1
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015 Διμηνιαίο ηλεκτρονικό περιοδικό Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή
Σ Ε Α Υ Τ Ο Τ Ο Τ Ε Υ Χ Ο Σ Σ Υ Ν Ε Ρ ΓΑ Σ Τ Η Κ Α Ν
Γεωργία Αλεβιζάκη, Παρασκευή Γερολυμάτου, Ανδρέας Γεωργιάδης, Μαρία Κουτσομάλλη, Αλεξάνδρα Παπακωστοπούλου, Μαρία Σκαμάγκα, Ειρήνη Στρατή Επιμέλεια - σχεδιασμός:
Τ 210 - 7252896 www.moca-andros.gr | www.goulandris.gr
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
5
Του Κυριάκου Κουτσομάλλη, διευθυντή του Ιδρύματος Β. & Ε. Γουλανδρή
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
6
με τον ακαδημαϊκό Μιχάλη Τιβέριο
Γ Ν Ω Ρ Ι Μ Ι Α Μ Ε Τ Η Μ Ο Ν Ι Μ Η Σ ΥΛ Λ Ο Γ Η Τ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ ΑΤ Ο Σ
12
Francesco Clemente, Self-portraits (Αυτοπροσωπογραφίες)
Π Ο Ρ Τ Ρ Ε Τ Α Π Α Λ Α Ι Ω Ν Υ Π Ο Τ Ρ Ο Φ Ω Ν Ι . Β . Ε . Γ.
16
Βαγγελιώ Τζανετάτου
Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΑΤ Ζ Ε Ν ΤΑ Παρουσίαση σημαντικών εικαστικών εκθέσεων από όλο τον κόσμο
22
4
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
Η παρούσα ηλεκτρονική έκδοση αποτελεί την ενδέκατη προσπάθεια διατήρησης ενός τακτικού, σταθερού δεσμού με τους φίλους του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή ο αριθμός των οποίων βαίνει αυξητικά από την μία έκδοση στην άλλη. Στην έκδοση αυτή με ιδιαίτερη τιμή και χαρά δημοσιεύουμε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη του Ακαδημαϊκού, Ομότιμου Καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης κ. Μιχάλη Τιβέριου, ο οποίος με λόγο διαυγή, ευκρινή και εύστοχο απαντά στα ερωτήματα που του υποβάλαμε. Οι απόψεις και τα λεγόμενά του είναι βέβαιο ότι θα υπάρξουν συμβουλές χρήσιμες και ωφέλιμες για τους νέους αρχαιολόγους οι οποίοι με έμφυτη κλίση, με αγάπη και αφοσίωση επέλεξαν, όπως και ο ίδιος, να αναζητήσουν την επιστημονική αλήθεια μελετώντας τις αρχαιότητες. Από τον χώρο των παλαιών υποτρόφων μας δημοσιεύουμε την επίσης ενδιαφέρουσα συνέντευξη της Ευαγγελίας Τζανετάτου, η οποία φοίτησε με υποτροφία του Ιδρύματος το 1990-91 στο τμήμα βιβλιοδεσίας στο College of Printing του Λονδίνου. Για το ακαδημαϊκό έτος 2015-16, γνωρίζουμε στους ενδιαφερομένους ότι προκηρύχθηκε το τριακοστό πρώτο κατά σειρά πρόγραμμα υποτροφιών. Όπως ορίζει ο κανονισμός τα δικαιολογητικά πρέπει να υποβληθούν μέχρι το τέλος Μαρτίου του τρέχοντος έτους. Υπενθυμίζουμε στους ενδιαφερομένους ότι το Μουσείο στην Χώρα της Άνδρου παραμένει ανοιχτό κατά την διάρκεια του χειμώνα με έργα της μόνιμης συλλογής του. Λεπτομερείς αναφορές για την θερινή περιοδική έκθεση αφιερωμένη στον Man Ray και την Γυναίκα θα γίνουν στο επόμενο τεύχος. Κατακλείοντας, επαναλαμβάνουμε στους φίλους μας ότι παραμένουμε πάντα στη διάθεσή τους σε όλα τα social media, προκειμένου να μοιραζόμαστε μαζί τους εντυπώσεις ή και παρατηρήσεις που θα ήθελαν να μας κάνουν. Κυριάκος Κουτσομάλλης Διευθυντής
5
6
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ Μ Ι Χ Α Λ Ή Τ Ι Β Ε Ρ Ι Ο
«αρχαιολόγος δεν είναι αυτός που βρίσκει αρχαιότητες αλλά αυτός που είναι σε θέση να μελετήσει αρχαιότητες» Ως ρηξικέλευθη προσωπικότητα παιδιόθεν, «αρνηθήκατε» την παράδοση της οικογένειας και της ιδιαίτερης πατρίδας σας της Άνδρου να κατευθυνθείτε προς τη θάλασσα και κατευθυνθήκατε προς τη γη. Τι σας «έσπρωξε» προς τα εκεί; Ως γνωστόν η τύχη παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων. ΄Ετσι και στην περίπτωσή μου ορισμένα τυχαία συμβάντα με απομάκρυναν από τη θάλασσα και συγχρόνως αφύπνισαν την «εν υπνώσει» ευρισκόμενη μέσα μου κλίση και αγάπη για την αρχαιολογία. Αποτέλεσμα, αντί για ναυτικός έγινα αρχαιολόγος. Έχετε πει πως λατρεύετε τα αγγεία γιατί συνδυάζουν τα τέσσερα βασικά στοιχεία της φύσης (νερό, γη, φωτιά και αέρα). Μιλήστε μας για το πέμπτο στοιχείο... Τα αγγεία τα αγαπώ και για άλλους λόγους, όπως π.χ. για τις παραστάσεις που φέρουν. Αναφέρομαι βέβαια στα αγγεία εκείνα που είναι διακοσμημένα με εικονιστικές παραστάσεις. Είτε αυτές είναι μυθολογικές είτε παρμένες από την καθημερινή ζωή των αρχαίων, μας επιτρέπουν να γνωρίσουμε καλύτερα και με πιο άμεσο τρόπο πολλές πτυχές του βίου των αρχαίων Ελλήνων, θρησκευτικές, λατρευτικές, ιστορικές, δημόσιες, πολιτικές, οικογενειακές, ταφικές, επαγγελματικές και πολλές άλλες. Τη δεκαετία του ’80 ανεγέρθηκε το Αρχαιολογικό Μουσείο της Άνδρου. Μιλήστε μας για την ιστορία του. Το Μουσείο αυτό αποτελεί ένα πραγματικό στολίδι για την ΄Ανδρο και για να μιλήσω με «οικονομικό» λεξιλόγιο, κυρίαρχο στις μέρες μας, η δημιουργία του μπορεί να χαρακτη-
