1
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2017 Διμηνιαίο ηλεκτρονικό περιοδικό Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή
Εξώφυλλο: Henry Matisse, Le Cauchemar de l’ éléphant blanc & Le Cow-Boy
ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ
Γεωργία Αλεβιζάκη, Παρασκευή Γερολυμάτου, Ανδρέας Γεωργιάδης, Μαρία Κουτσομάλλη, Αλεξάνδρα Παπακωστοπούλου, Κλειώ Πανουργιά Επιμέλεια - σχεδιασμός:
Τ 210 - 7252896 www.moca-andros.gr | www.goulandris.gr
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
5
ΝΙΚΟΣ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ
6
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
20
ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ
26
ΧΕΙΜΕΡΙΝΗ ΕΚΘΕΣΗ
30
ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗ ΜΟΝΙΜΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ
32
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΑΤΖΕΝΤΑ
34
Του Κυριάκου Κουτσομάλλη, διευθυντή του Ιδρύματος Β. & Ε. Γουλανδρή
Αφιέρωμα στην περιοδική έκθεση του καλοκαιριού
με την πρώτη χορεύτρια της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, κ. Μαρία Κουσουνή
Βράβευση από το Montblanc Cultural Foundation
Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη, από τη μόνιμη συλλογή του Ιδρύματος στην Άνδρο
Henry Matisse, Le Cauchemar de l’ éléphant blanc & Le Cow-Boy
Παρουσίαση σημαντικών εικαστικών εκθέσεων από όλο τον κόσμο
4
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
Στο υπό ανάγνωση εικοστό κατά σειρά ηλεκτρονικό τεύχος υποδεχόμαστε με ιδιαίτερη χαρά μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη την πρώτης χορεύτριας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Η Μαρία Κουσουνή με μακρά καλλιτεχνική πορεία και συνεργασίες με σημαντικούς χορογράφους και μεγάλα θέατρα του κόσμου, με το εύρος της χορευτικής της παιδείας και το πάθος που την διακατέχει γνωρίζει πώς να μετουσιώνει την χορογραφία και την μουσική σε υψηλό δείγμα χορευτικής αρμονίας. Η συνέντευξη την οποία μας παραχώρησε αναδεικνύει άγνωστες για τους πολλούς πτυχές, των μηχανισμών και των κανόνων που διέπουν αυτή τη μεγάλη τέχνη. Η έκθεση την οποία αφιερώσαμε για την περίοδο του καλοκαιριού στον Νίκο Εγγονόπουλο, θεμελιωτή του ελληνικού υπερρεαλιστικού κινήματος, έληξε σημειώνοντας εξαιρετική επιτυχία τόσο από άποψη επισκεψιμότητας όσο και αποδοχής από τον Τύπο. Το Μουσείο θα συνεχίσει ωστόσο να λειτουργεί καθ’ όλο τον υπόλοιπο χρόνο παρουσιάζοντας επιλεγμένα έργα από την δική του συλλογή. Κυριάκος Κουτσομάλλης Διευθυντής
5
ΕΚΘΕΣΗ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ, ΑΝΔΡΟΣ
6
7
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΥΠΟ
8
ΜΕ ΤΟΝ ΕΓΓΟΝΌΠΟΥΛΟ ΣΤΗΝ ΑΝΔΡΟ
Εκατόν δέκα ζωγραφικά έργα και δεκαπέντε ποιήματα αναδεικνύουν το έργο ενός από τους σημαντικότερους έλληνες εκφραστές του υπερρεαλισμού Αν είστε λάτρεις του δεν το συζητάμε, θα ενθουσιαστείτε και θα συγκινηθείτε, όμως ακόμη κι αν δεν αγαπάτε τον Νίκο Εγγονόπουλο, αν βρίσκετε τη ζωγραφική του μονότονη και υπερβολικά επηρεασμένη από τις ιδέες του Τζόρτζιο ντε Κίρικο ή αν θεωρείτε την ποίησή του ακαταλαβίστικη αξίζει να επισκεφθείτε την Ανδρο για να δείτε την έκθεση «Με τα χρώματα του λόγου και τον λόγο των χρωμάτων». Οχι μόνο διότι μπορεί να αντικρούσει ή να επιβεβαιώσει τις απόψεις σας (και ο διαπραγματευτικός διάλογος σε αυτά τα θέματα είναι πάντα χρήσιμος) αλλά γιατί -χάρη, κυρίως, στον σχεδιασμό του εικαστικού Ανδρέα Γεωργιάδη- το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή προσφέρει εφέτος ένα πλήρες, εντυπωσιακό ταξίδι μύησης στο πολύπλευρο έργο του Εγγονόπουλου, ενθαρρύνοντας τον διάλογο με τις ιδιαιτερότητες, τις εμμονές και τις ευαισθησίες του. Εκατόν δέκα ζωγραφικά έργα και 15 επιλεγμένα ποιήματα υπογραμμίζουν τα στοιχεία που τον ανέδειξαν σε κυρίαρχο πρωτοπόρο του ελληνικού υπερρεαλιστικού κινήματος. Η ξενάγηση αρχίζει σε μαύρο φόντο. Μια φωτογραφία από το ατελιέ του στην οποία φαίνεται, ελαφρώς κομμένη, μια αυτοπροσωπογραφία του 1935 είναι αναρτημένη δίπλα σε ένα καβαλέτο με το ίδιο το έργο (inception!) και συνομιλούν πλαγίως με «Το πνεύμα της μοναξιάς», έναν αρκετά γνωστό πίνακα του 1939, με πολλά από τα σύμβολα που απασχόλησαν στη συνέχεια τον καλλιτέχνη αποτυπωμένα στον καμβά. Στον τοίχο είναι γραμμένη η φράση του ζωγράφου και ποιητή: «Το έργο τέχνης είναι μια σιγοψιθυριστή εξομολόγηση προς ανθρώπους ευγενικούς». Τη διαβάζεις και δεν γίνεται να μη σκεφθείς τις λοιδορίες, τους χλευασμούς και τις απορρίψεις που συνάντησε στο ξεκίνημά του ο Εγγονόπουλος, γοητευμένος από τον σουρεαλισμό, ένα κίνημα που δεν ήταν μόνο καλλιτεχνικό αλλά και κάτι παραπάνω: μια στάση ανατροπής της ζωής και της τέχνης. Γιώργος Νάστος, Εφημερίδα Το Βήμα, 02/07/2017
9
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΥΠΟ
Η ΠΟΡΕΊΑ ΜΙΑΣ ΕΠΟΧΉΣ ΚΑΙ ΕΝΌΣ ΚΑΛΛΙΤΈΧΝΗ Να, ένα ωραίο μάθημα Ιστορίας, σκέφτηκα μέσα μου. Η έκθεση με 110 έργα του Νίκου Εγγονόπουλου (1907-1985) που μόλις εγκαινιάστηκε στην Ανδρο, πλαισιωμένη με μερι-
κά από τα εμβληματικά του ποιήματα, μυεί τον επισκέπτη σε μια εποχή που δεν υπάρχει πια: αυτή των καλλιτεχνών που είχαν εξαιρετική παιδεία, πατριωτική συνείδηση, περιέρ-
γεια. Ο ποιητής, ζωγράφος, σκηνογράφος και καθηγητής στο Πολυτεχνείο ήταν μέλος
αυτής της καθοριστικής γενιάς του ’30 που κατάφερε να κουβαλήσει την Ελλάδα στην πλάτη της, μερικά βήματα παρακάτω. Και οι πίνακές του είναι γεμάτοι από συμβολισμούς, αγίους, θεούς, ημίθεους, ήρωες, μνημεία, σαν παλίμψηστα γνώσης, μονοπάτια
μέσα από τα οποία ξαναδιαβάζει κάποιος τη μυθολογία, ανακαλύπτει προσωπικότητες της φιλοσοφίας και του απελευθερωτικού αγώνα, ανατρέχει στο μανιφέστο του σουρεαλισμού.
