληλα ερεθίσματα, ώστε να αναπτυχθούν πλήρως όλες οι ικανότητές του. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της χρυσής εποχής το παιδί το περνάει στον παιδικό σταθμό. Γι’ αυτό τον λόγο είναι πολύ σημαντική η επιρροή του παιδικού σταθμού στην μετέπειτα πορεία του παιδιού. Η περίοδος κατά την οποία το παιδί κοινωνικοποιείται και καλλιεργεί τις επικοινωνιακές δεξιότητές του είναι μέχρι τα 3 του χρόνια. Οπότε είναι σημαντικό το παιδί να έρθει σε επαφή με άλλα παιδιά της ηλικίας του εκείνη την περίοδο. Μέσα σε μία κοινότητα παιδιών, το παιδί θα έρθει σε επαφή με πολλά παιδιά και θα μάθει να συνυπάρχει μαζί τους. Μέσα από το ομαδικό παιχνίδι θα μάθει να επικοινωνεί, να μοιράζεται, να λειτουργεί μέσα σε ένα πλαίσιο με τους κανόνες που το διέπουν. Μέσα από την συχνή επικοινωνία βελτιώνει επίσης την ομιλία του και εμπλουτίζει το λεξιλόγιό του. Η ηλικία που το παιδί πηγαίνει στον παιδικό σταθμό είναι μία πολύ δημιουργική περίοδος. Το παιδί θέλει να ασχολείται συνεχώς με κάτι διαφορετικό και να περνάει δημιουργικά τον χρόνο του. Έρχεται σε επαφή με την τέχνη και εκφράζεται μέσα από την ζωγραφική και τις κατασκευές. Ακόμη, καλλιεργεί την λεπτή του κινητικότητα και τις δεξιότητές του. Το παιδί δημιουργεί, απολαμβάνει την διαδικασία και χαίρεται για το αποτέλεσμα. Επίσης, το παιδί ωριμάζει συναισθηματικά. Μαθαίνει να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του και να τα εκφράζει. Επιπλέον, από την στιγμή που καλείται να αποχωριστεί για πρώτη φορά τη μαμά από την οποία εξαρτιόταν ως μωρό, μαθαίνει σιγά σιγά να στηρίζεται στα πόδια του και να γίνεται ανεξάρτητο. Είναι πολύ σημαντικό να ενθαρρύνουμε το παιδί να παίρνει πρωτοβουλίες και να αποκτά υπευθυνότητα. Έτσι θα γίνει ένα υπεύθυνος και ελεύθερος άνθρωπος.

Σε αυτή την μικρή ηλικία παρατηρούμε ακόμη ότι το παιδί θέλει να μάθει, θέλει να ανακαλύψει τον κόσμο. Σε αυτήν του την ανάγκη ανταποκρίνεται ο παιδικός σταθμός δίνοντας του ερεθίσματα, που είναι δύσκολο να έχει στο περιβάλλον του σπιτιού και διευρύνοντας τους ορίζοντες του. Σε αυτή την ηλικία που το παιδί αγαπά τη μάθηση είναι η κατάλληλη εποχή να το βοηθήσουμε να μάθει ό,τι ζητάει και να θέσουμε γερές βάσεις για την μετέπειτα πορεία του στο σχολείο και στην ζωή γενικότερα. Είναι καθοριστικός, όμως, ο τρόπος με τον οποίο θα προσφέρουμε στο παιδί τα ερεθίσματα. Το παιδί μαθαίνει μέσα από την εμπειρία, μέσα από το παιχνίδι, μέσα από βιωματικές δραστηριότητες. Συνεπώς τα ερεθίσματα χρειάζεται να είναι κατάλληλα διαμορφωμένα για την ηλικία του και αυτά σίγουρα μπορεί να τα παρέχει το εκπαιδευτικό υλικό της Μαρίας Μοντεσσόρι, το οποίο είναι παγκοσμίως βραβευμένο για την αποτελεσματικότητά του. Το παιδί παίζοντας με αυτό μαθαίνει με βιωματικό τρόπο μαθητικά, γραφή, ανάγνωση, καθώς και χρήσιμα πράγματα για την καθημερινότητά του. Μέσα από αυτές τις δραστηριότητες καλλιεργεί επίσης την συγκέντρωσή του, τις δεξιότητες και τα ταλέντα του.

CMY

Αυτό που μας ενδιαφέρει, όμως, πρωτίστως είναι η ψυχική υγεία του παιδιού. Μόνο όταν το παιδί βρίσκεται σε ένα περιβάλλον όπου νιώθει την αγάπη και την ασφάλεια μπορεί να αναπτυχθεί ομαλά και να αποκτήσει γνώσεις. Γι’ αυτό χρειάζεται το περιβάλλον του παιδικού σταθμού να είναι ήρεμο και ασφαλές. Να ενθαρρύνει το παιδί να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του και να έχει μία καλή εικόνα για τον εαυτό του, να πιστεύει ότι μπορεί να καταφέρει πολλά πράγματα και να κατακτήσει την ζωή. Το παιδί μας δείχνει τον τρόπο να το προσεγγίσουμε και να το βοηθήσουμε, αρκεί εμείς οι μεγάλοι να μπούμε στον Κόσμο του Μικρού Παιδιού.

Ανδρομάχη Δώσσα – Κανδηράκη Παιδαγωγός – Ιδιοκτήτρια του παιδικού σταθμού «Ο Κόσμος του Μικρού Παιδιού»

Κοιλιακό άλγος

Δρ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΟΡΦΑΝΟΥΔΑΚΗ Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Χανίων Παιδοχειρουργός | Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Μονάχου Αρχοντάκη 3 (έναντι κλινικής Καπάκη), Χανιά Τηλ.: 28210 50905 - Κιν.: 6972 216 396 | Ε-mail: voulaorfanoudaki@yahoo.gr

ιαχωρίζουμε το χρόνιο (διαρκεί εβδομάδες ή και μήνες) από το πρόσφατο κοιλιακό άλγος (διαρκεί ώρες ή 1 - 2 μέρες). Τα παιδιά της πρώτης ομάδας λέμε ότι πάσχουν από «υποτροπιάζοντα κοιλιακά άλγη», ενώ τα παιδιά της δεύτερης ομάδας έχουν «οξύ κοιλιακό άλγος». Τα παιδιά με οξύ κοιλιακό άλγος είναι σοφό να επισκεφθούν το συντομότερο δυνατό τον παιδίατρο ή τον παιδοχειρουργό τους, γιατί μπορεί να πάσχουν από κάποιο νόσημα που θέλει άμεση αντιμετώπιση. Το οξύ κοιλιακό άλγος συνήθως υποδηλώνει κάποια αρρώστια που ξεκίνησε πρόσφατα και πολύ συχνά το παιδί παρουσιάζει και άλλα συμπτώματα όπως εμετό, διάρροιες ή πυρετό.

150 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Εκείνο που πρέπει να γνωρίζετε είναι ότι ο πόνος στην κοιλιά δε σημαίνει πάντα ότι και η αρρώστια του παιδιού εντοπίζεται στην κοιλιά. Η πνευμονία όταν είναι στην κάτω περιοχή του πνεύμονα μπορεί να προκαλέσει πόνο στην κοιλιά και δυστυχώς δεν είναι λίγα τα παιδιά που χειρουργήθηκαν για σκωληκοειδίτιδα ενώ είχαν πνευμονία. Η συχνότερη αιτία που προκαλεί οξύ κοιλιακό άλγος είναι η γαστρεντερίτιδα ή η γαστρίτιδα.

Οι ασθένειες αυτές συνοδεύονται από εμετό ή διάρροια και η διάγνωση είναι σχετικά εύκολη. Τα πράγματα όμως συχνά δυσκολεύουν διότι πολλές ασθένειες έχουν κοινά συμπτώματα αλλά χρειάζονται εντελώς διαφορετική θεραπεία. Δυστυχώς η διάγνωση της σκωληκοειδίτιδας τις περισσότερες φορές είναι ένα δύσκολο puzzle. Τα συμπτώματα της μπορεί να μοιάζουν με αυτά της γαστρεντερίτιδας οπότε μπορεί να μας ξεγελάσει.

ΚΟΙΛΙΑΚΟ ΑΛΓΟΣ

Βέβαια μπορεί να συμβεί και το αντίθετο. Για αυτό πρέπει να είστε υπομονετικοί, να δείχνετε κατανόηση όταν ο γιατρός σας αμφιταλαντεύεται και βασανίζει το μυαλό του για τη σωστή διάγνωση. Πόνο στην κοιλιά μπορεί να προκαλέσει και η αμυγδαλίτιδα όσο και αν σας φαίνεται παράξενο. Επίσης η μόλυνση των αδένων της κοιλιάς (μεσεντέριος λεμφαδενίτις) εκδηλώνεται με πόνο στην κοιλιά. Οι ουρολοιμώξεις, πολύ τακτικά, παρουσιάζουν πόνο στην κοιλιά καθώς επίσης και η αιμορραγία από το γαστρεντερικό σύστημα παρά το γεγονός ότι είναι σπάνια στα παιδιά. Ο σακχαρώδης διαβήτης όταν πρωτοεκδηλώνεται παρουσιάζει έντονο πόνο στην κοιλιά. Συνοδεύεται βέβαια από πολυδιψία (το παιδί πίνει πολύ νερό) και πολυουρία (ουρεί μεγάλη ποσότητα ούρων). Η αλλεργική πορφύρα (το παιδί εμφανίζει ένα χαρακτηριστικό εξάνθημα στα πόδια και γλουτούς) παρουσιάζει τακτικά κοιλόπονο. Επίσης συχνή αιτία κοιλιακού άλγους είναι και η χρόνια δυσκοιλιότητα , αποτέλεσμα μονόπλευρης και κακής διατροφής με έλειψη σε φυτικές ίνες και σε πρόσληψη υγρών. Ο λόγος της πιο πάνω παρουσίασης, δεν είναι για να μπορείτε εσείς να βάζετε διάγνωση στο παιδί σας αλλά για να συνειδητοποιήσετε, πόσο δύσκολο είναι καμιά φορά να διαγνώσει κανείς την αιτία που προκαλεί κοιλόπονο καί ότι το παιδί με κοιλιακό άλγος χρειάζεται άμεση ιατρική βοήθεια.

μαντικό ρόλο. Το άγχος, η έντονη πίεση των μαθημάτων στο σχολείο είναι σημαντικοί παράγοντες. Το άγχος μπορεί να ερεθίσει τα νεύρα των μυών του στομάχου και του εντέρου, αυτοί να συσταλθούν καί να προκληθεί πόνος. Ο πόνος εντοπίζεται κυρίως γύρω από τον ομφαλό, αλλά μερικά παιδιά μπορεί να παραπονιούνται για πόνο σε όλο τον κοιλιακό χώρο. Δεν έχει καμία σχέση με τα γεύματα. Τα επεισόδια πόνου διαρκούν μερικά λεπτά μέχρι και ώρες. Ο πόνος μπορεί να είναι καθημερινός ή μέχρι και κάθε 1 - 2 βδομάδες. Το παιδί κατά τα άλλα είναι υγιέστατο και δεν παρουσιάζει κανένα άλλο σύμπτωμα. Ο πόνος δεν ξυπνά το παιδί τη νύκτα που κοιμάται και σπάνια το υποχρεώνει να διακόψει το παιχνίδι του. Συχνά θα δείτε παιδιά να παραπονούνται για πόνο το πρωί πριν πάνε στο σχολείο ή και κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Σπάνια όμως θα παραπονεθούν κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου. Τα κορίτσια προσβάλλονται συχνότερα από ψυχογενή άλγη σε σχέση με τα αγόρια. Γενικά παιδιά με ψυχογενή άλγη είναι παιδιά ευαίσθητα, σοβαρά, με ψηλούς στόχους στο σχολείο και φοβούνται την αποτυχία. Συμπερασματικά, το ιστορικό και η φυσική εξέταση κατευθύνουν σημαντικά τη διαγνωστική προσέγγιση στο παιδί που πάσχει από χρόνιο ή οξύ κοιλιακό άλγος. Εργαστηριακές εξετάσεις διενεργούνται όταν κρίνει ο ιατρός οτι υπάρχουν σημεία κινδύνου. Τα χαρακτηριστικά της οικογένειας και όχι τόσο τα χαρακτηριστικά του παιδιού επηρεάζουν την χρονιότητα του προβλήματος.

Μιά ιδιαίτερη κατηγορία αποτελεί το ψυχογενές. Ψυχογενές κοιλιακό άλγος: Όρος παραπλανητικός, γιατί ακούγοντας τον, κάποιος θα νομίζει ότι το παιδί δεν πονά αλλά απλά προσποιείται. ΛΑΘΟΣ. Τα παιδιά αισθάνονται τον πόνο και αν δεν το κατανοήσουμε αυτό, δε θα μπορέσουμε να τα βοηθήσουμε. Η αιτία που προκαλεί τα ψυχογενή άλγη δεν έχει βρεθεί. Σίγουρα όμως, οι ψυχολογικοί παράγοντες παίζουν ση-

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 151

ΦΙΜΩΣΗ ή βαλανοποσθικές συμφύσεις

CMY

βάλανος του πέους καλύπτεται από ένα δερματικό σωλήνα, την ακροποσθία, που εξωτερικά είναι φτιαγμένος από δέρμα και εσωτερικά από βλενογόνο, ο οποίος εφάπτεται της βαλάνου. Ο βλενογόνος παράγει το σμίγμα (λευκόχρωη ρευστά ουσία) που χρησιμεύει στη λίπανση της ακροποσθίας. Η ακροποσθία καλύπτει φυσιολογικά όλη την επιφάνεια της βαλάνου και κρέμεται 1-2 εκ. κάτω από αυτήν. Η διάμετρός της ακροποσθίας πρέπει να είναι σαφώς μεγαλύτερη από τη διάμετρο της βαλάνου, τόσο στη χάλαση όσο και στη στύση, έτσι ώστε η απόκάλυψη της βαλάνου να είναι πλήρης και ευχερής. Εάν δεν συμβαίνει αυτό θα υπάρξει, κατά τη διάρκεια των στύσεων και των σεξουαλικών επαφών, πόνος ή ακόμα και τραυματισμός. Όταν η βάλανος του πέους δεν αποκαλύπτεται πλήρως τίθεται το ερώτημα ποιά είναι η αιτία: φίμωση ή βαλανοποσθικές συμφύσεις.

152 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ως φίμωση χαρακτηρίζεται η στένωση του δακτυλίου της ακροποσθίας, ενώ οι φυσιολογικές βαλανοποσθικές

συμφύσεις κρατούν την ακροποσθία κολλημένη πάνω στη βάλανο. Στην πρώτη περίπτωση η θεραπεία είναι η περιτομή ενώ στη δεύτερη η λύση των συμφύσεων με τη βοήθεια παυσίπονου και τοπικής αναισθησίας. Επιβάλλεται, λοιπόν, μέχρι την ηλικία του ενός έτους, το αγόρι να έχει υποβληθεί σε λεπτομερή εξέταση του γεννητικού του συστήματος από τον πλέον ειδικο, τον παιδοχειρουργό, να έχει διευκρινιστεί αν υπάγεται σε κάποια από τις δύο περιπτώσεις και να αντιμετωπιστεί αναλόγως. «Το γοργόν και χάριν έχει».

Ιλαρά «Μeasles»

Μάρθα Ρενιέρη Παιδίατρος Γιαμπουδάκη 24, Χανιά κιν: 6956 033 882, e-mail: renieri@live.com

ο 1986, 24 χρόνια μετά τον θάνατο της κόρης του, ο αμερικάνος συγγραφέας Roald Dahl έγραψε την ακόλουθη επιστολή: ‘‘Η Ολίβια, η μεγαλύτερη κόρη μου νόσησε από ιλαρά σε ηλικία 7 ετών. Καθώς η νόσος εξελισσόταν κατά τα προβλεπόμενα θυμάμαι που συχνά διάβαζα ιστορίες στο κρεββάτι της χωρίς όμως να νιώθω ανησυχία. ‘Ενα πρωινό, καθώς ανάρρωνε, καθόμουν στο κρεβάτι της και της έδειχνα πως να φτιάζει μικρά ζωάκια από χρωματιστά pipe cleaners. Όταν ήρθε η σειρά της να φτιάξει ένα, παρατήρησα ότι τα δάκτυλα δεν μπορούσαν να συντονιστούν με το μυαλό της με αποτέλεσμα να μην μπορεί να φτιάξει τίποτε. Νιώθες καλά; Τη ρώτησα. Νυστάζω. Μου απάντησε. Μέσα σε μια ώρα είχε βυθιστεί... μέσα σε δώδεκα ώρες είχε φύγει από τη ζωή....’’

154 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ο πυρετός μπορεί να φθάσει έως και 40 °C (104 °F). Οι κηλίδες Koplik που φαίνονται μέσα στο στόμα είναι παθογνωμονικές (διαγνωστικές) για την ιλαρά, αλλά συχνά δεν φαίνονται, επειδή είναι παροδικές και μπορεί να εξαφανιστούν μέσα σε μια μέρα από την εμφάνισή τους. Το χαρακτηριστικό εξάνθημα της ιλαράς περιγράφεται ως ένα γενικευμένο, κηλιδοβλατιδώδες, ερυθηματώδες εξάνθημα που εμφανίζεται αρκετές ημέρες αφότου ξεκινά ο πυρετός. Πρωτοεμφανίζεται στο κεφάλι, πριν εξαπλωθεί για να καλύψει το μεγαλύτερο μέρος του σώματος, προκαλώντας συχνά κνησμό. Το εξάνθημα της ιλαράς εμφανίζεται 2-4 ημέρες μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων και παραμένει μέχρι και οκτώ ημέρες, αλλάζοντας χρώμα από κόκκινο σε σκούρο καφέ προτού εξαφανιστεί.

Η Ιλαρά είναι ιογενής λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος. Μεταδίδεται με την αναπνοή (σε επαφή με υγρά από τη μύτη και το στόμα ενός μολυσμένου ατόμου, είτε άμεσα είτε μέσω του αέρα), και είναι εξαιρετικά μεταδοτική - το 90% των ανθρώπων που δεν έχουν ανοσία και μοιράζονται τον ίδιο χώρο με ένα μολυσμένο πρόσωπο θα νοσήσουν. Η ασυμπτωματική περίοδος επώασης ξεκινά 9-12 ημέρες μετά την αρχική έκθεση στον ιό και η νόσηση διαρκεί 2-4 ημέρες πριν, μέχρι δύο 2-5 ημέρες μετά την εμφάνιση του εξανθήματος (δηλαδή 4-9 ημέρες συνολικά). Στα αγγλικά είναι γνωστή με τον όρο «measles».

Ο χρόνος που χρειάζεται για να εκδηλώσει την αρρώστια (χρόνος επώασης) ένα παιδί που ήρθε σε επαφή με τον ιό είναι περίπου 12 μέρες.

Συμπτώματα: Τα κλασικά συμπτώματα της ιλαράς περιλαμβάνουν τετραήμερο πυρετό, βήχα, καταρροή και επιπεφυκίτιδα (κόκκινα μάτια).

Επιπλοκές: Οι επιπλοκές της ιλαράς είναι σχετικά κοινές και κυμαίνονται από σχετικά ήπιες όπως διάρροια, έως πιο σημαντικές όπως πνευμονία, φλεγμονή του μέσου ωτός

Παιδικό Ανατοµικό Παπούτσι Στρ. Τζανακάκη 9 τ. 28210 54495 e-mail: pantelakisxania@gmail.com

ΙΛΑΡΑ «Μeasles»

και εγκεφαλίτιδα (σπανιότερα, υποξεία σκληρυντική πανεγκεφαλίτιδα), έλκος του κερατοειδούς - πράγμα που οδηγεί στη δημιουργία ουλών πάνω του. Οι επιπλοκές είναι συνήθως πιο σοβαρές σε ενήλικες που προσβάλλονται από τον ιό. Αίτια: Η ιλαρά προκαλείται από τον ιό της ιλαράς, έναν περιβαλλόμενο από κάψα ιό, που περιέχει μονόκλωνο RNA σαν γενετικό υλικό, που ανήκει στο γένος morbillivirus της οικογένειας των παραμυξοϊών. Οι άνθρωποι είναι οι φυσικοί φορείς του ιού· δεν έχει αναφερθεί καμία προσβολή ζώου απ’αυτόν. Αυτός ο ιδιαίτερα μεταδοτικός ιός μεταδίδεται με το βήχα και το φτάρνισμα, μέσω στενής προσωπικής επαφής ή άμεσης επαφής με εκκρίσεις. Παράγοντες κινδύνου για σοβαρή λοίμωξη από τον ιό της ιλαράς: -Παιδιά με ανοσοανεπάρκεια που οφείλεται στον ιό HIV του AIDS, λευχαιμία, αλκυλιωτικούς παράγοντες ή θεραπεία με κορτικοστεροειδή, ανεξάρτητα από την κατάσταση εμβολιασμού -Ταξίδι σε περιοχές όπου ενδημεί η ιλαρά ή επαφή με ταξιδιώτες σε ενδημικές περιοχές -Βρέφη που χάνουν την παθητική ανοσία (γάλα της μητέρας) πριν αρχίσει η ενεργητική ανοσία (φυσική λοίμωξη ή εμβολιασμός) -Παράγοντες κινδύνου για βαριά ιλαρά: -Υποσιτισμός -Υποκείμενη ανοσοανεπάρκεια -Εγκυμοσύνη -Ανεπάρκεια βιταμίνης Α Διάγνωση: Η κλινική διάγνωση της ιλαράς απαιτεί ένα ιστορικό πυρετού τουλάχιστον τριών ημερών, με ένα τουλάχιστον από τα τρία: βήχα, καταρροή, επιπεφυκίτιδα. Η παρατήρηση κηλίδων Koplik είναι επίσης διαγνωστικό της ιλαράς. Εναλλακτικά, εργαστηριακή διάγνωση της ιλαράς μπορεί να γίνει με τη θετική επιβεβαίωση αντισωμάτων IgM για την ιλαρά ή με απομόνωση του RNA του ιού της ιλαράς από αναπνευστικά δείγματα. Επαφή με άλλους ασθενείς που είναι γνωστό ότι έχουν ιλαρά προσθέτει ισχυρά επιδημιολογικά στοιχεία για τη διάγνωση. Η επαφή με μολυσμένο άτομο με οποιονδήποτε τρόπο, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής επαφής, του σάλιου, ή της βλέννας μπορούν να προκαλέσουν λοίμωξη.

156 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Πρόληψη: Στις ανεπτυγμένες χώρες, τα περισσότερα παιδιά εμβολιάζονται κατά της ιλαράς από την ηλικία των 18 μηνών, συνήθως με το τριπλό εμβόλιο ιλαράς, παρωτίτιδας και ερυθράς (εμβόλιο MMR). Ο εμβολιασμός γενικά δεν

πραγματοποιείται νωρίτερα από αυτή την ηλικία γιατί τα παιδιά μικρότερα των 18 μηνών διατηρούν συνήθως ανοσοσφαιρίνες (αντισώματα) κατά της ασθένειας, που μεταδίδονται από τη μητέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Μια δεύτερη δόση του εμβολίου δίνεται συνήθως σε παιδιά ηλικίας μεταξύ τεσσάρων και πέντε ετών, για να αυξήσει το ποσοστό της ανοσίας. Τα ποσοστά εμβολιασμού είναι αρκετά υψηλά, γεγονός που καθιστά την ιλαρά μια σχετικά σπάνια ασθένεια. Ακόμη και ένα κρούσμα σε κοιτώνες κολεγίου ή κάτι παρόμοιο συχνά αντιμετωπίζεται με ένα τοπικό πρόγραμμα εμβολιασμού, σε περίπτωση που κάποιος από τους ανθρώπους που εκτέθηκαν στη νόσο δεν έχει ήδη ανοσοποιηθεί. Σε αναπτυσσόμενες χώρες όπου η ιλαρά είναι ιδιαίτερα ενδημική, οι γιατροί του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας συστήνουν τη χορήγηση δύο δόσεων του εμβολίου, μια στους έξι και μια στους εννέα μήνες ζωής. Το εμβόλιο πρέπει να χορηγείται είτε το παιδί είναι φορέας του AIDS, είτε όχι. Είναι λιγότερο αποτελεσματικό σε βρέφη-ασθενείς με HIV-λοίμωξη, αλλά όπως και να ‘χει, ο κίνδυνος των ανεπιθύμητων παρενεργειών είναι χαμηλός. Θεωρίες μιας σύνδεσης μεταξύ του εμβολίου MMR και του αυτισμού έχουν παρουσιαστεί σε ένα άρθρο του 1998, στο Βρετανικό ιατρικό περιοδικό The Lancet. Αργότερα, έρευνα από τον δημοσιογράφο Μπράιαν Ντιρ (en) της εφημερίδας Sunday Times αποκάλυψε πως ο επικεφαλής συγγραφέας του άρθρου, Άντριου Γουέικφιλντ, εξυπηρετούσε συμφέροντα και είχε παραβεί ηθικούς κώδικες. Το περιοδικό The Lancet αργότερα ανακάλεσε, και ο Γουέικφιλντ κρίθηκε ένοχος από το Γενικό Ιατρικό Συμβούλιο, για σοβαρό επαγγελματικό παράπτωμα το Μάιο του 2010. Διαγράφτηκε από το ιατρικό μητρώο, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορούσε πλέον να ασκήσει το ιατρικό επάγγελμα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η έρευνά του ανακηρύχθηκε δόλια το 2011 από το περιοδικό The Lancet. Έτσι τα επιστημονικά στοιχεία δεν υποστηρίζουν την υπόθεση ότι το MMR παίζει ρόλο στην πρόκληση αυτισμού. Τον Ιανουάριο του 2010, μια μελέτη παιδιών από την Πολωνία επιβεβαίωσε πως ο εμβολιασμός με το εμβόλιο MMR δεν αποτελούσε παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη αυτισμού. Στην πραγματικότητα, οι εμβολιασμένοι ασθενείς είχαν ελαφρώς μειωμένο κίνδυνο να παρουσιάσουν αυτισμό, παρόλο που ο μηχανισμός δράσης αυτής της ασθένειας είναι άγνωστος και το αποτέλεσμα της παραπάνω έρευνας μπορεί να ήταν τυχαίο. Η μελέτη του MMR σε σχέση με τον αυτισμό οδήγησε σε μειωμένη χρήση του εμβολίου και έτσι οι περιπτώσεις ιλαράς αυξήθηκαν δραματικά: το 2007 παρουσιάστηκαν 971 περιπτώσεις στην Αγγλία και την Ουαλία (η μεγαλύτερη άνοδος που παρουσιάστηκε ποτέ σε περιστατικά ιλαράς, δεδομένου ότι άρχισαν να τηρούνται αρχεία το 1995), ενώ το 2005 το ξέσπασμα ιλαράς στην Ιντιάνα (πολιτεία των ΗΠΑ) αποδόθηκε σε παιδιά των οποίων οι γονείς αρνήθηκαν τον εμβολιασμό.

ΙΛΑΡΑ «Μeasles»

Μέτρα πρόληψης: -Απομόνωση του ασθενούς κατά την περίοδο μεταδοτικότητας του, δηλαδή για διάστημα πέντε ημερών μετά την εμφάνιση του εξανθήματος. Τήρηση μέτρων ατομικής προστασίας για νοσήματα αερογενώς μεταδιδόμενα. Αλλά επίνοσα άτομα δεν θα πρέπει να εισέρχονται στο χώρο που παρευρέθηκε ύποπτο κρούσμα ιλαράς τουλάχιστον για 2 ώρες μετά την αποχώρηση του κρούσματος. -Προσπάθεια για εργαστηριακή επιβεβαίωση της διάγνωσης της ιλαράς και αποστολή τον δειγμάτων στο κέντρο αναφοράς ιλαράς. -Διερεύνηση σύνδεσης με άλλο κρούσμα με σκοπό τον εντοπισμό της πηγής μόλυνσης του ασθενούς. -Αναζήτηση άλλων πιθανών κρουσμάτων στο ευρύτερο περιβάλλον του ασθενούς. -Αναζήτηση όλων τον επίνοσων επαφών του κρούσματος, δηλαδή όλων των ατόμων που ήρθαν σε επαφή ή μοιραστήκαν τον ίδιο χώρο με το κρούσμα κατά την περίοδο μεταδοτικότητας του που δεν έχουν επαρκή τεκμηρίωση ανοσίας στην ιλαρά. Αναζήτηση επαφών στο οικογενειακό, εργασιακό, σχολικό, κοινωνικό περιβάλλον, καθώς και υγειονομικό προσωπικό και τους άλλους ασθενείς των μονάδων υγείας. Έλεγχος της εμβολιαστικής κατάσταση των ανώτερων επαφών. -Ενεργητική ανοσοπροφύλαξη επίνοσων επαφών σε διάστημα <7 2 ωρών από την επαφή με τον ασθενή, εφόσον φυσικά δεν υπάρχουν αντενδείξεις εμβολιασμού. Ο εμβολιασμός τον επίνοσων ατόμων εντός του ανώτερου χρονικού διαστήματος μπορεί να προλάβει την μόλυνση ή να μειώσει την βαρύτητα της ασθενείας. -Εντοπισμός επαφών υψηλού κινδύνου (βρέφη, έγκυες, ανοσοκατασταλμένοι) και παραπομπή στις υπηρεσίες υγείας ή στον ιατρό τους για περαιτέρω αντιμετώπιση. -Σύσταση στις επίνοσες επαφές να αποφεύγουν επαφές με αλλά επίνοσα άτομα υψηλού κίνδυνου για σοβαρή νόσηση από ιλαρά για 21 ημέρες μετά την τελευταία επαφή τους με τον ασθενή. -Ενημέρωση επίνοσων επαφών σχετικά με τον κίνδυνο λοίμωξης και σύσταση να είναι σε εγρήγορση για ύποπτα συμπτώματα για 21 ημέρες μετά την τελευταία επαφή με τον ασθενή. Σύσταση για άμεση ιατρική εκτίμηση σε περίπτωση ύποπτων συμπτωμάτων (όπου είναι δυνατό, καλό είναι τα άτομα με ύποπτα συμπτώματα να εξετάζονται στο σπίτι τους, παρά σε μονάδες υγείας όπου πιθανά υπάρχουν ευπαθή άτομα). -Υπενθυμίζεται ότι το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό θα πρέπει να έχει τεκμηριωμένη ανοσία στην ιλαρά. Σε αντίθετη περίπτωση συνίσταται εμβολιασμός των επίνοσων ατόμων (εφόσον δεν υπάρχουν αντενδείξεις). -Επιπρόσθετα, συνιστάται να γίνεται σε κάθε ευκαιρία έλεγχος της εμβολιαστικής κατάστασης των παιδιών, εφήβων και νέων ενήλικων και ολοκλήρωση του εμβολιασμού όπου χρειάζεται. Θεραπεία: Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για την ιλαρά. Οι περισσότεροι ασθενείς με ελαφράς μορφής ιλαρά θα αναρρώσουν με ανάπαυση και υποστηρικτική αγωγή. Είναι, ωστόσο, σημαντικό να αναζητείται ιατρική συμβουλή

αν ο ασθενής χειροτερεύει, καθώς μπορεί να υπάρξουν επιπλοκές. Μερικοί ασθενείς αναπτύσσουν πνευμονία σαν αποτέλεσμα της ιλαράς. Άλλες επιπλοκές περιλαμβάνουν ωτίτιδες, βρογχίτιδα και εγκεφαλίτιδα. Η οξεία εγκεφαλίτιδα της ιλαράς έχει ποσοστό θνησιμότητας της τάξης του 15%. Αν και δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για την εγκεφαλίτιδα της ιλαράς, τα αντιβιοτικά είναι απαραίτητα για την βακτηριακή πνευμονία, ιγμορίτιδα ή βρογχίτιδα που μπορεί να ακολουθήσουν την ιλαρά. Πρόγνωση: Ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών επιβιώνουν από την ιλαρά, επιπλοκές συμβαίνουν αρκετά συχνά, και μπορεί να περιλαμβάνουν βρογχίτιδα και πανεγκεφαλίτιδα η οποία είναι δυνητικά θανατηφόρα. Επίσης, ακόμη και αν ο ασθενής δεν κινδυνεύει να πεθάνει ή να εμφανίσει σοβαρές επιπτώσεις από την ιλαρά, μπορεί να μεταδώσει την ασθένεια σε ανοσοκατασταλμένους ασθενείς, για τους οποίους ο κίνδυνος θανάτου είναι πολύ υψηλότερος, εξαιτίας επιπλοκών όπως η γιγαντοκυτταρική πνευμονία. Η οξεία εγκεφαλίτιδα της ιλαράς είναι μια άλλη πιθανή επίπτωση της μόλυνσης από ιό της ιλαράς. Εμφανίζεται συνήθως δύο ημέρες έως μία εβδομάδα μετά την εμφάνιση του εξανθήματος της ιλαράς, και ξεκινά με πολύ υψηλό πυρετό, έντονο πονοκέφαλο και σπασμούς. Ο ασθενής μπορεί να έρθει σε κωματώδη κατάσταση κι έτσι να προκληθεί βλάβη του εγκεφάλου ή να επέλθει ο θάνατος. Ολοκληρώνοντας την επιστολή του ο 1986, ο Roald Dahl γράφει: «‘Η Ιλαρά προκάλεσε μια φοβερή ασθένεια που ονομάζεται εγκεφαλίτιδα και εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχε θεραπεία. Όλα αυτά έγιναν το 1962, αλλά ακόμα και σήμερα, εικοσι τέσσερα χρόνια μετά, εάν κάποιο παιδί πάθει την ίδια επιπλοκή με την Ολίβια, δεν υπάρχει τρόπος να θεραπευθεί.» Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε ο παιδικός συγγραφέας είναι ξεκάθαρο: «Υπάρχει όμως τρόπος να προστατεύσουν οι γονείς τα παιδιά τους από τις ολέθριες συνέπειες της ιλαράς: μπορούν να τα εμβολιάσουν. Δυστυχώς το 1962 δεν είχε ανακαλυφθεί ασφαλές εμβόλιο για την ιλαρά. Στις μέρες μας όμως υπάρχει και μπορούν οι γονείς να ζητήσουν τον εμβολιασμό από τον ιατρό τους. Οι γονείς που αρνούνται να εμβολιάσουν τα παιδιά τους, τα αφήνουν εκτεθημένα στους κινδύνους της ιλαράς.»

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 157

Παιδίατρος: Ο συνοδοιπόρος και προστάτης του παιδιού Μαρία Ορφανού- Tσαλατσάνη Παιδίατρος Ρεπορτάζ: Σοφία Κουτσογιαννάκη

Α >>

πό τη γέννηση ενός μωρού έως και την ενηλικίωσή του είναι εκεί προκειμένου να προλάβει, να διαγνώσει και να προστατεύσει το παιδί από τυχόν ασθένειες που θα προκύψουν κατά την διάρκεια της βρεφικής του ηλικίας. Η παιδίατρος, Μαρία Ορφανού εξηγεί γιατί είναι σημαντικός ο ρόλος του παιδίατρου, ποιες είναι οι δυσκολίες του επαγγέλματος ενώ παράλληλα προτρέπει τους γονείς να μην αγχώνονται και να συμβουλεύονται τον ειδικό για οτιδήποτε και αν συμβεί. <<

Κυρία Ορφανού γιατί αποφασίσατε να γίνετε παιδίατρος;

160 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

«Το να γίνω γιατρός δεν ήταν απόλυτα δική μου απόφαση. Το να γίνω παιδίατρος όμως ήταν και θεωρώ πως ήταν για εμένα μια πετυχημένη απόφαση γιατί αγαπώ πολύ τα παιδιά. Η καθημερινή επαφή μαζί τους ακόμη κι αν έχει δυσκολίες και σίγουρα μεγάλη ευθύνη είναι κάτι που με αναζωογονεί. Είναι μια απόλαυση να μεγαλώνεις τα παιδιά, να τα γνωρίζεις από την κούνια, να τα βλέπεις στα πρώτα τους βήματα, να τα βλέπεις να γίνονται νήπια,

παιδιά και έφηβοι, να γίνεσαι μέλος της οικογένειας και να ζεις τις αγωνίες τους. Το συναίσθημα, το γέλιο, το παιχνίδι, η χαρά, αυτά χαρακτηρίζουν τη δουλειά μας και δεν θα τα άλλαζα με τίποτα.» Υπάρχουν δυσκολίες στο λειτούργημα που ασκείτε; «Οι δυσκολίες στην ειδικότητα μας πηγάζουν πρωτίστως από το γεγονός ότι έχουμε να κάνουμε με παιδιά κάθε ηλικίας με τα οποία πολλές φορές η επικοινωνία και η συνεννόηση είναι αδύνατη. Τα βρέφη δεν μιλούν, τα νήπια

ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ: Ο ΣΥΝΟΔΟΙΠΟΡΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΤΗΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

δεκαετίες χάρις στον συστηματικό εμβολιασμό των μικρών παιδιών. Δεν υπάρχει μέτρο πρόληψης ικανό να αποτρέψει τη μετάδοση της νόσου εκτός από τον εμβολιασμό. Για αυτό συμβουλεύω όλους τους γονείς σε συνεργασία με το γιατρό τους να ολοκληρώσουν, όσοι δεν το έχουν κάνει ήδη το απαραίτητο σχήμα εμβολιασμού για την ιλαρά σύμφωνα με τις νέες οδηγίες του ΚΕΕΛΠΝΟ.» Οι κατά καιρούς έρευνες καταδεικνύουν ότι οι Έλληνες είναι «πρωταθλητές» στην κατανάλωση των αντιβιοτικών. Ποια είναι η γνώμη σας;

δεν ξέρουν να περιγράψουν τα συμπτώματά τους και τα μεγαλύτερα παιδιά ντρέπονται ή φοβούνται να πουν τι τους συμβαίνει. Εκτός από αυτό έχουμε να αντιμετωπίσουμε το άγχος των γονιών το οποίο έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια και λόγω του βομβαρδισμού πληροφοριών που δέχονται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, πολλές από τις οποίες είναι άκρως παραπλανητικές και επικίνδυνες.» Ποιες ασθένειες είναι οι πιο επικίνδυνες για τα παιδιά; «Τις τελευταίες δεκαετίες, χάρις στην εξέλιξη της ιατρικής και στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου το μεγαλύτερο πρόβλημα των παιδιών στο δυτικό κόσμο είναι τα ατυχήματα. Σε δεύτερη μοίρα έρχονται οι ασθένειες, οι οποίες πια αντιμετωπίζονται σε μεγάλο βαθμό με επιτυχία.»

«Πράγματι, η υπερφαρμακία είναι ένα μεγάλο πρόβλημα στη χώρα μας. Οι ‘Έλληνες είναι πρώτοι στην κατανάλωση αντιβιοτικών και δυστυχώς, αυτό είναι μια κακή συνήθεια που εφαρμόζουν και στα παιδιά τους. Αποτέλεσμα αυτού του φαινομένου είναι να γίνονται τα μικρόβια ανθεκτικότερα και να αυξάνεται ο κίνδυνος οι υπάρχουσες θεραπείες να μην είναι αποτελεσματικές στο μέλλον. Οι γονείς καλό είναι να δίνουν αντιβίωση μόνο όταν χρειάζεται και εφόσον το έχει συστήσει ο παιδίατρος τους καθώς οι περισσότερες από τις λοιμώξεις που περνούν τα παιδιά είναι ιογενείς και υφίενται χωρίς την χορήγηση αντιβιοτικής αγωγής.» Τι θα συμβουλεύατε τους νέους γονείς; «Το όνειρο κάθε γονιού είναι να μεγαλώσει ευτυχισμένα και υγιή παιδιά. Η ανατροφή των παιδιών είναι ίσως η δυσκολότερη «δουλειά» που μπορεί να κάνει κάποιος. Απαιτούνται πολύς χρόνος, ενέργεια, φυσικά και ψυχικά αποθέματα, ειδικά κατά τα πρώτα χρόνια ζωής ενός παιδιού. Οι νέοι γονείς είναι κοντά στα παιδιά τους και έχουν πολλές αγωνίες για το μεγάλωμα τους. Αρωγός δίπλα τους είναι ο παιδίατρος, ο οποίος είναι ο πιο κατάλληλος άνθρωπος για να τους συμβουλέψει, να τους καθοδηγήσει, να τους καθησυχάσει, να τους βοηθήσει να κάνουν υπομονή, να τους δώσει κουράγιο. Για αυτό και είναι καλό να τον εμπιστεύονται και να συζητούν μαζί του, ότι τους απασχολεί. Έτσι θα χαίρονται περισσότερο το μεγάλωμα των παιδιών τους.»

Κυρία Ορφανού φέτος είναι σε έξαρση η ιλαρά. Τι θα συμβουλεύατε τους γονείς που ανησυχούν;

162 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

«Φέτος μετά από πολλά χρόνια έχουμε πάλι στη χώρα μας αυξημένα κρούσματα ιλαράς. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά μεταδοτικό λοιμώδες νόσημα της παιδικής ηλικίας με σημαντικό ποσοστό επιπλοκών, το οποίο είχαμε ξεχάσει για

ΑΦΥΔΑΤΩΣΗ

Μαρία Ορφανού- Tσαλατσάνη Παιδίατρος Εθνάρχου Βενιζέλου 52 , Σούδα Τηλ: 2821081108, 6973341748

όσο στη βρεφική, όσο και στην παιδική ηλικία, η επαρκής ενυδάτωση του οργανισμού είναι απαραίτητη για την υγιή ανάπτυξη των παιδιών. Ακόμη και μικρού βαθμού έλλειψη νερού από το σώμα προκαλεί αίσθημα κούρασης, ανησυχίας ίσως και εκνευρισμό. Στη σχολική ηλικία μικρή έλλειψη νερού μειώνει την πνευματική διαύγεια και την ικανότητα συγκέντρωσης στο σχολείο.

Υπό κανονικές συνθήκες όλοι έχουμε απώλεια υγρών με τη μορφή ιδρώτα, δακρύων, κοπράνων και ούρων. Αναπληρώνουμε την απώλεια αυτή με τροφές που περιέχουν υγρά και με τη λήψη υγρών. Όταν ο οργανισμός δεν μπορεί να αναπληρώσει τα υγρά που χάνει με τον εμετό, την διάρροια, τον πυρετό ή την άσκηση, τότε οδηγείται στην αφυδάτωση. Τα βρέφη και τα παιδιά είναι μια ομάδα ιδιαίτερα επιρρεπής στην αφυδάτωση, καθώς αδυνατούν να φροντίσουν μόνα τους τον εαυτό τους.

164 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΣΗΜΕΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΑΦΥΔΑΤΩΣΗΣ: Μετρίου Βαθμού Αφυδάτωση: - Ξηροστομία - Υπνηλία - Κλάμα χωρίς δάκρυα - Λιγότερες από έξι βρεγμένες πάνες την ημέρα στα βρέφη Σοβαρού Βαθμού Αφυδάτωση: - Πολύ ξηρό στόμα - Ξηρό ρυτιδωμένο δέρμα - Υπνηλία - Παράξενη συμπεριφορά - Μαύροι κύκλοι γύρω από τα μάτια - Κρύα πόδια και χέρια - Μυϊκές κράμπες

ΕΦΗΒΙΚΑ | ΠΑΙΔΙΚΑ | ΜΩΡΟΥΔΙΑΚΑ | ΒΑΠΤΙΣΤΙΚΑ Σε όλα τα μεγέθη από 0 μέχρι 16 χρονών

ΤΖΑΝΑΚΑΚΗ 21, ΧΑΝΙΑ | TΗΛ.: 28210 20244 Ε-mail: marenchania@gmail.com

ΑΦΥΔΑΤΩΣΗ

- Καθόλου ούρα για μερικές ώρες - Αποπροσανατολισμός - Βαριές, γρήγορες αναπνοές - Γρήγορος, αδύνατος περιφερικός σφυγμός

Πώς αντιμετωπίζεται η αφυδάτωση; Η αντιμετώπιση της αφυδάτωσης γίνεται με την αντικατάσταση των χαμένων υγρών και ταυτόχρονα με την αντιμετώπιση του αιτίου που την προκαλεί, το οποίο θα διερευνήσει ο γιατρός που θα εξετάσει το παιδί. Σε περίπτωση εμετού: • Αφήστε το στομάχι του παιδιού να ηρεμήσει: μην πιέζετε το παιδί αμέσως μετά τον εμετό να φάει ή να πιεί κάτι. Το πιο πιθανό είναι να το βγάλει αμέσως. Αφήστε το παιδί χωρίς φαγητό και χωρίς υγρά για 2 ώρες. Όσο πιο μικρό το παιδί τόσο λιγότερη ώρα μπορούμε να το αφήσουμε χωρίς υγρά. • Επαναχορηγείστε υγρά σιγά- σιγά. Στην περίπτωση μέτριου βαθμού αφυδάτωσης μπορεί να επιχειρηθεί ενυδάτωση στο σπίτι με τα ειδικά διαλύματα ηλεκτρολυτών. Χορηγήστε αυτό το διάλυμα στο παιδί λίγο-λίγο με ένα κουταλάκι. Μην υποκύψετε στο κλάμα του παιδιού που πιθανόν να ζητά να πιεί όσο νερό θέλει από το ποτήρι. Χρειάζεται υπομονή, διαφορετικά οι εμετοί δεν θα σταματήσουν εύκολα. • Μην δίνετε στερεά τροφή τις πρώτες 8-12 ώρες. Ξεκινήστε με κάτι ελαφρύ όπως φρυγανιά, μήλο, μπανάνα, ρύζι, μακαρόνια ή πατάτα βραστή. Καλό είναι να αποφεύγετε τα χόρτα και τα φρούτα. • Σταματήστε τα φάρμακα που δεν είναι απολύτως αναγκαία :Τα περισσότερα φάρμακα ερεθίζουν το στομάχι, γι’ αυτό όσο λιγότερα δίνετε τόσο το καλύτερο. Αν χρειάζεται να δώσετε αντιπυρετικό (π.χ παρακεταμόλη) προτιμήστε να χορηγήσετε υπόθετο. Τα αντιεμετικά φάρμακα δεν επιτρέπονται στα παιδιά, γι’ αυτό μην τα χορηγείτε ποτέ.

166 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ειδική προσοχή για τα βρέφη: Τα βρέφη αφυδατώνονται πολύ εύκολα, γι αυτό πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί και να ζητάτε πάντα ιατρική συμβουλή. Αφήστε το βρέφος νηστικό, χωρίς να χορηγήσετε οποιοδήποτε υγρό για 1-2 ώρες. Στη

συνέχεια, δίνετε ελάχιστη ποσότητα νερού (5-10ml) κάθε 2-3λεπτά.Εάν δεν κάνει εμετό, αυξήστε σταδιακά την ποσότητα υγρών και σιγά-σιγά επιστρέψτε στο γάλα και τις στερεές τροφές. Εάν πρόκειται για θηλάζον βρέφος, τότε συνεχίζει να θηλάζει, αλλά λιγότερη ώρα από προηγουμένως και πιο συχνά. Εάν ακολουθήσετε τις πιο πάνω οδηγίες και το παιδί εξακολουθεί να κάνει εμετούς, τότε πρέπει να επαναξιολογηθεί από τον παιδίατρο. Ο γιατρός εξετάζοντας το παιδί θα αποφασίσει αν χρειάζεται ή όχι νοσοκομειακή περίθαλψη για χορήγηση ενδοφλέβιων υγρών. Η σοβαρής μορφής αφυδάτωση χρειάζεται άμεση εισαγωγή στο νοσοκομείο για περίθαλψη με ενδοφλέβια υγρά. Σε περίπτωση διαρροιών: Εάν το παιδί κάνει διάρροιες χωρίς εμετούς, τότε συνεχίζετε να το σιτίζετε από το στόμα λαμβάνοντας υπόψη τα εξής: • Μην δίνετε αντιδιαρροϊκά φάρμακα εκτός εάν τα συστήσει ο γιατρός. • Αποφύγετε λαχανικά και φρούτα (εκτός από μπανάνα ή μήλο). • Μη δίνετε τροφές που περιέχουν πολύ ζάχαρη, γιατί μπορεί να επιδεινώσουν τη διάρροια. • Δίνετε στο παιδί αρκετά υγρά (όχι μόνο νερό), κατά προτίμηση τα ειδικά διαλύματα για να μην αφυδατωθεί. • Μη δίνετε τσάι ή coca cola. Σε περίπτωση εμετών και διαρροιών: Στην περίπτωση αυτή το πρώτο μέλημα είναι να σταματήσουν οι εμετοί, έτσι λοιπόν ακολουθήστε τις οδηγίες για τους εμετούς. Μόλις σταματήσουν οι εμετοί, τότε ακολουθήστε και τη δίαιτα για την αντιμετώπιση των διαρροιών. Σε περίπτωση πυρετού: Σπάνια το παιδί με πυρετό (χωρίς διάρροια ή εμετό) μπορεί να αφυδατωθεί γιατί απλούστατα το αίσθημα της δίψας θα λειτουργήσει αυτόματα και το παιδί θα ζητήσει αμέσως υγρά. Καλό είναι να χορηγείτε άφθονα υγρά στο παιδί με τον πυρετό, γιατί η καλή ενυδάτωση το κάνει να αισθάνεται καλύτερα. Εάν δεν μπορεί να λάβει υγρά λόγω πχ. μιας έντονης στοματίτιδας τότε κινδυνεύει από αφυδάτωση. Ο γιατρός θα κρίνει, αφού το εξετάσει, εάν χρειάζεται ή όχι νοσοκομειακή περίθαλψη για χορήγηση ενδοφλέβιων υγρών.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΟΞΥΟΥΡΙΑΣΗ; (ΣΚΟΥΛΗΚΑΚΙΑ)

Μαρία Ορφανού- Tσαλατσάνη Παιδίατρος Εθνάρχου Βενιζέλου 52 , Σούδα Τηλ: 2821081108, 6973341748

οξυουρίαση είναι μια συχνή λοίμωξη σε παιδιά κυρίως 5-10 ετών ενώ είναι σπάνια σε παιδιά κάτω των 2 ετών. Εμφανίζεται σε όλα τα κοινωνικοοικονομικά στρώματα και προτιμάει τα θερμά και υγρά κλίματα.

Οι οξύουροι είναι μικρά σκουλήκια με γκριζόλευκο χρώμα, που παρασιτούν στο παχύ έντερο των ανθρώπων. Κατά τις βραδινές ώρες μετακινούνται στην περιοχή των γλουτών προκαλώντας έτσι στο παιδί έντονο κνησμό. Μεταδίδονται με τα μολυσμένα χέρια του παιδιού το οποίο ξύνεται και με τα χέρια μεταφέρει τα αυγά των θηλυκών σκωλήκων στις επιφάνειες που ακουμπά. Όταν στη συνέχεια κάποιος ακουμπήσει επίσης αυτές τις επιφάνειες μεταφέρει στα χέρια του τα αυγά. Αν δεν πλυθεί το πιθανότερο είναι να καταπιεί τα αυγά τα οποία μεταφέρονται στο λεπτό έντερο εκκολάπτονται κ στη συνέχεια μετακινούνται στο παχύ.

168 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΟΞΥΟΥΡΙΑΣΗΣ • Το 1/3 των λοιμώξεων είναι ασυμπτωματικές • Συνηθισμένο σύμπτωμα είναι η φαγούρα στη περιοχή του πρωκτού το βράδυ • Ειδικά στα κορίτσια μπορεί να προκαλέσει κνησμό και στην περιοχή των γεννητικών οργάνων και ίσως κολπίτιδα • Επίσης πόνος στη κοιλιά τις απογευματινές ώρες ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ • Οι οξύουροι πολλές φορές είναι ορατοί στον πρωκτό του παιδιού ή στα κόπρανα σαν λεπτές κλωστές, λευκές, που κινούνται, κυρίως τις πρώτες πρωινές ώρες. • Μια άλλη μέθοδος είναι η χρήση κολλητικής διαφανούς ταινίας. Αυτή τοποθετείται το βράδυ στην περιοχή γύρω από τον πρωκτό και σε αυτή προσκολλώνται τα αυγά που αφήνουν οι θηλυκοί οξύουροι. Στη συνέχεια μεταφέρουμε την ταινία σε αποστειρωμένο δοχείο στο εργαστήριο και τα αυγά θα φανούν με τη βοήθεια μικροσκοπίου. Η παρασιτολογική κοπράνων δεν είναι διαγνωστική. ΘΕΡΑΠΕΙΑ Η συνήθης φαρμακευτική αγωγή είναι το σιρόπι μεβενδαζόλης (άλλα είναι η πιπεραζίνη και η πυραντέλη). Η μεβενδαζόλη χορηγείται σε μια δόση και επαναλαμβάνεται άλλη μια δόση σε 15 ημέρες όχι μόνο στο πάσχον παιδί αλλά και σε όλα τα μέλη της οικογένειας. Εδώ χρειάζεται προσοχή σε παιδιά κάτω των 2 ετών γιατί η εμπειρία από τη χορήγηση του φαρμάκου είναι περιορισμένη και πρέπει να σταθμιστούν τα οφέλη και οι κίνδυνοι της θεραπείας.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΟΞΥΟΥΡΙΑΣΗ; (ΣΚΟΥΛΗΚΑΚΙΑ)

Λόγω του κινδύνου επανεμφάνισης των οξύουρων πρέπει να ληφθούν και οι κατάλληλες προφυλάξεις • Συχνό πλύσιμο σεντονιών ,πετσετών, εσωρούχων • Τακτικός καθαρισμός στο δωμάτιο του παιδιού στα παιχνίδια του και στην τουαλέτα • Συχνό πλύσιμο των χεριών και κοπή των νυχιών

Σε αυτό το σημείο τονίζεται ότι οποιαδήποτε διάγνωση και θεραπεία γίνεται κατόπιν συνεννόησης με τον παιδίατρο του παιδιού αφού προηγηθεί κλινική εξέταση.

Διατροφικά tips για παιδιά με πνευματική & σωματική υγεία

Χαρούλα Π. Τελιοπούλου Διατροφολόγος - Διαιτολόγος Πανεπιστημίου Greenwich του Λονδίνου Καθηγήτρια Διαιτολογίας Κ.Δ.Β.Μ., Μέλος της Παγκόσμιας Ένωσης Διατροφολόγων & της Ε.Δ.Δ.Ε. www.teleia-diatrofi.gr Κ.Χιωτάκη 7, Χανιά τηλ.: 28210 51880 & 694 6135 935

ναρωτηθήκατε ποτέ τι φταίει που συνεχώς όλο και αυξάνονται τα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στη χώρα μας; Ενώ ζούμε σε μια Μεσογειακή χώρα, στο μεγαλύτερο νησί της χώρας, στον πιο όμορφο τόπο θα έλεγα… σε μια πόλη χωρίς καυσαέριο με ρυθμούς τέτοιους που μας επιτρέπουν να έχουμε έαν το θελήσουμε φυσική δραστηριότητα (καθαρός αέρας, μειωμένη εγληματικότητα συγκριτικά με μια μεγάλη πόλη που μας επιτρέπει να κάνουμε άφοβα ένα περίπατο), σωστές και υγιείνες διατροφικές επιλογές, με αυξημένες κοινωνικές σχέσεις και γενικότερα ΟΛΑ ΤΑ ΚΑΛΑ που δεν έχει καμία μεγάλη πόλη. Γιατί λοιπόν δεν εκτιμάμαι αυτά που έχουμε και τίνουμε να ακολουθούμε τα «λανθασμένα» Ευρωπαικά και Αμερικανικά πρότυπα (fast- food, λανθασμένη και συνεχής χρήση των ψηφιακών μέσων, λανθασμένες διατροφικές επιλογές);

170 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Παρακάτω ακολουθούν ορισμένα tips για την πνευματική και σωματική υγεία των παιδιών. Σωστή διατροφή για το παιδί έχουμε: • όταν η διατροφική ρουτίνα του παιδιού του προσφέρει σε εβδομαδιαία βάση όλα αυτά που χρειάζεται για να ανταπεξέλθει και να αναπτυχθεί σωστά και με υγεία

• Ένα παιδί πρέπει να λαμβάνει όσο μπορεί να του δώσει η μεσογειακή διατροφή χωρίς υπερβολές και χωρίς στερήσεις. Η σωστή διατροφή πρέπει να έχει: • Ένα σωστό ισοζύγιο ενέργειας • Να βασίζεται οπωσδήποτε στην διατροφική πυραμίδα • Να περιέχει τα πέντε γεύματα την ημέρα • Αρκετό νερό 6-8 ποτηρια την ημέρα & καθημερινά να έχει σωματική δραστηριότητα.

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ TIPS ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ & ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

Ένα σωστό ισοζύγιο ενέργειας • Επιτυγχάνεται με ισορροπημένα γεύματα από όλες τις ομάδες τροφίμων και έτσι διατηρείται το σωστό σωματικό βάρος και έχουμε επαρκή πρόσληψη θρεπτικών συστατικών (βιταμίνες, μέταλλα & ιχνοστοιχεία).