7
8
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΜΙΧΑΛΉ ΤΙΒΕΡΙΟ
ρισθεί για το νησί ως μια πετυχημένη μακροπρόθεσμη επένδυση. Θα πρέπει βέβαια οι αρμόδιοι, κατά διαστήματα, να φροντίζουν να το ανανεώνουν και να το «ζωντανεύουν» με περιοδικές εκθέσεις, αποτρέποντας την μετατροπή του σε οίκημα-νεκροταφείο της αρχαίας τέχνης. Για καθαρά ωστόσο προσωπικούς λόγους, κάθε φορά που περνώ από μπροστά του ασυναίσθητα δημιουργείται μέσα μου ένα πικρόγλυκο συναίσθημα. Ο λόγος; Για να κτισθεί χρειάστηκε να γκρεμιστεί, ανάμεσα σε άλλα κτίσματα, και το μαγαζί του πατέρα μου. Σε χώρους με μια τόσο φορτισμένη και μακραίωνη ιστορία όπως ο ελληνικός, η ιδιότητα του Αρχαιολόγου θα έλεγε κανείς πως είναι συνυφασμένη με μια λειτουργικότητα - αποστολή ενός εξειδικευμένου - επιστημονικού πατριωτισμού. Πόση απόσταση έχει η πραγματικότητα από μια τέτοια θεωρητική προσέγγιση; Το ερώτημά σας αυτό, αν το καταλαβαίνω σωστά, το θεωρώ σημαντικό. Η Αρχαιολογία είναι και αυτή μια επιστήμη. ‘Οπως όλοι οι επιστήμονες έτσι και οι αρχαιολόγοι θα πρέπει να τάζουν ως σκοπό της έρευνάς τους την αναζήτηση της επιστημονικής αλήθειας και τίποτε άλλο. Με μια τέτοια αποστολή οποιεσδήποτε άλλες σκοπιμότητες δεν έχουν θέση. Αναζητώντας την επιστημονική αλήθεια είμαι βέβαιος ότι εκτελούν, εκτός των άλλων, και έργο εθνικό. Έχετε δηλώσει απερίφραστα πως προτιμάτε να μη γίνονται αποσπασματικές ανασκαφές με αυτοσκοπό το εύρημα γιατί έτσι προκαλούνται ανυπολόγιστες καταστροφές. Έχετε επίσης πει, πως ελπίζετε ότι οι αρχαιολόγοι του μέλλοντος πιθανά να είναι επαρκέστεροι στο να διαχειριστούν τον αρχαιολογικό πλούτο της χώρας μας. Όμως τι αντικείμενο ή κίνητρο μπορεί να έχει ο σημερινός ερευνητής αν δεν δοκιμάσει, δεν προσπαθήσει, δεν μάθει, δεν εξελιχθεί... Με το ερώτημα αυτό μου δίνεται η ευκαιρία να διευκρινίσω ορισμένα πράγματα για τα οποία ο πολύς κόσμος φαίνεται να έχει λανθασμένες απόψεις. Καταρχήν αρχαιολόγος δεν είναι αυτός που βρίσκει αρχαιότητες αλλά αυτός που είναι σε θέση να μελετήσει αρχαιότητες. Αρχαία μπορεί να βρει και ο ψαράς, ο χειριστής μπουλντόζας, ο γεωργός, ο τυμβωρύχος, ο οποιοσδήποτε, αλλά αυτό δεν φτάνει –πιστεύω να συμφωνούμε σ’ αυτό– για να θεωρηθούν όλοι αυτοί ...αρχαιολόγοι. Πρέπει να γνωρίζετε ότι υπήρξαν (και υπάρχουν) αναγνωρισμένοι στη διεθνή κοινότητα αρχαιολόγοι που δεν έκαναν στη ζωή τους καμιά ανασκαφή! Επομένως δεν είναι η ανασκαφή που κάνει τον αρχαιολόγο. Διαβεβαιώνω ωστόσο τους νέους που θέλουν να γίνουν αρχαιολόγοι ότι υπάρχουν πολλές και σημαντικές αρχαιότητες που περιμένουν ακόμη τον μελετητή τους και ότι υπάρχουν πολλά αρχαιολογικά θέματα και προβλήματα που περιμένουν ακόμη διερευνήσεις και απαντήσεις. Θα έχουν λοιπόν μπροστά τους «λαμπρόν πεδίον δόξης». Επομέ-
9
Εξώφυλλα δημοσιεύσεων του Μιχάλη Τιβέριου
νως και στις μέρες μας υπάρχουν πολλά επιστημονικά κίνητρα για να στραφεί κάποιος (ή κάποια) στη μελέτη των λειψάνων της αρχαιότητας. Λόγοι προστασίας των ίδιων των αρχαιοτήτων είναι που με κάνουν να μιλώ εναντίον των νέων συστηματικών ανασκαφών. Υπάρχουν αρχαιότητες που μετά την αποκάλυψή τους δεν δέχτηκαν καμιά ή σχεδόν καμιά προστασία. Έτσι εκτεθειμένες σήμερα στο ύπαιθρο φθείρονται και καταστρέφονται καθημερινά τόσο από φυσικές αιτίες όσο και από ποικίλες ανθρώπινες δραστηριότητες. Και υπάρχουν και χειρότερα. Κάποιες απ’ αυτές παραμένουν και αδημοσίευτες! Η χώρα μας έχει το προνόμιο να διαθέτει ένα πολύ μεγάλο αριθμό αρχαιοτήτων. Τα οικονομικά της ωστόσο δεν επαρκούν για τη συντήρηση και ανάδειξη όλου αυτού του πολιτιστικού πλούτου, πολύ περισσότερο στις μέρες μας, εξαιτίας της οικτρής οικονομικής της κατάστασης. Η μάνα γη είναι η καλύτερη φύλακας των αρχαιοτήτων. Ο αρχαιολογικός πλούτος της χώρας πρέπει να αποκαλύπτεται συστηματικά τότε μόνο όταν το ελληνικό κράτος θα είναι σε θέση να τον συντηρεί διαρκώς και να τον αναδεικνύει και όταν οι ‘Ελληνες θα έχουν αποκτήσει ουσιαστικότερη συνείδηση της σημασίας και της σπουδαιότητάς του. Τι είναι αυτό που πιστεύετε πως πρέπει ν’ αλλάξει για να αποκατασταθεί η σχέση του σημερινού Έλληνα με τον εθνικό του πλούτο, και την ιστορία του; Η παιδεία. Μια σωστή παιδεία, εδώ η λέξη με την ευρύτερη κατά το δυνατόν σημασία, που θα δίνεται στα Ελληνόπουλα με περισσή γνώση και ειλικρίνεια από την προσχολική τους ηλικία.
