g magazine, τεύχος 22 - Ίδρυμα Β&Ε Γουλανδρή by B&E Goulandris Foundation

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2018 Διμηνιαίο ηλεκτρονικό περιοδικό Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή

Εξώφυλλο: Δημήτρης Μυταράς, Πέντε δρόμοι

ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ

Παρασκευή Γερολυμάτου, Ανδρέας Γεωργιάδης, Μαρία Κουτσομάλλη, Αλεξάνδρα Παπακωστοπούλου, Κλειώ Πανουργιά Επιμέλεια - σχεδιασμός:

Τ 210 - 7252896 www.moca-andros.gr | www.goulandris.gr

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΥΤΑΡΑΣ

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗ ΜΟΝΙΜΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ

ΑΝΑΔΡΟΜΈΣ ΣΤΟΝ ΧΡΌΝΟ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΊΟΥ ΤΗΣ ΆΝΔΡΟΥ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΑΤΖΕΝΤΑ

Του Κυριάκου Κουτσομάλλη, διευθυντή του Ιδρύματος Β. & Ε. Γουλανδρή

Αφιέρωμα στην περιοδική έκθεση του καλοκαιριού

Δημήτρης Μυταράς, Πέντε δρόμοι

Henri de Toulouse-Lautrec: Ο μύθος της γυναίκας

Παρουσίαση σημαντικών εικαστικών εκθέσεων από όλο τον κόσμο

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ

Προβαίνοντας στην εικοστή δεύτερη ηλεκτρονική έκδοση της περιοδικής ενημέρωσης των επισκεπτών της στήλης, επιθυμούμε να εκφράσουμε τις ευχαριστίες μας για την εμπιστοσύνη που μας δείχνουν και την πιστότητα με την οποία παρακολουθούν τις εκδηλώσεις μας. Πρωτίστως σας γνωρίζουμε ότι η έκθεση την οποία αφιερώσαμε στον διακεκριμένο ζωγράφο και χαρισματικό δάσκαλο Δημήτρη Μυταρά έληξε στις 30 Σεπτεμβρίου έχοντας σημειώσει την επιτυχία που της άξιζε. Τα σχόλια του συνόλου του Τύπου υπήρξαν εγκωμιαστικά και η επισκεψιμότητα έφτασε σε ανεπανάληπτα υψηλά νούμερα. Το αφιέρωμα, ένα χρόνο μετά τον θάνατο του Δημήτρη Μυταρά ήταν οφειλούμενος φόρος μνήμης και ευχαριστιών προς αυτόν που επί μισό και πλέον αιώνα ανάλωσε την ζωή του ζωγραφίζοντας και διδάσκοντας. Η επιτυχία της έκθεσης ήταν ανάλογη της σπουδαιότητας, ιστορικής, αισθητικής και τεχνοτροπικής που έχει το έργο του. Από το τεύχος αυτό εγκαινιάζουμε μια στήλη αναδρομών στα μεγαλύτερα ονόματα καλλιτεχνών που άνοιξαν νέους δρόμους και επηρέασαν καθοριστικά την τέχνη του αιώνα που πέρασε και παρουσιάστηκαν στο μουσείο της Άνδρου (Picasso, Klée, Giacometti, Rodin, Braque, Miró, Moore, κ.α. όπως και των Ελλήνων, Μόραλη, Τέτση, Εγγονόπουλο, κ.α.). Στο τεύχος αυτό η αναδρομή γίνεται στον Henri de Toulouse-Lautrec, έναν από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της εποχής του, το όνομα του οποίου καθιερώθηκε ως «ζωγράφος που ζωγράφιζε τις γυναίκες». Κυριάκος Κουτσομάλλης Διευθυντής

ΕΚΘΕΣΗ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ, ΑΝΔΡΟΣ

A Π Ό Τ Ο ΣΎΓΧΡ ΟΝΟ ΣΤΟ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΌ 1 ΙΟΥΛΊΟΥ – 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΊΟΥ 2018

Το Σάββατο 30 Ιουνίου 2018 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του εικαστικού αφιερώματος στον διακεκριμένο έλληνα ζωγράφο Δημήτρη Μυταρά που οργάνωσε το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο. Η έκθεση υπό τον τίτλο «Δημήτρης Μυταράς - Από το σύγχρονο στο διαχρονικό» στοχεύει -μέσα από τα 100 περίπου έργα που φιλοξενεί- στην ανάδειξη τόσο της θεματικής πολυμέρειας, όσο και της τεχνοτροπικής ποικιλομορφίας και επιδεξιότητας του. Η επιμέλεια της έκθεσης, έγινε από τη Μαρία Κουτσομάλλη, η οποία ανέφερε στην ομιλία της μεταξύ άλλων πως την ημέρα των εγκαινίων (30/6), ο Δημήτρης Μυταράς αν ήταν ακόμα στη ζωή, θα γιόρταζε τα 84 του γενέθλια. Στην δημοσιογραφική ξενάγηση, η Μαρία Κουτσομάλλη, ανέπτυξε τους άξονες στους οποίους βασίστηκε η επιμέλεια και η παρουσίαση των έργων, ενώ η Χαρίκλεια Μυταρά, περιέγραψε ορισμένα στιγμιότυπα από την πολυετή κοινή ζωή τους, φωτίζοντας πτυχές της προσωπικότητας του Μυταρά. Η διαρθρωτική δομή του αφιερώματος ξεκινούσε από την πρώιμη νεανική περίοδο και συνεχίζεται με δύο θεματικές που θα τον απασχολήσουν από τις αρχές του 1960 έως και το θάνατο του: τους καθρέπτες και τα πορτραίτα. Με την επιβολή της δικτατορίας στην Ελλάδα, ο καλλιτέχνης διέρχεται μια σκοτεινή περίοδο η οποία αποτυπώνεται κυρίως από τα γνωστά Επιτύμβια και έργα «Ντοκουμέντα». Η βία θα συνεχίσει να κυριαρχεί στο έργο του, με τις μοτοσυκλέτες, τα δυστυχήματα, τα αλλοιωμένα από τον άνθρωπο τοπία. Η προοδευτική εμφάνιση των γυναικείων μορφών, που θα εδραιώσουν οριστικά τη φήμη του, θα του δώσουν την ευκαιρία να ανανεώσει την παλέτα του, προσδίδοντας μία νεοφανή ζωντάνια. Τέλος, ο επισκέπτης της έκθεσης είχε την ευκαιρία να ανακαλύψει την ιδιαίτερη σχέση του Μυταρά με τον χώρο του θεάτρου, με τον οποίο σχετίστηκε πάνω από 40 χρόνια.

Ο φόνος | 1994 , Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου (Δωρεά του καλλιτέχνη εις μνήμην Θόδωρου Αγγελόπουλου)