Για ένα υγιές σωματικό βάρος: Οι ευεργετικές ιδιότητες του νερού στα παιδιά:

Πόσο νερό χρειάζεται; • 6 - 8 ποτήρια νερό την ημέρα μαζί με 5 μερίδες φρούτα και λαχανικά καλύπτουν τις ανάγκες του παιδιού σε νερό. Διατροφικά tips: Προτιμήστε: • Ελαιόλαδο ή αβοκάντο αντί για βούτυρο ή μαργαρίνη στα γλυκά σας. • Στέβια, μέλι και μαύρη ακατέργαστη ζάχαρη αντί για λευκή κρυσταλλική ή καστανή ζάχαρη. • Κατσικίσιο αντί για αγελαδινό γάλα. • Φρεσκοστημένο χυμό ή χυμό με 100% φρούτα που διατηρούνται στο ψυγείο αντί για συμπυκνωμένους, νέκταρ. Τέλος, μην ξεχνάτε ότι τα παιδιά μας είναι ο καθρέπτης του εαυτού μας, υιοθετήστε πρώτα εσείς σωστές διατροφικές συνήθειες και εντάξτε στην καθημερινότητα σας την φυσική δραστηριότητα για να μπορέσετε να δώσετε και στα παιδιά σας το σωστό παράδειγμα.

• Το νερό δεν έχει θερμίδες, συνεπώς προτιμάται ανεπιφύλακτα η κατανάλωσή του έναντι κάποιων άλλων ποτών ή χυμών. • Βοηθάει - διευκολύνει την πέψη, διατηρεί σταθερή τη θερμοκρασία του σώματος. • Διευκολύνει τη λειτουργία του εντέρου, προκαλεί συχνή διούρηση και καθαρίζει τον οργανισμό από τις τοξίνες. • Ένα καλά ενυδατωμένο παιδί είναι ένα υγιές παιδί, αφού όλοι ξέρουμε ότι η αφυδάτωση κουράζει τα παιδιά, τους δημιουργεί πονοκεφάλους και κακή διάθεση με αποτέλεσμα να μην «καίνε» την απαιτούμενη ενέργεια που χρειάζεται για μια δραστήρια και πιο υγιεινή ζωή.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 171

ΒΡΕΦΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ: ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΙ ΝΕΟΤΕΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

Στέλλα Μπαρμπή - Πλατσιδάκη Παιδίατρος Δ/νση: Ηρώων Πολυτεχνείου 43 - Χανιά Τηλ: +30 2821027027 - Κ: +30 6937224574 stella.barbis@gmail.com

επαρκής και σωστή διατροφή κατά τη βρεφική ηλικία έχει καθοριστική σημασία για τη μακροχρόνια υγεία, ανάπτυξη και ευεξία του παιδιού. Κατά την πρώτη βρεφική ηλικία το βρέφος σιτίζεται αποκλειστικά με μητρικό ή τροποιημένο γάλα, ενώ κατά τη δεύτερη βρεφική ηλικία πραγματοποιείται σταδιακά ο απογαλακτισμός του βρέφους, καθώς παράλληλα με το γάλα είναι απαραίτητη και η εισαγωγή στερεών τροφών. Ο μητρικός θηλασμός είναι ο φυσικός τρόπος διατροφής του βρέφους που του εξασφαλίζει την ιδανική αύξηση και ανάπτυξη. Τα οφέλη του μητρικού θηλασμού είναι πολλά, τόσο για το βρέφος όσο και για τη θηλάζουσα μητέρα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ο μητρικός θηλασμός είναι ο πλέον ενδεδειγμένος τρόπος διατροφής τους 6 πρώτους μήνες ζωής και συστήνει τη συνέχιση του κατά την περίοδο του απογαλακτισμού και μέχρι τον 2ο χρόνο ζωής ή και περισσότερο.

172 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (AAP) συστήνει αποκλειστικό μητρικό θηλασμό για τους πρώτους 6 μήνες, συνέχιση του κατά τη διάρκεια της εισαγωγής των στερεών τροφών, όλον τον 1ο χρόνο ζωής ή και περισσότερο ανάλογα με την επιθυμία μητέρας - βρέφους. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας Ηπατολογίας και Διατροφής (ESPGHAN), ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός πρέπει να διαρκεί τουλάχιστον 4 μήνες, ενώ ο επιθυμητός στόχος είναι οι 6 μήνες. Οι στερεές τροφές δεν πρέπει να εισάγονται πριν τον 4ο μήνα και όχι αργότερα

από τον 6ο μήνα ζωής. Η διάρκεια του αποκλειστικού μητρικού θηλασμού και ο χρόνος εισαγωγής στερεών τροφών αποτελεί αντικείμενο έντονου ερευνητικού ενδιαφέροντος και προβληματισμού και ποικίλλει στις διάφορες χώρες. ΜΙΚΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, η μικτή διατροφή ενδείκνυται όταν το μητρικό γάλα δεν επαρκεί πλέον να καλύψει τις διατροφικές ανάγκες του βρέφους και περιλαμβάνει στερεές και υγρές τροφές παράλληλα με το γάλα. Η περίοδος αυτή είναι μια περίοδος ταχείας αύξησης και ανάπτυξης που διακρίνεται από τη συνεχή έκθεση σε νέες γεύσεις και διατροφικές εμπειρίες και που τελικά θα καθορίσει τη μετέπειτα σωματική υγεία και διατροφική συμπεριφορά του βρέφους. Ο χρόνος έναρξης

ΒΡΕΦΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ: ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΙ ΝΕΟΤΕΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

της μικτής διατροφής εξαρτάται από τη σωματική και ψυχοκινητική εξέλιξη του βρέφους. Η ωρίμανση της νεφρικής και γαστρεντερικής λειτουργίας (μετά τον 4ο μήνα), καθώς και η ικανότητα ασφαλούς μάσησης και κατάποσης πολτοποιημένης τροφής (4ος - 6ος μήνας) αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για την έναρξη της μικτής διατροφής. Το βρέφος θα πρέπει να μπορεί να κάθεται με υποστήριξη και να στηρίζει το κεφάλι του, να αναγνωρίζει το κουτάλι και να κρατά το στόμα του ανοιχτό, καθώς επίσης να καταπίνει την τροφή χωρίς να πνίγεται.

ΣΕΙΡΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΤΡΟΦΩΝ Η σειρά εισαγωγής στερεών τροφών δεν είναι αυστηρά καθορισμένη και ποικίλλει μεταξύ των πληθυσμών, ανάλογα με τη διατροφική παράδοση και τη διαθεσιμότητα των τροφών. Συνηθίζεται η εισαγωγή αρχικά της κρέμας βανίλιας και των φρούτων (φρουτόκρεμα). Το πρώτο φρούτο που συνήθως χρησιμοποιούμε είναι το κόκκινο μήλο και ακολουθούν το αχλάδι και η μπανάνα. Ακολουθεί η εισαγωγή της χορτόσουπας (πατάτα, κολοκύθι, καρότο και των υπόλοιπων λαχανικών), κρεατοχορτόσουπας (μοσχάρι και στη συνέχεια κοτόπουλο). Το αυγό και το ψάρι δίνονται σταδιακά από τον 6ο μήνα ζωής και όχι μετά τους 12 μήνες όπως ίσχυε παλιότερα. Το βρέφος επίσης, πριν τη είσοδό του στον 7ο μήνα ζωής, πρέπει να καταναλώνει μικρή αρχικά και σταδιακά αυξανόμενη ποσότητα δημητριακών (κρέμα φαρίν λακτέ, μπισκοτόκρεμα ή ζυμαρικά στο μεσημεριανό γεύμα). Έχει αποδειχθεί ότι η σταδιακή επαφή του βρέφους με τα δημητριακά μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης δυσανεξίας στη γλουτένη (κοιλιοκάκη). Το γιαούρτι που είναι τροποποιημένο προϊόν φρέσκου γάλακτος μπορεί να δοθεί μετά τον 7ο – 8ο μήνα ζωής. Δεν υπάρχει πλέον ειδική οδηγία για την αποφυγή τροφών όπως τα όσπρια ή οι ξηροί καρποί (πάντα σε μορφή που δε μπορεί να οδηγήσει σε εισρόφηση) κατά το 2ο εξάμηνο ζωής. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η σταδιακή εισαγωγή κάθε νέας τροφής σε μεσοδιαστήματα 2 - 7 ημερών, έτσι ώστε να εξοικειωθεί το βρέφος με την καινούργια γεύση αλλά και να εντοπισθεί κάποια πιθανή αλλεργική αντίδραση.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΓΕΥΣΤΙΚΩΝ ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΩΝ Τα βρέφη έχουν έμφυτη προτίμηση στις γλυκές και αλμυρές γεύσεις και απέχθεια στις πικρές. Οι γευστικές αυτές προτιμήσεις, φαίνεται από μελέτες ότι είναι τροποποιήσιμες. Συγκεκριμένα, η πρόωρη και επαναλαμβανόμενη έκθεση του βρέφους στις υγιεινές τροφές βελτιώνει τις προτιμήσεις του μέχρι και 6 χρόνια μετά. Η συμπεριφορά του γονέα, λοιπόν, παίζει καθοριστικό ρόλο στη διατροφική συμπεριφορά του παιδιού. ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΙΤΙΣΗΣ Η συνήθης μέθοδος σίτισης είναι η χορήγηση πολτοποιημένων τροφών με το κουτάλι και η σταδιακή χορήγηση ημιστερεών τροφών. Για τη σίτιση του βρέφους απαραίτητη είναι η προσφορά ποικιλίας τροφίμων υψηλής διατροφικής αξίας και η τήρηση των αρχών του responsive feeding. • Σίτιση αργά και με υπομονή • Περιορισμός ερεθισμάτων που αποσπούν την προσοχή του βρέφους • Προσφορά τροφής ανάλογα με ενδείξεις πείνας και κορεσμού • Συνδυασμοί γεύσεων και τροφών με διαφορετική υφή • Σταδιακή μετάβαση στην αυτόνομη σίτιση (ημιστερεές τροφές από 9-10 μηνών) • Μετά την ηλικία των 12 μηνών χρήση ειδικού κυπέλλου. ΕΙΔΗ ΓΑΛΑΤΩΝ ΚΑΙ ΜΙΚΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΝΩΠΟ ΑΓΕΛΑΔΙΝΟ – ΚΑΤΣΙΚΙΣΙΟ ΓΑΛΑ Το νωπό αγελαδινό όπως και το κατσικίσιο γάλα, περιέχουν πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας και αποτελούν πολύτιμη πηγή ασβεστίου. Η περιεκτικότητα τους σε σίδηρο είναι εξίσου μειωμένη, ενώ το κατσικίσιο γάλα έχει επιπλέον μειωμένη περιεκτικότητα σε φυλλικό οξύ και βιταμίνη Β12 και αυξημένη σε ηλεκτρολύτες, όπως νάτριο, κάλιο,και φώσφορο. Επίσης, η περιεκτικότητά του σε πρωτεΐνη και λίπος είναι ελαφρώς αυξημένη σε σχέση με το αγελαδινό. Τόσο το νωπό αγελαδινό όσο και το κατσικίσιο γάλα δεν αποτελούν κατάλληλη τροφή για τα βρέφη. Το αγελαδινό δεν καλύπτει τις ανάγκες του βρέφους σε σίδηρο, όπως και το κατσικίσιο, ενώ η κατανάλωση νωπού κατσικίσιου γάλακτος στη βρεφική ηλικία σχετίζεται με την εμφάνιση μεγαλοβλαστικής αναιμίας, σοβαρών ηλεκτρολυτικών διαταραχών και μεταβολικής οξέωσης. Επίσης, η υψηλή περιεκτικότητα και των δύο γαλάτων σε πρωτεΐνη, επιβαρύνει τη νεφρική λειτουργία και το είδος των λιπαρών οξέων που περιέχουν (κυρίως κορεσμένα) δε συμβάλλουν στην ομαλή ανάπτυξη του βρέφους. ΦΥΤΙΚΑ ΓΑΛΑΤΑ Στην κατηγορία αυτή ανήκουν το γάλα σόγιας, αμυγδάλου, φουντουκιού, καρύδας κ.α. Πρόκειται για γάλατα με ελάχιστες θερμίδες (20-40Kcal/100ml) και ιδιαιτέρως

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 173

ΒΡΕΦΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ: ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΙ ΝΕΟΤΕΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

χαμηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες (0,1-0,5gr/100ml), με εξαίρεση το γάλα σόγιας (3γρ πρωτεΐνη /100ml). Είναι συνήθως εμπλουτισμένα με ασβέστιο, βιταμίνες D και Β12, που όμως δεν έχουν την ίδια απορρόφηση και βιοδιαθεσιμότητα. Η ποιοτική και ποσοτική τους αυτή ανεπάρκεια τα καθιστά ακατάλληλα για χορήγηση στα βρέφη και μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά. ΥΠΕΡΤΡΟΦΕΣ Ως υπερτροφές (superfoods) χαρακτηρίζονται τροφές με συμπυκνωμένες θρεπτικές ουσίες, όπως το γκότζι μπέρι, η κινόα, το φαγόπυρο, ο λιναρόσπορος. Περιέχουν αντιοξειδωτικές ουσίες (βιταμίνη Α,C,E), φλαβανοειδή, σελήνιο, ω-3 και αποτελούν καλές πηγές φυτικής πρωτεΐνης και φυτικών ινών. Η περιεκτικότητά τους σε λίπος είναι μειωμένη και υποστηρίζεται ευρέως η αντιφλεγμονώδης και αντικαρκινική τους δράση. Πολλά όμως είναι τα ερωτηματικά που προκύπτουν γύρω από αυτές τις τροφές κυρίως λόγω της έλλειψης επιστημονικών μελετών που να αποδεικνύουν την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά τους στη μικτή διατροφή των βρεφών.

174 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ο ρόλος της διατροφής στη σωματική, νοητική, ψυχική και κοινωνική ανάπτυξη και εξέλιξη του ανθρώπου είναι καθοριστικός και βασίζεται στην κατάλληλη και επαρκή

βρεφική διατροφή. Το μητρικό γάλα είναι η ιδανικότερη τροφή για τα βρέφη κατά τους 6 πρώτους μήνες ζωής και ο απογαλακτισμός πρέπει να συμβαδίζει με την αναπτυξιακή ετοιμότητα του βρέφους και το διαιτολόγιο να περιέχει την κατάλληλη τροφή σε σύσταση και υφή στην ανάλογη ηλικία. Η χορήγηση όλων των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών εξασφαλίζεται από την ποικιλία των τροφών και η σωστή ανάπτυξη του βρέφους σχετίζεται με την ισορροπημένη διατροφή.

ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ

Καρακούση Γιούλη Ντάγκα Δέσποινα Μαίες Κέντρου Υγείας Βάμου και ΙΑΚ Χανίων πρώην ΠΙΚΠΑ Τηλ. επικοινωνιας: 28210 42473 Κιν.: 6983 80 90 07

176 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ο μητρικό γάλα είναι αδιαμφισβήτητα το ιδανικό για τα μωρά αφού είναι φτιαγμένο για να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του ανθρώπου. Το γάλα κάθε θηλαστικού περιέχει σε αυξημένη ποσότητα το συστατικό που έχει ανάγκη το όργανο επιβίωσης του κάθε είδους. Όργανο επιβίωσης του ανθρώπου είναι ο εγκέφαλος του. Στο μητρικό γάλα περιέχονται όλες οι απαραίτητες ουσίες, για την ταχεία ανάπτυξη του εγκεφάλου, η οποία επιτελείται τα πρώτα δυο έτη της ζωής. Ο θηλασμός είναι μια φυσική ικανότητα. Τις τελευταίες όμως δεκαετίες μια πληθώρα, κυρίως κοινωνικοοικονομικών αιτιών οδήγησε τις μητέρες στην επιλογή υποκατάστατων μητρικού γάλακτος. Έτσι για περίπου τέσσερις γενιές έχει χαθεί η εμπειρία του θηλασμού και ως βίωμα και ως κοινωνική εμπειρία. Οι νέες μητέρες χωρίς κουλτούρα θηλασμού, χωρίς εμπειρία και γνώση και χωρίς υποστήριξη από το στενό οικογενειακό περιβάλλον προσπαθούν να ξαναχτίσουν τη φυσική ικανότητα του θηλασμού. Στις μέρες μας λοιπόν, η φύση έγινε τεχνική! Στην Ελλάδα τα ποσοστά μητρικού θηλασμού είναι πολύ χαμηλά. Σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου υγείας του Παιδιού και της Εθνικής Επιτροπής Δημόσιας Υγείας που έγινε το 2009 το 87% των βρεφών ξεκινούν το θηλασμό στο μαιευτήριο αλλά μόνο το 41% θηλάζει αποκλειστικά. Στη συνέχεια με ταυτόχρονη χορήγηση συμπληρώματος αγελαδινού γάλακτος τα ποσοστά του μητρικού θηλασμού πέφτουν κατακόρυφα με αποτέλεσμα μόνο το 6,4% των βρεφών να θηλάζουν όταν φτάσουν στο πρώτο έτος της ζωής τους. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και η UNICEF τονίζουν εδώ και χρόνια τη σημασία της διατήρησης της πρακτικής του μητρικού θηλασμού καθώς και υποστήριξής του ως τρόπου βελτίωσης της υγείας βρεφών

και των μικρών παιδιών και προτείνουν αποκλειστικό μητρικό θηλασμό τους 6 πρώτους μήνες της ζωής, συνέχιση και μετά την εισαγωγή των στέρεων τροφών έως τα δύο έτη και για όσο διάστημα επιθυμούν η μητέρα και το παιδί. Μερικές από τις αιτίες που οι γυναίκες δεν θηλάζουν είναι: - ελλειπής ενημέρωση και εκπαίδευση κατά τη διάρκεια του τοκετού για τα οφέλη αλλά κυρίως για την τέχνη του θηλασμού, - απουσία προτύπου θηλασμού στην οικογένεια και συνεπώς έλλειψη υποστήριξης και ενθάρρυνσης - γρήγορη απομάκρυνση του νεογέννητου από την μητέρα μετά τον τοκετό - παραμονή των νεογνών σε ξεχωριστό θάλαμο και όχι εφαρμογή συνδιαμονής (rooming in) - χορήγηση ξένου γάλακτος (formula) χωρίς να υπάρχει σοβαρός λόγος

ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ

- χρήση μπιμπερό και πιπίλας με αποτέλεσμα το μωρό να παθαίνει σύγχυση θηλής - προσπάθεια για επιβολή συγκεκριμένου προγράμματος και ωραρίου σίτισης - γενικότερα άγχος και ανασφάλεια που προκύπτουν από την έλλειψη εμπειρίας. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αρκετές μελέτες για την διερεύνηση του οφέλους στα θηλάζοντα βρέφη και στις μητέρες τους από τον αποκλειστικό θηλασμό κατά τους πρώτους 6 μήνες ζωής και από τη συνέχιση του και μετά από αυτό το διάστημα. μερικά από αυτά είναι: ΟΦΕΛΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ - μείωση λοιμώξεων γαστρεντερικού - μείωση λοιμώξεων ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού - μείωση ωτίτιδων - μείωση κινδύνου για οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμίια - μείωση κινδύνου για σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου - καλύτερες γνωστικές επιδόσεις - μείωση ατοπικών παθήσεων - μείωση συχνότητας άσθματος - μείωση κινδύνου παιδικής παχυσαρκίας. ΟΦΕΛΗ ΓΙΑ ΤΗ ΜΗΤΕΡΑ - γρήγορη απώλεια βάρους μετά τον τοκετό - μείωση κινδύνου για καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών - μείωση του κινδύνου για καρδιοαγγειακές παθήσεις επίσης οι μητέρες που θηλάζουν έχουν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση, εξοικονομούν χρόνο και χρήμα για την σίτιση του βρεφους και έχουν ελευθερία στις εξόδους από το σπίτι.

178 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Πέρα από τα προαναφερθέντα πλεονεκτήματα του μητρικού γάλακτος πρέπει να γνωρίζουμε και τους κινδύνους από την χορήγηση υποκατάστατων μητρικού γάλακτος οι οποίοι σπάνια αναφέρονται και φτάσαμε στο παράλογο σημείο να θεωρείται “καλύτερο”. Οι κίνδυνοι

από τη χορήγηση τροποποιημένου αγελαδινού γάλακτος σε σκόνη μπορεί να αφορούν σε βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις π.χ. λοιμώξεις από βακτήρια ή σε μακροπρόθεσμες επιπτώσεις π.χ. αυξημένη συχνότητα εμφάνισης αλλεργιών, σακχαρώδη διαβήτη κ.α. Το αγελαδινό γάλα σε σκόνη δεν αποτελεί προϊόν στείρο μικροβίων. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις λοίμωξης βρεφών από βακτήρια όπως cronobacter sakazakii, enterobacter sakazakii, salmonella enterica, clostiridium botulinum τα οποία έχουν βρεθεί ακόμη και σε κλειστές συσκευασίες σκόνης γάλακτος. Εκτός των μικροβίων, έχουν βρεθεί και διάφορες χημικές ουσίες επιβλαβείς για τον οργανισμό όπως διοξίνες, δισφαινόλη Α, μελαμίνηκ.α. Πρόσθετα η λήψη υποκατάστατων μητρικού γάλακτος στερεί από το βρέφος πολύτιμους ανοσολογικούς παράγοντες, που συνεισφέρουν στην άμυνα του βρέφους και στην ισορροπία του ανοσοποιητικού του συστήματος. Τα βρέφη που σιτίζονται με τροποποιημένο γάλα αγελάδας έχουν αυξημένο κίνδυνο νόσησης τον πρώτο χρόνο της ζωής Επίσης η διαφορετική σύσταση του γάλακτος και το διαφορετικό μοτίβο σίτισης των βρεφών που λαμβάνουν ξένο γάλα έχουν ενοχοποιηθεί για για την αυξημένη πρόσληψη βάρους και την πιθανότητα παιδικής παχυσαρκίας και εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 1. Η φυσικότητα του μητρικού θηλασμού επιβεβαιώνεται από τις αλλαγές που υφίσταται το στήθος στην διάρκεια της κύησης αλλά κι από την ενδομήτρια προετοιμασία για θηλασμό από την πλευρά του εμβρύου. Το άγγιγμα του στόματός του με τα δάχτυλά του διεγείρει το αντανακλαστικό του θηλασμού. Ο θηλασμός, λοιπόν, εξυπηρετεί την επιβίωση του ανθρώπινου είδους, ενώ παράλληλα, αποτελεί μια προσαρμοστική περίοδο του νεογνού από την ενδομήτρια ζωή στην εξωμήτρια αλλά και μια ομαλή μετάβαση της γυναίκας στο μητρικό της ρόλο. Διότι όσο κι αν η γέννηση του βρέφους αποτελεί ένα χρονικό ορόσημο για την έλευσή του στον εξωμήτριο κόσμο, ωστόσο οι πρώτοι 3 - 6 μήνες είναι καθοριστικοί για την ψυχοσωματική του ανάπτυξη. O μητρικός θηλασμός λοιπόν είναι η φυσική συνέχεια μετά τον τοκετό.

ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΛΟΓΟΥ - ΟΜΙΛΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΑ ΟΡΟΣΗΜΑ, ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

βρεφονηπιακός σταθμός ΣΥΓΡΟΝΗ ΑΓΩΓΗ ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ στα πλαίσια της συνεργασίας του με την Ιλιάνα Στρατινάκη (Λογοθεραπεύτρια ΑΤΕΙ Πάτρας,πτυχιουχος Ψυχολογίας με ειδίκευση στην Ειδική Αγωγή – Λογοθεραπεία - Συμβουλευτική Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) πραγματοποίησε στον σταθμό την ομιλία με τίτλο «Κοινωνικότητα & Κοινωνικοποίηση Προβλήματα λόγου Δυσκολίες συμπεριφοράς & Αντιμετώπιση». Κατά την διάρκεια της ομιλιας γονείς και εκπαιδευτικοί έθεσαν ερωτήσεις, λύθηκαν απορίες και δόθηκαν χρήσιμες συμβουλές σε θέματα που αφορούν το λόγο και την ομιλία του παιδιού. Έτσι είχαμε και εμείς την ευκαιρία να θέσουμε τα παρακάτω ερωτήματα.

Ποιες δυσκολίες στο λόγο και στην ομιλία θα έπρεπε να μας ανησυχήσουν στα δύο πρώτα χρόνια του παιδιού και τι μπορούμε να κάνουμε για να ενισχύσουμε την ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας; «Αρχικά πρέπει να αναφέρουμε ότι το κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό ανάπτυξης. Υπάρχουόμως καποια σημαντικά ηλικιακά ορόσημα που μας δείχνουν αν ο λόγος του παιδιού αναπτύσσεται όπως αναμένεται. Έιναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι εάν ένα παιδί δεν έχει βλεμματικη επαφή, δεν γυρνάει στο όνομα του, δεν εκτελεί απλές εντολές και δεν λέει «μαμά» και «μπαμπά» μέχρι την ηλικία των 18 μηνών χρήζει αξιολόγησης από αναπτυξιολόγο. Συνήθως οι δυσκολίες που παρατηρούνται στην ηλικία των δυο είναι το παιδί να λέει ελάχιστες λέξεις στο λεξιλόγιο του, εκτός το «μαμά» και «μπαμπά», η ομιλία του να είναι δυσκατάληπτη δηλαδή να μην το καταλαβαίνουν οι άλλοι εκτός της οικογένειας και να μην έχει ξεκινήσει να σχηματίζει σύντομες φράσεις με τουλάχιστον δύο λέξεις. Σε αυτή την ηλικία αυτά που προτείνουμε στους γονείς είναι ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου μέσα από βιβλία με εικόνες και από τραγούδια και παιχνίδια με ήχους. Καθώς μιλάμε στα παιδιά καλο θα ήταν να τους εξηγούμε τις λέξεις που μπορεί να μην κατανοούν. Αυτό δεν ειναι απαραίτητα να γίνει μέσα στο πλαίσιο του σπιτιού ακόμα και έξω σε μια βόλτα μπορούν οι γονείς να ονομάζουν το κάθε αντικείμενο που προκαλεί το ενδιαφέρον στο παιδί τους. Στο σπίτι μπορούν να παίζουν μεταξύ τους παιχνίδια ρόλων με καθημερινά αντικείμενα του σπιτιού, ώστε να αρχίσει το παιδί να μιμείται γεγονότα από την καθημερινή του ζωή. Είναι σημαντικό να αφήσουμε το παιδί να κάνει τη μαμά , το μπαμπά, τον μάγειρα. Τέλος καλό είναι να του επαναλαμβάνεται τις λέξεις που δεν λένε, καθαρά και αργά αλλα μην τους ζητάτε να τις επαναλαμβάνουν κάθε φορά.» Πως περιμένουμε να είναι ο λόγος και η ομιλία ενός παιδιού στα τρία χρόνια και τι συμβουλές μας δίνεις για αυτή την ηλικία; «Σε αυτή τη ηλικία η ανάπτυξη του λόγου είναι ραγδαία. Περιμένουμε ένα παιδί να έχει ένα λεξιλόγιο έως 100 - 250 λέξεις, να καταλαβαίνει απλές ιστορίες και να χρησιμοποιεί προτάσεις τουλάχιστον 3-4 λέξεων. Να χρησιμοποιεί πληθυντικό και προθέσεις και να κατανοεί τις προσωπικές αντωνυμίες «εγώ», «εσύ», «αυτός» και «αυτή” . Σε αυτή την ηλικία είναι σημαντικό οι γονείς να ενθαρρύνουν το παιδί να εγκαταλείψει το μπιμπερό και τη πιπίλα, εφόσον τα χρησιμοποιεί ακόμα. Στη συνέχεια ειναι σημαντικό το παιδί να μάθει να λέει ιστορίες μέσα από μικρά παραμύθια. Με αυτό τον τρόπο το παιδί θα βοηθηθεί στο να ξεκαθαρίσει τις σκέψεις του και τα συναισθήματα του. Εάν πηγαίνει παιδικό σταθμό ενθαρρύνουμε να μας μιλήσει για το πως πέρασε τη μέρα με τα υπόλοιπα παιδάκια και μπορούμε να παίξουμε μαζι του το παιχνίδι που του άρεσε περισσότερο. Συνεχίζουμε να παίζουμε παιχνίδια ρόλων και τον αφήνουμε να επιλέξει εκείνο ποιον θέλει να υποδηθεί. Μπορούμε να εμπλουτισουμε το παιχνίδι με καπέλα και στολές. Μπορούμε να του δώσουμε πλαστελίνη και να το ενθαρρύνουμε να δημιουργήσει ανθρωπάκια. Επίσης μπορούμε να δώσουμε μια μπάλα για να παίξει διάφορα παιχνίδια που θα ενισχύσουν την ισορροπία και τον συντονισμό

του όπως μπάσκετ, ποδόσφαιρο κ.α. Επιτρέπουμε στο παιδι να βλέπει τηλεόραση για περιορισμένο χρόνο και προτιμάμε παιδαγωγικά προγράμματα ή κινούμενα σχέδια που έχουμε επιλέξει με προσοχή. Θα μπορούσαμε μετά να κάτσουμε με το παιδί και να συζητήσουμε για αυτά που είδε και να του κάνουμε ερωτήσεις.» Τι θα πρέπει να έχει κατακτήσει όσο αφορά τον λόγο και την ομιλία μέχρι την ηλικία των τεσσαρων ετων και ποιά είναι τα κοινωνικα και συναισθηματικά του ορόσημα; «Η ομιλία σε αυτή την ηλικία θα πρέπει να πλησιάζει αυτή των ενηλίκων όσο αφορά το συντακτικό και την γραμματική.Το λεξιλόγιο του παιδιού είναι πλέον πλούσιο με περίπου 800-1500 λέξεις.Συχνά θα θέλει επεξηγήσεις ρωτώντας “γιατί “ και “πως”. Τελος ο λόγος του είναι κατά 80% κατάληπτος. Εχει κατακτήσει και χρησιμοποιεί σχεδόν ολα τα φωνήματα. Τα περισσότερα παιδιά κατακτούν το σε μεταξύ 3,5 – 4,5 και το´ρ´ μέχρι την ηλικία των 5- 5,5. Όλα τα παιδιά πριν πάνε Α’ Δημοτικού πρέπει να εκφέρουν σωστά τα φωνήματα έτσι ώστε να κάνουν την σωστή αντιστοιχία γραφήματος- φωνή αυτός (γράμμα-ήχος). Με αυτό τον τρόπο θα αποφευχθούν μελλοντικές δυσκολίες στην ανάγνωση και την γραφή. Οσο αφορά τώρα τα κοινωνικά και συναισθηματικά οροσήμα αυτής της ηλικίας περιμένουμε το παιδί να μπορεί να συνεργαστεί με τα άλλα παιδάκια. Σε αυτή την ηλικία περιμένουμε να του αρέσει και να προτιμά την παρέα των άλλων παιδιών παρά να είναι μόνο του, εκτός αν έχει εμπλακεί σε ατομική δραστηριότητα. Πολλά παιδάκια θέλουν να παίζουν κρυφτό και κυνηγητό. Η φαντασία είναι πολύ αναπτυγμένη και προσποιείται ότι παίζει με φανταστικά παιχνίδια. Αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού, μοιράζεται τα πράγματα αν του ζητηθεί και προσπαθεί να κάνει διαπραγματεύσεις.»

Σε ευχαριστούμε για όλα τα παραπάνω αλλά ας ακούσουμε την άποψη σου και σε κάποια γενικά θέματα όπως: Ποιά η γνώμη σου για την τηλεόραση εμποδίζει την ανάπτυξη του λόγου; «Εάν ένα παιδί περνάει πολλές ωρες μπροστά στην τηλεόραση και στερείται γλωσσικών ερεθισμάτων μέσα στο περιβάλλον που μεγαλώνει, τότε μπορεί να παρουσιάσει καθυστέρηση στην ανάπτυξη της γλώσσας. Δεν είναι τυχαίο, ότι έρευνες δείχνουν πως τα παιδιά που περνάνε πολλή ώρα μπροστά στην οθόνη της τηλεόρασης, αντιμετωπίζουν αυξημένο κινδυνο να εμφανίσουν δυσκολίες επικοινωνίας και συγκέντρωσης.» Στην σημερινή εποχή αρκετά παιδιά μεγαλώνουν σε δίγλωσσο περιβάλλον.Το παιδί μπορεί να μάθει και τις δύο γλώσσες και τι πρέπει να προσέξουν οι γονεις; «Κατά την εκμάθηση δύο γλωσσών το παιδί μπορεί να χρειαστεί περισσότερο χρόνο για να αναπτύξει τον λόγο του αλλά η φυσιολογική ανάπτυξη του λόγου του παιδιού συνήθως δεν αποκλίνει κατά πολύ. Κάποιες φορές τα παιδιά αυτά μπορεί να χρησιμοποιούν και τις δύο γλώσσες σε μια πρόταση, να κάνουν γραμματικά λάθη ή ακόμα και να περάσουν μια περίοδο σιωπής αλλά όλα αυτά θεωρούνται φυσιολογικά. Καλό θα ήταν ο κάθε γονιός να προσπαθήσει να μιλάει στο παιδί μόνο στη μητρική του γλώσσα. Με αυτό τον τρόπο το παιδί θα μπορεί να ξεκαθαρίσει την κάθε γλώσσα και να την χρησιμοποιεί ανάλογα με την περίπτωση. Αυτό που πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς είναι ότι δεν πρέπει να μπερδεύουν τις δύο γλώσσες σε μία πρόταση, ότι θα πρέπει να δίνουν πολλές ευκαιρίες στο παιδί να εξασκήσει την κάθε γλώσσα ξεχωριστά και αν παρατηρήσουν κάποια δυσκολία στον λόγο του παιδιού να επικοινωνήσουν άμεσα με έναν ειδικό.» Κυρία Ιλιάνα Στρατινάκη κλείνοντας την συνέντευξη μας θα θέλαμε να σας ευχαριστήσουμε οι εργαζόμενοι και τα μελη της ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ. Για τις πολύτιμες πληροφορίες που μας δώσατε.

CMY

Το HAPPY MOMENTS προτείνει :

“Ας μιλήσουμε για παραμύθια”

μαγεία των παραμυθιών έγκειται στο γεγονός ότι, αν και η πλοκή τους είναι απλή και λιτή, έχουν την ικανότητα να μαγεύουν και να διδάσκουν πολλά στα παιδιά. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλές φορές θέλουν να τα διαβάζουν ξανά και ξανά, δίνοντάς τους κάθε φορά μια άλλη, νέα ερμηνεία, ανάλογα με το πως νιώθουν εκείνη τη στιγμή. Στα παραμύθια, που πάντα έχουν ευτυχισμένο και αισιόδοξο τέλος, συναντάμε πλάσματα που ζουν στο χώρο της φαντασίας, σ’ έναν κόσμο που ο άνθρωπος δεν μπορεί να ελέγξει. Τα παραμύθια λειτουργούν σ’ ένα μαγικό χώρο, ελεύθερο από τα όρια του χρόνου, όπου όλοι οι ήρωες είτε είναι άνθρωποι, ζώα ή στοιχεία της φύσης μπορούν ν’ αλλάξουν την εξωτερική τους εμφάνιση, χωρίς να χάσουν την πραγματική τους ταυτότητα. Τα παραμύθια έχουν μια συγκινητική και ρομαντική γοητεία και ασχολούνται κάθε φορά με τις εμπειρίες ενός ήρωα, που διαθέτει τέτοια χαρακτηριστικά ώστε το παιδί να μπορεί εύκολα να ταυτιστεί μαζί του. Επειδή δεν μπορούμε να γνωρίζουμε σε ποια ηλικία ένα συγκεκριμένο παραμύθι είναι σημαντικό για κάθε παιδί, δεν μπορούμε να αποφασίζουμε από μόνοι μας ποιο παραμύθι πρέπει να του πούμε σε μια ορισμένη στιγμή και γιατί. Αυτό μπορεί να το αποφασίσει το ίδιο το παιδί και να το αποκαλύψει με τον τρόπο με τον οποίο αντιδρά στη διήγηση κάποιου παραμυθιού. Επίσης, μην εξηγείτε στο παιδί γιατί ένα παραμύθι τού είναι τόσο αγαπητό. Είναι πιθανόν να καταστρέψετε τη γοητεία και τη μαγεία της ιστορίας, η οποία εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από το γεγονός, ότι το παιδί δε γνωρίζει γιατί θέλγεται απ΄ αυτή. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζετε, ότι όταν ένα παραμύθι χάνει τη δυνατότητά του να μαγεύει, χάνει και τη δυνατότητά του να βοηθήσει το παιδί να παλέψει και να λύσει μόνο του το πρόβλημα που έκανε εξαρχής την ιστορία να έχει νόημα γι’ αυτό. Οι ερμηνείες των ενηλίκων, όσο σωστές και αν είναι, κλέβουν από το παιδί τη δυνατότητα να νιώσει ότι μόνο του ακούγοντας επανειλημμένα το αγαπημένο του παραμύθι θα μπορέσει να ξανασκεφτεί την ιστορία και να αντιμετωπίσει επιτυχώς μια δύσκολη κατάσταση. Το παιδί ωριμάζει ανακαλύπτοντας το νόημα της ζωής και νιώθει μεγαλύτερη εσωτερική ασφάλεια, γιατί κατανόησε και έλυσε προσωπικά προβλήματα μόνο του και όχι επειδή του τα εξηγήσατε εσείς. Ας δούμε, όμως, αναλυτικότερα την παιδαγωγική σημασία των παραμυθιών: - Ένας βασικός ρόλος των παραμυθιών είναι η ψυχαγωγία. Το παιδί μεταφέρεται σ’ ένα φανταστικό κόσμο, όπου διασκεδάζει και ξεχνιέται με τις περιπέτειες των ηρώων και έτσι ικανοποιείται και κοιμάται ήσυχο. - Ένας ακόμη πιο σημαντικός ρόλος των παραμυθιών είναι η ηθική διαπαιδαγώγηση. Τα πλεονεκτήματα της

ηθικής συμπεριφοράς δεν παρουσιάζονται σαν αφηρημένες ηθικές έννοιες, αντίθετα παρουσιάζονται έμμεσα δείχνοντας στο παιδί αυτό που είναι απτά σωστό. - Παράλληλα, τα παραμύθια αντιμετωπίζουν με σοβαρό τρόπο τα υπαρξιακά άγχη και τα διλήμματα του παιδιού και απευθύνονται άμεσα σ’ αυτά. Με απλά λόγια, απευθύνονται στην ανάγκη να αγαπά, στην αγάπη για τη ζωή και στο φόβο του θανάτου. - Η δομή των παραμυθιών προσφέρει στο παιδί εικόνες που προσφέρουν νέες διαστάσεις στη φαντασία του, τις οποίες στην πραγματικότητα θα ήταν δύσκολο να ανακαλύψει από μόνο του. Μ΄ αυτές τις εικόνες το παιδί μπορεί να ονειροπολήσει και να προσανατολιστεί καλύτερα στη ζωή του. - Το ευτυχές τέλος ευχαριστεί το παιδί και προβάλλει το αίσθημα της αισιοδοξίας και της νίκης. Έτσι, μαθαίνει ότι οτιδήποτε και αν συμβεί, όποιες απειλητικές δυνάμεις και αν εμφανιστούν, υπάρχουν άλλες δυνάμεις που μπορούν να βοηθήσουν, αν τους ζητηθεί. - Το παιδί αντιλαμβάνεται τη διαφορά μεταξύ θάρρους και δειλίας και καταλαβαίνει ότι η εξυπνάδα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως όπλο ενάντια στη δύναμη. - Τα περισσότερα παραμύθια προσπαθούν να μεταδώσουν με διάφορους τρόπους το εξής μήνυμα: ο αγώνας εναντίον σοβαρών δυσκολιών στη ζωή είναι αναπόφευκτος, γιατί είναι ένα ουσιαστικό κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης. Αν, λοιπόν, κάποιος θέλει να ξεπεράσει όλα τα εμπόδια για να καταφέρει να στεφθεί νικητής, πρέπει να αγωνιστεί και να μη λιγοψυχήσει. - Το παιδί απαλλάσσεται από φόβους, άγχη και αγωνίες, γιατί μέσα από τα παραμύθια παρατηρεί με τρόπο εποπτικό και παραστατικό την παραδοσιακή αντιπαράθεση του καλού με το κακό. Και στα παραμύθια, το κακό εξουδετερώνεται και το καλό θριαμβεύει. Αυτό θα βοηθήσει το παιδί να αντιμετωπίσει τη ζωή με αυτοπεποίθηση, για να μπορέσει να κυριαρχήσει στις δυσκολίες. - Πρακτικά σε όλα τα παραμύθια το καλό και το κακό συνυπάρχουν παίρνοντας τη μορφή κάποιων προσώπων και των πράξεών τους, όπως ακριβώς συμβαίνει και στη ζωή, όπου το καλό και το κακό είναι πάντα παρόντα και η ροπή προς αυτά υπάρχει σε κάθε άνθρωπο. Το παιδί μαθαίνει, ότι δεν είμαστε πάντα καλοί ή κακοί και αυτό θέτει το ηθικό πρόβλημα που απαιτεί πάλη για την επίλυσή του. - Η ταύτιση του παιδιού με τον ήρωα βοηθούν στην εξαφάνιση αισθημάτων απομόνωσης και μοναξιάς. Παράλληλα, η παρακολούθηση της προσπάθειας του ήρωα να ανακαλύψει την πραγματική του αξία, βοηθά το παιδί να ανακαλύψει τον εσωτερικό του κόσμο και να ωριμάσει. Γι’ αυτό λοιπόν ας «παραμυθιαστούμε» μικροί - μεγάλοι, κάνει καλό!

Mπορώ να καταλάβω εάν κάτι δεν πάει καλά με το παιδί μου από τον τρόπο που ζωγραφίζει;

Αναστασία Φίλων, Νηπιαγωγός, Εικαστική Θεραπεύτρια Κ. 6948458016 anastasiaphilon@gmail.com

εικαστική θεραπεία (Art therapy) είναι μορφή ψυχοθεραπείας, με μέσο τα εικαστικά υλικά. Μπορεί να εφαρμοστεί σε παιδιά και ενηλίκους, σε ατομικές συνεδρίες ή και ομάδες. Έως τώρα δεν έχει υπάρξει κάποια επίσημη μέθοδος αξιολόγησης και διάγνωσης μέσω της art therapy. Είναι απόλυτα ειλικρινές να πει κάποιος πως όσο και να γνωρίζει το αντικείμενο, χωρίς επίσημη μέθοδο αξιολόγησης (test) είναι αδύνατο να καταλήξουμε σε κάποιου τύπου διάγνωση μέσω της εικαστικής θεραπείας. Παρόλα αυτά, συχνά οι ειδικοί ψυχικής υγείας, όσοι έχουν κάποια επαφή με την τέχνη και την ψυχοθεραπεία ή και την εκπαίδευση, αναρωτιούνται πως μπορεί κάποιος να «αναγνωρίσει» κάποια σημάδια διαταραχής, καθυστέρησης σε κάποιο τομέα ανάπτυξης, συναισθηματική διαταραχή κτλ., ιδιαίτερα στα παιδιά. Μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού που θέτει επίσης τέτοια ζητήματα στους θεραπευτές μέσω τέχνης, είναι οι γονείς, οι οποίοι παρατηρούν από πολύ κοντά την ανάπτυξη και την γενικότερη εξέλιξη των παιδιών τους και «αφουγκράζονται» πρώτοι ό,τι πιθανά φαίνεται να μην ακολουθεί με τα παιδιά τους, τους τυπικούς ρυθμούς ανάπτυξης.

184 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Αρχικά, όπως συχνά λέγεται, καλό θα ήταν να αναρωτηθεί κανείς για το «φυσιολογικό». Στα πλαίσια της διερεύνησης αξίζει να λάβουμε υπόψιν μας παράγοντες όπως ηλικία, φύλο, οικογενειακές συνθήκες αλλά και τον πολιτιστικό και πολιτισμικό παράγοντα. Χαρακτη-

ριστική είναι η διαφορά ανάμεσα στην «φυσιολογική» συμπεριφορά σε κάποιο π.χ από τα χωριά του Ρεθύμνου, και μια μεγάλη πόλη της Ευρώπης, π.χ το Λονδίνο. Στην συνέχεια κρίνεται απαραίτητος ο παράγοντας του “overlapping”, το γεγονός ότι τα στάδια της ανάπτυξης δεν ακολουθούν πάντα γραμμική πορεία.

ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΩ ΕΑΝ ΚΑΤΙ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΚΑΛΑ ΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΖΩΓΡΑΦΙΖΕΙ;

Αντίθετα, κάποιες φορές τα στάδια «αλληλοκαλύπτονται».Τα παιδιά κατακτούν κάποια στάδια γρήγορα και άλλα αργά, σε μερικά επιστρέφουν εάν δεν έχουν κατακτηθεί σωστά και στην ώρα τους, και άλλες φορές καθηλώνονται για τους δικούς τους λόγους σε κάποιο ή κάποια από αυτά. Όλα τα παραπάνω θεωρούνται φυσιολογικά και εντάσσονται στα πλαίσια της λεγόμενης τυπικής ανάπτυξης. Δεν υπάρχει λοιπόν λόγος ανησυχίας εάν κάτι στη ζωγραφική του παιδιού δεν ταυτίζεται με αυτό που θα έπρεπε να υπάρχει στο αντίστοιχο στάδιο, εκτός εάν συνδυάζεται και με άλλα συμπτώματα και ανάλογη κλινική εκτίμηση. Παρόλα αυτά, στον χώρο της θεραπείας ή της εκπαίδευσης, είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε τα στάδια ανάπτυξης του παιδιού (γνωστικά, ψυχοσυναισθηματικά και εικαστικά), ώστε να κινητοποιούμαστε εάν κάτι από αυτά δείχνει ανησυχητικό. Ζωγραφική και ανάπτυξη Στην ζωγραφική του παιδιού θα ήταν καλό να δώσουμε ιδιαίτερη σημασία εάν παρατηρούμε: -Μονοχρωμία -Επανάληψη μοτίβων -Επανάληψη εικόνων -Παρουσία γεννητικών οργάνων που παραμένει -Εμμονή στην χρήση συγκεκριμένων υλικών ή ενός υλικού -Αηδία ή αποφυγή για συγκεκριμένα υλικά ή δραστηριότητες -Αποφυγή ομαδικής δραστηριότητας και απομόνωση -Απαξίωση ή /και καταστροφή των έργων (τα έργα μας είναι ο εαυτός μας) -Απρόσφορο δηλ. ακατάλληλο συναίσθημα κατά την διαδικασία π.χ να γελάει όταν γίνεται καταστροφή ή να μην μπορεί να απολαύσει την διαδικασία -Βία οποιοδήποτε τύπου -Ανώριμα σχέδια ή εικόνες που παραμένουν.

Rubin Α. Κατανόηση της ανάπτυξης μέσα από την τέχνη Έως 4 χρ.: - Χειρισμός - Δημιουργία μορφών - Απόδοση ονόματος 4 χρ.: - Αναπαραστάσεις - Έλεγχος 6-7 χρ.: - Πειραματισμός 7-9 χρ.: - Σταθεροποίηση 9-12 χρ.: - Νατουραλιστική απόδοση - Προσωποποίηση και Αισθητικοποίηση Kellogg R. Aνάλυση της τέχνης των παιδιών 0-2 χρ.: - Βασικές μουτζούρες - Στάδιο χναριού Έως 2 χρ.: - Μουτζούρες σε ξεκάθαρες θέσεις 2-3 χρ.: - Αναδύονται διαγράμματα σχημάτων 3χρ.: - Διαγράμματα 3-4χρ.: - Συνδυασμοί συναθροίσεις - Στάδιο σχήματος Μορφής 4-5 χρ.: - Αναπαραστάσεις - Στάδιο σχεδίου - Στάδιο εικονογράφησης Piaget J. Γνωστική εξέλιξη 0-2 χρ.: 2-6 χρ.: 7-11 χρ.: 12 χρ.:

- Αισθητηριοκινητική περίοδος - Πρώιμη παιδική ηλικία - Περίοδος τυπικών διεργασιών - Μέση παιδική ηλικία - Συγκεκριμένη σκέψη - Αφηρημενη σκέψη

Erikson E. Ψυχοκοινωνικά στάδια ανάπτυξης Έως 1,5/2χρ.: - Εμπιστοσύνη - δυσπιστία 1,5-3χρ.: - Αυτονομία - αμφιβολία, ντροπή 3-6χρ.: - Πρωτοβουλία, ενοχή 6-12χρ.: - Αποτελεσματικότητα κατωτερότητα Kλείνοντας, δεν ξεχνάμε πόσο σημαντικό είναι να μην κάνουμε τους ειδικούς επιφορτίζοντας τα παιδιά αλλά και τους εαυτούς μας και κυρίως αναλογιζόμενοι πως ακόμη και οι καλύτεροι ειδικοί, καλο θα ήταν να μην είναι θεραπευτες με τα παιδια τους.

Παρακάτω παραθέτονται ενδεικτικά στάδια ανάπτυξης του παιδιού σύμφωνα με κάποιους σημαντικούς εκπροσώπους: Lowenfeld V. Εξελικτικά στάδια στην τέχνη 4 χρ.: - Στάδιο της μουτζούρας 4-7 χρ. : - Προσχηματικό στάδιο 7-9 χρ. : - Σχηματικό στάδιο 9-12 χρ.: - Στάδιο ανατέλλοντος ρεαλισμού 14 χρ. : - Στυλ(Style)

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 185

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΟΣΠΙΤΟ Κοκολάκη Ελένη Απόφοιτη Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης Ρεθύμνου

186 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

«Η υψηλότερη επιδίωξη μας είναι να προάγουμε ελεύθερους ανθρώπους ικανούς να δίνουν οι ίδιου νόημα και κατεύθυνση στην ζωή τους». R. Steiner

ο παιχνιδόσπιτο είναι βρεφονηπιακός σταθμός ολοήμερης φροντίδας. Είναι ένα Παιδοκεντρικό ινστιτούτο αγωγής και έχει ως βασικό μέσο αγωγής το παιχνίδι και την αισθητική αγωγή. (αγωγή μέσω της τέχνης). Το όνομα του βρεφονηπιακού σταθμού συνδέεται άμεσα με το βασικό μέσο που θα χρησιμοποιηθεί, ώστε να μεταφερθεί η γνώση στα παιδιά αλλά και θα συμβάλλει στην ολόπλευρη και ομαλή ανάπτυξη τους «το παιχνίδι». Σκοπός του παιχνιδόσπιτου είναι η ανάπτυξη του κάθε παιδιού σε ψυχοκοινωνικό, κοινωνικό-συναισθηματικό, αισθητικό και νοητικό επίπεδο, καθώς και η καλλιέργεια δεξιοτήτων του παιδιού μέσα από μια δημιουργική, σύγχρονη και ελκυστική προσχολική εκπαίδευση. Σε ένα «σπίτι» ειδικά διαμορφωμένο για τα παιδιά, το παιχνίδι έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Μέσα στους κατάλληλα και υπεύθυνα διαμορφωμένους χώρους τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να παίξουν, να δημιουργήσουν, να εξερευνήσουν, να ψυχαγωγηθούν, να κοινωνικοποιηθούν, να αποκτήσουν νέες γνώσεις και να εμπλουτίσουν τις εμπειρίες τους. Μέσω του παιχνιδιού αλλά και της αισθητικής αγωγής τα παιδιά ωθούνται να ανακαλύπτουν το περιβάλλον τους και να εκφράζονται με όλες τις γλώσσες τους. Μπορεί το παιχνίδι να φαίνεται για πολλούς απλά διασκεδαστικό, στην πραγματικότητα όμως έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας τέλειας παιδαγωγικής διδασκαλίας, η οποία συντελεί στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του. Παίζοντας ένα παιδί εξελίσσει όλες τις λειτουργίες και δεξιότητες του, είτε αυτές

αφορούν το σώμα του, είτε το πνεύμα του, ή ακόμα και το συναίσθημα του. Άλλωστε, «το παιχνίδι είναι για το παιδί όλη του η ζωή»! ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ… Το παιχνίδι είναι μια βιολογική δραστηριότητα, η οποία συμβάλλει στην ψυχοπνευματική ανάπτυξη και την κοινωνικοποίηση του παιδιού. Σύμφωνα με τον Piajet το παιχνίδι είναι μια πράξη αφομοίωσης (assimilation) και διακρίνεται σε τρείς ευδιάκριτες μορφές: 1. Το παιχνίδι άσκησης: Είναι παιχνίδι της βρεφικής ηλικίας (0-2 ετών). Εμφανίζεται από τον 2ο μήνα της ζωής του βρέφους, με τις μορφές των πρώτων φωνητικών και κινητικών εκδηλώσεων, (ψελλίσματα, κινήσεις κεφαλιού, χεριών, ποδιών). Πρόκειται για επαναλαμβανόμενες κινήσεις, για παιχνίδια αυτοτελή, με το δικό τους σκοπό, χωρίς κάποια ιδιαίτερη τεχνική, τα οποία όμως μπορούν να ασκήσουν τις πρωταρχικές ψυχοσωματικές λειτουργίες του αναπτυσσόμενου παιδιού και να γίνουν πηγή χαράς του. 2. Το συμβολικό ή μιμητικό παιχνίδι: Εμφανίζεται στο παιδί στο 2ο έτος της ηλικίας του. Συγκεκριμένα εμφανίζεται μεταξύ του 18ου και 24ου μήνα. Στο παιχνίδι αυτό γίνεται «ελεύθερη επέκταση του χειρισμού των αντικειμένων, των συναισθημάτων και των εμπειριών κατά τρόπο συμβολικό. Το παιδί αλλοιώνει την πραγματικότητα, τροποποιεί τα δεδομένα, διαρρυθμίζει τα πράγματα, ερμηνεύει την εμπειρία κατά τρόπο ελεύθεροφανταστικό». Μιμείται ήχους, πρόσωπα, ζώα, πράγματα, γεγονότα, τα οποία είναι απόντα. Μιμείται ήχους που δεν ακούει, κινήσεις που

Δευτέρα με Παρασκευή 07:00 έως 16:00 Σάββατο 07:00 έως 14:00

ΝΙΚ. ΠΛΑΣΤΗΡΑ 76, ΜΟΥΡΝΙΕΣ | 28210 71317 - 6978 867 356

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΟΣΠΙΤΟ

δεν βλέπει. «Όταν παρεμβαίνουμε σκόπιμα στο συμβολικό παιχνίδι και παρέχουμε ευκαιρίες στο παιδί να κατακτήσει και να βελτιώσει το επίπεδο της συμβολικής του λειτουργίας, επιταχύνουμε και ενισχύουμε την ανάπτυξη και άλλων γνωστικών λειτουργιών. Η συστηματική απασχόληση του παιδιού με το συμβολικό παιχνίδι, ευνοεί την ανάπτυξη της δημιουργικής του ικανότητας, βελτιώνει την ικανότητα του να παίρνει τη θέση του άλλου και αυξάνει την γλωσσική ευχέρεια του παιδιού». 3. Το παιχνίδι κανόνων: Εμφανίζεται στο παιδί από το 4ο έτος και μετά. Το παιδαγωγικό πρόγραμμα του «Παιχνιδόσπιτου» Το παιδαγωγικό μας πρόγραμμα είναι προσαρμοσμένο στην ηλικία και τις ανάγκες των παιδιών, ώστε να προάγει τη φυσική, συναισθηματική, κοινωνική, αλλά και γνωστική ανάπτυξη τους. Όσον αφορά τα παιδιά από 2,5 ετών και άνω, προσεγγίζουμε την μάθηση βιωματικά - επικοινωνιακά (μέθοδος project), έχοντας πάντα ως οδηγό τις βασικές παιδαγωγικές - διδακτικές αρχές της παιδαγωγικής επιστήμης. Πιο αναλυτικά: Στο παιχνιδόσπιτο προσεγγίζουμε την γνώση ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΑ. Αυτό σημαίνει ότι δεν χωρίζουμε την γνώση σε μαθήματα, αλλά σε θέματα. Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΡΟΤΖΕΚΤ (PROJECT) λοιπόν, που αποτελεί βασικό εργαλείο της ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ, είναι μια επικοινωνιακή - βιωματική μάθηση. Μία διαδικασία κατά την οποία η ομάδα αντιμετωπίζει έναν προβληματισμό, ένα κοινό πρόβλημα και αναλαμβάνει να το αντιμετωπίσει. Για την αντιμετώπιση αυτή προβαίνει σε μια σειρά σχεδιασμών, που οδηγούν στην επίλυση. Η όλη προσπάθεια κλείνει με την αξιολόγηση του έργου και αποτίμηση των αποτελεσμάτων.

188 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ (ΜΕΘΟΔΟΣ PROJECT) Βιωματική προσέγγιση ορίζουμε την ένταξη των βιωματικών καταστάσεων στην σχολική ζωή. Τα παιδιά ενθαρρύνονται να εφαρμόσουν τις αναδυόμενες δεξιότητες τους, σε ανοιχτές δραστηριότητες, που έχουν σκοπό να βελτιώσουν την αντίληψη και την κατανόηση για τον κόσμο που τα περιβάλλει.

