1
ΑΠΡΙΛΙΟΣ - MΑΪΟΣ 2016 Διμηνιαίο ηλεκτρονικό περιοδικό Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή
Σ Ε Α Υ Τ Ο Τ Ο Τ Ε Υ Χ Ο Σ Σ Υ Ν Ε Ρ ΓΑ Σ Τ Η Κ Α Ν
Γεωργία Αλεβιζάκη, Παρασκευή Γερολυμάτου, Ανδρέας Γεωργιάδης, Μαρία Κουτσομάλλη, Αλεξάνδρα Παπακωστοπούλου, Κλειώ Πανουργιά, Ειρήνη Στρατή Επιμέλεια - σχεδιασμός:
Τ 210 - 7252896 www.moca-andros.gr | www.goulandris.gr
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
5
Του Κυριάκου Κουτσομάλλη, διευθυντή του Ιδρύματος Β. & Ε. Γουλανδρή
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
6
με τον Βρετανό Πρέσβη στην Ελλάδα, κ. John Kittmer
Γ Ν Ω Ρ Ι Μ Ι Α Μ Ε Τ Η Μ Ο Ν Ι Μ Η Σ ΥΛ Λ Ο Γ Η Τ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ ΑΤ Ο Σ
14
Maurice de Vlaminck
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ ΓΙΩΡΓΟ ΔΑΜΠΑΣΗ.
16
Τρίτη 19 Απριλίου, 8.30 μ.μ. IANOS
Π Ο Ρ Τ Ρ Ε Τ Α Π Α Λ Α Ι Ω Ν Υ Π Ο Τ Ρ Ο Φ Ω Ν Ι . Β . Ε . Γ.
18
Κατερίνα Φωτεινάκη
Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΑΤ Ζ Ε Ν ΤΑ Παρουσίαση σημαντικών εικαστικών εκθέσεων από όλο τον κόσμο
22
4
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
Με ιδιαίτερη χαρά ανανεώνουμε την επαφή μας με ένα θερμό φιλικό χαιρετισμό τον οποίο σας μεταφέρει η υπό ανάγνωση 16η κατά σειρά ηλεκτρονική έκδοση. Στο ανοιξιάτικο τεύχος του G έχουμε τη χαρά να φιλοξενούμε μια βαθυστόχαστη συνέντευξη του Πρέσβη της Βρετανίας John Kittmer που έκανε την εξαιρετική τιμή να μας παραχωρήσει. Με γνώση, καλλιέπεια λόγου και ευαισθησία αναφέρεται στους ιδιαίτερους δεσμούς που έχει με την Ελλάδα και τη σχέση του με τους Έλληνες. Για τα ήθη και έθιμα του τόπου, για τη σύγχρονη τέχνη σε όλες της τις μορφές και εκφάνσεις, θέατρο, μουσική, ζωγραφική, ποίηση. Την Ελλάδα έτσι όπως την συνάντησε στην ποίηση του Ρίτσου με την οποία ενδελεχώς σε επίπεδο διδακτορικών σπουδών ανακάλυψε. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η συνέντευξη της παλαιάς υποτρόφου μας, Κατερίνας Φωτεινάκη, η οποία με εμπεριστατωμένες σπουδές στη σύγχρονη σύνθεση, προσεγγίζει με πάθος και αφοσίωση την συμπληρωματική, αρμονική σχέση μουσικής σύνθεσης και ποίησης. Πώς δηλαδή ως μουσικός προσεγγίζει την ποίηση και την μελοποιεί. Κατακλείοντας ευχαριστούμε τους παραλήπτες αυτού του δελτίου, γνωρίζοντάς τους ότι θα παραμείνουμε στη διάθεσή τους σε όλα τα social media, ώστε να μοιραζόμαστε εμπειρίες, εντυπώσεις αλλά και τις όποιες παρατηρήσεις θα ήθελαν να μας κάνουν. Κυριάκος Κουτσομάλλης Διευθυντής
5
6
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΒΡΕΤΑΝΟ ΠΡΕΣΒΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
JOHN KITTMER
«Ο Ρίτσος έχει συμβάλει αποφασιστικά στον τρόπο που αντιλαμβάνομαι την Ελλάδα» Έχετε πρόσφατα γράψει πως σε έναν κόσμο αστάθειας δυστυχώς οι διπλωμάτες δεν είναι μάντεις. Αυτή η δήλωση υποκρύπτει μια ελπίδα και μια νέα υπόθεση: Αν οι διπλωμάτες ήταν μάντεις, ίσως, καλύτερα πράγματα μπορούσαν να συμβούν. Ή για να το θέσουμε διαφορετικά, η διπλωματία θα μπορούσε -ως ένας κόμβος της κυβερνητικής- να αρθρώσει έναν πιο θετικό λόγο, εγγύτερο προς τις λύσεις των προβλημάτων ή τουλάχιστον την επεξεργασία τους; Αν θυμάμαι καλά, ήθελα να πω κάτι απλό: σ’ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον όπου οι ενέργειες και οι διαδικασίες –των κυβερνήσεων, των επιχειρήσεων, ομάδων ή ατόμων– μπορούν να έχουν διάχυτες και απρόσμενες επιπτώσεις και να προκαλούν σύγχυση, εμείς οι διπλωμάτες δεν έχουμε πρόσβαση σε κάποια ξεχωριστή πηγή γνώσης που να μας επιτρέπει να προβλέψουμε τις συνέπειες της επιλογής της μιας ή της άλλης πολιτικής. Προφανώς, εάν υπήρχε στη διπλωματία, όπως και στη ζωή γενικότερα, μια ευθεία γραμμή η οποία θα συνέδεε τους στόχους μας με τις ενέργειές μας και τα τελικά αποτελέσματα των προθέσεών μας, οι επιλογές μας σε ό,τι αφορά τον τρόπο επίτευξης του στόχου μας, θα ήταν ευκολότερες από ό,τι είναι τώρα. Ούτως εχόντων των πραγμάτων, ο κόσμος μας είναι περίπλοκος, αβέβαιος και απρόβλετος με δυσκολίες και κενά στη διαθεσιμότητα της πληροφορίας, με εκπληκτική αμεσότητα των σύγχρονων μέσων επικοινωνίας, με αλλόκοτες μεταλλάξεις παλαιών εμπειριών, με νέους παράγοντες και τις εξελίξεις που προκύπτουν – κατά συνέπεια οποιαδήποτε επιλογή και λήψη αποφάσεων καθίσταται μια υπόθεση πολύ δύσκολη και ίσως τυχαία κατά ένα τρόπο. Πάρτε για παράδειγμα το τέλος του Ψυχρού Πολέμου ή τον πόλεμο του Ιράκ. Και για να έρθουμε πιο κοντά στο παρόν, δείτε πώς ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία κατέστησε δύσκολη οποιαδήποτε λογική επιλογή. Πριν από έξι χρόνια, ξεκίνησε μια εξέγερση κατά του καθεστώτος Άσαντ η οποία έδειχνε ότι είχε την τάση να εξελιχθεί σε μια σύγκρουση μεταξύ δύο
7
αντιμαχόμενων πλευρών. Παρά ταύτα, η εμφάνιση του Daesh άλλαξε δραματικά τα δεδομένα ανοίγοντας στην ουσία τρία μέτωπα με αποτέλεσμα τις περιπλοκές και την καταστροφή που όλοι γνωρίζουμε. Ίσως οι επιλογές μας να ήταν διαφορετικές, εάν είχαμε τη δυνατότητα να προβλέψουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια τις επιπτώσεις της κάθε εναλλακτικής. Η κυβερνητική έχει τους νόμους της ή αν θέλετε το πλαίσιό της. Η τέχνη το ίδιο. Συνήθως η δεύτερη χαράσσει την εξέλιξή της αμφισβητώντας το πλαίσιο. Θα μπορούσε άραγε η τέχνη να εκπαιδεύσει την πολιτική; Είναι αυτό μια ευχή, μια ευφάνταστη υπόθεση, ή μια εφαρμοσμένη εμπειρία στη σύγχρονη κοινωνία; Νομίζω ότι αναφέρεστε στην τάση της Τέχνης να ξεπερνά το πλαίσιό της, στην ακάματη διερευνητική φύση της που υπερβαίνει τα όρια. Σε αντιδιαστολή η άσκηση πολιτικής ίσως αναπόφευκτα υπόκειται σε δεσμεύσεις και περιορισμούς. Οι δημόσιοι λειτουργοί και οι διπλωμάτες οφείλουν να ενεργούν εντός νομικών και γραφειοκρατικών δεσμεύσεων και πολιτικών περιορισμών. Όμως, πάντα υπάρχει χώρος για δημιουργικότητα σε τέτοιου είδους διαδικασίες. Αυτό καταδεικνύουν μερικές από τις πιο λαμπρές στιγμές άσκησης πολιτικής των τελευταίων δεκαετιών. Ας πάρουμε το παράδειγμα της ειρήνευσης στη Βόρειο Ιρλανδία ή την σταδιακή ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου, ή τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Οι αξιωματούχοι και οι πολιτικοί που εργάστηκαν και στα τρία αυτά θέματα, δεν θα τα είχαν καταφέρει ακολουθώντας την πεπατημένη. Έπρεπε να σκεφτούν το απίθανο. Κι αυτό δεν διαφέρει πολύ από αυτό που κάνει ένας καλλιτέχνης.