10
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΜΙΧΑΛΉ ΤΙΒΕΡΙΟ
Ποια είναι τα ηθικά εφόδια που προσπαθείτε να μεταλαμπαδεύσετε στους νέους επιστήμονες που έχουν αποφασίσει να ακολουθήσουν την Αρχαιολογία. Βρίσκετε λόγους να είστε αισιόδοξος αντικρίζοντας τους νέους ανθρώπους; Στην εποχή μας το να έχει κανείς ηθικά διλήμματα φοβάμαι ότι κινδυνεύει να χαρακτηρισθεί τουλάχιστον ανεδαφικός αν όχι γραφικός. Θυμηθείτε τη φράση πολιτικού μας: «ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό»! Τους νέους αρχαιολόγους και γενικότερα τους νέους ερευνητές προτρέπω να αγαπούν τη δουλειά τους και να της αφιερώνουν τις περισσότερες ώρες της μέρας, να σκέπτονται ελεύθερα, να αποφασίζουν με το μυαλό και όχι με την καρδιά, να μην πιστεύουν σε δόγματα και όλα, καταρχήν, να τα θέτουν υπό αμφισβήτηση. Οι σημερινοί νέοι είναι, πιστεύω, τα μεγαλύτερα θύματα της οικονομικής και όχι μόνο κρίσης που περνά ο τόπος. Ωστόσο, με κανένα τρόπο δεν θα πρέπει να απογοητεύουμε τους νέους. Κράτος που απογοητεύει τους νέους του δεν έχει μέλλον. Το επάγγελμα του αρχαιολόγου ουδέποτε ήταν προσοδοφόρο. Επομένως όσοι ενσυνείδητα στρέφονται προς αυτό δεν προσδοκούν μεγάλες οικονομικές απολαβές. Προσδοκούν όμως από το κράτος να σέβεται την αξιοκρατία, να εξασφαλίζει κατάλληλες συνθήκες για μια απρόσκοπτη και παραγωγική εργασία και να παρέχει αμοιβή που να επιτρέπει μια αξιοπρεπή διαβίωση. Τα παραπάνω οι νέοι, ανεπηρέαστοι από ιδιοτελείς κομματικές προσταγές, πρέπει να τα απαιτήσουν και με τη ζωντάνια και τον έμφυτο δυναμισμό που διαθέτουν είναι δυνατόν να τα πετύχουν.
11
ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗ ΜΟΝΙΜΗ Σ ΥΛ Λ Ο Γ Η Τ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ Α Τ Ο Σ
Francesco Clemente (γ. 1952)
Self-portraits (Αυτοπροσωπογραφίες) Σειρά 11 σχεδίων Ακουαρέλα σε χειροποίητο χαρτί, 25 x 25 εκ. το καθένα, 1992
Το τμήμα Aperto της Biennale της Βενετίας έχει ενισχύσει την διεθνή σταδιοδρομία μεγάλου αριθμού καλλιτεχνών (καταργήθηκε το 1995). O Francesco Clemente είχε προσκληθεί να λάβει μέρος στο Aperto του 1980 από τον Ιταλό κριτικό τέχνης Achille Bonito Olivia, ο οποίος παρουσίασε τρεις Ιταλούς καλλιτέχνες – τα τρία C της Δια-πρωτοπορίας (Transavanguardia): Clemente, Chia και Cucchi. Ο Francesco Clemente ακολούθησε την πιο σταθερή τροχιά από όλους εκείνους τους καλλιτέχνες που στράφηκαν στο παρελθόν και στην πολιτισμική τους κληρονομιά, με σκοπό να επαναφέρουν την αναπαραστατική ζωγραφική στον καλλιτεχνικό λόγο και να προάγουν ένα είδος τέχνης που κινήθηκε εκτός Εννοιακότητας και Μινιμαλισμού. Με εργαστήρια και κατοικίες σε τρεις ηπείρους, στην Ρώμη, στο Μαδράς και στην Νέα Υόρκη, ο Clemente επιλέγει εικόνες από εντελώς διαφορετικούς πολιτισμούς. Ελάχιστα διακρίνεται η αμερικανική επιρροή στο έργο του, καθώς ο καλλιτέχνης φαίνεται πως προτιμάει να αναφέρεται ιδιαίτερα τόσο στην τεράστια και πολυσύνθετη παράδοση της Ινδίας όσο και στο παρελθόν της Ευρώπης. Ορισμένα από τα πιο αξιομνημόνευτα έργα του που μας θυμίζει την ζωγραφική του Manet είναι επίπεδα, αλλά γεμάτα ενέργεια, με στοιχεία από την ινδική τέχνη. Στο έργο του Clemente, κανένα μοτίβο δεν είναι κυρίαρχο. Ο καλλιτέχνης διερευνά το δέος που αισθάνεται για την φύση, καθώς και τις κρυφές, αλληγορικές σημασίες της μυθολογίας, με κάθε τρόπο: από τις ελαιογραφίες σε πολύτιμο χειροποίητο ινδικό χαρτί, ως τα σχέδια –μινιατούρες, ως το γκουάς και το μελάνι. Ο Ναπολιτάνος Clemente ήταν ποιητής πριν γίνει ζωγράφος, αλλά σύντομα εγκατέλειψε την ενασχόλησή του με την ποίηση, επειδή θεώρησε ότι οι λέξεις είναι «υπερβολικά ενοχλητικές, υπερβολικά αποκαλυπτικές». Εγκαταστάθηκε στην Ρώμη, το 1970, για να σπουδάσει αρχιτεκτονική, αλλά τελικά στράφηκε στην τέχνη, την οποία θεωρεί ότι είναι «η τελευταία ζωντανή προφορική παράδοση στη Δύση». Ο Clemente υπήρξε μία από τις κεντρικές μορφές της πυρετώδους δεκαετίας του 1980 και συνεργάστηκε με τον Andy Warhol και τον Jean-Michel Basquiat, συμβάλλοντας δυναμικά στην διαμόρφωση της νεοϋορκέζικης καλλιτεχνικής σκηνής της εποχής. Τόσο για τα τεράστια έργα του σε πανί όσο και για τα μικρά ημερολογιακά σχέδιά του, εμπνέεται από την μυθολογία, την αστρολογία και τα Ταρώ. Μια διαδικασία που ακολουθεί συχνά στο έργο του είναι εκείνη της αυτό-διερεύνησης. Οι Αυτοπροσωπογραφίες συνοψίζουν το ενδιαφέρον του Clemente για την γνώση του Κόσμου μέσα από την αυτογνωσία και, σε καθεμία από αυτές τις μικρές ακουαρέλες, ζωγραφίζει το πρόσωπό του, το πρόσωπό του και τα χέρια του, τον λαιμό του, σαν να προσπαθεί να δει με ποιο τρόπο κάθε κομμάτι του ξεχωριστά μπορεί να αποκαλύψει το σύνολο της εικόνας του.
