1
ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ 2015 Διμηνιαίο ηλεκτρονικό περιοδικό Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή
Σ Ε Α Υ Τ Ο Τ Ο Τ Ε Υ Χ Ο Σ Σ Υ Ν Ε Ρ ΓΑ Σ Τ Η Κ Α Ν
Γεωργία Αλεβιζάκη, Παρασκευή Γερολυμάτου, Ανδρέας Γεωργιάδης, Μαρία Κουτσομάλλη, Αλεξάνδρα Παπακωστοπούλου, Κλειώ Πανουργιά, Ειρήνη Στρατή Επιμέλεια - σχεδιασμός:
Τ 210 - 7252896 www.moca-andros.gr | www.goulandris.gr
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
5
Του Κυριάκου Κουτσομάλλη, διευθυντή του Ιδρύματος Β. & Ε. Γουλανδρή
ΑΦΙΕΡΩΜΑ
6
MAN RAY - Τα πρόσωπα της γυναίκας Αναλυτική παρουσίαση της επικείμενης εικαστικής έκθεσης στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στην Άνδρο
Γ Ν Ω Ρ Ι Μ Ι Α Μ Ε Τ Η Μ Ο Ν Ι Μ Η Σ ΥΛ Λ Ο Γ Η Τ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ ΑΤ Ο Σ
16
Γιώργος Μπουζιάνης, Προσωπογραφία της συζύγου του καλλιτέχνη
Π Ο Ρ Τ Ρ Ε Τ Α Π Α Λ Α Ι Ω Ν Υ Π Ο Τ Ρ Ο Φ Ω Ν Ι . Β . Ε . Γ.
18
Κωνσταντίνος Χρυσός
Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΑΤ Ζ Ε Ν ΤΑ Παρουσίαση σημαντικών εικαστικών εκθέσεων από όλο τον κόσμο
22
4
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
Προβαίνοντας στην δωδέκατη κατά σειρά έκδοση του ηλεκτρονικού περιοδικού χαιρετίζουμε με ιδιαίτερη χαρά τους αποδέκτες φίλους μας κοινοποιώντας στοιχεία που αφορούν την καλοκαιρινή έκθεση στην Άνδρο η οποία αφιερώνεται στον διακεκριμένο αμερικανό φωτογράφο Man Ray. Η έκθεση είναι θεματική και αφορά την Γυναίκα και τα πρόσωπά της. Πληρέστερες πληροφορίες βρίσκονται σε παρακείμενη στήλη. Από τον χώρο των άλλοτε υποτρόφων του Ιδρύματος δημοσιεύουμε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη του αρχιτέκτονα Κωνσταντίνου Χρυσού, ο οποίος ζει και εργάζεται στο εξωτερικό διατηρώντας όμως την επαφή και τα ενδιαφέροντά του με την Ελλάδα. Όλους εσάς τους φίλους μας, των οποίων ο αριθμός διαρκώς αυξάνει, σας ευχαριστούμε για το ενδιαφέρον που υποδεικνύετε και παραμένουμε στη διάθεσή σας σε όλα τα social media, ώστε να μοιραζόμαστε μαζί τις εντυπώσεις και τις όποιες παρατηρήσεις σας θα θέλατε να μας κάνετε. Κυριάκος Κουτσομάλλης Διευθυντής
5
Ο Man Ray και τα πρόσωπα της Γυναίκας είναι η περιοδική έκθεση του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στην Χώρα της Άνδρου για το καλοκαίρι του 2015. Η εικαστική αυτή παρουσίαση αφιερώνεται στον διαπρεπή αμερικανό καλλιτέχνη Man Ray και αφορά αποκλειστικά τη Γυναίκα προσεγγίζοντας και εξιχνιάζοντας με τον φακό τα ποικίλα και πολλαπλά πρόσωπά της. Από τις ηγετικές φυσιογνωμίες του μεγάλου ρεύματος του Σουρεαλισμού εκτός από ζωγράφος ο Man Ray υπήρξε παράλληλα και διακεκριμένος μαέστορας της τέχνης του φακού στην οποία οφείλει, εν πολλοίς, και την διασημότητά του. Στον χώρο της φωτογραφικής τέχνης ο Man Ray διέπρεψε αναδεικνύοντας μια πρωτότυπη και ανέκδοτη θεματολογία η οποία αιφνιδιάζει, γοητεύει, εκπλήσσει, συναρπάζει. Μέσα στο εύρος του δημιουργικού του φάσματος από το 1921 κι έπειτα, όταν εγκατέλειψε την Αμερική και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, τοποθέτησε τη Γυναίκα ως κυρίαρχη φιγούρα στην τέχνη του, η οποία επώνυμη ή ανώνυμη, μούσα ή ερωμένη, οικεία ή αλλότρια, καταξιωμένη ή άγνωστη και αγνοημένη, αποκύημα της φαντασίας του ακόμα, απαθανατίζεται με τρόπο και μέσα όλων των κατηγοριών. Αν ο Cartier Bresson έδωσε στην φωτογραφία τους τίτλους ευγενείας, ο Man Ray είναι αυτός που της προσέφερε πολύ πριν, στοιχεία ανέκδοτα και νεωτερικά, τα οποία την ανέδειξαν ισάξια και ισότιμη των εικαστικών τεχνών. Ο ίδιος λέγει ότι αυτό που οι ζωγράφοι έκαναν με χρώμα και φως, εκείνος το έκανε με φως και τις διάφορες χημικές αλχημείες τις οποίες ο ίδιος εφηύρε. Μέσα σ’ αυτό το εντυπωσιακό πανόραμα που καλύπτει την υπερπεντηκονταετή καλλιτεχνική του πορεία (που συγκροτούν 150 έργα όλων των κατηγοριών: φωτογραφίες, ζωγραφικά ή χαρακτικά έργα, σχέδια και γλυπτά όπως και ready-mades), ο επισκέπτης θα πλοηγηθεί ανακαλύπτοντας θρυλικές μορφές των τεχνών και γραμμάτων, αστέρες της μεγάλης οθόνης όπως την Eva Gardner ή την Catherine Deneuve, της διάσημης μποέμ Kiki de Montparnasse, της ερωμένης φωτογράφου Lee Miller, της φίλης των τεχνών και διακεκριμένης συλλέκτριας Peggy Guggenheim, της συγγραφέως Gertrude Stein και πολλά άλλα, δημοφιλή ονόματα της τέχνης, του πνεύματος και της παρισινής κοσμικής ζωής. Ο επισκέπτης θα διαπιστώσει ακόμα το πως το σουρεαλιστικό κίνημα έπαιξε καθοριστικό ρόλο ήδη από το 1925, όταν ο Man Ray συμμετείχε με τους Max Ernst, Juan Miró, Pablo Picasso και Jean Arp στην πρώτη έκθεση των σουρεαλιστών στο Παρίσι.