8
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Όσο κι αν επηρεάζονται από την κλιματική αλλαγή, οι εποχές της Ελλάδας είναι από τις πιο λαμπρές μαρτυρίες της δόξας της
Η δεδηλωμένη φανατική σας αγάπη για την Ελλάδα είναι βέβαιο πως βιώνοντας τη χώρα έχει βαθύνει. Ποιοι είναι αυτοί οι νέοι τρόποι αγάπης που μέχρι τώρα, σας ήταν αθέατοι;
Σκέφτομαι με πόσους διαφορετικούς τρόπους θα μπορούσα να σας απαντήσω (κι αυτό όχι μόνο γιατί στα τρία τελευταία χρόνια μου δόθηκε η δυνατότητα και να ταξιδέψω σε πολλά μέρη της χώρας που δεν είχα ξαναβρεθεί, αλλά και να γνωρίσω πολλούς Έλληνες που υπό άλλες συνθήκες δεν θα είχα την ευκαιρία να γνωρίσω – από τους πιο υψηλά ιστάμενους μέχρι τους ανθρώπους της διπλανής πόρτας). Γι’ αυτό θα περιοριστώ σε ένα στοιχείο: πλέον έμαθα να αγαπάω όλες τις εποχές της Ελλάδας. Το μεγαλύτερο διάστημα που είχα μείνει ποτέ στην Ελλάδα πριν την ανάληψη των καθηκόντων μου, ήταν 4-5 εβδομάδες, άνοιξη ή καλοκαίρι. Δεν είχα αίσθηση της εναλλαγής των εποχών στην Ελλάδα. Τώρα ξέρω πώς είναι να σβήνει το καλοκαίρι σιγά-σιγά μέσα στο φθινόπωρο, τι χρώμα έχουν τα φύλλα των δέντρων στο Άγιο Όρος καθώς αρχίζουν να πέφτουν. Πόσο πλούσια είναι η φύση - με τις ελιές, τα βελανίδια, τους σπόρους, τα αγριοκάστανα κάτω από τα πόδια σου. Και πόσο βαρύς μπορεί να είναι ο χειμώνας (όχι φέτος, βέβαια). Και ξέρω πώς είναι το χιόνι και ο παγωμένος βοριάς που φυσάει από την Πάρνηθα, την ίδια στιγμή που το δάσος κρατάει παραδόξως μέσα του μια κάποια ζεστασιά. Και ξέρω τις πρώτες στιγμές που νιώθεις τη φύση να ξυπνάει επιτέλους μπρος στην άνοιξη. Τα πολύχρωμα λουλούδια γύρω απ’ την Ακρόπολη και τα περιβόλια της Αίγινας και τα λιβάδια της Νεμέας. Ξέρω πώς μοσχοβολούν οι ανθισμένες μυγδαλιές και οι νεραντζιές, οι γλυσίνες και τα γιασεμιά - η μοσχοβολιά τους πλημμυρίζει ακόμα και τους δρόμους της πόλης. Κι ύστερα έρχεται τόσο γρήγορα το καλοκαίρι: το φως αλλάζει ξαφνικά κι από την απαλή ασάφεια περνάει στην απόλυτη διαύγεια, στην απόλυτη ευκρίνεια σαν λάμψη στην κόψη του ξυραφιού. Και οι αισθήσεις, παραδομένες πια στην ελληνική ακτινοβολία, ανακαλύπτουν τις βαθιές μυρωδιές της γης: δεντρολίβανο, θυμάρι, φασκόμηλο και ψημένο πηλό. Όσο κι αν επηρεάζονται από την κλιματική αλλαγή, οι εποχές της Ελλάδας είναι από τις πιο λαμπρές μαρτυρίες της δόξας της. Έξω από το παράθυρό μου μια γλυσίνα είναι φορτωμένη με μπουμπούκια έτοιμα ν’ ανοίξουν. Ανυπομονώ. Άλλοτε κατηγορώντας μας και άλλοτε θαυμάζοντάς μας, μας έχουν καταλογίζει πως οι Έλληνες ζούμε έναν πολιτισμό του τώρα. Τι πιστεύετε; Υπάρχουν πολλές πλευρές του ελληνικού τρόπου ζωής που σ’ έναν Άγγλο φαντάζουν λίγο ιδιόρρυθμες και, ίσως, ασυνήθιστες. Όσοι από τους συμπατριώτες μου σας γνωρίζουν καλά, ξέρουν πως είστε λίγο διαφορετικοί από μας. Κι αυτό δεν είναι κακό, όσο κι αν στην πραγματικότητα, το να γεφυρώσεις το πολιτισμό των δυο χωρών μας είναι πιο δύσκολο απ’ό,τι φαίνεται αρχικά. Δεν συνηθίζω να γενικεύω. Και μου φαίνεται μη διπλω-
9
Με την πρώτη ματιά ερωτεύτηκα ό,τι κι αν έβλεπα γύρω μου στην Ελλάδα, τους ανθρώπους, τον ελληνικό τρόπο ζωής
ματικό και πολιτικά απερίσκεπτο να αποτυπώσω προσωπικές απόψεις, διαμορφωμένες στο πέρασμα του χρόνου, σε κάποιου είδους γενικόλογη περιγραφή που οι αναγνώστες θα εκλάβουν ως ένα συνονθύλευμα στερεοτύπων. Παρά ταύτα, συμφωνώ, εν μέρει, με τη βάση του ερωτήματός σας υπό την εξής έννοια: ένα μεγάλο κομμάτι του ελληνικού τρόπου ζωής χαρακτηρίζεται όντως από μια συναρπαστική και άκρως θελκτική αμεσότητα. Ιδιαίτερα το καλοκαίρι, όπου όλοι θέλουν να είναι έξω, να απολαμβάνουν τις απεριόριστες πιθανότητες της Ελλάδας: τα χρώματα, τις μυρωδιές, τις γεύσεις, τους ήχους του ελληνικού τρόπου ζωής. Κάτι τέτοιες στιγμές, η πιο χαρακτηριστική έκφραση της συλλογικής ζωής φαίνεται ότι είναι το καφενείο ή αυτό το χρονικό διάστημα πάντως, η θορυβώδης αλλά εφήμερη διαδήλωση. Όλοι μιλούν, χαζεύουν τριγύρω, χειρονομούν, διαφωνούν. Είναι όλα τόσο ακαριαία. Και τόσο συναρπαστικά. Ταυτόχρονα, όμως, αυτού του είδους η κατάσταση έχει και τα αρνητικά της: όταν προηγείται η πολιτική της διακυβέρνησης, όταν επικρατεί η κατανάλωση της παραγωγής, όταν ο αυτοσχεδιασμός της στιγμής υποκαθιστά τον προσεκτικό σχεδιασμό. Όταν το τώρα επισκιάζει την επόμενη εβδομάδα. Κι όμως, την ίδια στιγμή, κανείς και πολύ λιγότερο εσείς, δεν μπορεί να παραβλέψει ότι έχετε πολιτισμό και μια γλώσσα που έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα. Αυτό