13
ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗ ΜΟΝΙΜΗ Σ ΥΛ Λ Ο Γ Η Τ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ Α Τ Ο Σ
15
Π Ο Ρ Τ Ρ Ε ΤΑ Π Α Λ Α Ι Ω Ν ΥΠΟΤΡΟΦ ΩΝ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ
Βαγγελιώ Τζανετάτου Υπότροφος Ι.Β.Ε.Γ 1990-1991, στον κλάδο της Βιβλιοδεσίας
Aν ρωτούσαμε έναν έφηβο να διαλέξει ανάμεσα σε μια έκθεση καλλιτεχνικής βιβλιοδεσίας και σε ένα 3D printing show, είναι κατά 99% προδιαγραμμένη η προτίμησή του. Τι φταίει; Ας μου επιτραπεί να προσδιορίσω την δική μου θέση μέσα στον χώρο των Ελλήνων Βιβλιοδετών. Δεν προέρχομαι από τον χώρο της Καλλιτεχνικής Βιβλιοδεσίας, με την έννοια του ότι η εκπαίδευσή μου δεν έγινε εμπειρικά πλάϊ σ’ έναν μάστορα της τέχνης, κάπου σε ένα εργαστήρι της Ελλάδας. Ξεκίνησα κάνοντας γαλλικές τεχνικές στο Πρότυπο Εργαστήρι του ΕΟΜΜΕΧ και μετά έφυγα στο Λονδίνο, όπου εκεί ολοκληρώθηκε η συστηματική μου εκπαίδευση, γιατί σε γενικές γραμμές θεωρώ τον εαυτό μου σε συνεχή εκπαίδευση. Έτσι ζητώ την συμπάθειά σας, αν αντικαταστήσω τον όρο «Καλλιτεχνική Βιβλιοδεσία» με τον όρο Χειροποίητη Βιβλιοδεσία, έναν γενικό όρο που αντιστοιχεί στον αγγλικό Craft Bookbinding. Κι αυτό για καθαρά λειτουργικούς λόγους. Η Χειροποίητη Βιβλιοδεσία λοιπόν εν έτει 2014 έχει φθάσει να εκφράζεται με πολλαπλές εφαρμογές. Αυτό που στην Ελλάδα εννοούμε με τον όρο «Καλλιτεχνική Βιβλιοδεσία» διαχρονικά είναι ακριβώς η χειροποίητη εργασία ή πάντως η εργασία, που τα στάδιά της ολοκληρώνονται με την συνέργεια των χεριών και μηχανών, που κατά παράδοση συναντά κανείς στην ιστορία της Βιβλιοδεσίας πριν κι έως τον 19ο αιώνα. Πριν τον αιώνα της «επιτάχυνσης» των ρυθμών, της αλλαγής των τεχνικών, προς μια αυξημένη παραγωγή, που απαιτήθηκε απ’ την μαζική κατανάλωση του έντυπου βιβλίου. Τότε επήλθε μια καθαρή διάκριση των ρόλων της Βιβλιοδεσίας. Η Βιοτεχνική πια Βιβλιοδεσία ακολούθησε την ραγδαία εξέλιξη της Τυπογραφίας. Είναι προφανές ότι με αυτή τη Βιβλιοδεσία είναι εξοικειωμένο το πλατύ βιβλιόφιλο κοινό. Δεν χρειάζεται να γνωρίζει μιαν ιδιαίτερη γλώσσα ανάγνωσής της. Δεν χρειάζεται να γνωρίζει περισσότερα απ’ το ότι ένα βιβλίο καθαρά χρηστικό ανοίγει όμορφα στην ανάγνωσή του, δίχως να διαλύεται η δομή του και στην καλύτερη περίπτωση έχει κι ένα αρεστό
16
Μισεύω-My desert dream: βιβλίο που περιέχει δύο διαφορετικά ποιήματα που το ένα συνομιλεί με το άλλο. Το κείμενο, το βιβλίο, η βιβλιοδεσία του είναι όλα φτιαγμένα από την Βαγγελιώ Τζανετάτου. Το βιβλίο σχεδιάστηκε και τυπώθηκε ηλεκτρονικά σε ένα μοναδικό αντίτυπο το 2002. Η βιβλιοδεσία του έχει σκληρά και μαλακά τμήματα που εκτείνονται σε ένα τρίπτυχο καλύμματος. Τα σκληρά τμήματα διαμορφώνονται σε πολλά επίπεδα έτσι που να δημιουργούνται εσοχές και ανισόπεδες επηρμένες επιφάνειες. Η μικτή διακόσμηση με δέρματα σε διάφορες υφές, μεταλλικές καυτές εντυπώσεις με διάφορα εργαλεία. Τα εσώφυλλά του από παχύ χαρτί ακουαρέλλας, διακοσμημένο με την τεχνική των paste papers, δημιουργούν στην ουσία ένα χάρτινο εσωτερικό κάλυμμα σε δύο επίπεδα. Το τετράδιο κλείνεται ανάμεσα στο τρίπτυχο εξωτερικό κάλυμμα και τα διπλά εσώφυλλα που το αγκαλιάζουν.
Από αριστερά: θήκη από μεταξωτό βελούδο & λωρίδες από μετάξι, το πρώτο και δεύτερο στάδιο ανοίγματος της θήκης και το εμπρός του καλλύματος με τη διακόσμηση.