Το αριστοτεχνικά στημένο αφιέρωμα του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης του Ιδρύματος
Γουλανδρή χωρίζεται σε πολλές σπονδυλωτές ενότητες, φιλοδοξώντας να καλύψει ολόκληρη την πορεία του καλλιτέχνη που διήρκεσε αρκετές δεκαετίες. Το ζευγάρωμα
που έχει γίνει στην Ανδρο ανάμεσα στην τέχνη του χρωστήρα και την ποίησή του επίσης λειτουργεί διαφωτιστικά ώστε να μπορέσει κανείς να καταλάβει πώς εργαζόταν παράλληλα στα πεδία των στίχων και των χρωμάτων. Κάτι ακόμη: η υποδοχή από τους κριτικούς και από το κοινό των πρώτων έργων και ποιημάτων του στα τέλη της δεκαετίας του ’30 ήταν το λιγότερο αποκαρδιωτική, καθώς σχεδόν τον κατηγόρησαν ως παράφρονα. Ομως εκείνος, αν και τραυματίστηκε βαθιά, συνέχισε ακάθεκτος.
Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες ενότητες στην έκθεση είναι τα βυζαντινότροπα έργα
του με τη χρήση της αυγοτέμπερας, αλλά και την τοποθέτηση των σκούρων τόνων πριν από τους ανοικτούς, μέθοδο που ακολουθούσαν οι Βυζαντινοί για να δείχνουν πως το φως βγαίνει από μέσα και όχι από κάποια εξωτερική πηγή. Ακόμη και όταν απομακρύνθηκε από τη γοητεία της ιστορικής αυτής περιόδου, ακολούθησε την ίδια τεχνική για να φτιάχνει τα έργα του.
Εξίσου μεγάλο ενδιαφέρον έχουν και οι υπόλοιπες ενότητες, ιδιαιτέρως αυτές που αφορούν τη γυναίκα ως μούσα αλλά και τα ζευγάρια. Ο Εγγονόπουλος, που ζωγράφιζε μορφές δίχως χαρακτηριστικά προσώπου, τοποθετεί όλη την αφήγηση στην κίνηση
και τη στάση των σωμάτων. Ο ερωτισμός, η εγγύτητα, η οικειότητα αποτυπώνονται εκεί. Οι θηλές των θηλυκών σωμάτων έχουν πάντα ένα είδος αυθάδειας, οι πλάτες των
ανδρών είναι μεγάλες, οι μέσες τους λυγερές, οι κοιλιές στρογγυλές και οι πατούσες ρωμαλέες. Το σώμα παίζει κεντρικό ρόλο στη ζωγραφική του, είναι όπως οι λέξεις στην
ποίησή του. Καθώς οι πρωταγωνιστές του δεν έχουν μάτια, αυτιά, φρύδια και στόματα, ξεχωρίζουν από τα αντικείμενα, τα ρούχα τους, το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται:
10
λάμπες, καπέλα, λουλούδια, επιγραφές, βιβλία. Αν παρατηρήσει προσεκτικά κανείς το δεύτερο πλάνο στα έργα, θα ανακαλύψει σχεδόν πάντα καταπληκτικά σύννεφα (φι-
γουράρουν και στο εξώφυλλο του καταλόγου της έκθεσης), θαλασσινά τοπία, κτίρια, γεφυράκια και ακέραιους αρχαίους ναούς.
Μεγάλο ρόλο στη θεματολογία του έχουν και οι ήρωες. Από τα δεκάδες έργα του, πρό-
σωπα αναγνωρίσιμα έχουν μονάχα οι άγιοι και κάποιοι ήρωες εναντίον των Τούρκων. Ωραίος ήταν ο τρόπος με τον οποίον ζωγράφιζε τα κτίρια, άλλη μια ξεχωριστή ενότητα με ουσία. Η συνεργασία του με τον Δημήτρη Πικιώνη τον είχε επηρεάσει πολύ στο να
μπορεί να κάνει ένα είδος «ψυχογραφίας» στα αρχιτεκτονήματα, έτσι ώστε να αποπνέει
το καθένα τη δική του προσωπικότητα. Η έκθεση δίνει χώρο και στη σκηνογραφική του παρουσία. Για πρώτη φορά παρουσιάζονται στην Ανδρο προσχέδια κοστουμιών από τις ιστορικές παραστάσεις «Ιων» και «Προμηθέας Δεσμώτης», που είχε ανεβάσει στο Ηρώδειο ο Λίνος Καρζής το 1959. Οι θεατές θα δουν και δύο κοστούμια από το Ελλη-
νικό Χορόδραμα της Ραλλούς Μάνου. «Πιστεύω πως στο θέατρο τα σκηνικά πρέπει να έχουν τον χαρακτήρα ενός ζωγραφικού συμπληρώματος του έργου», έλεγε συχνά ο Εγγονόπουλος.
Η Μαρία Κουτσομάλλη, που έχει επιμεληθεί το αφιέρωμα, πετυχαίνει να παρουσιάσει στον θεατή ένα συνεκτικό αφήγημα, ενώ το στήσιμο της έκθεσης, καθώς και ο κατάλογος που φρόντισαν ο Ανδρέας Γεωργιάδης και η Βιβή Γερολυμάτου της Μικρής
Ανδρου δίνουν υπόσταση σε όλες τις πτυχές του καλλιτέχνη. Σημαντική είναι και η επιστημονική τεκμηρίωση της ιστορικού τέχνης Κατερίνας Περπινιώτη. Το αφιέρωμα θα ολοκληρωθεί την 1η Οκτωβρίου.