7
8
Ο Ι Μ ΟΥ Σ Ε Σ ΤΟΥ MA N R AY
Γυναίκες ξεχωριστές, διαφορετικές μεταξύ τους, με έντονα αυθεντικό χαρακτήρα, οι μούσες του Man Ray τον συντρεύουν στη ζωή αλλά και σε όλη την καλλιτεχνική του πορεία. Η πληθωρική Kiki de Montparnasse, η λυγερόκορμη Lee Miller, η ανεξάρτητη Méret Oppenheim, η φιλομειδής Adrienne Fidelin, η μειλίχια Juliet Browner, όλες, του εμπνέουν κάποιες από τις νεωτεριστικές προσεγγίσεις του σε φωτογραφίες, σολαριζασιόν και μικρού μήκους ταινίες για το βωβό κινηματογράφο. Ενάντια στις σουρεαλιστικές πεποιθήσεις του, ο Man Ray βιώνει πλέρια την κάθε ερωτική του ιστορία και σε κάθε τέλος καίει τα φτερά του, όπως ο Ίκαρος. Η αγάπη που τρέφει για τις μούσες του συναγωνίζεται μόνον με τον θαυμασμό του προς εκείνες, έτσι αποθεώνει αυτό που τον γοητεύει περισσότερο σε κάθε μία τους παρουσιάζοντάς τες ως την πεμπτουσία της θηλυκότητας.
9
ΤΟ MA N R AY S T U D I O Απαθανατίζοντας τη γυναίκα, ο Man Ray καταφέρνει να συλλάβει την ανεξερεύνητη πτυχή του μοντέλου του και αναδεικνύει μια αλήθεια όχι πάντα ευχάριστη… Μέσα από το φακό του καταθέτουν τη δική τους μαρτυρία ανώνυμα μοντέλα αλλά και διάσημες προσωπικότητες. Με αφορμή το φωτογραφικό πορτρέτο του James Joyce, φωτογραφίζει πλήθος διανοητών, καλλιτεχνών αλλά και αριστοκρατών και κοσμικών της εποχής, αναδεικνύοντας τις δυνατότητές του ως κοσμικός πορτρετίστας. Κάνει τις πρώτες φωτογραφίες μόδας για τον Paul Poiret αλλά και τα πορτρέτα σχεδιαστών όπως οι Coco Chanel, Elsa Schiaparelli, Madeleine Vionnet, Lucien Lelong και Jeanne Lanvin και των δημιουργιών τους. Η νεωτεριστική προσέγγιση στις λήψεις του τον καθιερώνει και εγκαινιάζει συνεργασίες με τη Vogue, το Harper’s Bazaar και το Vanity Fair. Αν και η φωτογραφική δραστηριότητα θεωρήθηκε από τον ίδιο ως ένας τρόπος βιοπορισμού, επιδεικνύει υψηλό επαγγελματισμό εγκαθιστώντας ένα μοναδικό σύστημα φωτισμού μέσα στο ατελιέ του. Στην οδό Val-de Grâce 8, το εργαστήριο του Man Ray, ως νευραλγικό κέντρο για τους πειραματισμούς της παρισινής καλλιτεχνικής πρωτοπορίας, φτάνει στο απόγειό του την δεκαετία του 1930. Εκεί ο Man Ray θα απαθανατίζει τις εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής και θα χαράξει το δρόμο που εμπνέει εικαστικά ακόμα και στις μέρες μας.