ή μη αρεστό design στο κατά κανόνα μαλακό και ενίοτε σκληρό εξώφυλλό του. Αυτό είναι όλο. Πάνω στην διάκριση των ρόλων η Χειροποίητη Βιβλιοδεσία δεν εξαφανίστηκε. Άλλαξε μορφή ως προς την ευρύτητα του χώρου δράσης της. Διατήρησε τη λειτουργική της, αλλά συρρικνώθηκε ως προς την απασχόληση ανθρώπινου δυναμικού και ως προς τα επίπεδα της παραγωγικότητάς της. Περιορίστηκε σε μικρά εργαστήρια συχνότατα ενός ατόμου και το αντικείμενό της γύρισε στην προγενέστερη του 19ου αιώνα μορφή του. Το καθαρά συλλεκτικό βιβλίο. Τι κάνει όμως η Χειροποίητη Βιβλιοδεσία σήμερα; Σήμερα αυτή η Βιβλιοδεσία και θα μιλήσω για το διεθνές πεδίο δράσης της, αυτό στο οποίο ορισμένοι από μας έχουμε αφιερώσει μια ζωή ίσως. Αυτή η βιβλιοδεσία έχει τις ίδιες εφαρμογές που είχε πριν τον 19ο αιώνα και μπορεί να είναι πολλαπλές. Ασχολείται με σπάνια βιβλία κι επ’ ουδενί με βιβλία μαζικής παραγωγής. Αυτό είναι που αυτόματα περιορίζει την εμβέλειά της σε ένα κοινό που δύναται να προσεγγίσει αυτήν την κατηγορία βιβλίων. Η προσέγγιση δε μπορεί να έχει δύο μορφές. Η μία είναι η συλλογή τους, η άλλη είναι η χρήση και γνωριμία τους μέσα από μουσειακούς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων και των μεγάλων Βιβλιοθηκών, που είτε εξ επιλογής της πολιτικής τους, είτε και όχι, εκ των πραγμάτων κρατούν και τον ρόλο τους ενός Μουσείου της Ιστορίας του Βιβλίου. Δυό ποιότητες εφαρμογών μπορούμε να επικαλεστούμε γενικεύοντας για τις σύγχρονες εφαρμογές της Χειροποίητης Βιβλιοδεσίας. Η μεν της Σύγχρονης Δημιουργίας Βιβλίων Έργων Τέχνης η δε της Συντήρησης και Αποκατάστασης Σπάνιων Βιβλιοδεσιών. Σε κάθε περίπτωση το αντικείμενο της σύγχρονης Χειροποίητης Βιβλιοδεσίας είναι κάθε είδους
17
σπάνια βιβλία. Προς τούτες τις εφαρμογές συστρατεύονται γνώσεις κι εμπειρίες όχι μερικών χρόνων, όπως στη περίπτωση της Βιοτεχνικής Βιβλιοδεσίας, αλλά αιώνων ολόκληρων. Η γλώσσα αυτής της Τέχνης δεν είναι εύκολα αναγνωρίσιμη κι άρα αναγνώσιμη. Χρειάζεται μύηση συνεχή όλων των παραγόντων που σχετίζονται μ’ αυτήν. Αν αυτό δε ισχύει για την δομική ιδιομορφία της, υπερθετικά ισχύει για την αισθητική της ανάγνωση. Κατά τη γνώμη μου αυτά τα δεδομένα είναι που δεν διευκολύνουν την ευρεία της αναγνώριση. Και λέγοντας αυτά ελπίζω να γίνει κατανοητό, το ιδιόμορφο επιπρόεθετο δεδομένο, πώς στην Ελλάδα το τοπίο της Χειροποίητης Βιβλιοδεσίας έχει άνθη απότιστα, αφρόντιστα που χάνονται στις αλλαγές των εποχών. Μήπως η αρχή του νήματος βρίσκεται στην αντιστροφή της απαξίωσης του ίδιου του βιβλίου; Προφανώς βρισκόμαστε σ’ εκείνο το μεταβατικό στάδιο που δεν θα περιέγραφα σαν απαξίωση του βιβλίου. Δεν είμαι αρμόδια για την διερεύνηση της μείωσης ή όχι των παραγόμενων έντύπων βιβλίων και μιλώ αυτών της μαζικής κατανάλωσης, αλλά δεν θεωρώ ότι έχουμε περάσει στην απαξίωση. Θεωρώ ότι βρισκόμαστε σε μια μεταβατική φάση. Με δεδομένες και τις οικονομικές δυσμορφίες των τελευταίων χρόνων στην χώρα μας, εντυπωσιάζομαι, πώς τα βιβλιοπωλεία μας δεν παύουν να είναι γεμάτα ώρες και μέρες που το κοινό τους έχει παύση των καθημερινών του εργασιών κι έχει αυτό που θα λέγαμε προσωπικό χρόνο. Η αγορά των βιβλίων της εβδομάδας είναι μια υπόθεση πολύ πιο οικονομική κι ωφέλιμη από άλλες μορφές διασκέδασης. Πολλοί είναι που στρέφονται στις δανειστικές βιβλιοθήκες επίσης. Κι αυτό πολύ σημαντικό. Επίσης υπάρχουν ομάδες συνανάγνωσης... Αυτό κι αν είναι σημαντικό. Κοινωνικοποίηση στην βάση της ανάγνωσης ενός βιβλίου. Όμως η Χειροποίητη Βιβλιοδεσία και η εξάπλωσή της είναι άλλη υπόθεση. Δεν μπορεί να «δραπετεύσει» και να ενσωματωθεί στον χώρο μαζικής κατανάλωσης. Εκείνο που θα μπορούσε να γίνει είναι να υπήρχαν σωστές σχολές εκπαίδευσης, μηχανισμοί έκθεσης και διακίνησης των έργων... Μια ροή αντίστοιχη με κάθε Έργο Τέχνης σε κάθε περίπτωση. Κι αυτά δεν υπάρχουν.
18
Π Ο Ρ Τ Ρ Ε ΤΑ Π Α Λ Α Ι Ω Ν ΥΠΟΤΡΟΦ ΩΝ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ
Από αριστερά: λεπτομέρειες της διακόσμησης του καλύμματος και των χάρτινων εσωφύλλων.