δίνει στον ελληνικό τρόπο ζωής ένα βάθος που μόνο οι ανόητοι δεν θα αναγνώριζαν αμέσως. Αυτό όμως που θα ήθελαν να δουν πολλοί από τους στενότερους φίλους της χώρας, είναι να επενδύετε πιο ενεργά εσείς οι ίδιοι στο δικό σας μέλλον. Με άλλα λόγια θα ήθελαν να δουν μια πραγματική, ουσιαστική συζήτηση με όρους θετικούς και εποικοδομητικούς για το πώς θέλετε να είναι η χώρα σε πέντε, δέκα, είκοσι χρόνια - και την δέσμευση ότι αυτό το όραμα θα το κάνετε πραγματικότητα. Αλλά και με μια λιγότερο φιλόδοξη προσέγγιση, θα μπορούσε ίσως να υπάρξει κάποιος μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός για την ανάπτυξη και τις επενδύσεις; Έχετε ασχοληθεί με τον Γιάννη Ρίτσο σε επίπεδο επιστημονικό (διδακτορικό) και μάλιστα σε εκείνες τις περιοχές του έργου του που δεν είναι τόσο γνωστές. Με ποιους τρόπους συναντηθήκατε και πάλι με την Ελλάδα μέσα από το έργο του Ρίτσου. Η νέα αυτή σύνθεση ήταν μια εικόνα συγκρουσιακή ή συμπληρωματική; Ο Ρίτσος έχει συμβάλει αποφασιστικά στον τρόπο που αντιλαμβάνομαι την Ελλάδα. Τον συνάντησα για πρώτη φορά στη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη κι έτσι ήρθα σ’επαφή με κάποια από τα πιο διάσημα μελοποιημένα έργα του. Συνέχισα να τον μαθαίνω μέσα από την ποίησή του αυτή καθ’ εαυτή, και μετά μέσα από τη ζωή του και μια πιο κριτική και αναλυτική μελέτη του ρόλου που έπαιξε στον ελληνικό πολιτισμό. Ο Ρίτσος έζη-
10
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
σε την ιστορία της Ελλάδας, της ελληνικής Αριστεράς συγκεκριμένα, του 20ου αιώνα. Η ζωή του και η ποίησή του ξεκλείδωσαν για μένα πόρτες και με βοήθησαν να κατανοήσω καλύτερα την δεκαετία του 1930, την Κατοχή και τον Εμφύλιο, τον Ψυχρό Πόλεμο και τη χούντα, τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης. Θα περίμενε κανείς ότι από τον Ρίτσο θα μάθαινα πολλά για την πολιτική και την κοινωνία. Όμως η ποίησή του ήταν για μένα ένα παράθυρο και στην ελληνική παράδοση, τη θρησκεία, τα ήθη και τα έθιμα, τους μύθους, την ελληνικότητα, την ελληνική λογοτεχνία και τέχνη γενικότερα, τον ελληνικό μοντερνισμό, τις αντιθέσεις, κάποιες φορές, ανάμεσα στην αισθητική της ελληνικής Αριστεράς και το ένστικτο του ίδιου του Ρίτσου, τις ευρύτερες σχέσεις του ελληνικού πολιτισμού με τον ευρωπαϊκό. Κατά τη διάρκεια της θητείας μου εδώ, είχα το προνόμιο να γνωρίσω συγγενείς και φίλους του Ρίτσου, ανθρώπους που τον ήξεραν και τον καταλάβαιναν. Όλα αυτά βάθυναν τη σχέση μου με την Ελλάδα. Είμαι προσήλυτος, έχω ασπαστεί όχι τις κομματικές ρίζες του Ρίτσου αλλά το φως που έριξε με τη ζωή και το έργο του στην Ελλάδα του 20ου αιώνα. Ο Ρίτσος υπήρξε ο δικός μου Βιργίλιος. Ανήκετε στους ανθρώπους που εκτιμούν την τέχνη και την παρακολουθούν ανελλιπώς. Ποια είναι τα στοιχεία της σύγχρονης ελληνικής τέχνης που σας φορτίζουν
11
με αισιοδοξία και που ακουμπάτε περισσότερο στην σύγχρονη ελληνική καλλιτεχνική παραγωγή; Πράγματι, εκτιμώ όλες τις μορφές τέχνης. Για μένα ζωή χωρίς τέχνη θα ήταν σαν μια ζωή χωρίς θρησκευτικό συναίσθημα - ούτε καν δισδιάστατη. Όμως είστε πολύ ευγενής μαζί μου. Δεν είχα το χρόνο ούτε τους πόρους να ασχοληθώ με την ελληνική τέχνη με την αφοσίωση και τον ενθουσιασμό που της αξίζουν. Παραμένω ερασιτέχνης, με μια μάλλον αποσπασματική γνώση της σύγχρονης, σημερινής πολιτιστικής σκηνής της Αθήνας - πόσω μάλλον της Ελλάδας γενικότερα. Η λογοτεχνία και το θέατρο είναι για μένα απαραίτητα, δεν μπορώ χωρίς αυτά, όμως μου αρέσει να τριγυρίζω σε εκθέσεις ζωγραφικής και ακούω μουσική όποτε μπορώ (αρχαία, κλασσική, θρησκευτική, σύγχρονη, λαϊκή και ποπ). Είμαι αισιόδοξος για τις τέχνες και τον πολιτισμό της Ελλάδας, επειδή βλέπω και αναγνωρίζω την φιλοδοξία και τη δημιουργικότητά σας, και διακρίνω το πλήθος των ιδεών με το οποίο προσεγγίζετε καλλιτεχνικά την εποχή σας. Ο κλάδος των εκδόσεων, για παράδειγμα, αν και μικρός σε σύγκριση με τα ευρωπαϊκά δεδομένα, ασχολείται με το αντικείμενό του με μεγάλη σοβαρότητα. Αλλά και το ελληνικό θέατρο, δεν φοβάται να φιλοξενεί ταυτόχρονα σκηνές πειραματικές και σκηνές που απευθύνονται στο ευρύ κοινό. Από όταν ήρθα εδώ, άρχισα να έρχομαι σε επαφή με νέες ποιητικές συλλογές από καταξιωμένες αλλά και νέες φωνές: Πατρίκιος, Χατζόπουλος, Δημουλά, Αγγελάκη-Ρουκ, αριστοτεχνικές νέες συλλογές, π.