10
11
12
Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΟΥ ΠΟΘΟΥ Ατένιζα ερωτικά τα αντίγραφα ελληνικών αγαλμάτων και τα γυμνά του Ingres, σχεδίαζα από αυτά δήθεν ως ασκήσεις τέχνης, αλλά μέσα μου ήξερα πολύ καλά ότι ήταν η γυναίκα που με ένοιαζε Man Ray Η σιλουέτα και οι λεπτομέρειες της ανατομίας της γυναίκας γίνονται το αντικείμενο των πιο παράτολμων πειραματισμών του Man Ray παρά τη συστολή του. Παγιδεύοντας με το φωτογραφικό του φακό κάποιο μεμονωμένο σημείο του γυναικείου κορμιού, το μεταφράζει σε φορέα αισθησιασμού, στοιχείο που θα μπορούσε εξίσου να αναδυθεί από ένα βλέμμα ή ένα χαμόγελο. Ο Man Ray συλλαμβάνει αυτό που καθιστά τη γυναίκα τόσο εντυπωσιακή και επιθυμητή και αντιμετωπίζει τη θηλυκότητα της από μια οπτική που πρόσκειται περισσότερο στη γλυπτική. Από όλα τα σημεία της γυναικείας ανατομίας, το χέρι είναι αυτό που αποτυπώνει πιο συχνά. Σε αυτό το μέλος του κορμιού, το μέσο έκφρασης κάθε καλλιτέχνη, ο Man Ray δίνει ζωή και το υμνεί ως ό,τι πιο ευχάριστο, καλαίσθητο και οικείο διαθέτει η γυναικεία φύση.
13
Η ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ Γ ΥΝΑΙΚ Α Αν και ουδέποτε υπογράφει κάποιο από τα μανιφέστα του σουρεαλιστικού κινήματος, ο Man Ray συμμετέχει στις δραστηριότητες και τις εκθέσεις της ομάδας αποθεώνοντας αλλά και τσαλακώνοντας με την ίδια μαεστρία τη σουρεαλιστική Γυναίκα. Κοντά στις ηγερίες του κινήματος με τον ελευθεριάζοντα τρόπο ζωής γοητεύεται από αυτό το σχεδόν υστερικό πλάσμα, τη Γυναίκα που ενσαρκώνει το αυθόρμητο, τον έρωτα, το όνειρο. Ο Man Ray παρουσιάζει το δικό του ανδρείκελο στα εγκαίνια της Διεθνούς Έκθεσης Σουρεαλισμού του 1938 στη Galerie Beaux-Arts στο Παρίσι, σε μια σειρά από δεκαεπτά κούκλες βιτρίνας με τον τίτλο «Οι πιο όμορφοι δρόμοι του Παρισιού» (Les plus belles rues de Paris). Η καθεμία είναι διακοσμημένη αντίστοιχα με τα φανταστικά ονόματα οδών που φέρει. Ο Man Ray, ως φωτογράφος της έκθεσης, απαθανατίζει τις κούκλες κάτω από μία μεμβράνη και τις δημοσιεύει στην έκδοση του οίκου Petithory, Les Mannequins (Τα Ανδρείκελα). Το 1970 αποτυπώνει το σύνολο των παρορμήσεων και των συναισθημάτων της Γυναίκας σε 14 οξυγραφίες με την ευκαιρία της έκθεσης στη γκαλερί XXème Siècle στο Παρίσι. Ο Man Ray επιλέγει τον τίτλο «Ο Χορός των Κυριών εκτός Χρόνου» (La Ballade des Dames hors du Temps), σε άμεση αναφορά στο κείμενο του André Breton του 1934, Les Visages de la Femme (Τα Πρόσωπα της Γυναίκας).
14
15
ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗ ΜΟΝΙΜΗ Σ ΥΛ Λ Ο Γ Η Τ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ Α Τ Ο Σ
Γιώργος Μπουζιάνης (1885-1959)
Προσωπογραφία της συζύγου του καλλιτέχνη Λάδι σε καμβά, 101 x 70,5 εκ., 1938
Ετοιμάζοντας την ανθρώπινη μορφή στα έργα του καλλιτέχνη, οδηγούμαστε αναπόφευκτα στη μορφή της γυναίκας. Η Γυναίκα-σύμβολο κυριαρχεί σαν εικόνα και θέμα δημιουργικής έμπνευσης. Η Γυναίκα-σύμβολο του Μπουζιάνη δεν φτάνει ποτέ στο επίπεδο του μύθου, γιατί δεν είναι αυτός ο σκοπός. Επιδιώκεται μέσα από τις ποικίλες αναπαραστάσεις η ανατομία της προσωπικότητας του θηλυκού και η λειτουργία της μητέρας-γυναίκας. Πέρα από αυτούς τους βασικούς άξονες ενδιαφέροντος, ο Μπουζιάνης βλέπει τη γυναίκα και πιο ελεύθερα, θα λέγαμε πιο ανέμελα, πιο καθημερινά, έτσι όπως ένας άνδρας αισθάνεται τη φυσιολογική έλξη προς το άλλο φύλλο, κι αυτό το διακρίνουμε σε μερικά γυμνά. […] Ο Χώρος στην περίπτωση της ανθρώπινης μορφής συμμετέχει ενεργά στην ολοκλήρωση της απεικόνισης. Άλλοτε αντιμετωπίζεται σαν ένας ενιαίος γεμάτος χώρος και άλλοτε σαν χώρος εικονιστικής