19
Η βιβλιοδεσία είναι τέχνη που έχει ένα παλιό άρωμα. Με ποιο τρόπο μπορεί να ανανεωθεί; Η Βιβλιοδεσία για την οποία μιλάμε, άρχισε την ανανέωσή της απ’ τις αρχές του 20ου αιώνα και στα 1950 αναδύεται μια εξαιρετική πορεία δημιουργικότητας που κορυφώθηκε τις δεκαετίες του ’80 και του ’90. Στις μέρες μας ζει κι αυτή μια μεταβατικότητα. Οι τάσεις που δημιουργήθηκαν, οι σχολές, που συγκροτήθηκαν έχουν δείξει όλη τη δυναμική τους. Οι μέρες των εφευρέσεων και των νεωτερισμών βρίσκονται σε ύφεση. Η εκπαίδευση το ίδιο. Σχολές κλείσανε ή άλλαξαν αντικείμενο... Ελπίζω λοιπόν πως η συνέχειά της θα είναι ευρηματική ως προς τούτο. Κάθε Βιβλιοδέτης όπου Γης, έχει πλέον τεράστιας εμβέλειας εμπειρία που μπορεί να γνωρίσει και να χειριστεί για ένα και μόνο στόχο. Την μοναδική, προσωπική του έκφραση. Χωρίς μιμητισμούς, παγίδες εγκλωβισμού σε κυρίαρχες κι επικρατούσες τάσεις. Αυτό έκαναν οι άνθρωποι του ’50. Δραπέτευσαν απ’ τα καθιερωμένα χρησιμοποιώντας τα για να δημιουργήσουν τη δική τους έκφραση. Δεν υπάρχει όμως και ένα «φυσικό δέος» απέναντι σε ένα «σπίτι» μέσα στο οποίο κατοικεί ένα βιβλίο και είναι μοναδικό; Νομίζω πως οι ιδιωτικές συλλογές είναι μια υπόθεση υπέροχη. Ειδικά αυτές οι συλλογές που ο συλλέκτης δεν περιορίζεται στην συλλογή για λόγους επένδυσης με την επίβλεψη ειδικών και είναι πραγματικός γνώστης κι εραστής όσων διαλέγει να συλλέξει. Εκεί μπορεί κανείς να διαβάσει όχι μόνο ένα έργο ζωής, αλλά το πνεύμα και την αγάπη αυτού που τα συλλέγει. Προσωπικά εντυπωσιάζομαι πάντα από μια τέτοια γνωριμία. Θα μπορούσε να «συνταχθεί» η τέχνη της βιβλιοδεσίας με κινήσεις όπως αυτές της ανακύκλωσης ή της δεύτερης χρήσης υλικών έτσι ώστε να λάβει ένα ακόμα θετικό πρόσημο στην καθημερινότητα των ανθρώπων; Η Χειροποίητη Βιβλιοδεσία πάντοτε χρησιμοποιούσε διαθέσιμα υλικά. Ιστορικά έχουμε εξαιρετικές εφαρμογές αυτού του κανόνα. Φυσικά και θα μπορούσε κανείς να ανακυκλώνει υλικά. Ακόμα και στη Δημιουργική Βιβλιοδεσία έχουμε τέτοιες τάσεις. Υπάρχει ένα θέμα όμως σ’ αυτή τη λειτουργία. Και είναι το ότι τα υλικά αυτά θα πρέπει κατά την εφαρμογή τους να πληρούν τις απαιτήσεις των κανόνων αρχειακού υλικού, όπως ισχύει σε κάθε περίπτωση στη Χειροποίητη Βιβλιοδεσία. Επίσης η εφαρμογή τους θα πρέπει να υπακούει στους κανόνες της ασφαλούς και λειτουργικής κατασκευής. Για να γίνω σαφής κι αυτός είναι γενικός κανόνας στην Τέχνη μας: η πρόληψη στη φθορά μιας κατασκευής είναι η εγγύηση της μακροβιότητας του τελικού αντικειμένου. Αν σας έδιναν τη δυνατότητα ενός εκπαιδευτικού προγράμματος για τη βιβλιοδεσία, ποια βαθμίδα (ποιες ηλικίες) θα επιλέγατε και τι περιεχόμενο θα είχε αυτό το πρόγραμμα; Αυτή είναι μια πολύ προσωπική ερώτηση. Γενικότερα θα μπορούσα ακόμα και με παιδάκια προσχολικής ηλικίας να κάνω εκπαιδευτικό πρόγραμμα, αλλά μέσα απ’ την εμπειρία μου βρίσκω πολύ ενδιαφέρουσα την διαδραστική λειτουργία με φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών και σπουδαστές Σχολών Γραφικών Τεχνών. Η εμπειρία μου με αυτό το δυναμικό έδωσε εξαιρετικά αποτελέσματα σε μικρό χρόνο παρά τους αρκετά δύσκολους στόχους.
20
Π Ο Ρ Τ Ρ Ε ΤΑ Π Α Λ Α Ι Ω Ν ΥΠΟΤΡΟΦ ΩΝ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ Πώς θα βλέπατε την τέχνη σας να συνεχίσει να υπάρχει μέσα από τις συμπληγάδες της ψηφιακής εποχής και της μυθοποίησής της; Η Τέχνη της Χειροποίητης Βιβλιοδεσίας μόνο ένα μέλλον ισχυρό μπορεί να έχει. Μέσα απ’ τη δημιουργική της μορφή, μέσα από προσωπική, πρωτότυπη δημιουργία μόνο. Ο τομέας της συντήρησης και διατήρησης του παρελθόντος της δεν θα σταματήσει ποτέ. Η νέα της όμως μορφή μόνο απ’ τους δρόμους της δημιουργίας μπορεί να συνεχίζει να ζει συνεχώς. Όπου αυτή η λειτουργία έχει τεθεί σε λιμνάζουσα κατάσταση, εκεί έχει ξεκινήσει και η πορεία προς κάποιο είδος ναδίρ. Ακόμα και μέσα από λάθη, πρέπει να πορευόμαστε προς δρόμους άγνωστους όσο κι αν αυτό είναι σχετικά ανασφαλές. Στην Ελλάδα σήμερα, η ανάπτυξη της τέχνης της βιβλιοδεσίας θα μπορούσε να δώσει δουλειά και μέλλον σε νέους ανθρώπους; Με ποιες προϋποθέσεις; Θα μπορούσαν νέοι άνθρωποι να έχουν δουλειά και μέλλον με προϋποθέσεις που δυστυχώς τώρα είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Θα πω για καλή εκπαίδευση με την έννοια της παροχής γνώσης στο μέτρο που να οξύνεται η κρίση για την περαιτέρω