Μαργαρίτα Πουρνάρα, Εφ. Καθημερινή, 27/6/2017
11
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΥΠΟ
12
ΩΡΑΊΟΣ ΩΣ ΕΓΓΟΝΌΠΟΥΛΟΣ! Αφήνεις τα λευκά κυκλαδίτικα σκαλοπάτια και το γαλάζιο του Αιγαίου και βρίσκεσαι στην παραζάλη των χρωμάτων του Νίκου Εγγονόπουλου καθώς μπαίνεις στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Ανδρου. Οι φωτεινοί πίνακές του να έρχονται σε αρμονική αντίθεση με το μαύρο φόντο στους τοίχους των αιθουσών, ενώ δίπλα τους γλυπτά σαν βιβλία ανοιγμένα προτείνουν επιλεγμένους στίχους του. Αυτό είναι το υποβλητικό σκηνικό της έκθεσης «Με τα χρώματα του λόγου και τον λόγο των χρωμάτων» που εγκαινιάστηκε το Σάββατο από το Ιδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή και αποκαλύπτει μέσα από 110 έργα και επτά ενότητες τον πρωτοποριακό ζωγράφο και ποιητή, που έδωσε νόημα ελληνικό στον σουρεαλισμό. Τον ερωτικό, πληθωρικό, αινιγματικό, απόκοσμο Εγγονόπουλο. Τον Εγγονόπουλο της μούσας, του μύθου, των συμβόλων, της φαντασίας, του ονείρου, της αλληγορίας. Τον Εγγονόπουλο μιας Ελλάδας που από την αρχαιότητα και το Βυζάντιο φτάνει ώς τις μέρες μας. Στεκόμαστε μπροστά στα θαυμάσια έργα του. Η «Μεταθανάτια αυτοπροσωπογραφία» που φιλοτέχνησε μόλις το 1940 -ίδιος με φάντασμα τυλιγμένος σε πέπλο-, ο «Αγιος Χαρίτωνας» με ένα ποτήρι στο μέτωπο, «Ο προπάππους ο Σμιττ» (1966), μέγας γυναικοκατακτητής, «Ενθύμιον κατοχής» (1963) όπου μια κομψή Αθηναία στέκεται μπροστά σε έναν σκελετό με τα σύμβολα των ναζί, ο «Θησεύς» με φουστανέλα να σκοτώνει τον Μινώταυρο (1961), η γυμνόστηθη Πηνελόπη να προσφέρει ελληνικό καφεδάκι στον Οδυσσέα που κρατάει τσιγάρο και μπεγλέρι (1970). Το τελευταίο του έργο, η αισθησιακή «Μεσογειακή μούσα»... Μια βιτρίνα περιλαμβάνει δακτυλόγραφα από την εμβληματική ποιητική σύνθεση «Μπολιβάρ», ενώ ακούγεται η φωνή του Εγγονόπουλου που απαγγέλλει και σε μια άλλη βρίσκονται μικρά σχέδια κοστουμιών για θεατρικές παραστάσεις - τόσο τελειομανής που έχουν καρφιτσωμένα πάνω τους δείγματα υφασμάτων. Αναγνωρίσιμοι οι πίνακες του Εγγονόπουλου (1907-1985), όσους όμως κι αν έχεις δει, όσα κι αν έχεις διαβάσει για τη ζωή και το έργο του, η έκθεση και ο περιεκτικός κατάλογος που τη συνοδεύει (εκδ. Μικρή Αρκτος) ξεδιπλώνουν άγνωστες ή λιγότερο γνωστές, πάντα συναρπαστικές πτυχές. Πόση απογοήτευση ένιωσε με τις κριτικές, συγκεχυμένες έως απαξιωτικές, για το πρώτο του ποιητικό έργο «Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν», τα χλευαστικά σχόλια και τις λοιδορίες που δέχτηκε σε ένα κλίμα συντηρητικό -μέχρι κείμενο επιθεώρησης με τίτλο «Δισεγγονόπουλος και Μπιρμπιρίκος» έγινε- αφήνοντάς του βαθύ τραύμα. «Κλείστηκε στον εαυτό του, έγινε μυστικοπαθής, ωστόσο αυτή η αρχική έλλειψη αναγνώρισης δεν τον έκανε να αποκλίνει από την πορεία του», λέει η επιμελήτρια της έκθεσης, Μαρία Κουτσομάλλη. «Ταυτόχρονα έχει βαθιά σεμνότητα όποτε πρόκειται να εκθέσει έργα του. Οπως έλεγε: Ο Εγγονόπουλος έλεγε για τον Εμπειρίκο: «Ηταν θαυμάσιος άνθρωπος. Δεν είχε σχέση με τα μικρά της ζωής, δεν ήξερε τις δοσοληψίες τις κακομοίρες», αναφέρει ο διευθυντής του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Ανδρου, Κυριάκος Κουτσομάλλης, στον κατάλογο της έκθεσης. Παρή Σπίνου, εφ. ΕΦΣΥΝ, 28/6/2017
13
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΥΠΟ
ΝΊΚΟΣ ΕΓΓΟΝΌΠΟΥΛΟΣ:
ΜΙΑ ΈΚΘΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΌΝΕΙΡΑ, ΤΙΣ ΦΑΝΤΑΣΙΏΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΆΘΟΣ ΤΟΥ ΚΟΡΥΦΑΊΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΎ Τίποτα δεν μπορεί να προετοιμάσει τον επισκέπτη της φετινής έκθεσης του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στην Άνδρο, για την έκρηξη του φωτός που αντανακλάται μέσα από τα 100 έργα του κορυφαίου εκπροσώπου της νεοελληνικής τέχνης, Νίκου Εγγονόπουλου. Το όνομά του και ο τίτλος «Με τα χρώματα του λόγου και το λόγο των χρωμάτων» είναι τα μόνα ασπρόμαυρα που διακοσμούν τους τοίχους στο πρώτο επίπεδο της έκθεσης, μια εισαγωγή στο εντυπωσιακό σε μέγεθος και πρωτοτυπία ζωγραφικό έργο του. «Οι λέξεις είναι στοιχεία που τα ξομπλιάζω και τα βάζω χρωματιστά το ένα πλάι στο άλλο», έλεγε ο Εγγονόπουλος. Ο λόγος του ποιητή και η πράξη του ζωγράφου αποτελούν μια ενιαία αδιάσπαστη ενότητα και με την οντότητά τους δημιουργούν τον άξονα της καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Καθώς ο Εγγονόπουλος ήθελε τον εαυτό του καλλιτέχνη της εποχής του, να εκφράζει ελεύθερα και να μεταλλάσσει ιδέες, σκέψεις αισθήσεις και διαισθήσεις σε ποίηση και ζωγραφική, αντιμετώπισε πολλές επιφυλάξεις και δισταγμούς μέχρι να αναδειχθεί σε κυρίαρχο πρωτοπόρο του ελληνικού υπερρεαλιστικού κινήματος. Οι ρίζες του Εγγονόπουλου φύονται στην ποίηση του Διονυσίου Σολωμού, τον οποίο θεωρούσε τον πρώτο υπερρεαλιστή ποιητή. Συνεπαίρεται από τη μεταφυσική περίοδο της ζωγραφικής του Ντε Κίρικο, τον οποίο θεωρούσε από τις μεγαλύτερες μορφές του παγκόσμιου υπερρεαλιστικού κινήματος, ενώ θαυμάζει τους μεγάλους ανανεωτές της τέχνης Μανέ και Σεζάν. Ο δάσκαλός του, Κωνσταντίνος Παρθένης ήταν αυτός που τον μύησε στα διδάγματα και τις αναζητήσεις και των δυο, ενώ επηρεάστηκε από τον Πάουλ Κλέε και τον Δημήτρη Πικιώνη που διεύρυναν το πεδίο της εικαστικής και γενικότερης καλλιέργειάς του. Ως αυθεντικός και ένθερμος υποστηρικτής των υπερρεαλιστικών αρχών που άρχισαν να καταφθάνουν στην Ελλάδα δέκα χρόνια από την καταστατική τους δημοσίευση το 1924 από τον Μπρετόν, ο Εγγονόπουλος πρόταξε τον εαυτό του στις επάλξεις του κινήματος, σφυρηλατώντας την καλλιτεχνική του ευαισθησία μες από την απαξίωση και τη χλεύη, κρατώντας πεισματικά μέσα στην πολιτική συνθήκη της δικτατορίας του Μεταξά και αργότερα τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, την πίστη του στην ανανέωση της ελληνικής παράδοσης μέσω του έργου του, με τόλμη, γνώση και θάρρος. Ο Εγγονόπουλος ήταν ένας «θαυμάσιος άνθρωπος που δεν είχε σχέση με τα μικρά της ζωής, δεν ήξερε τις δοσοληψίες, τις κακομοιριές», έλεγε ο Ανδρέας Εμπειρίκος. Διεκδίκησε ακαταπόνητα το δικαίωμα της απόλυτης και χωρίς όρους ελευθερίας στην τέχνη του, μια τέχνη ακόμα και σήμερα πρωτοποριακή και αντισυμβατική.