Μπορούν να συμμετέχουν σε μια ποικιλία σχεδίων δράσεων με την βοήθεια του παιδαγωγού, ο οποίος ενθαρρύνει, συμβουλεύει και συντονίζει. Ένας από τους βασικούς στόχους της «βιωματικής-επικοινωνιακής διδασκαλίας» είναι η ανάπτυξη της δημιουργικότητας των παιδιών. Έτσι η σχέση βιωματικών και αισθητικών δραστηριοτήτων είναι πολύ στενή. Χαρακτηριστικά βιωματικών - επικοινωνιακών δράσεων καταδεικνύει ότι συχνά πρόκειται για αισθητικές - καλλιτεχνικές δραστηριότητες. (συμβολικά παιχνίδια, κινητικές, εικαστικές, μουσικές δραστηριότητες και δραματοποιήσεις). Η γνωστή λοιπόν μέθοδος project αντιτάσσεται στο σχολικό πρόγραμμα με το επιχείρημα ότι όσο πιο αυστηρά δομημένο είναι τόσο πιο «δασκαλοκεντρική» γίνεται η εφαρμογή του. Στον χώρο της προσχολικής εκπαίδευσης τα σχέδια εργασίας (projects) κατέχουν σημαντικό ρόλο. Το νέο αναλυτικό πρόγραμμα για την προσχολική εκπαίδευση ορίζει ως σχέδια εργασίας τις «έρευνες θεμάτων που επιλέγουν τα παιδιά», πράγμα που σημαίνει ότι τα παιδιά συμμετέχουν ενεργά στην εκπαιδευτική διαδικασία και μαθαίνουν αυτά που πραγματικά τα ενδιαφέρει. ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ… Η αισθητική αγωγή παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον και παίζει σπουδαίο ρόλο στη διαμόρφωση των παιδιών. Η τέχνη έχει την ιδιότητα να προσφέρει ικανοποίηση στους ανθρώπους κάθε ηλικίας. Η επαφή μας με τον κόσμο της τέχνης και τους δημιουργούς της εμπλουτίζει την ύπαρξη μας. Η τέχνη απαιτεί την ενεργοποίηση όλων μας των αισθήσεων και την ταυτόχρονη συμμετοχή του νου και του σώματος μας.

Πτυχιούχος Αγγλικής Φιλολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

ΚΕΝΤΡΙΚΟ: Μανούσακα 22, Λενταριανά Τηλ.: 28210 45611

ΒΛΗΤΕΣ: Ακρωτηρίου & Παναγίτσας Τηλ.: 28210 81942

ΤΣΙΚΑΛΑΡΙΑ: Πλατεία Αγίου Γεωργίου Τηλ.: 28210 89481

FILIAL PLAY COACHING Μια Νέα Προσέγγιση για τη Βελτίωση των Σχέσεων Γονέα - Παιδιού.

Ναταλί Βαλυράκη ACTherapy Ψυχολόγος, MSc Σχολικής Ψυχολογίας Παιγνιοθεραπεύτρια, Filial Play Coach, Sandplay Therapist, Clinical Supervisor Πιστοποιημένη Συνεργάτης Ariston Tests Πιστοποιημένη Συνεργάτης Gordon Hellas Σύμβουλος Tomatis Λεωφ. Κ. Καραμανλή 160, Χανιά. Τηλ.: 28210 88682 | Κιν.: 6944 466 522 www.actherapy.gr

ανείς δεν μας έμαθε πως να είμαστε γονείς. Αυτός ο ρόλος «προσγειώνεται» κάποια στιγμή στη ζωή μας, προγραμματισμένα ή όχι, καλώντας μας να ανταποκριθούμε σε καθημερινές προκλήσεις που μας γεμίζουν ανασφάλεια και πολύ σύντομα μας κάνουν να αναρωτιόμαστε: «Το κάνω σωστά;» Τα λάθη που είναι πολύ πιθανό να γίνουν στην πορεία, σπάνια και σε μεμονωμένες περιπτώσεις έχουν κακή πρόθεση. Είναι λάθη που γίνονται από υπερβολική αγάπη, φιλτράρονται από την ανάγκη μας να προστατεύσουμε το παιδί και σκοπεύουν στο να το βοηθήσουμε να γίνει ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος.

190 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

τους και οι οποίοι μπορούν, αλλά και θα πρέπει, να παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαχείριση των κοινωνικών, συναισθηματικών και συμπεριφορικών προβλημάτων των παιδιών τους. Το Filial Play Coaching περιλαμβάνει τη χρήση του προσωποκεντρικού, μη κατευθυντικού παιχνιδιού ως μέρος των δραστηριοτήτων που πραγματοποιούν οι γονείς με τα παιδιά τους. Ο όρος Filial Play Coaching χρησιμοποιείται για να διαχωρίσει αυτού του είδους το παιχνίδι από το Θεραπευτικό Παιχνίδι που μπορεί να πραγματοποιηθεί από έναν εκπαιδευμένο ειδικό.

Δυστυχώς, πολύ σύντομα κάποιοι γονείς αισθάνονται ότι η σχέση με το παιδί δεν είναι τόσο άμεση και στενή, ενώ παράλληλα παρατηρούν ότι εκείνο δυσκολεύεται συναισθηματικά (προσπαθεί να κερδίσει την προσοχή με διάφορους τρόπους, παρουσιάζει διάφορα θέματα με τη συμπεριφορά του, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις κοινωνικές προκλήσεις στην καθημερινότητά του).

Οι γονείς εκπαιδεύονται από τον πιστοποιημένο Filial Play Coach και διδάσκονται συγκεκριμένες τεχνικές που θα τους βοηθήσουν να εφαρμόσουν το μη κατευθυντικό παιχνίδι στο δικό τους πλαίσιο της καθημερινής ζωής, ενώ καθόλη τη διάρκεια της διαδικασίας λειτουργούν με την καθοδήγησή του. Η προσέγγιση μπορεί να εφαρμοστεί σε όλες τις φάσεις της ζωής ενός παιδιού, από τη βρεφική ως και την εφηβική ηλικία.

Το Filial Play Coaching αποτελεί μια εξαιρετική προσέγγιση που έρχεται για να διευκολύνει τους γονείς οι οποίοι αντιμετωπίζουν προβλήματα στη δημιουργία και διατήρηση ανταποδοτικών σχέσεων με τα παιδιά

Το αποτέλεσμα είναι μία κοντινή, ειλικρινής σχέση όπου τα μέλη της αισθάνονται ότι υπάρχει κάποιος που τα «Ακούει» και τα «Βλέπει» και όπου οι χειριστικότητα δεν έχει θέση.

Ολιγομελή τμήματα • Νέος ανακαινισμένος χώρος • Άρτια εκπαιδευμένοι καθηγητές • Μηνιαίος έλεγχος επίδοσης μαθητών • Βοηθητικό τμήμα για αδύναμους μαθητές • Έξτρα εξάσκηση της γλώσσας σε ηλεκτρονικό υπολογιστή με το πρόγραμμα BELT Study System • Ειδικά τμήματα για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες • Τμήματα Pre-Juniors για παιδιά 5-7 ετών • Ελάχιστος χρόνος μελέτης στο σπίτι • Σχολή Γονέων • Μικρότερη διάρκεια σπουδών • Μέθοδος ΤΟΜΑΤΙS (www.tomatis.com) για την ενσωμάτωση της ξένης γλώσσας

Ξ Ε Ν Ε Σ ΚΕΝΤΡΑ ΓΛ Ω Σ Σ Ε Σ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΑΓΓΛΙΚΑ ΓΑΛΛΙΚΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΡΩΣΙΚΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ

Ναταλί Βαλυράκη

Ψυχολόγος ΜSc Σχολικής Ψυχολογίας α) Λεωφ. Σούδας 160, Καμίνι, Χανιά Τηλ.: 28210-88682 β) Οδός Προκοκεφάλα, Παζινός Ακρωτηρίου Τηλ.: 28210-63939

Τι είναι το Sandplay Therapy; (Θεραπεία με τη χρήση δίσκου με άμμο) “Often the hands will solve a mystery that the intellect has struggled with in vain” C.G.Jung Ναταλί Βαλυράκη, Ψυχολόγος, MSc Σχολικής Ψυχολογίας Ειδικός Θεραπευτικού Παιχνιδιού ΤΟΜΑΤΙS Practitioner Level 1 Πιστοποιημένη Συνεργάτης Αriston Tests Πιστοποιημένη Συνεργάτης Gordon Hellas Λεωφ. Κ. Καραμανλή 160, Χανιά. Τ. 28210-88682 Κ. 6944466522 natalyvalyraki@yahoo.gr

ο Sandplay Therapy είναι μία αναγνωρισμένη σε Αμερική και Αγγλία θεραπευτική μέθοδος που απευθύνεται σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες, βασίζεται στην ψυχολογία του C.G.Jung και αναπτύχθηκε από την Ελβετίδα ψυχοθεραπεύτρια και δασκάλα Dora Kalff. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη προκειμένου να μπορέσει κανείς να προσδιορίσει αλλά και να συμφιλιώσει εσωτερικές συγκρούσεις οι οποίες εκδηλώνονται ως άγχος και καταθλιπτικό συναίσθημα, αλλά και να εισχωρήσει στα βάθη της προσωπικότητας.

192 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Το Sandplay Therapy πραγματοποιείται σε ένα ασφαλές και προστατευμένο περιβάλλον όπου η περιπλοκότητα του εσωτερικού κόσμου εξερευνάται και ενσωματώνεται στην ψυχή με στόχο τη συναισθηματική ίαση. Οι πελάτες τοποθετούν τις φιγούρες σε ένα μικρό δίσκο με άμμο για να εκφράσουν συναισθήματα σύγχισης και εσωτερικές εμπειρίες. Αυτό δημιουργεί μία οπτική αναπαράσταση του περιεχομένου της ψυχής και αποκαλύπτει ασυνείδητες ανησυχίες που δεν είναι προσβάσιμα με κάποιο άλλο τρόπο. Καθώς το υλικό που εμπεριέχεται στο ασυνείδητο αναδύεται οπτικά

και συμβολικά, ενσωματώνεται στην αίσθηση του Εαυτού και μπορεί να ενεργοποιηθεί για να επιφέρει συμπεριφορική αλλαγή. Η αποτελεσματικότητα του Sandplay Therapy επέρχεται με την κατανόηση της ψυχολογίας του Jung όπως επίσης και με τον αρχετυπικό και προσωπικό συμβολισμό που εμφανίζονται στην άμμο. Η γνώση της συμβολικής γλώσσας δημιουργεί μία βάση όχι μόνο για το Sandplay Therapy αλλά και για την ανάλυση των ονείρων και όλες τις μη λεκτικές θεραπείες που συμπεριλαμβάνουν την Τέχνη και το Παιχνίδι. Παρέχει ένα μέσο προκειμένου να μπορέσει το ασυνείδητο υλικό να γίνει ορατό, να θεραπευτεί και να ενσωματωθεί στο συνειδητό, επιτρέποντας, έτσι, να βιώσει κανείς τη ζωή του με ένα πιο συνειδητό και αυθεντικό τρόπο. Σχετικές Έρευνες Οι νευροβιολογικές έρευνες στηρίζουν το γεγονός ότι η συναισθηματική μνήμη και οι τραυματικές αισθητηριακές εμπειρίες αποθηκεύονται στο μεταιχμιακό σύστημα και το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου, μαζί με τις μη λεκτικές αισθητηριακές εμπειρίες όπως οι

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ SANDPLAY THERAPY;

εικόνες, η σωματική αίσθηση και τα συναισθήματα. Οι μη λεκτικές θεραπείες όπως το Sandplay Therapy είναι οι πιο αποτελεσματικοί τρόποι για την πρόσβαση και την απελευθέρωση αυτών των “ασυνείδητων” συναισθημάτων και εμπειριών και τη μεταφορά τους στη συνειδητότητα, όπου μπορούν να θεραπευτούν. Το Sandplay Therapy παρέχει επίσης μία οπτική και μη λεκτική οδό προκειμένου να μπορέσει η ψυχή να αναπτυχθεί και να ολοκληρωθεί. Είναι μία άμεση μέθοδος που εγκαθιστά μία εσωτερική σύνδεση με τη γενικότερη έννοια του Εαυτού, την οποία ο Jung θεωρούσε ως απαραίτητο βήμα για την επίτευξη μιας υγιούς ψυχολογικής ανάπτυξης. Sandplay ή Sandtray; Το Sandplay Therapy συγχέεται συχνά με το Sandtray, το οποίο είναι ένας γενικός όρος για να περιγραφεί το πως μικρά δοχεία με άμμο χρησιμοποιούνται με μικρά παιχνίδια ως μέρος ενός θεραπευτικού προγράμματος με παιχνίδι για παιδιά. Οι βασικές αρχές και η θεραπευτική χρήση του Sandplay και του Sandtray

είναι αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους παρόλο που οι συμβολικές εικόνες αλλά και το εργαλείο του δίσκου με άμμο χρησιμοποιούνται και στις δύο πρακτικές. Το Sandplay Therapy πραγματοποιείται σε ασφαλές και προστατευμένο περιβάλλον, όπου ο θεραπευτής δεν ερμηνεύει, δεν επεμβαίνει και δεν κατευθύνει τη συμβολική έκφραση του πελάτη. Ο θεραπευτής του Sandplay διατηρεί μία στάση δεκτικότητας και αποδοχής, επομένως ο πελάτης μπορεί να φέρει το ασυνείδητο υλικό στη συνειδητότητα χωρίς να κριθεί. Ακολουθεί τις αρχές της πελατοκεντρικής θεραπείας του Carl Rogers και επιτρέπει στην ψυχή να αναπτυχθεί στη φυσική και βασική κατάσταση ολοκλήρωσης.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 193

Σκάκι ένα άθλημα ή μία “πνευματική πολεμική τέχνη”;

Συνέντευξη: Σοφία Κουτσογιαννάκη

Τ Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα

o σκάκι είναι ένα επιτραπέζιο παιχνίδι αλλά παράλληλα ένα πνευματικό άθλημα που παίζεται από δύο άτομα. Αν και τα παλαιότερα χρόνια θεωρείτο «το παιχνίδι των βασιλιάδων» στις μέρες μας, χαρακτηρίζεται ως ο «βασιλιάς των παιχνιδιών». Σκοπός κάθε παίκτη στο σκάκι είναι η κίνηση ματ στον βασιλιά του αντιπάλου. Ο Βολτέρος, ο Θερβάντες και ο Γκαίτε ήταν μερικές μόνο από τις παγκόσμιες προσωπικότητες που υπήρξαν λάτρεις του αθλήματος. Το περιοδικό «Γονείς και Παιδί» συνομίλησε με τον προπονητή της Σκακιστική Ακαδημία Χανίων - ΣΑΜΑΡΙΑ, Κώστα Τσαρουχά ο οποίος, μας εξήγησε γιατί το σκάκι όσα χρόνια και αν ασχολείσαι με αυτό εξακολουθείς να το μαθαίνεις…

κό» την περίοδο έως και το 1.700 αλλά εξελίχτηκε σε ένα μαζικό λαϊκό παιχνίδι με εκατομμύρια θαυμαστές σε όλη την υφήλιο. Είναι ένα παιχνίδι ανεξάντλητο που ποτέ δεν μπορεί να πει κάποιος ότι το έχει μάθει τέλεια. Είναι ένας κόσμος μαγικός που όταν τον ανακαλύψεις σου προσφέρει εκπληκτικές στιγμές και συναισθήματα. Ένας συνεχής αγώνας με τον εαυτό σου, σε μία μόνιμη προσπάθεια βελτίωσης των αδυναμιών σου». Γιατί ένα παιδί να ασχοληθεί με το σκάκι; «Το σκάκι συμβάλλει με τον προσφορότερο τρόπο στην καλλιέργεια σημαντικών πνευματικών χαρακτηριστικών, αλλά και στην ανάπτυξη του χαρακτήρα του παιδιού γενικότερα. Το πρώτο πράγμα που μαθαίνει ένα παιδί που ασχολείται με το σκάκι είναι να προετοιμάζεται μεθοδικά και να αγωνίζεται για να επιτύχει, στηριζόμενο αποκλειστικά στις δικές του δυνάμεις. Έτσι, εκτός από τα γενικότερα πνευματικά και ψυχικά οφέλη που προσφέρει στο παιδί, το σκάκι βοηθάει στην περεταίρω μόρφωσή του.» Τα παιδιά ασχολούμενα με το σκάκι αναπτύσσουν γενικές ιδιότητες όπως: «• Την εξάσκηση και βελτίωση της μνήμης και της αυτοσυγκέντρωσης. • Την ανάπτυξη ορθής κρίσης και ορθολογικού τρόπου σκέψης. • Την δημιουργική φαντασία. • Την καλλιέργεια αξιών, όπως επιμέλεια, τάξη, καλή οργάνωση. • Την αυτοκριτική, αντικειμενικότητα και αποφασιστικότητα».

Κύριε Τσαρουχά πείτε μας λίγα λόγια για το σκάκι. 194 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

«Το σκάκι είναι ένα παιχνίδι με ιστορία που ξεπερνάει τα δύο χιλιάδες χρόνια. Ένα παιχνίδι που θεωρείτο «Βασιλι-

Πόσα χρόνια λειτουργεί η Σκακιστική Ακαδημία Χανίων- Σαμαριά; «Η Σκακιστική Ακαδημία Χανίων - ΣΑΜΑΡΙΑ λειτουργεί από το 1998 και από το 2004 έως και σήμερα αγωνίζεται στην υψηλότερη κατηγορία στο σκάκι στην Α εθνική».

ΣΑΧ -ΣΑΜΑΡΙΑ: ΕΝΑ ΑΘΛΗΜΑ Ή ΜΙΑ «ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΤΕΧΝΗ»

Πανελλήνιο Σχολικό

Πανελλήνιο Παίδων Κορασίδων

νελλήνια Πρωταθλήματα Ανδρών, Νέων, Νεανίδων αλλά το αποκορύφωμα είναι το Διεθνές Τουρνουά της Παλαιόχωρας που διεξάγουμε ανελλιπώς εδώ και μία δεκαετία και θεωρείται το κορυφαίο Σκακιστικό γεγονός της χρονιάς. Παίκτες απ’ όλο τον κόσμο έρχονται κάθε χρόνο για να αγωνιστούν στη διοργάνωση αυτή κατακλύζοντας κυριολεκτικά την Παλαιόχωρα». Το σκάκι είναι μαθηματικά ή στρατηγική;

Πόσα μέλη αριθμεί η Σκακιστική Ακαδημία Χανίων - Σαμαριά; «Ο σύλλογός έχει 140 αθλητές ενώ ο αριθμός των παιδιών που απασχολούμε κάθε χρόνο μέσα σε οργανωμένα προγράμματα που γίνονται σε Σχολεία και περιοχές του Νομού μας ξεπερνάει τους 700». Ποιες είναι οι πιο σημαντικές διακρίσεις σας; «Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνουμε στο αναπτυξιακό σκάκι και στις μικρές ηλικίες έφερε καρπούς και από το 2000 έως και σήμερα έχουμε τη χαρά να βλέπουμε ανελλιπώς αθλητές μας να ανεβαίνουν στο βάθρο των Πανελλήνιων Πρωταθλημάτων διαγράφοντας μία ανεπανάληπτη διαδρομή στην διαχρονικότητα των επιτυχιών. Τα δύο τελευταία χρόνια η Σκακιστική Ακαδημία Χανίων - ΣΑΜΑΡΙΑ κατακτά την πρώτη θέση στο Πανελλήνιο διασυλλογικό Πρωτάθλημα Παίδων Κορασίδων που αποτελεί τη σημαντικότερη διασυλλογική νεανική διοργάνωση που διεξάγει η Ομοσπονδία μας. Αποτέλεσμα αυτών των επιτυχιών είναι να έχουμε την υψηλότερη αξιολόγηση σε Πανελλήνιο επίπεδο από την Ομοσπονδία μας. Ο σύλλογός μας έχει διοργανώσει Πα-

«Το σκάκι είναι ένα παιχνίδι που συνδυάζει τη λογική μέσα από στρατηγικούς κανόνες στο οποίο κομμάτι χρειάζεται να αποκτήσει κάποιος μεγάλη εμπειρία από αγώνες για να μπορεί να τους κατανοήσει, αλλά είναι και ένα παιχνίδι αμέτρητων μαθηματικών υπολογισμών που απαιτούν συνεχή εξάσκηση για να μπορούμε να αναπτύξουμε το βάθος και την ανάλυση της σκέψης μας. Στο σκάκι, ο αθλητής πρέπει να έχει προοπτική. Να σχεδιάζει το επόμενο βήμα του και να βαδίζει προς τα εκεί». Κύριε Τσαρουχά ποια είναι τα επόμενα σχέδια της Σκακιστικής Ακαδημίας Χανίων - Σαμαριά; «Στόχος μας είναι, η συνεχή ανησυχία σε όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας και μέσα από τον αγώνα που κάνουμε θέλουμε να βγάλουμε σκεπτόμενα άτομα που να καταλαβαίνουν την αξία της σκέψης και να προβληματίζονται σε κάθε τι. Να κοιτάνε και να σχεδιάζουν το μέλλον τους με προοπτική και όχι απλά τις εφήμερες καταστάσεις. Επιθυμούμε σαν σύλλογος οι αξίες που αποκτούν τα παιδιά μέσα από το σκάκι να έχουν εφαρμογή σε όλες τις κατευθύνσεις που θα πάρουν στη μελλοντική τους ζωή».

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 195

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΓΙΑ ΤΑ 80 ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΠΑΠ

Περιοχή Νεροκούρου, 73 100 Χανιά Τηλ: 28210 97 699 - 28210 97 499 email: info_cha@elepap.gr - elepapchania@gmail.com www.elepap.gr

ΕΛΕΠΑΠ είναι το πρώτο φιλανθρωπικό, μη κερδοσκοπικό σωματείο στην Ελλάδα, το οποίο παρέχει υπηρεσίες αποκατάστασης σε παιδιά από το 1937. Σήμερα διαθέτει 6 παραρτήματα σε όλη τη χώρα, Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Χανιά, Ιωάννινα, Αγρίνιο, Βόλο. Η ΕΛΕΠΑΠ απευθύνεται σε όλες τις ανάγκες της αναπτυξιακής εξέλιξης του κάθε παιδιού, μέσα από μία ολιστική προσέγγιση, προάγοντας την ψυχοκινητική ανάπτυξη, την ανεξαρτησία, το λόγο και την επικοινωνία, γνωστικές ικανότητες, συναισθηματική και ψυχολογική προσαρμογή, ικανότητες μάθησης και κοινωνική ένταξη. Παράλληλα, παρέχει στήριξη στις οικογένειές τους. Η ΕΛΕΠΑΠ παρέχει ολιστικά προγράμματα αποκατάστασης για βρέφη, νήπια και παιδιά σχολικής ηλικίας. Σήμερα, περισσότερα από 1.200 παιδιά και ενήλικες συμμετέχουν σε προγράμματα αποκατάστασης.

196 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η ΕΛΕΠΑΠ χαρακτηρίζεται από μία ισχυρή αφοσίωση στην προώθηση της επιστημονικής γνώσης, γεγονός που επιτυγχάνεται με τη διεξαγωγή καινοτόμων ερευνών, με την οργάνωση ετήσιων συνεδρίων και σεμιναρίων, με τη συμμετοχή της σε διεθνή συνέδρια και

παρέχει ευκαιρίες πρακτικής εκπαίδευσης σε απόφοιτους και μεταπτυχιακούς φοιτητές. Η ΕΛΕΠΑΠ συνεργάζεται και δικτυώνεται με νοσοκομεία παίδων, νοσοκομεία τραυμάτων και αποκατάστασης, πανεπιστήμια, σχολεία, άλλα κέντρα αποκατάστασης, δήμους και δημόσιους φορείς. Η ΕΛΕΠΑΠ (www.elepap.gr. ISO 90001:2015) είναι μέλος του Rehabilitation International και του Rehabilitation International Europe, καθώς και της European Society Movement Analysis for Adults and Children.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΓΙΑ ΤΑ 80 ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΠΑΠ

Η αποστολή μας Στόχος μας είναι να προσφέρουμε σε κάθε παιδί και κάθε ενήλικα πρόσβαση στα βέλτιστα προγράμματα αποκατάστασης, ανεξαρτήτως των οικονομικών δυνατοτήτων τους και του κοινωνικού, θρησκευτικού και εθνικού τους υπόβαθρου. Από το 1937, η ΕΛΕΠΑΠ έχει ουσιωδώς υποκαταστήσει στον τομέα της δημόσιας υγείας την παροχή απαιτούμενης πρωτοβάθμιας περίθαλψης, καθώς και ιατρικών και θεραπευτικών παρεμβάσεων. Εφαρμόζουμε καινοτόμες τεχνικές διεθνώς αναγνωρισμένων πρωτοβουλιών. Κατά τη διάρκεια της υπάρχουσας οικονομικής κρίσης. Προσφέρουμε επιπρόσθετη στήριξη με την παροχή αγαθών πρώτης ανάγκης σε οικογένειες για την κάλυψη των καθημερινών αναγκών τους.

198 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Tα ολιστικά προγράμματα Η ΕΛΕΠΑΠ προωθεί μια ολιστική προσέγγιση στη βιοψυχοκοινωνική αποκατάσταση, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του International Classification of Functioning (ICF). Αυτή η προσέγγιση συνδυάζει παρεμβάσεις που στοχεύουν στην ψυχοκινητική ανάπτυξη, στη λειτουργικότητα και αυτονομία, στην επικοινωνία και γνωσιακές ικανότητες, στη συναισθηματική και ψυχοκοινωνική προσαρμογή, στις δεξιότητες μάθησης και εκπαίδευσης, στην κοινωνική και επαγγελματική ενσωμάτωση, στην προετοιμασία και στήριξη του οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος. Οι παρεμβάσεις αποκατάστασης των ιατρικών, θεραπευτικών και ψυχοκοινωνικών διεπιστημονικών ομάδων,

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΓΙΑ ΤΑ 80 ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΠΑΠ

αξιοποιούν τα ευρήματα της διεπιστημονικής εκτίμησης, των αναγκών του κάθε παιδιού και την αποτελεσματικότητα της πρώιμης παρέμβασης, με την εφαρμογή θεραπευτικών παρεμβάσεων.

να παρέχει υποστήριξη στους γονείς. Η πρόοδος κάθε βρέφους παρακολουθείται από τη διεπιστημονική θεραπευτική μας ομάδα, με σκοπό να προγραμματιστούν οι καταλληλότερες παρεμβάσεις.

Στην ΕΛΕΠΑΠ Χανίων πραγματοποιούνται προγράμματα όπως είναι: • Φυσικοθεραπεία • Εργοθεραπεία • Λογοθεραπεία • Λειτουργική Φυσικοθεραπεία • Αισθητηριακή Ολοκλήρωση • Θεραπευτική Κολύμβηση • Στήριξη Οικογένειας • Συμβουλευτική Αποκατάστασης

Πρόγραμμα Πρώιμης Εκπαιδευτικής και θεραπευτικής Παρέμβασης – Μονάδα Ειδικής Προσχολικής Αγωγής: Αυτό το πρόγραμμα έχει αναγνωριστεί επίσημα, σύμφωνα με το νέο Νόμο Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης (άρθρο 32), ως μονάδα Ειδικής Προσχολικής Αγωγής. Αποτελείτε από τέσσερα τμήματα – βαθμίδες. Ενενήντα έξι παιδιά εντάσσονται ανάλογα με την ηλικία και το γνωστικό τους δυναμικό, με στόχο την ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών στο γνωστικό, εννοιολογικό, ψυχοκινητικό και ψυχοσυναισθηματικό τομέα, την καλλιέργεια δεξιοτήτων σχολικής ετοιμότητας και την κοινωνική ένταξη.

Τα ολιστικά προγράμματα αποκατάστασης της ΕΛΕΠΑΠ έχουν διπλό πλεονέκτημα. Παρέχουν συμβουλευτική και ειδικευμένη εκπαίδευση, καθώς επίσης επιτρέπουν στις οικογένειες να ισορροπήσουν το φόρτο εργασίας με τις προσωπικές τους ανάγκες και να προσφέρουν φροντίδα και στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Τα προσφερόμενα προγράμματα στο Παράρτημα της ΕΛΕΠΑΠ Χανίων περιλαμβάνουν: Πρόγραμμα Ολιστικής Παρέμβασης Βρεφών (από τη γέννηση έως 2 χρονών): Μέσα από την πρώιμη παρέμβαση, το ολιστικό θεραπευτικό πρόγραμμα για βρέφη υψηλού κινδύνου στοχεύει να βελτιώσει την πλαστικότητα του εγκεφάλου, να προλάβει νευροαναπτυξιακά ελλείμματα, καθώς επίσης

Νέες Πρωτοβουλίες Η ΕΛΕΠΑΠ συμβαδίζει με τις νέες διεθνείς τάσεις στον τομέα των καινοτόμων παρεμβάσεων, όπως η αισθητηριακή ολοκλήρωση, η λειτουργική φυσικοθεραπεία, ενημερωτικά – εκπαιδευτικά προγράμματα για την ένταξη των μαθητών των τμημάτων Πρώιμης Παρέμβασης στο εκπαιδευτικό σύστημα γενικού πληθυσμού της χώρας. Συγχρόνως, συνεχίζει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των οικογενειών των εξυπηρετούμενων, οι οποίες διευρύνονται λόγω της κοινωνικο-οικονομικής κρίσης. Το όραμα της ΕΛΕΠΑΠ είναι η υλοποίηση του στόχου που αφορά στις παροχές Υπηρεσιών Υποστηριζόμενης Διαβίωσης σε ενήλικα άτομα με αναπηρία και απόφοιτους από τα προγράμματα της ΕΛΕΠΑΠ.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 199

Οι Αναπτυξιακές Διαταραχές του Λόγου Σταμάτης Πατεράκης, Λογοθεραπευτής Μπονιαλή 8, Χανιά Τ. 28211 - 11630 - Κ. 6974 60 63 89 stamatispater@yahoo.gr

ι Αναπτυξιακές Διαταραχές του Λόγου είναι μια από τις ομάδες διαταραχών στο πεδίο έρευνας, αξιολόγησης και παρέμβασης του λογοθεραπευτή. Αφορά δυσκολίες στην επεξεργασία, κατανόηση ή και έκφραση των γλωσσικών δομών (σημασιολογία, μορφολογία, φωνολογία και πραγματολογία). Η εμφάνιση των συμπτωμάτων εντοπίζεται στην πρώιμη αναπτυξιακή περίοδο και ως διαταραχές δεν μπορούν να αιτιολογηθούν από άλλο ιατρικό ή νευρολογικό παράγοντα, νοητική ή αναπτυξιακή καθυστέρηση. Σύμφωνα με την 5η έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου των Ψυχικών Διαταραχών (DSM-V) οι διαταραχές επικοινωνίας είναι οι ακόλουθες: Γλωσσική διαταραχή Στη συγκεκριμένη διαταραχή, οι γλωσσικές ικανότητες του ατόμου υπολείπονται τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά των αναμενόμενων για την ηλικία του, με αποτέλεσμα λειτουργικούς περιορισμούς στην επικοινωνία του. Εμφανίζονται δυσκολίες στην απόκτηση και χρήση της γλώσσας, λόγω ελλειμμάτων στην κατανόηση ή/και την παραγωγή του λόγου. Οι δυσκολίες που εντοπίζονται στην προφορική και γραπτή έκφραση, περιλαμβάνουν χαρακτηριστικά όπως περιορισμένο λεξιλόγιο και δυσκολίες στην ανάκληση και κατάκτηση νέων λέξεων, ανεπαρκή οργάνωση λόγου και απλοποιημένη σύνταξη προτάσεων με γραμματικά και μορφολογικά ελλείμματα. Τα αντιληπτικά ελλείμματα περιλαμβάνουν δυσκολία κατανόησης εντολών, προτάσεων ή και λέξεων.

200 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Φωνολογική διαταραχή Η διαταραχή αυτή είναι η πιο συχνή παιδιατρική διαταραχή επικοινωνίας, που επηρεάζει το 10-15% των παιδιών της προσχολικής ηλικίας και το 6% των παιδιών της σχολικής ηλικίας. Αποδίδεται σε άτομα που υστερούν σε σχέση με την ηλικιακή τους ομάδα, στην παραγωγή της ομιλίας, λόγω αδυναμίας στην επεξεργασία (φωνητική διάκριση και φωνολογική αναγνώριση), οργάνωση, χρήση και παραγωγή των σωστών φωνολογικών αναπαραστάσεων. Στη Φωνολογική διαταραχή, τα φωνήματα (που αποτελούν τις ελάχιστες διακριτές μονάδες του λόγου) ή και

ομάδες φωνημάτων (συλλαβές), μπορεί να προστεθούν, να παραλειφθούν, να μετακινηθούν, να αλλοιωθούν ή να αντικατασταθούν με έναν τρόπο που καθιστά δύσκολη την κατανόηση της ομιλίας. Στην ηλικία των δύο, περίπου το 50% της ομιλίας ενός παιδιού θα πρέπει να είναι κατανοητό και από την ηλικία των τεσσάρων, η ομιλία θα πρέπει να είναι ως επί το πλείστον κατανοητή. Δυσκολίες με την παραγωγή της ομιλίας εκτός των φυσιολογικών αναπτυξιακών παραμέτρων, μπορεί να οφείλονται και στην ύπαρξη ακουστικών, κιναισθητικών και νευρολογικών ελλειμμάτων, αλλά και στη παρουσία δομικών ανωμαλιών του στόματος, του προσώπου και των αρθρωτών. Παράγοντες που πρέπει να αξιολογηθούν ανεξάρτητα και να ληφθούν υπόψη για την διαφοροδιάγνωση. Διαταραχή ροής στην παιδική ηλικία (περισσότερο γνωστή σαν τραυλισμός) Ο τραυλισμός είναι μια δυσκολία στη ροή της ομιλίας. Αποτελεί μία σύνθετη διαταραχή που συνήθως χαρακτηρίζεται από παθολογικά υψηλής συχνότητας ή/και διάρκειας διακοπών στην ροή της ομιλίας λόγω επαναλήψεων ήχων, συλλαβών, λέξεων, ακόμα και φράσεων, επιμηκύνσεων και μπλοκαρισμάτων. Συχνά συνοδεύονται από δευτερεύουσες συμπεριφορές όπως συσπάσεις μυών του προσώπου ή του σώματος και απώλεια ελέγχου του ρυθμού της αναπνοής. Οι δυσκολίες αυτές, συνδέονται με αρνητικά συναισθήματα, όπως είναι ο φόβος για λεκτική επικοινωνία ή ένα αίσθημα επικοινωνιακής ανεπάρκειας και ανασφάλειας και με συμπεριφορές όπως η αποφυγή λέξεων, προσώπων, ή επικοινωνιακών καταστάσεων. Κοινωνική (πραγματολογική) διαταραχή της επικοινωνίας Τα άτομα με διαταραχή της κοινωνικής επικοινωνίας παρουσιάζουν δυσκολίες κοινωνικής αλληλεπίδρασης, εμποδίζοντάς τους να γνωρίζουν πώς να προσεγγίσουν τους άλλους αλλά και να αντιληφθούν, να αξιολογήσουν και να ερμηνεύσουν τις προθέσεις τρίτων, με αποτέλεσμα την εκδήλωση συμπεριφορών και αντιδράσεων που δεν αρμόζουν στην κάθε περίπτωση. Μειωμένη εμφανίζεται επίσης η κοινωνική τους επίγνω

ΟΙ ΑΝΑΨΥΚΤΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

ση. Το σύνολο δηλαδή των γνωστικών διεργασιών που σχετίζονται με την αντίληψη, κατανόηση και εφαρμογή γλωσσικών, ακουστικών, οπτικών και φυσικών παραγόντων, που μεταδίδουν συναισθηματικές και διαπροσωπικές πληροφορίες, απαραίτητες για την αναγνώριση συναισθημάτων εαυτού και άλλων και την αντίστοιχη ρύθμιση στάσης και συμπεριφοράς. Τα ελλείμματα στην πραγματολογική ευχέρεια των ατόμων της συγκεκριμένης παθολογίας, δυσκολεύουν την επιτυχή προσαρμογή της κοινωνικής χρήση του λόγου ανάλογα τον σκοπό (πχ. για χαιρετισμό, ενημέρωση, αίτηση ή παράκληση), τον ακροατή ή τις συνθήκες, την τήρηση των κοινωνικών «άγραφων» κανόνων που διέπουν μια συνομιλία όπως την εναλλαγή σειράς, διατήρηση ή αλλαγή του θέματος, την απόσταση από τον συνομιλητή, τη μη λεκτική έκφραση και τη βλεμματική επαφή. Οι υπολειπόμενες αυτές ικανότητες τόσο της εκφραστικής όσο και της δεκτικής επεξεργασίας της επικοινωνίας, δυσκολεύουν το άτομο στην κοινωνική ένταξη και συμμετοχή. Λόγω της ανάγκης σαφέστερου διαγνωστικού αποτελέσματος και διαφοροποίησης των κλινικών κριτηρίων από αυτά του Αυτισμού, από το 2013 και την τελευταία ενημέρωση του DSM, στην Κοινωνική (πραγματολογική) διαταραχή της επικοινωνίας εντάσσονται τα άτομα που παρουσιάζουν δυσκολίες στην κοινωνική επικοινωνία χωρίς όμως τις στερεοτυπικές, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, δραστηριότητες και ενδιαφέροντα που είναι χαρακτηριστικό των ατόμων που εντάσσονται στις Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος. Ο ρόλος των θεραπευτών Τα τυπικά στάδια της γλωσσικής ανάπτυξης παρουσιάζουν ναι μεν διαφοροποιήσεις ως προς το ρυθμό και τις ποιοτικές επιδόσεις στην κατάκτησης των επιπέδων του λόγου κάθε σταδίου, αυτές όμως είναι στα πλαίσια της τυπικής ανάπτυξης κάθε παιδιού. Όταν ωστόσο διαπιστώνονται μεγάλες αποκλίσεις και καθυστερήσεις, κρίνεται απαραίτητη μια εκτίμηση της αναπτυξιακής

του πορείας. Το έργο του λογοθεραπευτή και της διεπιστημονικής ομάδας είναι να παρέχει μια αναλυτική αξιολόγηση των διαγνωστικών κριτηρίων, ώστε μέσω της διαφοροδιάγνωσης να σχηματιστεί η σωστή κλινική εικόνα, να εξαχθεί το σωστό πόρισμα, να εντοπιστεί η παθολογία ή οι παθολογίες (σε περίπτωση συνοσηρότητας) και αν κρίνεται αναγκαίο να οργανωθεί ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης. Ο ρόλος της ομάδας δεν περιορίζεται μόνο στην αξιολόγηση και στην διεξαγωγή των θεραπευτικών προγραμμάτων, αλλά περιλαμβάνει σε πρώτη βάση την ενημέρωση των γονέων για την φύση της παθολογίας, τις δυσκολίες του παιδιού τους και την καθοδήγησή τους για την θετική συμβολή τους στην αντιμετώπιση των ελλειμμάτων.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 201

Δυσλειτουργία Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης – Πώς εκδηλώνεται στην καθημερινότητα Αναγνωστοπούλου Ευαγγελία, Εργοθεραπεύτρια στο κέντρο θεραπειών του Πατεράκη Σταμάτη, εξειδικευμένη στη μέθοδο της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης Διεύθυνση Μπουνιαλή 8 τηλ. 28211 11630 - κ. 6972 930 281 email. stamatispater@yahoo.gr

«Αισθητηριακή Ολοκλήρωση» είναι μία από τις μεθόδους παρέμβασης που χρησιμοποιούν οι Εργοθεραπευτές και ορίζεται ως : «η νευρολογική διαδικασία που οργανώνει την αισθητηριακή εισροή από το σώμα μας και από το περιβάλλον και μας δίνει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε το σώμα αποτελεσματικά στο περιβάλλον.», A. JeanAyres, 1988. Η παραπάνω διαδικασία κατέχει σημαντικό ρόλο στους παρακάτω τομείς: • Διέγερση/ Εγρήγορση, Ετοιμότητα & Προσοχή • Γνωστικές, Κινητικές Δεξιότητες & Πραξία • Συναισθηματική Ρύθμιση • Κοινωνική Επικοινωνία & Αλληλεπίδραση • Οργάνωση Συμπεριφοράς στο χώρο & το χρόνο Ως «Δυσλειτουργία Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης» χαρακτηρίζουμε την κατάσταση κατά την οποία ο εγκέφαλος του ατόμου δεν επεξεργάζεται ή δεν οργανώνει την αισθητηριακή εισροή με τρόπο ο οποίος να παρέχει στο άτομο ακριβείς και επαρκείς πληροφορίες για το ίδιο ή το περιβάλλον. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να εμφανίζονται δυσκολίες στην οργάνωση της συμπεριφοράς, στη διαδικασία της μάθησης και παράλληλα το άτομο να μη μπορεί να ανταποκριθεί σε καθημερινές ανάγκες.

202 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η Δυσλειτουργία Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης μπορεί να εκδηλωθεί μέσω συγκεκριμένων συμπεριφορών, οι

οποίες κατηγοριοποιούνται ανάλογα με το αισθητηριακό σύστημα το οποίο αφορούν. Συγκεκριμένα: Το παιδί με απτική δυσλειτουργία μπορεί να: - Αντιδρά αρνητικά και έντονα στο απαλό άγγιγμα, ή το φιλί και μπορεί να εκδηλώσει άγχος ή επιθετικότητα - Φαίνεται φοβισμένο και ενοχλείται όταν άλλοι βρίσκονται σε κοντινή απόσταση ή όταν το πλησιάζουν από πίσω - Αποφεύγει την επαφή με κάποιες υφές ή επιφάνειες, π.χ. κάποια υφάσματα, κουβέρτες, χαλιά, χνουδωτά ζωάκια, κάποια είδη ρουχισμού, καπέλα, ραφές στις κάλτσες, δυσκολεύεται στις αλλαγές των εποχών - Μην του αρέσει το μπάνιο, το πλύσιμο των δοντιών, το κόψιμο των νυχιών, το χτένισμα, το κούρεμα - Αποφεύγει το παιχνίδι στο οποίο μπορεί να λερωθεί, π.χ. δακτυλομπογιές, κόλλα, πηλός, βιάζεται να πλύνει τα χέρια του ακόμα και όταν είναι ελάχιστα λερωμένα - Αποφεύγει να περπατήσει ξυπόλυτο σε γκαζόν ή άμμο - Περπατάει στις μύτες των ποδιών για να αποφύγει την επαφή με το έδαφος - Είναι ιδιότροπο στο φαγητό ή - Φαίνεται ότι δεν αντιλαμβάνεται το άγγιγμα, εκτός όταν είναι πολύ έντονο, ή δεν αντιλαμβάνεται ότι έχει λερωθεί το πρόσωπο του, τα χέρια του - Κάνει άλλα παιδιά ή και ζώα να πονέσουν κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού - Δυσκολεύεται σε κάποιες κινητικές δραστηριότητες

ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ - ΠΩΣ ΕΚΔΗΛΩΝΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ

χωρίς οπτική βοήθεια, π.χ. φερμουάρ, κούμπωμα – ξεκούμπωμα ρούχων - Δυσκολεύεται να συγκρατήσει και να χρησιμοποιήσει εργαλεία, όπως κηρομπογιές, ψαλίδι, πιρούνι Το παιδί με Αιθουσαία Δυσλειτουργία μπορεί να: - Δυσανασχετεί σε δραστηριότητες του παιδότοπου, π.χ. κούνια, τσουλήθρα - Είναι προσεκτικό, κινείται προσεκτικά και ληθαργικά - Απαιτεί συνεχόμενη σωματική υποστήριξη από έναν έμπιστο ενήλικα - Φοβάται τα ύψη, να ανεβαίνει ή να κατεβαίνει σκάλες και κρατάει σφιχτά την κουπαστή - Αγχώνεται όταν τα πόδια ανασηκώνονται από το έδαφος - Απειλείται όταν το κεφάλι του αναποδογυρίζεται ή όταν λυγίζει στο πλάι, π.χ. όταν πλένουμε τα μαλλιά στο νιπτήρα - Φοβάται όταν κάποιος το μετακινεί, π.χ. όταν η δασκάλα μετακινεί την καρέκλα του για να το φέρει πιο κοντά στο θρανίο ή - Χρειάζεται να κινείται όσο πιο πολύ μπορεί, δυσκολεύεται να μείνει καθιστό στη καρέκλα του - Κουνάει το κεφάλι του, λικνίζεται μπρος πίσω, πηδάει πάνω στα έπιπλα, αναποδογυρίζει το σώμα του, φαίνεται να μη ζαλίζεται ποτέ - Χάνει εύκολα την ισορροπία του, φαίνεται απρόσεκτο, αδέξιο και χωρίς συντονισμό - Έχει ένα χαλαρό και «χυμένο» σώμα, προτιμάει να ξαπλώσει από να κάθεται, συνέχεια γέρνει το κεφάλι του και το στηρίζει στη παλάμη ή το αντιβράχιο του - Κάθεται στο πάτωμα σε θέση “W” - Κουράζεται πολύ εύκολα σε κινητικές δραστηριότητες, ακόμα και στο περπάτημα Το παιδί με Ιδιοδεκτική Δυσλειτουργία μπορεί να: - Πέφτει και να συγκρούεται σκόπιμα, επάνω σε αντι-

κείμενα ή να πηδάει από ύψη - Χτυπάει δυνατά τα πόδια του στο έδαφος όταν περπατάει, να κλωτσάει - Τρίβει τα χέρια του στο τραπέζι, να δαγκώνει ή να θηλάζει τα δάχτυλα του, να μασάει συνεχώς αντικείμενα, π.χ. μπλούζα, μολύβι, παιχνίδια - Προτιμάει τα κορδόνια και οι ζώνες να είναι σφιχτά δεμένες - Δυσκολεύεται να καταλάβει πού βρίσκεται το σώμα του σε σχέση με αντικείμενα και άλλους ανθρώπους, έτσι πέφτει συχνά, σκοντάφτει - Οι εργασίες του είναι απρόσεκτες, συνήθως έχουν μεγάλες τρύπες από το σβήσιμο - Συχνά σπάει αντικείμενα, να αδυνατεί να συγκρατήσει αντικείμενα - Βουλιάζει όταν κάθεται στο πάτωμα, ή την καρέκλα, να κάθεται στην άκρη της και να βάζει το πόδι στο πάτωμα για πρόσθετη σταθερότητα - Είναι άκαμπτο και να θέλει να συμμετέχει μόνο σε δραστηριότητες που κατέχει, να αντιστέκεται σε καινούργιες σωματικές προκλήσεις - Έχει έλλειψη αυτοπεποίθησης και να λέει “δεν μπορώ να το κάνω αυτό” πριν προσπαθήσει Όπως γίνεται αντιληπτό, η δυσλειτουργία ενός ή παραπάνω αισθητηριακών συστημάτων μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την καθημερινότητα του παιδιού και τη λειτουργικότητά του σε όλους τους τομείς. Για να αντιμετωπιστούν λοιπόν οι δυσκολίες αυτές, αλλά και να προληφθούν οι δευτερογενείς, π.χ. μαθησιακές δυσκολίες, συναισθηματικές και κοινωνικές δυσκολίες, αδυναμία οργάνωσης της συμπεριφοράς, είναι απαραίτητο να ενταχθεί έγκαιρα το παιδί σε εξατομικευμένο πρόγραμμα Εργοθεραπείας που εστιάζει στις αισθητηριακές του ανάγκες και δομεί εκ νέου το νευρικό του σύστημα, ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή οργάνωση και λειτουργικότητα.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 203

Αυτισμός και επικοινωνία «Ερμηνεύστε τη δυσκολία επικοινωνίας του παιδιού σας και υποστηρίξτε την»

Ελευθερία Βαρδαλάκη Λογοθεραπεύτρια στο κέντρο ειδικών θεραπειών Τυραϊδή - Χαϊδεμενάκη Διεύθυνση Παρθενίου Κελαϊδή 8 Τηλ.: 28210 54345

αυτισμός είναι μια διαταραχή, που επηρεάζει τη ζωή του ατόμου, το οποίο δυσκολεύεται ν’αναπτύξει τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες για να επικοινωνεί, ν’αλληλεπιδρά κοινωνικά και να επιδεικνύει κατάλληλες συμπεριφορές, για να μπορέσει, μετέπειτα, να είναι μέλος ενός κοινωνικού συνόλου. Τι είναι ο αυτισμός; Ο αυτισμός, όπως υποδηλώνει η ετυμολογία του, προέρχεται από τη λέξη «εαυτός» και σημαίνει την απομόνωση του ατόμου στον εαυτό του. Είναι μια αναπτυξιακή διαταραχή, που οδηγεί στη δυσκολία ανάπτυξης των κατάλληλων δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για την κοινωνική συνδιαλλαγή και την επικοινωνία με άλλους ανθρώπους, αλλά επηρεάζει και ευρύτερα όλους τους τομείς της ανάπτυξης του ατόμου.

204 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Τι είναι η επικοινωνία; Η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ανταλλαγής πληροφοριών, ιδεών, συναισθημάτων και μετάδοσης μηνυμάτων από ένα άτομο σ’ένα άλλο. Είναι η ικανότητα του ατόμου να εκφράζει μια ανάγκη ή μια επιθυμία. Μπορεί να εκφραστεί λεκτικά, με τη χρήση της γλώσσας ή μη λεκτικά, με εκφράσεις του προσώπου, χειρονομίες, νοήματα, με τη στάση του σώματος κ.α. Ανάλογα με την ήπια ή σοβαρή εκδήλωση των συμπτωμάτων του αυτισμού, υπάρχουν άτομα που αναπτύσσουν ομιλία παρουσιάζοντας,όμως, σοβαρές δυσκολίες στο να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα κοινωνικά. Υπάρχουν και πολλά άτομα με αυτισμό που δεν

αναπτύσσουν τις δεξιότητες της ομιλίας και δυσκολεύονται ακόμα περισσότερο στο να βρουν αποτελεσματικούς τρόπους επικοινωνίας για να γίνουν κατανοητοί. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά διαταραχής της επικοινωνίας στα παιδιά με αυτισμό; Τα ελλείμματα στην ανάπτυξη των επικοινωνιακών δεξιοτήτων, λεκτικών και μη λεκτικών, αφορούν στη γλωσσική ανάπτυξη του ατόμου αλλά και στην πραγματολογία της γλώσσας. Ως πραγματολογία, ορίζεται η δυσκολία του ατόμου να χρησιμοποιεί κοινωνικά τη γλώσσα και να εξυπηρετεί επικοινωνιακούς σκοπούς. Στις λεκτικές μορφές επικοινωνίας, οι δυσκολίες σχετίζονται με: • την ανάπτυξη του προφορικού λόγου • την κατανόηση και τη χρήση της επικοινωνίας, ώστε να είναι αποτελεσματική • τη γενίκευση εννοιών και δεξιοτήτων της ομιλίας

ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

• την ερμηνεία των σκέψεων, την κατανόηση ενός συναισθήματος του ίδιου ή των άλλων, αλλά και την έκφραση αυτών • την επαναλαμβανόμενη και στερεότυπη χρήση του λόγου, όπως όταν ανταποκρίνεται σε μια ερώτηση με το να την επαναλαμβάνει • την κατανόηση μεταφορών, χιούμορ, παροιμιών, ιδιωματισμών, αφηρημένων εννοιών • το σχολιασμό ή την εξαγωγή συμπερασμάτων • την αντιστροφή προσωπικών αντωνυμιών, συνήθως αναφέρεται στον εαυτό του σε τρίτο πρόσωπο • την ομιλία, όταν υπάρχει ηχολαλία μέσω της επανάληψης λέξεων και φράσεων χωρίς νόημα και χωρίς κάποιον επικοινωνιακό σκοπό • τα προσωδιακά στοιχεία της ομιλίας, όπως την αλλαγή της έντασης ή της χροιάς της φωνής, καθώς παρατηρείται μονότονη και επίπεδη ομιλία. Στις μη λεκτικές μορφές της επικοινωνίας, οι δυσκολίες σχετίζονται με: • την εγκαθίδρυση της βλεματικής επαφής, η οποία είτε είναι στιγμιαία είτε απουσιάζει • την κατανόηση του συναισθήματος του άλλου και τη χρήση εκφράσεων του προσώπου και χειρονομιών • την εναλλαγή της σειράς • τις μιμητικές κινήσεις, που καθιστούν δύσκολο και το παιχνίδι Έχει σημασία, η γλώσσα ή η επικοινωνία; Η γλώσσα είναι το πιο ισχυρό επικοινωνιακό σύστημα και αφορά το ένα μέρος της επικοινωνίας, το άλλο είναι τα μη λεκτικά στοιχεία. Η γλώσσα εξυπηρετεί την επικοινωνία, αλλά ακόμα και αν ένα άτομο με αυτισμό έχει αναπτύξει τις βασικές γλωσσικές δεξιότητες, παρουσιάζει έκπτωση στον επικοινωνιακό τομέα. Η απόκλιση που παρουσιάζει, οφείλεται στην έλλειψη επικοινωνιακής πρόθεσης και στην δυσκολία της κοινωνικής χρήσης της γλώσσας. Πολλά άτομα με αυτισμό αδυνατούν να επικοινωνήσουν λεκτικά, ώστε να γίνουν κατανοητά. Η οικογένεια, που αποτελεί το άμεσο περιβάλλον του ατόμου με αυτισμό, δυσκολεύεται να ικανοποιήσει τις ανάγκες και τις επιθυμίες του κι έτσι οι προσπάθειες που κάνει χωρίς αποτέλεσμα, οδηγούν στη ματαίωση. Προκειμένου, να υποστηρίξει το παιδί της, είναι σημαντικό να κατανοήσει πως το άτομο με αυτισμό είναι ικανό να επικοινωνήσει, αρκεί να του δοθούν οι κατάλληλες επικοινωνιακές ευκαιρίες. Η έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση και η κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση από ειδικούς θεραπευτές (λογοθεραπευτής, ψυχολόγος, παιδοψυχίατρος, δάσκαλος ειδικής αγωγής) θα βοηθήσει το άτομο με αυτισμό να κατανοήσει καλύτερα τον κόσμο γύρω του και να μπορέσει ν’αναπτύξει τις επικοινωνιακές του δεξιότητες. Τι είναι τα εναλλακτικά συστήματα επικοινωνίας; Προκειμένου να εδραιωθεί η ικανότητα του ατόμου να επικοινωνεί και να είναι αυτόνομο, είναι απαραίτητο να υιοθετηθεί η κατάλληλη μορφή επικοινωνίας. Τα εναλλακτικά συστήματα επικοινωνίας, είναι συστήματα, στα

οποία χρησιμοποιούνται διάφοροι τρόποι επικοινωνίας, στηριζόμενοι σε οπτικά ερεθίσματα, χρησιμοποιώντας εικόνες, αντικείμενα, σύμβολα και νοήματα. Η επαυξητική επικοινωνία, μπορεί να βασίζεται σε οπτικά μέσα, αλλά μπορεί να ενισχύσει και την ανάπτυξη της ομιλίας. Ποια είναι τα εναλλακτικά συστήματα επικοινωνίας; Τα πιο γνωστά εναλλακτικά συστήματα επικοινωνίας για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας, χρησιμοποιούνται από εκπαιδευμένους λογοθεραπευτές και είναι τα εξής: 1. Γλωσσικό πρόγραμμα MAKATON 2. Σύστημα επικοινωνίας μέσω της ανταλλαγής εικόνων, PECS. Η κατάλληλη αντιμετώπιση των επικοινωνιακών δυσκολιών, θα επιτρέψει στο άτομο με αυτισμό να δείξει τις δυνατότητες του, να επικοινήσει έχοντας κίνητρο και ν’αλληλεπιδράσει αποτελεσματικά με τους άλλους. Το περιβάλλον του, δίνοντας του ποικίλες επικοινωνιακές ευκαιρίες, το βοηθά να προσαρμοστεί στο περιβάλλον.