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΥΠΟ Ο ΣΥΝΕΠΉΣ ΚΎΡΙΟΣ ΜΥΤΑΡΆΣ Τι έβλεπε άραγε ο Δημήτρης Μυταράς μπροστά στον καθρέφτη; Ο περίφημος ζωγράφος γοητεύτηκε τόσο από τη μαγεία του αντικειμένου, που τον ενέταξε σε πλειάδα έργων του, χωρίς ποτέ να μας αποκαλύψει το είδωλό του στον καμβά. Τουλάχιστον, έτσι το θέλησε ο δημιουργός, γιατί μια «κρυμμένη» αυτοπροσωπογραφία από τα χρόνια της νιότης βγαίνει από τα κιτάπια του εργαστηρίου του, πρώτη φορά, για να τον «αποκαλύψει» στο φιλότεχνο κοινό. «Ανασκαφέας» η Μαρία Κουτσομάλλη, η ιστορικός τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, που αφιέρωσε έναν ολόκληρο χρόνο ιχνηλατώντας το έργο του ζωγράφου. Μετά τους άλλους μεγάλους δασκάλους, τον Γιάννη Μόραλη και τον Παναγιώτη Τέτση, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Ιδρύματος στην Άνδρο, αποτίει φόρο τιμής στο Δημήτρη Μυταρά, με δεκάδες έργα που φωτίζουν την εικαστική του πορεία, άγνωστες πτυχές της ζωής του, τα πολλά και διαφορετικά πρόσωπα του ζωγράφου. «Η αυτοπροσωπογραφία του ήταν μια υπέροχη και συγκινητική ανακάλυψη, γιατί τη βρήκα σε μια σειρά αρχείων από το σπίτι του Μυταρά» μας λέει η Μαρία Κουτσομάλλη, μόλις λίγες ημέρες πριν από το στήσιμο της έκθεσης στην Άνδρο. Η σχέση του ζωγράφου με το Ίδρυμα δηλώνεται συμβολικά από ένα πορτρέτο που φιλοτέχνησε ο καλλιτέχνης για τη Φλερέτ Καραδόντη, ανιψιά της Ελίζας Γουλανδρή και σημερινή Πρόεδρο του Ιδρύματος∙ «του είχε ζητήσει ένα έργο και επέλεξε να την ζωγραφίσει σε τριπλό καθρέφτη» εξηγεί η κυρία Κουτσομάλλη, επισημαίνοντας ότι το έργο συνδυάζει τις δύο ζωγραφικές «εμμονές» του δημιουργού: «Τους καθρέφτες που στην αρχή αποδίδονται αφηρημένα, κυρίως, μέσα από τη μορφή του καθρέφτη, την στρογγυλάδα του και τις αντανακλάσεις που προκαλεί. Μετά, σιγά σιγά θα ενσωματώσει και τις γυναίκες ανάμεσα σε τριπλούς και πενταπλούς καθρέφτες. Πάντα ασχολείται με την ανθρώπινη μορφή, ακόμη και όταν του λένε οι συνάδελφοι και οι γκαλερίστες ότι είναι κάτι ξεπερασμένο, “πολυφορεμένο”, που το κάνουν οι ζωγράφοι για βιοπορισμό. Εκείνος έδινε μεγάλο βάρος στο πρόσωπο, γι’ αυτό και αναδείχτηκε σε εξαιρετικό πορτρετίστα με πολλές παραγγελίες». Η έκθεση στην Άνδρο διαρθρώνεται σε επτά βασικές ενότητες: «Από το ξεκίνημα δημοσιεύονται πολλά ανέκδοτα σχέδια. Εκεί, βλέπεις πώς ψάχνει το στυλ του: πειραματίζεται με την αφαίρεση, παίζει με τα χρώματα του Ματίς, ζωγραφίζει γυναίκες γυμνές με τον τρόπο του Ingres. Βλέπεις δηλαδή ότι αναζητά το προσωπικό του ύφος» λέει η ιστορικός τέχνης, υπογραμμίζοντας παράλληλα, ότι «όσο κι αν ποικίλλει τις τεχνικές και τα θέματά του, ο Μυταράς δεν χάνει ποτέ από μπροστά του τη μύχια ανάγκη να φανερώνει την αλήθεια του, αυτό που ο ίδιος λέει “εσωτερική συνέπεια”». Σε όλη την πορεία του ζωγράφου, συγκινεί η παρουσία της συντρόφου και ομοτέχνου του, Χαρίκλειας.«Από τα πρώιμα πορτρέτα, το μοντέλο που του ποζάρει, είναι η γυναίκα του. Εκεί, επειδή της έχει τέτοια αδυναμία, πάντα την παρουσιάζει με τρυφερότητα και αγάπη που τα περνάει μέσα στο έργο. Αργότερα, στα πορτρέτα που αναλαμβάνει ως παραγγελίες, είναι εντυπωσιακό αυτό που έλεγε ο ίδιος: “εγώ τα πορτρέτα τα κάνω, ψάχνοντας τον δικό μου εαυτό μέσα από αυτά. Επομένως, ζωγραφίζω πάντα το πορτρέτο μου”. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν ζωγραφίζει τον άλλο υπέροχα, αλλά τον αποδίδει με τέτοια ειλικρίνεια και αλήθεια που ο άλλος «περνάει» μέσα από το βλέμμα του. Συχνά, όμως, τα μοντέλα δεν ήθελαν το πορτρέτο τους, γιατί δεν τους κολάκευε. Κι αυτό ήταν πρόβλημα για τον Μυταρά… δεν ήθελε να κολακέψει!».

Άποψη της πρώτης ενότητας της έκθεσης "τα πρώτα χρόνια".

Η ιδανική γυναίκα στο έργο «Αυτό που είναι ωραίο σε αυτές τις παραγγελίες, ήταν και η σύνθεση που έβγαζε ο ζωγράφος. Αν κοιτάξεις πώς καδράρει την σκηνή, τί επιλέγει δηλαδή πίσω από το πρόσωπο. Συνήθως, τοποθετούσε αρχαία αγάλματα κι αυτό είναι σημαντικό γιατί φανερώνει μια εικαστική ανησυχία ζωγράφου. Πώς θα ισορροπήσει τα χρώματα, πώς δηλαδή θα αναδείξει το κύρος του προσώπου που παρουσιάζει. Προσοχή εδώ: δε λέω “ωραίο”, αλλά με το βάρος της ζωγραφικής αξίας. Και πέρα από αυτό δε θα κάνει μόνο παραγγελίες. Θα κάνει, κυρίως, πορτρέτα μαθητριών του. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα έχουν σωθεί φωτογραφίες γιατί δεν έβαζε τα μοντέλα να του ποζάρουν. Εκεί βλέπεις τούτο το σημαντικό: δεν είναι το κύριο μέλημά του να ζωγραφίσει πιστά το μοντέλο, αλλά να αναδείξει κάτι πίσω από το προφανές». Πώς και δεν ασχολήθηκε με την αυτοπροσωπογραφία;«Σταμάτησε πολύ γρήγορα να το κάνει. Αυτό που μου κάνει εντύπωση είναι ότι ο Μυταράς θυμίζει σε πολλά τον Μπρακ. Δεν ενδιαφέρθηκαν για τον εαυτό τους με τέτοιο τρόπο, όπως συνηθίζουν πολλοί ζωγράφοι. Κυρίως, όμως, έχει να κάνει με το πώς οι δυο τους, προσέγγισαν τις γυναίκες. Η γυναίκα στο έργο του Μυταρά αφορά τα πορτρέτα των γνωστών κυριών, αλλά είναι κυρίως, αυτό που είχε φανταστεί στο μυαλό του: οι ονειρεμένες γυναίκες. Παρόμοια με τον Γάλλο ζωγράφο, κι εκείνος δεν χρησιμοποιούσε μοντέλα και τις λίγες φορές που παρουσίασε γυναίκα, ήταν έτσι, ονειρεμένη. Έλεγε ότι δεν θα μπορούσε να αναπαράγει την ομορφιά της γυναίκας. Αυτό που ήθελε μόνο να δείξει ήταν η “δική” του: η ιδανική γυναίκα». Πικραμένος και πεισιθάνατος Η έλευση της δικτατορίας στην Ελλάδα ήταν ένα γεγονός που άλλαξε την τέχνη του Μυταρά. «Παραμένει στην Ελλάδα κι αλλάζει τελείως την τεχνική του. Από εκεί που

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΥΠΟ

Η επιμελήτρια της έκθεσης Μαρία Κουτσομάλλη, με την Χαρίκλεια Μυταρά, σύζυγο του καλλιτέχνη.