14
Ο σπουδαίος αυτός δημιουργός, όπως οι περισσότεροι της γενιάς του ’30, κατόρθωσε να συνδέσει το διεθνιστικό κίνημα του υπερρεαλισμού με την ελληνική πολιτιστική συνέχεια, τρέφοντας απεριόριστο σεβασμό για την ελληνική πνευματική παράδοση. Ως ζωγράφος, ποιητής και καθηγητής στο Πολυτεχνείο, ο Εγγονόπουλος ακολούθησε ακούραστα επί πενήντα χρόνια μια διαδρομή που περιείχε άρρηκτα συνδεδεμένες τις τρεις δραστηριότητές του, πιστός μέχρι τέλους στο έμβλημά του, το απόφθεγμα του Οράτιου: «Η ζωγραφική και η ποίηση πρέπει να βασίζονται στην ίδια αρχή». Ο ίδιος με μοναδικό τρόπο εκφράζει τις αγωνίες του δημιουργού: «Ο ζωγράφος μεταχειρίζεται χρώματα και πινέλα, λάδι, νέφτι και άλλα. Ξέρει όμως ότι πίσω από το τελάρο του υπάρχει μια βαθειά μαύρη τρύπα. Παραμερίζει, με την τόλμη του ονείρου το τελάρο, και σκύβοντας μες στο σκοτεινό βάραθρο βλέπει μακριά, πολύ μακριά, κοντά στο βάθος, κάτι να φωσφορίζει αμυδρά. Στο συναμεταξύ πετούν –αθόρυβα- μαύρα πουλιά, φτερωτά ψάρια και φαντάσματα. Ξανάρχεται στο φως. Αναμεσίς σ΄ αυτόν και το τελάρο του βρίσκεται τώρα ένα θεριό. Αλλά και πάλι δε θα φοβάται». Αργυρώ Μποζώνη, ελculture.gr
15
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΥΠΟ
16
ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ, ΟΙ ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΥ Ιδιόρρυθμος, απρόσμενος και ανασφαλής ή επαναστάτης που κάνει τους σημερινούς δήθεν πρωτοπόρους της τέχνης να φαντάζουν τουλάχιστον αστείοι; Μια πάσχουσα προσωπικότητα που αναζήτησε παρηγοριά από τα αδιέξοδα της ζωής στο παράλογο ή ένας άνθρωπος που πίστευε ότι η αγάπη είναι ο μόνος τρόπος για να γνωρίσουμε κάτι; Ποιος ήταν τελικά ο Νίκος Εγγονόπουλος; Ενας δημιουργός μυστικοπαθής, κλεισμένος στον εαυτό του, απομονωμένος ειδικά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες της ζωής του. Ποιο έργο θα ήταν λοιπόν καταλληλότερο από «Το πνεύμα της μοναξιάς» (1939), φορτωμένο με πολλά από τα σύμβολα που κυριάρχησαν στην εικαστική του γλώσσα όπως η λάμπα, τα σύννεφα, η επιγραφή «ενοικιάζεται», οι μαρμάρινες κεφαλές αγαλμάτων και βεβαίως οι γυμνόστηθες και χωρίς πρόσωπο γυναικείες μορφές, για να αρχίσει να ξετυλίγεται ο μίτος που θα οδηγήσει στην απάντηση του αινίγματος γύρω από την προσωπικότητα και το έργο του Νίκου Εγγονόπουλου; Αυτό επέλεξε και η Μαρία Κουτσομάλλη - Μορό, επιμελήτρια της φετινής έκθεσης, αφιέρωμα στον σπουδαίο, αναγνωρίσιμο αλλά και ουσιαστικά άγνωστο εικαστικό και ποιητή, η οποία πραγματοποιείται στο Ιδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή και υποδέχεται τους επισκέπτες, που θα έχουν την ευκαιρία φέτος το καλοκαίρι στην Ανδρο να απολαύσουν 110 έργα, δηλαδή το 10% του συνολικού έργου του Εγγονόπουλου. Σε φόντο μαύρο και σε πλήρη αντίθεση με τον υπότιτλο της έκθεσης «Με τα χρώματα του λόγου και τον λόγο των χρωμάτων», η μύηση στον κόσμο του Εγγονόπουλου αρχίζει με κλεφτές ματιές σε στιγμιότυπα της ζωής του: φωτογραφίες από το ατελιέ του (στην αίθουσα υποδοχής τα έργα που απεικονίζονται στο ασπρόμαυρο καρέ από το εργαστήρι του, εκτίθενται στον χώρο), ο ίδιος με καλημαύχι πλάι στον δάσκαλό του Φώτη Κόντογλου, υπηρετώντας τη στρατιωτική του θητεία ή πλάι στους Οδυσσέα Ελύτη και Ανδρέα Εμπειρίκο. Η αναφορά στην «Αληπασιάδα» του Χατζή Σεχρέτ που ανακάλυψε τυχαία στη βιβλιοθήκη του θείου του στο Παρίσι, έργο που τον άφησε εμβρόντητο - όπως ο ίδιος παραδέχεται - και απομάκρυνε τον τρόπο σκέψης του από τον ορθολογισμό των Γάλλων. Και πλάι τους σε ανοιγμένα στον τοίχο επίσης μαύρα βιβλία με ποιήματά του, τα οποία ακολουθούν τη ζωγραφική διαδρομή του Εγγονόπουλου, παρόντα αλλά διακριτικά (χάρη στον σχεδιασμό της έκθεσης που υπογράφει ο εικαστικός Ανδρέας Γεωργιάδης) ακριβώς όπως και η παρουσία τους στη ζωή του δημιουργού τους. Δεν είναι τυχαίο ότι κι ο ίδιος έλεγε: «Οταν η δουλειά μου πάνω σε κάποιον πίνακα δεν με απορροφά πλήρως, συλλογιέμαι την ποίηση. Μερικές φορές, μόλις τελειώσω τη δουλειά μου, γράφω τα ποιήματά μου στο χαρτί. Μερικές φορές, πάλι, όχι. Ετσι πολλά ποιήματά μου δεν δουλεύτηκαν ποτέ οριστικά, με αποτέλεσμα να τα έχω ξεχάσει». Την έκθεση συνοδεύει δίγλωσσος κατάλογος με κείμενα του διευθυντή του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κυριάκου Κουτσομάλλη, της επιμελήτριας Μαρίας Κουτσομάλλη, του ομότιμου καθηγητή στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σωτήρη Σόρογκα, του ποιητή Θανάση Χατζόπουλου και της ιστορικού τέχνης Κατερίνας Περπινιώτη-Αγκαζίρ. Του χρόνου το μουσείο σχεδιάζει διπλή έκθεση με έργα του Δημήτρη Μυταρά και της Αλεξάνδρας Αθανασιάδου στον χώρο της γλυπτοθήκης, που θα αναμορφωθεί ενόψει των εγκαινίων του ιδρύματος στην Αθήνα. Μαίρη Αδαμοπούλου, εφ. ΤΑ ΝΕΑ, 27.6.2017
17
ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ
Όπως κάθε χρόνο, ιδιαίτερη απόλαυση και η φετινή έκθεση. Πάρα πολύ καλή! Συγχαρητήρια. Α. Γεωργιάδου 6/7/17 Η έκθεση του Εγγονόπουλου άλλαξε τον τρόπο που βλέπω κι εγώ τη ζωή, το γυμνό και τα “πρόσωπα”. G.D., 8/7/2017 Βλέποντας από κοντά τους πίνακες του Εγγονόπουλου σε συνδυασμό με την ποίηση του γοητεύτηκα, θαύμασα! 9/7/2017 Κάναμε ένα υπέροχο ταξίδι στην ελευθερία, στο χρώμα, στη ζωή. Γιατί όλα αυτά είναι η τέχνη του Εγγονόπουλου. Ευχαριστούμε πολύ. Μ. Μιχαήλ, 9/7/2017
18
Fantastic curation and presentation! The poetry and art together are a complete Engonopoulos experience! Sophia, (London), 21/7/2017 Η έκθεση ήταν απίθανη. Ανέδειξε την πολυπλοκότητα και το πολυδιάστατο του έργου του Εγγονόπουλου στο έπακρο. Μπράβο! Σούφος Μιχάλης / Δήμητρα Μπέλλα 4/8/2017 Συγχαρητήρια για την επιλογή του θέματος της έκθεσης. Η ξενάγηση ήταν εξαιρετική! Μικέλα-Ισίδωρος, Νάντια-Γιώργος Υπερρεαλισμός και Υπερευαισθησία! Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η έκθεση με
έργα ζωγραφικής αλλά και αποσπάσματα από ποιήματα του Ν. Εγγονόπουλου. 14/8/2017, Ηλ. Νταλάσου Υπέροχη έκθεση, όπως κάθε χρόνο. Όμορφη ξενάγηση. Ευγενικό προσωπικό! Φαίδωνας Δ. Υπέροχη έκθεση. Σπουδαίο το έργο. Εξαιρετική η προβολή. Γιάννης Φακής Εξαιρετική! Μια έκθεση-ύμνος στον σπουδαίο αυτό ζωγράφο! Απλά μαγικό! Μια έκθεση τροφή για το πνεύμα και ησυχαστήριο για τα μάτια! Πολύ καλό currating της έκθεσης του Ν. Εγγονόπουλου. Π.Ν.