Φωτογραφίες από το χώρο της Λογοθεραπείας ΚΕΝΤΡΟ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ & ΕΙΔΙΚΩΝ ΘΕΡΑΠΕΙΩΝ - ΤΥΡΑΪΔΗΣ-ΧΑΪΔΕΜΕΝΑΚΗ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 205

Η Παιδιατρική Εργοθεραπεία και η χρήση της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης «Για κάποια παιδιά με διαταραχή της αισθητηριακής ολοκλήρωσης, κάθε χάδι μπορεί να μοιάζει με χαστούκι, κάθε αγκαλιά να είναι ένα σκληρό βασανιστήριο, και η ζωή σαν το τρενάκι του λούνα παρκ γεμάτη Κατερίνα Καστρινάκη Εργοθεραπεύτρια στο κέντρο ειδικών θεραπειών Τυραϊδή - Χαϊδεμενάκη από δυσάρεστες εμπειρίες.» Εξειδικευμένη στη μέθοδο της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης Διεύθυνση Παρθενίου Κελαϊδή 8 Τηλ.: 28210 54345

Εργοθεραπεία είναι μια εξειδικευμένη επιστήμη στο χώρο της υγείας από το σύνθετο όρο εκ των έργο + θεραπεία. Με τον όρο έργο η Εργοθεραπεία αναφέρεται σε όλες τις καθημερινές δραστηριότητες που κάνουν τα άτομα είτε ως μονάδες είτε μαζί με άλλους, οι οποίες γεμίζουν το χρόνο των ατόμων, δίνουν σκοπό και νόημα στη ζωή τους. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Ομοσπονδία Εργοθερα-

206 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

πευτών, πρωταρχικός στόχος της Εργοθεραπείας είναι μέσω ειδικά επιλεγμένων δραστηριοτήτων να βοηθήσει τα άτομα να επιτύχουν το μέγιστο δυνατό επίπεδο λειτουργικότητας και ανεξαρτησίας σε όλες τις πλευρές της ζωής τους. Να αναπτύξουν και να διατηρήσουν την ικανότητα τους να εκπληρώνουν τα καθήκοντα (υποχρεώσεις) που απορρέουν από το ρόλο τους (εργαζόμενος, συνταξιούχος, γονέας, μαθητής κ.α.), σε συνδυασμό

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΙΔΙΚΩΝ ΘΕΡΑΠΕΙΩΝ ΠΑΙΔΙΟΥ - ΕΦΗΒΟΥ - ΕΝΗΛΙΚΟΥ - ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Λογοθεραπευτικές, Εργοθεραπευτικές, Ειδικής Διαπαιδαγώγισης & Ψυχοδιαγνωστικές Υπηρεσίες

Δημιουργήσαμε ένα Σύγχρονο & Πρότυπο χώρο Πρόληψης, Διάγνωσης, Θεραπείας και Αποκατάστασης παιδιού - εφήβου - ενηλίκου - οικογένειας. Η ομάδα μας στελεχώνεται από εξειδικευμένους και έμπειρους ειδικούς: Λογοπεδικούς/Λογοθεραπευτές, Ψυχολόγο, Εργοθεραπευτές και Ειδικούς Παιδαγωγούς ενώ συνεργάζεται και με άλλες ιατρικές ειδικότητες. Στοχεύουμε στην προσέγγιση και την αποτελεσματική αντιμετώπιση των διαταραχών μάθησης, λόγου, συναισθήματος και συμπεριφοράς παιδιών, εφήβων και ενηλίκων, με σεβασμό στην προσωπικότητα και τις ιδιαιτερότητες του καθενός. Εφαρμόζουμε εξατομικευμένα θεραπευτικά προγράμματα κατόπιν αξιολόγησης, με τη χρήση Ανιχνευτικών Δοκιμασιών (τεστ) από τη δι-επιστημονική μας ομάδα.

Αναλαμβάνουμε: • Διαταραχές λόγου, ομιλίας, φωνής και σίτησης • Προβλήματα λόγου, σε άτομα με ελλείματα ακοής • Δυσκολίες λόγου μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο • Διάγνωση & αποκατάσταση μαθησιακών δυσκολιών (Δυσλεξία) • Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές (Αυτισμός) • Εργοθεραπεία σε άτομα με κινητικές δυσκολίες • Διαταραχές Ελλειματικής Προσοχής Υπερκινητικότητα • Σωματογνωσία - Αυτοφροντίδα - Κοινωνικοποίηση • Βελτίωση λειτουργικότητας • Βελτίωση αδρής - λεπτής κινητικότητας, οπτικοκινητικού συντονισμού και προσανατολισμού στο χώρο • Προγράμματα αισθητηριακής ολοκλήρωσης σε πρότυπη αίθουσα

Συνεδρίες ν τεβού κατόπιν ρα

- Υπεύθυνος Κέντρου: Τυραϊδής Γιάννης - MSc Λογοπεδικός • Κιν. 6974 608 917 - Υπεύθυνη Λογοθεραπείας: Χαϊδεμενάκη Πόπη - Λογοθεραπεύτρια • Κιν. 6977 072 050 - Επιστημονική Επόπτρια του Κέντρου - Εξωτερική Συνεργάτης: Ελευθερία Φατσέα - Κλινική Ψυχολόγος | Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια παιδιών & εφήβων Παρθενίου Κελαϊδή 8 (ημιόροφος), Χανιά - Τηλ.: 28210 54345

Η ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΗΡΩΣΗΣ

με τις κοινωνικοπολιτιστικές συνθήκες (περιβάλλον), παρ’ όλους του περιορισμούς που μπορεί να υπάρχουν. Η Παιδιατρική Εργοθεραπεία απευθύνεται σε παιδιά βρεφικής έως εφηβικής ηλικίας που παρουσιάζουν αναπτυξιακά, γνωστικά, συναισθηματικά και κοινωνικά ελλείμματα. Προωθεί την ανάπτυξη των παιδιών και βελτιώνει τη λειτουργικότητα, κυρίως μέσω του παιχνιδιού. Ένας εργοθεραπευτής αξιολογεί, στοχεύει και παρεμβαίνει δίνοντας λύσεις σε προβλήματα που αφορούν βασικούς άξονες της φυσιολογικής ανάπτυξης. Επιδιώκει και καθιστά ικανά τα παιδιά να ανταπεξέλθουν στις καθημερινές δραστηριότητες, που είναι σημαντικές, όπως η αυτοφροντίδα, το σχολείο και το σπίτι, η αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου – παιχνίδι και η κοινωνική αλληλεπίδραση. Εφόσον γίνει η αξιολόγηση και αναγνωριστούν οι ανάγκες και οι προτεραιότητες για κάθε περίπτωση παιδιού ξεχωριστά, μπορεί να σχεδιαστεί το ανάλογο εργοθεραπευτικό πρόγραμμα. Η παρέμβαση αυτή του προγράμματος, συνήθως γίνεται σε δυσκολίες δεξιοτήτων όπως: • Δραστηριοτήτων καθημερινής ζωής: - Στην ένδυση και απόδυση ρούχων και παπουτσιών - Στη σύλληψη του κουταλιού και στον έλεγχο χεριού ή στόματος - Στο μπάνιο, όπου συχνά αναλύονται και τεχνικές για τους γονείς - Στην προσωπική υγιεινή, όπως τουαλέτα, περιποίηση δοντιών και μαλλιών.

208 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

• Αδρού συντονισμού: - Σε δραστηριότητες με μπάλα (π.χ. να πιάσει, να πετάξει) - Στην ισορροπία - Στη βάδιση και στο τρέξιμο - Στο συντονισμό άνω και κάτω άκρων - Στο συντονισμό οπτικής πληροφορ Ωίας με την κίνηση του σώματος - Στην ανάγκη χαλάρωσης ή μυϊκής ενδυνάμωσης • Λεπτής κινητικότητας - Στην θέση, στη στάση και δύναμη του χεριού και των δακτύλων

- Στη σύλληψη και στον έλεγχο της λαβής του μολυβιού - Στον έλεγχο του καρπού, του αντιβραχίου και των δαχτύλων - Στη ταχύτητα και στην ακρίβεια κ.α. • Γνωστικών και αντιληπτικών - Στην οπτική διάκριση (π.χ. εντοπισμός ομοιοτήτων - διαφορών ) - Στην οπτική μνήμη και αντίληψη εικόνας φόντου - Στην οργάνωση χώρου και προσαναατολισμού - Στη συγκέντρωση προσοχής • Ψυχοκοινωνικών - Στο κοινωνικό παιχνίδι - Στην αυτοεκτίμηση - Στη πρωτοβουλία κ.α. Ο Εργοθεραπευτής χρησιμοποιεί συνδυασμό πολλών μεθόδων στο θεραπευτικό πρόγραμμα. Μια ευρέως γνωστή και αποτελεσματική μέθοδος είναι η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση ( Sensory Integration) που προέρχεται από την Dr A. Jean Ayres, PhD, OTR, μια εργοθεραπεύτρια από την Καλιφόρνια των Η.Π.Α.. Επιτυγχάνεται μέσω δραστηριοτήτων που απολαμβάνουν και διασκεδάζουν τα παιδιά μέσα σε ένα ειδικά προσαρμοσμένο και προστατευτικό περιβάλλον, έχοντας τον κατάλληλο εξοπλισμό ( αιωρούμενο εξοπλισμό όπως κούνιες, τοίχο αναρρίχησης, μπάλες, πισίνα με μπαλάκια κ.α.). Τι είναι όμως αυτή η μέθοδος της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης; Σύμφωνα με τον ορισμό της Ayres, Αισθητηριακή Ολοκλήρωση είναι η νευρολογική διαδικασία που οργανώνει τις αισθήσεις που λαμβάνουμε από το σώμα μας και το περιβάλλον και μας καθιστά ικανούς να χρησιμοποιήσουμε το σώμα μας αποτελεσματικά μέσα στο περιβάλλον. Οι αισθητηριακές εμπειρίες περιλαμβάνουν την αφή, την κίνηση, την θέση του σώματος, την όραση, την όσφρηση, τη γεύση, τον ήχο και την αίσθηση της βαρύτητας. Εκτός από τις πέντε βασικές αισθήσεις, την όραση, την ακοή, την όσφρηση, τη γεύση και την αφή, στη διαδικασία της αισθητηριακής ολοκλήρωσης διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο τρία συστήματα: το αιθουσαίο, το ιδιοδεκτικό και το απτικό σύστημα, τα οποία αποτελούν

Η ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΗΡΩΣΗΣ

την πιο πρώιμη βάση στη μετέπειτα αισθητηριακής ολοκλήρωσης του ατόμου και αναπτύσσονται ακόμη και κατά την ενδομήτρια ζωή. Παρακάτω συνοπτικά θα αναφερθούν μερικά από το τι κάνουν αυτά τα τρία συστήματα: • Αιθουσαίο Σύστημα - Πληροφορεί τον εγκέφαλο για τη θέση και την κίνηση του κεφαλιού στο χώρο. - Ρυθμίζει τις κινήσεις του σώματος, τον τόνο στάσης και την ισορροπία. - Ρυθμίζει τις κινήσεις των ματιών σε σχέση με τις κινήσεις του κεφαλιού. - Συμβάλλει στις αντιδράσεις προσανατολισμού, στις προστατευτικές αντιδράσεις και στη σταθερότητα των αρθρώσεων. - Πληροφορεί τον εγκέφαλο για τις αλλαγές στη ταχύτητα και την κατεύθυνση των κινήσεων. - Είναι υπεύθυνο για την αίσθηση της δόνησης. - Συμβάλλει στην συναισθηματική ασφάλεια και ηρεμία του ατόμου, κ.α.. • Ιδιοδεκτικό Σύστημα - Παρέχει πληροφορίες σχετικά με την τάση των μυών, την πίεση που ασκείται στο σώμα μας, τη θέση των μελών του σώματος στο χώρο και τη δύναμη και το εύρος της κάθε κίνησης. - Παρέχει πληροφορίες για την κατεύθυνση της κάθε κίνησης, τον προσανατολισμό στο χώρο. - Συμβάλλει στην απόκτηση του ‘’σχήμα σώματος’’, δηλαδή της εικόνας που έχει κάθε άτομο για το σώμα του και συναισθήματά του απέναντι σε αυτό. - Συμβάλλει σε όλους τους τύπου κινητικής δραστηριότητας (αντανακλαστικά, εκούσιες κινήσεις, αυτόματες αντιδράσεις).

Για τα περισσότερα παιδιά η αισθητηριακή ολοκλήρωση αναπτύσσεται κατά τη διαδικασία συνηθισμένων παιδικών δραστηριοτήτων. Σε μερικά παιδιά, η αισθητηριακή ολοκλήρωση δεν εξελίσσεται τόσο αποτελεσματικά όσο θα έπρεπε. Αυτό είναι γνωστό ως διαταραχή αισθητηριακής ρύθμισης (sensory processing disorder – SPD). Όταν η διαδικασία αυτή διαταράσσεται τότε μπορεί να εμφανιστούν μαθησιακά προβλήματα, προβλήματα κινητικών ικανοτήτων και συμπεριφοράς. Οι Εργοθεραπευτές που είναι εξειδικευμένοι στην Αισθητηριακή Ολοκλήρωσης σχεδιάζουν και εφαρμόζουν τη θεραπευτική παρέμβαση. Γενικός στόχος αυτής της θεραπευτικής προσέγγισης είναι η οργάνωση και η επεξεργασία των εισερχόμενων αισθητηριακών ερεθισμάτων στα πλαίσια μιας σκόπιμης και αυτοκατευθυνόμενης δραστηριότητας. Με άλλα λόγια το ίδιο το παιδί πρέπει να δράσει, καθοδηγούμενο από το εσωτερικό κίνητρο και ο Εργοθεραπευτής να το βοηθήσει να οργανώσει τον εαυτό του (όσο περισσότερο μπορεί), παρέχοντάς του το κατάλληλο αισθητηριακό περιβάλλον και ενθαρρύνοντάς το. Eίναι σημαντικό να τονιστεί ότι η πρώιμη παρέμβαση με ένα κατάλληλο δομημένο εργοθεραπευτικό πρόγραμμα αποδεικνύεται ύψιστης σημασίας, ώστε τα παιδιά να αναπτύξουν στο μέγιστο τις ικανότητές τους και να είναι από μικρή ηλικία λειτουργικά μέσα στην οικογένεια με στόχο τη λειτουργικότητα στο σχολείο και τα υπόλοιπα περιβάλλοντα. Καταλυτικό ρόλο σε όλα παίζει η στενή συνεργασία με τους γονείς και την υπόλοιπη διεπιστημονική ομάδα που έχει αναλάβει την επιμόρφωση του παιδιού.

• Απτικό Σύστημα - Είναι σημαντικό στην ανάπτυξη της απτικής αντιληπτικότητας - Είναι απαραίτητο στον κινητικό συντονισμό, στον κινητικό σχεδιασμό και στις λεπτές κινήσεις. - Είναι απαραίτητο για τη συναισθηματική ανάπτυξη του ατόμου κυρίως όσον αφορά την κοινωνικότητα και συμπεριφορά. - Συμβάλλει στην ανάπτυξη της εικόνας σώματος (Τζονιχάκη, & Μοροζίνη, & Πολίτης, 2012).

Φωτογραφίες από το χώρο της Εργοθεραπείας ΚΕΝΤΡΟ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ & ΕΙΔΙΚΩΝ ΘΕΡΑΠΕΙΩΝ - ΤΥΡΑΪΔΗΣ- ΧΑΪΔΕΜΕΝΑΚΗ

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 209

Το Άγχος στην Παιδική Ηλικία

Ηρακλεία Κουτουλάκη Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος Σύμβουλος Εκπαιδευτηρίων Θεοδωρόπουλου Υψηλαντών 25, Χανιά Τηλ. 2821070084-6947665079 Email: ira.koutoulaki@gmail.com Web site: irakleia-koutoulaki.gr

ο άγχος αποτελεί ένα αρκετά οικείο συναίσθημα τόσο για τους ενήλικες όσο και για τα παιδιά. Ορίζεται ως ένα πολύπλοκο μοτίβο κινητικών, υποκειμενικών και φυσιολογικών αντιδράσεων που εκδηλώνεται κατά την αναμονή μίας πραγματικής ή υποτιθέμενης απειλής. Αποτελεί ένα λειτουργικό συναίσθημα που διευκολύνει τους ανθρώπους να αντιμετωπίζουν δύσκολες καταστάσεις, θέτοντας τον οργανισμό σε μία κατάσταση ετοιμότητας. Βοηθάει το παιδί να οδηγηθεί από την εξάρτηση στην αυτονομία, συνιστώντας με αυτόν τον τρόπο ένα φυσιολογικό στοιχείο της αναπτυξιακής του πορείας (Κάκουρος & Μανιαδάκη, 2003).

210 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Όταν το άγχος είναι υπερβολικό σε ένταση, δυσανάλογο σε σχέση με το ερέθισμα που το προκαλεί και διαρκές για μία παρατεταμένη χρονική περίοδο, τότε ενδέχεται να αποτελεί ένδειξη κάποιας αγχώδους διαταραχής. Σε αυτήν την περίπτωση ο οργανισμός προβαίνει σε μία «τοξική» αύξηση ορμονών, όπως της κορτιζόλης, η οποία μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα μνήμης και να εξασθενίσει το ανοσοποιητικό σύστημα. Σε συνδυασμό με την ταυτόχρονη μείωση των επιπέδων της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης που σχετίζονται με την καλή διάθεση, το παιδί μπορεί να οδηγηθεί σε μία κατάσταση στην οποία θα βιώνει μία συνεχόμενη αίσθηση απειλής ή τρόμου. Κατά συνέπεια, αισθάνεται αδύναμο να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις οποιουδήποτε έργου, θεωρώντας τον κόσμο επικίνδυνο και

απειλητικό (Sunderland, 2006). Σε αυτήν την περίπτωση το άγχος χάνει τη λειτουργικότητά του, αποτελώντας πλέον τροχοπέδη για την ομαλή προσαρμογή του παιδιού, καθώς το προτρέπει να αποφεύγει οποιαδήποτε δύσκολη κατάσταση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την κορύφωση του άγχους και τη γενίκευσή του ακόμη και σε καταστάσεις που απουσιάζουν τα ερεθίσματα που το προκαλούν (Plummer, 2013).

Μέχρι πρόσφατα το άγχος στην παιδική ηλικία δεν τύγχανε της ιδιαίτερης προσοχής των επαγγελματιών ψυχικής υγείας, καθώς τα ευρήματα παλαιότερων ερευνών υποστήριζαν την άποψη ότι οι εκφάνσεις του άγχους κατά την αναπτυξιακή πορεία του παιδιού

ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

είναι ασταθείς και έχουν την τάση να υποχωρούν με την ωριμότητα του ατόμου (Slater, 1939). Ωστόσο, τα νεότερα ερευνητικά δεδομένα καταδεικνύουν ότι τα συμπτώματα του άγχους είναι εξαιρετικά επίμονα και η παρουσία τους αυξάνει την πιθανότητα ανάπτυξης κάποιας αγχώδους διαταραχής ή άλλων ψυχιατρικών προβλημάτων (Waldron, 1976˙ Kessler et al., 2005). Είναι σημαντικό να σημειωθεί επίσης ότι τα παιδιά με άγχος έχουν τη τάση να εσωτερικεύουν τα προβλήματά τους, στρέφοντάς τα προς τον εαυτό τους. Επομένως, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί δεν τους δίνουν τη δέουσα σημασία, καθώς δίνεται, γενικά, πολύ περισσότερη έμφαση στα παράπονα, στις ανησυχίες, στις παρεκκλίνουσες συμπεριφορές και όχι στα παθητικά εσωστρεφή παιδιά, που δεν δημιουργούν προβλήματα. Ακόμη κι αν αναγνωρίσουν το πρόβλημα, οι ενήλικες τείνουν να υποβιβάζουν τη σοβαρότητα της οδύνης και την ένταση του ψυχικού πόνου που βιώνει ένα παιδί (Kovacs, 2006).

Οι αγχώδεις διαταραχές είναι από τις συνηθέστερες στην παιδική ηλικία με τις επιδημιολογικές αναφορές να τις υπολογίζουν στο 10% του γενικού πληθυσμού (Bienvenu & Ginsburg, 2007˙ Costello, Mustillo, Erkanli, Keeler & Angold, 2003˙ Monga, Young & Owens, 2009), ενώ η συχνότητα εμφάνισής τους σε παιδιά ηλικίας 6 έως 12 ετών διακυμαίνεται ανάμεσα σε 18% με 21%. Έχει διαπιστωθεί, επίσης, ότι τα συμπτώματα άγχους εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα στα κορίτσια σε σχέση με τα αγόρια (Kashani & Orvaschel, 1990). Τα στοιχεία αυτά καταδεικνύουν την αναγκαιότητα κατανόησης της γνωστικής και συναισθηματικής λει-

τουργικότητας των παιδιών με άγχος για την πρόληψη και αντιμετώπιση των εσωτερικευμένων προβλημάτων στην παιδική ηλικία. Τα χαρακτηριστικά της εσωτερίκευσης είναι η ανησυχία, η απόσυρση, η απομόνωση, οι φοβίες, η αποφυγή ορισμένων ερεθισμάτων και καταστάσεων, τα σωματικά συμπτώματα και οι υποκειμενικές αντιδράσεις που υποδεικνύουν ότι το παιδί υποφέρει εσωτερικά. Τα παιδιά με άγχος παρουσιάζουν ελλείψεις στην κοινωνική τους λειτουργικότητα, είναι λιγότερο διεκδικητικά, έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στην κριτική και παρουσιάζουν συχνά χαμηλή ακαδημαϊκή επίδοση εξαιτίας της αναβλητικότητάς τους για την ανάληψη και ολοκλήρωση εργασιών, λόγω της ανησυχίας τους ότι δεν μπορούν να ανταποκριθούν με επάρκεια σε αυτές. Στις αγχώδεις διαταραχές που επηρεάζουν τα παιδιά κατατάσσονται η Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού, η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή, η Ειδική Φοβία, η Κοινωνική Φοβία, η Διαταραχή Πανικού, η Αγοραφοβία και η Εκλεκτική Αλαλία. Η Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού αφορά την εκδήλωση υπερβολικού άγχους σε ενδεχόμενο αποχωρισμό του παιδιού από τα άτομα με τα οποία είναι προσκολλημένο. Η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή χαρακτηρίζεται από υπερβολικό και ανεξέλεγκτο άγχος για μία σειρά ερεθισμάτων και καταστάσεων τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας, για διάστημα τουλάχιστον 6 μηνών. Η Ειδική Φοβία αναφέρεται σε έκδηλο, υπερβολικό και επίμονο φόβο που εκλύεται από την παρουσία ή την αναμονή ειδικού αντικειμένου ή ειδικής κατάστασης. Η Κοινωνική Φοβία αποτελεί έναν έντονο και επίμονο φόβο ταπείνωσης και αμηχανίας σε κοινωνικές καταστάσεις. Η Διαταραχή Πανικού περιλαμβάνει τις επαναλαμβανόμενες απροσδόκητες προσβολές πανικού, που συνοδεύονται για τουλάχιστον ένα μήνα ή περισσότερο από επίμονο άγχος του ατόμου μήπως του ξανασυμβούν, από ανησυχία και στενοχώρια για τις επιπτώσεις των προσβολών κι από σημαντική αλλαγή της συμπεριφοράς που σχετίζεται με αυτές. Η Αγοραφοβία αποτελεί μία σημαντική αγχώδη διαταραχή κατά την οποία το άτομο εκδηλώνει άγχος, το οποίο δημιουργείται από την έκθεση του σε μέρη ή καταστάσεις από τις οποίες η διαφυγή μπορεί να είναι δύσκολη ή στις οποίες δεν είναι εύκολο να του παρασχεθεί βοήθεια στην περίπτωση που του συμβεί

Σωματικά Συμπτώματα Άγχους

212 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Δυσκολία στην αναπνοή Ζάλη / Κεφαλαλγίες Αστάθεια Εφίδρωση Πόνος στους ώμους και στο στήθος Αδυναμία στα άκρα Δυσκολία την κατάποση

Βούισμα στα αυτιά Πόνοι /ενοχλήσεις στο στομάχι Αύξηση αρτηριακής πίεσης Ταχυκαρδία Τάση για εμετό ή/και εντερικά προβλήματα Θαμπή όραση Ξηροστομία

ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

µια αιφνίδια ή περιστασιακά προβλεπόμενη προσβολή πανικού. Η Εκλεκτική Αλαλία είναι μία διαταραχή άγχους που εμφανίζεται συνήθως σε μικρές ηλικίες κατά την οποία το παιδί αδυνατεί να μιλήσει και να επικοινωνήσει σε διάφορες κοινωνικές καταστάσεις.

Παρέμβαση ως την πλέον αποτελεσματική θεραπεία για την αντιμετώπιση αυτού του είδους διαταραχών, συμβάλλοντας με ουσιαστικό τρόπο στην ψυχική ενδυνάμωση των παιδιών και στη βελτίωση της κοινωνικής τους επάρκειας (Kendall et al., 2005).

Δύο ακόμα διαταραχές χαρακτηρίζονται από υπερβολικό και παράλογο άγχος, αλλά πλέον σύμφωνα με το DSM-V ανήκουν σε ξεχωριστές διαγνωστικές κατηγορίες: η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή και η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες. Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή αναφέρεται σε επαναλαμβανόμενες ιδεοληψίες και ψυχαναγκασμούς με τους οποίους ασχολείται το παιδί τουλάχιστον για μία ώρα την ημέρα, οι οποίοι το καταπονούν και του δημιουργούν προβλήματα στην καθημερινή λειτουργικότητά του. Η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες χαρακτηρίζεται από επίμονο άγχος ως επακόλουθο ενός τραυματικού γεγονότος που δε συνηθίζεται στα πλαίσια της ανθρώπινης εμπειρίας (APA, 2013).

Τα παιδιά μέσα από ψυχοεκπαίδευση αποκτούν μεγαλύτερη επίγνωση των δυσλειτουργικών σκέψεων που βρίσκονται πίσω από το άγχος τους και τις αντικαθιστούν με περισσότερο βοηθητικές και ισορροπημένες. Αντιλαμβάνονται την τάση τους να εστιάζουν την προσοχή τους σε απειλητικά ερεθίσματα και να θεωρούν τον εαυτό τους αδύναμο να διαχειριστεί την κατάσταση. Επιπλέον, κατανοώντας τον δικό τους μοναδικό τρόπο φυσιολογικής αντίδρασης σε δύσκολες καταστάσεις, μπορούν να μάθουν να ανιχνεύουν και να διαχειρίζονται αυτά τα δυσφορικά σωματικά συμπτώματα. Περιορίζοντας την τάση τους να αποφεύγουν αγχογόνες καταστάσεις, μαθαίνουν να έχουν μία ρεαλιστική αντίληψη για τις προσωπικές τους ικανότητες και το δυναμικό τους, αποκτώντας την επιθυμία να ανταποκριθούν σε νέες προκλήσεις. Διατηρούν τον αυτοέλεγχό τους, αποκτούν συναισθηματική ανθεκτικότητα και αναπτύσσουν δεξιότητες λήψης αποφάσεων για την αποτελεσματικότερη επίλυση των προβλημάτων τους.

Η θεραπευτική παρέμβαση στις αγχώδεις διαταραχές στοχεύει στην κατανόηση της διεργασίας του άγχους, στην απόκτηση δεξιοτήτων διαχείρισής του, καθώς και στην γενικευμένη εφαρμογή αυτών των μαθημένων δεξιοτήτων. Η πλειονότητα των ερευνητικών δεδομένων καταδεικνύει τη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική

Βιβλιογραφικές Αναφορές - American Psychiatric Association [APA] (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th Rev. ed). Washington DC: Author. - Bienvenu, J., & Ginsburg, G. (2007). Prevention of anxiety disorders. International Review of Psychiatry, 19(6), 647-654. - Costello, E. J., Mustillo, S., Erkanli, A. Keeler, G., & Angold, A. (2003). Prevalence and development of psychiatric disorders in childhood and adolescence. Archives of General Psychiatry, 60, 837-844. - Κάκουρος, Ε., & Μανιαδάκη, Κ. (2003). Ψυχοπαθολογία Παιδιών και Εφήβων – Αναπτυξιακή Προσέγγιση. Αθήνα: Εκδόσεις Τυπωθήτω. - Kashani, J. H., & Orvaschel, M. (1990). A community study of anxiety in children and adolescents. American Journal of Psychology, 147, 313-318. - Kessler, R. C., Berglund, P., Demler, O., Jin, R., Merikangas, K. R.,& Walters, E.E. (2005). Lifetime prevalence and age-of-onset distributions of DSM-IV disorders in the National Comorbidity Survey Replication. Archives of General Psychiatry, 62, 593-602. - Kovacs, M. (2006). Next steps for research on child and adolescent depression prevention. American Journal of Preventive Medicine, 32, 184-185. - Monga, S., Young, A., & Owens, M. (2009). Evaluating a cognitive behavioral therapy group program for anxious five to seven-year-old children a pilot study. Depression and Anxiety, 26, 243-250. - Plummer, D. M. (2013). Αλλαγές, άγχος, Αγωνίες. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη. - Sunderland, M. (2006). The Science of Parenting. Λονδίνο: Dorling Kindersley. - Waldron, S. (1976). The significance of childhood neuroses for adult mental health. A follow-up study. American Journal of Psychiatry, 133, 532-538.

Κορίτσια και γυναίκες με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας

214 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι μία από τις πιο σοβαρές νευροαναπτυξιακές διαταραχές. Επηρεάζει αρνητικά πολλούς τομείς της λειτουργικότητας του παιδιού, δημιουργώντας σοβαρές δυσκολίες τόσο στο ίδιο το παιδί, όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό και οικογενειακό του περιβάλλον. Εμφανίζεται στο 5-7% του μαθητικού πληθυσμού και διατηρείται στην ενήλικη ζωή σε σημαντικό ποσοστό (2/3 του διαγνωσμένου πληθυσμού). Σύμφωνα με το DSM-V η αναλογία αγοριών – κοριτσιών με ΔΕΠΥ είναι 4 προς 1, ενώ η αναλογία αγοριών – κοριτσιών με ΔΕΠΥ που λαμβάνουν θεραπεία είναι 9 προς 1. Εκτιμάται μέσα από έρευνες ότι ποσοστό 50-75% των κοριτσιών διαφεύγουν της διάγνωσης. Τα κορίτσια αυτά δυσκολεύονται να λειτουργήσουν αποτελεσματικά και να αποδώσουν σύμφωνα με τις δυνατότητές τους (Κάκουρος & Μανιαδάκη, 2003). Η ΔΕΠΥ υποδιαγιγνώσκεται στα κορίτσια, καθώς τα ερευνητικά δεδομένα αφορούν κυρίως τη συμπεριφορά των αγοριών. Τα κορίτσια δεν εξωτερικεύουν την αποδιοργάνωσή τους στη σχολική τάξη ή στην οικογένεια στο βαθμό που το κάνουν τα αγόρια, ενώ τείνουν να έχουν καλύτερες σχολικές επιδόσεις. Ενδέχεται να έχουν μία υπερκινητικότητα, αλλά είναι περισσότερο πιθανό να ανήκουν στον απρόσεκτο τύπο της ΔΕΠΥ, εκδηλώνοντας περιόδους ονειροπόλησης. Συχνά καταβάλλουν μεγαλύτερη προσπάθεια από τα αγόρια να περιορίσουν την υπερκινητικότητά τους, προκειμένου να ανταποκριθούν στα πρότυπα του φύλου τους. Τα συμπτώματά

τους είναι περισσότερο εσωτερικευμένα, και μπορεί να παραβλεφθούν. Δεν εκδηλώνουν ακραίες επιθετικές ή διαταρακτικές συμπεριφορές, αλλά περιορίζονται κυρίως στην εκδήλωση λεκτικής επιθετικότητας. Σε συνδυασμό με την έλλειψη γνώσης αναφορικά με το ρόλο των ορμονών στην εκδήλωση των συμπτωμάτων, είναι πιθανό να διαφύγουν της διάγνωσης, γεγονός που επιβαρύνει τη λειτουργικότητά τους, καθώς δε μαθαίνουν να διαχειρίζονται τις δυσκολίες τους από την παιδική ηλικία (Breen & Barkley, 1988). Τα συμπτώματα συνήθως γίνονται πιο εμφανή σε μεγαλύτερη ηλικία. Κατά μέσο όρο η διάγνωση στα αγόρια γίνεται στην ηλικία των 7 ετών ενώ στα κορίτσια στην ηλικία των 12 ετών. Ο επιπολασμός της ΔΕΠΥ στους ενήλικες ανέρχεται σε 4,4% με τη συχνότητα των γυναικών να πλησιάζει αυτή των ανδρών (Faraone et al., 2000).

Τα κορίτσια που εκδηλώνουν Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής με Υπερκινητικότητα είναι συνήθως χαρισματικά, υπερδραστήρια και ενθουσιώδη παιδιά που παρουσιάζουν δυσκολίες οργάνωσης του χώρου

ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ – ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

και του χρόνου τους, όπως ακαταστασία και διαταραχές ύπνου. Έχουν περισσότερα προβλήματα στις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις, εκδηλώνοντας συνεχή και χωρίς έλεγχο ομιλία. Έχουν μία υπερβολική τάση για κοινωνικοποίηση, μία υπερδραστηριότητα, ενώ συχνά οι συναισθηματικές τους αντιδράσεις μπορεί να είναι υπερβολικές. Είναι επιρρεπή σε παρορμητικές παρεκτροπές και συχνά δίνουν την εικόνα ενός απαιτητικού, νευρικού και ανήσυχου παιδιού που υιοθετεί επικίνδυνες συμπεριφορές. Είναι κακές ακροάτριες, έχουν την τάση να διακόπτουν τον συνομιλητή τους, ενώ δεν περιμένουν τη σειρά τους για να μιλήσουν μέσα στη σχολική τάξη. Συχνά είναι επικριτικά παιδιά που κατηγορούν τους άλλους ή επιδιώκουν να τους ελέγχουν. Ενδέχεται, επίσης, να λειτουργούν σαν αγόρια και να κοινωνικοποιούνται με αγόρια. Τα κορίτσια που εκδηλώνουν μόνο Ελλειμματική Προσοχή εκδηλώνουν συχνή τάση ονειροπόλησης κατά τη διάρκεια της ημέρας. Είναι υποχωρητικά, ντροπαλά και κοινωνικά αδέξια παιδιά, με λίγους φίλους. Αποθαρρύνονται εύκολα εμφανίζοντας μία τάση απόσυρσης και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Είναι ευαίσθητα στην απόρριψη και εκδηλώνουν περισσότερο εσωτερικευμένο άγχος, σωματικά ενοχλήματα και κατάθλιψη. Παρουσιάζουν δυσκολία να ξυπνήσουν το πρωί και να ξεκινήσουν μία δραστηριότητα. Έχουν συχνά αυξημένη νοημοσύνη και αποδίδουν αποτελεσματικά καταβάλλοντας εξαιρετικές προσπάθειες για υπερβολική εστίαση. Η ομάδα αυτή διαγιγνώσκεται συνήθως στην εφηβεία ή την ενηλικίωση, καθώς εστιάζουν στην αποτελεσματικότητά τους, αγνοώντας το άγχος και τις προσπάθειες που καταβάλλουν για να αντισταθμίσουν την απροσεξία τους.

216 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Σύμφωνα με τα νεότερα ερευνητικά δεδομένα η ΔΕΠΥ συνδέεται με δυσκολίες στις επιτελικές λειτουργίες (Qian et al., 2013). Οι επιτελικές λειτουργίες (executive functions) αναφέρονται στο σύνολο των γνωστικών λειτουργιών που ρυθμίζουν τη συμπεριφορά (Funahashi, 2001). Χρησιμοποιούνται όταν κάτι δεν είναι αυτοματοποιημένο ή όταν απαιτείται προσαρμογή σε μία νέα κατάσταση. Περιλαμβάνουν τη μνήμη εργασίας που αφορά την ικανότητα συγκράτησης πληροφοριών στη μνήμη παράλληλα με τη διεκπεραίωση άλλων έργων, τη γνωστική αναστολή απάντησης, δηλαδή την ικανότητα

ελέγχου της απόκρισης σε ένα εξωτερικό ερέθισμα και τη γνωστική ευελιξία που αναφέρεται στη δυνατότητα μετατόπισης της προσοχής από το ένα ερέθισμα στο άλλο, όποτε αυτό είναι απαραίτητο για τη λειτουργική εκτέλεση μίας δραστηριότητας. Περιλαμβάνουν επίσης τον σχεδιασμό, που αποτελεί την δυνατότητα διαρκούς παρακολούθησης, αξιολόγησης και αναβάθμισης των ενεργειών του ατόμου για την εκπλήρωση κάποιου στόχου και τη συντηρούμενη προσοχή που αναφέρεται στην ικανότητα ενός ατόμου να διατηρεί την προσοχή του σε ένα ερέθισμα για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Τέλος, περιλαμβάνουν τον συναισθηματικό αυτοέλεγχο που αφορά την αυτορρύθμιση και την προσαρμοστικότητα των συναισθημάτων ενός ατόμου, καθώς και την αναβολή της ικανοποίησης, δηλαδή την ικανότητα αναμονής ενός ατόμου για ένα χρονικό διάστημα, προτού λάβει μία αμοιβή για την προσπάθεια που κατέβαλε. Τα ελλείμματα στις επιτελικές λειτουργίες επιβαρύνουν τα παιδιά με ΔΕΠΥ ως προς την εγρήγορση, την ικανότητα αντίστασης σε διασπαστικά ερεθίσματα, την ικανότητα μετάθεσης της προσοχής από το ένα ερέθισμα στο άλλο και την εναλλαγή της προσοχής μεταξύ δύο δραστηριοτήτων που βρίσκονται σε εξέλιξη ταυτόχρονα.

Με την έναρξη της εφηβείας οι γυναίκες βιώνουν την πιο επιβαρημένη μορφή των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ (Huessy, 1990). Το ίδιο ισχύει και για τις γυναίκες στην εμμηνόπαυση, κατά τη διάρκεια της οποίας παρατηρείται πιο έντονη η γνωσιακή δυσλειτουργία. Η προηγούμενη αποτελεσματική φαρμακευτική αγωγή χάνει την αποτελεσματικότητά της τις εβδομάδες πριν την έμμηνο ρύση, καθώς και στην έναρξη της εμμηνόπαυσης. Η νευρολογία της ντοπαμινικής λειτουργίας της ΔΕΠΥ είναι πολύπλοκη. Έρευνες υποδεικνύουν τη δυσλειτουργία των νευροδιαβιβαστικών συστημάτων ιδιαίτερα στον προμετωπιαίο φλοιό. Τα οιστρογόνα διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην έκκριση της ντοπαμίνης στους νευρώνες, καθώς έχουν θετικό αποτέλεσμα στα νευροδιαβιβαστικά συστήματα που ρυθμίζουν τη διάθεση, τη συμπεριφορά και τη νοητική λειτουργία. Αυξάνουν τη συγκέντρωση των νευροδιαβιβαστών και προκαλούν μία αύξηση στον πληθυσμό και την ευαισθησία των υποδοχέων της ντοπαμίνης (D2) στο ραβδωτό σώμα και στα βασικά γάγγλια. Η μηνιαία διακύμανση στα επίπεδα των οιστρογόνων κατά την έμμηνο ρύση επιδρά στην βαρύτητα εκδήλωσης των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ (Shepherd, 2001). Στην εμμηνόπαυση η σχετική μείωση στα επίπεδα των οιστρογόνων συνοδεύεται από σωματικές, ψυχολογικές και νοητικές διαταραχές, όπως προβλήματα μνήμης, αλλαγές στη διάθεση, δυσκολία

ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ – ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

στην ανάκτηση λέξεων, περιορισμένη πνευματική διαύγεια, εξάψεις και αϋπνία (Archer, 1999). Είναι σημαντικό οι γυναίκες με ΔΕΠΥ να έχουν μία καλή κατανόηση της διαταραχής και να αναγνωρίσουν τη συνεχόμενη αλλαγή του ορμονικού περιβάλλοντος με την οποία έρχονται αντιμέτωπες, η οποία επηρεάζει σημαντικά τη ΔΕΠΥ και τα συνωδά συμπτώματά της. Όταν τα χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων επηρεάζουν τη συμπτωματολογία της ΔΕΠΥ, μία πιο συντονισμένη θεραπευτική προσέγγιση ίσως είναι αναγκαία για να βελτιωθεί η συνολική λειτουργικότητα του ατόμου. Η οιστρογονική θεραπεία μπορεί να σταθεροποιήσει τη διάθεση, να βελτιώσει τη μνήμη και να αυξήσει την αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής αγωγής.

Η υποδιάγνωση των κοριτσιών με ΔΕΠΥ έχει σοβαρό αντίκτυπο στην αυτοεικόνα και την αυτοπεποίθησή τους. Συχνά νιώθουν ότι τα κρίνουν άδικα, φοβούνται την απόρριψη από τους συνομηλίκους και είναι πάντα σε ετοιμότητα να την δεχτούν. Έχουν δεύτερες σκέψεις και λογοκρίνουν τον εαυτό τους, νιώθουν απογοήτευση από τις αποτυχίες τους, ντροπή για τις παρανοήσεις τους και έχουν διαστρεβλωμένη εικόνα εαυτού. Παράλληλα τα κορίτσια και οι γυναίκες με ΔΕΠΥ διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο για υιοθέτηση επικίνδυνων συμπεριφορών, όπως έναρξη καπνίσματος στην σχολική ηλικία, κατάχρηση ουσιών, εκδήλωση διατροφικών διαταραχών, εκδήλωση άγχους, κατάθλιψης ή ασθενειών που σχετίζονται με το χρόνιο στρες (ινομυαλγία), σύναψη επιδερμικών σχέσεων, υιοθέτηση υψηλού κινδύνου σεξουαλικής συμπεριφοράς, απρογραμμάτιστη εγκυμοσύνη, αυτοκτονικό ιδεασμό, αυτοτραυματική συμπεριφορά, διαζύγιο, δημιουργία μονογονεϊκής οικογένειας, οικο-

νομικά προβλήματα, εγκατάλειψη σπουδών και ανεργία. Δυσκολεύονται να διαχειριστούν τις υποχρεώσεις της καθημερινής ζωής και ανατροφής των παιδιών τους, ενώ έχουν 50% πιθανότητες τα παιδιά τους να έχουν επίσης ΔΕΠΥ. Η έγκαιρη διάγνωση κρίνεται μείζονος σημασίας. Η κατανόηση της διαταραχής από την πάσχουσα είναι από μόνη της θεραπευτική, καθώς προσφέρει στο άτομο σημαντική ανακούφιση. Οι αποτελεσματικές θεραπείες περιλαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή, ψυχοθεραπεία/ θεραπεία συμπεριφοράς, διαπαιδαγώγηση, ψυχοεκπαίδευση γονέων, ομάδες υποστήριξης και καθοδήγηση. Η φαρμακοθεραπεία στοχεύει στη ρύθμιση του νευροχημικού υποστρώματος της διαταραχής, συντελεί στην ενδυνάμωση του ατόμου για τη διαχείριση της συμπεριφοράς του και βελτιώνει τα κύρια συμπτώματα (ρύθμιση προσοχής, μείωση αίσθησης εσωτερικού αναβρασμού και ανησυχίας, έλεγχος παρορμητικότητας). Η Θεραπεία Συμπεριφοράς στοχεύει στον έλεγχο του θυμού, στην εκπαίδευση σε κοινωνικές δεξιότητες, στη βελτίωση της κοινωνικής συμπεριφοράς, στη βελτίωση της ακαδημαϊκής ή της εργασιακής επίδοσης καθώς και στην ενίσχυση του ατόμου για την ομαλή προσαρμογή του στο σχολείο ή στο εργασιακό του περιβάλλον. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία δε βοηθάει μόνο στη διαχείριση των συμπτωμάτων που απορρέουν από τη διαταραχή αλλά ταυτόχρονα προλαμβάνει την εκδήλωση άλλων διαταραχών στο μέλλον. Η συμπτωματολογία της ΔΕΠΥ μπορεί να βελτιωθεί με ένα καλά σχεδιασμένο στις εξατομικευμένες ανάγκες του ατόμου θεραπευτικό σχεδιασμό.

Βιβλιογραφικές Αναφορές - Archer, J. S. M. (1999). Estrogen and mood change via CNS activity. Menopausal Med, 7, 4–8. - Breen, M. J. & Barkeley, R. A. (1998). Child psychopathology and parenting stress in girls and boys having attention deficit disorder with hyperactivity. Journal of Pediatric Psychology, 13, 265-280. - Faraone, S.V., Biederman, J., Spencer, T., Wilens, T., Seidman, L. J., Mick, E. & Doyle, A.E. (2000). Attention-deficit/hyperactivity disorder in adults: an overview. Boil Psychiatry, 48, 9-20. - Funahashi, S. (2001). Neuronal mechanisms of executive control by the prefrontal cortex. Neuroscience Research, 39, 147-165. - Huessy, H.R. (1990). The pharmacotherapy of personality disorders in women. Paper presented at the 143rd Annual Meeting of the American Psychiatric Association. New York. - Κάκουρος, Ε., & Μανιαδάκη, Κ. (2003). Ψυχοπαθολογία Παιδιών και Εφήβων – Αναπτυξιακή Προσέγγιση. Αθήνα: Εκδόσεις Τυπωθήτω. - Qian Y, Shuai L, Chan RC, Qian QJ, Wang Y. (2013). The developmental trajectories of executive function of children and adolescents with attention deficit hyperactivity disorder. Res Dev Disabil, 34, 1434–1445.. - Shepherd, J. E. (2001). Effects of estrogen on congnition mood and degenerative brain diseases. Journal of American Pharmaceutical Association, 41, 221-228.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 217

ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΒΙΟΑΝΑΔΡΑΣΗ

Ïäïíôßáôñïò - SU JOK (Ìéêñïâåëïíéóµüò) Ðôõ÷éïý÷ïò ÏäïíôéáôñéêÞò Ó÷ïëÞò ÉáôñéêÞò Áêáäçµßáò Polvdiv EîïõóéïäïôçµÝíç Äéäáóêáëßá SU JOK

ÔæáíáêÜêç 21, 73134 ×áíéÜ, ÊñÞôç,

ôçë. 28210 50600 êéí. 6932992389

ον 21ο αιώνα οι γνώσεις και οι εξελίξεις τρέχουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Οι απαιτήσεις προσαρμογής στον σύγχρονο τρόπο ζωής αυξάνουν το STRESS (σωματικό, νοητικό και συναισθηματικό), που είναι και ο κύριος λόγος για την εξέλιξη των περισσοτέρων παθολογιών στο σώμα.

Το πρώτο όργανο που “φορτώνει” το STREES”, ο εγκέφαλος, καλείται συχνά να ανταποκριθεί και! στην απληστία μας που ακόμα και αν είναι θετική π.χ. απληστία για γνώση, μπορεί να επιφέρει σαν στρεσογόνος παράγοντας τελικά σοβαρές σωματικές και ψυχολογικές διαταραχές. Από τις πιο συνήθεις ενοχλήσεις στην εποχή μας είναι μια σειρά συμπτωμάτων ΔΙΑΣΠΑΣΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ. Δυστυχώς αυτό αφορά όλες τις ηλικίες πλέον. Οι εναλλακτικές προσεγγίσεις π.χ. βελονισμός, ρυθμιστική άσκηση – γιόγκα, τάι-τσί, σωστή διατροφή, ρυθμική ανάπαυση και χαλάρωση, επιφέρουν καθημερινά σημαντικό όφελος στον “μπερδεμένο νού” που αρνείται να πειθαρχήσει.

218 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Από τις νεώτερες σύγχρονες μη χημικές, μη φαρμακευτικές και μη παρεμβατικές μεθόδους αυτοβελτίωσης, η ΒΙΟΑΝΑΔΡΑΣΗ μας δίνει την δυνατότητα να βιώνουμε

ευκολότερη προσαρμογή στο SRESS, μεγαλύτερη αντοχή, συγκέντρωση και συντονισμό ημισφαιρίων εγκεφάλου, ευλυγισία στη σκέψη, συναισθηματικό έλεγχο, ανάταξη παλινδρομήσεων και γενικότερη ανακατάταξη λειτουργιών του οργανισμού. Η θεραπεία με ΒΙΟΑΝΑΔΡΑΣΗ προσφέρει εγρήγορση και ηρεμία για ευκολότερη ζωή και ουσιαστική συμμετοχή στην καθημερινότητα χωρίς το αίσθημα της χρόνιας κόπωσης. Eιδικότερα θέματα μαθησιακά, όπως έλλειψη συγκέντρωσης γενικά η σε εξειδικευμένα θέματα όπως εκμάθηση ξένων γλωσσών αναλυτική η μαθηματική σκέψη, αύξηση μνήμης και είναι δυνατόν να βελτιωθούν άμεσα μετά την θεραπεία με κβαντική βιοανάδραση. Η τεχνολογία της ΒΙΟΑΝΑΔΡΑΣΗΣ ρυθμίζει ενεργειακά το κύτταρο με σκοπό την επαναφορά του σε ορθή λειτουργία και προσφέρει πρόληψη, διάγνωση και αποκατάσταση - θεραπεία με τρόπο ήπιο και αποτελεσματικό. Συνδυάζει γνώσεις και τεχνικές Δυτικής και Ανατολικής ιατρικής μέσω πλούσιων και ευέλικτων επιλογών που ο ειδικά εκπαιδευμένος Ιατρός - Θεραπευτής εφαρμόζει ανώδυνα και δυναμικά έτσι ώστε η ζωή του ασθενούς

ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΒΙΟΑΝΑΔΡΑΣΗ

να επηρεάζεται άμεσα θετικά χωρίς πόνο και χωρίς χρήση χημικών φαρμάκων. Στο οδοντιατρείο της κ. Μπιτζανάκη εδώ και αρκετά χρόνια υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις για την υγεία. Τα θέματα διάσπασης προσοχής έχουν άλλες πολλές αιτιολογίες πέραν κάποιων ενδεχομένως κληρονομικών παραγόντων. Σημασία οφείλουμε να δώσουμε: α) στην διατροφή (η βιοανάδραση έχει συγκεκριμένες προτάσεις σύμφωνα με τις προσωπικές μας ανάγκες) β) Στην καθημερινή αποφόρτιση από το STRESS γ) στον σωστό και πλήρη ύπνο δ) στην συνειδητή συναισθηματική μας αποφόρτιση ε) στην επίγνωση για την ζωή μας συνολικά. Ο κομψός τρόπος διαχείρισης αυτών των θεμάτων μέσω κβαντικής τεχνολογίας υπόσχεται διευκόλυνση εξισορρόπησης και αποκατάστασης με ευκολία και σε λίγες μόνο επισκέψεις.

Ο μικροβελονισμός SU JOK ασκείται και διδάσκεται από την κυρία Μπιτζανάκη από το 2008 και είναι το μόνο σύστημα βελονισμού που ασχολείται τόσο δραστικά και με ψυχολογική αποκατάσταση και έχει την δυνατότητα να μας κάνει να ξεμπλοκάρουμε και να αποφορτιζόμαστε από δυνατές αναμνήσεις του παρελθόντος που η σκέψη γύρω από αυτές μπλοκάρει την εξέλιξη της ζωής μας και της υγείας μας. Η γνώση για τον εαυτό μας μέσω προσωπικών πληροφοριών που εκπέμπονται με την μέθοδο της κβαντικής Βιοαναδρασης, διευκολύνει την στρατηγική μας για την ζωή, για ένα πιο χαρούμενο και εύκολο παρόν και μέλλον.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 219

ΜΗΤΕΡΑ - ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΟΣ ΕΡΥΘΗΜΑΤΩΔΗΣ ΛΥΚΟΣ

Ιωάννης Γ. Καλλιτσάκης Ρευματολόγος Ειδικευμένος στη Ρευματολογική κλινική ΠαΓΝΗ Εκπαίδευση στην Υπερηχοτομογραφία του Μυοσκελετικού (Ospedale Murri, Jesi/Itallia) Νεάρχου 18, Χανιά Τηλ.: 28210 08940 - Κιν.: 6973 356 790 www.rheumakallits.gr ikallits@gmail.com

Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (SLE) εμφανίζεται συχνά σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Αν και οι ασθενείς με SLE είναι τόσο γόνιμες (πάνω από το 90 %) όσο και οι γυναίκες στον γενικό πληθυσμό, εν τούτοις η εγκυμοσύνη μπορεί να παρουσιάσει διάφορες επιπλοκές .

220 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η πρόγνωση και για τη μητέρα και για το παιδί είναι καλύτερη, όταν η νόσος βρίσκεται σε ύφεση για τουλάχιστον έξι μήνες πριν την γονιμοποίηση, ενώ η νεφρική λειτουργία είναι σταθερή και σε φυσιολογικά επίπεδα. (Σε περίπτωση νεφρικής προσβολής -κοντά στο 40% των ασθενών- χρειάζονται στενή παρακολούθηση από ρευματολόγο και μαιευτήρα.

Η υγεία της μητέρας καθώς και η ανάπτυξη του εμβρύου, θα πρέπει να ελέγχονται συχνά κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, και θα πρέπει να θεωρείται σαν εγκυμοσύνη υψηλού κινδύνου. Η συχνότητα της επιδείνωσης, κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης ποικίλει, ανάλογα με την δραστηριότητα της νόσου πριν την σύλληψη και κυμαίνεται από 7 έως 33% στις γυναίκες που ήταν σε ύφεση για τουλάχιστον 6 μήνες, έως και 60% στις γυναίκες με ενεργό νόσο κατά την διάρκεια της σύλληψης. Συνηθέστερες εκδηλώσεις έξαρσης της νόσου κατά την διάρκεια της κύησης είναι γενικά συμπτώματα (κακουχία, εμπύρετο), εκδηλώσεις από το δέρμα και τις αρθρώσεις, καθώς και επιδείνωση νεφρικής λειτουργίας. Συνηθέστερες επιπλοκές, είναι αυτές των αποβολών, της αυξημένης αρτηριακής πίεσης και ο κίνδυνος εμφάνισης προεκλαμψίας, ο πρόωρος τοκετός ή καθυστερημένη ενδομήτρια ανάπτυξη του εμβρύου, αιμορραγία μετά τον τοκετό και τέλος ο περιγεννητικός θάνατος του εμβρύου. Γυναίκες με ενεργό νεφρίτιδα του λύκου, έχουν αυξημένο κίνδυνο εμβρυϊκής απώλειας που φτάνει έως και

ΜΗΤΕΡΑ-ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΟΣ ΕΡΥΘΗΜΑΤΩΔΗΣ ΛΥΚΟΣ

75%. Κατά συνέπεια, γυναίκες με νεφρική προσβολή θα πρέπει να αποφύγουν την εγκυμοσύνη έως ότου η νόσος να είναι ανενεργός για τουλάχιστον έξι μήνες. Η προεκλαμψία είναι συχνή επιπλοκή γυναικών με SLE και εμφανίζεται περίπου στο 13% των ασθενών. Σε γυναίκες όμως με νεφρική προσβολή, η επίπτωση μπορεί να είναι πολύ υψηλότερη και φτάνει έως και 66%. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η διάκριση μεταξύ προεκλαμψίας και επιδείνωσης νεφρίτιδας, μπορεί να είναι δύσκολη. Όλες οι έγκυες γυναίκες με SLE θα πρέπει να εξετάζονται για την πιθανότητα εμφάνισης αντιφωσφολιπιδικών αντισωμάτων (π.χ. αντιπηκτικό λύκου, αντικαρδιολιπίνης, αντί β2 γλυκοπρωτείνης). Η εξέταση θα πρέπει να γίνεται πολύ νωρίς και επί θετικού αποτελέσματος, να επαναλαμβάνεται σε διάστημα ίσο ή μεγαλύτερο των 6 εβδομάδων. Εκτός των αντιφωσφολιπιδικών αντισωμάτων, αναζήτηση θα πρέπει να γίνεται και για αντίRo/SSA και αντί La/SSB. Γυναίκες με θετικά τα παραπάνω αντισώματα έχουν αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης κολποκοιλιακού αποκλεισμού του εμβρύου. O αρχικός εργαστηριακός έλεγχος κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης θα πρέπει να περιλαμβάνει: 1η επίσκεψη: γενική αίματος (αριθμός αιμοπεταλίων), Ουρία, Κρεατινίνη SGOT, GPT, γGt, ALP, λευκώματα, λευκωματίνη, σάκχαρο αίματος, γενική μικροσκοπική ούρων (για έλεγχο νεφρικής λειτουργίας), C3, C4, ANA, antids DNA, αντιφωσφολιπιδικά αντισώματα, anti ΕΝΑ, anti RO, anti La. Μέτρηση Αρτηριακής Πίεσης. Στο τέλος κάθε τριμήνου: γενική αίματος, ουρία, κρεατινίνη, SGOT, GPT, γG+, ALP, λευκωματίνη, σάκχαρο αίματος, γενική μικροσκοπική ούρων. Μέτρηση αρτηριακής πίεσης. Φάρμακα που μπορούν να συνεχισθούν στην εγκυμοσύνη εφόσον είναι απαραίτητο είναι η υδροξυχλωροκίνη, η αζαθειοπρίνη, η κυκλοσπορίνη, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και τα κορτικοειδή (πρεδνιζόνη, μεντρόλ κλπ). Το μυκοφαινολικό οξύ (cellcept), και η κυκλοφωσφαμίδη αντενδείκνυνται επειδή μπορεί να βλάψουν το έμβρυο. Aναφορικά με τους νεότερους βιολογικούς παράγοντες (πχ belimumab) η κλινική πρακτική προτείνει διακοπή τρεις μήνες πριν την προσπάθεια για τεκνοποίηση σε συνάρτηση με την ενεργότητα της νόσου.. ΑΝΤΙΦΩΣΦΟΛΙΠΙΔΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΚΑΙ ΚΥΗΣΗ

222 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Το Αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο (APS) είναι αυτοάνοση νόσος και χαρακτηρίζεται από την παρουσία θρομβώσεων σε φλεβικό ή αρτηριακό σύστημα ή αμφότερα, επανειλημμένα επεισόδια αποβολών και παρουσία αντιφωσφολιπιδικών αντισωμάτων (APL) ή και αντιπηκτικό λύκου και οφείλεται στη φλεγμονώδη ενεργοποίηση του ενδοθηλίου μέσω των αντισωμάτων. Περίπου 30% των ανθρώπων με ΣΕΛ έχουν αντιφωσφολιπιδικά αντισώματα αλλά λιγότερο από 10% έχουν σύνδρομο… Τα διαγνωστικά κριτήρια για την διάγνωση χωρίζονται σε κλινικά και εργαστηριακά.