παρτιτούρας όπου ο ζωγράφος «ρίχνει» και «ανεβάζει» την ένταση της πινελιάς, φαινομενικά με ατονικό ρυθμό, αλλά ουσιαστικά με αναλογίες και τονικές συχνότητες οι οποίες καθορίζουν τελικά μια σύνθεση σύμφωνα με το εκφραστικό σχήμα του καλλιτέχνη. […] Ένα άλλο πολύ χαρακτηριστικό στοιχείο στις ανθρώπινες μορφές του Μπουζιάνη είναι η σχηματοποίηση των χεριών που διόλου δεν είναι τυχαία στη συμβολή της γενικής σύνθεσης της μορφής. Συχνά η χωριστή κάθε φορά σχηματοποίηση των χεριών, καθορίζει τη στάση και την ψυχολογία της απεικονιζόμενης μορφής. Τα χέρια είναι σχεδόν πάντα κατεβασμένα που πιάνονται μεταξύ τους και είτε συστρέφονται γύρω από τη μέση είτε απλώνονται χωρίς αυτό να το επιβάλλει κάποιο εξωτερικό αντικείμενο ή αιτία. Πρόκειται για έναν μανιεριστικό τύπο που καλλιέργησαν οι εξπρεσιονιστές. Ο ζωγράφος βλέπει τα χέρια, άλλοτε να κλείνονται ανάμεσα στα πόδια και άλλοτε να μένουν μετέωρα όργανα μιας ανθρώπινης μορφής που η κίνησή της εξαρτάται άμεσα από την τύχη στην οποία έχουν παραδοθεί τα κυρίως ενεργητικά μέλη! Αναμονή και Παραίτηση είναι οι δύο άξονες που χαρακτηρίζουν καίρια τις απεικονίσεις του Μπουζιάνη σε ό,τι αφορά την ανθρώπινη μορφή. Στο πλαίσιο αυτό χτίζεται η κάθε σύνθεση που κάποτε αποδίδεται με έντεχνο θεματικό πλούτο και άλλοτε «περιορίζεται» στη λιτότητα του αχανούς χώρου. 17
Π Ο Ρ Τ Ρ Ε ΤΑ Π Α Λ Α Ι Ω Ν ΥΠΟΤΡΟΦ ΩΝ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ
Κωνσταντίνος Χρυσός Υπότροφος Ι.Β.Ε.Γ 2003-2004, στην Αρχιτεκτονική
1
Στο τέλος του 20ου αιώνα, ο François Ascher έκανε λόγο για τις μετά-πόλεις. Βιώνουμε αυτό το φαινόμενο σήμερα στο ευρωπαϊκό αστικό τοπίο ή αν θέλετε, πιο συγκεκριμένα, στην Ελλάδα; Οι μετά-πόλεις είναι μια πραγματικότητα στον παγκόσμιο αστικό χάρτη όπως και οι «αστικοί νομάδες», οι μερίδα των κατοίκων τους που βιώνει το «μετά-» στο έπακρο του. Η εντατική προσθήκη κατά την τελευταία δεκαετία στα όλο και εξελισσόμενα μέσα μεταφοράς, των σύγχρονων μέσων επικοινωνίας δημιούργησε μια κοινωνική μετάλλαξη και απελευθέρωση από τα εθνικά και αστικά όρια, δημιούργησε μια κοινωνική κινητικότητα. Νέοι όροι εργασίας και διαβίωσης, πόλεις ή και περιοχές πόλεων ανά τον κόσμο διασυνδέονται και συνεργάζονται συχνά με πιο στενούς δεσμούς απ’ ότι όμορες περιοχές της ίδιας πόλης. Να χαρακτηρίσω την συμμετοχή του ελληνικού αστικού τοπίου σε αυτή την παγκόσμια κοινότητα, θα ήμουν μάλλον διστακτικός. Οι ελληνικές πόλεις μόλις τώρα αναβαθμίζουν ή μελετούν τρόπους αναβάθμισης της αστικής κινητικότητας (έργα τραμ, περιφερειακών, προαστιακών συρμών κλπ). Εξαίρεση είναι η Αθήνα που αποτελεί μια πιο ώριμη μητρόπολη, αλλά και σε αυτή την περίπτωση η μητροπολιτική ανάπτυξη δεν έχει πάρει την πλήρη διάσταση που θα μπορούσε (προαστιακή συνένωση γειτονικών πόλεων και νησιών). Αντιθέτως η ελληνική ακτογραμμή αναβαθμίζεται σε ένα προσιτό παραθεριστικό προορισμό εντός του δικτύου των μεταπόλεων και μέρους του δίπολου «εργασία - κατοικία» όπου οι διακοπές μετατρέπονται στην «κατοίκηση μακριά από το σπίτι». Πάλι λόγω των σύγχρονων τηλεπικοινωνιακών δικτύων και εργαλείων είναι εφικτή η απόλαυση του ελληνικού τοπίου παραμένοντας «επιλεκτικά» συνδεδεμένος με τις εργασιακές υποχρεώσεις. Χαρακτηριστικό φαινόμενο είναι η αύξηση των πτήσεων απευθείας στα νησιά της Ελλάδας, υπερπηδώντας τον αστικό κόμβο της
18
2
1,2: Στάσεις Θαλάσσιας Αστικής Συγκοινωνίας, μακέτα και προοπτικό στάσης. 3: Πολυχώρος materiality playground for carteco, ιδέα επιδερμίδας & προοπτικό χώρου. 4. IllyBlend ‐ πάγκος εταιρικής ταυτότητας εταιρίας καφέ.