χ. η νέα συλλογή έργων του Λειβαδίτη και οι νέες συλλογές έργων του Ρίτσου που δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά. Αυτή την εποχή απολαμβάνω τις πολλές και διαφορετικές φωνές της εξαιρετικής ανθολογίας Futures που επιμελήθηκε ο Θοδωρής Χιώτης, μιας συλλογής ποιημάτων για την κρίση. Στο θέατρο έχω δει αξέχαστες και εξόχως αντικρουόμενες απόπειρες δραματοποίησης της Ιλιάδας και της Ιστορίας του Πελοποννησιακού Πολέμου του Θουκυδίδη. Απόλαυσα δημιουργικές παραστάσεις: Πέρσες, Ρήσο, Τίμωνα τον Αθηναίο, Εκκλησιάζουσες. Και τώρα πρόσφατα, η θεατρική-μουσική παράσταση του Θάνου Μικρούτσικου, Ταξίδι στο Σταυρό του Νότου, με κατέπληξε. Είναι σαφές ότι γίνονται πολλά πράγματα εδώ, κι αυτή είναι μια διαπίστωση που κάνω χωρίς καν να αναφερθώ στη μουσική και τα εικαστικά (λόγω του περιορισμού του χώρου…), την έκθεση των σπουδαστών της ΑΚΤΟ που εγκαινίασα πρόσφατα με θέμα τον James Bond και τον Sherlock Holmes. Θα πρέπει να είστε περήφανοι για την πολιτιστική σας παραγωγή και να βρείτε ακόμα πιο εφευρετικούς και αποτελεσματικούς τρόπους να βοηθήσετε και τον κλάδο να ανθίσει. Μπορούν πραγματικά να παίξουν ένα σημαντικό ρόλο στην οικοδόμηση του μέλλοντός σας. Ποιές είναι οι πρώτες αναμνήσεις σας από την Ελλάδα; το πρώτο ταξίδι εδώ; πότε αρθρώθηκε το όνειρο του να μείνετε κάποτε εδώ, σε στόχο; Ήρθα για πρώτη φορά στην Ελλάδα το Πάσχα του 1984. Ήμουν δεκάξι χρονών και ήταν μόλις το δεύτερο ταξίδι που έκανα εκτός Βρετανίας. Η χώρα με κατέκτησε και με συνετάραξε, συναισθηματικά, ψυχολογικά και αισθητικά. Με την πρώτη ματιά ερωτεύτηκα ό,τι
12
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Θα πρέπει να είστε περήφανοι για την πολιτιστική σας παραγωγή και να βρείτε ακόμα πιο εφευρετικούς και αποτελεσματικούς τρόπους να βοηθήσετε και τον κλάδο να ανθίσει. Μπορούν πραγματικά να παίξουν ένα σημαντικό ρόλο στην οικοδόμηση του μέλλοντός σας
κι αν έβλεπα γύρω μου στην Ελλάδα, τους ανθρώπους, τον ελληνικό τρόπο ζωής. Περάσαμε λίγες μέρες στην Αθήνα και μετά μπήκαμε σ’ ένα απαίσιο, παλιό λεωφορείο και γυρίσαμε την Πελοπόννησο και τη Βοιωτία, επισκεφτήκαμε μνημεία μηκυναϊκά, αρχαϊκά, κλασσικά, ελληνιστικά, ρωμαϊκά, βυζαντινά, φράγκικα και ενετικά. Περάσαμε δεκαπέντε μέρες στην Αίγινα και τη Σίφνο. Όπου κι αν βρεθήκαμε, ο δάσκαλός μας φρόντιζε να γνωρίζουμε τους αυθεντικούς Έλληνες, τα αυθεντικά ελληνικά ήθη και έθιμα του τόπου και της εποχής, το αυθεντικό βίωμα της ελληνικής πραγματικότητας. Το είδα, το γνώρισα, το ανέπνευσα ως τα κατάβαθα της ψυχής μου κι άρχισα να ονειρεύομαι. Ήξερα τότε ότι θα έκανα ό,τι περνούσε από το χέρι μου για να συνεχίσω τις σπουδές μου, να σπουδάσω Ελληνικά στο Πανεπιστήμιο. Και, ας μου επιτραπεί να είμαι για λίγο παράξενος, ήξερα ήδη από τότε ότι πάντα θα κυνηγάω την Ελλάδα, όπως ο ερωτευμένος κυνηγάει μιαν αγάπη που ζει για πάντα. Τριάντα χρόνια αργότερα, καθώς αναλογίζομαι την ολοκλήρωση της πρεσβευτικής μου θητείας τον Γενάρη του 2017, δεν έχει αλλάξει τίποτα παρά μόνο ο έρωτάς μου για τη χώρα που είναι πια πιο μεγάλος, πιο βαθύς και πιο ώριμος. Πόσο δύσκολη είναι η καθημερινότητα ενός ευρωπαίου στην αθηναϊκή πρωτεύουσα; και ποια είναι τα θετικά που εξισορροπούν (αν εξισορροπούν) την κατάσταση;
Μεγάλη και δύσκολη ερώτηση. Οι Έλληνες δεν είναι κι αυτοί Ευρωπαίοι; Νομίζω ότι η απάντηση εξαρτάται κατά πολύ από το ποιος απαντά και τι έχει έρθει να κάνει στην Ελλάδα. Εγώ προσωπικά είμαι σε εξαιρετικά προνομιακή θέση και προσπαθώ να μην το ξεχνάω ποτέ αυτό. Παρότι δυσανασχετώ με τα μέτρα ασφαλείας που περιορίζουν συχνά τις κινήσεις μου, η ζωή μου είναι κατά τα άλλα πολύ εύκολη και μόνο ένας αγενής ή εχθρικός διπλωμάτης θα σας έλεγε το αντίθετο. Ούτε υπάρχει κάποιος στον άμεσο κύκλο των Βρετανών που συναναστρέφομαι, ο οποίος να είναι δυσαρεστημένος: Βρετανοί που έχουν εγκατασταθεί εδώ, οι Βρετανοί συνάδελφοί μου στην Πρεσβεία, ο σύντροφός μου - όλοι περνάμε καλά. Σίγουρα, η γραφειοκρατία έχει τα προβλήματά της και είναι τα ίδια που έχετε να αντιμετωπίσετε κι εσείς ως Αθηναίοι (π.χ. έγγραφα, χαρτιά, ΑΦΜ, απαιτήσεις, έλεγχοι, ουρές, καθυστερήσεις κ.ο.κ.). Αλλά για έναν Ευρωπαίο που ζει και εργάζεται στην Ελλάδα, οι χαρές της ζωής εδώ σαφώς και είναι πιο σημαντικές από την όποια γραφειοκρατική ταλαιπωρία. Ίσως σας είναι δύσκολο να το πιστέψετε, αλλά ακόμα και τώρα, την έβδομη συνεχή χρονιά αυτής της τρομερής κρίσης, το να σκέφτομαι τον εαυτό μου ως επίτιμο Αθηναίο είναι για μένα - και όπως ξέρω ότι θα είναι πάντα - ένα από τα μεγαλύτερα προνόμια της ζωής μου. Είμαι ευγνώμων.