Αχ η Άνδρος και το Ίδρυμα Β κ’ Ε Γουλανδρή… Τόσο συνεπείς σ’αυτά τα υπέροχα ραντεβού με την τέχνη… Υπέροχα! 30/8/2017 -Καλοστημένη έκθεση -Πολύ κατατοπιστική (και όχι κουραστική) η ταινία -Εξαιρετικά φιλόξενο το προσωπικό 9/9/2017 Γ. Κουγιουμτζόγλου, Ελ. Καραβά Μου πήρε τρεις επισκέψεις για να απολαύσω το έργο του Ν. Εγγονόπουλου. Συγχαρητήρια στο Ίδρυμα και φυσικά στους εργαζομένους του. Άψογοι σε όλα. Σταμούλης Γρηγόρης, 13/9/2017
19
20
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΧΟΡΕΥΤΡΙΑ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΛΥΡΙΚΗΣ ΣΚΗΝΗΣ
ΜΑΡΙΑ ΚΟΥΣΟΥΝΗ
Η δέσμευση του χορογράφου, ως καλλιτεχνική επιλογή, είναι προς το κοινό και είναι να παράξει τέχνη Πώς θα περιγράφατε τα στοιχεία που συνθέτουν τον απόλυτο ορισμό της «prima ballerina»;
Είναι μια προσωπικότητα ξεχωριστή, ιδιαίτερη, ολοκληρωμένη καλλιτεχνικά. Μεταφρά-
ζει και μεταφέρει την ιδέα της χορογραφίας και της μουσικής σε τέχνη. Η ίδια γίνεται αρμονία. Γίνεται τέχνη.
Ποιοι ώμοι μπορoύν να σηκώσουν αυτό το φορτίο;
Αυτοί που έχουν αρχικά το χάρισμα. Το ταλέντο. Φυσικά αντέχουν το βάρος αυτοί που
θα μείνουν προσηλωμένοι στην ιδέα και χρησιμοποιήσουν θετικά τα εμπόδια και τις αντιξοότητες του επαγγέλματος για να εξελιχθούν.
Γίνεται μεγάλη συζήτηση για τη σωματικότητα τα τελευταία χρόνια. Ποια είναι η αντίληψή σας γι’ αυτό και πώς εξελίσσεται αυτή η έννοια στον χορό σήμερα;
Το ιδανικό σώμα για τον χορό δεν έχει αλλάξει. Είναι συγκεκριμένο γιατί υπάρχει λόγος.
21
Υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες αισθητικής για να φτάσει κάποιος στο αποτέλεσμα της αρμονίας. Τα μακρυά άκρα, ο μακρύς λαιμός, μικρό κεφάλι και ευλύγιστες αρθρώσεις είναι μια καλή βάση για να μπορεί κάποιος να ανταπεξέλθει στη τεχνική του χορού αρμονικότερα. Απλά η σύγχρονη εποχή έχει αποδεχτεί και τον σωματότυπο που μπορεί να αποκλίνει από αυτό στις περιπτώσεις που υπάρχει κάποιο άλλο ιδιαίτερο ταλέντο. Το σώμα είναι γλώσσα. Ωστόσο τα σημαινόμενα της γλώσσας αυτής είναι σαφή στη κλασική δυτική φόρμα; Πρόκειται για μια λεπτομερή αφήγηση; Έναν διάλογο; Ο θεατής πώς μπορεί να ενταχθεί σε αυτό δημιουργικά; Πώς μπορεί να απολαύσει ολοκληρωμένα αυτό που εκτυλίσσεται μπροστά του; Η δέσμευση του χορογράφου, ως καλλιτεχνική επιλογή, είναι προς το κοινό και είναι να παράξει τέχνη. Το να διαφημιστεί και να προωθηθούν καλλιτέχνες (χορογράφοι και χορευτές) που δεν βρίσκονται ακόμα σε αυτό το επίπεδο της τέχνης δεν λέει απολύτως τίποτα. Η αλήθεια θα αποκαλυφθεί όταν ανοίξει η αυλαία. Και το κοινό δεν θα μπορέσει να συμμετέχει ενεργά. Πρόκειται για μια λεπτομερή αφήγηση πάντοτε! Δεν μπορεί να μην είναι σαφής. Θα έπρεπε να είναι οδηγημένη από τον χορογράφο όσο avant-garde να θέλει κάποιος να είναι. Αμέσως μετά, έγκειται στην εκπαίδευση του χορευτή το αν θα μεταφέρει καθαρά τη φόρμα που του έχει δώσει ο δημιουργός. Εδώ έρχεται η αντί-
22
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Το ιδανικό σώμα για τον χορό δεν έχει αλλάξει. Είναι συγκεκριμένο γιατί υπάρχει λόγος
ληψη και το επίπεδο της τεχνικής του. Είναι ένα σύνολο σωστών διεργασιών για να μπορέσει το κοινό να ταυτιστεί, να γίνει ένα με αυτό. Είναι τόσο απλό. Είχατε την επιλογή να συνεχίσετε την ήδη λαμπρή πορεία σας στη Βιέννη και στο Αμβούργο. Εσείς όμως επιλέξατε να «γυρίσετε σπίτι». Τι καθόρισε αυτή την επιλογή; Έμαθα να είμαι επαγγελματίας σε αυτές τις δυο ιστορικές Όπερες και οι μεγάλοι χορογράφοι μου έδειξαν τον δρόμο. Ξεδίπλωσαν από μέσα μου ποιότητες και στοιχεία που ακόμα δεν γνώριζα. Πά-
ντα βρισκόμουν να κάνω διαφορετικούς ρόλους μέσα στα μπαλέτα τους. Από το μικρό και αθώο κορίτσι ενός παραμυθιού μέχρι τη δραματική φιγούρα ενός λογοτεχνικού έργου. Η αναγνώριση ήρθε ως αποτέλεσμα πολύ γρήγορα. Ένιωσα ολοκληρωμένη και για προσωπικούς λόγους επέλεξα να γυρίσω πίσω στην Ελλάδα. Ο χορός δεν έχει σύνορα ούτως η άλλως. Έχετε κάνει πρόσφατα τα πρώτα σας βήματα στη χορογραφία. Πόσο σας άλλαξε αυτός ο νέος βηματισμός; Τα τελευταία επτά χρόνια που χορογραφώ με άλλαξαν και η προοπτική που μέχρι τότε ήταν μόνο από τη πλευρά της χορεύτριας ολοκληρώθηκε σε 360 μοίρες. Τα βλέπω όλα πια διαφορετικά. Σαν να το βλέπω από έξω. Είμαι πολύ πιο αντικειμενική και λιγότερο συναισθηματική. Έμαθα τους μηχανισμούς ενός ολόκληρου θεάτρου όπως αυτού της Λυρικής Σκηνής. Απο τα διοικητικά θέματα της οργάνωσης μέχρι τα καλλιτεχνικά, τα θέματα των σκηνικών, φωτισμών και όλες τις λεπτομέρειες που απαιτούνται για την υλοποίηση μιας δημιουργίας. Χρειάζεται μεγάλος συντονισμός, πολύς κόπος και χρόνος για να δημιουργηθεί έστω και μια παράσταση μιας ώρας. Είναι αποτέλεσμα ομαδικής δημιουργικής συνεργασίας. Ποια είναι τα νέα σας σχέδια; Πέρα από τις παραστάσεις μου με τη Λυρική Σκηνή είναι προγραμματισμένες κάποιες παραστάσεις στο εξωτερικό που θα ανακοινωθούν στο άμεσο μέλλον. Ταυτόχρονα έχω εστιάσει αρκετά σε νέους χορευτές και στη σωστή μεθόδευση του κλασικού μπαλέτου με διδασκαλίες και σεμινάρια. Σύντομα θα ανακοινώσω μια μελέτη μου πάνω στο εκπαιδευτικό κομμάτι που ετοίμαζα χρόνια.