• Κλινικά: Αγγειακές, θρομβώσεις, μία ή περισσότερες ανεξήγητες αποβολές μετά την 10η εβδομάδα κύησης, 3 ή περισσότερες ανεξήγητες αποβολές πριν από την 10η εβδομάδα κύησης, ένας ή περισσότεροι πρόωροι τοκετοί φυσιολογικού νεογνού πριν από την 34η εβδομάδα της κύησης λόγω εκλαμψίας. • Εργαστηριακά: Αντικαρδιολιπινικά αντισώματα IgG ή και IgΜ ισοτύπου στο αίμα ή αντί β2 γλυκοπρωτείνης, σε 2 ή περισσότερες αιμοληψίες με μεσοδιάστημα τουλάχιστον 6 εβδομάδων μεταξύ τους. Αντιπηκτικό λύκου σε 2 ή περισσότερες μετρήσεις με μεσοδιάστημα τουλάχιστον 6 εβδομάδων μεταξύ τους. Για την διάγνωση απαιτούνται 1 κλινικό και 1 εργαστηριακό. Ο IgG ισότυπος αντικαρδιολιπίνης σχετίζεται περισσότερο με θρομβώσεις και όσο πιο υψηλά είναι τα επίπεδα του στον ορό τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα εμφάνισης του συνδρόμου. Ωστόσο η παρουσία χαμηλών επιπέδων IgG δεν αποκλείει την εμφάνιση του. Γενικά το αντιπηκτικό λύκου είναι πιο ειδικό ενώ τα αντισώματα αντικαρδιολιπίνης πιο ευαίσθητα. Οι κυήσεις γυναικών με APS θα πρέπει να θεωρούνται υψηλού κινδύνου, λόγω αυξημένης πιθανότητας ενδομήτριας καθυστέρησης ανάπτυξης του εμβρύου, εμβρυϊκής δυσπραγίας, εμβρυϊκού θανάτου, προεκλαμψίας και θρομβοπενίας. Απαιτείται προσεκτική παρακολούθηση από ομάδα ειδικών με τακτική παρακολούθηση της ανάπτυξης του εμβρύου. Προσοχή στη χρήση αντισυλληπτικών φαρμάκων και στη λοχεία (θρόμβωση). Θεραπευτικά: επί παρουσίας αντιφωσφολιπιδικών αντισωμάτων, επιβεβαιωμένο σε 2 μετρήσεις με διαφορά 6 ή περισσοτέρων εβδομάδων και χωρίς ιστορικό θρόμβωσης ή αποβολής δεν χορηγείται θεραπεία αλλά συστήνεται τακτική παρακολούθηση. Σε ασθενείς με ιστορικό αποβολών επιβάλλεται η χορήγηση ηπαρίνης και ασπιρίνης σε χαμηλή δόση. Τα κορτικοστεροειδή σε χαμηλές δόσεις θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σαν δεύτερη επιλογή λαμβάνοντας υπ’ όψη πάντα τις επιπλοκές που φαίνεται να ξεπερνούν τα αναμενόμενα οφέλη. Η χρήση ηπαρίνης / ασπιρίνης πριν από την σύλληψη φαίνεται να έχει καλύτερο αποτέλεσμα όσο αφορά την έκβαση της κύησης απ’ ότι θεραπεία της οποίας η έναρξη έγινε μετά την σύλληψη. Γυναίκες με επανειλημμένες αποβολές, χωρίς ιστορικό θρομβοεμβολικού επεισοδίου θα πρέπει να λαμβάνουν 5.000 ηπαρίνης /day. Συνιστάται υψηλότερη δόση σε γυναίκες με προηγούμενο ιστορικό θρομβοεμβολικού επεισοδίου και επανειλημμένων αποβολών. Τελικά η θεραπεία με ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους μπορεί να αποδειχθεί η θεραπεία εκλογής σε εγκύους ασθενείς. ΠΑΙΔΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΝΕΟΓΝΙΚΟΥ ΛΥΚΟΥ Το σύνδρομο νεογνικού λύκου (NLS neonatel lupus syndrome) εμφανής

ΜΗΤΕΡΑ-ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΟΣ ΕΡΥΘΗΜΑΤΩΔΗΣ ΛΥΚΟΣ

στο 1-2% των νεογνών που οι μητέρες του πάσχουν από αυτοάνοσο νόσημα (κυρίως από συστηματικό ερυθηματώδη λύκο ή σύνδρομο Sjogren,σπανιότερα στη ρευαμτοειδή αρθρίτιδα) και έχουν antiRo/SSA και / ή anti La/SSB αντισώματα. Η σοβαρότερη επιπλοκή του NLS είναι η εμφάνιση πλήρους κολποκοιλιακού αποκλεισμού του εμβρύου. Εντούτοις μόνο το 2% των παιδιών anti Ro και / ή anti La θετικών μητέρων μπορεί να εμφανίσει πλήρη κολποκοιλιακό αποκλεισμό. Σύνδρομο νεογνικού λύκου είναι δυνατόν να εμφανίσουν και νεογνά των οποίων οι μητέρες έχουν τα παραπάνω αντισώματα χωρίς να νοσούν, αν και είναι πιθανόν στο μέλλον να εκδηλώσει κάποιο αυτοάνοσο νόσημα. Γυναίκες που πάσχουν από συστηματικό ερυθηματώδη λύκο, σύνδρομο Sjogren, αδιαφοροποίητο νόσημα συνδετικού ιστού, θεωρείται ότι ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου και πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για anti Ro/SSA και anti La/SSB αντισώματα πριν την σύλληψη ή όσο το δυνατόν νωρίτερα κατά τα πρώτα στάδια της εγκυμοσύνης. Η περισσότερο επικίνδυνη περίοδος της κύησης για ανάπτυξη κολποκοιλιακού αποκλεισμού είναι μεταξύ της 16ης και 24ης εβδομάδας. Μεταξύ 25ης και 30ης εβδομάδας είναι λιγότερο πιθανό, ενώ είναι σπάνια μετά της 30ης εβδομάδας της κύησης. Γι΄ αυτό οι έγκυες με ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο θα πρέπει να υποβάλλονται σε υπερηχοκαρδιογραφικό έλεγχο κάθε εβδομάδα από την 16η μέχρι και την 24η εβδομάδα της κύησης και κάθε δύο εβδομάδες μέχρι την 32η εβδομάδα. Η αξία της προληπτικής θεραπείας με κορτικοειδή σε έγκυες με anti Ro/SSA και anti La/SSB με προηγούμενο ιστορικό CHB χρησιμοποιείται αλλά η αποτελεσματικότητά της δεν έχει τεκμηριωθεί.

“ Έχω διαγνωσθεί με ΣΕΛ. Πρέπει να ελεγχθούν τα παιδιά μου; ” Όχι. Απλά, χρειάζεται αυξημένη υποψία σε περίπτωση που εμφανιστούν κάποιες ενοχλήσεις που επιμένουν. 1/100 πιθανότητες να εμφανίσει ΣΕΛ το παιδί γονέα με διαγνωσμένη νόσο…

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 223

ΨΩΡΙΑΣΗ

ψωρίαση απο τις ελληνικές λέξεις ψωρ (κνησμός) και ίαση (παθολογική κατάσταση)

Παπαμιχελάκης Ηλίας Δερματολόγος - Αφροδισιολόγος Σφακίων 10-12, 731 34 Χανιά Χανίων Τηλ.:28210 59300 Κιν.: 6942 019 822

ψωρίαση η οποία προσβάλει 1.5 – 2 % του πληθυσμού στο δυτικό κόσμο, είναι μια κληρονομική δερματοπάθεια με ποικίλες κλινικές εκφράσεις. Ο συχνότερος τύπος είναι η κοινή ψωρίαση η οποία εκδηλώνεται με χρόνιες υποτροπιάζουσες ερυθηματολεπιδώδεις βλατίδες και πλάκες, εντοπιζόμενες σε χαρακτηριστικές περιοχές του σώματος . Η κλινική εικόνα ποικίλλει απο λίγες μόνο εντοπισμένες πλάκες μέχρι γενικευμένη προσβολή του δέρματος. Η δραστηριότητα της νόσου εκφράζεται σαν απολέπιση στις χρόνιες περιπτώσεις και σαν φλεγμονή στις οξείες καταστάσεις, όπως η ερυθροδερμική και η σταγονοειδής ψωρίαση. Αιτιολογία της ψωρίασης

224 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η ψωρίαση πιθανότατα εμπερικλείει ένα φάσμα παθήσεων με διαφορετική παθογένεια. Η φλεγμονή που προκαλείται στην ψωρίαση προσβάλλει και αλλα όργανα εκτός του δέρματος με σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία μας (μεταβολικό σύνδρομο). Η κύρια ανωμαλία στην ψωρίαση είναι μια διαταραχή της κινητικής των κυττάρων της επιδερμίδας (κερατινοκύτταρα). Ένα

κύτταρο της επιδερμίδας από την γεννησή του μέχρι και την ενηλικιωσή του χρείαζεται 311 ώρες. Στην ψωρίαση αυτή η διαδικασία εξελλίσεται σε 36 ώρες με αποτέλεσμα η παραγωγή επιδερμιδικών κυττάρων να γίνεται με αυξημένο ρυθμό. Υπάρχουν φλεγμονώδεις αλλοιώσεις στο χόριο και την επιδερμίδα η οποίες πυροδοτούν αυτή την ανωμαλία των κερατινοκυττάρων. Οι θεραπείες της ψωρίασης βασίζονται στην καταστολή της φλεγμονής. Συνήθως οι βλάβες εμφανίζονται αθόρυβα εντός μηνών αλλά μπορεί η έναρξη να είναι αιφνίδια, συχνά υπάρχει κνησμός ιδίως στο τριχωτό της κεφαλής και της πρωκτογεννητικής περιοχής. Ο πόνος των αρθρώσεων πρέπει να μας κάνει να σκεφτούμε ένα ειδικό τύπο αρθρίτιδας την ψωριασική αρθρίτιδα. Η κληρονομικότητα στην ψωρίαση είναι πολυγονιδιακή. Όταν ο ένας γονέας έχει ψωρίαση, 25% των τέκνων αναπτύσσουν ψωρίαση ενώ όταν πάσχουν και οι δύο γονείς 41% αναπτύσσουν. Εκλυτικοί παράγοντες είναι το stress (άγχος), το τραύμα (φαινόμενο koebner) αποτελεί βασικό παράγοντα εμφάνισης βλαβών ψωρίασης π.χ στους αγκώνες, γόνατα. Η τριβή και ξεσμός διεγείρει την ψωρίαση. Λοιμώξεις όπως λοίμωξη απο στρεπτόκκοκο πυροδοτούν κάποια

ΨΩΡΙΑΣΗ

είδη ψωρίασης, επίσης φάρμακα όπως αντιυπερτασικά (β αποκλειστές), και η κορτιζόνη από το στόμα, επιπλέον η κατανάλωση αλκοόλ και το κάπνισμα επιδεινώνουν την ψωρίαση. Κλινικές μορφές ψωρίασης Κατά πλάκες ψωρίαση Τριχωτό κεφαλής ψωρίαση παλαμών - πελμάτων ψωρίαση ανάστροφη (πτυχές) ψωρίαση ονύχων σταγονοειδής ψωρίαση ερυθροδερμική ψωρίαση φλυκταινώδης ψωρίαση ψωριασική αρθρίτιδα Η διάγνωση γίνεται κλινικά απο τον δερματολόγο κάποιες φορές απαιτείται ιστολογική εξέταση (βιοψία). Αντιμετώπιση – θεραπεία

ΤΟΠΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Τοπικά κορτικοστεροειδή μαζί με ενυδατικές κρέμες και αλοιφές. Προσοχή καθώς η παρατεταμένη εφαρμογή τοπικών κορτικοστεροϊδών μπορεί να προκαλέσει ατροφία του δέρματος στα σημεία εφαρμογής. Για να αποφευχθούν συστηματικές παρενέργειες των πολύ ισχυρών κορτικοστεροειδών επιτρέπεται μέγιστη δόση 50 γρ. αλοιφής ανά εβδομάδα. Ανάλογα βιταμίνης D όπως καλτσιποτριένη με βραδύτερη ανταπόκριση αλλά χωρίς τον κίνδυνο ατροφίας του δέρματος. Αυτή θα πρέπει να εφαρμόζεται μέχρι το 40% της επιφάνειας του δέρματος και όχι μεγαλύτερη ποσότητα απο 100 γρ. την εβδομάδα. Τοπικά παρασκευάσματα της ανθραλίνης. Ταζαροτένη (τοπικό ρετινοειδές). Οι παραπάνω τοπικές θεραπείες μπορούν να συνδυαστούν με φωτοθεραπεία ή φωτοχημειοθεραπεία. ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Τη συστηματική θεραπεία θα πρέπει να την αναλαμβάνει ειδικός Δερματολόγος και περιλαμβάνει κυκλοσπορίνη, μεθοτρεξάτη, ρετινοειδή (ασιτρετίνη), φωτοχημειοθεραπεία και τα τελευταία 19 χρόνια χρησιμοποιούνται οι βιολογικοί παράγοντες σε ενέσιμη μορφή, ενδοφλέβια και υποδόρια.

Οι παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή της θεραπείας είναι: 1. Ηλικία 2. Τύπος της ψωρίασης 3. Εντόπιση και έκταση της προσβολής 4. Συνοδές παθήσεις 5. Προηγούμενη θεραπεία

Οι βιολογικοί παράγοντες είναι φάρμακα - πρωτεινικά μόρια που τροποποιούν ή μπλοκάρουν την λειτουργία κυττάρων και μεσολαβητών της φλεγμονής σε επίπεδα ποιο εξειδικευμένα από τα παλαιότερα φάρμακα μεθοτρεξάτη και κυκλοσπορίνης. Οι περισσότεροι ασθενείς έχουν μια εξαιρετική ανταπόκριση σε αυτά τα φάρμακα αλλά σε πολλούς υπάρχει αστοχία. Έχουμε πολλούς βιολογικούς παράγοντες σήμερα όπου μπορούμε να επιλέξουμε τον ποιο κατάλληλο για τον κάθε ασθενή. Η επιλογή του βιολογικού παράγοντα γίνεται μετά απο μειωμένη ανταπόκριση στα παλαιότερα φάρμακα ή σε αντένδειξη της χρήσης τους. Η θεραπεία της ψωρίασης απαιτεί χρόνια θεραπεία που ρυθμίζεται ανάλογα με τις εξάρσεις και υφέσεις.

Η θεραπεία μπορεί να είναι τοπική, συστηματική ή τοπική και συστηματική. ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 225

ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

ΔΟΥΛΑΒΕΡΗ ΤΖΕΟΡΤΖΕΤΑ Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος Τ. ιατρός Νοσοκ. «Ανδρέας Συγγρός» ΣΚΑΛΙΔΗ ΚΑΙ ΜΑΝΟΥΣΟΓΙΑΝΝΑΚΗΔΩΝ 1 ΤΗΛ.28210 44441 FAX.28210 44442 E-mail getad@otenet.gr

ερικά δερματικά νοσήματα εμφανίζονται σε κάποιες περιπτώσεις σε περιόδους εντόνου στρες. Άλλες δερματικές παθήσεις επιδεινώνονται, όταν ο πάσχων περνά μια στρεσογόνο περίοδο και παρουσιάζεται μια έντονη έξαρση. Άλλη κατηγορία νοσημάτων που επιδεινώνονται με το άγχος είναι τα νοσήματα που προκαλούν στρες και ανησυχία στον ασθενή μήπως η ασθένεια από την οποία πάσχει χειροτερεύει με αποτέλεσμα να χειροτερεύει και η κατάστασή του. Μια ιδιαίτερη κατηγορία ασθενών είναι οι ασθενείς οι οποίοι ανησυχούν μήπως εμφανίσουν στο μέλλον κάποια δερματοπάθεια. Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα να παρουσιάζουν ψυχολογικές διαταραχές όπως κατάθλιψη, άγχος, έλλειψη αυτοπεποίθησης που εκδηλώνεται ως δυσχέρεια στις σχέσεις τους με τα άτομα από το περιβάλλον τους λόγω του φόβου, της ντροπής ή πώς θα τα αντιμετωπίσουν. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις εκτός από το δερματολόγο θα χρειαστεί ψυχολογική ή και ψυχιατρική υποστήριξη.

226 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΟΝΤΑΙ Ή ΕΠΙΔΕΙΝΩΝΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΓΥΡΟΕΙΔΗΣ ΑΛΩΠΕΚΙΑ Εμφανίζεται ως εντελώς αποψιλωμένες από τρίχες περιοχές στο τριχωτό της κεφαλής, στα φρύδια, στις βλεφαρίδες, στο σώμα χωρίς συνοδευτικά συμπτώματα. Για εξακρίβωση της διάγνωσης πρέπει να αποκλειστούν άλλες οργανικοί νόσοι.

ΣMHΓΜΑΤΟΡΡΟΪΚΗ ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑ Εμφανίζεται ως λεπιδώδες εξάνθημα με έντονο κνησμό και άσπρες πλάκες στο τριχωτό της κεφαλής επίσης εμφανίζεται στο στήθος, στην πλάτη, πίσω από τα αυτιά και στο πτερύγιο των αυτιών. ΝΕΥΡΟΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑ Όπως το όνομα ορίζει εμφανίζεται σε διάσπαρτες περιοχές του σώματος με έντονο κνησμό, με πλάκες σκληρές, ερυθρές σε περιοχές που φτάνουν τα χέρια. ΨΩΡΙΑΣΗ Είναι μια πάθηση του δέρματος η οποία στην παιδική ηλικία δεν είναι πολύ συχνή. Εμφανίζεται με διάφορες

ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

Απαιτείται συνδυαστική θεραπεία από δερματολόγο και ψυχίατρο. Μια ειδική κατηγορία έχει σχέση με τον ψυχοσωματικό αντίκτυπο των δερματολογικών παθήσεων, λόγω της χρονιότητας και μερικές φορές της δυσμορφίας που

μορφές, ως τοπικές αθροίσεις λεπιών σε διάφορες περιοχές του σώματος πιο συχνά στο τριχωτό της κεφαλής με κνησμό ή χωρίς κνησμό που επιδεινώνεται με το άγχος. ΛΕΥΚΗ Εμφανίζεται σε περιοχές καθορισμένες ως λευκές πλάκες χωρίς συνοδευτικά συμπτώματα. Πολλές φορές συνδυάζεται με οργανικές παθήσεις όπως υποθυρεοειδισμός. Αυτές οι παθήσεις απαιτούν στενή παρακολούθηση από δερματολόγο αλλά μερικές φορές η πολύτιμη βοήθεια του ψυχολόγου είναι απαραίτητη.

προκαλούν. Η ακμή, η ψωρίαση, η γυροειδής αλωπεκία έχουν ισχυρό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής. Κάποιες δερματικές παθήσεις μπορεί να σχετίζονται με μια ποικιλομορφία ψυχοπαθολογικών προβλημάτων τα οποία είναι δυνατό να επηρεάζουν τόσο τον ασθενή όσο και την οικογένειά του. Μια συνεργασία δερματολόγων και ψυχιάτρων είναι ωφέλιμη για τον ασθενή.

ΤΡΙΧΟΤΙΛΛΟΜΑΝΙΑ Είναι το συνειδητό ή το ασυνείδητο, τράβηγμα ή σπάσιμο των τριχών, με αποτέλεσμα να υπάρχει μια διάχυτη αλωπεκία με λεπτές τρίχες και κατά τόπους έλλειψη τριχών.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 227

ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΠΙΚΗ ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑ

Mαρία Πέππα Γενικός - Οικογενειακός Ιατρός Ομοιοπαθητική Ιατρική Απόφοιτος της Διεθνούς Ακαδημίας Ομοιοπαθητικής του Γ. Βυθούλκα Τζανακάκη 36, 3ος όροφος, Χανιά Τηλ./Fax: 28215 00062 - Κιν.: 69737 40526 m_peppa@yahoo.com

αιδί 4 ετών. Προσήλθε στο ιατρείο με αναφερόμενη ατοπική δερματίτιδα από την ηλικία των 6 μηνων. Από 6 μηνών μέχρι 4 ετών εφάρμοζαν τοπική θεραπεία με μαλακτικές αλοιφές και κορτιζονούχα σκευάσματα.

Κατά τη λήψη του ιστορικού, το παιδί έπασχε: 1) αλλεργική ρινίτιδα με συνοδό εκκριτική ωτίτιδα άμφω, 2)ατοπική δερματίτιδα που κατά καιρούς επιμολύνονταν από σταφυλόκκοκο, ο οποίος θεραπεύονταν με χρήση τοπικών και συστηματικών αντιβιοτικών. Το παιδί είχε αλλεργία στο αυγό, ξηρούς καρπούς και στο γάλα (αγελαδινό και πρόβιο).

230 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Πριν την εγκυμοσύνη αυτή, η μητέρα είχε μία

αποβολή στον 5ο μήνα και αυτό είχε ως συνέπεια, ένα συνεχές άγχος για το αν θα πάει καλά αυτή η εγκυμοσύνη. Η μαμά χαρακτηριστικά ανέφερε ότι έκλαιγε συνεχώς γιατί φοβόταν ότι δεν θα φέρει εις πέρας την εγκυμοσύνη. Όταν το παιδί ήταν 3 ετών, πέθανε ο παππούς του από καρκίνο. Ήταν ο αγαπημένος της παππούς, ήταν συνέχεια μαζί του, οπότε βίωσε έντονα την απώλεια. Και μετά από 1 χρόνο από το θάνατο του παππού είχαν μία ακόμα απώλεια συγγενικού προσώπου. Μετά την έναρξη της αγωγής με οποιοπαθητικά σκευάσματα θεραπεύτικε από την εκκριτική ωτίτιδα και δεν ξαναπαρουσίασε αλλεργική ρινίτιδα. Το έκζεμα ήταν σε έξαρση και υπήρχε επιμόλυνση

ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΠΙΚΗ ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑ

από σταφυλόκκοκο. Σε συνεργασία με δερματολόγο, εδώθησαν μαλακτικές- ενυδατικές κρέμες και αρχικά το ομοιοπαθητικό graphites 200ch. Μετά ακολούθησε αγωγή με natrium mur. 30ch 1 κάθε εβδομάδα και μέσα σε διάστημα 5 μηνών, το παιδί βελτιώθηκε και το δέρμα του έγινε φυσιολογικό. Παραμένει μία ήπια ξηρότητα η οποία αντιμετωπίζεται με ενυδατικές κρέμες. Η θεραπεία έγινε με φυσικά σκευάσματα, καθώς η ομοιοπαθητική είναι μια κατ’ εξοχίν φυσική μέθοδος. Θεραπεύει μόνιμα, ήπια και χωρίς παρενέργειες. Το δέρμα είναι ο καθρέφτης του σώματος όπως και τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής. Όταν υπάρχουν βλάβες στο δέρμα, τότε σίγουρα υπάρχει ένα βαθύτερο πρόβλημα υγείας και η αντιμετώπισή του δεν πρέπει να περιορίζεται εκεί, μόνο στο δέρμα δηλαδή. Οι επαλείψεις με κρέμες και γενικά τοπικά προιόντα είναι σημαντικές και αναγκαίες, αλλά η θεραπεία πρέπει να είναι ολιστική. Είναι γνωστό ότι το δέρμα είναι ανοσολογικό όργανο. Σήμερα, θεωρείται ότι είναι το περιφερικό σκέλος του ανοσολογικού μας συστήματος. Το δέρμα έτσι, γίνεται συχνά ο εκφραστής μιας βαθύτερης διαταραχής. Πάντα θα πρέπει να σκεφτόμαστε ότι όλες οι προσπάθειες του ανοσοποιητικού και του νευροενδοκρινικού μας συστήματος, έχουν ένα μόνο στόχο: Την επιβίωση του ανθρώπινου οργανισμού.

Τα ομοιοπαθητικά φάρμακα είναι ουσίες που προέρχονται από τη φύση, παρασκευάζονται με αραιώσεις και κρούσεις και δεν έχουν καμία σχέση με τα χημικά φάρμακα. Ενεργούν πάνω σε ολόκληρο τον οργανισμό, ενισχύοντας τον αμυντικό του μηχανισμό με αποτέλεσμα τη θεραπεία και την ανανέωσή του. Είναι αναγνωρισμένα από τον Ε.Ο.Φ. , από το 1994, διατίθενται σε πολλά φαρμακεία και είναι πολύ χαμηλά σε κόστος. Η ομοιοπαθητική αντιμετωπίζει οξείες και χρόνιες νόσους. Στην ομοιοπαθητική θεραπευτική κάθε αρρώστια αντιμετωπίζεται σαν μία τελείως ξεχωριστή περίπτωση. Δεν υπάρχουν αρρώστιες αλλά άρρωστοι. Σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να ‘’παντρευτεί’’ με την κλασσική ιατρική και να βοηθήσουν στην θεραπεία του ανθρώπου συνεργικά, καθώς υπάρχουν περιπτώσεις όπου δεν μπορούν να διακοπούν κάποια χημικά φάρμακα που λαμβάνει ο ασθενής. Γι’ αυτό πρέπει να ασκέιται από ιατρούς και μόνο.

Ο ομοιοπαθητικός ιατρός , αντιμετωπίζει τον ασθενή ως ολότητα και λαμβάνει στα υπ΄ όψιν του τα συμπτώματα από την ψυχική, νοητική και σωματική σφαίρα. ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 231

ΦΘΕΙΡΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΡΙΧΩΤΟΥ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΗΣ Χριστίνα Αραμπατζόγλου-Φανουργιάκη Επιστημονικός Συνεργάτης Φαρμακείου Φανουργιάκης Βασίλειος Κάτω Δαράτσο – Χανιά Τηλ. 28210 33466 e-mail: fanourgiakispharmacy@gmail.com Facebook: Fanourgiakis Vasilis Pharmacy

φθειρίαση οφείλεται σε ένα παράσιτο που λέγεται φθείρα (ψείρα) της κεφαλής (Pediculus humanus capitis) και αφορά κυρίως παιδιά 4 έως 13 χρονών. Η ενήλικη φθείρα (ψείρα) έχει μήκος περίπου 3-4 χιλιοστά. Διαθέτει τρία ζευγάρια πόδια και δαγκάνες, με τις οποίες προσκολλάται πάνω στην τρίχα. Τρέφεται με αίμα, το οποίο απομυζά 2-3 φορές την ημέρα με την προβοσκίδα της, προκαλώντας έντονο ερεθισμό. Μία ενήλικη θηλυκή φθείρα ζει 40 ημέρες και γεννάει 8-10 αβγά την ημέρα, γκρι χρώματος, τα οποία εκκολάπτονται σε 7-8 ημέρες και γίνονται κόνιδες. Τα αβγά ζουν κολλημένα στη βάση της τρίχα, κοντά στο δέρμα της κεφαλής, όπου η υγρασία και η ζέστη ευνοούν την εκκόλαψη. ΠΡΟΛΗΨΗ Η χρήση της ειδικής χτένας αποτελεί την πιο σημαντική μέθοδο πρόληψης της φθειρίασης. Θα πρέπει να χρησιμοποιείται τακτικά ώστε να εντοπιστούν τυχόν ζωντανές φθείρες σε αρχικό στάδιο προσβολής. Υπάρχουν επίσης σκευάσματα που απωθούν τις φθείρες και μπορούν να χρησιμοποιηθούν προληπτικά σε καθημερινή βάση. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι φθείρες μεταφέρονται από κεφάλι σε κεφάλι. Δεν πετάνε, ούτε πηδάνε, μόνο σέρνονται. Γι’ αυτό και θα πρέπει να συμβουλεύονται τα παιδιά να μην ανταλλάσουν σκούφους, κράνη, κλπ και να μη φέρνουν τα κεφάλια τους σε στενή επαφή. ΔΙΑΓΝΩΣΗ Η διάγνωση της φθειρίασης βασίζεται στην παρατήρηση ζωντανής ψείρας ή αβγών. Οι ψείρες, ωστόσο, κινούνται με μεγάλη ταχύτητα (6 - 30 εκ./λεπτό), και είναι δύσκολο να εντοπιστούν. Τα αβγά όταν είναι πολλά μοιάζουν με πιτυρίδα, αλλά διακρίνονται με το τίναγμα, κατά το οποίο δεν αποπίπτουν.

234 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Η βάση του λαιμού και η περιοχή πίσω από τα αφτιά είναι σημεία που πρέπει να εξετάζονται ενδελεχώς καθώς εκεί εντοπίζονται οι κόνιδες πιο συχνά.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ Η φθειρίαση δεν προκαλεί κάποιο ιατρικό πρόβλημα. Ο ερεθισμός όμως που προκαλείται όταν απομυζά το αίμα οδηγεί σε κνησμό και ξεσμό, που μπορεί να προκαλέσουν εκδορές και επιμολύνσεις. Η θεραπεία θα πρέπει να γίνεται με προϊόν που προτείνει ο σύμβουλος υγείας σας, ακολουθώντας πιστά της οδηγίες χρήσης και προφύλαξης. Μία εβδομάδα μετά την πρώτη αντιφθειρική εφαρμογή, η θεραπεία θα πρέπει να επαναλαμβάνεται, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος να έχουν εκκολαφθεί νέα αβγά. Μετά από κάθε θεραπεία είναι απαραίτητο να αφαιρούνται οι κόνιδες. Ο εντοπισμός τους μπορεί να γίνει σε καλά φωτιζόμενο χώρο, ίσως και με χρήση μεγεθυντικού φακού, χρησιμοποιώντας ειδική χτένα. Έρευνες δείχνουν πως σκευάσματα που περιέχουν dimeticone μπορούν να εξαλείψουν τις φθείρες μετά τη δεύτερη εφαρμογή. Σκευάσματα, επίσης, που περιέχουν neem (Azadirachta indica), φαίνονται να είναι πολύ αποτελεσματικά. Παράγοντες που προκαλούν ασφυξία στο παράσιτο, όπως πχ το λάδι, είναι αποτελεσματικοί, χρειάζονται ωστόσο τουλάχιστον 12 ώρες εφαρμογής. Λιπαίνουν όμως τα μαλλιά και διευκολύνουν έτσι την απομάκρυνση φθειρών και κονίδων. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι η φθειρίαση δεν σχετίζεται με την καθαριότητα του παιδιού. Σημαντικός πολύ είναι και ο ψυχολογικός παράγοντας, δηλαδή να μην μεταφέρουν οι γονείς στα παιδία άγχος, φόβο ή την ευθύνη για τις φθείρες που φέρουν. Ο Φαρμακοποιός σας, ως σύμβουλος υγείας, μπορεί να σας βοηθήσει να επιλέξετε τα κατάλληλα προϊόντα για την πρόληψη και θεραπεία του παιδιού σας από τη φθειρίαση.

CMY

ΚΡΕΑΤΑΚΙΑ (Αδενοειδείς Εκβλαστήσεις) ΜΑΡΑΚΟΜΙΧΕΛΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΩΡΛ - Χειρουργός Ενηλίκων & Παίδων ΧΑΝΙΑ: Τζανακάκη 74 Τηλ.: 28210 23350 & 6978 115 362, Κιν.: 6978 115 362 ΚΙΣΣΑΜΟΣ: Μακεδονομάχων 17 (100 μ. από το S/M Στημαδωράκη)

Ι ΕΙΝΑΙ ; Eίναι μία μάζα λεμφικού ιστού (όπως ακριβώς στις αμυγδαλές) η οποία βρίσκεται στο πίσω τοίχωμα του ρινοφάρυγγα και αποκαλείται και φαρυγγική αμυγδαλή. Όταν η μάζα αυτή έχει φυσιολογικό μέγεθος δεν προκαλεί κανένα πρόβλημα και είναι χρήσιμη για την άμυνα του οργανισμού. ΠΟΤΕ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑ; Όταν τα κρεατάκια υπερτρέφονται και αυτό συμβαίνει κυρίως σε παιδιά ηλικίας άνω των 2,5 έως και 7 ετών, τότε προκαλούν παθολογικά φαινόμενα τα οποία είναι: 1. Επαναλαμβανόμενες εκκριτικές ωτίτιδες καθώς και οξείες μέσες ωτίτιδες οι οποίες μπορεί να έχουν πολύ δυσάρεστες συνέπειες και να προκαλέσουν μόνιμες βλάβες στην ακοή και στη γενική λειτουργία των αυτιών του παιδιού.

236 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

2. Κατάργηση της ρινικής αναπνοής και την αναγκαστική χρήση της στοματικής αναπνοής (το παιδί αναγκάζεται να αναπνέει κυρίως από το στόμα). Αυτό έχει ως συνέπεια την κατακράτηση των εκκρίσεων της μύτης και την ανάπτυξη: παραρρινοκολπίτιδας (ιγμορίτιδαμετωπιαία κολπίτιδας) και ροχαλητό και ενδεχομένως τη διακοπή της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου (αποφρακτική υπνοική άπνοια), διαταραχές στην φυ-

σιολογική οξυγόνωση του παιδιού και στη μετέπειτα νοητική και σωματική του ανάπτυξη. Τα κρεατάκια ανήκουν σε μία ομάδα αμυντικών οργάνων που κυκλώνουν σαν δακτυλίδι την είσοδο της αναπνευστικής και της πεπτικής οδού (αυτό το δακτυλίδι λέγεται Δακτύλιος του Waldayer) και αποτελείται από: 1. τα κρεατάκια 2. τις δύο αμυγδαλές που όλοι γνωρίζουμε 3. μια άλλη αμυγδαλή που λέγεται γλωσσική αμυγδαλή και βρίσκεται πίσω από τη γλώσσα 4. δύο ακόμα σαλπιγγικές αμυγδαλές 5. διάσπαρτο αμυγδαλικό ιστό που βρίσκεται σε όλο το φάρυγγα. Τα κρεατάκια στο φυσιολογικό άνθρωπο συρρικνώνονται μόνα τους και εξαφανίζονται συνήθως μετά την εφηβεία. Δεν πρέπει να διστάζουμε λοιπόν να αφαιρούμε τα υπερτροφικά κρεατάκια σε ένα παιδί, γιατί η παρουσία τους θα προκαλέσει ανεπανόρθωτα προβλήματα στην υγεία του και ιδιαίτερα στην ακοή του. Τα υπόλοιπα 4 αμυντικά όργανα που αναφέραμε προηγουμένως (Δακτύλιος του Waldayer) είναι υπέρ αρκετά για την πρώτη άμυνα του οργανισμού στην εισβολή των μικροβίων.

ΩΤΑΛΓΙΑ (πόνος στο αυτί)

ΜΑΡΑΚΟΜΙΧΕΛΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΩΡΛ - Χειρουργός Ενηλίκων & Παίδων ΧΑΝΙΑ: Τζανακάκη 74 Τηλ.: 28210 23350 & 6978 115 362 ΚΙΣΣΑΜΟΣ: Μακεδονομάχων 17 (100 μ. από το S/M Στημαδωράκη) Κιν.: 6978 115 362

υτό συμβαίνει γιατί κρανιακά νεύρα, υπεύθυνα για τον πόνο, δίνουν κλάδους στο έξω και μέσο αφτί.

238 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

1) Οι παθολογικές καταστάσεις του αυτιού με ωταλγία συνοπτικά είναι: - Εξωτερική ωτίτιδα, δηλαδή, φλεγμονή του πτερυγίου ή του έξω ακουστικού πόρου από παθήσεις του δέρματος όπως έκζεμα, ο τραυματισμός της περιοχής με βαμβακοφόρους στειλεούς (ξυλάκια για τα αυτιά) ή με άλλα αντικείμενα με τα οποία ξύνουμε το αυτί μας, ο δοθιήνας (σπυράκι που δημιουργείται σε θύλακα των τριχών του έξω ακουστικού πόρου), φλεγμονή από μύκητες ή από μολυσμένο υγρό που έρχεται από το μέσο αυτί (δηλαδή πίσω από το τύμπανο) μετά αυτό σχίζεται, ως επιπλοκή μιας μέσης ωτίτιδας. Επίσης φλεγμονή μπορεί να προκαλέσει το μολυσμένο νερό σε πισίνες και θάλασσες. Προσοχή χρειάζεται για τα παιδάκια που διαμαρτύρονται για πόνο στο αυτάκι τους, διότι συχνά τοποθετούν αντικείμενα στον έξω ακουστικό πόρο χωρίς αυτό να γίνει αντιληπτό από τους γονείς. - Μέση ωτίτιδα, δηλαδή, φλεγμονή του μέσου αυτιού. Έτσι ονομάζεται ο χώρος που βρίσκεται πίσω από το τύμπανο. Αυτός ο χώρος είναι ένα μικρό «δωμάτιο» πίσω από το τύμπανο που, υπό φυσιολογικές συνθήκες περιέχει αέρα καθώς και τα τρία οστάρια του αυτιού: σφύρα, άκμονα και αναβολέα. Αυτός ο χώρος πολύ συχνά στα παιδιά αλλά και στους ενήλικες γεμίζει υγρό το οποίο μολύνεται, γίνεται συχνά πύον και ασκεί πίεση στο τύμπανο προκαλώντας τη διάταση και κατά συνέπεια τον πόνο αλλά και την ελλάττωση της ακοής. Σε παραμελημένες περιπτώσεις το τύμπανο σχίζεται και βγαίνει το υγρό (πύον και αίμα) έξω από το αυτί. Στα παιδιά η μέση ωτίτιδα πολλές φορές δεν εμφανίζεται με πόνο αλλά μόνο με πυρετό, γενική ανησυχία, κακουχία και ανορεξία.

Από τις πιο συχνές αιτίες μέσης ωτίτιδας είναι η υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων (κρεατάκια), η δυσλειτουργία της ευσταχιανής σάλπιγγας, ανοιχτό στόμιο σάλπιγγας, ευθειασμός ευσταχιανής στα παιδια, χολοστεάτωμα, χρόνια μέση ωτίτιδα και χρόνια μαστοείτιδα. - Βαρότραυμα από ταχεία μεταβολή της ατμοσφαιρικής πίεσης, πάραδειγμα κατά την προσγείωση του αεροπλάνου. 2) Πόνο στο αυτί, όπως είπαμε παραπάνω, μπορούμε να έχουμε και σε άλλες παθολογικές καταστάσεις χωρίς όμως να ευθύνεται το αυτί αυτό καθέ αυτό. Αυτές είναι επιγραμματικά: - αμυγδαλίτιδα, συχνή αιτία πόνου στο αυτί κυρίως στα παιδιά. - πόνος στο αυτί μετά από αμυγδαλεκτομή. - δυσλειτουργία κροταφογναθικής άρθρωσης (η κάτω γνάθος αρθρώνεται στο αυτί). - οδοντικές παθήσεις (τερηδόνα, οδοντικό απόστημα). - αυχενικό σύνδρομο. - κακοήθειες των αμυγδαλών, του φάρυγγα και του λάρυγγα. Όταν υπάρχει πόνος στο αυτί είναι πολύ σημαντικό να γίνεται λεπτομερής ωτολογικός έλεγχος και όχι αντιμετώπιση του πόνου με ένα παυσίπονο μόνο. Γιατί ο πόνος στο αυτί λόγω της στενής σχέσης του αυτιού με τον εγκέφαλο και τις μήνιγγες μπορεί να υποκρύπτει ένα πολύ επικίνδυνο νόσημα που να χρειάζεται άμεσα κατάλληλη αντιμετώπιση προκειμένου να αποφευχθούν οι επικίνδυνες για την ζωή επιπλοκές μιας ωτίτιδας, εξωτερικής και μέσης. Γι ‘αυτό είναι απαραίτητος ο λεπτομερής έλεγχος της ωταλγίας από ειδικό ωτορινολαρυγγολόγο ώστε να βρεθεί η αιτία του συμπτώματος αυτού, να τεθεί η σωστή διάγνωση και επομένως και η σωστή θεραπεία.

ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΕΧΕΙ ΠΕΤΑΧΤΑ ΑΥΤΙΑ.. ΑΦΕΣΤΩΤΑ ΩΤΑ ΚΑΙ ΩΡΛ

ΣΧΟΙΝΙΩΤΑΚΗ ΕΙΡΗΝΗ ΩΤΟΡΙΝΟΛΑΡΥΓΓΟΛΟΓΟΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΚΕΦΑΛΗΣ & ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ BOTOX ΚΑΙ ΙΑΛΟΥΡΟΝΙΚΟΥ ΟΜΟΓΕΝΩΝ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 31 ΚΑΣΤΕΛΙ (ΕΝΑΝΤΙ ΚΕΝΤΡΟΥ ΥΓΕΙΑΣ) ΤΗΛ 2822023350-6977713511 Ε-MAIL : sxoiniotaki@yahoo.gr www.orlsxoiniotaki.com

ία από τις πιο συχνές δυσμορφίες, που μπορεί να παρουσιάζει ένα παιδί, είναι τα λεγόμενα «πεταχτά αυτιά» ή αλλιώς αφεστώτα ώτα. Το αυτί σε καθένα μας έχει σχήμα μοναδικό και ξεχωριστό, όπως ακριβώς ξεχωριστά είναι και τα δακτυλικά αποτυπώματα σε κάθε άνθρωπο.

240 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Είναι συγγενής πάθηση, δηλαδή, παρουσιάζεται εκ γενετής και είναι η συχνότερη από τις δυσμορφίες, που μπορεί να έχει ένα παιδί. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων οφείλεται στην μη δημιουργία ανθέλικας. Η έλικα και η ανθέλικα θα πρέπει να είναι ομαλές και να είναι καλά σχηματισμένες. Σε φυσιολογικές συνθήκες θα πρέπει η έλικα με την ανθέλικα να σχηματίζουν μεταξύ τους γωνία 90°. Η επιφάνεια του πτερυγίου του αυτιού θα πρέπει να σχηματίζει με την κεφαλή μια γωνία περίπου 25°- 30°. Θα πρέπει δηλαδή το αυτί να απέχει περίπου 1,5 – 2 εκ.

από το τριχωτό της κεφαλής. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να είναι κολλημένο το αυτί επάνω στην κεφαλή. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το πτερύγιο να προεξέχει προς τα μπροστά και είναι η συχνότερη από τις δυσμορφίες, που μπορεί να έχει ένα παιδί. Μπορεί να αφορά μόνο το ένα ή και τα δύο αυτιά και η απόκλιση ποικίλει από ελαφριά έως μεγάλη. Παρατηρείται σε ποσοστό περίπου 5% των νεογέννητων παιδιών και με την ίδια περίπου αναλογία στα δύο φύλα. Εκείνο που κάνει μεγαλύτερο το ποσοστό της επέμβασης στα αγόρια είναι το γεγονός ότι τα κορίτσια καλύπτουν επιμελώς τα αυτιά τους με τα μακριά μαλλιά τους, ενώ στα αγόρια είναι πιο εμφανές.

Κάνει όμως τα παιδιά να νιώθουν μειονεκτικά, να υποφέρουν και να προσπαθούν με κάθε τρόπο να καλύψουν

ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΕΧΕΙ ΠΕΤΑΧΤΑ ΑΥΤΙΑ.. ΑΦΕΣΤΩΤΑ ΩΤΑ ΚΑΙ ΩΡΛ

την αισθητική αυτή ατέλειά τους. Τα «πεταχτά αυτιά» λοιπόν δημιουργούν καθαρά και μόνο αισθητικό και ψυχολογικό πρόβλημα στο παιδί και όχι λειτουργικό. Αυτό που δεν ξέρει ο πολύς κόσμος είναι πως το πρόβλημα των πεταχτών αυτιών μπορεί να διορθωθεί χωρίς καθόλου χειρουργείο. Πώς; Μόνο αν κατά τους πρώτους μήνες μετά τη γέννηση του παιδιού τοποθετηθεί ένα ειδικό, λεπτό, ελαστικό, ναρθηκάκι στην περιοχή του πτερυγίου του προβληματικού αυτιού. Αυτό το λεπτό ναρθηκάκι αποτελείται από ένα εύκαμπτο μαλακό υλικό, με το οποίο δίνουμε σχήμα στο πτερύγιο, βοηθώντας να σχηματιστεί ξανά η γωνία μεταξύ έλικας και ανθέλικας ή να επαναπροσδιοριστεί η κόγχη. Αν περάσουν όμως οι πρώτοι 5 - 6 μήνες μετά τον τοκετό και δεν έχουμε επέμβει να δώσουμε εμείς σχήμα στο χόνδρινο σκελετό του αυτιού, τότε το αυτί παίρνει το σχήμα που του έχει ορίσει η κληρονομικότητα. Στην περί π τωση αυτή η μόνη λύση για τη διόρθωση των πεταχτών αυτιών είναι η χειρουργική αντιμετώπιση της δυσμορφίας με μια επέμβαση που ονομάζεται ωτοπλαστική. Οπότε σε περίπτωση που οι γονείς παρατηρήσετε με τη γέννηση του παιδιού σας κάποια δυσμορφία στο ωτικό πτερύγιο, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ειδικοί νάρθηκες, οι οποίοι σε αρκετές περιπτώσεις μπορούν να αποδειχθούν αποτελεσματικοί. Αυτή όμως η παρέμβαση μπορεί να γίνει μέχρι τον 6ο μήνα της ζωής του παιδιού, οπότε οι ωτικοί χόνδροι είναι ακόμη «εύπλαστοι». Μετά το πέρας των 6 μηνών η χειρουργική διόρθωση είναι μονόδρομος. Ευτυχώς, η δυσμορφία των αφεστώτων ώτων μπορεί να διορθωθεί σε αυτές τις ηλικίες, όπου είναι ιδιαίτερα σημαντικό να απαλλαγεί το παιδί από το πρόβλημά του και μάλιστα σχετικά εύκολα και γρήγορα. Η διόρθωση σε τόσο μικρή ηλικία είναι εφικτή επειδή στην ηλικία των 5 ετών τα αυτιά έχουν πάρει ήδη το 80% περίπου της τελικής τους ανάπτυξης, δηλαδή έχουν το 80% του μεγέθους που θα έχουν ως ενήλικες. Η επέμβαση μπορεί να γίνει από την ηλικία των 5 με 6 ετών και μετά γιατί τότε έχει ουσιαστικά ολοκληρωθεί η ανάπτυξη του ωτικού χόνδρου. Μετά την επέμβαση υπάρχουν κάποια ράμματα, τα οποία μπαίνουν με πρόσβαση από το πίσω μέρος του αυτιού, όπου τα όποια σημάδια δεν θα είναι και αργότερα εμφανή. Δεν απαιτείται συνήθως διανυκτέρευση σε νοσοκομείο, αλλά γίνεται με νοσηλεία μίας ημέρας.

Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή τις επόμενες ημέρες, ώστε οι συνομήλικοι του παιδιού να μην ακουμπούν και να μην ασχολούνται με τα αυτιά του, ώστε να μην υποστεί κάποιο τραυματισμό στο άμεσο μετεγχειρητικό στάδιο. Ο ασθενής θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός με τις αθλητικές δραστηριότητες και τα σπορ για τρεις μήνες μετά την επέμβαση. Η πλήρης επούλωση επέρχεται έπειτα από 6 μήνες. Oι περισσότεροι άνθρωποι δεν ξέρουν πώς ακριβώς είναι τα αυτιά τους, επειδή δεν μπορούν να τα παρατηρήσουν εύκολα λόγω θέσης. Όπως επίσης δεν παρατήρησαν ποτέ ότι το αριστερό και το δεξί αυτί είναι ίδια, αλλά όχι ολόιδια γιατί κάθε ανθρώπινο αυτί είναι στο σχήμα του απολύτως μοναδικό. Oι επιστήμονες θεωρούν το σχήμα κάθε αυτιού αποκλειστικό και μοναδικό, όπως ακριβώς και τα δακτυλικά αποτυπώματα. Συμπερασματικά λοιπόν είναι πολύ σημαντικό να παρατηρούμε τα παιδιά μας και να ζητάμε την γνώμη ενός ειδικού για οτιδήποτε μας δημιουργεί ερωτηματικά.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 241

ΣΤΟΜΑΤΙΤΙΔΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ…. ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ….

τοματίτιδα είναι μια φλεγμονή του στόματος, μπορεί να περιλαμβάνει τη γλώσσα, τα χείλη, τα μάγουλα ( από την εσωτερική πλευρά) και μπορεί να συνοδεύεται από άφθες, έλκη, φουσκάλες και έντονο πόνο. Υπάρχουν διαφορετικά είδη στοματίτιδας και η σωστή διαφοροποίησή τους είναι σημαντική γιατί έχουν διαφορετικό τρόπο μετάδοσης και θεραπείας. Στοματίτιδα από μύκητες Στα βρέφη πιο συχνή είναι η στοματίτιδα με κύριο παθογόνο οργανισμό το μύκητα Candida όταν η μητέρα δεν τηρεί τους βασικούς κανόνες υγιεινής. Εμφανίζεται με λευκά στίγματα ή μια λευκή επικάλυψη στη γλώσσα, στον ουρανίσκο και στην εσωτερική πλευρά στα μάγουλα και μοιάζει με υπολείμματα του γάλατος με τη διαφορά ότι το επίχρισμα αυτό απομακρύνεται εύκολα με μια γαζούλα, ενώ εάν πρόκειται για στοματίτιδα αυτό δεν είναι εφικτό. Δεν προκαλεί πόνο αλλά μπορεί το βρέφος να παρουσιάζει δυσκολία στη σίτιση. Στοματίτιδα από μύκητα επίσης κινδυνεύουν να εμ-

242 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

φανίσουν παιδιά που παίρνουν αντιβιωτική αγωγή (γιατί η αντιβίωση αλλάζει τη φυσιολογική χλωρίδα των βλεννογόνων) και τα παιδιά που κάνουν χρήση εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών, γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να ξεπλένουν το στόμα τους μετά τις εισπνοές ή μετά από μάσκες. Αν τώρα ένα παιδί εμφανίζει συχνά επεισόδια από μύκητα ή επεισόδια προσβολής και άλλων σημείων του σώματος πρέπει οπωσδήποτε να ελεγχθεί το ανοσοποιητικό σύστημα του. Σε κάθε περίπτωση ο γιατρός θα σας δώσει την κατάλληλη θεραπεία για το μωρό σε μορφή σταγόνων ή στοματικού gel που περιέχει το κατάλληλο αντί-μυκητισιακό φάρμακο. Κάποιες φορές η μυκητίαση στο στόμα του μωρού ακολουθείται από μυκητίαση στην περιγεννητική περιοχή, καθώς η μόλυνση μεταφέρεται εκεί μέσω του γαστρεντερικού συστήματος. Αν ταΐζετε το μωρό σας με μπιμπερό, μπορείτε να μειώσετε τον κίνδυνο μόλυνσης διατηρώντας τις θηλές των μπιμπερό και τις πιπίλες καθαρές, αποστειρώνοντάς τες σε βραστό νερό καθημερινά. Να θυμάστε ότι απαγορεύεται να βάζει κανείς τη θηλή του μπιμπερό ή την πιπίλα στο στόμα του πριν τη δώσει στο μωρό. Ερπητική στοματίτιδα Η στοματίτιδα που προκαλείται από τον ιό του έρπητα οφείλεται σε λοίμωξη από τον ιό HSV1 στα μικρά παιδιά και τα βρέφη και είναι μεταδοτική. Συνήθως εμφανίζεται σε παιδιά μικρής ηλικίας που έχουν κολλήσει τον ιό από μέλος της οικογένειάς τους κάποια στιγμή, και η στοματίτιδα έρχεται ως αναζωπύρωση της προηγούμενης λοίμωξης. Η ηλικία που εμφανίζεται σε παιδιά που δεν

ΣΤΟΜΑΤΙΤΙΔΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ….ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ….

ήρθαν προηγουμένως σε επαφή με τον ιό είναι από 6 μηνών μέχρι 5 χρονών. Μπορεί να εμφανίσει πυρετό, μερικές φορές πολύ υψηλό (38,3 έως 40° C), ο οποίος μπορεί να προηγείται της εμφάνισης των φλεγμονών από μία ως και δύο ημέρες, επίσης • ευερεθιστότητα και ανησυχία, • φλύκταινες στη στοματική κοιλότητα (συχνά στη γλώσσα, τις παρειές ή στο πάνω μέρος του στόματος), • πρησμένα ούλα, τα οποία μπορεί να είναι ερεθισμένα και να αιμορραγούν, • πόνος στο στόμα και έκκριση σάλιου, • δυσκολία στην κατάποση, • δυσάρεστη αναπνοή. Η στοματική κοιλότητα του παιδιού συνήθως γεμίζει με επώδυνες φουσκάλες που όταν σκάσουν παραμένουν ως έλκος. Επίσης εκτός του ψηλό πυρετό μπορεί να έχουμε σιελόρροια, διόγκωση των τραχηλικών αδένων. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στο να μην μεταφέρει το παιδί με τα χέρια του τον ιό σ το μάτι του, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος της επιμόλυνσης που είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για την όραση του παιδιού. Η ερπητική στοματίτιδα είναι συνήθως αυτοιάσιμη ασθένεια αλλά σε κάποιες πολύ σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να χορηγηθεί ένα φάρμακο από το στόμα που καταπολεμά τον συγκεκριμένο ιό. Ο πόνος υποχωρεί μετά τη 5η ημέρα, τα συμπτώματα όμως διαρκούν 1-2 εβδομάδες. Μερικές πιθανές αιτίες εμφάνισης είναι: • οι φραγμένες ρινικές οδοί, • οι μικροί τραυματισμοί, • η κοιλιακή νόσος (αλλεργία στη γλουτένη), • οι ευαισθησίες σε ορισμένα τρόφιμα όπως φράουλες, εσπεριδοειδή, σοκολάτα, αυγά, τυρί, ξηρούς καρπούς, • η αλλεργική αντίδραση σε ορισμένα βακτηρίδια στο στόμα, • φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου, • η αυτοάνοση ασθένεια που προσβάλλει τα κύτταρα στο στόμα, • ο ιός HIV / AIDS, • το εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, • η ανεπάρκεια σε βιταμίνη Β12, φολικό οξύ, σίδηρο και ψευδάργυρο, • η χρήση ορισμένων φαρμάκων. Συνήθως αυτοιάται όπως είπαμε μπορεί όμως ο γιατρός σε ορισμένες περιπτώσεις να συστήσει αντιικά φάρμακα. (Acyclovir για 5-7 ημέρες). Πριν από τη χρήση της στοματικής γέλης, θα μπορούσατε να καθαρίσετε το στόμα και τη γλώσσα του μικρού σας με μία γάζα βουτηγμένη σε νερό και μαγειρική σόδα. Για λόγους πρόληψης, καλό είναι να πλένετε συχνά τα χέρια του μωρού με τρεχούμενο μωρό ή μία βρεγμένη πετσέτα, ακόμα κι αν είστε έξω από το σπίτι.

Αφθώδης στοματίτιδα Είναι αγνώστου αιτιολογίας και δεν μεταδίδεται. Είναι πολύ συχνή αρρώστια της παιδικής ηλικίας και υπολογίζεται ότι περίπου ένα στα πέντε παιδιά θα πάθουν στοματίτιδα και συνήθως εμφανίζεται σε περιόδους που ο οργανισμός του παιδιού περνά κάποιο στρες είτε ψυχολογικό είτε σωματικό (π.χ μετά από μια ασθένεια). Ένα 10-20% των παιδιών θα εμφανίσει έστω και μία φορά αφθώδη στοματίτιδα. Εμφανίζεται μετά από κάποια ασθένεια, ιδίως σε άτομα με άγχος, στρες. Όμως, σε ένα παιδί που παρουσιάζει πολλαπλές ή επίμονες αφθώδεις στοματίτιδες πρέπει να αποκλειστούν. • Έλλειψη βιταμίνης Β12, φιλικού οξέος. • Σιδηροπενική αναιμία. • Τροφικές αλλεργίες. • Μειωμένο αμυντικό σύστημα. • Νόσος του εντέρου. Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι αυτού του τύπου η στοματίτιδα δεν είναι κολλητική. Το παιδί μπορεί να εμφανίσει ένα ή πολλαπλά έλκη/ φυσαλλίδες, έντονα σάλια, πυρετό και διογκωμένους τους αδένες του λαιμού. Ο πόνος είναι συνήθως έντονος, ειδικά τις πρώτες ημέρες, και σαν αποτέλεσμα το μάσημα και η κατάποση είναι επώδυνα και το παιδί μπορεί να μη μπορεί να φάει η να πιεί τίποτα. Επίσης συνιστάται η χορήγηση υγρών και κρύων τροφών και η αποφυγή λήψης τροφίμων που προκαλούν πόνο ή κάψιμο (λεμόνι, αλάτι, μπαχαρικά κλπ). Μην ξεχνάτε ότι όταν το παιδί σας αρνείται κάθε τροφή υπάρχει ο κίνδυνος της αφυδάτωσης και πρέπει να συμβουλευτείτε αμέσως τον γιατρό σας. Η διάρκεια της στοματίτιδας μπορεί να είναι από 1 ως 2 εβδομάδες, ο πολύ έντονος πόνος όμως συνήθως υποχωρεί μετά την 4η ημέρα. Δεν υπάρχει φάρμακο που να θεραπεύει την αφθώδη στοματίτιδα. Υπάρχουν διάφορα φάρμακα που χορηγούνται τοπικά για να απαλύνουν τον πόνο είτε σε μορφή γέλης (gel), είτε σε μορφή διαλύματος που θα σας το φτιάξει ο φαρμακοποιός σας κατόπιν οδηγίας του παιδίατρου (διάλυμα αναισθησίνης) και μπορεί να εφαρμοστεί τοπικά 15 λεπτά πριν το φαγητό για να μπορέσει το παιδί να ανακουφιστεί λίγο και να φάει. Κατά τη διάρκεια των συμπτωμάτων δώστε του να φάει δροσερά και μαλακά φαγητά και αποφύγετε τα αλμυρά, φαγητά με μπαχαρικά ή ξινούς χυμούς (πχ πορτοκαλάδα) τα οποία ερεθίζουν τα έλκη και πονούν. Κάθε βλάβη λοιπόν που θα παρατηρήσετε στο στόμα του παιδιού σας μπορεί να είναι διαφορετικής προέλευσης και να χρήζει διαφορετική αντιμετώπιση. Οπότε σε κάθε τι παθολογικό συμβουλευόμαστε πάντα τους ειδικούς!