έρευνα και τον δημιουργικό πειραματισμό. Προσωπικά είχα την τύχη να εκπαιδευτώ έτσι στην Αγγλία. Ταίριαξε απόλυτα στην φιλοσοφία και τον ψυχισμό μου. Αν είναι να προκύψει μια Ελληνική τάση στα διεθνή πράγματα, μια Ελληνική Σχολή, μόνο έτσι. Μετά η διεκδίκηση χώρων έκθεσης και διακίνησης των έργων. Κάπως έτσι, αλλά όπως καταλαβαίνει κανείς μιλάμε για εκ του μηδενός δημιουργία προϋποθέσεων. Και δεν μιλώ φυσικά να ανοίξει κανείς άκόμα ένα εργαστήριο στο κέντρο της πόλης, που θα ξεκινήσει με προδιαγραφές έρωτος και θα καταλήξει για την κάλυψη των εξόδων της λειτουργίας του να κατασκευάζει και να πωλεί αντικείμενα έξω απ’ το αντικείμενό του... Αυτό θα το έκανε και μια επιχείρηση με αντικείμενο την κατασκευή χειροποίητων αντικειμένων... κουτιά για CD ή DVD επί παραδείγματι. Μιλήστε μας για μια εξέλιξη του χώρου του τελευταίου διαστήματος που ήταν πηγή έμπνευσης για εσάς. Θλιβερό είναι αυτό που θα πω. Προσπαθώ κι εγώ να ζήσω μ’ αυτό το θλιβερό. Δεν υπάρχει κάτι που να συνέβη τα τελευταία χρόνια που να με συγκλόνισε στο χώρο της Δημιουργικής Βιβλιοδεσίας. Ένα μαχητικό ρεύμα δομικής και αισθητικής ελαχιστοποίησης, που έχει κυριαρχήσει –κατανοώ ότι υπήρξε γοητευτικό– αποδέσμευσε την πράξη τη βιβλιοδετική από στοιχεία που την βάραιναν. Κι εδώ λέω ίσως, λέω ένα μεγάλο ίσως, γιατί ουσιαστικά την απογύμνωσαν από ένα μαγευτικό στοιχείο της. Εκείνο της σύνθεσης εκείνης της λεπτής αρμονίας ανάμεσα στην κατασκευή και την αισθητική... Εκεί πιστεύω πως είχαμε απώλειες... Μ’ αυτό σαν δεδομένο βρίσκομαι σε μια προσωπική αναζήτηση. Το βιβλίο που παράγω μ’ ενδιαφέρει να συμπυκνώνει τον προσωπικό μου λόγο σ’ ένα προσωπικό αντικείμενο. Σ’ αυτό λοιπόν δεν βοηθήθηκα τελευταία από κάποια σημαντική κατάκτηση στο διεθνές πεδίο της Δημιουργικής Βιβλιοδεσίας. Αντίθετα, κι αυτό δεν αποτελεί πρωτοτυπία, κάνοντας έρευνα σαν ιστορικός της Βιβλιοδεσίας, έχω βρει σε απίστευτα ανύποπτες περιπτώσεις παλαιών, κατεστραμένων πρωτότυπων βιβλιοδεσιών, που δεν έχει αγγίξει χέρι συντηρητή ποτέ, εξαιρετικά γοητευτικές λεπτομέρειες, σε μια εκ πρώτης όψεως κακότεχνη και πρόχειρη κατασκευή, που με έκαναν πιο οξυδερκή στην πρακτική μου είτε σαν συντηρήτριας, είτε σαν designer.
21
Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΑΤ Ζ Ε Ν ΤΑ
ΛΟΝΔΙΝΟ
Royal Academy of Arts Rubens and his Legacy: Van Dyck to Cezanne
ΛΟΝΔΙΝΟ
THE COURTAULD GALLERY Goya: The Witches and Old Women Album
Η έκθεση αυτή συγκεντρώνει αριστουργήματα που ζωγράφισε κατά τη διάρκεια της ζωής του, καθώς και σημαντικά έργα μεγάλων καλλιτεχνών που επηρεάστηκαν από αυτόν στις γενιές που ακολούθησαν (Picasso, Rembrandt, Van Dyck, Delacroix, Constable, Gainsborough κ.α.).
Αυτή η σημαντική έκθεση επανενώνει όλα τα σωζόμενα σχέδια του Γκόγια από τις μάγισσες και τις ηλικιωμένες γυναίκες για πρώτη φορά. Ο ζωγράφος μέσα από αυτά τα σχέδια εκφράζεται μέσα από οράματα και εφιάλτες, δεισιδαιμονίες και τα προβλήματα της τρίτης ηλικίας.
ΛΟΝΔΙΝΟ
Π αρίσι
Διάρκεια έκθεσης: 24/1 – 10/4/2015 www.royalacademy.org.uk
White Chapel Gallery Adventures of the Black Square: Abstract Art and Society
Μια σημαντική έκθεση με επίκεντρο μελέτης τα εκατό χρόνια αφηρημένης τέχνης. Συγκεντρώνει πάνω από 100 έργα από 100 καλλιτέχνες συμπεριλαμβανομένων και σύγχρονων καλλιτεχνών όπως Carl Andre, David Batchelor, Dan Flavin, Andrea Fraser, Piet Mondrian, Gabriel Orozco, Hélio Oiticica, Aleksandr Rodchenko, Sophie Taeuber-Arp, Theo Van Doesburg και Andrea Zittel. Διάρκεια έκθεσης: 15/1 – 6/04/2015 www.whitechapelgallery.org
22
Διάρκεια έκθεσης: 26/2 - 25/5/2015 www.courtauld.ac.uk
GRAND PALAIS: VELAZQUEZ
Μια σημαντική έκθεση που παρουσιάζει κυρίως πορτρέτα της βασιλικής οικογένειας από το μεγάλο ισπανό μαέστρο. Η έκθεση πραγματοποιείται από κοινού από την RMN-Grand Palais και το Μουσείο του Λούβρου, σε συνεργασία με το Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης στη Βιέννη. Διάρκεια έκθεσης: 25/3-13/7/2015 www.grandpalais.fr
Π αρίσι
Musee RodiΝ: Robert Doisneau Sculptors and Sculptures
Έκθεση που παρουσιάζει τις φωτογραφίες που τράβηξε ο διάσημος γάλλος φωτογράφος κατά τη διάρκεια της χύτευσης του γλυπτού «Penseur», αλλά και άλλες που αναδεικνύουν το ενδιαφέρον του φωτογράφου για τα γλυπτά του Rodin, σε δημόσιους χώρους αλλά και στο εργαστήριο του καλλιτέχνη.