13
ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗ ΜΟΝΙΜΗ Σ ΥΛ Λ Ο Γ Η Τ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ Α Τ Ο Σ
Maurice de Vlaminck (1876 – 1958)
Nature morte / Νεκρή φύση Περίπου 1922/1923, Λάδι σε πανί, 53,5 x 64,5 εκ.
Το έργο ανήκει σε εκείνη την περίοδο της δουλειάς του Vlaminck, την οποία οι κριτικοί ονόμασαν «λυρική», θέλοντας, κατ’αυτόν τον τρόπο, να προσδιορίσουν με όρους αντίθεσης –και σε σχέση πάντα με την άκαμπτη αυστηρότητα των, σεζανικού ύφους, συνθέσεών του της προηγούμενης περιόδου- την αλλαγή στην τεχνοτροπία του ζωγράφου, μια αλλαγή η οποία, αμέσως μετά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, απελευθέρωσε τις φόρμες από την ακαμψία τους και πρότεινε αποχρώσεις πιο πλούσιες και πιο λεπτές. Η νέα του τεχνοτροπία, που δημιούργησε αίσθηση όταν παρουσιάστηκε στο κοινό, κατά τη διάρκεια της έκθεσης που διοργάνωσε η Galerie Druet, το 1919, προκάλεσε τον Gustave Geffroy, συγγραφέα του προλόγου στον κατάλογο της έκθεσης, να πει σχετικά: «…Όμως, αντί να μιμηθεί τον Cézanne, τρέφεται από την ουσία του έργου του, για να εκφραστεί με ύφος προσωπικό, μεταδίδοντας το έντονα διαδραστικό του όραμα. Ο τρόπος που δομεί ο Vlaminck την εικόνα είναι αποκαλυπτικά δικός του˙ και τα χρώματά του, σκοτεινά, πλούσια, με πυκνή υφή, θερμά, είναι επίσης δικό του δημιούργημα». Γιατί αυτό που κατ’εξοχήν χαρακτηρίζει την καλλιτεχνική προσωπικότητα του Maurice de Vlaminck είναι ότι αφουγκραζόταν προσεκτικά την εσωτερική του φωνή, ότι παρέμενε πιστός στο ένστικτο και τον αυθορμητισμό του, στην λατρεία του για τη φύση, η οποία πάντα υπήρξε γι’αυτόν η βασική πηγή των καλλιτεχνικών του συγκινήσεων, επιδιώκοντας, τον περισσότερο καιρό, να βρίσκεται στο περιθώριο των διαφόρων καλλιτεχνικών ρευμάτων, εκτός και αν εκείνα συναντούσαν την δική του ευαισθησία (όπως έγινε με τον Φωβισμό και, αργότερα, ως ένα βαθμό, με τον Εξπρεσιονισμό). Έτσι, θα απορρίψει με βιαιότητα τον Κυβισμό, υπερβολικά εγκεφαλικό για την δική του αισθητική. Παρόλο που η ζωγραφική του Vlaminck, αν εξαιρέσουμε τις προσωπογραφίες του, συχνά ταυτίζεται με τα τοπία, εκείνο που κατ’εξοχήν χαρακτηρίζει το έργο του καλλιτέχνη, από το ξεκίνημά του έως το τέλος της σταδιοδρομίας του, είναι οι νεκρές φύσεις του: αναπαριστούν πάντα αντικείμενα της καθημερινότητας και αντικατοπτρίζουν τα διαφορετικά στάδια ύφους και τεχνοτροπίας που ακολούθησε ο ζωγράφος, χωρίς ποτέ, σε όλη του την διαδρομή, να πάψει να τον απασχολεί η δόμηση της σύνθεσης και η δυναμική απόδοση των θεμάτων του.
15
Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Ο Τ Η ΤΑ
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ ΓΙΩΡΓΟ ΔΑΜΠΑΣΗ Τρίτη 19 Απριλίου 2016 και ώρα 8.30 μ.μ. ΙΑΝΟσ, Σταδίου 24 - Αθήνα
Το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή διοργανώνει ένα αφιέρωμα στον σκηνοθέτη Γιώργο Δάμπαση την Τρίτη 19 Απριλίου 2016 και ώρα 8.30 μ.μ. στον ΙΑΝΟ, Σταδίου 24, Αθήνα, Η εκδήλωση πραγματοποιείται με την ευκαιρία της σημαντικής δωρεάς τού κινηματογραφικού αρχείου τού σκηνοθέτη στο Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή.
Στην εκδήλωση θα μιλήσουν ο ακαδημαϊκός Μιχάλης Τιβέριος και ο σκηνοθέτης Ανδρέας Αντωνιάδης, ενώ θα τραγουδήσει η υψίφωνος Ελεάννα Κωνσταντά.
Τέλος, θα προβληθεί ένα σύντομο απόσπασμα από οδοιπορικά του σκηνοθέτη σε σημαντικά μουσεία από όλο τον κόσμο και από σκηνοθετικές δουλειές στην τηλεόραση
17
Π Ο Ρ Τ Ρ Ε ΤΑ Π Α Λ Α Ι Ω Ν ΥΠΟΤΡΟΦ ΩΝ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ
Κατερίνα Φωτεινάκη Υπότροφος Ι.Β.Ε.Γ 2014-2015, στον τομέα της
Photo © Lauren Pasch
Έχετε σπουδάσει σύγχρονη σύνθεση, τραγούδι και Φιλολογία. Φαινομενικά διαδρομές αποκλίνουσες, φαίνεται να έχουν στη δική σας καλλιτεχνική ζωή μια αρμονία. Πώς τα καταφέρατε; Από όσο παλιά μπορώ να θυμηθώ τον εαυτό μου έχω μια μεγάλη αγάπη στο Λόγο και ιδίως στην ποίηση. Η ποίηση έχει μια τόσο έντονη μουσική ταυτότητα που στη συνείδησή μου την κάνει πιο πολύ μουσικό είδος παρά λογοτεχνικό. Κάπως έτσι, η ενασχόληση με τη Φιλολογία και τη Σύνθεση κάθε άλλο παρά αποκλίνουσες είναι. Θα έλεγα μάλιστα ότι είναι συμπληρωματικές. Όσο για το τραγούδι, η εκπαιδευτική εμπειρία που είχα στο Εργαστήρι Φωνητικής Τέχνης του Σπύρου Σακκά, ήταν πέρα και έξω από το στενό πλαίσιο της “τεχνικής” της φωνής. Θα έλεγα πως