3
4
Αθήνας, η υπό συζήτηση δημιουργία νέου μεγάλου αεροδρομίου στην Κρήτη (Καστέλι) αλλά και η εκμίσθωση και αναβάθμιση μέρος των αεροδρομίων της Ελληνικής περιφέρειας. Πως εκδηλώνονται οι επιπτώσεις της κρίσης στο χώρο της αρχιτεκτονικής δραστηριότητας σήμερα στην Ευρώπη; Κάθε κρίση αποτελεί ευκαιρία για να αναδειχθεί το νέο και εξελιγμένο. Κάτι νέο που θα προκύπτει από τα σύγχρονα δεδομένα και που θα χαράζει την πορεία προς την επόμενη κρίση του. Έτσι και η παγκόσμια αρχιτεκτονική πρακτική κρίθηκε κατά πόσο προετοιμασμένη και ευέλικτη είναι να ακολουθήσει τους σύγχρονους τρόπους συνεργασίας που συνέβαιναν εδώ και χρόνια σε άλλους επαγγελματικούς κλάδους. Θα έλεγε κανείς ότι η μείωση εάν όχι η παύση νέων έργων είναι το κύριο φαινόμενο της κρίσης. Αντιθέτως η κρίση αυτή φθάνει βαθύτερα και αμφισβητεί την βάση εργασίας και συνεργασίας του αρχιτέκτονα. Δεν αρκεί πλέον η έμπνευση για την δημιουργία ενός κτιρίου, γιατί πλέον ο αρχιτέκτονας δεν καλείται να σχεδιάσει απλά ένα κτήριο το οποίο να είναι «ψηλότερο, μεγαλύτερο, οικολογικότερο». Καλείται να ανταποκριθεί σε πολύ πιο σύνθετες κοινωνικές, οικονομικές, τεχνολογικές και οικολογικές συνθήκες που ξεφεύγουν από τα αυστηρά πλαίσια του σχεδιαστηρίου του, όπως στο παρελθόν, και να ανταποκριθεί ώστε να επιτύχει μια «κοινωνική βιωσιμότητα» σε όλες τις σχεδιαστικές κλίμακες. Ο αρχιτέκτονας ξαναπαίρνει την αρχική του θέση και καλείται να συντονίσει συνεργάτες κοινωνιολόγους, οικονομολόγους, τεχνολόγους, η συνθετική του σκέψη καλείται να αντικαταστήσει την τεχνοκρατική σκέψη. Θα μπορούσατε να μας δώσετε ένα περίγραμμα της δικής σας άποψης όσον αφορά το πολυσυζητημένο Re-think Athens; Στην Ελλάδα η Αρχιτεκτονική τις τελευταίες δεκαετίες ζούσε μια εσωστρεφή και μη παραγωγι-
19
5, 6, 7. Ηλιόμετρο ‐ εγκατάστασή στα πλαίσια του Green Design Festival 2. 8. Floratile ‐ παραμετρικός σχεδιασμός και παραγωγή τρισδιάστατου πάνελ χώρου.
5
6
7
κή ευημερία. Αναλωνόταν ανάμεσα σε μια ακαδημαϊκή αναζήτηση του «κοινού» που αναιρούσε κάθε λόγο παραγωγής έργου και παράλληλα μέσα σε μια υπέρ-παραγωγή του «ιδιωτικού» στα πλαίσια της ευμάρειας και της υπερδόμησης. Δεν προβαλλόταν προς τα έξω και δεν συμμετείχε στον πρέποντα βαθμό στη διεθνή αρχιτεκτονική συζήτηση και αναζήτηση ακόμα και εάν υπήρχαν αξιόλογες σκέψεις και έργα. Σε αυτά τα πλαίσια και το δημόσιο και το κοινό ήρθε σε δεύτερη μοίρα και τις πόλεις μας δεν τις «σκεπτόταν» κανείς. Σε αυτά τα πλαίσια το Re-Think Athens, μαζί με μερικά ακόμα έργα και ενέργειες φέρνει το δημόσιο ξανά στο προσκήνιο. (π.χ. Παραλιακό μέτωπο Θεσσαλονίκης) Γεγονός απόλυτα θεμιτό και γι’ αυτό και μόνο τον λόγο πιστεύω ότι θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί με θετική ενέργεια η προσπάθεια αυτή. Σίγουρα επί του πρακτέου υπάρχουν απόψεις αξιοσέβαστες και ορθές που υποστηρίζουν ή αντιτίθενται στην πρακτική της πρότασης, καμία δεν είναι λανθασμένη εξαρχής και μόνο εκ του υλοποιημένου αποτελέσματος μπορούν να κριθούν. Παράλληλα και οι δύο πλευρές έχουν το κοινό ότι οι υπάρχουσες συνθήκες δεν είναι οι βέλτιστες για το κέντρο μιας πόλης σαν την Αθήνα και ότι πρέπει να γίνει κάτι. Σε αυτό θέλω να σταθώ και εγώ, «στο να γίνει κάτι και εκ του αποτελέσματος να κριθεί». Να μην παγιδευτούμε σε ατέρμονες συζητήσεις του ιδανικού, όπως στο παρελθόν και να αναιρεθεί «η πράξη». Μετά την «πράξη» θα μπορούμε να κρίνουμε την επιτυχία του εγχειρήματος και να το εξελίξουμε ή να το διορθώσουμε εάν αποδειχθεί σκόπιμο. Αυτό που θα προσφέρει η υλοποίηση ενός τέτοιου έργου δεν είναι απλά καλλωπισμός ή αναδιάρθρωση κάποιων κυκλοφοριακών αρτηριών της πόλης αλλά συμμετοχή της Αθήνας στην διεθνή συζήτηση εξέλιξης των γερασμένων αστικών κέντρων. Το Rethink Athens θα επιφέρει αλλαγή στον άμεσο τρόπο που θα βιώνουμε το κέντρο αλλά μακροπρόθεσμα θα αλλάξει και τον τρόπο που θα αντιλαμβανόμαστε την ευρύτερη πόλη ως μέλη της. Άλλωστε τελευταίες απόψεις αστικής εξέλιξης αναδεικνύουν την σημασία του πεζού και της γειτονιάς και όχι των ΜΜΜ, πόσο μάλλον των ιδιωτικών αυτοκινήτων. Οι πόλεις πάνω στις πόλεις, η υπερ-δόμηση και αποδόμηση των σύγχρονων πόλεων είναι μια αναντίρρητη πραγματικότητα. Είναι δρόμος χωρίς επιστροφή ή υπάρχει ελπίδα;