23
Τα τελευταία Ποια θα ήταν η πρώτη σας φράση που θα λέγατε σε ένα παιδί που θέλει να ξεκινήσει χορό; Θα το έπαιρνα αγκαλιά και θα χόρευα μαζί του χωρίς να πω ούτε μια λέξη. Μιλήστε μας για τη χαρά στη τέχνη σας. Η χαρά είναι κατάσταση. Είναι απόφαση ζωής. Επειδή ο χορός είναι τέχνη και ανήκει σε όλους, τη βιώνουμε ο κάθε ένας ξεχωριστά από την πλευρά του. Είτε είσαι ο χορευτής, είτε ο συντελεστής, είτε το κοινό. Είναι παντού. Αρκεί να τη βρεις.
επτά χρόνια που χορογραφώ με άλλαξαν και η
προοπτική που μέχρι τότε ήταν μόνο
από την πλευρά της χορεύτριας
ολοκληρώθηκε σε 360 μοίρες. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Η Μαρία Κουσουνή γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε με υποτροφία στην Ανώτερη Επαγγελματική Σχολή Χορού της Δ. Γρηγοριάδου.
´Εχει χορέψει στα μεγαλύτερα θέατρα του κόσμου όπως Βερόνα, Φρανκφούρτη, Μαδρίτη, Τόκιο, Οσάκα, Λουξεμβούργο, Νυρεμβέργη, Σαρδηνία, Σεβίλλη, ΜπάντενΜπάντεν, Βόννη, Τρέντο, Ούντινε, Κλάγκενφουρτ κ.α. και συνεχίζει να συμμετέχει σε
παραστάσεις και Γκαλά χορού ως προσκεκλημένη. Εξέχουσες στιγμές στην καριέρα της είναι τα Πρωτοχρονιάτικα Κονσέρτα της Βιέννης που μεταδίδονται ζωντανά σε όλο τον κόσμο.
Η καλλιτεχνική της πορεία καλύπτει ήδη συνεργασίες με τους σημαντικότερους
χορογράφους όπως J.Neumeier, G.Balanchine, N.Makarova, Ch.Weeldon, R.Noureyev,
V.Malakhov, J.Kilian, W. Forsythe, J.Cranko, P.Writght, Hans Van Manen, K.MacMillan,
R.VanDanzig, F.Ashton, G.Samsova, K.Bradstrup, B.Eifmann, Y.Boquin, R.Zanella, L.Massin,
E.Tschernichova, R.Barra, J. Stromgren, P.Delcroix, I.Moukhamedov, J.Boubenicek, D.Lommel κ.α.
Τα τελευταία χρόνια έχει παρουσιάσει χορογραφίες της στο πρόγραμμα της Εθνικής
Λυρικής Σκηνής. Από το 2007 διδάσκει κλασικό μπαλέτο στην Επαγγελματική Σχολή της
Εθνικής Λυρικής Σκηνής και διδάσκει σε σεμινάρια κλασσικού μπαλέτου στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.
24
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
25
26
ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ
MONTBLANC CULTURAL FOUNDATION Την Δευτέρα 4 Σεπτεμβρίου έγινε στο ξενοδοχείο King George η βράβευση του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή από το Montblanc Cultural Foundation. Το βραβείο παρέδωσαν οι δυο Πρόεδροι του Ιδρύματος Montblanc, κύριοι Sam Bardaouil και Till Fellrath, οι οποίοι έφτασαν στην Αθήνα για το σκοπό αυτό, στην Πρόεδρο του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, κυρία Fleurette Καραδόντη. Στην ομιλία τους οι κύριοι Fellrath και Bardaouil, εκπρόσωποι του Πολιτιστικού Ιδρύματος της Montblanc, εξέφρασαν τον θαυμασμό τους για την ιστορία και το έργο του Ιδρύματος Γουλανδρή, αναφέρθηκαν στην σημασία του συγκεκριμένου βραβείου καθώς και στην προσωπικότητα που αποτέλεσε πηγή έμπνευσης του φετινού επάθλου, Scipione Borghese. Από την πλευρά του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, η Πρόεδρος κα Καραδόντη ευχαρίστησε για την τιμητική αυτή διάκριση και έκλεισε την ομιλία της λέγοντας: Η θερμή επιθυμία της Ελίζας και του Βασίλη Γουλανδρή για ένα Μουσείο στην Αθήνα που να στεγάσει την μόνιμη συλλογή έργων τέχνης τους και να επεκτείνει τη δράση του Ιδρύματος και στην πρωτεύουσα, είναι γνωστή. Επομένως είναι μεγάλη η χαρά και η ικανοποίησή μας που πολύ σύντομα θα αποπερατωθεί το καινούριο κτίριο του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματός μας στην οδό Ερατοσθένους στο Παγκράτι. Το πνεύμα και η βούληση των Ιδρυτών μας είναι πάντα προτεραιότητά μας και είμαι σίγουρη πως θα ήταν κι εκείνοι εξίσου ευτυχισμένοι με μας για την τιμή που μας κάνετε σήμερα. Την τελετή τίμησαν με την παρουσία τους, η διευθύντρια Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου κυρία Αικατερίνη Δελαπόρτα, η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης κυρία Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, ο διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη κύριος Γεώργης Μαγγίνης, ο διευθυντής του Ιδρύματος Θεοχαράκη κύριος Φώτης Παπαθανασίου, ο διευθυντής της Πινακοθήκης Μοσχανδρέου κύριος Χρήστος Μοσχανδρέου, ο διευθυντής του Ιδρύματος Κυδωνιέως κύριος Νίκος Σιγάλας, οι κύριοι Τάκης Μαυρωτάς, Βασίλης Θεοχαράκης, Αρσέν Καλφαγιάν, Δημήτρης Τσίτουρας και άλλες προσωπικότητες των τεχνών και των γραμμάτων.
27
Λίγα λόγια για το MONTBLANC CULTURAL FOUNDATION: Πριν από 26 χρόνια η Montblanc σκέφθηκε ότι οι προσωπικότητες που έχουν εξέχουσα συνεισφορά στην υποστήριξη και ενθάρρυνση πολιτιστικών προγραμμάτων μέσω διαχρονικών ενεργειών και αφοσίωσης, πρέπει να αναδειχθούν και να βραβευθούν για αυτό τον πολύτιμο σκοπό που υπηρετούν. Έτσι γεννήθηκε το MONTLBANC CULTURAL FOUNDATION το οποίο βραβεύει κάθε χρόνο μέσω μίας καταξιωμένης κριτικής επιτροπής μία προσωπικότητα ή ένα ίδρυμα σε 17 χώρες του κόσμου Βραζιλία, Χιλή, Κίνα, Κολομβία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιταλία, Ιαπωνία, Ν.Κορέα, Μεξικό, Μέση Ανατολή, Ρωσία, Ισπανία, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Ο σκοπός είναι να γνωστοποιηθεί ευρύτερα η σημασία της πατρονίας των τεχνών και του πολιτισμού σε όλο τον κόσμο αλλά και να αναγνωρισθούν αυτοί που θέτουν με τις ενέργειες τους ένα τόσο λαμπρό παράδειγμα. Κάθε χρόνο ο νικητής βραβεύεται με ένα ποσό 15.000 € και ένα ειδικά σχεδιασμένο έπαθλο που συνοδεύεται με ένα συλλεκτικό στυλογράφο μελάνης της σειράς των πατρόνων των τεχνών πού τιμά ένα ιστορικό πρόσωπο αυτής της κατηγορίας. Το βραβείο απονέμεται για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά στην Ελλάδα, και φέτος, βραβεύεται το ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή.