Προσχέδια από τον στρατό, 1959

σχεδίαζε και ζωγράφιζε αυθόρμητα, θα χρησιμοποιήσει την τεχνική των στένσιλ. Θα πάρει φωτογραφίες από διάφορα αρχεία, θα τις αναπαράγει με το στένσιλ στις διαστάσεις που θέλει, εξαφανίζοντας σιγά σιγά τα χρώματα. Η παλέτα του γίνεται όλο και πιο μουντή και εκεί είναι τα πρώτα έργα - ντοκουμέντα που βγαίνουν. Άνδρες που παραπέμπουν σε μαφιόζους, άδεια κτίρια, έργα που εκφράζουν έναν κυνισμό και μια απαισιοδοξία γι' αυτό που συμβαίνει στον τόπο. Βέβαια, οι αρχές είτε δεν θέλησαν είτε δεν κατάφεραν να δουν τίποτα γιατί συνέχισε να εκθέτει και να δημιουργεί απερίσπαστος. Ήταν τέτοια η άγνοια του καθεστώτος που τον είχαν αποκαλέσει ως τον πρώτο ποπ αρτ καλλιτέχνη στην Ελλάδα. Με το που τελειώνει η δικτατορία, ο θυμός του δεν έχει περάσει, και θα παρουσιάσει πολλά θέματα απαισιόδοξα. Τότε, αρχίζει να απομονώνεται περισσότερο, γίνεται πιο εσωτερικός. Κι ο θυμός του θα βγει μέσα από θέματα όπως οι γνωστές του μοτοσυκλέτες. Μετά, είναι τα αλλοτριωμένα τοπία, όπου βλέπουμε δρόμους μέσα σε μια φύση που έχει αλλάξει τελείως, πολύ μακριά πλέον από τη γενέτειρά του, τη Χαλκίδα. Και βέβαια, εκφράζεται με τα σκυλιά, που θα τον απασχολήσουν για πολύ καιρό. Ενώ τα λάτρευε τα ζώα, αυτά είναι σκυλιά έτοιμα να δαγκώσουν, να επιτεθούν...» Η γυναικεία μορφή τελικά, είναι που θα «γαληνέψει» τον Μυταρά κι εκεί το καυστικό και αδιάλλακτο πινέλο του θα αναζητήσει ένα εντελώς καινούργιο φως και μια πρωτόγνωρη ζωντάνια. «Το μόνο που τον ησυχάζει σιγά σιγά, από τη δεκαετία του ’80 και μετά, είναι η γυναίκα. Το λέει ωραία ο ίδιος: “άνδρες ζωγράφιζα μόνο την εποχή της δικτατορίας, έχουν ένα άγριο ήθος το οποίο δεν μ' ενδιέφερε ποτέ. Προτιμώ να ζωγραφίζω γυναίκες και παιδιά”. Έτσι μπαίνουμε στην έκτη ενότητα με τη γυναίκα, όπου όλα ηρεμούν. Οι μορφές γίνονται ποιητικές, τα χρώματα αρχίζουν και πάλι να βγαίνουν με τρόπο πρωτοφανή. Κι εκεί που τον βλέπαμε με μουντά χρώματα, με μια παλέτα συρρικνωμένη, αρχίζει να εκφράζεται με πλούσια, θερμά χρώματα. Αυτή η αρμονία παρουσιάζει έναν τελείως άλλο άνθρωπο». Πώς, λοιπόν, θα τον περιέγραφε η επιμελήτρια της έκθεσης;«Αυτό που τον χαρακτηρίζει είναι ότι ήταν αυθεντικός, δεν έλεγε ψέματα στον εαυτό του. Είναι μια ζωγραφική ωμή, που τα βγάζει όλα στη φόρα. Ο Μυταράς έλεγε ότι πρέπει να αισθάνεστε τα έργα μου, όχι να τα καταλαβαίνετε. Κι όποιος δεχτεί να δει αυτές τις εικόνες και να τις αισθανθεί πραγματικά, θα δει και την ειλικρίνεια του Μυταρά». Σε παλιότερη συνέντευξή του ο δάσκαλος είχε πει:«ένα έργο είναι πολυδιάστατο κι ο καθένας βλέπει μέσα σ' αυτό ό, τι θέλει. Ο καθένας βλέπει τη φάτσα του. Στην ουσία, ένας καθρέφτης είναι». Γιώργος Μυλωνάς, Huffington Post, 4/7/2018

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΥΠΟ Η ΑΝΔΡΟΣ ΚΑΛΕΊ ΦΈΤΟΣ ΤΟΥΣ ΕΡΑΣΤΈΣ ΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΉΣ ΝΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΦΘΟΎΝ Υπάρχει ένα ωραίο ρητό: Στη Δύση οι άνθρωποι ψάχνουν καθηγητές, στην Ανατολή θέλουν δασκάλους. Ο Δημήτρης Μυταράς ανήκε πάντα στη δεύτερη κατηγορία. Λάτρευε να ζωγραφίζει, μα ήταν εξίσου χαρισματικός και στο να μοιράζεται τη γνώση και την αγάπη του για την τέχνη του χρωστήρα. Υπήρξε εξάλλου ένας καλλιτέχνης με μόρφωση σφαιρική και θέαση του κόσμου απ’ άκρη σ’ άκρη, το βεβαιώνουν όσοι μαθήτευσαν στο πλευρό του στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Η έκθεση που εγκαινιάζεται στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Γουλανδρή στην Ανδρο με τίτλο «Από το Σύγχρονο στο Διαχρονικό» περιλαμβάνει έργα από όλη τη δημιουργική του πορεία. Το αφιέρωμα αυτό έρχεται να μας θυμίσει πόσο σπουδαίος ήταν. Κυρίως, πόσο πολύπλευρο ήταν το χάρισμά του. Ζωγράφος, ποιητής, σκηνογράφος, ενδυματολόγος, εικονογράφος, σχεδιαστής διακοσμητικών παραστάσεων, ο Μυταράς πήγε το ταλέντο του σε βάθος και δοκιμάστηκε σε πολλά διαφορετικά πεδία. Θα παρουσιαστούν όλες αυτές οι πτυχές αλλά και όλες οι εμμονές του. Από τα πορτρέτα στις μοτοσικλέτες, στους καθρέπτες, στα αδέσποτα σκυλιά, στα «Ντοκουμέντα». Αν διακρίνεται για κάτι το Μουσείο Γουλανδρή στην Ανδρο (σύντομα και στην Αθήνα) είναι η βούλησή του να βοηθά τον επισκέπτη να εισέλθει στο σύμπαν του καλλιτέχνη. Από τον Πικάσο και τον Χένρι Μουρ μέχρι τον Μόραλη και τον Τέτση, όλες οι εκθέσεις έχουν μια χροιά επιμορφωτική, χωρίς την έπαρση της αυθεντίας μα με μια σωστή αφηγηματική προσέγγιση. Η επιμελήτρια του αφιερώματος του Μυταρά, Μαρία Κουτσομάλλη, έχει λειτουργήσει με αυτήν την αρχή, που είχε και ο πατέρας της Κυριάκος Κουτσομάλλης. Ο Ανδρέας Γεωργιάδης και η Βιβή Γερολυμάτου της «Μικρής Άρκτου» που φροντίζουν τη «σκηνογραφία» της έκθεσης και του καταλόγου, έχουν κάνει όπως πάντα θαυμάσια δουλειά. Μαργαρίτα Πουρνάρα, εφ. Καθημερινή, 27/6/2018

Σχέδια κοστουμιών για το έργο Το μονοπάτι πάει βαθειά μες στο Βορρά του Έντουαρντ Μποντ, Θέατρο Τέχνης, 1974.

Άποψη της ενότητας της έκθεσης "Το θέατρο".

Προσχέδιο σκηνικού και κοστουμιών για την παράσταση Πλούτος του Αριστοφάνη, Θέατρο Τέχνης, 1994