20
Π Ο Ρ Τ Ρ Ε ΤΑ Π Α Λ Α Ι Ω Ν ΥΠΟΤΡΟΦ ΩΝ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ
8
Η πορεία των αστικών κέντρων μέσα στις τελευταίες δεκαετίες συμβαδίζει με τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις στη ζωή των κατοίκων τους. Κάθε ήπειρος, κάθε χώρα εξελίσσεται αστικά με διαφορετικούς ρυθμούς ανάλογα με την ωριμότητα της κάθε κοινωνίας σε αστικό επίπεδο. Η αστική συνείδηση κυρίως στον λεγόμενο Δυτικό κόσμο έχει αναβαθμιστεί τα τελευταία χρόνια. Έχει προχωρήσει τον όρο της αστικής βιωσιμότητας σε ένα επόμενο στάδιο και από την δεκαετία του 90 και της οικολογικής συνείδησης όπου ο αυτοσκοπός ήταν λιγότεροι ρύποι και καλύτερη εξοικονόμηση πόρων. Προχωράμε σε μια βιωσιμότητα πιο διαδραστική και ανταποκρινόμενη στην αστική δομή και τον πολίτη (Smart City strategy). Με την εφαρμογή της “απανταχού υπολογιστικής” (ubiquitous computing) στην πόλη επιτυγχάνεται η ενίσχυση της απόδοσης των υπαρχουσών υποδομών και της κοινωνικής ευημερίας, η μείωση του κόστους και της κατανάλωσης πόρων. Επιζητείται η δραστήρια και αποτελεσματική εμπλοκή των πολιτών της στην λήψη αποφάσεων. Σε μια πιο ώριμη σκοπιά η εξάπλωση στα προάστια αναθεωρείται και με στοχευμένες επεμβάσεις οι διοικήσεις των πόλεων αναβαθμίζουν και εμπλουτίζουν τα γερασμένα κέντρα των πόλεων τους με φιλικότερους δημόσιους χώρους και περισσότερη κατοικία, υποστηρίζοντας τη βιώσιμη μετακίνηση και την έννοια της γειτονιάς (Highline project New York City, ΝΥ). Παράλληλα στρέφοντας το βλέμμα στην ύπαιθρο βλέπουμε χώρες που, αναβαθμίζοντας τα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα με τεχνολογίες αιχμής, ενισχύουν τους δεσμούς τους με τα αστικά κέντρα ενσωματώνοντας τα εικονικά στον χώρο συνδιαλλαγής τους. Στόχος είναι η ενίσχυση και η δημιουργία νέου τύπου εργασιακών εστιών παράλληλα με την υποστήριξη της εξέλιξης των αγροτικών επαγγελμάτων. Έτσι επιτυγχάνεται η τηλε-αστική αυτονομία τους μέσα σε ένα ευρύτερο δίκτυο. Η σχέση αυτή επιτρέπει σε επαγγελματίες που άλλοτε ήταν περιορισμένοι στα όρια της πόλης, να παραμένουν επαγγελματικά ενεργοί στα αστικά πλαίσια ενώ απολαμβάνουν την ύπαιθρο (Silicon Valley in the Polder, NL). Σε ποια από τα έργα σας μπορείτε να «δείτε» τον εαυτό σας να συνυπάρχει με την επιθυμητή αρμονία που επιζητάτε εσείς αλλά και κάθε σημερινός άνθρωπος; Η αρμονία που επιζητεί κάθε σημερινός άνθρωπος είναι κάτι απόλυτα προσωπικό και ιδεατό που δεν σχετίζεται με την αρχιτεκτονική. Η αρχιτεκτονική είναι μια έκφραση του συλλογικού που επιδιώκει να αποτελέσει το «κοινό μέσο» της συνύπαρξης όλων «των ανθρώπων (χρηστών) εν αρμονία (στο κτίριο)». Η αρχιτεκτονική αποτελεί τον βιώσιμο συμβιβασμό των κοινωνικών, οικονομικών, πολιτισμικών και περιβαλλοντολογικών παραμέτρων και υπηρετεί «ατομικά το συλλογικό». Αντιλαμβανόμενοι την αρχιτεκτονική με αυτό τον τρόπο, η πρόταση της ομάδας μου, για τον διαγωνισμό των στάσεων για την Αστική Θαλάσσια Συγκοινωνία Θεσσαλονίκης προσπάθησε να φέρει την απαιτούμενη αρμονία όλων αυτών των παραμέτρων. Η επιδίωξη ήταν να αποτελέσει ένα τοπόσημο για το νέο μέσο μεταφοράς αλλά και να εναρμονιστεί με τον ορίζοντα του παραλιακού μετώπου. Παράλληλα ο «αναπόσπαστος» σχεδιασμός επέτρεψε τη δημιουργία ενός «βέλτιστου» κελύφους που ανταποκρίνεται σε μια σειρά παραμέτρων: από τον αστικό χαρακτήρα της περιοχής όπου βρίσκεται η κάθε στάση, στον προσανατολισμό της πλατφόρμας και στη θέα προς την πόλη ή τον θαλάσσιο ορίζοντα». Τα βιοκλιματικά χαρακτηριστικά της πρότασης δεν αποτελούν σημεία αναφοράς γιατί αποτελούν αυτονόητα συνθετικά στοιχεία κάθε σύγχρονου βιώσιμου λειτουργικά κτιρίου, όπως και στην περίπτωση αυτή.