28
29
30
ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ
ΣΎΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΤΈΧΝΗ ΑΠΌ ΤΗ ΜΌΝΙΜΗ ΣΥΛΛΟΓΉ ΤΟΥ ΙΔΡΎΜΑΤΟΣ
Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στη Χώρα της Άνδρου, συνεχίζει τη λειτουργία του για τη χειμερινή περίοδο 2017 - 2018 παρουσιάζοντας έργα ζωγραφικής και γλυπτικής, ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών από τη μόνιμη συλλογή του Ιδρύματος. Ενδεικτικά αναφέρουμε ονόματα καλλιτεχνών όπως: Σοφία Βάρη, Μαρίνα Καρέλα Ντίκος Βυζάντιος, Ναταλία Μελά, Κώστας Πανιάρας, Γιώργος Ρόρρης, Παύλος Σάμιος, Θεόδωρος Στάμος, Παναγιώτης Τέτσης, Γιώργος Χαδούλης, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, κ.α. Οι ώρες λειτουργίας του Μουσείου για το κοινό είναι από 1/11/2017 έως 31/2/2018 Τρίτη - Σάββατο 10:00 έως 14:00 και από 1/3/2018 έως 31/5/2018: καθημερινά 10:00 έως 14:00, εκτός Τρίτης. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 31 Μαΐου 2018.
31
32
ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗ ΜΟΝΙΜΗ Σ ΥΛ Λ Ο Γ Η Τ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ Α Τ Ο Σ
Henri Matisse (1869-1954)
Le Cauchemar de l’ éléphant blanc (Ο εφιάλτης του λευκού ελέφαντα), 1947 (από τη σειρά jazz) Έγχρωμη λιθογραφία, 172/250, 42 Χ 65 εκ. Le Cow-Boy Ο καουμπόι, 1947, (από τη σειρά Jazz) Έγχρωμη λιθογραφία, 172/250, 42 X 65 εκ. Οι δυο αυτές λιθογραφίες προέρχονται από μια σειρά είκοσι έργων τα οποία έφτιαξε ο Matisse κατά την περίοδο 1941-1944. Μαζί με ένα κείμενο του καλλιτέχνη, το οποίο, τυπωμένο στην χειρόγραφη μορφή του, με μεγάλα γράμματα, παρεμβάλλεται ανάμεσα στα εικονογραφημένα φύλλα, οι είκοσι έγχρωμες λιθογραφίες συγκεντρώθηκαν σε ένα λεύκωμα με τον τίτλο Jazz, παραδόθηκαν στον εκδότη Tériade και εκδόθηκαν στις 30 Σεπτεμβρίου 1947. Τα δυο έργα που παρουσιάζονται εδώ (όπως και πολλά από τα άλλα που συνθέτουν το λεύκωμα) έχουν ως θέμα το τσίρκο και αυτή επρόκειτο να είναι, αρχικά, η ονομασία της σειράς. Η επιλογή του τίτλου που τελικά υιοθετήθηκε εξηγείται από τα λόγια του ίδιου του Matisse, ο οποίος ορίζει το λεύκωμα Jazz ως σύζευξη ρυθμού και νοήματος, παραλληλίζοντάς το έμμεσα με την πλούσια σε νοήματα μουσική που είχε έρθει από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. [….] Αυτές οι εξαιρετικά φωτεινές εικόνες μεταδίδουν την αίσθηση του ανάλαφρου, που πηγάζει από εκείνες τις αέρινες φόρμες (στην πρώτη περίπτωση, από την λευκή φιγούρα, στην δεύτερη, από τις δύο μαύρες), των οποίων οι καμπύλες ενώνονται και αιωρούνται, δημιουργώντας έντονη αντίθεση με το καθαρό χρώμα, που έχει κατανεμηθεί σε αυστηρά γεωμετρικά σχήματα. […] Κάθε ένα από τα έργα είναι σαν ένας ώριμος καρπός, προϊόν μιας διαδικασίας η οποία, ανεξάρτητα αν το αποτέλεσμα είναι παραστατικό ή περισσότερο αφηρημένο, συντελείται με στόχο, πάνω από οτιδήποτε άλλο, την έκφραση, για την γένεση της οποίας ο καλλιτέχνης επεξηγεί: «Η έκφραση, για μένα, δεν βρίσκεται στο πάθος που φωτίζει ένα πρόσωπο, ή στο πάθος υπογραμμίζεται σε μια βίαιη κίνηση. Υπάρχει σε ολόκληρη την διάταξη του έργου μου: ο χώρος που καταλαμβάνουν τα σώματα, το κενό που τα περιβάλλει, οι αναλογίες, όλα αυτά παίζουν το ρόλο τους. Σύνθεση είναι η τέχνη της διευθέτησης, με τρόπο διακοσμητικό, των διαφόρων στοιχείων που διαθέτει ο ζωγράφος για να εκφράσει τα συναισθήματά του.»
33
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΑΤΖΕΝΤΑ
ΆΜΣΤΕΡΝΤΑΜ
FOAM MUSEUM: ANDRÉ KERTÉSZ, MIRRORING LIFE
ΒΙΈΝΝΗ
ALBERTINA BRUEGEL: DRAWING THE WORLD
Ο Kertész είναι διάσημος σήμερα για την εξαιρετική του συμβολή στη γλώσσα της φωτογραφίας τον 20ό αιώνα. Αυτή η αναδρομική έκθεση συγκεντρώνει μεγάλο αριθμό ασπρόμαυρων εκτυπώσεων, καθώς και μια επιλογή από έγχρωμες φωτογραφίες και ιστορικά έγγραφα, επισημαίνοντας την εξαιρετική δημιουργική του οξύτητα για να επαναπροσδιορίσει την πραγματικότητα μέσα από ασυνήθιστες συνθέσεις.
Το μουσείο Albertina παρουσιάζει μέσα από 80 σχέδια ολόκληρο το φάσμα του έργου του Bruegel και παράλληλα φωτίζει την καλλιτεχνική του προέλευση μέσω της αντιπαραβολής με έργα από σημαντικούς προγενέστερους καλλιτέχνες όπως o Bosch και o Dürer.