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΥΠΟ ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΜΥΤΆΡΑΣ: ΜΠΑΡΌΚ ΜΕ ΑΥΤΟΠΕΙΘΑΡΧΊΑ «Ο Μυταράς ήταν γεννημένος εξπρεσιονιστής με κλασική πειθαρχία. Ενας μπαρόκ καλλιτέχνης που ήθελε να υποτάξει την υπερβολή του χαρακτήρα του». Με αυτά τα λόγια περιγράφει τον έλληνα ζωγράφο, που έφυγε από τη ζωή το 2017, η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, μεγάλη θαυμάστρια και επιστήθια φίλη του από τα χρόνια της κοινής τους πορείας στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Τα λόγια με τα οποία μιλάει για εκείνον η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης αλλά και ο τρόπος που κοιτάζει τα έργα του στην έκθεση «Από το σύγχρονο στο διαχρονικό» δείχνουν τη βαθιά εκτίμηση που έτρεφαν για τη δουλειά του πρωτίστως οι ομότεχνοί του αλλά και το κοινό. Στα εγκαίνια της έκθεσης-αφιερώματος, που παρουσιάζεται στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στην Ανδρο, κλήθηκε να μας χαρίσει ιστορίες από την κοινή τους ζωή η σύζυγος και επίσης ζωγράφος Χαρίκλεια. Οσο γοητευτικές και αν είναι όμως οι άγνωστες πτυχές ενός καλλιτέχνη στην περίπτωση του Μυταρά, το έργο σε καθηλώνει τόσο που σταματάς να ακούς και χάνεσαι ανάμεσα σε σχέδια και χρώματα. Με οδηγό τη ζωγραφική Δεινός σχεδιαστής και όχι τόσο κολορίστας ο Μυταράς από την ηλικία των 15 χρόνων σχεδιάζει παντού και πάντα. Από χαρτοπετσέτες, τετράδια μέχρι και στους φακέλους των γραμμάτων που του έστελνε η Χαρίκλεια. Πρώιμα έργα που δείχνουν όμως τη μαεστρία του καλλιτέχνη να αποτυπώσει όχι μόνο τον χώρο αλλά και τον χαρακτήρα του κάθε θέματος. Ενας ζωγράφος που γνώρισε διεθνή καταξίωση, που ξεπέρασε τα στεγανά, χωρίς ποτέ να εγκαταλείπει το εξπρεσιονιστικό του ιδίωμα. Ενας σπουδαίος καθηγητής, ένας σεμνός άνθρωπος, ένας πολιτικοποιημένος καλλιτέχνης, ένας διανοούμενος που «καταδικάστηκε» με τη χειρότερη των ποινών, να μείνει τα τελευταία χρόνια της ζωής του στο σκοτάδι. Από το 2008 ο Μυταράς είχε χάσει την όρασή του και τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε απομονωμένος στο σπίτι, με τη σύζυγό του και επίσης ζωγράφο Χαρίκλεια πάντα στο πλευρό του. Βλέποντας κανείς τα πρώτα δείγματα δουλειάς του, στα μικρά έργα από τον στρατό αλλά και τους καθρέφτες, καταλαβαίνει γιατί ο ίδιος θεωρούσε ότι η ζωγραφική τον οδηγεί και όχι εκείνος τη ζωγραφική. Σαν να ακουμπούσε το πινέλο πάνω στον καμβά και ακολουθούσε την έμπνευση πολλές φορές χωρίς να έχει αποφασίσει τον προορισμό. «Ολα είναι παράδοξα στον Μυταρά. Ποίηση και βία, λυρισμός και τραχύτητα, πληθωρικότητα και εγκράτεια συνυπάρχουν μέσα σε ένα έργο σύνθετο και περίπλοκο, που εξελίσσεται επί σχεδόν εξήντα χρόνια μαζί με τον δημιουργό του» λέει στο «Βήμα» η Μαρία Κουτσομάλλη, ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια της έκθεσης «Από το σύγχρονο στο διαχρονικό». Και συμπληρώνει: «Υπήρξε ίσως ο πιο γνωστός ζωγράφος στην Ελλάδα όσο ήταν ήδη εν ζωή, αλλά μόνο για ένα ελάχιστο μέρος του έργου του. Αν και αρνιόταν πάντα να σχολιάσει την πολιτική ζωή της χώρας του, έγινε, με μοναδικό όπλο τη ζωγραφική του, ένας από τους πιο σφοδρούς επικριτές της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Απαράμιλλος σχεδιαστής, δεν επαναπαύθηκε ποτέ μόνο σε αυτό το ταλέντο του, ενώ δεν δίστασε να εισαγάγει τη φωτογραφία και την τεχνική του στένσιλ στη μέθοδο της δουλειάς του. Επιδεικνύοντας την ίδια ευχέρεια στα πορτρέτα των επωνύμων και στις συνθέσεις που προέκυπταν αποκλειστικά από τη φαντασία του, αρνήθηκε να περιοριστεί σε ένα μόνο είδος παραστατικότητας. Γοητευμένος από

τον κόσμο του θεάτρου, τον συναναστράφηκε με περισσή χαρά, αφού ήξερε ότι τον περίμενε πάντα η απομόνωση του ατελιέ του. Πίσω από την ειρωνεία, το μαύρο χιούμορ, κρύβεται στην πραγματικότητα μια έντονη ευαισθησία, ένας βαθύς ουμανισμός, που δεν έπαψε ποτέ να εξεγείρεται κατά των χειρότερων στοιχείων του ανθρώπου. Ολα αυτά τα παράδοξα, όλες αυτές οι αντιφάσεις, μας δείχνουν, παρ’ όλα αυτά, πόσο ολοκληρωμένος υπήρξε ο Μυταράς, τόσο στις καλλιτεχνικές επιλογές του όσο και στην προσωπική διαδρομή του». «O Μυταράς είχε μια διαρκή αυτοπειθαρχία που ήθελε να την υποτάξει. Αυτό χαρακτηρίζει το έργο του. Πολύ συχνά στις δημιουργίες του, ιδιαίτερα σε αυτές που εμπνέονται από αρχαίες στήλες, βάζει ένα πλαίσιο και προσπαθεί μέσα σε αυτό να χωρέσει ένα σχέδιο που θέλει να διαρρήξει τα όριά του. Αυτό δίνει έναν δραματικό χαρακτήρα στα έργα του. Υπάρχει διαρκώς αυτή η αντινομία. Ενας χαρακτήρας που τείνει προς το μπαρόκ και μια εσωτερική ανάγκη να αυτοπεριοριστεί» μου εξηγεί η κυρία Λαμπράκη-Πλάκα και προσθέτει: «Ο καθηγητής μου ο Πρεβελάκης μού έλεγε: «Βγάλε από τον χώρο που ανήκει έναν δημιουργό και πρόσεξε να δεις αν ο χώρος πτωχαίνει». Για παράδειγμα, αν βγάλεις από τα Γράμματά μας τον Καζαντζάκη γίνονται αμέσως επαρχιακά. Με τον Μυταρά θα έλεγα ότι πραγματικά πλουτίζει την ιστορία της σύγχρονης ελληνικής τέχνης και έχει δημιουργήσει ένα ύφος και μια τεχνοτροπία που δεν ταιριάζει με κανενός άλλου». Νατάσσα Μαστοράκου, εφ. Το Βήμα, 13/7/2018

Άποψη της ενότητας της έκθεσης "Τα αρχαία αγάλματα".

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΥΠΟ ΧΩΡΊΣ ΦΛΙΤΖΑΝΆΚΙΑ... «ΜΥΤΑΡΆΔΕΣ» Τέλη δεκαετίας 1990, όταν ο Δημήτρης Μυταράς έκανε διακοπές με τη συζυγό του στη Μυτιλήνη, κάθισαν σε ένα παραδοσιακό καφενείο για καφέ. «Θα σας σερβίρω σε πολυτελείας φλιτζανάκια... “Μυταράδες”», τους είπε τότε ο καφετζής, ανίδεος ασφαλώς ότι είχε μπροστά του τον... αυθεντικό Μυταρά! Αγαπητός, δημοφιλής, από τους εμπορικότερους ζωγράφους της γενιάς του, ο Δημήτρης Μυταράς μπήκε σε κάθε σπίτι με χρηστικά αντικείμενα που συνόδευαν στα σούπερ μάρκετ προϊόντα γνωστών εταιρειών. Πολλοί από αυτό τον γνωρίζουν, δεν ήταν όμως μόνο αυτό. Ενας πολύπλευρος καλλιτέχνης, μοναδικός στο σχέδιο και στο χρώμα, που αφουγκραζόταν την εποχή του, με πολιτική ματιά, ευαισθησία για την κοινωνία, τη φύση και τα ζώα –ιδιαίτερα τα σκυλιά– λατρεία για το γυναικείο φύλο αλλά και σημαντική πορεία στο θέατρο. Μυταράς, λοιπόν, εφ’ όλης της ύλης, στην Ανδρο, στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, με την έκθεση «Δημήτρης Μυταράς: Από το σύγχρονο στο διαχρονικό» (μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου), που αφηγείται μοναδικά την καλλιτεχνική διαδρομή του, με την επιμέλεια της Μαρίας Κουτσομάλλη. Το νήμα της αφήγησης ξεκινάει από τη Χαλκίδα, όπου ο Δ. Μυταράς γεννήθηκε το 1934, τις σπουδές του το 1952 στην Καλών Τεχνών της Αθήνας, τη θητεία του στον στρατό και τα πολυσέλιδα γράμματα που έστελνε στη Χαρίκλεια, τα οποία συνόδευαν σχέδια-μικρά αριστουργήματα με στυλό, τις ζωγραφιές με τα κοστούμια και τα σκηνι-

κά για παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης και του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Σταδιακά, το στοιχείο της βίας μπαίνει στις εικόνες του. Θρυμματισμένα αρχαία αγάλματα μαρτυρούν φθορά και την απειλή του πραξικοπήματος των συνταγματαρχών, ρεαλιστικά ντοκουμέντα από φωτογραφίες εφημερίδων με αυστηρούς άντρες που φορούν καπέλα και γυαλιά, εκφράζουν το κλίμα καταπίεσης και ανελευθερίας στη δικτατορία. Μάλιστα, γι’ αυτά τα έργα τον είχαν καλέσει στο τμήμα και του έκαναν τη σύσταση... «Καλύτερα να μην ζωγραφίσετε άλλα τέτοια». Πορτρέτα μεγάλου μεγέθους με αγριεμένα σκυλιά αλλά και δρόμοι που «εισβάλλουν» στο φυσικό τοπίο, διαδέχονται υποβλητικά επιτύμβια και εκφραστικές γυναίκες μπροστά σε καθρέφτες. Κι όμως, παρ’ όλη τη φήμη του πορτρετίστα, ο Μυταράς δήλωνε ότι στους περισσότερους δεν άρεσαν τα πορτρέτα τους, επειδή δεν τους κολάκευε... «Τα καλύτερα έργα μου είναι πορτρέτα που δεν μου παρήγγειλε κανείς» τόνιζε. Ο σπουδαίος ζωγράφος που έφυγε από τη ζωή πριν από ένα χρόνο έλεγε πως «Τα έργα ζωγραφικής ανήκουν μάλλον σ’ εκείνους που τα αισθάνονται και λιγότερο σ’ εκείνους που τα καταλαβαίνουν». Κι όμως, αυτή η έκθεση μας κάνει και να τα αισθανθούμε και να τα καταλάβουμε. Παρή Σπίνου, Εφημερίδα των Συντακτών, 3/7/2018

Άποψη της ενότητας της έκθεσης "Η Δικτατορία".