ήταν μάλλον μια συνειδητοποίηση της ανάγκης επανασύνδεσης του λόγου και της μουσικής με το σώμα, μέσω της φωνής, με τρόπο που η συγκίνηση που προκύπτει από αυτά τα δύο να μην είναι σε μια θεωρητική σφαίρα, αλλά να είναι κάθε φορά ένα αληθινό βίωμα. Απευθύνεστε σε ένα διεθνές κοινό. Αξιοποιώντας το όχημα της ποίησης προφανώς επιδιώκετε τα τραγούδια σας να έχουν ένα «ειδικό» βάρος σε ότι αφορά το λόγο. Πώς χειρίζεστε το γεγονός ότι ο ποιητικός λόγος αυτός διατυπώνεται σε μια άλλη γλώσσα από αυτήν του κοινού σας; Πώς ολοκληρώνεται η εικόνα της δουλειάς σας μέσα από ένα «αλλότριο» γλωσσικό περιβάλλον, όπου ο λόγος συχνά είναι μια ακόμη συνιστώσα του ηχητικού ή και αισθητικού αποτελέσματος και όχι λόγος καθαυτός; Χαίρομαι πολύ που μου κάνετε αυτή την ερώτηση. Η μουσική υπόσταση της ποίησης είναι ένα θέμα που με απασχολεί πάρα πολύ. Πριν ακόμα «μελοποιήσω» ένα ποίημα, προσπαθώ να βρω τη δική του μουσική, το ρυθμό του, την αρμονία που δημιουργεί
18
η διαδοχή των συμφώνων και των φωνηέντων και που έκανε τον ποιητή να διαλέξει αυτή και όχι την άλλη λέξη. Με αυτόν τον τρόπο, προσπαθώ η επιπλέον μουσική που θα προτείνω (λέω «επιπλέον μουσική» γιατί θεωρώ δεδομένη αυτήν του ίδιου του λόγου...) να είναι ένα είδος ρυθμικής αντίστιξης στην πρώτη και μελωδικού εμπλουτισμού της. Έτσι, το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι καταρχήν μουσικό και δευτερευόντως έχει να κάνει με το «νόημα» της ποίησης. Γι’ αυτό και η γλώσσα δεν αποτελεί τόσο μεγάλο εμπόδιο. Και κάτι ακόμα. Η ποίηση αισθάνομαι να έχει μια συγγένεια με την… Μαγεία. Το λέω μεταξύ αστείου και σοβαρού, αλλά όταν διαβάσει κανείς με έναν τρόπο επαναληπτικό το ίδιο ποίημα, δέκα, είκοσι φορές, σαν οι λέξεις να αποκτούν άλλη διάσταση και σαν το ποίημα να γίνεται ένα… ξόρκι. Με τέτοια διάθεση προσεγγίζω σαν μουσικός την ποίηση. Σα μάγισσα που διαλέγει τις μαγικές φράσεις που θα ξορκίσουν το κακό, την ασχήμια που υπάρχει γύρω μας κι εντός. Και η μουσική «έρχεται» μόνη της. Έχετε πει πως «αν δεν είσαι απόλυτα δοσμένος σε ό,τι κάνεις, θα συντριβείς». Μέσα από ποια διαδρομή φτάσατε σε μια τόσο «δύσκολη» παραδοχή; Το να κινείται κανείς στο χώρο των τεχνών, είναι απόλυτα συναρπαστικό αλλά και πολύ… επικίνδυνο. Είναι πολύ εύκολο να παρασυρθεί κανείς από τον ναρκισσισμό του και να μπει σε μια διαδικασία αναπαραγωγής του εαυτού του, όταν αρχίσουν τα καλά σχόλια, τα «είστε καταπληκτική», τα βραβεία και οι διακρίσεις. Εμένα ευτυχώς δε μου αφήνει πολλά περιθώρια η ευθύνη που αισθάνομαι απέναντι στους ποιητές, απέναντι στα κείμενα που τολμώ να αγγίξω. Δεν με αφήνει η συνείδησή μου ήσυχη να πω «δε βαριέσαι, καλό είναι κι ας το έχω ξανακάνει», όταν ας πούμε έχω πιάσει ένα ποίημα του Σολωμού, ή του Παλαμά ή του Ελύτη. Πρέπει όταν θα φύγει από τα χέρια μου για να ταξιδέψει (σε CD ή και στις συναυλίες) να είμαι βέβαιη ότι έχω κάνει το καλύτερο που μπορώ (συνθετικά, ενορχηστρωτικά, ερμηνευτικά) κι ότι πάσχισα να βρω μια μουσική, ότι δεν «πήρα από τα έτοιμα». Επανέρχομαι όμως στην ερώτηση. Σ’ αυτή τη δουλειά που έχει και το μεγάλο ζήτημα του βιοπορισμού και των θυσιών που πρέπει να κάνει κανείς στην προσωπική του ζωή, δεν γίνεται να είναι κανείς φειδωλός ούτε στον χρόνο του, ούτε στην αφοσίωση, ούτε στα ρίσκα που παίρνει. Είναι σα μια θάλασσα, ή μπαίνεις και κολυμπάς ή κάθεσαι έξω· δε γίνεται να είσαι στα ρηχά και να πλατσουρίζεις γιατί κρυώνεις ή φοβάσαι τα βαθειά... Κι αν δεν το αγαπά κανείς με πάθος αυτό που κάνει, θα κουραστεί. Θα κουραστεί στην πρώτη αποτυχημένη παράσταση, στην τρίτη φορά που δεν θα έχει να πληρώσει το νοίκι του, στον δωδέκατο ταξιτζή που θα τον ρωτήσει «εντάξει η μουσική, αλλά από δουλειά τι κάνεις;». Προτιμώ να μη σας πω λεπτομέρειες για την προσωπική μου πορεία, πάντως ένα είναι σίγουρο, αν δεν είχα τόσο πείσμα και τόση ανάγκη να κάνω αυτό που κάνω, θα τα είχα παρατήσει προ πολλού, και μάλιστα για σοβαρούς λόγους. Υπάρχει γυναικείος λόγος (ή και τρόπος) στη μουσική σήμερα; Δύσκολη ερώτηση. Φοβάμαι ότι δεν ξέρω να σας απαντήσω. Αλλά δεν ξέρω αν έχει να κάνει με το σήμερα μόνο. Αμφιβάλλω αν στη συνείδησή μου υπάρχει ένα καταγεγραμμένο γυναικείο στιλιστικό πρότυπο στην τέχνη, τουλάχιστον στη μουσική. Ότι υπάρχει δυναμική γυναικεία παρουσία είναι σίγουρο, αλλά δεν ξέρω αν έχει φτιάξει ένα είδος «σχολής».