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 243

ΕΚΚΡΙΤΙΚΗ ΩΤΙΤΙΔΑ

Δρ. Μιχαήλ Γ. Τζανακάκης, MD, MSc, PhD ΩΡΛ Χειρουργός Κεφαλής & Τραχήλου Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης Master Ρινολογίας & Ρινοχειρουργικής Πειραιώς 1 & Σκαλίδη, Χανιά Τηλ: +30-28210-93355 - Fax: +30-28210-93356 Κινητό: +30-6947809577 info@tzanakakis.com www.tzanakakis.com

244 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ί είναι η εκκριτική ωτίτιδα- υγρό στο αυτί; Η εκκριτική ωτίτιδα, ή πιο απλά το υγρό στο αυτί, είναι μια από τις συχνότερες παθήσεις στην παιδική ηλικία. Συνήθως επηρεάζονται περισσότερο τα παιδιά κάτω των 5 ετών, ενώ σε κάποια από αυτά το πρόβλημα μπορεί να παραμένει και σε μεγαλύτερη ηλικία. Μερικές φορές μπορεί να πάσχουν από εκκριτική ωτίτιδα και αρκετοί ενήλικες.

δυνες που γίνονται στο ωτορινολαρυγγολογικό ιατρείο. Στο ακοόγραμμα ανευρίσκεται βαρηκοία αγωγιμότητας συνήθως μικρού έως μετρίου βαθμού.

Πώς δημιουργείται; Για να λειτουργήσουν σωστά τα αυτιά και να μεταφέρουν τους ήχους στον εγκέφαλο, θα πρέπει η τυμπανική κοιλότητα, το τμήμα του αυτιού πίσω από το τύμπανο να είναι γεμάτο αέρα. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω ενός σωλήνα -της ευσταχιανής σάλπιγγας- , η οποία ξεκινάει από την τυμπανική κοιλότητα και καταλήγει στο πίσω μέρος της μύτης, τον ρινοφάρυγγα. Στα παιδιά αυτός ο σωλήνας δεν είναι τόσο κάθετος και μεγάλος όπως στους ενήλικες με αποτέλεσμα να μην λειτουργεί τόσο καλά και να είναι πιο εύκολο να αποφρακτεί. Όταν αποφράσσεται η ευσταχιανή σάλπιγγα, δεν μπορεί να κυκλοφορήσει φυσιολογικά αέρας στο μέσο ους με αποτέλεσμα να αρχίζει η παραγωγή και η συλλογή υγρού στο μέσο ούς. Το υγρό αυτό αρχικά είναι λεπτόρευστο, και χωρίς μικρόβια, αλλά όσο το πρόβλημα παραμένει σταδιακά γίνεται πιο παχύρευστο και κολλώδες.

Αρκετές φορές το υγρό στο αυτί συνδέεται με ωτίτιδες, αλλά τις περισσότερες φορές μπορεί να παρουσιάζεται χωρίς ιδιαίτερα συμπτώματα και χωρίς την εικόνα κλασικής ωτίτιδας με πόνο, πυρετό και ωτόρροια.

Πώς γίνεται η διάγνωση; Η διάγνωση γίνεται κυρίως με την ωτομικροσκόπηση και την τυμπανομετρία, εξετάσεις απλές και εντελώς ανώ-

Τι προβλήματα δημιουργεί η εκκριτική ωτίτιδα; Η παρουσία του υγρού αυτού πίσω από το τύμπανο, εμποδίζει τη φυσιολογική μεταφορά των ήχων στο έσω ους προκαλώντας βαρηκοία.

Μια παρατεταμένη περίοδος μειωμένης ακοής μπορεί να επηρεάσει την ομιλία ενός παιδιού ιδιαίτερα όταν παρουσιάζεται κατά την ηλικία όπου το παιδί αναπτύσσει την ομιλία του και αναπαραγάγει τους παραμορφωμένους, λόγω του υγρού, ήχους που ακούει. Επιπλέον τα παιδιά με εκκριτική ωτίτιδα μπορεί να παρουσιάζουν μειωμένη σχολική απόδοση και χρειάζονται επιπλέον βοήθεια. Αλλαγές στην συμπεριφορά, εύκολη κόπωση και εκνευρισμός, έλλειψη συγκέντρωσης, απομόνωση στο παιχνίδι μπορεί να αποτελέσουν ενδείξεις παρουσίας υγρού στο αυτί και χρειάζονται άμεσα διερεύνηση. Ποιοί παράγοντες ευνοούν την συλλογή υγρού στο αυτί; Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που συμβάλλουν στην δημιουργία της εκκριτικής ωτίτιδας. Σε αυτούς περιλαμ-

ΕΚΡΙΤΙΚΗ ΩΤΙΤΙΔΑ

βάνονται οι απλές ιώσεις, οι αλλεργίες, η υπερτροφία αδενοειδών εκβλαστήσεων «κρεατάκια» και το παθητικό κάπνισμα. Ακόμα και η παρατεταμένη χρήση της πιπίλας έχει ενοχοποιηθεί λόγω των αρνητικών πιέσεων που δημιουργεί στο μέσο ους και στην παρεμπόδιση της φυσιολογικής λειτουργίας της ευσταχιανής σάλπιγγας. Παιδιά με γενετικά σύνδρομα όπως το σύνδρομο Down, ή άλλες ανατομικές ανωμαλίες της υπερώας και της γνάθου έχουν την τάση λόγω αυτών των ανατομικών διαφορών και της ακόμα μικρότερης ευσταχιανής σάλπιγγας να παρουσιάζουν πιο συχνά υγρό στο αυτί.

Τα «κρεατάκια» τι σχέση έχουν με το υγρό στο αυτί; Τα «κρεατάκια» βρίσκονται στο πίσω μέρος της μύτης. Πολύ κοντά τους σε κάθε πλευρά συναντάμε ένα σωλήνα, την ευσταχιανή σάλπιγγα, που χρησιμεύει στον αερισμό του αυτιού από την μύτη. Κάποιες φορές λόγω του μεγάλου τους μεγέθους, και ιδίως σε παιδιά, πιέζουν την είσοδο της ευσταχιανής σάλπιγγας και δεν επιτρέπουν το σωστό αερισμό του εσωτερικού του αυτιού. Μετά την ηλικία των 8 ετών τα «κρεατάκια» αρχίζουν να συρρικνώνονται ταχύτατα και εξαφανίζονται σχεδόν σε όλα τα παιδιά. Το μεγαλύτερο μέγεθος τους φαίνεται να

εμφανίζεται γύρω στην ηλικία των 4 έτσι τα μεγαλύτερα προβλήματα παρουσιάζονται συνήθως μεταξύ των 2 με 5 όταν οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις αρχίζουν να εμφανίζουν υπερπλασία και υπερτροφία. Υπάρχει θεραπεία; Το υγρό στο αυτί, παρά τις αντιλήψεις και τις ανησυχίες των γονέων, αλλά και παρά την αντίληψη αρκετών γιατρών και τις επιθετικές θεραπείες που προτείνουν πολλές φορές, σε ένα μεγάλο ποσοστό (60-70% στους τρεις μήνες) με την πάροδο του χρόνου βελτιώνεται από μόνο του χωρίς καμία παρέμβαση. Έτσι εάν δεν προκαλεί μεγάλα προβλήματα, συνίσταται μια περίοδος περίπου 3 μηνών ενεργού παρακολούθησης. Εάν ωστόσο προκαλεί προβλήματα λόγω παρατεταμένης μείωσης της ακοής, επιβάρυνσης της ανάπτυξης του λόγου ή συχνών λοιμώξεων (ωτίτιδες) και σε αποτυχία της φαρμακευτικής αγωγής, τότε προτείνεται η τοποθέτηση σωληνίσκων αερισμού (σωληνάκια). Τί είναι τα «σωληνάκια»; Οι σωληνίσκοι αερισμού των αυτιών (σωληνάκια grommets), αποτελούν στην ουσία έναν εναλλακτικό τρόπο αερισμού του μέσου ωτός. Εφόσον το αυτί δεν μπορεί να αεριστεί όπως θα έπρεπε φυσιολογικά μέσω της ευσταχιανής σάλπιγγας, γίνεται να τοποθετήσουμε εμείς έναν εξωτερικό σωλήνα που αυτός θα βάζει αέρα μέσα στο αυτί. Με γενική αναισθησία στα παιδιά ή με τοπική σε ενήλικες, και με τη βοήθεια χειρουργικού μικροσκοπίου, πραγματοποιείται μια μικρή τρύπα (μυριγγοτομή) στο τύμπανο, αφαιρούμε το υγρό με αναρρόφηση και τοποθετούμε το ειδικό

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 245

ΕΚΡΙΤΙΚΗ ΩΤΙΤΙΔΑ

σωληνάκι στο τύμπανο. Το σωληνάκι αυτό θα μείνει στη θέση του για κάποιους μήνες μέχρι ένα χρόνο, ώστε να βοηθήσει στον καλό αερισμό του αυτιού, και μετά θα το αποβάλλει ο οργανισμός. Θα πρέπει να ελέγχεται η σωστή του λειτουργία τακτικά, ανά 2-3 μήνες. Υπάρχουν συγκεκριμένες ενδείξεις και κατευθυντήριες οδηγίες για το πότε χρειάζεται να τοποθετούμε σωληνίσκους αερισμού για να αποφεύγεται η σύγχυση και η διχογνωμία μεταξύ των γιατρών. Υπάρχει τρόπος να φύγει το υγρό χωρίς να βάλουμε σωληνάκια; Υπάρχει τρόπος, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, αν υπάρχουν παράγοντες που μπορούν να βελτιωθούν όπως πχ η αλλεργία, το πόσο διάστημα υπάρχει το υγρό, το πόσο παχύρρευστο είναι, αν είναι στο ένα ή και στα δύο αυτιά, και τέλος πόσο θα συνεργαστεί το παιδί και κυρίως οι γονείς στην προτεινόμενη αγωγή. Απαιτείται όμως καλή ενημέρωση, υπομονή και επιμονή στην αγωγή. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως σε μεγάλο ποσοστό το υγρό απορροφάται από μόνο του χωρίς την ανάγκη παρέμβασης ή αγωγής. Είναι πλέον αποδεδειγμένο επιστημονικά πως τόσο η συστηματική θεραπεία με φαρμακευτική αγωγή (αντιβιώσεις, αντισταμινικά, κλπ) όσο και οι ενναλακτικές θεραπείες όπως η ομοιοπαθητική δεν βοηθάνε στη λύση

του προβλήματος. Είναι επίσης σαφές πως στόχος της θεραπείας είναι να μπορέσουμε να απελευθερώσουμε την ευσταχιανή σάλπιγγα ώστε αυτή να μπορέσει να αεριστεί σωστά το αυτί. Επομένως το πρώτο βήμα είναι να γίνονται σωστά, με σύριγγα οι πλύσεις με φυσιολογικό ορρό ή με ειδικά σπρέι με «θαλασσινό» νερό, ώστε να απομακρύνουμε όλες αυτές τις ουσίες, αλλεργιογόνα, εκκρίσεις που εμποδίζουν την λειτουργία των φυσιολογικών αμυντικών μηχανισμών της μύτης και να βελτιώσουμε την απορρόφηση σπρέι που τυχόν θα χρησιμοποιηθούν. Επόμενος στόχος είναι να απελευθερώσουμε μια «μπουκωμένη» μύτη, μια μύτη που φλεγμαίνει για κάποιο λόγο (αλλεργία, ιώσεις) και για να γίνει αυτό προτείνεται η χρήση ρινικών σπρέι για σύντομο χρονικό διάστημα. Μέχρι να υποχωρήσει το υγρό, πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου; Πέραν της σωστής ιατρικής παρακολούθησης και της εφαρμογής της αγωγής που προτείνεται από το γιατρό σας, μπορείτε να βοηθήσετε σημαντικά το παιδί σας. Με απλούς, πρακτικούς τρόπους βελτίωσης της επικοινωνίας σας, θα είναι πιο εύκολο για το παιδί σας να σας ακούσει: • Προσελκύετε την προσοχή του παιδιού πριν αρχίσετε να του μιλάτε • Φροντίζετε να βλέπει το πρόσωπό σας το παιδί και διατηρείτε πάντα βλεμματική επαφή • Φροντίζετε να βρισκόσαστε σε όσο το δυνατόν πιο ήσυχο περιβάλλον • Μιλάτε καθαρά, χωρίς να φωνάζετε, έχοντας έναν φυσιολογικό ρυθμό ομιλίας (δεν μιλάμε επίτηδες αργά!) • Φροντίζετε να ενημερώσετε τη δασκάλα/δάσκαλο του παϊδιού ώστε και να κατανοήσει μια μέχρι τώρα ίσως «περίεργη» συμπεριφορά του παιδιού αλλά και να κάνει κάποιες διακριτικές ρυθμίσεις, όπως πχ να βάλει το παιδί στα μπροστινά καθίσματα κοντά της/του ώστε να ακούει καλύτερα, να ελέγχει διακριτικά εάν το παιδί κατάλαβε τι ειπώθηκε. Πρέπει να γίνει αντιληπτό από το παιδί με κάθε τρόπο ότι δεν έχει κάποιο πρόβλημα και δεν πρέπει να αισθάνεται άσχημα, αλλά να ζητάει να επαναλάβει ο εκπαιδευτικός κάτι εάν το παιδί δεν το κατανόησε.

ΧΑΛΙΝΟΣ ΧΕΙΛΟΥΣ & ΧΑΛΙΝΟΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ια ένα μεγάλο διάστημα δεν γνωρίζαμε πολλά για τη λειτουργία του χαλινού της γλώσσας και του άνω χείλους, με αποτέλεσμα πολλά παιδιά να μην αντιμετωπιζόταν το σωστό χρόνο και να αποκτούσαν προβλήματα αργότερα. Τα τελευταία όμως χρόνια έχει εξακριβωθεί ο ρόλος τους στην φυσιολογική ανάπτυξη των παιδιών και σε συνδυασμό με την ενημέρωση του κοινού και την έγκαιρη αντιμετώπιση τους προλαμβάνουμε τυχόν προβλήματα. Τι είναι ο χαλινός γλώσσας; Ο χαλινός γλώσσας είναι ένας υμένας ανάμεσα στη γλώσσα και το έδαφος του στόματος. Στους περισσότερους ανθρώπους ο χαλινός είναι αρκετά μακρύς επιτρέποντας έτσι τη φυσιολογική κίνηση της γλώσσας. Κάποιες φορές όμως διαπιστώνουμε ότι υπάρχει βραχύς (κοντός) χαλινός που μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα κυρίως στα παιδιά. Ο βραχύς χαλινός ονομάζεται και αγκυλογλωσσία.

248 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ποια είναι η σημασία του βραχύ χαλινού; Η γλώσσα πρέπει να ακουμπάει στο πάνω μέρος του στόματος και να έρχεται σε επαφή με τον ουρανίσκο

από πίσω μέχρι μπροστά. Όταν η γλώσσα βρίσκεται στη σωστή θέση, επιτρέπει τον φυσιολογικό σχηματισμό της άνω γνάθου και οδηγεί στη φυσιολογική ανάπτυξη του προσώπου. Η γλώσσα παρέχει επίσης ένα εσωτερικό στήριγμα για την άνω γνάθο. Όταν υπάρχει βραχύς χαλινός, η γλωσσα ενδεχομενως να μην μπορει να φτασει στον ουρανισκο γιατί περιορίζεται η κίνηση της. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στην σωστή ανάπτυξη της άνω γνάθου και στα δόντια αργότερα. Επίσης και η κάτω γνάθος μπορεί να μην έχει φυσιολογική ανάπτυξη με αποτέλεσμα να περιοριστεί το εύρος του αεραγωγού. Λόγω αυτού τα παιδιά με βραχύ χαλινό που δεν αντιμετωπίζεται χειρουργικά, μπορεί να παρουσιάσουν μια σειρά από προβλήματα όπως: • προβλήματα στην άρθρωση • στοματική αναπνοή • πόνο στην περιοχή της γνάθου • πονοκέφαλους • ροχαλητό • ορθοδοντικά προβλήματα • οδοντιατρικά προβλήματα (τερηδόνα, περιοδοντίτιδα). Τι προκαλεί τον βραχύ χαλινό; Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι ο βραχύς χαλινός οφείλεται σε μια γονιδιακή μετάλλαξη του γονιδίου MTHFR.

ΧΑΛΙΝΟΣ ΧΕΙΛΟΥΣ & ΧΑΛΙΝΟΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Ο βραχύς χαλινός είναι ένα μέρος από τα προβλήματα που δημιουργούνται λόγω της μετάλλαξης του συγκεκριμένου γονιδίου και επειδή είναι γονιδιακό αίτιο, κληρονομείται από τους γονείς. Έτσι μπορεί ένας από τους δύο γονείς να είχαν βραχύ χαλινό. Μπορεί ο βραχύς χαλινός να επηρεάσει το θηλασμό; Τον βραχύ χαλινό συνήθως τον αντιλαμβάνεται η μητέρα κατά τη διάρκεια του θηλασμού. Το μωρό μπορεί να μην θηλάζει σωστά και η διαδικασία του θηλασμού να είναι επώδυνη για τη μητέρα. Αρκετές φορές όμως και ειδικά όταν η σίτιση γίνεται με μπουκάλι και το μωρό παίρνει φυσιολογικά βάρος μπορεί να μην γίνει αντιληπτός αμέσως. Βέβαια η δυσκολία μιας μητέρας να θηλάσει δεν σημαίνει πάντα ότι το πρόβλημα είναι ο βραχύς χαλινός. Μπορεί ο βραχύς χαλινός να επηρεάσει την ομιλία; Ο βραχύς χαλινός μπορεί σίγουρα να επηρεάσει την ομιλία και τη σωστή άρθρωση. Αρκετές φορές όμως μπορεί ένα παιδί να μην έχει προβλήματα στην άρθρωση και έτσι να μην αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του βραχύ χαλινού. Τονίζουμε όμως ότι το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπιστεί γιατί ο βραχύς χαλινός επηρεάζει τη σωστή ανάπτυξη της γνάθου και των δοντιών. Τα παιδιά με βραχύ χαλινό συνήθως δυσκολεύονται στα γράμματα “ρ” και “λ”. Έτσι αν παρατηρήσουμε πρόβλημα στην άρθρωση των συγκεκριμένων σύμφωνων θα πρέπει σίγουρα να ελέγξουμε το χαλινό της γλώσσας.

Είναι πολύ δύσκολο να προβλέψει κανείς πόσο θα επηρεάσει την φυσιολογική ανάπτυξη του προσώπου και της γνάθου ένας βραχύς χαλινός. Σίγουρα όμως επηρεάζει σε κάποιο βαθμό και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται. Δυστυχώς οι αρνητικές επιπτώσεις του βραχύ χαλινού κάποιες φορές γίνονται αντιληπτές στους ενήλικες όταν πλέον είναι αργά. Έτσι βλέπουμε πολλές φορές ενήλικες με προβλήματα κρανιοπροσωπικής ανάπτυξης και στένωσης αεραγωγού που μπορεί να οδηγούν σε παθήσεις όπως υπνική άπνοια να μην γνώριζαν καν ότι είχαν πρόβλημα σε παιδική ηλικία. Τι είναι ο χαλινός του άνω χείλους; Ο χαλινός άνω χείλους είναι μια λεπτή μεμβράνη ανάμεσα στο πάνω χείλος και στα ούλα. Είναι παρόμοιος με τον χαλινό της γλώσσας και αρκετές φορές το πρόβλημα συνυπάρχει. Παλαιότερα θεωρούσαμε ότι ο βραχύς χαλινός άνω χείλους δημιουργούσε προβλήματα μόνο στα δόντια αλλά τα τελευταία χρόνια έχει αποδειχτεί ότι επηρρεάζει το θηλασμό γιατί δεν επιτρέπει την ορθή προσκόλληση του στόματος στη θηλή. Έτσι ο βραχύς χαλινός του άνω χείλους μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στο θηλασμό, στην ανάπτυξη των δοντιών και στην ομιλία εάν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως. Η χειρουργική αντιμετώπιση είναι ακριβώς ίδια με το χαλινό γλώσσας.

Πώς αντιμετωπίζεται ο βραχύς χαλινός; Στις περισσότερες περιπτώσεις η αντιμετώπιση γίνεται με μια απλή, ανώδυνη και αναίμακτη επέμβαση. Η επέμβαση ονομάζεται διατομή χαλινού ή χαλινεκτομή και πλέον γίνεται με σύγχρονες μεθόδους με τη χρήση ραδιοσυχνοτήτων ή διαθερμίας. Έτσι δεν χρησιμοποιούνται ράμματα και η ανάρρωση είναι εύκολη. Συνήθως διαρκεί λίγα λεπτά και πραγματοποιείται με τοπική αναισθησία ή με μέθη. Το παιδί δεν αισθάνεται πόνο και μπορεί να θηλάσει αμέσως μετά την διαδικασία. Μετά το χειρουργείο δεν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη φροντίδα πέραν από κάποιες φορές που πρέπει να γίνονται κάποιες ασκήσεις για την καλύτερη επούλωση. Από ποια ηλικία μπορεί να γίνει; Όσο το δυνατό νωρίτερα, από νεογνό, αφού στα νεογνά μπορεί να γίνει στην κλινική σε μόλις 5 λεπτά. Τούτο δεν σημαίνει πως αν καθυστερήσουμε υπάρχει πρόβλημα. Απλώς όσο μεγαλύτερο είναι το παιδί τόσο δυσκολότερο είναι να παραμείνει ήσυχο και να συνεργαστεί. Τι θα συμβεί εάν δεν αντιμετωπιστεί ο βραχύς χαλινός; Δεδομένων των προβλημάτων που δημιουργούνται εάν δεν αντιμετωπιστεί ο βραχύς χαλινός και το πόσο εύκολη είναι η επέμβαση, η αλήθεια είναι ότι πρέπει πάντα να αντιμετωπίζεται με χειρουργική επέμβαση.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 249

Στρεπτοκοκκική Αμυγδαλίτιδα έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία Εμμανουήλ Γ. Τζουγανάκης Ιατρός Βιοπαθολόγος - Μικροβιολόγος Εθνάρχου Βενιζέλου 100, Σούδα Τηλ. : 28210 23563 | Kιν.: 697 8489 849 email: emmtzouganakis@yahoo.gr

ο συχνότερο μικροβιακό νόσημα της παιδικής ηλικίας, η οξεία φαρυγγοαμυγδαλίτιδα είναι ένα φλεγμονώδες σύνδρομο του στοματοφάρυγγα. Σε ένα ποσοστό 50%-85% των περιπτώσεων, ανεξαρτήτως ηλικίας υπεύθυνοι είναι οι ιοί (ρινοιοί, κυτταρομεγαλοιός, αναπνευστικός συγκυτιακός ιός, μυξοιοί).Το ποσοστό αυτό είναι ακόμα μεγαλύτερο σε παιδιά ηλικίας μικρότερης των τριών ετών. Από τις φαρρυγγοαμυγδαλίτιδες που οφείλονται σε μικρόβια κυρίαρχο παθογόνο είναι ο β-αιμολυτικός στρεπτόκοκκος ομάδας Α, ενώ σπανιότερα οι β-αιμολυτικοί στρεπτόκοκκοι ομάδας C ή G. Η μεγαλύτερη συχνότητα της φαρυγγοαμυγδαλίτιδας από β-αιμολυτικό στρεπτόκοκκο ομάδας Α παρατηρείται στις ηλικίες 3-10 ετών. Έχει υπολογιστεί ότι το 10% των παιδιών σχολικής ηλικίας επισκέπτονται κάθε χρόνο τον κλινικό ιατρό λόγω φαρυγγοαμυγδαλίτιδας και στο 25%-50% εξ΄ αυτών ο β-αιμολυτικός στρεπτόκοκκος ομάδας Α είναι το υπεύθυνο αίτιο.

250 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ο στρεπτόκοκκος μεταδίδεται κυρίως με άμεση επαφή με τις εκκρίσεις του αναπνευστικού του πάσχοντος, που είναι ιδιαίτερα μολυσματικός κατά τη διάρκεια της οξείας λοίμωξης. Ακόμη και σε άτομα που δεν παίρνουν θεραπεία, η μολυσματικότητα μειώνεται σταδιακά τις επόμενες εβδομάδες μετά την αρχική λοίμωξη. Πιστεύεται ότι οι φορείς είναι σχεδόν απίθανο να μεταδώσουν το στρεπτόκοκκο, ίσως λόγω του μικρού αριθμού των μικροοργανισμών στο φάρυγγα ή την εξαφάνιση τους από τις ρινικές εκκρίσεις. Ο χρόνος επώασης είναι 2-5 μέρες. Η νόσος εισβάλλει συνήθως με υψηλό πυρετό, κοιλιακά άλγη, εμέτους, δυσκαταποσία και κεφαλαλγία. Τα παρίσθμια είναι έντονα εξέρυθρα και πολλές φορές παρατηρούνται μικρές, στικτές, αιμορραγικές κηλίδες στην υπερώα. Οι αμυγδαλές είναι εξέρυθρες, διογκωμένες και συχνά καλύπτονται από λευκό επίχρισμα. Η γλώσσα στην αρχή καλύπτεται από παχύ επίχρισμα που αποκολλάται σε 1-2 μέρες και αποκαλύπτονται οι θηλές οι οποίες είναι εξέρυθρες και οιδηματώδεις (μοροειδής γλώσσα). Εάν το στέλεχος του β-αιμολυτικού στρεπτοκόκκου που έχει προκαλέσει τη φαρυγγοαμυγδαλίτιδα και προσβάλλει συνήθως τα παιδιά, παράγει ερυθρογόνο τοξίνη, τότε 1-2 μέρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων, εμφανίζεται η χαρακτηριστική κλινική εικόνα της οστρακιάς, δηλαδή ένα ερυθρό, στικτό, διάχυτο, μικροκηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα, το οποίο υποχωρεί με την πίεση και αρχίζει συνήθως από τον

τράχηλο, τις μασχαλιαίες και τις βουβωνικές πτυχές και γρήγορα μέσα σε 24 ώρες, επεκτείνεται σε όλο το σώμα. Η περιοχή γύρω από το στόμα είναι ωχρή και οι παρειές εξέρυθρες. Η επίπτωση των δευτερογενών λοιμώξεων μέσα στην οικογένεια είναι αρκετά υψηλή. Υπολογίζεται ότι 25% των αδελφών και 5%-20% των ενηλίκων μέσα στην οικογένεια ενός πάσχοντος από στρεπτοκοκκική φαρυγγοαμυγδαλίτιδα θα μολυνθούν με το στρεπτόκοκκο, και ότι 50%-80% απ’ αυτούς θα αναπτύξουν τη νόσο τις επόμενες εβδομάδες. Το αποτελεσματικότερο μέτρο για τον περιορισμό των στρεπτοκοκκικών λοιμώξεων αποτελεί η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία των πασχόντων. Η σπουδαιότητα της διάγνωσης της στρεπτοκοκκικής φαρυγγο-αμυγδαλίτιδας είναι μεγάλη αφενός μεν λόγω της επέκτασης στο μέσο αυτί και τις παραρρίνιες κοιλότητες αφ’ετέρου δε λόγω των μεταλοιμωδών επιπλοκών από τις οποίες οι συχνότερες είναι ο οξύς ρευματικός πυρετός και η οξεία σπειραματονεφρίτιδα. Στην εργαστηριακή διάγνωση της νόσου από στρεπτόκοκκο χρησιμεύουν: Α) το strep-test: είναι ένα τεστ ανοσοχρωματογραφίας με το οποίο ανιχνεύουμε το αντιγόνο του β-αιμολυτικού στρεπτόκοκκου ομάδας Α σε φαρυγγοαμυγδαλικό επίχρισμα. Η απάντηση δίνεται σε 10 λεπτά. Όταν η εξέταση γίνεται από εκπαιδευμένο προσωπικό έχει σχετικά καλή ευαισθησία (55%-75%) αλλά χαμηλή ειδικότητα διότι ανιχνεύει και στρεπτοκόκκους άλλων ομάδων όπως B,C,G και D. Β) η καλλιέργεια φαρυγγικοαμυγδαλικού επιχρίσματος, η οποία είναι απαραίτητη όχι μόνο για την επιβεβαίωση του παθογόνου μικροβίου αλλά και για τον έλεγχο της ευαισθησίας του. Γ) οι ορολογικές εξετάσεις: 1. ο προσδιορισμός του τίτλου της αντι-Ο-στρεπτολυσίνης (ASTO). Είναι μια εξέταση που μπορεί να δώσει υψηλούς τίτλους και σε άλλα νοσήματα 2. ο προσδιορισμός του τίτλου της αντιDNάσης-Β (antiDNASE-β). Είναι μια εξέταση πιο ειδική για τον β-αιμολυτικού στρεπτόκοκκου ομάδας Α. Για τις πρωτοπαθείς φλεγμονώδεις στρεπτοκοκκικές νόσους η αιτιολογική διάγνωση γίνεται με την καλλιέργεια. Οι ορολογικές εξετάσεις έχουν αξία για την διάγνωση, αλλά κυρίως για την παρακολούθηση του ρευματικού πυρετού και της μεταστρεπτοκοκκικής αμυγδαλίτιδας.

CMY

ΜΥΟΚΑΡΔΙΤΙΔΑ

μυοκαρδίτιδα είναι η φλεγμονή του μυοκαρδίου (δηλ. του καρδιακού μυ). Η μυοκαρδίτιδα προσβάλει συνήθως άτομα νεαρής ηλικίας με μέση ηλικία τα 40 έτη και με προτίμηση στο ανδρικό φύλο. Περίπου το 40% των αιφνιδίων θανάτων σε ηλικίες κάτω των 35 ετών οφείλονται σε μυοκαρδίτιδα. Στα παιδιά, ηλικίας έως και 6 ετών, η νόσος είναι εξαιρετικά σπάνια, με συχνότητα 1 - 5 άτομα ανά 100.000 παιδιά, συνδέεται συνήθως με τις βαρείες περιπτώσεις παιδικών ιογενών λοιμώξεων, όπως ανεμευλογιά, ιλαρά κ.λ.π. που προσβάλουν μεταξύ άλλων συστημάτων και το αναπνευστικό, και εμφανίζεται κυρίως σε μη εμβολιασμένα ή ανοσοκατεσταλμένα άτομα. Συνήθως προσβάλει υγιή άτομα και η πορεία νόσου της διαφέρει σημαντικά από άτομο σε άτομο, ανάλογα και με τη βαρύτητα της υποκείμενης νόσου. Στο 30% των περιπτώσεων μπορεί να εξελιχθεί σε ραγδαία (κεραυνοβόλο) μυοκαρδίτιδα (η οποία κάποιες φορές μπορεί να αποβεί και μοιραία), με οξεία καρδιακή ανεπάρκεια και αρρυθμίες. Σε ένα άλλο 30% μπορεί να εξελιχθεί σε μια χρόνια υποκλινική φλεγμονή, με σταδιακή επιδείνωση της καρδιακής λειτουργίας και εμφάνιση διατατικής μυοκαρδιοπάθειας (ανεπάρκεια δηλαδή της καρδιάς να συσπάται και να λειτουργεί κανονικά). Το υπόλοιπο 40% των ασθενών έχουν ήπια συμπτώματα και αναρρώνουν πλήρως, χωρίς υπολειμματική καρδιακή λειτουργία. Τα αίτια της μυοκαρδίτιδας ποικίλουν .

252 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Οι ιογενείς λοιμώξεις είναι η συνηθέστερη αιτιολογία της μυοκαρδίτιδας. Οι εντεροιοί (ιοί που συνήθως

προκαλούν αυτοϊώμενες γαστρεντερίτιδες), μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται οι ιοί Coxsackie, οι ιοί Echovirus και οι αδενοϊοί, είναι η πιο συχνή αιτία της μυοκαρδίτιδας. Οι ιοί Coxsackie τύπου B σχετίζονται συχνότερα με περιπτώσεις σοβαρής μυοκαρδίτιδας, ακόμα και θανατηφόρου. Συνήθως οι ιοί αυτοί προκαλούν γαστρεντερίτιδες αλλά έχουν την δυνατότητα να προσβάλουν τόσο το μυοκάρδιο όσο και το περικάρδιο. Στις περιπτώσεις αυτές, ο ιός προσβάλει το μυοκάρδιο και προκαλεί τοπική φλεγμονή. Όταν παρέλθει η αρχική λοίμωξη, το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού συνεχίζει να προκαλεί φλεγμονώδη καταστροφή του καρδιακού μυ, η οποία καταλήγει σε μυοκαρδίτιδα. Άλλοι παράγοντες που μπορούν σπανιότερα να προκαλέσουν μυοκαρδίτιδα είναι: άλλοι μικροοργανισμοί (όπως βακτηρίδια, μύκητες παράσιτα, άλλοι ιοί), η ακτινοβολία, ορισμένες τοξικές χημικές ουσίες, σπανίως φάρμακα, καθώς και αυτοάνοσα νοσήματα. Συμπτώματα Τα συμπτώματα της μυοκαρδίτιδας ποικίλουν και σχετίζονται με τη βαρύτητα και την έκταση της φλεγμονής στο μυοκάρδιο, περιλαμβάνοντας ακόμη και την καρδιακή ανεπάρκεια που μπορεί να προκληθεί από τη φλεγμονή. Ένα μεγάλο ποσοστό των ασθενών μπορεί να εμφανίζεται ψευδώς ασυμπτωματικό, λόγω της κάλυψης των εκδηλώσεων της μυοκαρδίτιδας από τα συμπτώματα της γενικής - υποκείμενης λοίμωξης (γαστρεντερικού ή αναπνευστικού συνήθως). Τα πιο συχνά συμπτώματα (ειδικά στη ιογενή μυοκαρ

ΜΥΟΚΑΡΔΙΤΙΔΑ

δίτιδα ) είναι μη ειδικά, όπως τα ακόλουθα: κεφαλαλγία, μυαλγίες, αρθραλγίες, πονόλαιμος, βήχας, διάρροια, πυρετός, θωρακαλγία, εύκολη κόπωση και αίσθημα καταβολής. Σε περίπτωση που η μυοκαρδίτιδα προκαλέσει σημαντική βλάβη στο μυοκάρδιο και έκπτωση της λειτουργικότητας του, τότε μπορεί να εκδηλωθεί συμπτωματολογία καρδιακής ανεπάρκειας, όπως: δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή, ακόμα και πνευμονικό οίδημα), σε ανάπαυση (ιδίως σε ύπτια θέση) ή σε άσκηση. Κόπωση στην ελάχιστη προσπάθεια,υπόταση με τάση για λιποθυμία, συγκοπτικά επεισόδια (επεισόδια αιφνίσιας απώλεια συνείδησης), δυσφορία, αίσθημα παλμών, κατακράτηση υγρών με οίδημα κάτω άκρων, ακόμα και αιφνίδιος καρδιακός θάνατος λόγω κοιλιακής αρρυθμίας. Τα κλινικά σημεία και συμπτώματα μπορούν να εκδηλωθούν στο χρονικό διάστημα που ακολουθεί μια ίωση. Το διάστημα αυτό μπορεί να επεκταθεί μέχρι 6 μήνες μετά τη μόλυνση. Τα κλινικά σημεία και συμπτώματα μπορούν να εκδηλωθούν ακόμη και στο χρονικό διάστημα που ακολουθεί μια ίωση. Το διάστημα αυτό μπορεί να ποικίλλει μέχρι και 6 μήνες μετά την αρχική λοίμωξη. Διάγνωση Η διάγνωση βασίζεται στο ιστορικό του ασθενούς, στην κλινική εξέταση και σε παρακλινικές εξετάσεις . Η ακτινογραφία του θώρακα, το ηλεκτροκαρδιογράφημα και το υπερηχογράφημα της καρδιάς είναι μεταξύ των πρώτων εξετάσεων που πρέπει να γίνονται. Οι αναλύσεις αίματος είναι απαραίτητες για τη διάγνωση της μυοκαρδίτιδας.Τα κύρια (καρδιακά και μυϊκά) ένζυμα, δηλαδή η CK-MB, η CPK και η τροπονίνη αυξάνονται στη μυοκαρδίτιδα. Επιπλέον,η γενική αίματος, η ταχύτητα καθίζησης των ερυθρών αιμοσφαιρίων και η φερριτίνη είναι δυνατόν επίσης να δείξουν στοιχεία ενεργού φλεγμονής. Χρήσιμη είναι η μαγνητική τομογραφία καρδιάς (MRI), ενώ πολλές φορές, σε περιπτώσεις προβληματικής διαφορικής διάγνωσης, είναι αναγκαία και η στεφανιογραφία για αποκλεισμό στεφανιαίας νόσου και /ή οξέως στεφανιαίου συνδρόμου (εμφράγματος).

Σπανιότερα , σε περιπτώσεις χρόνιας φλεγμονής, η βιοψία του μυοκαρδίου μπορεί να επιβεβαιώσει τη διάγνωση. Θεραπεία Ή θεραπεία εξαρτάται από την αιτία και τη σοβαρότητα της κλινικής κατάστασης του κάθε ασθενούς. Στις περισσότερες περιπτώσεις η θεραπεία είναι υποστηρικτική / συμπτωματική (ιδίως στην ιογενούς αιτιολογίας μυοκαρδίτιδα). Η φαρμακευτική αγωγή αποσκοπεί στη μείωση του καρδιακού έργου, διατηρώντας όμως την αρτηριακή πίεση και την καρδιακή συχνότητα εντός φυσιολογικών ορίων. Όταν ο ασθενής παρουσιάζεται με σοβαρή συμπτωματολογία οξείας καρδιακής ανεπάρκειας (δύσπνοια, σοβαρή υπόταση κ.λ.π.), αντιμετωπίζεται με την ενδεδειγμένη για την καρδιακή ανεπάρκεια φαρμακευτική αγωγή (διουρητική αγωγή, ινότροπα φάρμακα κλπ). Σε περίπτωση αρρυθμιών χορηγείται η κατάλληλη αντιαρρυθμική αγωγή, ενώ μπορεί να χρειασθεί ακόμη και η εμφύτευση βηματοδότη (προσωρινού ή μόνιμου) στις περιπτώσεις ανθεκτικής βραδυκαρδίας. Στις περιπτώσεις όπου η αιτιολογία της μυοκαρδίτιδας οφείλεται σε άλλο, μη ιογενές, υποκείμενο νόσημα (π.χ. Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος ή άλλα αυτοάνοσα νοσηματα) τότε πρέπει ο ασθενής να λαμβάνει επιπλέον την κατάλληλη για το νόσημα αγωγή. Αν υπάρχει υποψία ότι η μυοκαρδίτιδα οφείλεται σε άλλους παράγοντες, όπως χημικές ουσίες, φάρμακα, ακτινοβολία, τότε επιβάλλεται η άμεση διακοπή της χορήγησης τους. Σε κάθε περίπτωση, ο ασθενής χρήζει αποφυγής κάθε επίπονης σωματικής εργασίας και αθλητικών δραστηριοτήτων για όλο το χρονικό διάστημα που η φλεγμονή είναι ενεργός, καθώς και για τους επόμενους 6 μήνες. Η τακτική καρδιολογική παρακολούθηση κάθε 1 έως 3 μήνες καθώς και η λήψη κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής (συνήθως α-ΜΕΑ και β - αναστολέων) είναι απαραίτητη.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 253

ΣΕ ΠΟΙΕΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΟΣΟΙ ΓΥΜΝΑΖΟΝΤΑΙ

Εμμανουήλ Ι. ΑΛΙΦΙΕΡΑΚΗΣ Ειδικός Καρδιολόγος Ειδικευθείς εις το Παρίσι Τ. Ερευνητής Κέντρου Ερευνών Claude Bernard Αν. Παπανδρέου 63 & Κοραή 1 Πλ. Ι. Αλιφιεράκη, Χανιά Τηλ.: 28210 42782

254 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

στάση των γιατρών όταν πρόκειται να χορηγήσουν πιστοποιητικό υγείας σε αθλητές ή σε ανθρώπους κάθε ηλικίας που θέλουν να γυμνάζονται είναι διαφορετική από γιατρό σε γιατρό. Υπάρχουν δύο αντικρουόμενες φιλοσοφίες η μια πολύ αισιόδοξη που λέει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των αθλούμενων έχει καλό καρδιαγγειακό σύστημα και η άλλη πολύ απαισιόδοξη που θέλει σε κάθε αθλούμενο να ανακαλύψει έναν πιθανό ασθενή. Οπωσδήποτε το να ανακαλύψουμε όλες τις πιθανές παθήσεις είναι ιατρικώς και οικονομικώς αδύνατον. Ομως είναι απαραίτητο να αναζητήσουμε ορισμένες ανωμαλίες που ευθύνονται για τα σοβαρά καρδιαγγειακά επεισόδια κατά την άθληση. Η κυριότερη αιτία επεισοδίων μετά την ηλικία των 35 χρονών είναι η στεφανιαία νόσος αθηρωματική πάθηση των αγγείων της καρδιάς που προκαλεί το έμφραγμα του μυοκαρδίου. Οι πιο συχνές αιτίες επεισοδίων για τις ηλικίες κάτω των 35 χρόνων είναι οι υπερτροφικές μυοκαρδιοπάθειες, ανώμαλες παxύνσεις του καρδιακού μυός. ΄Ενας νέος αθλητής ή γυμναζόμενος ο οποίος δεν έχει βεβαρημένο οικογενειακό και ατομικό ιστορικό, δεν παρουσιάζει κανένα σύμπτωμα, έχει φυσιολογική κλινική εξέταση και φυσιολογική αρτηριακή πίεση καλό θα είναι να κάνει τουλάχιστον ένα απλό ηλεκτροκαρδιογράφημα το οποίο είναι αρκετό για να μας δώσει κάποιες πληροφορίες για τις παραπάνω αναφερόμενες παθήσεις. Στην περίπτωση που η κλινική εξέταση ή το ηλεκτροκαρδιογράφημα αποκαλύψουν ανωμαλίες, όπως είναι

ένα φύσημα κατά την ακρόαση της καρδιάς, ή όταν υπάρχουν καρδιακά επεισόδια στην οικογένεια του εξεταζόμενου προχωρούμε σε άλλες εξετάσεις που είναι υπερηχογράφημα της καρδιάς και η δοκιμασία κοπώσεως. Η δοκιμασία κοπώσεως στο ποδήλατο ή στον κυλιόμενο τάπητα είναι εξαιρετικής σημασίας εξέταση κυρίως για τους άνδρες και για ηλικίες αθλουμένων μεγαλύτερες των 35 χρόνων όπου αναζητούμε την στεφανιαία νόσο. Η «δημοφιλής» εξέταση της δοκιμασίας κοπώσεως είναι λοιπόν μια εξέταση που απευθύνεται στους μεγαλύτερους σε ηλικία αθλουμένους εκείνους που έχουν περισσότερους παράγοντες κινδύνου και σε όσους κάνουν σκληρά αθλήματα όπως ο Μαραθώνιος, η άρση βαρών, η πάλη κ.λ.π. Καλό είναι να γίνονται επίσης σε όσους κάνουν υποβρύχιο κολύμπι, ορειβασία και άλλα αθλήματα στα οποία η παραμικρή ανωμαλία κατά την διάρκεια της προσπάθειας μπορεί να είναι καταστροφική. Σαν συμπέρασμα όσοι γυμνάζονται θα πρέπει να γνωρίζουν ότι ως προς την αποτελεσματικότητα η προληπτική καρδιολογική εξέταση έχει όρια τα οποία χαράσσονται τόσο από τις δυνατότητες της ιατρικής επιστήμης, όσο και από την σχέση κόστος της εξετάσεως προς όφελος του εξεταζόμενου. Και κάτι ακόμη δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από εκείνον που αθλήται αλλά δεν τηρεί τους άλλους κανόνες της υγιεινής όπως η διακοπή του καπνίσματος και η προσοχή στην διατροφή. Είναι εκείνος που κινδυνεύει περισσότερο ότι κι αν δείξουν οι ιατρικές εξετάσεις.

Μεγαλώστε τρέχοντας

μείς όλοι μεγαλώνουμε και η ηλικία έχει μεγάλη σχέση με την προπόνηση και την απόδοση σε αυτήν. Περίπου στην ηλικία των τριάντα χρόνων ο αθλητής αντοχής φτάνει στην κορύφωση της απόδοσης του. Από αυτή την ηλικία και μετά κάθε χρόνο υπάρχει πτώση της απόδοσης, στην αρχή αυτή η πτώση δεν γίνεται συνήθως αντιληπτή και ο αθλητής μπορεί να σκεφτεί ότι αυτό οφείλεται απλά σε μια συνηθισμένη άσχημη απόδοση από άλλους διαφορετικούς λόγους. Στην ηλικία των σαράντα όμως γίνεται πλέων κατανοητό ότι η πτώση αυτή προέρχεται από την ηλικία. Αυτό όμως δεν είναι απόλυτο, μιας και ίσος σημαντικότερος παράγοντας για την διατήρηση της απόδοσης και την καθυστέρηση της πτώσης αυτής, δεν είναι τόσο η αύξηση της ηλικίας αλλά περισσότερο η συνέπεια στην προπόνηση. Στο παρακάτω σχήμα μπορείτε να δείτε τα αποτελέσματα μερικών από τους καλύτερους αθλητές στις επιμέρους ηλικίες. Από το σχήμα φαίνεται χαρακτηριστικά η μικρή απόκλιση στην απόδοση που υπάρχει μεταξύ των 10ετιών όταν υπάρχει συνεχείς, προγραμματισμένη και χωρίς διαλείμματα προπόνηση μέσα στην διάρκεια του χρόνου.

Στο σχήμα φαίνεται ότι μετά τα 60 χρόνια έρχεται η μεγαλύτερη πτώση στην απόδοση. Γιατί όμως πέφτει η απόδοση και πως μπορούμε να μειώσουμε την ταχύτητα της γήρανσης; Κατ’ αρχήν θα πρέπει να γνωρίζουμε ποια είναι η βάση για την προπόνηση αντοχής και ποιοι είναι οι περιοριστικοί παράγοντες αυτής. Πριν προχωρήσουμε σε οποιαδήποτε αλλαγή στο πρόγραμμα της προπόνησης με στόχο να διατηρήσουμε το ίδιο επίπεδο απόδοσης ή και να βελτιωθεί ακόμη, θα πρέπει να δούμε τι δυνατότητες έχουμε ως οργανισμός. Για όποιον έχει διαβάσει βιβλία φυσιολογίας είναι εύκολο να καταλάβει ότι οι περιοριστικοί παράγοντες για την απόδοση είναι η μέγιστη πρόσληψη του οξυγόνου (VO2max), το γαλακτικό οξύ και η οικονομία. Εμείς δεν θα επεκταθούμε περισσότερο για να εξηγήσουμε τι είναι το καθένα από αυτά και πως λειτουργούν, αλλά καλό θα ήταν για τον κάθε δρομέα να γνωρίζει, γιατί έτσι θα μπορεί να κατανοεί καλύτερα τις λειτουργίες του οργανισμού και τα αποτελέσματα της προπόνησης. Γενικά δεν έχουν γίνει πολλές έρευνες μέχρι τώρα έτσι ώστε να μάθουμε τι αλλαγές επέρχονται στο σώμα με την πάροδο των χρόνων ώστε να γνωρίζουμε από πού προέρχονται αυτοί οι περιοριστικοί παράγοντες της απόδοσης. Οι περισσότερες έρευνες που γίνονται δεν είναι τόσο αποτελεσματικές γιατί το χρονικό διάστημα για το οποίο γίνονται είναι αρκετά μικρό σε διάρκεια μέσα στον χρόνο. Υπάρχει μόνο μια πραγματικά καλή και αξιόπιστη έρευνα που έγινε στο πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, όπου μετρήσανε την αλλαγή της VO2 max για ένα διάστημα 15 ετών. Η έρευνα έγινε με την συμμε-

τοχή 30 elite δρομέων μεγάλων αποστάσεων. Το διάστημα μεταξύ του οποίου πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις και τεστ ήταν μεταξύ του 1973 και του 1988. Σε αυτή την διάρκεια όλης της περιόδου οι περισσότεροι αθλητές άλλαξαν και τον όγκο αλλά και την μέθοδο της προπόνησης τους. Σε μια δεκαετία οι εννιά από αυτούς τρέχανε συνεχώς μόνο jogging, αυτοί χάσανε το 16% από την αεροβική τους ικανότητα. Αυτή είναι μια πολύ μεγάλη αλλαγή μιας και για παράδειγμα οι εργάτες σε χειρονακτική εργασία χάνουν το 10% αντίστοιχα μέσα στην δεκαετία. Και από άλλες έρευνες έχουν βγει παρόμοια συμπεράσματα, ότι δηλαδή οι δρομείς που μειώνουν πολύ τον όγκο της προπόνησης χάνουν πολύ περισσότερο από την VO2max απ’ ότι οι μη αθλούμενοι άνθρωποι. Ένα πολύ σημαντικό αποτέλεσμα από την παραπάνω έρευνα είναι ότι οι πέντε από τους 30 αθλητές συνεχίσανε να κάνουν προπονήσεις όπως και στο παρελθόν, δηλαδή περισσότερο για αγωνιστικό επίπεδο και να συνεχίζουν να κατεβαίνουν στους αγώνες, αυτοί κρατήσανε και θα πω, περισσότερο βελτιώσανε την αερόβια ικανότητα. Στη συνέχεια της έρευνας, οι τελευταίοι 16 δρομείς οι οποίοι συνεχίζανε την προπόνηση αλλά με μικρότερο κίνητρο στο να έχουν αποτελέσματα στους αγώνες δείξανε ότι χαμήλωσε η αεροβική ικανότητα για 7% στην αντίστοιχη δεκαετία. Αυτή η αλλαγή μπορούμε να πούμε ότι οφείλετε κυρίως από την μείωση των χιλιομέτρων στην εβδομάδα με πιο αργό ρυθμό (προπονήσεις αερόβιας έντασης) και λόγω της αύξησης του ποσοστού του λίπους στο σώμα τους, που αυτό αντίστοιχα φέρνει και ανάλογη μείωση της VO2 max. Από αυτά που είπαμε παραπάνω καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η πτώση στην αερόβια ικανότητα (VO2 max) και το γαλακτικό οξύ ως παραγόμενο προϊόν είναι οι κύριες αιτίες μείωσης της απόδοσης ως αποτέλεσμα από την μείωση του όγκου και της έντασης της προπόνησης. Τέλος μπορούμε να πούμε ότι στους δρομείς αντοχής κατά το πέρασμα των χρόνων και της αύξησης της ηλικίας τα αποτελέσματα εξαρτώνται περισσότερο από το πόσο συνεχίζει κάποιος να διατηρεί την ένταση και τον όγκο της προπόνησης και πάντα κάτω από το κίνητρο της αγωνιστικής δραστηριότητας.

Βασίλης Κρομμύδας Προπονητής - Πρωταθλητής τριάθλου

Miha Bodytec: Μία πρωτοποριακή μέθοδος γυμναστικής Λευτέρης θεοδωράκης Γυμναστής - Personal Trainer Συνέντευξη: Σοφία Κουτσογιαννάκη

Κ >>

ατά καιρούς ολοένα και περισσότερες νέες τάσεις γυμναστικής υπόσχονται ευεξία αλλά και καλλίγραμμο κορμί χωρίς ωστόσο όλες να έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Μία επαναστατική μέθοδος που τα τελευταία χρόνια εφαρμόζεται και στα Χανιά είναι το Miha Bodytec. Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό είδος εκγύμνασης που έχει να κάνει με την ηλεκτροδιέγερση ενώ αρκούν είκοσι λεπτά προπόνησης για να ασκηθεί όλο το σώμα. Ο personal trainer, Λευτέρης Θεοδωράκης αναλύει στο περιοδικό «Γονείς και Παιδί» γιατί κάποιος να ασχοληθεί με το Miha Bodytec. <<

Κύριε Θεοδωράκη, πώς λειτουργεί αυτή η νέα μέθοδος εκγύμνασης;

258 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

«Το Miha bodytec είναι πολύ απλό στη χρήση του. Το μόνο που πρέπει να κάνει κάποιος είναι να κανονίσει τη συνεδρία και να έρθει στο χώρο μας.Πριν αρχίσει η συνεδρία, το άτομο φορά το ειδικά σχεδιασμένο γιλέκο που διατίθεται σε διάφορα μεγέθη για τέλεια εφαρμογή, το οποίο περιέχει ηλεκτρόδια στις ζώνες της άνω και κάτω πλάτης, των ραχιαίων μυών, στους κοιλιακούς και το στήθος. Οι επιφάνειες των ηλεκτροδίων καλύπτονται με ένα απορροφητικό, αντιβακτηριακό στρώμα από μικρο-ίνες. Αφού αρχίσει η συνεδρία που διαρκεί 20 λεπτά υπό την επίβλεψη του γυμναστή, το γιλέκο έρχεται σε επαφή με το ανθρώπινο σώμα, επιτρέποντας σε όλες τις ομάδες των μυών να διεγείρονται ταυτόχρονα ή μεμονωμένα. Στις μεγάλες μυϊκές ομάδες (πόδια, κοιλιά, γλουτοί, πλάτη, στήθος, χέρια, ώμοι), τοποθετούνται συνολικά ζευγάρια από ηλεκτρόδια. Η κοιλιακή ζώνη διεγείρει τους γλουτιαίους μύες, ενώ ηλεκτρόδια χεριών και ποδιών διεγείρουν όλους τους μύες των χεριών και των ποδιών. Μέσω των μικρών διεγέρσεων που προκαλεί το γιλέκο Miha bodytec, ενεργοποιούνται και ασκούνται όλοι οι μύες που βρίσκονται ανάμεσα στα ηλεκτρόδια, αλλά και οι μύες που βρίσκονται βαθύτερα στο σώμα, όπως αυτοί στο πυελικό έδαφος ή οι βαθείς ραχιαίοι μύες. Έτσι,

αποφεύγονται οι μονομερείς πιέσεις και η ενδεχόμενη μυϊκή ανισορροπία, ενώ ταυτόχρονα επιτυγχάνεται η εντονότερη άσκηση κάθε επιμέρους μυός, σε σαφώς πιο σύντομο χρόνο και με πολύ λιγότερο κόπο σε σχέση με την παραδοσιακή γυμναστική. Η ενσωματωμένη κάρτα δίνει τη δυνατότητα για τη συλλογή εξατομικευμένων εφαρμογών και στόχων εκγύμνασης ανά πάσα στιγμή, με το πάτημα ενός κουμπιού. Το σύστημα αυτό με την ενσωματωμένη κάρτα, εξυπηρετεί στη στοχευμένη προσωπική άσκηση, καθώς αποθηκεύει τα δεδομένα και τις επιλογές εκγύμνασης του κάθε ατόμου ξεχωριστά. Με τη βοήθεια των εξατομικευμένων προγραμμάτων του Miha bodytec και σε συνδυασμό με την αερόβια άσκηση και το τρέξιμο στο διάδρομο, προάγεται η πολύ-λειτουργικότητα της προπόνησης με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Όλες οι μυϊκές ομάδες γυμνάζονται με το εξατομικευμένο πρόγραμμά τους. Η εκγύμναση μπορεί να πραγματοποιηθεί παθητικά σε οριζόντια θέση (χωρίς άλλη άσκηση) ή με ενεργό τρόπο, δηλαδή με συμπληρωματικές ασκήσεις σε όρθια στάση ή ακόμη και δυναμικά μέσα από περίπλοκες κινήσεις». Είναι επικίνδυνο; «Σε καμία περίπτωση. Η γυμναστική ή θεραπεία με τη χρήση ρεύματος χαμηλής συχνότητας ηλεκτροδιέγερσης,

Ελευθερίου Βενιζέλου 36, Χανιά .bodytec Chania

.Chaniabodytec

.28210 58576 .chaniabodytec.gr

Ελευθερίου Βενιζέλου, Κουνουπιδιανά Η 1η ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΔΩΡΕΑΝ

.6932 760 608 .chaniabodytec@gmail.com .28210 69229

MIHA BODYTEC: ΜΙΑ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗΣ

δεν είναι επικίνδυνη. Κατά τη διάρκεια της συνεδρίας, οι μικροί εγγενείς ηλεκτρικοί παλμοί του γιλέκου Miha bodytec, δε φτάνουν στα όργανα ή την καρδιά και ενεργοποιούν αποκλειστικά τους γραμμωτούς σκελετικούς μύες ελέγχοντας τις ίνες ταχείας συστολής τους, με τη διέγερση να είναι οικεία για τον ανθρώπινο οργανισμό». Σε ποιους απευθύνεται αυτό το είδος της γυμναστικής; «Το Miha bodytec είναι κατάλληλο για όλους, άντρες και γυναίκες από 16 ετών και πάνω. Αντενδείξεις υπάρχουν μόνο σε συγκεκριμένα άτομα που έχουν βεβαρημένο ιατρικό ιστορικό, όπως όσοι πάσχουν από καρδιακές ασθένειες ή έχουν βηματοδότη».Επίσης θα πρέπει να υπάρχει ιατρική βεβαίωση στα άτομα με: υψηλή αρτηριακή πίεση, θρόμβωση, διαταραχές του κυκλοφορικού, αρτηριοσκλήρυνση, νευρολογικές ασθένειες, επιληψία, κήλη, φυματίωση, όγκους, διαβήτη, προβλήματα των νεφρών».