ΒΑΣΙΛΕΊΑ
ΛΊΒΕΡΠΟΥΛ
Διάρκεια έκθεσης: έως 03/12/2017 www.albertina.at
Διάρκεια έκθεσης: έως 10/01/2018 www.foam.org
KUNSTMUSEUM BERN VAN GOGH TO CÉZANNE, BONNARD TO MATISSE
Τα έργα της συλλογής Hahnloser ενισχύουν τη συλλογή του Kunstmuseum Bern με υψηλής ποιότητας έργα τέχνης. Παράλληλα, όμως, τονίζει τη σημασία του για την υποδοχή της σύγχρονης τέχνης στην Ελβετία, επιδεικνύοντας την έκταση της επιρροής του Hahnloser με την πρωτοποριακή του συλλογή. Διάρκεια έκθεσης: 11/03/2018 www.kunstmuseumbern.ch
34
TATE LIVERPOOL ROY LICHTENSTEIN IN FOCUS
Πάνω από 20 έργα καταγράφουν το αρχικό ενδιαφέρον του Roy Lichtenstein (19231997) για το τοπίο στους πίνακές του οι οποίο είναι επηρεασμένοι από τα κόμικς και τις διαφημίσεις. Επίσης, μία εγκατάσταση του Lichtenstein με τρεις οθόνες που προβάλλει μία ταινία, την οποία δημιούργησε κατά την παραμονή του για δύο εβδομάδες στο Universal Studios το 1969. Διάρκεια έκθεσης: έως 17/06/2018 www.tate.org.uk
ΛΟΝΔΊΝΟ
THE NATIONAL GALLERY DRAWN IN COLOUR: DEGAS FROM THE BURRELL
Η συλλογή Burrell είναι μία από τις μεγαλύτερες συλλογές έργων του Degas στον κόσμο. Ένας από τους μεγαλύτερους πρωτοπόρους της εποχής του, ο Degas βρήκε νέους τρόπους απεικόνισης της σύγχρονης παρισινής ζωής. Διάρκεια έκθεσης έως 07/05/2018 www.nationalgallery.org.uk
ΛΟΝΔΊΝΟ
ROYAL ACADEMY OF ARTS DALÍ / DUCHAMP
Ο Dalí και ο Duchamp διατήρησαν έναν μακροχρόνιο δεσμό φιλίας και αμοιβαίου θαυμασμού καθ 'όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους. Αυτό που τροφοδότησε αυτήν τη φαινομενικά απίθανη φιλία ήταν βαθύτερο από τα κοινά καλλιτεχνικά τους ενδιαφέροντα. Η έκθεση έχει ως άξονα τη συναρπαστική φιλία τους που αποδίδεται ως μία συνομιλία μεταξύ των έργων τους. Διάρκεια έκθεσης έως 03/01/2018 www.royalacademy.org.uk
ΛΟΝΔΊΝΟ
NATIONAL PORTRAIT GALLERY CÉZANNE PORTRAITS
Αυτή η έκθεση συγκεντρώνει για πρώτη φορά πάνω από πενήντα πορτρέτα του Cézanne από συλλογές από ολόκληρο τον κόσμο, και προσφέρει μια μοναδική και συναρπαστική εικόνα αυτής της σημαντικής πτυχής του έργου του, υπογραμμίζοντας τα ειδικά εικονογραφικά και θεματικά χαρακτηριστικά της προσωπογραφίας του. Διάρκεια έκθεσης έως 11/02/2018 www.npg.org.uk
ΛΟΝΔΊΝΟ
TATE MODERN: MODIGLIANI
Τα γυμνά του Modigliani είναι η βάση της έκθεσης. Δώδεκα πίνακες που όταν παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά το 1917 στη μοναδική ατομική του έκθεση, λογοκρίθηκαν από την αστυνομία και να πέρασαν στην αφάνεια. Η έκθεση συμπληρώνεται με τα λιγότερο γνωστά αλλά ριζοσπαστικά και μυστήρια γλυπτά του, καθώς και τα πορτραίτα του φίλων, ερωμένων του και υποστηρικτών του. Διάρκεια έκθεσης: έως 02/04/2018 www.tate.org.uk
35
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΑΤΖΕΝΤΑ
ΠΑΡΊΣΙ
CENTRE POMPIDOU DAVID HOCKNEY
Η έκθεση γιορτάζει τα 80α γενέθλια του καλλιτέχνη. Με περισσότερα από εκατό εξήντα έργα ζωγραφικής, φωτογραφίες, χαρακτικά, εγκαταστάσεις βίντεο, σχέδια, συμπεριλαμβανομένων των πιο γνωστών έργων του καλλιτέχνη, όπως οι πισίνες, τα διπλά πορτρέτα ή τα μνημειώδη τοπία. Διάρκεια έκθεσης: έως 23/11/2017 www.centrepompidou.fr
ΡΏΜΗ
SCUDERIE DEL QUIRINALE PICASSO. TRA CUBISMO E CLASSICISMO
Εκατό χρόνια μετά το ταξίδι του Πικάσο (είναι ήδη μεγάλος ζωγράφος και εισηγητής του κυβισμού στη ζωγραφική) στην Ιταλία του 1917 όπου επηρέασε την τέχνη του αλλά και την προσωπικότητά του, διοργανώνεται αυτή η μεγάλη έκθεση με δάνεια από το Εθνικό Μουσείο Πικάσο στο Παρίσι. Διάρκεια έκθεσης: έως 21/01/2018 www.scuderiequirinale.it
36
ΠΑΡΊΣΙ
MUSÉE D’ORSAY DEGAS, DANSE, DESSIN
Μια έκθεση που αναδεικνύει την σχέση του κορυφαίου γάλλου ζωγράφου με τον σύγχρονό του, Πωλ Βαλερύ. Τα πολυάριθμα σχέδια του Ντεγκά και τα περίφημα σημειωματάρια του Βαλερύ συνδέονται και επεξηγούν ή υποδεικνύουν ή αντανακλούν τις συνδέσεις της τέχνης τους. Διάρκεια έκθεσης: έως 25/02/2018 www.musee-orsay.fr
ΡΏΜΗ
MAXXI: ZAHA HADID IN ITALY
Ένα χρόνο από τον πρόωρο θάνατο της Zaha Hadid, το MAXXI διοργανώνει αυτήν την με επίκεντρο τα έργα της στην Ιταλία ενώ υπογραμμίζει την έντονη και παραγωγική σχέση της με τη χώρα, παρουσιάζοντας έργα από εικονογραφικά και εννοιολογικά σκεύη σε τρισδιάστατα μοντέλα, σε μια πρωτοποριακή προσπάθεια έρευνας στο σχεδιασμό. Διάρκεια έκθεσης: έως 14/01/2018 www.maxxi.art
ΓΈΝΟΒΑ
PALAZZO DUCALE PICASSO – MASTERPIECES FROM PICASSO MUSEUM IN PARIS
Η έκθεση παρουσιάζει μια σειρά έργων από το Μουσείο Πικάσο του Παρισιού χωρισμένη σε θεματικές ενότητες. Από τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, που εμπνεύστηκαν από την Αφρική, με τους λουόμενους και τα περίφημα πορτρέτα των γυναικών που έκανε στις δεκαετίες του '30 και του ΄50, η έκθεση αποκαλύπτει την ποίηση του Πικάσο σε όλη του τη συντριπτική ομορφιά.
ΜΌΝΑΧΟ
KUNSTHALLE MÜNCHEN: GOOD · TRUE · BEAUTIFUL
Το Kunsthalle München παρουσιάζει την αναβίωση του «Salon de Paris» με περισσότερα από εκατό ζωγραφικά έργα, γλυπτά, σχέδια καθώσ και καθημερινά αντικείμενα τέχνης από το Musée d'Orsay στο Παρίσι. Η έκθεση εστιάζει στη σύνδεση της κλασικής παράδοσης στην τέχνη με τη σύγχρονη ζωή. Διάρκεια έκθεσης έως 28/10/2017 www.kunsthalle-muc.de
Διάρκεια έκθεσης: έως 06/05/2018 www.palazzoducale.genova.it
ΝΈΑ ΥΌΡΚΗ
ΜOΜΑ: MAX ERNST, BEYOND PAINTING
Αυτή η έκθεση ερευνά τη σταδιοδρομία του σουρεαλιστή καλλιτέχνη Max Ernst (1891-1976), με ιδιαίτερη έμφαση στον αδιάκοπο πειραματισμό του, παρουσιάζοντας περίπου 100 έργα που προέρχονται από τη συλλογή του Μουσείου. Διάρκεια έκθεσης έως 01/01/2018 www.moma.org
ΒΕΡΟΛΊΝΟ
MARTIN-GROPIUS-BAU: LUCIAN FREUD: CLOSER
Ο Lucian Freud (1922-2011) είναι ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους της Μεγάλης Βρετανίας. Για πρώτη φορά, 51 από τα χαρακτικά του εκτίθενται στο Βερολίνο, την πόλη της γέννησής του. Συνοδεύονται από μία ακουαρέλα και δύο πίνακες, μεταξύ των οποίων και το αριστούργημα Διπλό Πορτρέτο. Διάρκεια έκθεσης έως 22/11/2017 www.berlinerfestspiele.de
37
επισκεφθείτε τη νέα σελίδα μας στο facebook
B E Goulandris Foundation Ίδρυμα Β Ε Γουλανδρή 38