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΥΠΟ ΤΟ ΠΈΝΘΟΣ, ΤΟ ΘΈΑΤΡΟ, ΟΙ ΜΟΤΟΣΙΚΛΈΤΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΥΤΑΡΆ Στα φλιτζάνια με τα σχέδιά του πολλοί από εμάς μπορεί να είχαν απολαύσει τον καφέ τους. Τα πορτρέτα του, σχεδιασμένα με έντονες γραμμές πάνω σε κόκκινο φόντο, μπορεί να ήταν αναγνωρίσιμα με την πρώτη ματιά ακόμη κι από όσους δεν έχουν εντρυφήσει στην τέχνη. Ομως πόσοι είχαμε την ευκαιρία να τον δούμε να παίζει με τον σκύλο του, τον Χόκνεϊ, όνομα ίδιο με εκείνο του κορυφαίου βρετανού ζωγράφου; Να ποζάρει ντυμένος αρλεκίνος ή να βρίσκεται στην αγκαλιά της Τζένης Καρέζη και ανάμεσα στον Κώστα Καζάκο, τον Βασίλη Παπαβασιλείου και την Ελένη Καραΐνδρου; Θα μπορούσαν να είναι σκηνές από μια κινηματογραφική ταινία που θα είχε θέμα τη ζωή του. Είναι καρέ όμως από την πορεία του που τον ανέδειξε σε έναν από τους πλέον αναγνωρίσιμους, αλλά και αναγνωρισμένους ζωγράφους. Κι είναι εκείνα που υποδέχονται τους επισκέπτες της έκθεσης «Δημήτρης Μυταράς – από το σύγχρονο στο διαχρονικό» στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή. Μια έκθεση που δεν έχει διάθεση αναδρομής, αλλά αποκάλυψης λιγότερων γνωστών πτυχών του αυτοδίδακτου αρχικά ταλαντούχου σχεδιαστή που είδε τα πρώτα του έργα να εκτίθενται με περισσή περηφάνια στο κουρείο του πατέρα του, στη Χαλκίδα. Στόχο που επιχειρεί να πετύχει μέσα από τα 100 έργα που επέλεξε η επιμελήτρια της έκθεσης Μαρία Κουτσομάλλη-Μορό, ξεκινώντας τη διαδρομή από τα σχέδια με στιλό που έστελνε στην αγαπημένη του Χαρίκλεια κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας και υπέροχες δημιουργίες σε μικροσκοπικά χαρτάκια που αναδεικνύουν τη σχεδιαστική του δεινότητα (κληρονομική από την πρόωρα χαμένη μητέρα του) πλάι σε φωτογραφικά στιγμιότυπα από τη ζωή του. Δικτατορία: Η παλέτα αρχίζει να σκοτεινιάζει πριν από το πραξικόπημα και όσο η επταετία προχωρεί τόσο πιο πολύ βαθαίνει. Απαισιοδοξία, αποστασιοποίηση και στένσιλ μπαίνουν στη δουλειά του. Ανδρικές φιγούρες που θυμίζουν γκάνγκστερ και κτίρια άδεια. Εργα που τον οδηγούν ενώπιον των αστυνομικών Αρχών. Εκείνος επιχειρεί να πείσει ότι πρόκειται απλώς για ανθρώπους που περπατούν ή φωνάζουν σε ένα γήπεδο. Ο αστυνομικός τον αφήνει ελεύθερο με τη σύσταση να μην ξανακάνει άλλα! Βία: Η δικτατορία μπορεί να έπεσε, ο θυμός του Δημήτρη Μυταρά δεν κόπασε, όχι τόσο με πολιτική διάθεση, αλλά με απαισιόδοξη για το μέλλον της ανθρωπότητας. Οι αγαπημένοι του σκύλοι είναι έτοιμοι να δαγκώσουν και να ουρλιάξουν. Οι μοτοσικλέτες θα γίνουν σύμβολα επίσης της βίας, όπως και οι οδηγοί τους, και θα μετατραπούν σε άγρια ζώα. Το Νεκροταφείο Αυτοκινήτων θα εκφράσει το τραύμα που του άφησε το σοβαρό τροχαίο της συζύγου του. Πορτρέτα: Η παλέτα ανοίγει. Οι γωνίες γίνονται αιχμηρές. Τα βασικά χρώματα έχουν την τιμητική τους. Οι παραγγελίες διαδέχονται η μία την άλλη και μαζί η επιτυχία, κι ας μην κολακεύει τα μοντέλα του. Ο ίδιος είναι παρών μόνο σε μια αυτοπροσωπογραφία του νεανική. Προτιμά να ζωγραφίζει τον εαυτό του στα πορτρέτα των άλλων. Τα καλύτερα ωστόσο – όπως παραδέχεται – είναι εκείνα που δεν του παρήγγειλε κανείς. Μαίρη Αδαμοπούλου, εφ. Τα Νέα, 5/7/2018

Σκύλος σε κίτρινο φόντο 1994, ιδιωτική συλλογή

Άποψη της ενότητας της έκθεσης "Νέες μορφές βίας".

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΥΠΟ Η ΚΑΘΑΡΉ ΚΑΙ ΕΙΛΙΚΡΙΝΉΣ ΦΩΝΉ ΤΟΥ ΔΗΜΉΤΡΗ ΜΥΤΑΡΆ ΣΤΗΝ ΆΝΔΡΟ Εξήντα χρόνια δημιουργίας είναι αδύνατον να χωρέσουν σε ένα μουσείο όπως αυτό του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, στη Χώρα της Άνδρου. Αυτή η παραδοχή υπήρξε οδηγός για το στήσιμο της έκθεσης «Δημήτρης Μυταράς: Από το σύγχρονο στο διαχρονικό», που φιλοξενείται στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του νησιού, ένα χρόνο μετά τον θάνατο του καλλιτέχνη. Όσο κι αν ο χώρος λειτουργεί περιοριστικά, όμως, ο επισκέπτης βγαίνει από την έκθεση έχοντας αποκομίσει μια ευσύνοπτη και περιεκτική εικόνα του έργου του ζωγράφου, μια αίσθηση γνωριμίας με έναν «άγνωστο» Μυταρά, που εκτείνεται πολύ πέρα από τα όρια που είχε εδραιώσει η δημοφιλία του. Η φιλοξενία των εκατό, περίπου, γνωστών αλλά και άγνωστων έργων του Μυταρά, τα περισσότερα μεγάλων διαστάσεων, υπήρξε «μια σκηνογραφική πρόσκληση», σύμφωνα με την επιμελήτρια της έκθεσης, Μαρία Κουτσομάλη. Οι αίθουσες του μουσείου έπρεπε να ντυθούν σε σκοτεινούς τόνους, προκειμένου να αναδεικνύεται η μαστοριά του καλλιτέχνη στο χρώμα. Μέσα σε αυτές απλώνεται σε επτά ενότητες μια ενδεικτική αναδρομή στην πορεία του Δημήτρη Μυταρά, ξεκινώντας από την περίοδο της μαθητείας του πλάι στον Παπαλουκά και τον Μόραλη, όπου πειραματίζεται με την αφαίρεση, με το χρώμα ακολουθώντας το παράδειγμα του Ματίς κ.ά. Ο Μυταράς «δεν σταματούσε να σχεδιάζει, με ό,τι εύρισκε, όπου εύρισκε». Άλλωστε, η

Άποψη της ενότητας της έκθεσης "Η Γυναίκα".