Α Μ Σ Τ Ε Ρ Ν ΤΑ Μ
Rijksmuseum: Late Rembrandt
Πρώτη μεγάλη έκθεση επικεντρωμένη στην ώριμη περίοδο του κορυφαίου ολλανδού ζωγράφου. Περισσότερα από 100 έργα ζωγραφικής, σχέδια και χαρακτικά δανεισμένα από πολλά μουσεία από όλο τον κόσμο. Διάρκεια έκθεσης: 12/2-17/5/2015 www.rijksmuseum.nl
Διάρκεια έκθεσης: 14/3-19/11/2015 www.musee-rodin.fr
ΒΙΕΝΝΗ
ALBERTINA MUSEUM DEGAS, CEZANNE, SEURAT
Το Musée d' Orsay ξεκλειδώνει τα θησαυροφυλάκια του και παραδίδει 130 πολύτιμα σχέδια όπως παστέλ του Edgar Degas, Georges Seurat και Odilon Redon, γκουάς του Daumier και Moreau, υδατογραφίες του Cézanne. Διάρκεια έκθεσης: 30/1 - 3/5/2015 www.albertina.at
βασιλεια
FONDATION BEYELER PAUL GAUGHUIN
Η έκθεση συγκεντρώνει περίπου πενήντα αριστουργήματα του Gauguin, δάνεια από κορυφαία διεθνή μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Η έκθεση επικεντρώνεται στα έργα ζωγραφικής που δημιούργησε στην Ταϊτή. Απεικονίσεις των αισθησιακά γυναικείων μορφών μέσα σε ειδυλλιακά τοπία, ενώ συχνά συνοδεύονται από εμβληματικά ζώα. Διάρκεια έκθεσης: 08/02 – 28/06/2015 www.fondationbeyeler.ch
23
Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΑΤ Ζ Ε Ν ΤΑ
ΒΕΝΕΤΙΑ
Guggenheim Museum Alchemy by Jackson Pollock
ΒΕΝΕΤΙΑ
MUSEO CORRER THE POETRY OF LIGHT
Μετά από απουσία παραπάνω από ένα έτος, το έργο Alchemy του Πόλοκ έχει επιστρέψει ξανά στην συλλογή της Peggy Guggenheim. Μετά από τη συντήρηση του πίνακα, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να τον θαυμάσει ξανά στην αρχική του μορφή.
Περισσότερα από 130 έργα 15ου-19ου αιώνα των Mantegna, Bellini, Giorgione, Tiziano, Veronese, Tiepolo, Piazzetta και Canaletto, αλλά και ξένων ζωγράφων συμπεριλαμβανομένων των Callow και Sargent.
Μ αδρίτη
Μ αδρίτη
Διάρκεια έκθεσης: 14/2 – 6/04/2015 www.guggenheim.org
Thyssen-Bornemisza Museum Paul Delvaux: a walk with love and death
Μια έκθεση αφιερωμένη στο έργο του βέλγου ζωγράφου Paul Delvaux (1897-1994), ενός καλλιτέχνη που ανακαλύπτει τον σουρεαλισμό μετά από μια περίοδο στη ζωγραφική του επηρεασμένη από τον φλαμανδικό εξπρεσιονισμό. Η έκθεση συγκεντρώνει πάνω από πενήντα έργα του ζωγράφου, τα οποία προέρχονται από τη συλλογή Ghêne αλλά και δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στο Βέλγιο. Διάρκεια έκθεσης: 24/2 – 7/6/2015 www.museothyssen.org
24
Διάρκεια έκθεσης: 6/12/14 – 15/03/2015 www.correr.visitmuve.it
Thyssen-Bornemisza Museum Raoul Dufy
Η έκθεση αυτή παρουσιάζει για πρώτη φορά τα αρχικά σχέδια του Dufy που ετοίμασε για το έργο Apollinaire’s Bestiary. Το Μουσείο προτείνει μια επανεκτίμηση του έργου του Dufy, επικεντρωμένη όχι μόνο στην ηδονιστική ζωγραφική πλευρά του αλλά κυρίως στην πιο εσωστρεφή, στοχαστική και προσωπική. Διάρκεια έκθεσης: 17/2 – 17/05/2015 www.museothyssen.org
Μ αδρίτη
Prado museum: Ten Picassos from the Kunstmuseum Basel
Το Museo del Prado θα παρουσιάσει δέκα αριστουργήματα του Pablo Picasso από την συλλογή του Kunstmuseum της Βασιλείας, δέκα έργα από τη Μάλαγα (γενέτειρα του Πικάσσο), που χρονολογούνται μεταξύ 1906 και 1967. Διάρκεια έκθεσης: 18/3 – 15/09/2015 www.museodelprado.es
ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ
MUSEU PICASSO de BARCELONA
Η έκθεση περιλαμβάνει έργα του Pablo Picasso και του Salvador Dali απ’ όλο τον κόσμο, πολλά από τα οποία σπάνια δανείζονται. Ο Picasso υποστήριξε τον Dali στα πρώτα του βήματα, και το 1930 βοήθησε να οργανώσει το ταξίδι του στην Αμερική. Μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο, ο Dali μίλησε και έγραψε για τον Picasso, περιγράφοντας τα δικά του έργα, ως φόρο τιμής σε αυτόν. Διάρκεια έκθεσης: 20/3 – 28/6/2015 www.museupicasso.bcn.cat
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ
NEUE GALERIE Egon Schiele: Portraits
Έκθεση αφιερωμένη στα πορτρέτα του Egon Schiele. Είναι πρώτη φορά που ένα αμερικανικό μουσείο επικεντρώνεται στην προσωπογραφία στο έργο του αυστριακού καλλιτέχνη. Ταυτόχρονα θα προβάλεται οπτικό υλικό σχετικό με μια τραυματική περίοδο της ζωής του Schiele: τη σύλληψη και φυλάκισή του, το 1912.
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ
ΜΟΜΑ: Jean Dubuffet Soul of the Underground
Αυτή η έκθεση βασίζεται στην συλλογή του MoMA με έργα ζωγραφικής, γλυπτά, σχέδια, χαρακτικά και εικονογραφημένα βιβλία από τον καλλιτέχνη και δείχνει την στροφή του προς την σχεδόν ολική αφαίρεση. Διάρκεια έκθεσης: 19/11/14 – 15/3/2015 www.metmuseum.org
Διάρκεια έκθεσης: 9/10/14 – 20/04/2015 www.neuegalerie.org
25
επισκεφθείτε τη νέα σελίδα μας στο facebook
B E Goulandris Foundation Ίδρυμα Β Ε Γουλανδρή 26