21
Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΑΤ Ζ Ε Ν ΤΑ
ΛΟΝΔΙΝΟ
National Gallery Sansovino Frames
Η έκθεση αυτή σηματοδοτεί την πρώτη από μια σειρά εκθέσεων με θέμα τις κορνίζες έργων τέχνης, συγκεντρώνοντας 30 εξαίρετα δείγματα χαρακτηριστικού ύφους από τη Βενετία και το Βένετο. Διάρκεια έκθεσης: 1/4 – 13/9/2015 www.nationalgallery.org.uk
ΛΟΝΔΙΝΟ
THE COURTAULD GALLERY Goya: The Witches and Old Women Album
Αυτή η σημαντική έκθεση επανενώνει όλα τα σωζόμενα σχέδια του Γκόγια από τις μάγισσες και τις ηλικιωμένες γυναίκες για πρώτη φορά. Ο ζωγράφος μέσα από αυτά τα σχέδια εκφράζεται μέσα από οράματα και εφιάλτες, δεισιδαιμονίες και τα προβλήματα της τρίτης ηλικίας. Διάρκεια έκθεσης: 26/2 - 25/5/2015 www.courtauld.ac.uk
ΛΟΝΔΙΝΟ
Estorick Collection of Modern Italian Art: Modigliani A Unique Artistic Voice
Μια σημαντική έκθεση με επίκεντρο μελέτης τα εκατό χρόνια αφηρημένης τέχνης. Συγκεντρώνει πάνω από 100 έργα από 100 καλλιτέχνες συμπεριλαμβανομένων και σύγχρονων καλλιτεχνών όπως Carl Andre, David Batchelor, Dan Flavin, Andrea Fraser, Piet Mondrian, Gabriel Orozco, Hélio Oiticica, Aleksandr Rodchenko, Sophie Taeuber-Arp, Theo Van Doesburg και Andrea Zittel. Διάρκεια έκθεσης: 15/04 – 28/06/2015 www.estorickcollection.com
22
Π αρίσι
GRAND PALAIS: VELAZQUEZ
Μια σημαντική έκθεση που παρουσιάζει κυρίως πορτρέτα της βασιλικής οικογένειας από το μεγάλο ισπανό μαέστρο. Η έκθεση πραγματοποιείται από κοινού από την RMN-Grand Palais και το Μουσείο του Λούβρου, σε συνεργασία με το Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης στη Βιέννη. Διάρκεια έκθεσης: 25/3-13/7/2015 www.grandpalais.fr
Π αρίσι
CENTRE POMPIDOU: Le Corbusier Mesures de l' homme
Μια αναδρομή στο έργο του Charles-Edouard Jeanneret, γνωστού ως Le Corbusier. Οραματιστής αρχιτέκτονας, πολεοδόμος, θεωρητικός της νεωτερικότητας, αλλά επίσης ζωγράφος και γλύπτης, ο Le Corbusier έχει σημαδέψει βαθιά τον 20ο αιώνα με την ανατροπή της αρχιτεκτονικής δημιουργίας. Διάρκεια έκθεσης: 29/4 - 3/8/2015 www.centrepompidou.fr
Π αρίσι
Jacquemart-André Museum from giotto to caravaggio
Η έκθεση παρουσιάζει αριστουργήματα της ιταλικής τέχνης από τον 14ο έως τον 17ο αιώνα, αρκετά από τα οποία εκτίθενται για για πρώτη φορά στη Γαλλία. Διάρκεια έκθεσης: 27/03-20/07/2015 www.giotto-caravage.com
Π αρίσι
FONDATION louis vuitton Keys to a passion
Το Ιδρυμα Louis Vuitton παρουσιάζει στο ολοκαίνουριο κτίριο μέσα στο δάσος της Βουλώνης, μια άκρως εντυπωσιακή έκθεση ως προς την επιλογή των εκθεμάτων: περίπου τριάντα αριστουργήματα, δάνεια από κορυφαία διεθνή μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Διάρκεια έκθεσης: 01/04 – 06/07/2015 www.fondationlouisvuitton.fr
Α Μ Σ Τ Ε Ρ Ν ΤΑ Μ
Rijksmuseum: Late Rembrandt
Πρώτη μεγάλη έκθεση επικεντρωμένη στην ώριμη περίοδο του κορυφαίου ολλανδού ζωγράφου. Περισσότερα από 100 έργα ζωγραφικής, σχέδια και χαρακτικά δανεισμένα από πολλά μουσεία από όλο τον κόσμο. Διάρκεια έκθεσης: 12/2-17/5/2015 www.rijksmuseum.nl
23
Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΑΤ Ζ Ε Ν ΤΑ
ΒΕΝΕΤΙΑ
56th BIENNALE