19
Photo Miltos Pantelias - Artwork Irini Gonou
Τα «τζιτζίκια» μάλλον προτάσσουν έναν αισιόδοξο κόσμο. Σίγουρα έναν πολύ φωτεινό. Αν αυτό ευσταθεί, τι σας έσπρωξε σε αυτή την επιλογή με δεδομένη την μάλλον σκοτεινή εικόνα του κόσμου που μας περιβάλλει. Είναι αυτό που λέγαμε πριν. Περί ποίησης και... μαγείας. Το ποίημα του Ελύτη «τα τζιτζίκια», από «τα Ρω του Έρωτα» έχει για μένα έναν ισχυρό διπλό συμβολισμό. Καταρχήν, τον προφανή: ο ποιητής ρωτάει τα τζιτζίκια αν «ο βασιλιάς ο ήλιος ζει» κι εκείνα του αποκρίνονται «ζει ζει ζει ζει ζει ζει ζει ζει» που για μένα είναι ένα πολύ αισιόδοξο μήνυμα γι’ αυτή τη χώρα που βρίσκεται βυθισμένη σε τέτοιο ζόφο… Αλλά έχει κι άλλον ένα συμβολισμό. Ο Αίσωπος όταν έφτιαξε αυτόν τον... απαράδεκτο μύθο για τον τζίτζικα και το μέρμηγκα, απέκρυψε ένα πολύ σημαντικό στοιχείο: τα
20
Π Ο Ρ Τ Ρ Ε ΤΑ Π Α Λ Α Ι Ω Ν ΥΠΟΤΡΟΦ ΩΝ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ τζιτζίκια αφού γεννηθούν, μένουν μέχρι και 17 χρόνια μέσα στη γη μέχρι να βγουν από το αυγό, να βγουν στην επιφάνεια και να αρχίσουν το τραγούδι τους για ένα μόνο καλοκαίρι! Κι εκείνος τολμάει και λέει τον τζίτζικα τεμπέλη; Κάπως έτσι κι εμείς οι Έλληνες, που μας κατηγορούν ότι είμαστε τα... «τζιτζίκια της Ευρώπης», έχουμε περάσει κάμποσο καιρό σε πολύ δύσκολες καταστάσεις, και γενικώς έχουμε κάνει πολλή υπομονή μέχρι να «σηκώσουμε κεφάλι» για να τραγουδήσουμε... Και πόσο όμορφα έχουμε τραγουδήσει (από τον Όμηρο μέχρι σήμερα...). Το ότι κάποιοι μας θεωρούν τεμπέληδες το θεωρώ ανάξιο σχολιασμού -και μόνο τα παιδιά στην εφηβεία να δει κανείς πόσο σκληρά εργαζόμενοι είναι, μεταξύ σχολείου, αγγλικών, φροντιστηρίου, κλπ, θα καταλάβει αν είμαστε τεμπέληδες σα λαός. Ποια είναι η γνώμη σας για τη σημερινή τέχνη της «τραγουδοποιίας» στην Ελλάδα; Φοβάμαι ότι έχουμε λίγο το σύνδρομο των παιδιών που έχουν πετυχημένους γονείς. Και ζουν στη σκιά τους, μη μπορώντας να συγκρουστούν μαζί τους για να τους ξεπεράσουν. Βάζω φυσικά και τον εαυτό μου μέσα, πρώτη-πρώτη! Η εποχή του Μάνου Χατζιδάκι ήταν τόσο καθοριστική για την τραγουδοποιία, που είναι λογικό να είμαστε ακόμα στα... απόνερά της. Και δεν μιλώ μόνο για τη μουσική του ίδιου του Χατζιδάκι, που είναι έτσι κι αλλιώς ανεπανάληπτη, αλλά και του κύκλου των συνθετών που εκείνος ανέδειξε υποστηρίζοντάς τους με διαγωνισμούς, με αναθέσεις έργων κλπ. Τώρα που δεν έχουμε έναν τέτοιο φάρο που θα υποστηρίξει επί της ουσίας το ελληνικό τραγούδι, είναι δύσκολο να αποφύγουμε τον μιμητισμό. Είμαι όμως αισιόδοξη, γιατί όσο πιο ζοφερή είναι η εποχή, τόσο πιο φωτεινή είναι η τέχνη της. Και ιδίως η τραγουδοποιία είναι τόσο συνδεδεμένη με την καθημερινότητα, που, δεν μπορεί, θα σπάσει τα δεσμά του παρελθόντος για να μπορέσει να εκφράσει δυναμικά και πρωτότυπα αυτό που βιώνουμε αυτή τη στιγμή. Το επόμενο βήμα σας που θα είναι επικεντρωμένο; Έχω φέτος τη χαρά να είμαι σε μεγάλη περιοδεία με διαφορετικά projects σε κάμποσες χώρες (Γαλλία, Ελβετία, Βέλγιο, Καναδά, Νέα Υόρκη, Βερολίνο, Αγγλία, Ολλανδία, Ισπανία). Παράλληλα με όλα αυτά τα ταξίδια, ετοιμάζω τη δισκογραφική καταγραφή του τελευταίου μου προσωπικού project που λέγεται «SPELL-ΞΟΡΚΙ» και που το έφτιαξα με την καθοριστική συνδρομή δύο εικαστικών, της Ειρήνης Γκόνου και του Μίλτου Παντελιά, δύο ανθρώπων του θεάτρου, της Αγλαΐας Παππά και της Φωτεινής Παπαχριστοπούλου, κι έναν επιστημονικό συνεργάτη, τον Γιώργο Ανδρικόπουλο, που με διαφώτισε πολύ για τη μαγεία στην αρχαιότητα. Η σκηνική εκδοχή του «Ξορκιού» έχει ήδη παιχτεί σε Ελλάδα και Γαλλία και τώρα ετοιμάζω τις συνθέσεις του δίσκου (αρκετές σε αγγλική ποίηση του 19ου αιώνα, πρώτη φορά που γράφω μουσική για μη-ελληνικό στίχο), ο οποίος θα έχει και κάποιες αναπάντεχες διασκευές (όπως λ.χ. ένα punk κομμάτι). Επίσης, με μεγάλη χαρά δέχτηκα την πρόταση του Μουσικού Χωριού, για να κάνω το καλοκαίρι ένα σεμινάριο με θέμα «το μουσικό DNA του λόγου», κομμάτι της έρευνάς μου πάνω στην ανακάλυψη και την επεξεργασία της μουσικής της ποίησης. Το Μουσικό Χωριό μπήκε στη ζωή μου τα δυο τελευταία χρόνια κι έκτοτε αποτελεί μια μεγάλη ανάσα έμπνευσης η συναναστροφή με τόσους ακούραστους και ταλαντούχους μουσικούς (νέους και παλιότερους, Έλληνες και ξένους).
21
Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΑΤ Ζ Ε Ν ΤΑ
ΛΟΝΔΙΝΟ
National Gallery: DELACROIX and the rise of Modern Art
ΛΟΝΔΙΝΟ
Victoria & Albert Museum Botticelli Reimagined
Η έκθεση αυτή είναι ένας φόρος τιμής στον κορυφαίο εκφραστή της Γαλλίας του Ρομαντισμού. Η βρετανική τέχνη και η λογοτεχνία, τα πραγματικά ή φανταστικά ταξίδια του στη Βόρεια Αφρική, οι βιβλικές σκηνές, τα ανθρώπινα πάθη ήταν η έμπνευσή του.
Η μεγαλύτερη έκθεση του καλλιτέχνη στη Βρετανία από το 1930, παρουσιάζει εκτός από 50 πρωτότυπα έργα, την επιρροή του σε σύγχρονους καλλιτέχνες και την επανερμηνεία του έργου του με σύγχρονο τρόπο.