πρώτη του έκθεση έγινε στο... κουρείο του πατέρα του, που περήφανος έδειχνε στους τοίχους τα ζωγραφικά κατορθώματα του γιου του. Κάποια από αυτά τα σχέδια παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό, όπως δοκιμές για μεταγενέστερα έργα σε μικρά χαρτάκια ή οι αποτυπώσεις μιας «τρυφερής εποχής», μέσα από τα φτιαγμένα με στυλό σχέδια που συνόδευαν τις καθημερινές του επιστολές προς την Χαρίκλεια, την «Ζουζού» του... Σε αυτά εκφράζει τη μοναξιά και τη μελαγχολική ατμόσφαιρα της στρατιωτικής του θητείας, αλλά και τη μεγάλη ικανότητά του στο σχέδιο. Μια ακόμα σημαντική πτυχή της δημιουργικής του πορείας που αναδεικνύεται μέσα από την έκθεση είναι η σκηνογραφική και ενδυματολογική του δουλειά στο θέατρο. Ο ίδιος «δεν ήταν άνθρωπος του θεάτρου», τόνισε η σύζυγός του, αλλά έτσι «ξέφευγε από τη μοναξιά του εργαστηρίου». Η γνωριμία του με τη σκηνογραφία και την ενδυματολογία έγινε μέσα από την παράσταση «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε», του Πιραντέλο, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μυράτ, και συνεχίστηκε στο Παρίσι, όπου το ζευγάρι έφυγε για σπουδές την ίδια την ημέρα του γάμου τους. Επιστρέφοντας, συνεργάστηκε με το ΚΘΒΕ, το Εθνικό Θέατρο και πάνω απ’ όλα με το Θέατρο Τέχνης, του Κάρολου Κουν και των μαθητών του, με σημαντικότερες παραστάσεις τον «Βόυτσεκ» του Μπύχνερ, τους «Όρνιθες» σε σκηνοθεσία Μίμη Κουγιουμτζή κ.ά. Φωτογραφίες, προσχέδια και μακέτες σκηνικών και κοστουμιών συ-

Άποψη της ενότητας της έκθεσης "Η Γυναίκα".

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΥΠΟ

Από αριστερά: η Fleurette Καραδόντη (πρόεδρος του Ιδρύματος), ο Σπύρος Κακουριώτης (δημοσιογράφος), η Μαρία Κουτσομάλλη (επιμελήτρια της έκθεσης), ο Κυριάκος Κουτσομάλλης (διευθυντής του Μουσείου) & η Χαρίκλεια Μυταρά, κατά τη διάρκεια της δημοσιογραφικής ξενάγησης.

γκροτούν την ενότητα που καλύπτει αυτόν τον τομέα της δουλειάς του. Κεντρική θέση στην έκθεση κατέχουν τα έργα που δημιούργησε ο καλλιτέχνης κατά την περίοδο της δικτατορίας, μια εποχή που στάθηκε καθοριστική για την εξέλιξη του έργου του. Γύρω στα 1969, η παλέτα του σκοτεινιάζει και, όπως είπε χαρακτηριστικά η ιστορικός τέχνης Μαρία Κουτσομάλη, «κόβει το χέρι του». Δεν σχεδιάζει πια, αλλά χρησιμοποιεί την τεχνική του στένσιλ. Εμπνέεται από φωτογραφικά «ντοκουμέντα», όπως έλεγε ο ίδιος: «Χρησιμοποίησα αυθόρμητα τον φωτορεαλισμό που βοηθούσε να αποδώσω καλύτερα την ατμόσφαιρά της δικτατορίας». Στην ίδια περίοδο συγκαταλέγονται έργα όπου πρωταγωνιστούν τεμαχισμένα αγάλματα –μια μετωνυμία για τα βασανισμένα σώματα– μπροστά σε κλειστά σπίτια μιας έρημης πόλης, αλλά και τα «Επιτύμβια», έργα που αποπνέουν μια βουβή θλίψη, με πρωταγωνίστρια, συχνά, την Χαρίκλεια Μυταρά. Τη βία που είδε γύρω του κατά την περίοδο της δικτατορίας θα αποδώσει με διαφορετική μορφή στα κατοπινότερα χρόνια, ως βία του σύγχρονου πολιτισμού απέναντι στον άνθρωπο και τη φύση, μέσα από τις σειρές έργων όπου πρωταγωνιστούν μοτοσυκλέτες, αυτοκινητιστικά ατυχήματα και άγρια σκυλιά. Τέλος, ένα μεγάλο μέρος της έκθεσης είναι αφιερωμένο στις προσωπογραφίες, όχι μονάχα εκείνες των ανώνυμων κοριτσιών της Χαλκίδας, απ’ όπου εμπνεόταν, αλλά και όσες φιλοτέχνησε κατά παραγγελία, έχοντας συχνά να παλέψει με τις ιδιοτροπίες και τις απαιτήσεις του μοντέλου του –όπως στην περίπτωση του ακαδημαϊκού Νικολάου Λούρου, τον οποίο θέλησε να «εκδικηθεί» για τις πιεστικές παρεμβάσεις στο έργο του, αποτυπώνοντάς τον εκ των υστέρων, σε ένα δεύτερο πορτρέτο, σαν ζόμπι. Ο Μυταράς υπήρξε «μια καθαρή και ειλικρινής φωνή», ένας μοντέρνος χωρίς άγχος για την «ελληνικότητα», χαρακτηριστικά που αναδεικνύονται με τον καλύτερο τρόπο μέσα από την έκθεση, που διαμόρφωσαν σκηνογραφικά με υποδειγματικό τρόπο οι Ανδρέας Γεωργιάδης και Βιβή Γερολυμάτου, καλλιτεχνικοί συνεργάτες της «Μικρής Άρκτου», που ανέλαβε και την επιμέλεια της έκδοσης του δίγλωσσου (ελληνικά - αγγλικά) καταλόγου. Σπύρος Κακουριώτης, monopoli.gr, 3/7/2018

Άποψη της ενότητας της έκθεσης "Τα Πορτραίτα".

ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ

Υπέροχη έκθεση. Τέλεια οργανωμένη με θαυμάσια επιμέλεια. Μπράβο σε όλους! Ε.Κ. – Α.Α. Εξαιρετική έκθεση με θεματική επεξήγηση ιδιαίτερα κατατοπιστική. Η έκθεση ενημερώνει και διδάσκει το θεατή για το έργο και την εποχή δημιουργίας ενός σημαντικού Έλληνα καλλιτέχνη ζωγράφου, όπως είναι ο Δημήτρης Μυταράς. Ε.Π. Εντυπωσιακό μουσείο, σπάνια να δούμε μια τέτοιου επιπέδου έκθεση. Π.Σ. Μια υπέροχη αναδρομή στο παρελθόν μέσα από τα μάτια ενός πραγματικού δημιουργού, ενός ιδιοφυούς καλλιτέχνη, ανθρώπου και δασκάλου. Σας ευχαριστούμε πολύ. Α.Π. Συγχαρητήρια για την οργάνωση και την επιμέλεια της έκθεσης. Θαυμάσια παρουσίαση, πολύ κατατοπιστικό το φίλμ, αντιπροσωπευτική επιλογή των έργων για να γνωρίσουμε το σπουδαίο μας ζωγράφο, με τις βαθιές ανησυχίες και την τόσο έντονα εκφραζόμενη υπαρξιακή αγωνία. Ευχαριστούμε για την ευκαιρία να γνωρίζουμε μεγάλους καλλιτέχνες. Ν.Σ. Συγχαρητήρια για την μοναδική έκθεση! Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης αποτελούσε για μας όνειρο ζωής! Όταν μάλιστα ανακαλύψαμε και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ενθουσιαστήκαμε ακόμη περισσότερο γιατί αποτελεί μια όμορφη εμπειρία και για την κόρη μας. Α.- Ε. Πολύ καλά οργανωμένη έκθεση – εξαιρετικό το βίντεο, κατατοπιστικό, εικαστικά προσεγμένο, όχι βαρύ-φορτωμένο- απίθανα ευγενικό το προσωπικό (είσοδος, πωλητήριο, κλπ.). Καλό μήνα! Ε.Κ. – Γ.Κ.

instagram Φωτογραφίες από το

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗ ΜΟΝΙΜΗ Σ ΥΛ Λ Ο Γ Η Τ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ Α Τ Ο Σ

Δημήτρης Μυταράς (1934-2017)

Πέντε δρόμοι, 1980 Λάδι σε ξύλο, 70 x 100 εκ. Συλλογή Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή

[...] Τα εσπερινά τοπία του Δημήτρη Μυταρά, στα οποία καμία ρομαντική πινελιά δεν απαλύνει την ατμόσφαιρα που μοιάζει να είναι φορτωμένη με σκόνη, αποκαλύπτουν μια σκοτεινή φύση αλλοτριωμένη από την αστική επέκταση. Να πώς εξηγεί ο ίδιος τον νέο προσανατολισμό του: «Την ίδια γρήγορη γραφή δοκίμασα, μετά από λίγο, και σε μια σειρά τοπίων με δρόμους και με διάφορα σήματα με φευγαλέους δείκτες, όπως τα βλέπω συχνά ταξιδεύοντας με το αυτοκίνητο. Ένα είδος δηλαδή αλλοτριωμένου τοπίου, με πολλά στοιχεία από γραφικές τέχνες, καθώς συγχέονται οι δρόμοι, οι πινακίδες και το ατέλειωτο τοπίο. Το περίεργο αυτό θέαμα γίνεται πιο έντονο και γοητευτικό καθώς βραδυάζει, και υποβάλλει μια γρήγορη και συχνά άμεση εκτέλεση, καθώς τα σχήματα δεν καθορίζονται και τα χρώματα συγχέονται συνεχώς. Διάφορες φωτεινές γραμμές μένουν έντονες, όπως συχνά βλέπουμε σε φωτογραφίες όπου με ανοιχτό διάφραγμα καταγράφεται η κίνηση των αυτοκινήτων». Τα λόγια του Μυταρά μάς επιτρέπουν να διακρίνουμε ένα γνήσιο ενδιαφέρον καθαρά πλαστικής φύσεως γι’ αυτόν τον χορό από καμπύλες, έτσι όπως φαίνονται οι δρόμοι λόγω της ταχύτητας και της νύχτας που πέφτει. Αυτή η φασματική ατμόσφαιρα, η απροσδόκητη παρουσία του φεγγαριού καταμεσής ενός εσπερινού ουρανού, η μαυρίλα των βουνών, οι τροχιές που συναντιούνται διαγράφοντας καμπύλες —οι οποίες παραπέμπουν αόριστα στην άσφαλτο, στη σηματοδότηση των δρόμων και στις πινακίδες— προσδίδουν στο σύνολο μια αίσθηση υποβόσκουσας βίας… Μέσα σ’ εκείνους τους λαβυρίνθους τα πάντα μπορούν να συμβούν, συμπεριλαμβανομένων των δυστυχημάτων. Τα φασματικά τοπία θα παραμείνουν, παρά την εξαφάνιση των δρόμων και των πινακίδων. Πάντοτε εσπερινά, ζωγραφισμένα αντικριστά, χάνονται μέσα σε μια συσσώρευση λοφίσκων και κοιλάδων, μια αταξία που δείχνει ωστόσο καθαρά πόσο του άρεσε να ζωγραφίζει βιαστικά, αφήνοντας το πινέλο του να ξεφεύγει από τον δικό του έλεγχο. [...] Μαρία Κουτσομάλλη

Ο Κατάλογος της έκθεσης

ΑΝΑΔΡΟΜΈΣ ΣΤΟΝ ΧΡΌΝΟ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΊΟΥ ΤΗΣ ΆΝΔΡΟΥ

HENRI DE TOULOUSE-LAUTREC

Ο μύθος της γυναίκας 24 ΙΟΥΝΊΟΥ - 23 ΣΕΠΤΕΜΒΡΊΟΥ 2001

Σκοπός αυτού του ανάπλου στον χρόνο είναι να επαναφέρουμε στην μνήμη μας και σ’αυτή των φίλων του Μουσείου ορισμένα σημαντικά γεγονότα τα οποία αποτέλεσαν ορόσημα στην τριακονταπενταετή πορεία του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στην Άνδρο. Γεγονότα τα οποία το ανέδειξαν και στα οποία οφείλει εν πολλοίς την αναγνωρισιμότητά του. Η θεματική έκθεση που αφιερώθηκε στον Toulouse-Lautrec και τον Μύθο της Γυναίκας, υπήρξε αδιαμφισβήτητα ένα εικαστικό γεγονός με ευρύτερη απήχηση. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα 135 πορτραίτα γυναικών: (ελαιογραφίες, σχέδια και χαρακτικά) προερχόμενα από μουσειακούς φορείς της Ευρώπης (όπως το Μουσείο Orsay, την Tate Gallery, Ιδρύματα όπως το E.G. Bührle, το Ίδρυμα Pierre Gianadda, το Ίδρυμα Bemberg, η Γκαλερί Beyeler, κ.α.), Ιδρύματα και συλλέκτες, το καλοκαίρι του 2001 έφεραν κοντά στο κοινό και ανέδειξαν με τρόπο πρωτοποριακό την οπτική της γυναικείας φιγούρας και την πολύπλευρη και πολυμερή υποστασιακή της οντότητα. Γυναίκες της Παρισινής Belle Époque, αριστοκράτισσες, γυναίκες της νύχτας και των καμπαρέ, γυναίκες των εφήμερων απολαύσεων, τραγουδίστριες, χορεύτριες, ηθοποιοί, κλόουν, ακροβάτησες, γυναίκες άγνωστες και ανώνυμες αλλά και γυναίκες επώνυμες της αποκαλούμενης καλής κοινωνίας μυθοποιούν και απομυθοποιούν ταυτόχρονα την εικόνα της γυναίκας με πόθο και πάθος με εμμονές και φαντασιώσεις, με εξάρσεις και εξάψεις, με ευαισθησία και ψυχαναλυτική διεισδυτικότητα αλλά και την ειλικρίνεια των απογοητεύσεων που δοκίμαζε όσες φορές η σωματική του δυσπλασία στεκόταν εμπόδιο στο να ευδοκιμήσει ο πόθος για γυναίκες που αγάπησε ενώ του στάθηκαν με συμπάθεια και στοργή.

ΑΝΑΔΡΟΜΈΣ ΣΤΟΝ ΧΡΌΝΟ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΊΟΥ ΤΗΣ ΆΝΔΡΟΥ

Το βραχύβιο της δημιουργικής του πορείας παρότι μικρό σε χρονική διάρκεια υπήρξε γόνιμο και δημιουργικό σε πρωτοποριακές ιδέες και τεχνικές που τον ανέδειξαν σε έναν από τους μεγαλύτερους ζωγράφους του αιώνα που πέρασε. Στο έργο του οι γυναικείες φιγούρες σε όλες τους τις μορφές και εκφάνσεις θα δεσπόζουν πάντα κυρίαρχες και επιβλητικές. Ο μύθος τον οποίο έχει εξυφάνει γι αυτές με τόση ειλικρίνεια, ευαισθησία, ανθρωπιά και τρυφερότητα, σαν αρχετυπικές πλέον μορφές, απέκτησαν ισάξιο βάρος ώστε να αντισταθμίζονται με την συμβατικότητα της κοινωνικής ευυποληψίας που τις προόριζε για τον αφανισμό και την λήθη.

Έχοντας την τύχη να επιμεληθώ αυτό το πανόραμα αναπολώ ευγνώμονα τους χρόνους της ετοιμασίας. Το αλησμόνητο ταξίδι με την αείμνηστη Ελίζα Γουλανδρή στο Albi όπου είναι η έδρα του ομώνυμου Μουσείου Toulouse Lautrec στην Νότια Γαλλία, αλλά και τις τόσες επαφές που μου δόθηκε η ευκαιρία να έχω με διευθυντές και υπευθύνους των συλλογών μουσείων, Ιδρυμάτων αλλά και πολλών ιδιωτών που δέχθηκαν να στηρίξουν αυτό το εγχείρημα. Ήταν μια εμπειρία την οποία 27 χρόνια μετά φυλάσσω ζωντανή στην μνήμη μου. Κυριάκος Κουτσομάλλης

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΑΤΖΕΝΤΑ

ΛΟΝΔΊΝΟ

NATIONAL GALLERY COURTAULD IMPRESSIONISTS: FROM MANET TO CÉZANNE

Μια έκθεση με 40 αριστουργήματα του ιμπρεσιονισμού υποδέχεται το φθινόπωρο η National Gallery. Σε συνεργασία με την Πινακοθήκη Courtauld, η έκθεση αυτή συμπεριλαμβάνει διάσημα έργα των Cézanne, Toulouse-Lautrec, Renoir, Manet, Seurat κ.α. Διάρκεια έκθεσης: έως 20/01/2019 www.nationalgallery.org.uk