Η 56η Μπιεννάλε της Βενετίας, άνοιξε ήδη τις πύλες της και θα παραμείνει έως τις 22 Νοεμβρίου 2015. Η ελληνική συμμετοχή με τίτλο "Why Look at Animals? AGRIMIKÁ" είναι της Μαρίας Παπαδημητρίου. Διάρκεια έκθεσης: 9/5 – 22/11/2015 www.labiennale.org
ΡΩΜΗ
SCUDERIE DEL QUIRINALE MATISSE. ARABESQUE
Η έκθεση παρουσιάζει μέσα από 90 σημαντικά έργα του Ματίς την επιρροή που άσκησε στον καλλιτέχνη η Ανατολή, οδηγώντας τον στο να προτείνει στη ζωγραφική του ένα αχανές διάστημα, ένα πραγματικά πλαστικό χώρο, απελευθερώνοντας τον από την ανάγκη για την προοπτική και για πιστότητα της αναπαράστασης. Διάρκεια έκθεσης: 5/3 – 21/6/2015 www.scuderiequirinale.it
Μ αδρίτη
Thyssen-Bornemisza Museum Paul Delvaux: a walk with love and death
Μια έκθεση αφιερωμένη στο έργο του βέλγου ζωγράφου Paul Delvaux (1897-1994), ενός καλλιτέχνη που ανακαλύπτει τον σουρεαλισμό μετά από μια περίοδο στη ζωγραφική του επηρεασμένη από τον φλαμανδικό εξπρεσιονισμό. Η έκθεση συγκεντρώνει πάνω από πενήντα έργα του ζωγράφου, τα οποία προέρχονται από τη συλλογή Ghêne αλλά και δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στο Βέλγιο. Διάρκεια έκθεσης: 24/2 – 7/6/2015 www.museothyssen.org
24
ΜΟΝΑΧΟ
haus der kunst Louise Bourgeois. Structures of Existence: The Cells
Η έκθεση αυτή παρουσιάζει για τα κελιά της σημαντικής γλύπτριας, μια φόρμα που απασχόλησε την καλλιτέχνη για περισσότερα από 20 χρόνια. Διάρκεια έκθεσης: 27/2 – 2/8/2015 www.hausderkunst.de
Μ αδρίτη
Prado museum: Ten Picassos from the Kunstmuseum Basel
Το Museo del Prado θα παρουσιάσει δέκα αριστουργήματα του Pablo Picasso από την συλλογή του Kunstmuseum της Βασιλείας, δέκα έργα από τη Μάλαγα (γενέτειρα του Πικάσσο), που χρονολογούνται μεταξύ 1906 και 1967. Διάρκεια έκθεσης: 18/3 – 15/09/2015 www.museodelprado.es
ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ
MUSEU PICASSO de BARCELONA
Η έκθεση περιλαμβάνει έργα του Pablo Picasso και του Salvador Dali απ’ όλο τον κόσμο, πολλά από τα οποία σπάνια δανείζονται. Ο Picasso υποστήριξε τον Dali στα πρώτα του βήματα, και το 1930 βοήθησε να οργανώσει το ταξίδι του στην Αμερική. Μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο, ο Dali μίλησε και έγραψε για τον Picasso, περιγράφοντας τα δικά του έργα, ως φόρο τιμής σε αυτόν. Διάρκεια έκθεσης: 20/3 – 28/6/2015 www.museupicasso.bcn.cat
μιλανο
Palazzo Morando Brassaï – Pour l’amour de Paris
Έκθεση του κορυφαίου φωτογράφου από την Τρανσυλβανία που αφηγείται το πάθος που ένωσε τον Brassai με το Παρίσι για περισσότερα από 50 χρόνια, και ταυτόχρονα με τους ανθρώπους που συνέβαλαν στη θρυλική φήμη της πόλης.
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ
METROPOLITAN MUSEUM OF ART Van Gogh – Irises and Roses
Η ανοιξιάτικη αυτή έκθεση παρουσιάζει μαζί τους θρυλικούς τέσσερις πίνακες με νεκρές φύσεις για πρώτη φορά μετά το θάνατο του καλλιτέχνη. Διάρκεια έκθεσης: 12/05 – 16/08/2015 www.metmuseum.org
Διάρκεια έκθεσης: 20/03 – 28/06/2015 www.civicheraccoltestoriche.mi.it/
25
επισκεφθείτε τη νέα σελίδα μας στο facebook
B E Goulandris Foundation Ίδρυμα Β Ε Γουλανδρή 26