ΛΟΝΔΙΝΟ
Β ρυξέλλες
Διάρκεια έκθεσης: έως 03/07/2016 www.vam.ac.uk
Διάρκεια έκθεσης: 17/02 -26/05/2016 www.nationalgallery.org.uk
Royal Academy of Arts In the age of Giorgione
Η έκθεση επιδιώκει να ξετυλίξει το σύνθετο πλέγμα των επιρροών που διαμόρφωσαν το έργο του Giorgione με τους πιο γνωστούς καλλιτέχνες της Αναγέννησης. Μαζί με τα έργα του Giorgione θα εκτεθούν έργα των Bellini, Dürer, Titian, Sebastiano del Piombo, Lorenzo Lotto και άλλων. Διάρκεια έκθεσης: έως 05/06/2016 www.royalacademy.org.uk
22
Royal Museums of Fine Arts of Belgium: From Floris to Rubens
Η έκθεση περιλαμβάνει ενενήντα σχέδια από ολλανδούς καλλιτέχνες του 16ου και 17ου αιώνα, προερχόμενα από ιδιωτικές συλλογές. Σχέδια, πίνακες ζωγραφικής, βιτρώ, ταπετσαρίες καθώς και προσχέδια καλλιτεχνών όπως ο Frans Floris και Peter Paul Rubens, Hendrick Goltzius, Cornelis De Vos, Pieter Stevens και Adriaen Frans Boudewijns. Διάρκεια έκθεσης: 20/1 - 15/5/2016 www.fine-arts-museum.be
Π αρίσι
Grand Palais Carambolages
Υπό τον ευφάνταστο τίτλο Carambolages (καραμπόλες) -όρος που χρησιμοποιείται στο μπιλιάρδο-, η έκθεση παρουσιάζει 185 έργα τέχνης φαινομενικά διαφορετικά μεταξύ τους που όμως συνδυαστικά το καθένα με το επόμενό του οδηγεί στο μεθεπόμενο με μία σύνδεση ή στην τεχνοτροπία ή στην επιρροή. Boucher, Giacometti, Rembrant, Man Ray, Annette Messager και πολλοί άλλοι σε μία πρωτοποριακή προσέγγιση.
Π αρίσι
Centre Pompidou Paul Klee – Irony at work
Μία από τις πιο μεγάλες αναδρομικές εκθέσεις για τον Paul Klee με περίπου 250 έργα του, δομημένη σε επτά θεματικές ενότητες που αναδεικνύουν κάθε βήμα στην καλλιτεχνική εξέλιξη στο έργο του Paul Klee. Διάρκεια έκθεσης: 06/04 -01/08/2016 www.centrepompidou.fr
Διάρκεια έκθεσης έως 04/07/2016 www.grandpalais.fr
Π αρίσι
Musee d’ Orsay: Le Douanier Rousseau. L'innocence archaïque
Η έκθεση αυτή πραγματεύεται την αρχαϊκή αθωότητα στο έργο του και ένα προβληματισμό σχετικά με την έννοια του αρχαϊσμού. Η έκθεση φιλοξενεί και έργα του Seurat, Delaunay, Kandinsky και Picasso, αλλά και αγνώστων καλλιτεχνών όπου διανθίζουν τον πλούτο των σχέσεων με τον Rousseau. Διάρκεια έκθεσης έως 17/07/2016 www.musee-orsay.fr
Π αρίσι
Centre Pompidou Gérard Fromanger
Η έκθεση παρουσιάζει μέσα από πενήντα έργα της εποχής 1964-2015 και πλούσιο αρχειακό υλικό της εποχής, τις σχέσεις και τις επιρροές του καλλιτέχνη αλλά και κατ΄επέκταση, όλη την ατμόσφαιρα της εποχής του Παρισιού του β΄μισού του 20ού αιώνα. Διάρκεια έκθεσης: έως 16/05/2016 www.centrepompidou.fr
23
Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΑΤ Ζ Ε Ν ΤΑ
Άμστερνταμ
Rijksmuseum: Breitner - Girl in kimono
Οι αμέτρητες εκδοχές της σύνθεσης «’Ενα κορίτσι με κιμονό» του Breitner είναι η αφορμή για την έκθεση αυτή. Η έκθεση παρουσιάζει την πλήρη σειρά από 14 πίνακες, για πρώτη φορά. Εκτός από τα έργα ζωγραφικής, εκτίθενται σχέδια, σκίτσα και φωτογραφίες. Διάρκεια έκθεσης: 20/2 - 22/5/2016 www.rijksmuseum.nl
Π αρίσι
Musee Picasso Picasso. Sculptures
Η πρώτη μεγάλη διεθνής έκθεση του φημισμένου Μουσείου στο Παρίσι μετά την πρόσφατη ανακαίνισή του, παρουσιάζει τα γλυπτά του Picasso. Σκοπός της έκθεσης είναι η παρατήρηση των γλυπτών του καλλιτέχνη από μια διαφορετική οπτική αντίληψη. Διάρκεια έκθεσης έως 28/08/2016 www.museepicassoparis.fr
Α μβούργο
Bucerius Kunst Forum Picasso – Window to the world
H έκθεση αυτή έχει ως θέμα το μοτίβο του παραθύρου στο έργο του Picasso και πως το διαπραγματεύεται στην τέχνη του. Είναι κάτι παραπάνω από ένα απλό αντικείμενο στη σύνθεσή του και είναι η πρώτη φορά που μία έκθεση το έχει ως άξονα μελέτης. Διάρκεια έκθεσης: έως 16/05/2016 www.buceriuskunstforum.de
24
Ρ ώμη
Scuderie del Quirinale Correggio & Parmigianino. Η τέχνη στην Πάρμα το 16ο αιώνα
Η έκθεση παρουσιάζει μερικά από τα σπουδαιότερα έργα των δύο σημαντικών καλλιτεχνών του Ιταλικού Μανιερισμού, Antonio Allegri (Correggio,1489-1534) και Francesco Mazzola (Parmigianino, 1503-1540). Διάρκεια έκθεσης: έως 26/06/2016 www.scuderiequirinale.it
Ε λβετία
Fondation Beyeler JEAN DUBUFFET
Ν έα Υ όρκη
The Frick Collection: Van Dyck The Anatomy of Portraiture
METAMORPHOSES OF LANDSCAPE Στην πρώτη μεγάλη αναδρομική έκθεσή του Jean Dubuffet στην Ελβετία, το Fondation Beyeler παρουσιάζει την πολυεπίπεδη βάση του έργου του μέσα από 100 έργα εστιάζοντας στην συναρπαστική ιδέα του Dubuffet όπου το τοπίο μεταμορφώνεται στους πίνακές του σε ένα σώμα, ένα πρόσωπο ή ένα αντικείμενο.
Πρόκειται για την πληρέστερη παρουσίαση προσωπογραφιών του του Van Dyck που διοργανώθηκε ποτέ, αναδεικνύοντας την ιδιοφυία του καλλιτέχνη.
Φ λωρεντία
Μ πιλμπάο
Διάρκεια έκθεσης έως 05/6/2016 www.frick.org
Διάρκεια έκθεσης: 31/1-8/5/2016 www.fondationbeyeler.ch
Palazzo Strozzi From Kandinsky to Pollock
Περισσότερα από εκατό σημαντικά έργα της από το 1920 έως το 1960. Ευρωπαίοι καλλιτέχνες όπως ο Marcel Duchamp, Max Ernst, Man Ray, Picasso κ.α. συνομιλούν με αμερικάνους δημιουργούς της ίδιας εποχής όπως οι Pollock, Rothko, Willem de Kooning, Alexander Calder, Roy Lichtenstein και Twombly. Διάρκεια έκθεσης έως 24/7/2016 www.palazzostrozzi.org
Guggenheim Museum Louise Bourgeois – Structure of existence: The Cells
Αφιέρωμα σε μια από τις κορυφαίες γλύπτριες του 20ού αιώνα, τη Louise Bourgeois (19112010). Μεταξύ των πιο καινοτόμων γλυπτών της είναι τα Cells (Κύτταρα), μια σειρά από αρχιτεκτονικούς χώρους που ασχολούνται με ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων. Διάρκεια έκθεσης έως 4/9/2016 www.bourgeois.guggenheim-bilbao.es
25
επισκεφθείτε τη νέα σελίδα μας στο facebook
B E Goulandris Foundation Ίδρυμα Β Ε Γουλανδρή 26