ΒΙΈΝΝΗ

ALBERTINA WARHOL TO RICHTER

Ενα εικαστικό αφιέρωμα σε καλλιτέχνες του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα (Kiefer, Richter, Helnwein, Warhol, Katz και Lassnig) με έργα που σηματοδοτούν τις διεθνείς τάσεις κι υποδεικνύουν την πολύπλευρη καλλιτεχνική παραγωγή των τελευταίων δεκαετιών. Διάρκεια έκθεσης: έως 24/03/2019 www.albertina.at

ΒΙΈΝΝΗ

ALBERTINA CLAUDE MONET

Μεγάλη αναδρομική αφιερωμένη στον Claude Monet (1840-1926) που εστιάζει ιδιαίτερα στην μετάβαση του ζωγράφου από τον ρεαλισμό στον ιμπρεσιονισμό με πίνακες από τη συλλογή του Μουσείου αλλά και δάνεια από σημαντικά μουσεία. Διάρκεια έκθεσης: έως 16/01/2019 www.albertina.at

ΠΑΡΊΣΙ

CENTRE POMPIDOU LE CUBISME

Για πρώτη φορά στη Γαλλία από το 1953, το Centre Pompidou αφιερώνει έκθεση στον Κυβισμό μέσα από ένα ευρύ πανόραμα της ιστορίας του κινήματος στο Παρίσι με έργα των Picasso, Cezanne, Gauguin, Braque, Gris, Laurens κ.α. Διάρκεια έκθεσης: έως 25/02/2019 www.centrepompidou.fr

ΠΑΡΙΣΙ

FONDATION LOUIS VUITTON JEAN MICHEL BASQUIAT

Μεγάλη αναδρομική έκθεση του διακεκριμένου Αμερικανού καλλιτέχνη (που έφυγε από τη ζωή μόλις 28 ετών). Διάρκεια έκθεσης έως 14/01/2019 www.fondationlouisvuitton.fr

ΠΑΡΙΣΙ

GRANDPALAIS: MIRÓ

Αναδρομική έκθεση του Miró με πάνω από 150 έργα, υπογραμμίζει την τεχνική και στιλιστική εξέλιξη του καλλιτέχνη στην καλλιτεχνική του πορεία. Ο Miró μεταμόρφωσε και αποτύπωσε τον κόσμο γύρω του με μια εμφανή απλότητα μέσα από την προσωπική του ποιητική ματιά. Διάρκεια έκθεσης έως 04/02/2019 www.grandpalais.fr

ΓΈΝΟΒΑ

PALAZZO DUCALE FROM MONET TO BACON

Η έκθεση παρουσιάζει πάνω από εξήντα έργα, ελαιογραφίες και σχέδια, από τους μεγαλύτερους ζωγράφους του 19ου και 20ού αιώνα από τη συλλογή της Johannesburgh Art Gallery: Degas, Van Gogh, Cezanne, Picasso, Bacon, Lichtenstein και Warhol. Παράλληλα μέσα από την έκθεση το κοινό ανακαλύπτει τη διαδρομή της Johannesburgh Art Gallery με ιδρύτρια την Lady Florence Phillips.

ΠΑΡΙΣΙ

MUSEE D’ORSAY PICASSO. BLUE AND ROSE

Μια έκθεση αφιερωμένη στις πρώιμες καλλιτεχνικές περιόδους μπλε και ροζ του Pablo Picasso. Διαθέτει αριστουργήματα και προτείνει μια νέα ερμηνεία της περιόδου 1900-1906, μια κρίσιμη περίοδο στην καριέρα του καλλιτέχνη. Διάρκεια έκθεσης: έως 06/01/2019 www.musee-orsay.fr

Διάρκεια έκθεσης έως 03/03/2019 www.palazzoducale.genova.it

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΑΤΖΕΝΤΑ

ΒΑΣΙΛΕΊΑ

FONDATION BEYELER: BALTHUS

Το Fondation Beyeler αφιερώνει μια αναδρομική έκθεση στον καλλιτέχνη Balthasar Klossowski de Rola (1908-2001), γνωστός ως Balthus. Είναι η πρώτη έκθεση του Balthus σε ελβετικό μουσείο από το 2008 και η πρώτη ολοκληρωμένη παρουσίαση του έργου του στην Ελβετία. Διάρκεια έκθεσης: έως 01/01/2019 https://www.fondationbeyeler.ch

ΜΑΔΡΙΤΗ

MUSEUM THYSSEN-BORNEMISZA BECKMANN. EXILE FIGURES

Μεγάλη αναδρομική έκθεση του Max Beckmann (1884 -1950), από τους κορυφαίους γερμανούς καλλιτέχνες του 20ου αιώνα. Ξεκινώντας από τον εξπρεσιονισμό και τη νέα αντικειμενικότητα, ο Beckmann ανέπτυξε σύντομα ένα μοναδικό εικονογραφικό ύφος, αντανακλώντας μια ισχυρή εικόνα της κοινωνίας της εποχής του. Διάρκεια έκθεσης: έως 27/01/2019 www.museothyssen.org

ΜΠΙΛΜΠΑΟ

GUGGENHEIM ALBERTO GIACOMETTI

Αναδρομική έκθεση του Alberto Giacometti (1901-1966). Περισσότερα από 200 γλυπτά και ζωγραφικά έργα συνθέτουν μια παράσταση που προσφέρει μια μοναδική προοπτική για το έργο του καλλιτέχνη. Διάρκεια έκθεσης: έως 24/02/2019 www.guggenheim-bilbao.eus

ΜΙΛΆΝΟ

MUDEC: THE ART OF BANSKY. A VISUAL PROTEST

Το MUDEC )Museo delle Culture) είναι το πρώτο μουσείο παγκοσμίως που παρουσιάζει έκθεση του βρετανού καλλιτέχνη Bansky, σε επιμέλεια Gianni Mercurio, φιλοξενώντας 70 περίπου ζωγραφικά έργα, γλυπτά και σχέδια, αλλά και αντικείμενα, φωτογραφίες και βιντεο-προβολές. Διάρκεια έκθεσης: έως 14/04/2019 www.mudec.it

ΣΤΟΚΧΌΛΜΗ

THE MODERNA MUSEET WARHOL 1968

ΜΌΝΤΡΕΑΛ

MUSEUM OF FINE ARTS ALEXANDER CALDER

Γνωρίζατε ότι η πρώτη ατομική έκθεση του Andy Warhol σε ευρωπαϊκό μουσείο ήταν στο Moderna Museet στη Στοκχόλμη το 1968; Το "Warhol 1968" είναι λοιπόν μια έκθεση αφιερωμένη στην έκθεση αυτή.

Το Museum of Fine Arts του Μόντρεαλ παρουσιάζει την πρώτη μεγάλη αναδρομική έκθεση του Calder (1898-1976) για να επισημάνει όλες τις πτυχές της καριέρας του Αμερικανού καλλιτέχνη.

ΝΈΑ ΥΌΡΚΗ

Διάρκεια έκθεσης έως 17/02/2019 www.modernamuseet.se

THE JEWISH MUSEUM CHAGALL, LISSITZKY, MALEVICH:

THE RUSSIAN AVANT-GARDE IN VITEBSK Μέσα από 160 έργα, η έκθεση ανιχνεύει τα συναρπαστικά μετα-επαναστατικά χρόνια, όταν η ιστορία της τέχνης σχηματίστηκε στο Vitebsk και δημιουργήθηκε ένα καλλιτεχνικό ρεύμα, λιγότερα γνωστό στην ιστορία της νεωτερικότητας και της ρωσικής πρωτοπορίας. Διάρκεια έκθεσης: έως 06/01/2019 www.thejewishmuseum.org

Διάρκεια έκθεσης έως 12/02/2019 www.mbam.qc.ca

MOMA CONSTANTIN BRANCUSI

Ο ποιητής Ezra Pound μιλώντας για το έργο του καλλιτέχνη ανέφερε χαρακτηριστικά ότι παρείχε"τα βασικά κλειδιά στον κόσμο της φόρμας". Σε μια παραγωγική καλλιτεχνική διαδρομή πάνω από 50 χρόνια, οι καινοτομίες του Brancusi (1876–1957) έκαναν τομή στη μέχρι τότε αντίληψη για τη γλυπτική και επηρέασε τις επόμενες γενιές των καλλιτεχνών. Διάρκεια έκθεσης έως 24/02/2019 www.moma.org

επισκεφθείτε τη νέα σελίδα μας στο facebook

B E Goulandris Foundation Ίδρυμα Β Ε Γουλανδρή 38