που συσσωρεύεται το λίπος του ανθρωπίνου σώματος. Λόγω της αύξησης της μυϊκής δραστηριότητας κατά πέντε φορές, αυξάνεται και η κατανάλωση ενέργειας και φυσικά η καύση περισσότερων θερμίδων». Κύριε Θεοδωράκη, γιατί είναι πιο αποτελεσματικό από τη συμβατική άσκηση; «Το Miha bodytec είναι ένα πλήρες σύστημα εκγύμνασης που ενεργοποιεί πάνω από το 90% των μυών ταυτόχρονα, χρησιμοποιώντας και τους βαθύτερους σταθεροποιητικούς μύες για ενίσχυση της δύναμης, σε αντίθεση με τη συμβατική προπόνηση». Με το Miha bodytec μπορεί κάποιος να ασκείται μακροπρόθεσμα; «Ναι, όπως συμβαίνει και με την συμβατική γυμναστική, έτσι και με το Miha bodytec, η άσκηση θα πρέπει να γίνεται σε τακτικά χρονικά διαστήματα. Αν δεν προπονείσαι για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, οι μύες θα επανέλθουν στην αρχική τους κατάσταση». Πώς μπορεί κάποιος να αναβαθμίσει την προπόνησή του; «Φυσικά, υπάρχουν πολλαπλές δυνατότητες άσκησης με το συμπληρωματικό εξοπλισμό (μπάλες, λάστιχα, διάδρομος, έξτρα ηλεκτρόδια, κλπ) που μπορούν να ανανεώσουν τον τρόπο προπόνησης και να αποδώσουν πιο εντοπισμένα ή εξειδικευμένα αποτελέσματα. Επιπλέον όμως, στο δεύτερο κατάστημά μας στα Κουνουπιδιανά, διαθέτουμε την αποκλειστική λειτουργία –εντός Κρήτης - μίας εξίσου πρωτοποριακής πρότασης προπόνησης, του SURFSET (σανίδα)! Το SURFSET είναι ότι καλύτερο για να γυμνάσει κάποιος όλο του το σώμα μιας και βασίζεται σε ένα από τα απαιτητικότερα αθλήματα στον κόσμο, το surfing. Με το SURFSET, εκτελούμε προπονήσεις που χτίζουν ισορροπία, σταθερότητα, ευκινησία, δύναμη, συντονισμό, αερόβια ικανότητα, δυνατό κορμό και γραμμωμένους μύες». Τι πρέπει να έχει μαζί του ο ενδιαφερόμενος κατά τη διάρκεια της συνεδρίας; «Εφόσον σου παρέχεται νερό, πετσέτες, πρόσβαση σε ντους, το μόνο που χρειάζεσαι μαζί σου είναι την καλή σου διάθεση».

Πότε κάποιος βλέπει αποτελέσματα; «Από την πρώτη κιόλας συνεδρία με τη χρήση του Miha bodytec, υπάρχει η αίσθηση αναζωογόνησης στο σώμα σου. Μετά από τρεις κιόλας συνεδρίες, εμφανίζονται ορατά αποτελέσματα όπως η καλύτερη στάση του σώματος. Μετά από έξι διαδοχικές συνεδρίες, αρχίζει η αναμόρφωση του σώματος, η αύξηση της δύναμης, ακόμα και η βελτίωση της εμφάνισης της επιδερμίδας». Με το Miha bodytec μπορεί κάποιος να χάσει βάρος;

260 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

«Ναι, στην πρώτη φάση των ασκήσεων με το Miha bodytec, θα αρχίσει να χάνει πόντους, ενώ κατά τη δεύτερη φάση, η ηλεκτρομυϊκή διέγερση ενισχύει την επίθεση στις αποθήκες

ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΩΜΟΥ

Γεώργιος Π. Λαγουδάκης MD, MSc Χειρουργός Ορθοπαιδικός Κ: 6974 107543 | Τ: 28211 11455 | F: 28211 11455 Πλατεία Ελευθερίας 2, Μέγαρο Φειδίας, ΤΚ 73132, Χανιά

άρθρωση του ώμου μπορεί να νοσήσει όπως όλες οι αρθρώσεις και μπορεί να αντιμετωπιστεί με παρόμοιες επεμβάσεις. Είναι πλέον γνωστή η αρθροσκόπηση του ώμου σε διάφορες παθήσεις και λιγότερη γνωστή η δυνατότητα αντικατάσταση της άρθρωσης του ώμου. Η διενέργεια αντικατάστασης, δηλαδή αρθροπλαστικής του ώμου είναι λιγότερο συχνή από την αρθροπλαστική του ισχίου και του γόνατος, πρόκειται για τεχνικά απαιτητική επέμβαση αλλά αποτελεί εξίσου μια σωτήρια επέμβαση για τον ασθενή απαλλάσσοντας τον από τους πόνους και παράλληλα ξαναδίνοντας κίνηση σε μια κατεστραμμένη άρθρωση. Μιλώντας για την αρθροπλαστική του ώμου να διευκρινίσουμε ότι αναφερόμαστε στην γληνοβραχιόνια άρθρωση, δηλαδή μεταξύ της ωμογλήνης και της κεφαλής του βραχιονίου. Τα προβλήματα στην ακρωμιοκλειδική άρθρωση, μεταξύ του ακρωμίου και της κλείδας αντιμετωπίζονται συνήθως αρθροσκοπικά. Εικόνα 1. Ένας ασθενής για να πάρει την απόφαση να χειρουρ-

γηθεί συνήθως συντρέχουν δύο λόγοι, ή δεν υποφέρει τους πόνους ή έχει χάσει το εύρος κίνησης ή βέβαια και τα δύο μαζί. Στην άρθρωση του ώμου που είναι η πιο ευκίνητη άρθρωση στο σώμα με κίνηση 360° μοίρες η απώλεια του εύρους κίνησης ναι μεν είναι ανεκτή ως ένα βαθμό αλλά καταλήγει βασανιστική, π.χ. πλέον κάποιος να μην μπορεί να λουστεί ή να εκτελέσει τις απαραίτητες κινήσεις για την προσωπική του υγιεινή. Ο πόνος αν και είναι άρθρωση που δεν φορτίζεται συνεχώς μπορεί επίσης να είναι καθημερινός και ιδιαίτερα έντονος με τις κινήσεις. Στις ενδείξεις του χειρουργείου εκτός από την οστεοαρθρίτιδα, την ρευματοειδή αρθρίτιδα, κ.α., μπορούν να συμπεριληφθούν και τα κατάγματα σε ηλικιωμένα άτομα που δεν γίνεται να αντιμετωπιστούν με τις συνήθεις μεθόδους οστεοσύνθεσης. Το είδος της πρόθεσης που θα χρησιμοποιηθεί εξαρτάται βασικά από την επάρκεια των μυών και των τενόντων γύρω από τον ώμο, δηλαδή του στροφικού πετάλου. Σε περίπτωση που είναι ανέπαφο μπορεί να χρησιμοποιηθεί η ανατομική αρθροπλαστική. Η

Ακρωμιοκλειδική άρθρωση

262 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Γληνοβραχιόνιος άρθρωση

Εικόνα 1. Άρθρωση ώμου με αρθρίτιδα.

ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΩΜΟΥ

Ανατομική (ολική) αρθροπλαστική ώμου

Ανάστροφη ολική ώμου

Εικόνα 2. αντικατάσταση των φθαρμένων επιφανειών μπορεί να είναι μερική, δηλαδή μόνο της μιας πλευράς που πάσχει (ημιολική αρθροπλαστική) ή και των δύο πλευρών της άρθρωσης (ολική αρθροπλαστική). Εικόνα 2. Σε περίπτωση ρήξεως των τενόντων του στροφικού πετάλου και ανεπάρκειας τους ο ασθενής έχει πλέον χάσει την ικανότητα να σηκώνει το χέρι μόνος του και η μόνη αποδεκτή λύση είναι οι νεότερες προθέσεις της ανάστροφης ολικής αρθροπλαστικής. Η διαφορά της ανάστροφης ολικής βρίσκεται στο μη-ανατομικό σχεδιασμό της και χάριν αυτής της φιλοσοφίας κατορθώνει να ξαναδώσει κίνηση στο χέρι. Εικόνα 2, 3 και 4.

Εικόνα 3. Πρόθεση ανάστροφης ολικής ώμου Τέλος, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονιστεί ότι για να διασφαλιστεί η επιτυχία μιας επέμβασης στον ώμο όπως και σε όλες τις επεμβάσεις εκτός από τον απαραίτητο προεγχειρητικό έλεγχο και την άρτια χειρουργική τεχνική θα πρέπει ο ασθενής να είναι πολύ καλά ενημερωμένος για τα προτερήματα και μειονεκτήματα της συγκεκριμένης επέμβασης ώστε να έχει ρεαλιστικές προσδοκίες, π.χ. η αρθροπλαστική ώμου συνεπάγεται αποφυγή χρήσης του άκρου σε βαριές εργασίες.

Η επέμβαση πραγματοποιείται με γενική νάρκωση, ο ασθενής επιστρέφει σπίτι του σε 2-3 μέρες και ακολουθεί ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα αποκατάστασης και μετεγχειρητικής παρακολούθησης. Ο ασθενής πρέπει εκτός από την άμεση μετεγχειρητική περίοδο να παρακολουθείται και μακροχρόνια από τον ιατρό του, αρχικά πιο συχνά και αργότερα σε αραιότερα χρονικά διαστήματα, π.χ. ανά δύο έτη.

Εικόνα 4. Ακτινογραφία ανάστροφης ολικής ώμου (Προσωπικό αρχείο) Συνοψίζοντας, η συνεχόμενη ιατρική πρόοδος παρέχει πλέον την δυνατότητα αξιόπιστων λύσεων για την ανακούφιση και αποκατάσταση των ασθενών με σοβαρές παθήσεις του ώμου. Για να επιτευχθεί ένα άριστο αποτέλεσμα πρέπει ο ορθοπαιδικός να είναι εξειδικευμένος σε τέτοιου είδους επεμβάσεις και να υπάρχει άψογη συνεργασία ιατρού-φυσικοθεραπευτή και ασθενούς.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 263

Τι είναι το PRP και πως χρησιμεύει στις τενοντοπάθειες.

Μιχάλης Παπαγιαννάκης Ακτινολόγος του νοσοκομείου SÄS. Εξειδικευμένος στην απεικόνιση του μυοσκελετικού συστήματος Διαγνωστικό εργαστήριο απεικονίσεων ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗ, Χανιά Σφακίων 36, Χανιά 1ος όροφος Τηλ./Fax: 28210 59933 - 28210 56363 E-mail: paprad@hotmail.com

συντόμευση PRP είναι τα αρχικά των αγγλικών λέξεων Platelet Rich Plasma το οποίο στα ελληνικά μεταφράζεται ως πλάσμα εμπλουτισμένο με αιμοπετάλια. Το πλάσμα αποτελεί το συστατικό του αίματος που προκύπτει αφαιρώντας τα κύτταρα. Το PRP είναι αυτόλογο δηλαδή προέρχεται από το αίμα του ίδιου του ασθενή αφού προηγηθεί αιμοληψία και στη συνέχεια φυγοκέντρηση. Η παραγωγή PRP είναι σχετικά απλή διαδικασία. Το PRP μπορεί να έχει υγρή μορφή ή μορφή gel. Το PRP δε θα πρέπει να συγχέεται με τα βλαστοκύτταρα αφού εξ ορισμού αποτελεί ορό αίματος απαλλαγμένο από την πλειοψηφία των κυττάρων. Εξαίρεση αποτελεί το LR-PRP, αυτή η κατηγορία αποτελεί αυτόλογο πλάσμα εμπλουτισμένο με λευκοκύτταρα, που φυσικά πάλι δεν είναι βλαστοκύτταρα.

Εικ. 1 Ο μυοσκελετικός πόνος αφορά διάφορες περιοχές του σώματος και δεν έχει ηλικιακούς περιορισμούς.

Τα τελευταία χρόνια το PRP χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο σε διάφορες ειδικότητες της ιατρικής (οφθαλμολογία, δερματολογία, πλαστική χειρουργική) αλλά και στη θεραπευτική αντιμετώπιση των τενοντοπαθειών που αποτελούν ένα πολύ συχνό μυοσκελετικό πρόβλημα, ανεξάρτητα ηλικίας (εικ.1).

Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ) 1.600.000 ασθενείς υποβάλλονται σε επεμβατικές θεραπείες που αφορούν παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος κάθε χρόνο. Οι παθήσεις αυτές αφορούν συνήθως τενοντοπάθειες. Η πλειοψηφία των τενοντοπαθειών προκύπτει συνήθως από επαναλαμβανόμενους μικροτραυματισμούς εξαιτίας υπερβολικής ή λανθασμένης χρήσης διαφόρων τενόντων όπως ο αχίλλειος, ο επιγονατιδικός τένοντας, η κοινή έκφυση των εκτεινόντων των δακτύλων και το στροφικό πέταλο του ώμου. Δηλαδή οι συχνότερα επιβαρυμένες περιοχές του σώματος είναι ο ώμος, αγκώνας, γόνατο και άκρο πόδι-ποδοκνημική. Η υπερβολική χρήση και επιβάρυνση των τενόντων οδηγεί σε παρατεταμένους και επαναλαμβανόμενους μικροτραυματισμούς με αποτέλεσμα την εκφύλιση , τον ερεθισμό και τις μικρορήξεις αρχικά του τένοντα. Η επίδραση των χρόνιων μικροτραυματισμών και ο μηχανισμός εκφύλισης των τενόντων δεν έχουν αποσαφηνιστεί πλήρως, χαρακτηρίζονται όμως από νεοαγγείωση δηλαδή παρουσία νεόπλαστων αγγείων σε σημεία του τένοντα που φυσιολογικά δεν υπάρχουν, η παρουσία αυτών των αγγείων είναι αρρηκτα συνδεδεμένη με τον πόνο(εικ. 2).

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ PRP ΚΑΙ ΠΩΣ ΧΡΗΣΙΜΕΥΕΙ ΣΤΙΣ ΤΕΝΟΝΤΟΠΑΘΕΙΕΣ

Εικ. 2 Εικόνα επώδυνης τενοντοπάθειας με παραμόρφωση του τένοντα και παρουσία νεοαγγείωσης. Αντίθετα όπως έχει διαπιστωθεί μέσω βιοψιών η εκφύλιση των τενόντων δεν συνοδεύεται από φλεγμονή, παρόλο που είναι επώδυνη. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι θεραπείες με μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη να αποτυγχάνουν συνήθως.

Εικ. 3 Μερική ρήξη υπερακάνθιου τένοντα σε έδαφος ασβεστοποιού τενοντοπάθειας

266 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Εάν η κατάσταση αυτή παραμείνει χωρίς καμία αντιμετώπιση τότε η ρήξη αποκτά σημαντικό μέγεθος (εικ. 3) και τελικά ο τένοντας κόβεται τελείως. Θεραπευτικά υπάρχουν διάφορες ελάχιστα επεμβατικές μέθοδοι ανάλογα με την πάσχουσα περιοχή με σκοπό να μην καταλήξει ο ασθενής στο χειρουργείο εάν δεν υπάρχει απόλυτη ένδειξη , που συνήθως αφορά τις μεγάλες μερικές ρήξεις ή τις πλήρεις ρήξεις. Ελάχιστα επεμβατικές μέθοδοι είναι αυτές που μπορούν να πραγματοποιηθούν σε περιβάλλον ιατρείου, με απλή αποστείρωση και όπου ο ασθενής δεν χρειάζεται νοσηλεία μετά από την

θεραπεία. Στις ελάχιστα επεμβατικές θεραπείες συγκαταλέγεται και η έγχυση PRP. Η χρήση του PRP κερδίζει συνεχώς έδαφος στη θεραπεία των τενοντοπαθειών. Στις ΗΠΑ και την Ευρώπη η μέθοδος χρησιμοποιείται σε 86000 αθλητές ετησίως. Η υγρή του μορφή κάνει εύκολη την έγχυση του σε πάσχουσες περιοχές και είναι αυτή που χρησιμεύει στις τενοντοπάθειες. Το εμπλουτισμένο σε αιμοπετάλια πλάσμα τοποθετείται στην περιοχή που πάσχει μέσω ένεσης και παραμένει εκεί ώστε να λειτουργήσει θεραπευτικά. Παρόλο που ο τρόπος λειτουργίας του PRP δεν έχει αποσαφηνισθεί πλήρως η μέθοδος στηρίζεται στην χρησιμότητα των αιμοπεταλίων στην θρέψη των ιστών. Τα αιμοπετάλια εμπεριέχουν πληθώρα αυξητικών παραγόντων που συμβάλουν στην επούλωση των τραυματισμένων ιστών γενικά. Η εντοπισμένη έγχυση υψηλής συγκέντρωσης αιμοπεταλίων μέσα στις μερικού βαθμού ρήξεις των τενόντων αυξάνει το ρυθμό επούλωσης του τραύματος, σταματάει την εκφύλιση του τένοντα καταστέλλει τον ερεθισμό της περιοχής και βελτιώνει την κινητικότητα του μέλους. Η μερική ρήξη επιδιορθώνεται μέσω της δημιουργίας ουλής και το χάσμα που υπάρχει στον τένοντα κλείνει τελείως ή σε μεγάλο βαθμό. Πολύ σημαντική προϋπόθεση για την επιτυχία αυτής της ελάχιστα επεμβατικής μεθόδου είναι η εντοπισμένη έγχυση στην περιοχή που πάσχει. Αυτό επιτυγχάνεται μόνο με συνεχή υπερηχολογική καθοδήγηση σε πραγματικό χρόνο. Είναι απαραίτητο ο εξετάζων ιατρός να έχει εμπειρία τόσο στο μυοσκελετικό υπέρηχο, για να εντοπίσει σωστά τη βλάβη, όσο και στις υπερηχολογικά καθοδηγούμενες επεμβατικές πράξεις(βιοψίες, εγχύσεις φαρμάκων, παροχετεύσεις κτλ). Δεδομένου ότι οι τένοντες είναι λεπτές δομές και οι μερικές τους ρήξεις ακόμα μικρότερες η μέθοδος είναι τεχνικά ιδιαίτερα απαιτητική. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, άλλη μία σημαντική προϋπόθεση είναι το παραγόμενο πλάσμα να μην έχει

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ PRP ΚΑΙ ΠΩΣ ΧΡΗΣΙΜΕΥΕΙ ΣΤΙΣ ΤΕΝΟΝΤΟΠΑΘΕΙΕΣ

καταβολική δράση, δηλαδή να μην περιέχει κύτταρα που αποδομούν τους ιστούς. Αυτό συμβαίνει όταν το παραγόμενο πλάσμα είναι εμπλουτισμένο σε λευκά αιμοσφαίρια, το αποκαλούμενο δηλαδή LR-PRP. Το παραγόμενο πλάσμα και η ποιότητά του εξαρτάται αποκλειστικά από τη συσκευή που το παράγει και τις σύριγγες που περιέχουν το αίμα. Τον πιο σημαντικό περιορισμό της μεθόδου αποτελεί η ετερογένεια που υπάρχει διεθνώς όσον αφορά τον τρόπο παραγωγής , την ποιότητα και τη δοσολογία του PRP με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ακόμα δυνατότητα επαρκούς εκτίμησης και μελέτης της μεθόδου. Επίσης η χρήση της μεθόδου πρέπει να γίνεται με συγκεκριμένα κριτήρια, καθώς και η εκτίμηση του θεραπευτικού αποτελέσματος. Τα στατιστικά δεδομένα από τη διεθνή βιβλιογραφία φαίνονται τουλάχιστον ελπιδοφόρα όσον αφορά τα θεραπευτικά αποτελέσματα της μεθόδου. Σε μία πολυκεντρική μελέτη του 2013 στις ΗΠΑ το 82% των ασθενών εμφάνισε σημαντική ή πλήρη ύφεση του προβλήματος τενοντοπάθειας (εικ.4).

βελτίωση συμπτωμάτων, το 89% εμφάνισε σημαντική βελτίωση της εικόνας του στροφικού του πετάλου στην MRI, και το 94% των συμμετεχόντων δήλωσαν ικανοποιημένοι ή πολύ ικανοποιημένοι από τη μέθοδο και το αποτέλεσμα. Η άποψη αυτή ενισχύθηκε και από μία ιταλική μελέτη που παρουσιάστηκε στο RSNA(Ετήσιο Ακτινολογικό Συνέδριο της Βορείου Αμερικής) το 2013, όπου επιβεβαιώθηκε ότι η χρήση του PRP στον ώμο όχι μόνο βελτιώνει τα συμπτώματα αλλά επιβραδύνει ή σταματάει την εκφύλιση των τενόντων (εικ. 5). Φυσικά όπως κάθε μέθοδος υπόκειται σε περιορισμούς

Εικ. 5 Υπερηχολογικά καθοδηγούμενη έγχυση PRP σε ασθενή με συμπτωματική μερική ρήξη υπερακανθίου (ώμος). και αντενδείξεις. Ο κύριος περιορισμός της μεθόδου είναι ότι δεν μπορεί να θεραπεύσει τις πλήρεις ή τις πολύ μεγάλες ρήξεις, εκεί η θεραπεία είναι αποκλειστικά χειρουργική. Επίσης σε άτομα με πολύ σημαντικά προβλήματα πηκτικότητας δεν μπορεί να γίνει επαρκής συμπύκνωση των αιμοπεταλίων. Φυσικά η μέθοδος δεν χρησιμοποιείται σε πραγματικές φλεγμονές όπως σηπτικές τενοντοελυτρίτιδες ή σε ελυτρίτιδες σε έδαφος ρευματοπάθειας.

Εικ. 4 Υπερηχολογικά καθοδηγούμενη έγχυση PRP σε ασθενή με συμπτωματική μερική ρήξη της κοινής έκφυσης των εκτεινόντων (αγκώνας). Στη μελέτη αυτή η χορήγηση του PRP έγινε με υπερηχολογική καθοδήγηση και το 60% των ασθενών χρειάστηκε μία έγχυση, το 30% δύο εγχύσεις και μόνο το 10% χρειάστηκε περισσότερες από δύο εγχύσεις. Το 85% των ασθενών δήλωσε ικανοποιημένο από την αγωγή και από το αποτέλεσμα. Σε άλλη μονοκεντρική μελέτη του 2013 με τακτικούς επανελέγχους των ασθενών μέχρι ένα χρόνο μετά , εκτιμήθηκε η υπερηχολογικά καθοδηγούμενη έγχυση μίας μόνο δόσης PRP σε ασθενείς με τενοντοπάθεια ή και μερικές ρήξεις του στροφικού πετάλου του ώμου, δηλαδή των τενόντων που περιστοιχίζουν την άρθρωση του ώμου. Το θεραπευτικό αποτέλεσμα εκτιμήθηκε με βάση τη βελτίωση των συμπτωμάτων και της κινητικότητας της άρθρωσης, αλλά και τη βελτίωση της εικόνας των τενόντων στη μαγνητική τομογραφία (MRI), η οποία είναι μέθοδος που εξαρτάται λιγότερο από τον εξετάζον ιατρό. Όλοι οι ασθενείς της μελέτης εμφάνισαν

Αντένδειξη για τη μέθοδο αποτελεί κυρίως η φλεγμονή στην περιοχή γύρω από τον τένοντα που πάσχει αφού υπάρχει κίνδυνος επέκτασης της φλεγμονής. Η μέθοδος είναι εξαιρετικά ασφαλής αφού δεν υπάρχει κανένα ρίσκο αλλεργικής αντίδρασης αφού το υλικό είναι αυτόλογο παράγωγο του αίματος του ασθενή. Η κύρια παρενέργεια είναι η ενδεχόμενη αύξηση του πόνου για μερικές μέρες στην περιοχή που πάσχει, όμως το θεραπευτικό αποτέλεσμα, η βελτίωση ποιότητας ζωής, η απαλλαγή από ένα χρόνιο πόνο και το μειωμένο κόστος σε σχέση με ένα χειρουργείο, αποζημιώνουν συνήθως τον ασθενή. Η υπερηχολογικά καθοδηγούμενη έγχυση PRP έχει πολλαπλά δυνητικά οφέλη στην αντιμετώπιση της τενοντοπάθειας και των μερικών ρήξεων των τενόντων. Παρόλο που δεν είναι η μόνη θεραπευτική μέθοδος που χρησιμοποιείται στη μυοσκελετική ακτινολογία, κερδίζει συνεχώς έδαφος λόγω των σχεδόν μηδενικών παρενεργειών της και της υψηλής ικανοποίησης που προσφέρει στον ασθενή.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 267

Οσφυαλγία σε παιδιά και εφήβους

Καντανολέων Σοφία Ε. Χειρουργός Ορθοπαιδικός Πλ. Ελευθερίας 2, 5ος όροφος Μέγαρο Φειδίας, Χανιά 28210 08484

ς οσφυαλγία ορίζεται ο πόνος στην μέση και είναι αρκετά συνηθισμένη κατάσταση στην ενήλική ζωή. Οι περισσότεροι γονείς ανησυχούν όταν τα κατά τα άλλα υγιή παιδιά τους παραπονεθούν για πόνο στη μέση καθώς θεωρούν ότι η οσφυαλγία αφορά την μέση και μεγαλύτερη ηλικία. Όσο και αν φαίνεται ασυνήθιστο περισσότερο από 10% των περιστατικών οσφυαλγίας αφορά παιδιά και εφήβους. Η αύξηση στην ένταση των αθλητικών δραστηριοτήτων, η παιδική και εφηβική παχυσαρκία και το μεγάλο βάρος των σχολικών τσαντών αποτελούν πολύ συχνές αιτίες χαμηλής οσφυαλγίας σ’ αυτές τις ηλικίες. Κάθε γονιός του οποίου το παιδί παραπονιέται για πόνο στη μέση ανησυχεί μήπως συμβαίνει κάτι ανησυχητικό. Παρόλο που υπάρχουν πολύ σοβαροί λόγοι οσφυαλγίας, τις περισσότερες φορές οφείλεται σε μυϊκούς ή συνδεσμικούς τραυματισμούς χωρίς δομικές ανωμαλίες.

268 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Τα ανησυχητικά σημεία στα οποία πρέπει να δωσουμε σημασία είναι: - Ο νυχτερινός πόνος - Πόνος ο οποίος δεν υφίεται με αναπαυση ή απλά αναλγητικά - Πόνος που συνοδευεται με κακή γενική κατάσταση του παιδιού και με άλλα συμπτωματα (πυρετός, απώλεια βάρους, αδυναμία) - Πόνος σε πολύ μικρά παιδιά - Πόνος που αντανακλά στα πόδια, αιμωδίες και αδυναμία βάδισης Αυτά τα συμπτώματα, χωρίς απαραίτητα να υποδηλώνουν σοβαρή πάθηση, χρήζουν διερεύνησης και ειδικά όταν επιμένουν.

Μυικοί πόνοι Είναι ο πιο συχνός λόγος οσφυαλγίας στα παιδιά και τις περισσότερες φορές οφείλεται σε κάποιο είδος τραυματισμού. Συνήθως πρόκειται για μυικές θλάσεις, συνδεσμικούς τραυματισμούς και υπερβολική καταπόνηση. Οι συνηθισμένες απεικονιστικές εξετάσεις (ακτινογραφία, CT, MRI) δεν είναι πάντα απαραίτητες για τη διάγνωση και τις πιο πολλές φορές δεν υπάρχει λόγος να υποβάλλονται τα παιδιά σ’ αυτές για τη διάγνωση μυικής αιτιολογίας οσφυαλγίας. Η ανάπαυση, τα απλά αναλγητικά, η αποχή για ένα χρονικό διάστημα από τις αθλητικές δραστηριότητες και ένα πρόγραμμα διατατικών ασκήσεων συνήθως είναι αρκετό για την ύφεση των συμπτωμάτων. Κατάγματα κόπωσης Συναντιόνται πιο συχνά στην εφηβική και όχι τόσο στην παιδική ηλικία με εντοπισμένο πόνο που επιμένει και χωρίς σαφή χρονική στιγμή έναρξης. Το πιο συχνό κάταγμα κόπωσης στη σπονδυλική στήλη είναι η σπονδυλόλυση, η λύση δηλαδή της συνέχειας του οστού (σπονδύλου) μεταξύ των άνω και των κάτω αρθρικών αποφύσεων (facets). Το τμήμα αυτό ονομάζεται “ισθμός” (pars interarticularis). Η λύση μπορεί να αφορά και στους δύο ισθμούς ή να παρουσιάζεται ως ετερόπλευρη. Στην περίπτωση της αμφοτερόπλευσης σπονδυλόλυσης ο ασθενής μπορεί να οδηγηθεί σε μια κατάσταση που ονομάζεται σπονυλολίσθηση, μετατόπιση δηλαδή του υπερκείμενου σπονδύλου και κατά συνέπεια και της σπονδυλικής στήλης (ΣΣ) σε σχέση με τον υποκείμενο σπόνδυλο και άρα και την υπόλοιπη ΣΣ.

Η τεχνολογία για τον άνθρωπο

www.orthoway.gr | info@orthoway.gr

Μάθετε περισσότερα για την νέα τεχνολογία τρισδιάτατης ψηφιακής σάρωσης. Καλύτερη ποιότητα ζωής ΚΡΗΤΗ

Λεωφ. 62 Μαρτύρων 41

ΑΘΗΝΑ

Λ. Μεσογείων 125

ΠΑΤΡΑ

Aγ. Ανδρέου 159

Ηράκλειο

τηλ. 2810 261 281

Τ.Κ 115 26

τηλ. 210 69 100 48

Τ.Κ 262 22

τηλ. 2610 346 969

Τ.Κ 713 03

fax. 2810 261 260

fax. 210 69 100 78

fax. 2610 346 979

ΟΣΦΥΑΛΓΙΑ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ

ειδές” υλικό , που ονομάζεται πηκτοειδής πυρήνας. Η κήλη του δίσκου δημιουργείται όταν ο ινώδης δακτύλιος σχιστεί και υπάρχει μετατόπιση του δισκικού υλικού μέσα στον σπονδυλικό σωλήνα. Το κύριο σύμπτωμα είναι η οσφυαλγία ή και ισχιαλγία (πόνος με αντανακλαση στο πόδι) που αυξάνεται με την δραστηριότητα και υποχωρεί με την ανάπαυση Επι κλινικής ένδειξης ΚΜΔ η εξέταση εκλογής είναι η μαγνητική τομογραφία της οσφύος Αναπτυξιακές ανωμαλίες Η συχνότερη αναπτυξιακή ανωμαλία σε ότι αφορά την σπονδυλική στήλη στους εφήβους είναι η νόσος Scheuermann.

Συχνότερα απαντάται σε αθλήματα που απαιτούν υπερέκταση σπονδυλικής στήλης όπως η ενόργανη γυμναστική, η τεχνική κολύμβηση, το ποδόσφαιρο, η κωπηλασία κλπ.

Οφείλεται στη διαταραχή της αγγειακής παροχής των σπονδύλων και οδηγεί σε σφηνοειδή παραμόρφωση τριών ή και περισσότερων διαδοχικών σπονδυλικών σωμάτων κυρίως της θωρακικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και την εμφάνιση κύφωσης. Απλές ακτινογραφίες της σπονδυλικής στήλης σε είναι διαγνωστικές.

Οι περισσότερες περιπτώσεις σπονδυλόλυσης αντιμετωπίζονται συντηρητικά με κηδεμόνες και αποχή από το συγκεκριμένο άθλημα έως την πώρωση του κατάγματος. Κήλες μεσοσπονδυλίων δίσκων (ΚΜΔ) Παρόλο που η συχνότητα εμφάνισης ΚΜΔ πριν την ενήλικη ζωή δεν είναι μεγάλη, εν τούτοις τα τελευταία χρόνια όλο και πιο συχνά εμφανίζονται κυρίως σε εφήβους, γεγονός που έχει να κάνει με τη μεγαλύτερη συμμετοχή τους σε υψηλής έντασης αθλητικές δραστηριότητες και κυρίως σε επίπεδο πρωταθλητισμού. Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι βρίσκονται ανάμεσα στους σπονδύλους και απορροφούν τους κραδασμούς της σπονδυλικής στήλης. Κάθε δίσκος αποτελείται απο ένα σκληρό εξωτερικό περίβλημα που ονομάζεται ινώδης δακτύλιος ενω στο εσωτερικό περιέχει ένα ‘’ζελατινο-

270 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Στις αναπτυξιακές ανωμαλίες μπορούμε να αναφέρουμε και τη σκολίωση, η οποία δεν αποτελεί αιτιολογία πόνου στην οσφύ, ωστόσο πρέπει να διαγνωστεί σε ένα παιδί και να παρακολουθείται ή και να αντιμετωπίζεται αν χρειαστεί ώστε να αποφευχθεί στο μέλλον η πιθανότητα σοβαρής παραμόρφωσης. Για τη διάγνωση της σκολίωσης η κλινική εξέταση και οι απλές ακτινογραφίες είναι αρκετές και η αντιμετώπιση είναι στο μεγαλύτερο ποσοστό συντηρητική (συγκεκριμένες ασκήσεις ή και κάποιος κηδεμόνας).

ΟΣΦΥΑΛΓΙΑ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ

Φλεγμονές σπονδυλικής στηλης Εμφανίζονται πιο συχνά στην νηπιακή ηλικία από ότι στην εφηβική και μπορεί να αφορούν το δίσκο ή τους σπονδύλους με επακόλουθα τη δισκίτιδα και την οστεομυελίτιδα. Αυτές οι φλεγμονές αφορούν μικρόβια που μεταφέρονται αιματογενώς από μία άλλη εστία στο μεσοσπονδύλιο δίσκο ή στον σπόνδυλο. Χαρακτηρίζονται από γενικευμένο πόνο στην οσφύ με πυρετική κίνηση και συχνά κακή γενική κατάσταση του παιδιού.

είδος και την εντόπιση του όγκου. Ακόμα και στην περίπτωση καλοήθειας μπορεί να χρειαστεί χειρουργική αφαίρεση καθώς κάποιοι όγκοι οδηγούν σε διαταραχές στην ανάπτυξη της ΣΣ. Οι κακοήθεις όγκοι αντιμετωπίζονται με συνδυασμό θεραπευτικών παρεμβάσεων που περιλαμβάνουν χειρουργική αφαίρεση, φαρμακευτική αγωγή και ακτινοβολίες. Προληψη - καλή στάση σώματος, αποφυγη πολύωρης καθιστικής ζωής και παραμονης μπροστα σε οθόνες - Σωστη άθληση – τόσο το είδος όσο και ο τρόπος άθλησης μπορεί να οδηγήσουν σε προβλήματα της σπονυλικής στήλης - αποφυγή πολυ βαριάς σχολικής τσάντας - ελεγχος σωματικού βάρους.

Η οσφυαλγία αν και σύνηθες ενόχλημα στην ενήλικη ζωή δεν είναι και τόσο συχνή στα παιδιά. Οι λόγοι για την παιδική και εφηβική οσφυαλγία συνήθως είναι διαφορετικοί απο αυτή των ενηλίκων και ως εκ τουτου έχει διαφορετική αντιμετώπιση. Η εμμένουσα οσφυαλγία χρήζει περαιτέρω ελέγχου όπως και η παρουσία γενικών συμπτωμάτων και νευρολογικής σημειολογίας.

Ο εργαστηριακός και απεικονιστικός έλεγχος είναι απαραίτητος για την επιβεβαίωση της διάγνωσης. Η θεραπεία είναι κατά κύριο λόγο συντηρητική με αντιβιοτική αγωγή. Όγκοι της ΣΣ Παρόλο που δεν είναι συχνοί, εν τούτοις κάποιοι όγκοι καλοήθεις (το οστεοειδές οστέωμα, το αιμαγγείωμα) ή κακοήθεις μπορούν να εμφανιστούν στην ΣΣ των παιδιών και των εφήβων. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν νυχτερινό πόνο που δεν υφίεται με απλά αναλγητικά, κακή γενική κατάσταση, απώλεια βάρους, αδυναμία βάδισης. Οι θεραπευτικές επιλογές ποικίλουν ανάλογα με το

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 271

Σκολίωση στην παιδική και εφηβική ηλικία

Καντανολέων Σοφία Ε. Χειρουργός Ορθοπαιδικός Πλ. Ελευθερίας 2, 5ος όροφος Μέγαρο Φειδίας, Χανιά 28210 08484

όρος σκολίωση προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «σκολιός» που σημαίνει στρεβλός και πρωτοχρησιμοποιήθηκε το Γαληνό (130-201π.Χ.) Στις μέρες μας σκολίωση ορίζεται η τρισδιάστατη παραμόρφωση κατά την οποία η σπονδυλική στήλη αποκλίνει από τον φυσιολογικό κάθετο άξονα και οι σπόνδυλοι στρέφονται με αποτέλεσμα η σπονδυλική στήλη να παίρνει σχήμα S ή C. Κλινικά η σκολίωση εκφράζεται με κλίση του κορμού, κλίση της λεκάνης, ασυμμετρία των ώμων, προπέτεια της μιας ωμοπλάτης και του ενός στήθους, εικόνα που σε μικρές σκολιώσεις δεν γίνεται ιδιαίτερα εμφανής.

Οι μορφές της σκολίωσης Η σκολίωση διακρίνεται σε : 1. Λειτουργική – όταν το πρόβλημα αφορά άλλο σημείο του σώματος εκτός της σπονδυλικής στήλης (πχ ανισοσκελία) 2. Οργανική η οποία διακρίνεται σε Συγγενή, υπάρχει δηλαδή από τη γέννηση Νευρομυική και Ιδιοπαθή. Είναι η συχνότερη μορφή σκολίωσης η οποία ανάλογα με την ηλικία που εμφανίζεται διακρίνεται σε βρεφική (από τη γέννηση έως 3 ετών), παιδική (3-9 ετών), εφηβική που είναι και η πιο συχνή (80%) και αφορά τις ηλικίες από 9-18 ετών και ενηλίκων Αιτιολογία της σκολίωσης Τα πιο γνωστά αίτια της σκολίωσης είναι οι γενετικοί παράγοντες και το θετικό οικογενειακό ιστορικό, ενώ υπάρχουν και κάποιες θεωρίες για τη συμμετοχή του κεντρικού νευρικού συστήματος στην εμφάνιση της σκολίωσης όπως η ασυμμετρία του εγκεφαλικού στελέχους και ανωμαλία του συστήματος ισορροπίας. Παρόλα αυτά στις περισσότερες περιπτώσεις (85%) δεν γνωρίζουμε τα αίτια που την προκαλούν και την ονομάζουμε ιδιοπαθή. Η συχνότητα εμφάνισης είναι περίπου 2-3% του πληθυσμού για κυρτώματα πάνω από 10ο, ενώ μειώνεται πολύ (0,1%) για μεγάλα κυρτώματα (άνω των 40ο), με μεγαλύτερα ποσοστά εμφάνισης στα κορίτσια.

272 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Διάγνωση της σκολίωσης Στις περισσότερες περιπτώσεις και σε μικρά κυρτώματα η σκολίωση δεν είναι εμφανής με αποτέλεσμα συχνά η διάγνωση να διαφεύγει ή να καθυστερεί. Σημαντικός είναι ο ρόλος του παιδιάτρου καθώς και του γονέα, του δασκάλου, του γυμναστή αλλά και του

ΣΚΟΛΙΩΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

προληπτικού ελέγχου (school screening) από εξειδικευμένο προσωπικό. Σε κλινική ένδειξη σκολίωσης συνιστάται έλεγχος από ορθοπεδικό. Η εξέταση περιλαμβάνει έλεγχο για συγγενείς και νευρομυικές παθήσεις, εκτίμηση της ευκαμψίας της σπονδυλικής στήλης καθώς και έλεγχο βάδισης και ανισοσκελίας. Η διάγνωση τίθεται με απλή ακτινογραφία ολόκληρης της σπονδυλικής στήλης και το μέγεθος της μετριέται σε μοίρες. Ταυτόχρονα η ακτινογραφία μας δίνει πληροφορίες για άλλες πιθανές παραμορφώσεις καθώς και για τη σκελετική ωρίμανση του εφήβου η οποία αποτελεί σημαντικό προγνωστικό παράγοντα για την εξέλιξη της σκολίωσης. Αντιμετώπιση της σκολίωσης Για μικρά κυρτώματα συνιστάται παρακολούθηση ανά 4-6 μήνες έως ότου ολοκληρωθεί η σκελετική ωρίμανση. Για μεγαλύτερα κυρτώματα (>25%) καθώς και σε επιδείνωση της σκολίωσης σε ανώριμα σκελετικά παιδιά συνιστάται η τοποθέτηση ειδικού κηδεμόνα. Η τοποθέτηση κηδεμόνα δεν εξαλείφει τη σκολίωση αλλά αποσκοπεί στην αναχαίτιση της επιδείνωσης της. Καλό είναι να εξηγούμε τόσο στα παιδιά όσο και στους γονείς ότι η θεραπεία με κηδεμόνα θεωρείται επιτυχημένη όταν μετά το πέρας της εφαρμογής του η σκολίωση παραμείνει στο αρχικό της μέγεθος. Σε κυρτώματα άνω των 40-45ο η χρήση κηδεμόνα είναι λιγότερο αποτελεσματική.

Η χειρουργική θεραπεία έχει θέση σε μεγάλα κυρτώματα (άνω των 45ο) . Άλλοι λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν σε χειρουργείο είναι όταν το κύρτωμα είναι επώδυνο ή αισθητικά απαράδεκτο. Αποσκοπεί σε μερική διόρθωση της παραμόρφωσης, σταθεροποίηση της καμπύλης και ελάττωση της κλινικής παραμόρφωσης. Δεν υπάρχει τρόπος να προλάβουμε τη σκολίωση, υπάρχει όμως τρόπος να διαφοροποιήσουμε την εξέλιξή της. Γι’ αυτό όλα τα παιδιά πρέπει να ελέγχονται κατά την προσχολική ηλικία και μετά κάθε χρόνο από την προεφηβεία έως τη σκελετική ωρίμανση.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 273

ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Γαλανάκης Ειρηναίος Φυσικοθεραπευτης M.P.T. MSc στην αθλητική φυσιοθεραπεία Πιστοποιημένος στη τεχνική IASTM Κιν.: 6944 777 297 | Email: irineosg@yahoo.gr Αναστασία Τουρνά - Γαλανάκη Φυσικοθεραπεύτρια P.T. Ειδικευμένη στη μέθοδο PILATES Κιν.: 6977 089 731 www.galinosnet.gr Ελύρου 1, Κουμπές - Χανιά Τηλ.: 28210 88461

αθλητισμός αποτελεί ένα από τους σημαντικότερους παράγοντες ανάπτυξης στην παιδική ηλικία και συμβάλει ενεργά τόσο στην διαμόρφωση της σωματοδομής, όσο και στον ψυχισμό του παιδιού. Στην χώρα μας η άθληση (ερασιτεχνική και επαγγελματική) είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη σε όλα τα ηλικιακά φάσματα. Όσοι ασχολούνται συστηματικά με τον αθλητισμό πολύ συχνά υφίστανται κακώσεις, οι όποιες χωρίς την κατάλληλη ιατρική και φυσιοθεραπευτική αντιμετώπιση είναι δυνατόν να επηρεάσουν τη σωματική τους δραστηριότητα. Η αθλητική κάκωση συμβαίνει συνήθως κατά την διάρκεια της μεγίστης απόδοσης του οργανισμού. Ενώ, έκτος από τον εμφανή μυοσκελετικό τραυματισμό επηρεάζεται άμεσα και ο ψυχισμός του τραυματισμένου.

274 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

οίδημα (διόγκωση-πρήξιμο) της περιοχής, αιμάτωμα, δυσκολία στη βάδιση ή δυσκολία στη χρήση των χεριών, ή τέλος αδυναμία μετακινήσεως σε περίπτωση κατάγματος. Ακόμα κλινική εικόνα εξαρτάται από την περιοχή στην οποία εντοπίζεται η κάκωση. Εάν αφορά σε τένοντα ή μύες τότε δυσκολεύεται η αντίστοιχη κίνηση, παρατηρείται διόγκωση στην περιοχή ή εντύπωμα εάν πρόκειται περί ρήξεως, και βεβαίως η κίνηση είναι δύσκολη ή αδύνατη, ενώ ο τραυματίας πονά. Στην περίπτωση τραυματισμού της αρθρώσεως, η τελευταία πρήζετε λόγω συλλογής υγρού ή αίματος και η κίνηση δυσχεραίνεται ενώ ο τραυματίας πονά. Στην περίπτωση κατάγματος, παρατηρείται διόγκωση και παραμόρφωση στην περιοχή. Η κίνηση είναι συνήθως δυσχερής ή αδύνατη και επώδυνη.

Ποιες είναι όμως οι πιο συνηθισμένες αθλητικές κακώσεις, και τι πρέπει να γνωρίζουν όσοι αθλούνται για τις ευεργετικές ιδιότητες της φυσιοθεραπείας και του Pilates;

Τα συμπτώματα Τα συμπτώματα εξαρτώνται από το είδος και την έκταση της κακώσεως. Ο πόνος απαντάται σε όλες τις κακώσεις όπως και το οίδημα - διόγκωση. Το σκίσιμο και το αιμάτωμα είναι από τα πλέον συχνά συμπτώματα της αθλητικής κακώσεως.

Η κλινική εικόνα Η κλινική εικόνα εξαρτάται από την ένταση του τραυματισμού και το τμήμα του μυοσκελετικού συστήματος που τραυματίζεται. Τα συνήθη συμπτώματα είναι πόνος,

Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα την αδυναμία αθλήσεως ή και την έκπτωση της καθημερινής δραστηριότητος.

274 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα την αδυναμία αθλήσεως ή και την έκπτωση της καθημερινής δραστηριότητος.

ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Είδη Αθλητικών Κακώσεων Στις αθλητικές κακώσεις περιλαμβάνονται: το αιμάτωμα, η θλάση, η εκδορά, το διάστρεμμα και η ρήξη συνδέσμου, ρήξη μηνίσκου, το αίμαρθρο, το ύδραρθρο και το εξάρθρημα προκειμένου για αρθρώσεις, το κάταγμα, καθώς και οι επανειλημμένοι τραυματισμοί που οδηγούν σε άσηπτες φλεγμονές (τενοντίτιδες), γνωστές ως σύνδρομα καταπονήσεως ή υπερχρήσεως. Οι πιο συχνοί τραυματισμοί είναι: - μυϊκές θλάσεις - τενοντίτιδες - τενοντοελυτρίτιδες - ορογονοθυλακίτιδες - ενθεσοπάθειες - διαστρέμματα - εξαρθρώματα ώμου, αγκώνα - κατάγματα καταπόνησης - κακώσεις - ρήξεις μηνίσκων - χιαστών - συνδέσμων γόνατος - ρήξη μυοτενόντιου πετάλου - επικονδυλίτιδες - άκανθες - επιγονατιδομηριαίο σύνδρομο Πιθανά Αίτια Η ανεπαρκής ενημέρωση σε σχέση με την προσφορά της φυσιοθεραπείας κατά την άθληση, στερεί από τους αθλητές την ευκαιρία για μια σωστή προετοιμασία πριν από τις αγωνιστικές τους υποχρεώσεις. Αποτέλεσμα αυτού, είναι ένας πιθανός τραυματισμός κατά την αγωνιστική περίοδο, να αναγκάσει τον αθλητή να απέχει από το άθλημα του και οι στόχοι όλης της χρονιάς να τερματιστούν άδοξα.

στατικό κάνοντας την υποκειμενική και την αντικειμενική αξιολόγηση. ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΗΜΕΙΟ ΚΑΚΩΣΗΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟΙ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΨΗΛΑΦΗΣΗ ΕΥΡΟΣ ΤΡΟΧΙΑΣ ΑΡΘΡΩΣΗΣ – ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΙΝΗΣΗΣ ΜΥΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΛΕΓΧΟΣ ΜΥΙΚΗΣ ΔΙΑΤΑΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΙΔΙΟΔΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ –ΝΕΥΡΟΜΥΙΚΗ ΣΥΝΑΡΜΟΓΗ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ (ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ) Όλα τα παραπάνω στοιχειά συλλέγονται καταγράφονται και αξιολογούνται ώστε να καταλήξουμε στην πιο σωστή και εξατομικευμένη θεραπεία για τον τραυματισμένο αθλητή. Θεραπεία των αθλητικών κακώσεων

Αιτιολογικοί παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν σε ένα τραυματισμό ενός αθλητή πέρα από τους εξωγενείς – πλήξη, πτώση – είναι οι εξής: - οι βιομηχανικές παραλλαγές και οι ασυμμετρίες στο αρθρικό και μυϊκό σύστημα. Για παράδειγμα μια βλαισοπλατυποδία προκαλεί υπερέκταση του αχίλλειου τένοντα και άρα τενοντίτιδα, τενοντοελυτρίτιδα ή και ρήξη αυτού. Επίσης οι μυϊκές ανισορροπίες στα ζεύγη αγωνιστών - ανταγωνιστών μυών οδηγούν σε τραυματισμούς. - η μυϊκή ισχύς και το επίπεδο της είναι επίσης πολύ σημαντική και σχετίζεται φυσικά με την προαναφερθείσα ανισορροπία. Αδύναμοι μύες είναι αναπόφευκτο να υποστούν ζημιά στην πίεση και την καταπόνηση. - το επίπεδο της ελαστικότητας των μυών. Είτε μειωμένη είτε περισσότερο από όσο πρέπει είναι παράγοντας κίνδυνου. - κακός αγωνιστικός χώρος, ακατάλληλα υποδήματα. - Κακή προπονητική πρακτική - Ανεπαρκές «ζέσταμα» και διατάσεις. - Απουσία κατάλληλων συνθηκών. - Ακατάλληλος εξοπλισμός.

276 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗ Ο φυσικοθεραπευτής καλείτε να αξιολόγησει το περι-

Η φυσικοθεραπεία, εκτός από την αποκατάσταση που καλείται να προσφέρει, με όλα τα μέσα που διαθέτει μπορεί να αντιμετωπίσει και προληπτικά τη μείωση των τραυματισμών κατά την άθληση. Αυτό γίνεται με εντατικά προγράμματα γυμναστικής, pilates, χαλάρωσης του μυοσκελετικού συστήματος με τεντώματα και μάλαξη, με αποτέλεσμα την προετοιμασία του αθλητή να δώσει το μέγιστο της απόδοσης του, με μειωμένες πιθανότητες τραυματισμού. Ο Φυσικοθεραπευτής συνεκτιμώντας την ιατρική διάγνωση , τα κλινικά ευρήματα , τους τυχόν απεικονιστικούς ελέγχους και φυσικά κάνοντας μια σωστή αξιολόγηση θα προχωρήσει στην εφαρμογή του κατάλληλου προγράμματος αποκατάστασης έτσι ώστε ο αθλητής να επανέλθει σε υψηλό επίπεδο δραστηριότητας. Σκοπός είναι η παροχή σύγχρονων μέσων αξιολόγησης και θεραπείας, προκειμένου να επιτευχθεί η ομαλή και ασφαλής επανένταξη των αθλητών στις αγωνιστικές τους δραστηριότητες. Ειδικότερα στις περιπτώσεις

ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

μετεγχειρητικής αποκατάστασης ακολουθούνται διεθνή πρωτόκολλα αποκατάστασης και επιδιώκεται η συνεχής και επιστημονική συνεργασία με τον θεράποντα ορθοπεδικό χειρουργό. Στην ειδική αντιμετώπιση που χρήζει μία αθλητική κάκωση περιλαμβάνονται 2 σημαντικές παράμετροι οι οποίοι είναι: - η σταδιακή λειτουργική επανεκπαίδευση κατά την επιστροφή στην προπόνηση και στην αγωνιστική δραστηριότητα - καθώς και η ανάλυση των πιθανών προδιαθεσικών παραγόντων που μπορεί να ευθύνονται για πιθανό επανατραυματισμό του αθλητή. Μέσα που χρησιμοποιούνται Η α ποκατάσ τασ η αθλητικών κακώσεων είναι χώρος που απαιτεί επαφή του φυσικοθεραπευτή με τις πλέον σύγχρονες τεχνικές για την γρήγορη επανένταξη του αθλητή. Οι τεχνικές αυτές συνδυάζονται με σύγχρονα φυσικοθεραπευτικά μέσα αποκατάστασης. H ολο κ λήρ ω σ η τ η ς αποκατάστασης πραγματοποιείται στο εξειδικευμένο γυμναστήριο, όπου δίνεται έμφαση στην ενδυνάμωση και την ιδιοδεκτικότητα με προγράμματα Pilates.

χειρισμοί , τεχνικές κινητοποιήσεις μαλακών μορίων με ειδικό εξοπλισμό τεχνικές περίδεσης και Κινησιοπερίδεση , παγοθεραπεια , βεντουζοθεραπεία και ξηρα βελόνα.

Ενδεικτικά τα μέσα που χρησιμοποιούμε στην αποκατάσταση των αθλητικών κακώσεων Είναι θεραπευτικοί

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 277

MEDICAL STROM Κωνσταντίνος Μπικουβαράκης Στρώματα με ονοματεπώνυμο Κωνσταντίνος Μπικουβαράκης Ιδιοκτήτης

MEDICAL STROM ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΙΚΟΥΒΑΡΑΚΗΣ: ΣΤΡΩΜΑΤΑ ΜΕ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

Συνέντευξη: Σοφία Κουτσογιαννάκη

Π >>

ρόκειται για μία εταιρεία που το όνομά της είναι συνυφασμένο με το στρώμα, το μαξιλάρι, το πάπλωμα και τα είδη προικός. Λειτουργεί στην πόλη των Χανίων εξήντα οκτώ συναπτά έτη. Είναι μία οικογενειακή επιχείρηση που «πηγαίνει» από τον πατέρα, στο γιό και από τον γιό, στον εγγονό. Ο Κωνσταντίνος Μπικουβαράκης, ιδιοκτήτης της «Medical Strom» εξηγεί στο περιοδικό «Γονείς & Παιδί» γιατί το στρώμα είναι σημαντικό για έναν καλό ύπνο και τι πρέπει να προσέχουν οι καταναλωτές όταν αγοράζουν ένα μαξιλάρι. <<

«Το μαξιλάρι είναι πολύ σημαντικό για ένα σωστό ύπνο. Η επιλογή του έρχεται σε συνδυασμό με το στρώμα που κοιμόμαστε. Το πάχος του μαξιλαριού και η ελαστικότητα του καθορίζεται από το βαθμό σκληρότητας του στρώματος την στάση ύπνου και το ύψος του λαιμού του κάθε ατόμου. Σήμερα υπάρχουν πολλών ειδών μαξιλάρια. Υπάρχουν εξειδικευμένα μαξιλάρια για αυχενικά προβλήματα καθώς επίσης και υλικά κατασκευής που προσφέρουν πλήρη αντιαλλεργική κάλυψη. Η επιλογή του στρώματος ενός παιδιού θα πρέπει να στηρίζεται σε δύο βάσεις: Α) την υποαλλεργικοτητας των υλικών κατασκευής και Β) την ανατομικότητα που προσφέρει. Τα στρώματα που απευθύνονται σε παιδιά θα πρέπει να μπορούν να παρέχουν σωστή στήριξη του σώματος τους σε όλα τα στάδια ανάπτυξής τους. Στα στρώματα δεν μπορείς να προσδιορίσεις την ακριβή διάρκεια ζωής τους. Παρ’ όλα αυτά θα μπορούσαμε να προσδιορίσουμε την διάρκεια ζωής των στρωμάτων χωρίζοντας τα σε δύο βασικές κατηγορίες: τα στρώματα με ελατήριο και χωρίς ελατήριο.

ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ • 281

MEDICAL STROM ΚΩΝΣΤΑΝΤΝΟΣ ΜΠΙΚΟΥΒΑΡΑΚΗΣ: ΣΤΡΩΜΑΤΑ ΜΕ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

Τα στρώματα με ελατήριο δύσκολα ξεπερνούν τα 12 χρόνια διότι εξασθενεί η ελαστικότητα του ελατηρίου με την πάροδο των ετών. Σε αντίθεση τα στρώματα ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ που κατασκευάζονται με ΜΑΣΙΦ αφρώδες ελαστικά μπορούν να ξεπερνούν και την εικοσαετία χωρίς να προκαλέσουν σκελετικά και όχι μόνο προβλήματα στο χρήστη. Το μόνο σίγουρο πάντως είναι ότι τα στρώματα πρέπει να αντικαθιστώνται πριν αρχίσουν να φθείρουν το σώμα. Πολλές φορές αγοράζουν στρώματα υψηλής ποιότητας και παρ’ όλα αυτά δεν ικανοποιούνται. Αυτό συμβαίνει γιατί πέρα απ’ την προτίμηση του πελάτη θα πρέπει ο πωλητής να γνωρίζει πως συμπεριφέρονται τα υλικά κατασκευής των στρωμάτων που προτείνει σε σχέση με τις σωματικές και μυοσκελετικές ανάγκες του ατόμου που αναζητά στρώμα και να τον βοηθήσει να κάνει σωστή επιλογή. Αν αυτό δεν εφαρμοστεί και ενημερωθεί λάθος θα επιλέξει λάθος στρώμα και δεν θα κοιμάται καλά. Από το 1950 ξεκίνησε η ενασχόληση μας με το στρώμα, το πάπλωμα και το μαξιλάρι. Πρωτεργάτης ο πατέρας μου Γεώργιος Μπικουβαράκης τεχνίτης – εφαπλωματοποιός της εποχής από τους πρώτους στο είδος δημιουργούσε χειροποίητα βαμβακερά στρώματα, παπλώματα και μαξιλάρια. Το βαμβάκι ήταν το μοναδικό υλικό κατασκευής στρωμάτων έως την δεκαετία του ’70. Κατόπιν το ελατήριο σε συνδυασμό με πρεσαρισμένο βαμβάκι προστέθηκε σαν εξέλιξη στην κατασκευή στρώματος δημιουργώντας τα γνωστά ΣΤΡΩΜΑΤΕΞ.

Σημασία για την σωστή επιλογή στρώματος ήταν και θα είναι το βάρος και ο τρόπος που κοιμόμαστε (μπρούμυτα – ανάσκελα – πλάι). Γεγονός είναι ότι σ’ όλες τις πιο πάνω περιπτώσεις όπως κι αν κοιμάστε το στρώμα πρέπει να μας φέρνει σε τέτοια θέση σαν να είμαστε όρθιοι. Έτσι επιτυγχάνουμε ο αυχένας και η σπονδυλική στήλη να ευθυγραμμίζονται. Σήμερα υπάρχει η δυνατότητα χρήσης πολλών αντιαλλεργικών υλικών που περιορίζουν την εμφάνιση αλλεργιών έως και 100%. Επίσης υλικά απορρόφησης της πίεσης που ασκεί το σώμα μας στο στρέμμα και της εκμηδένισης της, latex memory foam ή άλλα αφρώδες ελαστικά εγγυώνται την απόλυτη ξεκούραση του ατόμου. Συνδυάζοντας ελατήρια ( Bonel ή Pocket) και τα διάφορα ελαστικά ή συνδυάζοντας δύο ή τρία ελαστικά μαζί χωρίς χρήση ελατηρίου έχουμε πλέον ως κατασκευαστές την δυνατότητα να δημιουργούμε στρώματα που να ικανοποιούν άριστα τον κάθε σωματότυπο. Αγοράζοντας ένα στρώμα ο καταναλωτής πρέπει να προσέξει δύο πράγματα. Α) το στρώμα που θα επιλέξει να τον διορθώνει κατά την διάρκεια του ύπνου φέρνοντας τον σε απόλυτη ευθεία όπως θα έβλεπε το σώμα του αν στεκόταν όρθιους. Β) να τον ξεκουράζει. Η σωστή στήριξη του σώματος μπορεί να επιτευχθεί σήμερα με περισσότερα από ένα υλικά κατασκευής. Τα bonel και τα pocket είναι ελατήρια που βοηθούν να καταφέρνουμε κάτι τέτοιο. Το bonel με την σκληρότητα τους και τα pocket με την ελαστικότητα τους συνδυάζοντας τα με τα κατάλληλα ελαστικά

“Κι όλα αυτά γιατί... ...για μας ΤΟ ΣΤΡΩΜΑ ΕΙΝΑΙ ΤΕΧΝΗ ΑΠΟ ΤΟ 1950 !!!” Εμείς σαν συνεχιστές στο έργο του ασχοληθήκαμε με τα στρώματα με ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ μετά από ενημερώσεις & μελέτες και αναπτύξαμε τον τεχνολογικό μας εξοπλισμό έτσι ώστε να βελτιώσουμε την ποιότητα των στρωμάτων. Με νέες σύγχρονες εγκαταστάσεις και σύγχρονα μηχανήματα καθώς και συνδυασμούς νέων υλικών κατασκευής καταφέραμε να αυξήσουμε την παραγωγή και να βελτιώσουμε την ποιότητα και την διάρκεια ζωής των στρωμάτων.

δημιουργούν στρώματα που μπορούν να υποστηρίξουν άριστα κάθε σωματότυπο και κάθε μυοσκελετική ανάγκη του ατόμου που το αγοράζει.»

Ισορροπία

ι μέρες μας είναι δύσκολες η πόλη μας όμως ένα όνειρο!! Τι σημαίνει άραγε η φράση « δύσκολες μέρες» και που ταιριάζει η φράση « πόλης σαν όνειρο» και από πια οπτική γωνία!

Ας τα πάρουμε λοιπόν από την αρχή. Οι μέρες που διανύουμε ναι είναι δύσκολες. Για άλλους περισσότερο και για άλλους λιγότερο, αλλά κανείς και σε κανένα σημείο του πλανήτη δεν κατάφερε να ξεφύγει από την δύνη του οικονομικού πολέμου που διανύουμε εδώ και λίγα χρόνια. Η ουσία όμως είναι ότι δεν μπορούμε να ξεφύγουμε, μπορούμε όμως να διανύσουμε αυτόν τον Γολγοθά με δύναμη, πνευματική και ψυχική! Το θέμα είναι που θα βρούμε αυτή την δύναμη. Και η απάντηση είναι απλή! Στην αεροβική άσκηση. Η άσκηση είναι αυτή που μας βοηθάει να δουλέψει η καρδιά άρα να κυκλοφορήσει το αίμα, να καθαρίσει, να καθαρίσει όλα τα όργανα του σώματός μας, να φτάσει στα αγγεία του εγκεφάλου καθαρό, γεμάτο οξυγόνο. Κατά συνέπεια να ανέβει η αδρεναλίνη και να ξεμπλοκάρουν οι σκέψεις άρα να ξεχαστούν έστω και για λίγο τα προβλήματα, να αναπνεύσουμε δηλαδή με ανακούφιση. Και εδώ φτάνουμε και πάλι στην αρχή που το αίμα καθαρίζει με το πλούσιο οξυγόνο και αυτός αι αυτός είναι κύκλος που στο τέλος μας κάνει να καταλήγουμε στο σπίτι μας με χαμόγελο και αισιοδοξία! Και έτσι περνάει άλλη μια μέρα με δύναμη για άλλο ένα βήμα μπροστά! Όταν όμως λέμε αερόβια άσκηση τι ακριβώς εννοούμε. Αερόβια άσκηση είναι αυτή που μας κάνει να ανεβάζουμε τους παλμούς της καρδιάς μας και να τους κρατάμε σταθερούς σε ένα επιτρεπόμενο υψηλό σημείο για αρκετή ώρα. Ένα από τα βασικά αυτά αθλήματα είναι το ποδήλατο. Το ποδήλατο έχει πολλά πλεονεκτήματα ως αερόβιο άθλημα. Ασκούμαστε σε εξωτερικό χώρο άρα κερδίζουμε σε καθαρό οξυγόνο, είναι γρήγορο κατά συνέπεια πάμε σε μικρό χρονικό διάστημα σε μακρινή απόσταση. Σε αυτό το σημείο έρχεται η όμορφη σκέψη ότι ζούμε σε μια πόλη όνειρο! Γιατί η πόλη μας προσφέρει την θάλασσα όπου για μεγάλη απόσταση μπορούμε να ποδηλατούμε δίπλα της! Σε πολύ κοντινή απόσταση βρισκόμαστε δίπλα στα βουνά και ανάμεσα σε κάθε λογής δέντρα και όμορφα και μυρωδάτα φυτά! Το ποδήλατο είναι ένα όχημα ισορροπίας. Ισορροπίας με τις ανάγκες μας και τις υποχρεώσεις μας. Το θέλουμε για πνευματική ευεξία το παίρνουμε και πάμε μια βόλτα μέχρι όπου αντέχουμε για να επιστρέψουμε, το χρειαζόμαστε για

δουλειές στην πόλη είναι πάντα δίπλα μας για να μας εξυπηρετήσει με τον πιο γρήγορο και εύκολο τρόπο. Είναι ο βοηθός μας στα οικονομικά μας, μιας και δεν μας κοστίζει τίποτα περισσότερο από καλή υγεία και επικοινωνία με τους φίλους και γνωστούς που συναντάμε στο δρόμο μας. Τα Χανιά είναι μια πόλη που μας κάνει προνομιούχους. Η πόλη μας είναι μια ευθεία και η ευκαιρία για να ξεφύγουμε είναι δίπλα μας. Ας αδράξουμε την ευκαιρία λοιπόν και ας εκμεταλλευτούμε το ποδήλατο μας να απολαύσουμε όλα αυτά που τόσο απλόχερα μας έχουν προσφερθεί!

Φραγκιουδάκης Αντώνης ποδήλατα - αξεσουάρ - επισκευές

Χανιά: Kισσάμου 45 | Τηλ.: 28210 98886 e-mail: fraantpod@gmail.com | www.antonisbikeshop.gr

Όσα πρέπει να γνωρίζουμε για το άσθμα

Δρ. ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Κ. ΒΙΤΤΩΡΑΚΗΣ Πνευμονολόγος – Φυματιολόγος Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Ευρωπαϊκό Δίπλωμα Πνευμονολογίας E.R.S- H.E.R.M.E.S Τέως Ιατρός Κέντρου Άσθματος 7ης Πνευμονολογικής Κλινικής Νοσοκομείου Σωτηρία Αποκορώνου 68-70, Χανιά Τηλ./Fax: 28210 72880 - Κινητό: 6973346237 E-mail: stelios@vittorakis.com - www.vittorakis.com

Η (Εικόνα 1)

286 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ιστορία του άσθματος Το άσθμα είναι μια νόσος γνωστή από την αρχαιότητα, τα πρώτα δε καταγεγραμμένα συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά του άσθματος υπάρχουν σε Αιγυπτιακό πάπυρο χρονολογούμενο από το 1550 π.Χ. Ο όρος «ασθμαίνω» αναφέρεται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα ως το κόψιμο της ανάσας ή το λαχάνιασμα, ενώ ο Ιπποκράτης (460-377 π.Χ.) ήταν εκείνος που εισήγαγε τον όρο «άσθμα» στην ιατρική, στην Ιπποκρατική Συλλογή. Η πρώτη περιγραφή του άσθματος με την έννοια της νόσου που γνωρίζουμε σήμερα αποδίδεται στον Αρεταίο τον Καππαδόκη, έναν Έλληνα γιατρό που έζησε το 2ο αιώνα μ.Χ. Πόσο συχνό είναι το άσθμα; Το άσθμα αποτελεί νόσο που προσβάλλει όλους τους λαούς. Υπολογίζεται ότι 300 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν άσθμα παγκοσμίως και ότι εμφανίζεται στο 1-18% του πληθυσμού, αναλόγως την χώρα. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι στην Ελλάδα έχει άσθμα το 8,6% του πληθυσμού (9,2% των ενήλικων και 5,9% των παιδιών/έφηβων). Στο χάρτη της γεωγραφικής κατανομή της νόσου, φαίνεται ότι το άσθμα είναι συχνότερο στην Αττική, στην Πελοπόννησο και στην Κρήτη, με μικρότερα ποσοστά να παρατηρούνται στη Βόρεια Ελλάδα και τις νησιωτικές περιοχές της χώρας (Εικόνα 1). Οι διαφορές αυτές πιθανώς οφείλονται στις κλιματολογικές συνθήκες των διαφόρων περιοχών αλλά και τη διαφορετική έκθεση

σε ερεθιστικούς παράγοντες και αλλεργιογόνα του περιβάλλοντος. Κάνει «διακρίσεις» το άσθμα; Φυσικά και όχι!. Από άσθμα πάσχουν πολιτικοί, καλλιτέχνες, αθλητές και μάλιστα επαγγελματίες χωρίς αυτό να αποτελεί εμπόδιο στην επιτυχία τους, όπως ο γνωστός ποδοσφαιριστής Ντέιβιντ Μπέκαμ και ο 9 φορές χρυσός ολυμπιονίκης στην κολύ μ βη σ η Μ αρ κ Σπίτς. Το άσθμα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Στην παιδική ηλικία οφείλεται συνήθως σε αλλεργίες. Στους ενήλικες σχετίζεται λιγότερο με τις αλλεργίες και μπορεί να είναι σοβαρότερο ειδικά όταν δεν αντιμετωπίζεται σωστά.

ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟ ΑΣΘΜΑ

Για ποιο λόγο εμφανίζεται το άσθμα σε κάποιους ανθρώπους; Η αιτία εμφάνισης του άσθματος είναι άγνωστη. Πιθανώς αναπτύσσεται λόγω συνδυασμού κληρονομικών (γενετική προδιάθεση) αλλά και περιβαλλοντικών παραγόντων. Χαρακτηριστικά εμφανίζεται συχνότερα σε παιδιά γονέων με άσθμα, μεταξύ αδερφιών και ειδικά μεταξύ διδύμων γεγονός που υποδηλώνει κληρονομικότητα. Το κάπνισμα τόσο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης όσο και μετά τη γέννα επιδρά αρνητικά στην ανάπτυξη των πνευμόνων και μπορεί να οδηγήσει σε άσθμα, ενώ αντίθετα ο μητρικός θηλασμός, η διαβίωση σε αγροτικές περιοχές, η κατανάλωση ακατέργαστου γάλακτος κα. φαίνεται να προστατεύουν από την πιθανότητα εμφάνισης άσθματος.

Τι συμβαίνει όταν έχει κάποιος άσθμα; Στο άσθμα προσβάλλονται οι βρόγχοι, οι αεραγωγοί που μεταφέρουν τον αέρα στους πνεύμονες. Συγκεκριμένα οι αεραγωγοί φλεγμαίνουν, γίνονται δηλαδή ερυθροί, υπερευαίσθητοι, οιδηματώδεις και επομένως ο αυλός τους στενεύει. Επιπλέον, μικροί μύες που περιβάλλουν τους αεραγωγούς (σαν δακτυλίδια) συσπώνται και οδηγούν σε περαιτέρω στένωση (βρογχόσπασμο), ενώ παράλληλα αυξημένη παραγωγή βλέννης (πτύελα) αποφράσσει τους βρόγχους. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι να υπάρχει δυσκολία τόσο στην είσοδο όσο και στην έξοδο του αέρα από τους πνεύμονες.

288 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Ποια είναι τα συμπτώματα του άσθματος; Πότε υποπτευόμαστε ότι κάποιος έχει άσθμα; Το άσθμα εμφανίζεται με δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή), βάρος ή σφίξιμο στο στήθος, συρίττουσα αναπνοή (γατάκια) ενώ συχνά υπάρχει και βήχας. Χαρακτηριστικό του άσθματος είναι ότι τα συμπτώματα αυτά μεταβάλλονται στον χρόνο. Μπορεί, δηλαδή, να είναι εντονότερα αργά το βράδυ ή νωρίς το πρωί, να παρουσιάζουν διακυμάνσεις από μέρα σε μέρα, με τις εποχές του χρόνου και μετά από την έκθεση σε κάποιον εκλυτικό παράγοντα (πχ σκόνη, γύρη λουλουδιών, καπνός τσιγάρου, έντονες οσμές, σωματική άσκηση, έντονο γέλιο, stress, ερεθιστικοί παράγοντες στην εργασία, τροφές, υγρασία και μεταβολές καιρικών συνθηκών κτλ.). Τα συμπτώματα μπορεί να επιδεινώνονται με τις αναπνευστικές λοιμώξεις ενώ χαρακτηριστικά βελτιώνονται αυτόματα ή μετά από θεραπεία.

Πως γίνεται η διάγνωση του άσθματος; Η διάγνωση του άσθματος δεν είναι πάντα εμφανής καθώς τα συμπτώματα εμφανίζονται σε διαφορετικό βαθμό σε κάθε ασθενή, μεταβάλλονται στον χρόνο και μερικές φορές είναι ήπια. Για τον λόγο αυτό είναι αναγκαίος ο έλεγχος από πνευμονολόγο, ο οποίος θα θέσει την διάγνωση λαμβάνοντας υπόψη έναν συνδυασμό παραγόντων όπως το ιστορικό του ασθενή, την κλινική εξέταση, και τα αποτελέσματα εξειδικευμένων διαγνωστικών μεθόδων με κύρια την σπιρομέτρηση. Η σπιρομέτρηση είναι μία εύκολη για τον ασθενή εξέταση με την οποία μετράμε την ταχύτητα και την ποσότητα του αέρα που διέρχεται από τους βρόγχους κατά τη διάρκεια μιας έντονης αναπνοής. Είναι μια απολύτως αναγκαία και αναντικατάστατη εξέταση που πρέπει να κάνουν όλοι οι ασθενείς (παιδιά και ενήλικες) που έχουν συμπτώματα από το αναπνευστικό. Οι μετρήσεις που παίρνουμε είναι απολύτως απαραίτητες για να διαγνώσουμε τον βαθμό της απόφραξης των βρόγχων μας που συμβαίνει στο άσθμα, να παρακολουθήσουμε την βελτίωση μετά την λήψη της θεραπείας αλλά και να αναγνωρίσουμε έγκαιρα τις παροξύνσεις που μπορεί να συμβούν. Τα σύγχρονα σπιρόμετρα διαθέτουν κατάλληλο λογισμικό που καθιστούν την σπιρομέτρηση ευχάριστη σαν παιχνίδι ακόμη και σε μικρά παιδιά, γεγονός ιδιαίτερα χρήσιμο για τη διάγνωση και τη θεραπεία του άσθματος στους μικρούς μας φίλους.

Θεραπεύεται το άσθμα; Μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί θεραπεία που να εξασφαλίζει ότι άσθμα δεν θα εμφανιστεί ποτέ σε έναν συγκεκριμένο ασθενή. Υπάρχουν ωστόσο άφθονες θεραπευτικές επιλογές που επιτυγχάνουν πλήρη εξαφάνιση των συμπτωμάτων, άρση του οποιουδήποτε περιορισμού που πιθανώς να προκαλούσε το άσθμα στον ασθενή και επομένως σε μία απολύτως φυσιολογική ζωή. Όταν επιτευχθεί ο στόχος αυτός η πιθανότητα το άσθμα να μην εμφανιστεί για πολλά έτη (ακόμη και ποτέ ξανά) είναι πολλή μεγάλη για την συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών. Αντίθετα, εφόσον δεν λαμβάνεται η κατάλληλη θεραπεία, μπορεί με την πάροδο του χρόνου να συμβούν μόνιμες αλλοιώσεις στους βρόγχους που εμποδίζουν την πλήρη διάνοιξη τους με αποτέλεσμα τα συμπτώματα να γίνουν μόνιμα και το άσθμα να εμφανίζεται πιο συχνά ή συνεχώς. Ποια είναι η αντιμετώπιση του άσθματος; Το άσθμα αντιμετωπίζεται με την αποφυγή από τον ασθενή των παραγόντων που επιδεινώνουν το άσθμα του και με την λήψη θεραπείας από τον πνευμονολόγο του.

ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟ ΑΣΘΜΑ

288 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟ ΑΣΘΜΑ

288 • ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

ΣΠΙΡΟΜΕΤΡΗΣΗ ΚΑΙ ΛΟΙΠΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ

Μπορούν όλοι να κάνουν σπιρομέτρηση; Σπιρομέτρηση μπορούν να κάνουν και μικρά παιδιά, ειδικά μετά την ηλικία των 4 ετών. Στις ηλικίες αυτές η σπιρομέτρηση είναι αναγκαία όταν το παιδί σας έχει συχνά συμπτώματα από το αναπνευστικό (όπως βήχας, συριγμός). Η σπιρομέτρηση είναι αναντικατάστατη εξέταση για τη διάγνωση και την παρακολούθηση της πιο συχνής αλλεργική νόσος των παιδιών, του άσθματος. Για το λόγο αυτό τα σύγχρονα σπιρόμετρα έχουν κατάλληλο λογισμικό, που μετατρέπουν την εξέταση σε παιχνίδι για το παιδί. Στην εικόνα, για παράδειγμα, φαίνεται ότι όταν λέμε στο παιδιά να φυσήξει στο σπιρόμετρο, φουσκώνει το μπαλόνι της εικόνας στον υπολογιστή, κάνοντας την σπιρομέτρηση εφικτή και ταυτόχρονα ευχάριστη. Πως είναι μία σπιρομέτρηση; Ποια είναι τα αποτελέσματα της; Το σπιρόμετρο συνδέεται με ηλεκτρονικό υπολογιστή και μεταφέρει τα δεδομένα σε απλές αριθμητικές τιμές και σε μορφή γραφήματος, που ονομάζεται καμπύλη ροής όγκου. Τα παραπάνω τα συγκρίνουμε με τις φυσιολογικές τιμές που υπάρχουν για όλους τους ανθρώπους και είναι ανάλογες με την φυλή, το ύψος, την ηλικία και το φύλο του εξεταζόμενου. Οι σημαντικότερες τιμές που μετράμε είναι η FEV1, που είναι η ποσότητα αέρα που φυσάμε το πρώτο δευτερόλεπτο και η FVC, που είναι η συνολική ποσότητα αέρα που φυσάμε. Εάν υπάρχει σημαντική απόκλιση των παραπάνω από τις φυσιολογικές τιμές μπορούμε να διαγνώσουμε κυρίως αν υπάρχει στένωση στους αεραγωγούς σας, πιθανώς λόγω άσθματος ή Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ).

μέλλον Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (οπότε και να γίνει παθολογική η σπιρομέτρηση), καρδιακά προβλήματα, εγκεφαλικά επεισόδια, καρκίνο κ.α. Χρειάζονται άλλες εξετάσεις και ποιες είναι αυτές; Εάν η σπιρομέτρηση δεν είναι φυσιολογική ή εάν υπάρχουν κάποια παθολογικά ευρήματα κατά την κλινική εξέταση, ο πνευμονολόγος σας μπορεί να σας προτείνει περαιτέρω έλεγχο, όπως οι υπόλοιπες Λειτουργικές Δοκιμασίες Πνευμόνων, αέρια αίματος κ.α

Πλήρης λειτουργικός έλεγχος αναπνοής Ποιες είναι οι υπόλοιπες λειτουργικές δοκιμασίες των πνευμόνων; Οι λειτουργικές δοκιμασίες των πνευμόνων (ΛΔΠ) είναι ειδικές εξετάσεις που μοιάζουν με την απλή σπιρομέτρηση, γίνονται όμως μόνο από πνευμονολόγους και εφόσον διαθέτουν κατάλληλο εξοπλισμό. Με τις ΛΔΠ ελέγχουμε την λειτουργία του αναπνευστικού σας συστήματος σε όλα τα επίπεδα. Συγκεκριμένα μετράμε εάν υπάρχει δυσκολία στη μετακίνηση του αέρα μέσω των αεραγωγών (βρόγχων), πόσο εύκολα ανταλλάσσονται τα αέρια (οξυγόνο και διοξείδιο του άνθρακα) στον πνεύμονα, ποιος είναι ο όγκος του πνεύμονα σας και τέλος ποια είναι η δύναμη των αναπνευστικών σας μυών. Οι πιο συχνές ΛΔΠ είναι η απλή σπιρομέτρηση που αναφέραμε, οι αντιστάσεις των αεραγωγών, η διάχυση, οι στατικοί όγκοι και η μέτρηση μέγιστης εισπνευστικής και εκπνευστικής πίεσης. Το σύνολο των ειδικών αυτών εξετάσεων ονομάζεται πλήρης λειτουργικός έλεγχος αναπνοής.

Τι συμβαίνει όταν τα αποτελέσματα είναι παθολογικά; Εάν τα αποτελέσματα της σπιρομέτρησης δεν είναι φυσιολογικά ή εάν κρίνει ο πνευμονολόγος από το ιστορικό σας ότι χρειάζεται, ίσως χρειαστεί να επαναλάβετε την σπιρομέτρηση 10 με 15 λεπτά αφού έχετε λάβει μία εισπνοή ενός φαρμάκου . Αυτό μας βοηθά να διαπιστώσουμε αν τυχόν η βλάβη στους πνεύμονες σας είναι αναστρέψιμη και κατά πόσο η χορήγηση ενός φαρμάκου θα βοηθήσει την αναπνοή σας. Η ανταπόκριση στο φάρμακο αυτό μας βοηθά να διαγνώσουμε, πάντα σύμφωνα με το υπόλοιπο ιστορικό, αν έχετε άσθμα (που συχνά παρατηρούμε βελτίωση) , ΧΑΠ (που έχουμε μικρή βελτίωση), ή κάποιο άλλο νόσημα. Τι συμβαίνει όταν τα αποτελέσματα είναι φυσιολογικά; Όπως για κάθε ιατρική εξέταση, έτσι και η σπιρομέτρηση δεν είναι η μοναδική εξέταση την οποία λαμβάνει υπόψη ο πνευμονολόγος. Για παράδειγμα εάν κάποιος έχει συμπτώματα άσθματος στο παρελθόν, μπορεί να έχει άσθμα ακόμη και αν την συγκεκριμένη στιγμή η εξέταση είναι φυσιολογική. Επίσης ένας καπνιστής μπορεί να έχει φυσιολογική σπιρομέτρηση εάν όμως συνεχίσει το κάπνισμα διατρέχει τον κίνδυνο να εμφανίσει στο

Το σπιρόμετρο του πλήρους λειτουργικού ελέγχου της αναπνοής που διαθέτει το ιατρείο.

ΣΠΙΡΟΜΕΤΡΗΣΗ ΚΑΙ ΛΟΙΠΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ

Τι είναι η διάχυση (διαχυτική ικανότητα πνευμόνων); Η διάχυση είναι μία πολύ ακριβής και ευαίσθητη μέθοδος με την οποία μετράμε το πόσο καλά ανταλλάσσουν τα αέρια οι πνεύμονες σας, βρίσκουμε δηλαδή εάν υπάρχει δυσκολία στην πρόσληψη του οξυγόνου και στην αποβολή του διοξειδίου του άνθρακα. Αυτό μπορεί να συμβεί σε καπνιστές (στο εμφύσημα), σε λήψη φαρμάκων που επηρεάζουν τον πνεύμονα (πχ μεθοτρεξάτη ή αμιοδαρόνη) και σε πληθώρα άλλων νοσημάτων που προσβάλλουν τον πνεύμονα (κολλαγονικά και άλλα νοσήματα) Τι είναι οι στατικοί όγκοι πνεύμονα; Με την δοκιμασία μετράμε την ποσότητα, του αέρα που υπάρχει στους πνεύμονες στο τέλος μιας βαθειάς εισπνοής και εκπνοής. Όσο κι αν προσπαθήσετε δεν γίνεται να αδειάσετε όλον τον αέρα που υπάρχει στους πνεύμονες σας. Η μέτρηση του αέρα αυτού μας βοηθάει να διαγνώσουμε νοσήματα που οδηγούν σε κατακράτηση αέρα όπως σε βαρείς καπνιστές (στους οποίους μένει περισσότερος αέρας στο τέλος μιας εκπνοής και χαρακτηριστικά νιώθουν φούσκωμα στη βάδιση) και άλλα νοσήματα που μειώνουν ή αυξάνουν τον όγκο του πνεύμονα. Τι είναι η Μέγιστη Εισπνευστική και Εκπνευστική Πίεση; Με την μέθοδο αυτή μετράμε την δύναμη με την οποία μπορείτε να φυσήξετε και να εισπνεύσετε, μετράμε δηλαδή την δύναμη του θώρακα σας διαγιγνώσκοντας έτσι πιθανό πρόβλημα στους μύες του θώρακα ή στο διάφραγμα σας Τι είναι οι αντιστάσεις των αεραγωγών; Οι αντιστάσεις των αεραγωγών είναι μία μέθοδος με την οποία υπολογίζεται η δυσκολία που μπορεί να υπάρχει στην δίοδο του αέρα μέσω των βρόγχων, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στο άσθμα. Είναι μία πολύ εύκολη, χρήσιμη και ευαίσθητη μέθοδος ειδικά σε μικρά παιδιά με άσθμα που μπορεί δυσκολεύονται να κάνουν σωστά την απλή σπιρομέτρηση. Ποια είναι η χρησιμότητα των λειτουργικών δοκιμασιών του πνεύμονα που περιγράψαμε; Η χρησιμότητα της απλής σπιρομέτρησης και των υπόλοιπων Λειτουργικών Δοκιμασιών Πνεύμονα είναι ανεκτίμητη. Συγκρίνοντας την πνευμονική σας λειτουργία με τις φυσιολογικές-προβλεπόμενες τιμές ή με προηγούμενες μετρήσεις μπορούμε: • Να μετρήσουμε προληπτικά πόσο καλά δουλεύουν οι πνεύμονες σας. • Να μετρήσουμε με ακρίβεια την επίδραση που έχει το κάπνισμα στους πνεύμονες σας και να βρούμε την πραγματική ηλικία του πνεύμονα σας (στους καπνιστές ο πνεύμονας γερνάει γρηγορότερα). Πχ. αν καπνίζετε πολλά χρόνια ο πνεύμονας σας μπορεί να είναι κατά 10-20 χρόνια μεγαλύτερος σε ηλικία. • Να διερευνήσουμε συχνά συμπτώματα όπως τη δύσπνοια και τον βήχα και να ανιχνεύσουμε αλλαγές στην πνευμονική λειτουργία που θα μας οδηγήσουν σε έγκαιρη διάγνωση κάποιας νόσου. • Να διαγνώσουμε, να παρακολουθήσουμε και να ρυθμίσουμε την θεραπεία χρόνιων νοσημάτων όπως η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ-χρόνια βρογχίτιδα – εμφύσημα), το άσθμα και άλλα σπανιότερα πνευμονικά νοσήματα. • Να αξιολογήσουμε αν κάποιο συστηματικό νόσημα που έχετε (πχ. Ρευματοειδής αρθρίτιδα, Συστηματικός Ερυθυματώδης Λύκος) έχει προσβάλλει τον πνεύμονα σας, να μετρήσουμε τον βαθμό προσβολής και να αξιολογήσουμε την ανταπόκριση στη θεραπεία. • Να ανιχνεύσουμε τις παρενέργειες που μπορεί να έχουν στον πνεύμονα κάποια φάρμακα που είναι απαραίτητο να λαμβάνετε για άλλα νοσήματα, όπως η αμιοδαρόνη (Angoron) για την αρρυθμία σας.

• Να αξιολογήσουμε εάν η έκθεση σε βλαβερές ουσίες στην εργασία σας έχουν βλάψει τον πνεύμονα σας. • Να εκτιμήσουμε πιθανό κίνδυνο γενικής αναισθησίας και εάν είναι ανεκτή κάποια χειρουργική διαδικασία (προεγχειρητικός έλεγχος). Με την εξέλιξη της ιατρικής και τη βοήθεια της τεχνολογίας η διάγνωση των πνευμονικών παθήσεων γίνεται πλέον σύντομότερα, ευκολότερα και με ακρίβεια, σε ένα σωστά οργανωμένο ιατρείο που διαθέτει εξοπλισμό πλήρη λειτουργικού ελέγχου της αναπνοής.

Καρκίνος παχέος εντέρου

Κωνσταντινίδης Ι. Κωνσταντίνος MD FEBGH Γαστρεντερολόγος - Ηπατολόγος Επεμβατικός Ενδοσκόπος τ. Επιμ. Βενιζελείου Νοσοκομείου Ηρακλείου τ. Επικεφαλής Γαστρεντερολογικού τμήματος Γ.Ν. Λεμεσού Πλ. Ελευθερίας 5, 3ος όροφος (Δικαστήρια), Χανιά Τηλ.: 28210 55555 - Fax: 28210 55557 Kιν.: 6945 937 885 Πλ. Ελ. Βενιζέλου 10, 2822022146 (Καστελι) E-mail: konoskonidis@gmail.com www.gastromed.gr

καρκίνος του παχέος εντέρου, ο οποίος διακρίνεται σε καρκίνο του κόλου και σε καρκίνο του ορθού, είναι το τρίτο πιο συχνό κακόηθες νεόπλασμα στον ανθρώπινο οργανισμό. Υπολογίζεται ότι περισσότερες από 300.000 νέων περιπτώσεων διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ευρώπη από τους οποίους οι μισοί θα πεθάνουν εξ αιτίας του καρκίνου. Η πιθανότητα ενός ατόμου, να αναπτύξει στη διάρκεια της ζωής του καρκίνο του παχέος εντέρου πλησιάζει το 6% και για τα δύο φύλα, ενώ περίπου οι μισοί από αυτούς θα πεθάνουν από τη νόσο. Εντούτοις, σήμερα καταγράφεται μείωση στην συχνότητα και την θνησιμότητα από την νόσο σε σχέση με τα τέλη του 20ου αιώνα. 1. Προδιαθεσικοί παράγοντες Στην εμφάνιση του καρκίνου του παχέος εντέρου προδιαθέτουν περιβαλλοντικοί και διατροφικοί παράγοντες που έχουν σχέση κυρίως με τις καθημερινές συνήθειες του ατόμου, γενετικοί παράγοντες που προδιαθέτουν στην εμφάνιση της νόσου καθώς και ορισμένες νόσοι και παθήσεις που θεωρούνται προκαρκινικές καταστάσεις. Α. Περιβαλλοντικοί και διατροφικοί παράγοντες. • Ηλικία. Η συχνότητα της νόσου αυξάνεται με την πάροδο της ηλικίας. Το 90% των ασθενών που εμφανίζουν την νόσο είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών. Ενώ η εμφάνιση της νόσου αυξάνεται με την αύξηση της ηλικίας. • Διατροφή και διατροφικές συνήθειες. Οι διατροφικές συνήθεις αποτελούν ένα από τους σημαντικότερους παράγοντες στην εμφάνιση της νόσου. Η αυξημένη

κατανάλωση κόκκινου κρέατος, λιπαρών τροφών, τηγανητών και διατροφικών σκευασμάτων με συντηρητικά ευνοούν την ανάπτυξη καρκίνου του παχέος εντέρου. Από τον Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προτείνονται: 1) κατανάλωση λαχανικών και φρούτων κάθε ημέρα, 2) αντικατάσταση του ζωικού λίπους με ελαιόλαδο, 3) αποφυγή του κόκκινου κρέατος και εναλλακτικά κατανάλωση ψαριού και πουλερικών, 4) επιλογή δημητριακών ολικής άλεσης και καστανού ρυζιού αντί των επεξεργασμένων προϊόντων, 5) μείωση της κατανάλωσης αλατιού, και 6) κατανάλωση πολλών υγρών και κυρίως νερού • Κάπνισμα. Σε σειρές μελετών δειχθεί άμεση σχέση του καπνίσματος με τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Μάλιστα, έχει ενοχοποιηθεί και για εμφάνιση καρκίνου παχέος εντέρου σε νεώτερες ηλικίες. • Παχυσαρκία. Κυρίως στους άνδρες, η παχυσαρκία συνδέεται με τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Άνδρες με βάρος σώματος μεγαλύτερο του ιδανικού κατά έχουν 40% μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο του παχέος. • Σωματική άσκηση και φυσική δραστηριότητα. Η καθιστική ζωή και η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας προδιαθέτουν σε χρόνια δυσκοιλιότητα δυσλειτουργία του παχέος εντέρου και εκδήλωση της νόσου. Υπολογίζεται ότι οι 2 στους 3 καρκίνους παχέος εντέρου θα μπορούσαν να προληφθούν με αλλαγές στη διατροφή και τη φυσική άσκηση. Συμπληρώματα διατροφής όπως το ασβέστιο, το σελήνιο (ένα ιχνοστοιχείο που περιέχεται σε αρκετές τροφές) το φυλλικό οξύ (μιας βιταμίνης που περιέχεται σε πολλά τρόφιμα φυτικής

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ

προελεύσεως) καθώς και η βιταμίνη D φαίνεται να προστατεύουν το έντερο από την εμφάνιση πολυπόδων και καρκίνου. Β. Γενετικοί παράγοντες. Οι συγγενείς πρώτου βαθμού ενός ατόμου που εμφάνισε καρκίνο του παχέος εντέρου έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο αναπτύξουν την ίδια ασθένεια. Ο κίνδυνος αυξάνεται περισσότερο, εάν στην ίδια οικογένεια έχουν νοσήσει περισσότερα άτομα. Στην περίπτωση αυτή η ασθένεια καλείται οικογενής καρκίνος του παχέος εντέρου. Σήμερα έχουν αναγνωριστεί συγκεκριμένα οικογενή σύνδρομα που οδηγούν σε εκδήλωση του καρκίνου του παχέος εντέρου. • Οικογενής αδενωματώδης πολύποδες (FAP). Αποτελεί σπάνιο γενετικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση πολλών αδενωμτώδων πολυπόδων, ακόμα και από την παιδική ηλικία. Ο αριθμός των πολυπόδων μπορεί να είναι από λίγοι μέχρι και αρκετές χιλιάδες, ενώ ο αριθμός του αυξάνετε με το πέρας της ηλικίας. Η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου στους ασθενής αυτούς είναι σχεδόν σίγουρη. • Κληρονομικός μη πολυποδιακός καρκίνος του παχέος εντέρου. Πρόκειται για μορφή κληρονομικού καρκίνου του εντέρου που εμφανίζετε με οικογενειακή κατανομή. Ύποπτος για την νόσο είναι κάθε ένας που έχει τουλάχιστον τρείς πρώτου βαθμού συγγενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου όταν ένα εκ των οποίων διαγνώστηκε σε ηλικία μικρότερης των 40 ετών. Η κληρονομική αυτή μορφή, ευθύνεται για το μεγαλύτερο ποσοστό του καρκίνου του παχέος εντέρου. Γ. Προκαρκινικές καταστάσεις. • Αδενωματώδεις πολύποδες του παχέος εντέρου. Είναι αδιαμφισβήτητη η σχέση αδενωματώδους πολύποδα και καρκίνου του παχέος εντέρου. Η πιθανότητα εξαλλαγής ενός τέτοιου πολύποδα είναι άμεσα συνδεδεμένη με το μέγεθος του, τον βαθμό δυσπλασίας και την ηλικία του ασθενούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι, το 50% των αδενωματώδων πολυπόδων με μέγεθος μεγαλύτερο των 2εκατοστών είναι κακοήθεις. • Ελκώδης κολίτιδα και νόσος Crohn. Πρόκειται για ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις παθήσεις του τοιχώματος του εντέρου. Στην περίπτωση της ελκώδους κολίτιδας ο κίνδυνος εμφάνισης του καρκίνου του παχέος εντέρου έχει απόλυτη σχέση με τη χρονική διάρκεια της νόσου. Ενώ στην νόσο Crohn αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης του καρκίνου κατά 2 φορές σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. 2. Ομάδες υψηλού κινδύνου • Άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών, αφού είναι διαπιστωμένο ότι ποσοστό 90% των περιστατικών καρκίνου παχέος εντέρου διαγιγνώσκεται σε άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών. Ενώ ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι πολύ σπάνιος σε ηλικίες κάτω των 45ετών • Άτομα με νοσογόνο παχυσαρκία (BMI>40) • Άτομα με διατροφικές συνήθεις που αφορούν την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων κόκκινου κρέατος, διατροφικών σκευασμάτων με συντηρητικά, μειωμένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών. • Άτομα με πλημμελή σωματική δραστηριότητα και φυσική άσκηση. • Άτομα με αδενωματώδεις πολύποδες παχέος εντέρου. • Άτομα που πάσχουν από τη νόσο του Crohn ή από ελκώδη κολίτιδα.

• Άτομα με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου - ορθού. 3. Συμπτώματα Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ασυμπτωματικός στα αρχικά στάδια. Καρκίνοι του δεξιού τμήματος του παχέος εντέρου (δεξιό κόλον) συνήθως αναπτύσσονται περισσότερο πριν προκαλέσουν ενοχλήματα, ενώ αντίθετα καρκίνοι που εντοπίζονται στο αριστερό τμήμα το εντέρου (αριστερό κόλον) και τον πρωκτό εμφανίζουν πρώιμα συμπτώματα. Τα κυριότερα σημεία και συμπτώματα της νόσο που πρέπει να γνωρίζει κάποιος είναι τα ακόλουθα: • Αναιμία – Αίμα στα κόπρανα. Η αναιμία (και κυρίως η υπόχρωμη μικροκυτταρική) είναι πρώιμη εκδήλωση της νόσου και πρέπει να λαμβάνετε σοβαρά υπόψη και να διερευνάτε. Οφείλεται σε χρόνια λανθάνουσα απώλεια αίματος. Η απώλεια αυτή αίματος, μπορεί να είναι είτε εμφανείς κατά την αφόδευση με παρουσία κόκκινου ή σκουρόχρωμου αίματος που επαλείφει τα κόπρανα, είτε αόρατη. • Ακαθόριστος βύθιος κοιλιακός πόνος και αδυναμία, αποτελούν επίσης συμπτώματα εμφανιζόμενα σε μεγάλη αναλογία των ασθενών. Ο πόνος μπορεί να γίνεται εντονότερος ιδιαίτερα μετά την λήψη τροφής. • Διάρροια ή δυσκοιλιότητα. Διαταραχή της φυσιολογικής λειτουργίας του εντέρου που εκδηλώνετε με διάρροια ή δυσκοιλιότητα χωρίς εμφανή λόγο και διαρκεί για περισσότερο από τρείς εβδομάδες. Επίσης είναι πιθανή και εμφάνιση διαστημάτων δυσκοιλιότητας που εναλλάσσονται με διαστήματα διαρροιών. Κάποιες φορές εμφανίζεται μείωση της διαμέτρου των κοπράνων που αποβάλλονται κατά την αφόδευση. • Αίσθηση ατελούς αφόδευσης. Αίσθηση ότι, δεν έχει αδειάσει τελείως το έντερο μετά το τέλος της αφόδευσης. Σε αρκετές περιπτώσεις η πρώτη ενόχληση που οδηγεί τον ασθενή στον γιατρό είναι το αίσθημα ότι, το έντερο δεν έχει αδειάσει. Το σύμπτωμα αυτό είναι κοινό και σε άλλες παθήσεις του εντέρου και θα πρέπει να διερευνάται λεπτομερώς. • Απώλεια βάρους και αίσθημα εύκολης κόπωσης. Αδικαιολόγητη απώλεια βάρους που συχνά συνοδεύεται με εύκολη κόπωση. 4. Διάγνωση Συχνά, η διάγνωση της νόσου αργεί να τεθεί, αφού συμπτώματα όπως η αιμορραγία από το ορθό, οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου ή ο κοιλιακός πόνος, αποδίδονται από του ασθενείς σε καλοήθεις παθήσεις, όπως για παράδειγμα οι αιμορροΐδες και το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου ή της σπαστικής κολίτιδας. Η υποψία καρκίνου του παχέος εντέρου πρέπει να υπάρχει πάντα ειδικά σε ανθρώπους με ιδιοπαθή φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (ελκώδης κολίτιδα, νόσος Crohn) ή θετικό οικογενειακό ιστορικό ασχέτου της ηλικίας καθώς και σε ανθρώπους μεγάλης ηλικίας. Η διαγνωστική προσέγγιση της νόσου περιλαμβάνει τα ακόλουθα: • Το ιστορικό του ασθενή. Σε περίπτωση ύπαρξης ύποπτων συμπτωμάτων, πριν αυτά αποδοθούν σε καλοήθεις παθήσεις, πρέπει να ζητάτε η γνώμη του ειδικού ιατρού προκειμένου να γίνει πρώιμα και έγκυρα η διάγνωση της νόσου. • Δακτυλική εξέταση του ορθού. Είναι η απλούστερη και ίσως σημαντικότερη εξέταση για την διάγνωση του

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ

καρκίνου του ορθού, που μπορεί άμεσα να γίνει με την φυσική εξέταση του ασθενούς στο ιατρείο. • Εργαστηριακές εξετάσεις. Και ειδικά η γενική αίματος μπορεί να δείξει μια χρόνια λανθάνουσα απώλεια αίματος από την αιμορραγία του ορθού με την μορφή της υπόχρωμης μικροκυτταρικής αναιμίας. Οι καρκινικοί δείκτες CEA και CA 19-9 ανευρίσκονται αυξημένοι στους περισσότερους ασθενείς με καρκίνο του εντέρου και χρησιμοποιούνται τόσο στην διάγνωση όσο και την παρακολούθηση της εξέλιξης της νόσου. • Η δοκιμασία ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα. ( Hem occult test/ FOBT Fecal Occult Blood Test/ Δοκιμασία Mayer). Η δοκιμασία αυτή ανιχνεύει την ύπαρξη αόρατης ποσότητα αίματος στα κόπρανα. Εάν είναι θετική, θέτει την υποψία της νόσου και επιβάλετε περαιτέρω έλεγχος. Σε περίπτωση ανεύρεσης καρκίνου του εντέρου, με τυχαίο, το test αιμοσφαιρίνης κοπράνων έχει δειχθεί ότι ο καρκίνος αυτός έχει εξαιρετικά ευνοϊκή πρόγνωση αφού στο 75% βρίσκεται σε πολύ πρώιμο στάδιο. • DNA κοπράνων. Το DNA test των κοπράνων είναι μια νέα τεχνολογία. Καταδεικνύει DNA κυττάρων προερχόμενων από δυσπλαστικά κύτταρα όπως είναι τα κύτταρο των πολυπόδων και των καρκίνων. Δεν απαιτείται εντερική προετοιμασία ενώ ελέγχεται ολόκληρο το παχύ έντερο. • Κολονοσκόπηση. Η ενδοσκόπηση του παχέος εντέρου, αναμφισβήτητα αποτελεί την εξέταση εκλογής για την ανεύρεση και την διάγνωση των παθήσεων του παχέος εντέρου. Η κολονοσκόπηση προλαμβάνει και μειώνει τη θνητότητα από τον ΚΠΕ. Αυτό αποδεικνύεται και στατιστικά, καθώς, όταν εφαρμόζεται ως μέθοδος ελέγχου (screening) ασθενών μέσου κινδύνου για ΚΠΕ, μειώνει την συχνότητα του ΚΠΕ κατά 80%, ενώ οι μέθο-

δοι ανίχνευσης αίματος στα κόπρανα μόνο κατά 20%. Επιπλέον η κολονοσκόπηση μπορεί να λειτουργήσει και θεραπευτικά επιτρέποντας την ενδοσκοπική αφαίρεση πολυπόδων από το έντερο. Σήμερα η εξέταση γίνεται με την χρήση λεπτού και εύκαμπτου ενδοσκοπίου ενώ ο ασθενής δεν αισθάνεται απολύτως τίποτα αφού βρίσκεται σε καταστολή (μέθη) με την χρήση ειδικών αναισθησιολογικών φαρμάκων. Σημαντικά πλεονεκτήματα λοιπόν της κολονοσκόπησης αποτελούν η ευρεία διαθεσιμότητα και η δυνατότητα ταυτόχρονης διάγνωσης και θεραπείας σε μια συνεδρία. • Κολονογραφία ή Εικονική κολονοσκόπηση (κολονοσκόπηση μέσω αξονικού τομογράφου). Πρόκειται για αξονική τομογραφία, μέσω της οποίας με την βοήθεια σύγχρονων λογισμικών, γίνετε ανασύνθεση των εικόνων της αξονικής τομογραφίας και αναπαρίσταται μια πλήρης κολονοσκόπηση. Η εξέταση αυτή μπορεί να γίνει σε ασθενείς, που για ποικίλους λόγους, αποτυγχάνει ο πλήρης ενδοσκοπικός έλεγχος του εντέρου. Ένα πολύ σημαντικό σημείο είναι ότι ασθενείς με ευρήματα στην CT κολονοσκόπηση παραπέμπονται τελικά για κολονοσκόπηση. Ακόμη, υπάρχει υψηλό ποσοστό ψευδώς θετικών ευρημάτων, ενώ δεν έχει μελετηθεί επαρκώς ο κίνδυνος ακτινοβολίας από την εξέταση ή την επαναλαμβανόμενη έκθεση. 5.Πρόληψη καρκίνου παχέος εντέρου Η πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου διακρίνεται σε πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη. Ι.Πρωτογενής πρόληψη. Η πρωτογενής πρόληψη, αφορά την βελτίωση ή/και τροποποίηση επιβαρυντικών παραγόντων που σχετίζονται με την διατροφή και τις καθημερινές συνήθειες. Ια.Διατροφή. Είναι πλήρως τεκμηριωμένη η σχέση

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ

καρκίνου του παχέος εντέρου και του ορθού με συγκεκριμένες διατροφικές συνήθειες, όπως: 1.Κόκκινο κρέας και ζωικά λίπη. Η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων κόκκινου κρέατος, πρωτεϊνών ζωικής προέλευσης και κορεσμένων λιπών αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης του ορθοκολικού καρκίνου. Πληθυσμοί που εμφανίζουν αυξημένο ποσοστό στεφανιαίας νόσου και υψηλά επίπεδα χοληστερίνης έχουν και αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου. 2.Λαχανικά και φρούτα. Η καθημερινή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών συνοδεύεται από μείωση της νόσου. Επιπλέον η παρουσία φυτικού υπολείμματος στον αυλό του εντέρου ασκεί προφυλακτική δράση κατά του καρκίνου και βελτιώνει την ομαλή λειτουργία του εντέρου. Για τον καρκίνου του παχέος εντέρου πιστεύεται ότι ευθύνονται προκαρκινικές ουσίες που προέρχονται από τη δραστηριότητα της εντερικής χλωρίδας. Οι ουσίες αυτές αδρανοποιούνται με το άπεπτο φυτικό υπόλειμμα το οποίο διασπώμενο στο παχύ έντερο, αυξάνει τον όγκο των κοπράνων και επιταχύνει την απομάκρυνση των προκαρκινογόνων ουσιών με τα κόπρανα 3.Ελαιόλαδο. Η κατανάλωση του συνοδεύεται από μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης του καρκίνου του εντέρου. Η ιδιότητα αυτή του ελαιολάδου αποδίδεται στην υψηλή περιεκτικότητα του σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, φαινόλες και τοκοφερόλες 4.Φαρμακευτικοί παράγοντες. Η χορήγηση ασβεστίου από το στόμα έχει διαπιστωθεί ότι μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. Επίσης η χορήγηση των βιταμινών Ε, D και του φυλικού οξέως δρα προστατευτικά στην εμφάνιση του καρκίνου του παχέος εντέρου. Ειδικά για την Vit D έχει προταθεί η χορήγηση της σε δόσεις μεγαλύτερες από τις συνιστώμενες ημερησίως δόσης (συνιστώμενη ημερήσια δόση 200-400 IU). Πρόσφατες, επιδημιολογικές και κλινικές μελέτες επιβεβαιώνουν τον προστατευτικό ρόλο της ασπιρίνης και των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων στην πρόληψη, της εμφάνισης καρκίνου και πολυπόδων του παχέος εντέρου. Ιβ.Καθημερινές συνήθειες και τρόπος ζωής. 1.Παχυσαρκία. Η παχυσαρκία ευνοεί την εκδήλωση της νόσου. Πιθανών και λόγο των κακών διατροφικών συνηθειών. Επομένως η προοδευτική μείωση του σωματικού βάρους λειτουργεί προφυλακτικά στην εμφάνιση του καρκίνου του εντέρου. 2.Σωματική δραστηριότητα. Η κακή φυσική κατάσταση και η καθιστική ζωή προδιαθέτουν στην εμφάνιση της νόσου. Συνεπώς η βελτίωση της φυσικής κατάστασης και η σωματική άσκηση (ακόμα και το καθημερινό βάδισμα) αποτελούν ένα πολύ ικανοποιητικό τρόπο πρόληψης ενώ ταυτόχρονα βελτιώνουν την λειτουργία του εντέρου δρώντας και κατά της δυσκοιλιότητας. 3.Κάπνισμα. Οι καπνιστές έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου. Ο κίνδυνος αυτός εξαρτάται από τη διάρκεια και την ποσότητα του καπνίσματος ενώ φαίνεται να ελαττώνεται με την διακοπή του καπνίσματος. Ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου είναι έως και τέσσερεις φορές μεγαλύτερος στους καπνιστές σε σχέση με τους μη καπνιστές. Επιπλέον οι βαρείς καπνιστές έχουν 2-3 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν πολύποδες παχέος εντέρου σε σχέση με τους μη καπνιστές.

ΙΙ. Δευτερογενής πρόληψη. Η δευτερογενής πρόληψη συνίσταται στην πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου και στην αντιμετώπιση γνωστών προκαρκινικών καταστάσεων. Στην δευτερογενή πρόληψη, εντάσσονται εργαστηριακές εξετάσεις που αφορούν συμπτωματικούς ανθρώπους ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών καθώς και εργαστηριακές εξετάσεις που αφορούν ανθρώπους που εντάσσονται στην ομάδα υψηλού κινδύνου. Έλεγχος (screening) ασυμπτωματικού γενικού πληθυσμού ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών. 1.Ετήσια δοκιμασία ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα. Το ετήσιο Hem occult test σε άτομα άνω των πενήντα ετών συμβάλει δραστικά στην πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του εντέρου αφού μπορεί να διαγνώσει το 70-80% των καρκίνων του εντέρου. 2.Κολονοσκόπηση. Η κολονοσκόπηση θα πρέπει να εκτελείται κάθε τρία, με πέντε έτη. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η πλήρης επισκόπηση του αυλού του εντέρου και η αφαίρεση τυχών πολυπόδων. Έλεγχος (screening) ατόμων που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου. 1.Θετικό οικογενειακό ιστορικό για καρκίνο του παχέος εντέρου. Η παρακολούθηση αυτών των ανθρώπων πρέπει να αρχίζει από την ηλικία των 35 με 40 ετών και περιλαμβάνει FOBT Fecal Occult Blood Test και ολική κολονοσκόπηση. 2.Οικογενής αδενωματώδης πολυποδίαση. Στα άτομα αυτά προτείνεται η ολική κολεκτομή με ειλεο-ορθική αναστόμωση και ορθοσκόπηση κάθε 6 μήνες, εφόρου ζωής. 3.Ελκώδης κολίτιδα. Σε ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα με ενεργό νόσο για περισσότερα από 10 έτη, προτείνεται ολική κολονοσκόπηση κάθε 1 με 2 έτη.

Παντελής Ηλ. Πατεράκης Χειρουργός Ουρολόγος - Ανδρολόγος Χανιά: Σφακίων 10-12 Καστέλι: Ηρώων Πολυτεχνείου (έναντι Τρ. Χανίων) Τηλ. Χανιά: 28211 13283 Τηλ. Καστέλι: 28220 23010 Κινητό: 6973324750

Εκκλησιαστική Σχολή Κρήτης

Άγιος Ματθαίος

Κ Α Ι Ν ΟΥ Ρ Γ ΙΑ & Μ Ε ΤΑΧΕ ΙΡ ΙΣ Μ Ε ΝΑ Κ ΙΝΗΤΑ & TA B LE TS

Π Ω Λ Η Σ Ε ΙΣ Α ΓΟ Ρ Ε Σ Α Ν ΤΑ Λ ΛΑ Γ Ε Σ

€

VOLTERRA ΑΕ Πάροχος Ρεύµατος

CMY

ζήστε αξέχαστες μαγικές στιγμές στη

και σ’όλο τον κόσμο!!!

ΓΡΑΦΕΙΟ ΓΕΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ MINOAN LINES ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΑ - ΑΚΤΟΠΛΟΪΚΑ ΤΑΞΙΔΙΑ - ΕΚΔΡΟΜΕΣ Ελ. Βενιζέλου 12, Πλ. Αγοράς Χανιά • Τηλ.: 28210 45911 & 45912 • Fax: 28210 45654 • E-mail: travel@nanadakis.gr